Skip to main content

Full text of "Doctoris angelici divi Thomae Aquinatis ... opera omnia"

See other formats 


Digitized  by  the  Internet  Archive 

in  2011  with  funding  from 

University  of  Toronto 


http://www.archive.org/details/doctorisangelici18thom 


DOGTORIS    ANGELIGI 


DIVI 


THOMiE    AOUINATIS 


SACRI  OHDINIS  K.  K.  PRilDlCArOUUM 


OPERA    OMNIA 


rAnii».  -  iMPiuMKum  v  v.  laroussr  et  c> 

49,    UfU   NOTl!H-nAMi:-l>KS-CllAMI'S,    49 


DOCTORIS   AXCELICI 


DIVI 


THOMJl  AQUINATIS 

S\CR1  ORDIMS  F.  F.  PlliDlCATOIlUI 

OPERA    OilNIA 

SIVE   ANTEHAC    EXCUSA  , 

SJVE  KnAM  AiXECDOTA;  EX  EDITIONIBUS  YETUSTIS  ET  DECIMI  TEUTII  SiECULI   CODlCltUS    UELIGIOSE  CASTir.ATA  ; 

I'ItU    ALTIIOBITATlIiUS   AD    FIDEM   VULGAT-E   VERSIONIS    ACCURATIORUMQUE    I'ATROLOGI.E   TE.XTUUM, 

NUNC    PRIMUM    REVOCATA; 

NOTIS   niSTORICIS,    CRITICIS,    PniLOSOPIIICIS,    TUEOLOGICIS,    CUNCTAS   ILLUSTRANTIBUS    CONTROVERSIAS 

OCCASIONE    DOGMATUM    SANCTI    AUTHOllIS    EXORTAS,    SOLLK;iTK    (illVATA, 

STUDIO   AC  LABORK 

STANISLAI    EDUARDI   FRETTE 

Sacerdotis  ScholEeque  Thoinisticae  Alumni. 


¥OI.&J»IE.^   DECIMtJH  OCTA%U.1l 


EXPOSITIONES  IN  ,1015 

IN   PSALMOS   DAAaDlS.  —  IN  CANTICUM  CAXTICOIIUM. 

IN   ISAIAM   PUOPHETA.M. 


PAUISIIS 

APUD   LUDOVICUM    VIVKS,    DIHr.lOPOL.VM    llDITOrJ-M 
13,  VLV  vuLGo  iin.Tv  nii.AMiuu.,   i;{ 

M  DCCC  l.\.\\  I 


THE  INSTITUTE  OF  WEDIAEVAL  STUUlES 

10  ELMSLEY   PLACE 
TCriCr4TO  6,  CAiiADA. 

(5(8 


SANCTl 


THOMiE  AQUINATIS 


EXPOSITIO 


IN    LIBRUM  SANCTI  JOB 


PROLOGUS   S.    TUOMJl 


Sicut  in  robus  quu^,  naturalitcr  generantur,  paulatim  ex  iuiperfecto  ad  perlectuui 
pervenitur  ;  sic  accidit  homiuil)US  circa  coguitionem  veritatis  :  nam  a  priucipio  pa- 
rum  quid  de  veritate  attigerunt :  posterius  autem  (]uasi  pcdeteutim  ad  quamdam  ple- 
niorem  mensuram  veritatis  perveuerunt  ;  ex  quo  contigit  multos,  propter  imperfec- 
tam  cognitionem,  circa  veritatem  errasse  ;  iuter  (pios  aliqui  extiterunt,  (pii  divinam 
providcutiam  aulereutes,  omuia  fortuua'  et  casui  attiii)ucl)ant  :  ef  priorum  (luidem 
in  tanlum  ad  iiO(;  invaluit  opiuio,  ul  poiKU-ent  uuuidum  casu  factuui  («ssc,  ct  ca  (jua; 
naturaliler  generantur  casui  atlribucrcnt ;  sicut  pcrci[)i  potest  ex  oi)inionil)us  anti- 
quorum  uaturalium,  pououtiuin  solum  causam  mat(UMalcm  :  posteriorum  ctiam  (jui- 
dam,  ut  DeuK^Titus  et  Kmpedoch^s,  plurima  casui  attril)iu'l)ant.  Scd  postcriorum 
philoso[)horum  diligentia  p^nspicacius  intuens  vcrilatcm,  cvidculilius  indiciis  (>l  ra- 
tionihus  oslondit  res  naturales  providcntia  rcgi  :  uoii  cniui  taui  ccrtus  cur.Mis  in  mo- 
tu  ca'li  et  sidcrum  et  in  aliis  uatura'  ollccfihus  iuvonirclur,  nisi  ha'c  ouuiia  a  ([uo- 
dam  inlellectu  suporomiiu'nl(!  ordinata  guboruaicntiM'.  0|)ini()U(!  igitur  [»Iiiriui(irum 
firmata  in  h(jc,  ([uod  ros  iialuralos  nou  casii,  sod  provideulia  rogorontur,  [)ro[ilor  or- 
dinem  qui  manifoste  a[)paret  in  eis,  duhilalio  mansit  a|)ud  [)lurimos  de  actihus  ho- 
miiiuni :  ulriim  res  humana;  casu  procedereiil,  aii  ali([ua  providcnlia  vcl  ordino  ([uo- 
dam  suporiori  guheruarentur.  Ciii  ([uidom  duhitafioni  maxime  fomcnfum  minis- 
travit,  quod  in  oventihiis  hiiiuauis  nullus  cortus  ordo  a[)|)arcl  :  uon  onim  .somper 
honis  hona  evouiuut  aiit  lualis  mala,  ne([iio  rursiis  sciii|)cr  bdiiis  luala  aut  malis 
hona ;   sed   indiirerentcr  bonis  et    malis   boua  et  niala.    lloc  i^'itur    esl  quod  ma- 

xvui  4 


2  l'aOLOGUS 

ximc  mnla  iKimiiiiiiii  i oiiiiiioxtNil  aii  opiiiuiiiiuni  ns  liiimnnnR  providmitiii  ili- 
viii.i  iioii  rcgt  :  sctl  ijiiiilain  oas  «Msiiaiitcr  itrorrdere  (liriiiit,  iiisi  iiiiatciiiis  pro- 
\i(lriiti.i  et  coiisilio  liiiiiiaiio  rrKOutiir:  (|iJLdain  vero  cirlfsti  falii  coniin  cvrntus 
attriltiiunt ;  lia>(-  aiitcin  o)tiiiio  inaxiiiii'  liiiinano  K^Mu^ri  nociva  inveiiitur  :  ilivina  (Miim 
providentia  snldata,  niilla  apiid  lioininus  Doi  ruvorcntia  aiit  timor,  cum  vcrituto  re- 
maii(diil  :  ex  (luu  i|uanta  desidiu  circu  virtntes,  (pianta  proiiilas  ud  viliu  sui)S(!(]ue- 
retiir.  satis  (|uiiil»i'l  perpeiidcre  potest  :  niliil  eniin  est  ipiod  lantiim  revocet  Iiomines 
a  malis  et  ad  lioiia  indiicat,  i|iiaiituni  Ilci  tiinor  et  ainor  :  iiiidc  coriim  (]ui  diviin»  s[)i- 
ritii  Miiit  sa{iienliam  conseciiti  ad  alioriiin  cruditioiiem  primiiin  et  i)riL'ci{)iium  stii- 
tlium  fuit  lianc  opiniouom  u  (uirdibus  Iioininiim  amovoro  ;  ot  idoo  post  datum  Logom 
ol  Proplietas,  in  iiumoro  ugiograplionim,  idost  libroriim  per  spiritum  Doi  saiiioiiter 
ud  eruditionem  Iioinimim  conscri|)toruin,  priinus  pouitur  liber  Job  :  ciijiis  totu  in- 
tentio  iii  Iioc  versatur,  ut  per  probabiles  ratioiies  ostondutur  res  Iiumanas  diviiiu 
providcntia  regi.  Proceditiir  auteni  iii  boc  libro  ad  propositiiin  ostendendum  ex  sup- 
positione  (iiioii  res  natiiralcs  e\  divina  jnovideiilia  gubenieiiliir.  Id  aiitem  quod  prai- 
cipue  provideiitiam  Dei  circu  res  Iiumanas  impugnaro  vidotur,  esl  uffliclio  juslorum. 
Num  (juod  inalis  interdiim  boiia  oveniunt,  otsi  irrutionabile  primo  aspectu  videulur, 
ct  provideiitia'  conlruriuin,  taineii  iiti  iiiii(|iie  liubere  potest  aliqualem  cxcusutioiiem 
cx  miseratione  diviiia  ;  sed  ijuod  Justi  sine  causa  afnigaiilur,  lotaliter  vidctur  su- 
bruerc  providenlia'  fiiiidamciituin.  Proponitur  ergo  ad  qua'stionem  intentam,  (juasi 
quoddam  llienia,  multiplex  et  gravis  afllictio  cnjusdam  viri  iii  omni  virlute  perfecti, 
qui  dicitur  .lob.  Fueriint  uulem  aliqui  quibus  visum  est,  quod  iste  Job  iion  fuerit  ali- 
(luid  iii  reriiin  natura,  sed  quod  fueril  quanlam  purabolu  conficla,  ut  csset  quoddam 
tlicmu  ud  providcntia!  dispututionem,  sicut  frcquenter  boraines  confingunt  aliquu 
fuctu  ad  disputaiidum  de  cis  :  et  (juamvis  ad  intentioncm  libri  iion  multum  rcferut, 
utruin  sic  vel  uliter  fiierit.  refert  tamen  (juaiitiim  ad  ij^sam  veritatom  :  videtur  enim 
pra'dicta  opiiiio  uuctoritati  Sacra'  Scripturic  obviare  :  dicitur  enim  Ezech.  xiv,  14,  ex 
personu  Domiiii  :  Si  fucri/it  tres  viri  in  jnedio  ejus,  Noe,  Daniel  et  Job,  ipsi  Justi- 
tia  sua  liberabunt  animas  suas.  Manifestum  est  autcra,  iNoe  et  Daniel  bomiiies  in 
rcrum  natura  fuisse  :  unde  nec  de  tertio  eis  coniiumerato,  scilicet  de  Job,  in  dubiuin 
debet  vciiire.  Dicitur  etiam  Jacobi  v,  11  :  Ecce  beatificanius  eos  qui  sustinuerunt : 
iufferoitiatn  Job  nudistis,  et  finrni  Doniini  cidistis.  Sic  igitur  credendum  est  Job 
Jiomincm  iii  rerura  iialuru  fiiisse.  Quo  autera  teinporc  fuerit,  vel  cx  quibus  parenti- 
bus  origiiiein  duxerif,  et  qiiis  etiara  liiijus  libri  fuerit  uuctor,  utrum  scilicet  ipse  Job 
hunc  librum  conscripserit,  de  se  quasi  do  alio  loquens,  an  ulius  dc  eo  ista  retulerit, 
non  esl  pra'scntis  intentionis  discutcrc.  Iiitcudiraus  enira  compendiose,  secundum 
nostrum  possibilitutcm,  de  diviiio  auxilio  fiduciam  habentes,  librum  istura,  qui  inti- 
tulafiir  beati  Job,  secuiidiira  litteralera  sensura  cxponere  :  ejus  enim  mysteria  tam 
subtiliter  et  discrete  bcatus  Pajia  (iregorius  nobis  apcruit,  ul  his  uiliil  ultra  adden- 
dum  videatur. 


CAPUT    PRIMUM 


LECTIO I 


Vir  erat  in  terra  Hus,  nomine  Job  ;  et  erat  vir 
ille  simplex  et  rectus,  ac  timens  Deum,  et  recedens 
a  nialo  ;  natique  sunt  ei  septem  fiiii  et  tres  filiae  ; 
et  fiiit  possessio  ejus  septem  miiiia  ovium,  et  tria 
millia  camelorum,  quinf;euta  (juoque  jug.i  l)Oum, 
ct  quiugcnta;  asinae,  ac  farailia  nmlta  nimis,  erat- 
que  vir  ille  magnus  inter  omnes  Orientales.  Et 
ii)ant  filii  ejus,  et  faciebant  convivia  per  (lomos, 
unusquisque  iu  die  suo.  Et  mittentes  vocabaut  tres 
sorores  suas  ut  comederent  et  biberent  cum  eis. 
Cumque  in  orbem  transissent  dies  convivii,  mitte- 
bat  ad  eos  Jol),  et  sanctifical)at  illos,  consurgens- 
*  pro  sin-  diluculo,  ofFerebat  bolocausta  *  jter  singulos  :  diceitat 
guli»!.  euim  :   Ne    forte    peccavcrint    filii    mci,    et   bcue- 

dixerint   Deo    in    cordibus    suis.  Sic    faciebat    Job 
cunctis  diebus. 


Quia,  siout  dictum  est,  intentio  luijus 
libri  ordinatur  ad  ostendendum,  qualiter 
res  liumana^  providentia  divina  regan- 
tur  ;  pra-mittitur,  quasi  totius  lundamen- 
tum  disputationis,  qua^dam  liistoria,  in 
qua  cujusdam  viri  justi  muHiplex  afflictio 
recitatur.  Hoc  enim  est  quod  maxime  vi- 
detur  divinam  providentiam  a  rebus  bu- 
manis  excludere.  ITujus  igilur  viri  primo 
persona  describitur  ;  et  quantum  ad  se- 
xum,  dum  dicitur  :  Vir  erat ;  bic  enim 
sexus  ad  perlerendas  molestias  invenitur 
robustior  ;  describitur  etiam  quantum  ad 
patriam,  cum  dicitur  :  I/i  terra  /Jus,  qme 
est  in  partibus  Oriontis  ;  et  (juantum  ad 
nomen,  cum  dicitur  :  So)nine  Joh ;  ot  vi- 
dentur  ba'C  duo  posita  esse  ad  (irnuuKbmi 
Iioc  quod  dicitur,  non  esse  paraiiolam, 
sed  rom  gestam.  Et  no  abquis  adversita- 
tes,  qua)  postmodum  inchuuntur,  pro 
peccalis  bujus  viri  oi  accidisse  cre(UM*et, 
consequentor  dcscribitin'  ejus  virtus,  p(>r 
qiiam  a  peccatis  demonstratur  immunis. 
Seiendum  (luidem  ost,  liomiuem  triplici- 


ter  peccare.  Sunt  enim  qua'dam  peccata 
quibus  peccatur  in  proximum,  sicut  iio- 
micidia,  adulteria,  furta  et  alia  bujusmo- 
di  :  quajdam  quibus  peccatur  in   Deum, 
sicut    perjurium,    sacrilegium,    l)laspbe- 
mia,     et    bujusmodi  :    qua-dam    quibus 
unusqiiisque  in  scipsum    peccat,  secun- 
dum  illud   Apostoli   prima;   Corintb.    vi, 
i  8  :     Qtii  foniicatur,    i/i    corpus    suutn 
/jeccat.   In    proximum   autem   quis  pec- 
cat  dupliciter  ;  occulte  per  dolum,  et  ma- 
nifeste  per  vim.  II ic  autem  vir  non  cir- 
cumvenit  per  dolum  proximum  :   undo 
dicitur  :  Et  erat  vir  ille  simj^lex ;  simpli- 
citas  onim  [)roprio  dolosifati  opponitur  ; 
nuUi   violentiam  intidit  ;  Sequitur  enim  : 
Et  rectus ;  rectitudo  enim  proprie  ad  jns- 
titiam  portinot,  (jua^  in  a'(iualitate  conftis- 
tit,  secundiim   illud   Isai.    xxvi,    7  :    Se- 
mita  justi  recta  est,  rectus  ca//is  Justi  aii 
am/)u/an(/um.  Quod  autom  iii  Doiim  non 
l)occavojit,    aporte    ostoiulitur    p(>r    boo 
(piod  so(iuitur  :  Ac  ti//u'ns  l)eu//i ;  in  (iiio 
reverentia    ad    Doiim    dosignatur.    Quod 
otiam  in  soipsum  iioii   peccaverit.  osten- 
ditur  iii  boc  (luod  subditur  :  .Ir  /ecede/is^ 
a  //ia/(/  ;  i\\\\A  malum  odio  babuit  proptoi 
soipsum,    non   solum  proptor   nocumoii- 
tiiin  proximi  vol  otlVnsam  Doi.  Descripta 
(Mgo    liujiis   viri    ot    porsona  ct   virtuto, 
ojus  prosporitas  conso^iuentor  ostonditur, 
ul  ox  piNocodonti  prosporitato  gravior  so- 
(luoiis     Judicotur     advorsitas  :     similitor 
otiam  ad  ostoiidondmn,  qiuxi  ox  pura  Doi 
intoiiti(»n(>  Justis  soinpor  Itona  Iribuuntiir, 
Mon  solum  spirilualia.  vorum  otiam  tom- 
poralia.  Sod  quod  aliquando  justi  adver- 


4                                            IN  Jon 

Mtulibu»   pnMnaiitur,  iuiidil  pn.iitor  nli-  pro.spfrilas  ojus  quantuui  ad  honorcm  td 

qunm    spivialrm    «•ausiun  :    uniir    sit-    a  faujani,    (pia'  Iouk»   latiMpio   didnndcha- 

primipio  homo  luslitutus  fuit,  ul  nullis  tur  ;  «'t  hor  esl  «inod    di.itur  :    Krat  vir 

suhja«'crft    pfrlurhalionihus.    si  iu  innt>-  ////•  hkhjiuis  infrr  (nnncs  Orienlnhs,  id«>st 

ccnlia    p«'ruiansis>«'t.    {'riucipium   auh-m  honctratus  «'t  fauiosus.   .\d  uiajitrcm  au- 

pr«>sp«'rilatis  h-niporalis,  pttst  honain  foii  Ifiii  ipsiiis  .\u\\  i  (»inm«'iidalion('ui,  con.sc- 

sistcntiam  pi-r.stnia'  propriiP,  roiisislit   iii  tiiiciilcr  disciplina  domus   ejus   describi- 

penwuis  c«>ujuuctis,  ol  pra'cipuo  in  uutis,  tiir.  (pia'  iminiinis  erat  ah  illis  viliis  «jua^ 

quisunt  «iiiodammodo  aliqui«l  par«'nliim  :  (ipulentia  K«'iierari  solcnl  plerum(iu(;;nam 

dcscrihitur  iKilur  priuio  «'jus  prosperitas  diviliariim  ahundaiitia  discordiam  parit  : 

«piautmn  ad  focuiiditah'iii  i»roli>,  cum  di-  iiiid(!  lcfritiir  (ieiies.  .\iii,  qiiod   Ahraham 

citur  :   Snlitjuc  sitnt  ri  srptini  /ilii  rt  trrs  i-t    Lotli  iie(|niveriiiit  simul    liahitare,   ad 

filia'.  Conse(iuenler  iiiiiner«»si(»r  mullitii-  vilaiidiiiii  jiirgiiim,  «luod  ex  rerum  ahun- 

do    mariiim    (inain    femiiiarum  ponitiir,  «lautia  provcniehat.  Krequenter  etiam  ho- 

quia  parentes  allectare  S(»lent  \wa\i\&  lilios  miiies  miilfa  possidcnlcs  dum  ea  possident 

«juam  lllias;  tum  quia  id  (iu«»d  perfectius  qua- immoderate  amaut,eistcnacius  utun- 

^    est.desiderahilius  est  ;  iiiares  aiitem  com-  tiir  ;  uiide  dicitiir  Kccl.  vi,  1  :  Est  rt  aliiid 

parautiir  ail  femiiias  siciit   pcrfectiini  ad  ninhnn  (juikI  ridi  suO  so/e^  et  quklrm  fre- 

imporfectum  :  tiim  quia   iu  aiixiliiim  re-  ijurns  aijud  liomines  :  vir,  cui  dedit  Deus 

rum  gereudarum  soleut  esse  parciilihus  divitias,     substantiam    et    honor*m,     et 

magis  potentes  nali  quam  nata'.  Deiiide  nihil    deest    animx  *   ejus    ex   omnibus    *  ^ux 

osten«litiir  pri»speritas  ejus  «luantum  ad  (jUcV    desiderat ;    nec    tribuit    ei  "  iJeus  "  potesia- 

mulliliidiiiem  divitiarum  ;  et  pra'cipue  iu  jjolestate/n    ut   comedat    ex    eo.    Ah    iis 

animalihus  :   nam   circa    priucipium  liu-  er^o    inalis   imraimis   crat    domus    heati 

mani  geiieris,  piopter   huniiniim    pauci-  Juh  :  erat  enim  ihi  concordia  jucunda  et 

V   tatcm,    ugrorum   possessio  non   ita  pre-  a'qua  frugalilas  ;  quod  signilicatur,  cum 

tiosa  erat  sicut  aiiiinalium  ;   el  maxime  dicitur  :  Et  ibant  filii  ejus,  et  faciebant 

iu  partihus  Urientis,  iu  «luihiis  ctiam  us-  cinivivia  jter   domos  unusquisque  in  die 

«luc   h(»ilie   suiit   paiici    hahitatores,  pra»  suo  :  luec  autem  caritas  ct  concordia  uon 

latiludiuo  rcKionis.  Iiiter  animalia  aiitem  solum   inter  fratres  crat,  sed  usquc   ad 

primo  ponunliir  ea  qua'  maxiiiie   dcscr-  sororcs    cxteiidebatur,    qua*     frcquenler 

viuut  ad  victumget  vestilum  persona',  ut  despiciuiitur  a   fratribus  propter    super- 

oves  ;  unde  dicitur  :  et  fuit  jtossessio  ejus  hiam  quam  opuleiitia  plurimum  gignit  : 

sept^m  miUia  ovium.  Secundo  pouunlur  uiKh;  subditur :  Etmittentes  vocabant  tres 

ea  quie  maximc  deserviuut  ad  ouera  dc-  sorores  suas,   ut  comederent  et  biberent 

ferenda,  scilicet  caineli  ;  ct  hoc  est  «luod  cutn  eis.   Similitcr  etiam   designatur    in 

suhditur  :  Et  tria  millia  ca/nrh/ru/n.  Ter-  lioc  sccuritas  (juai  dc   caslilatc    filiarum 

tio  ponuntiir  ea  qua'  dcserviunt  ad  cul-  habehalur  ;  alias  cnim  uoii  circumdiiceu- 

turam  agroriim  ;  et  hoc  est  quod  subdi-  dai    erant,    sed    iucludcndae,    secundura 

Uiv  :  Qui/iqcnta  quoque  Ju(ja  bou/n.Quav-  illud   Kccli.  xxvi,  13:  l/i  filia  no/i  aver- 

lo    poniinlMr    aiiimalia   (luibus   homines  te/ite  se  fir//ia  custodia//i, /le  i/ive/ita  occa- 

ad  vectinam  uliintiir  :    iiiidc    scquitur  :  sio/ie  utatur  sc.  'i!)\c\xi  imicm  in  domo  ]oh 

Et  quniqenta-  asi/uc  ;  e\  ([iiihus  muli  ge-  frugalitaset  concordia  vigebat,  sic  in  ipso 

nerautur,  (juibus  aiiliqui  maxiuie  insidc-  Jub   vigebat   saucta   soUicitudo  puritatis, 

baut.  Sub  istis  autem  quatuor  gcneribus  (luam    frequentcr    divitige    obruuut,    vel 

animalium  comprehenduntur  omuia  alia  ctiam    minuuut,   secundura    illud    Dcut.  "*  Incras- 

qua;   ad  eosdem  usus  «leserviunt  :    puta  xxxu,    15  ***  :    J/ic/'assatus  est,  dihjtatus  diHdL^^ 

sub  ovibus,  omuia  victiii  et  vestitui  uc-  rt    recalcit/'avit ;    et     postea     sequitur  :  recaldtra- 

cessaria  :  et  sic  de  ivli(|uis.   Kt  qiiia  lio-  I)r/'cliquit    Dru/n    facto/-e/n    suu/n    etc.   "'diiatatus. 

mines  multas  divitias  possidoutes,  ad  cas  Kt   (iiiidem   de  sua  puritate    in    tautum 

guberuandas,  multitudiue  indigeut  famu-  soUicilus    erat,     quod    ab    iis    qua-    iu- 

lorum,  conveuieuter  subditur  :  Ac  fat/ii-  (luinarc  poterant,  totaliter  procul  erat  : 

lia  multa   nimis.  Cousc^iuenter  pouilur  uude  uou  solum  dicitui'  quod  crat  timens 


GAPUT  I 


5 


Deiim  et  recedem  a  mnlo ;  sed  etiam 
circa  niiorum  pm-itatemmaximesollicitus 
erat  :  pcrmittobat  siquidcm  eos  convivia 
agore,  eorum  indulgens  aetati.  Uiia>dam 
enim  in  juvenibus  tolerantur,  quae  in  per- 
sonis  gravibus  reprehensibilia  sunt.  Et 
quia  in  conviviis  vix  aut  nuiiquam  homi- 
nes  immunditiam  vitarc  possunt,  quin 
vel  pcr  iiieptam  la^titiam.  vel  pcr  inor- 
dinatam  loquacitatem,  aut  etiam  immo- 
dcratum  usum  cibi  oiTendant ;  filiis,  quos 
a  conviviis  non  arcebat,  purificationis 
remedium  exhibebat ;  undc  dicitur  : 
Cumque  in  orbem  transiasent  dies  convi- 
vii^  mittebat  ad  eos  Job^  et  sanctificabat 
illos.  Dicuntur  autem  in  orbem  dies  tran- 
sire  convivii,  quia  cum  septem  fihi  es- 
sent,  et  unusquisque  in  die  suu  corivi- 
vium  faceret,  per  omncs  dies  septimana', 
feriatim  hujusmodi  consumebant  convi- 
via ;  postmodum  quasi  circularitcr,  sive 
orbiculariter,  sicut  in  dicbus  soptimaiiff', 
ita  in  conviviis  ad  principium  rcdicbatnr. 
Notandum  est,  quod  licet  Job  filiis  indiil- 
geret  ut  convivia  agerent,  tamen  ipse 
suam  gravitatem  conservans,  corum  con- 
viviis  se  noii  immisccbat  :  undo  dicitur 
quod  mittebat  ad  eos,  non  quod  ipso  ad 
cos  ir(!t.  Modus  autem  sanctidcationis, 
(liio  [)or  intornuntium  sanctiticabat  eos, 
potest  inteiligi  diipliciter  :  vel  quia  salu- 
biibns  monitis  eos  instrui  faciobal,  ut  si 
quid  in  conviviis  doliqucrant,  omenda- 
rent  :  vcl  otiain  qiiia  ali(|iiom  oxpiationis 
ritum  liabebant,  (juo  hujiisniodi  dolicla 
«!X[)iabaiitnr ;  siciit  et  sacrilicia,  qua' 
etiam  ante  legem  data  fuerant,  et  primi- 
tiariiin  ct  dccimanim  oblatio,  Inconviviis 
aulein  liomines  iiitordiim  non  soliim  iin 
puritat(^m  conlraliunt  modis  pra'diclis, 
sed  oliam  gravioribiis  poccatis  iininor- 
guntiir  arK|iiaii(lo  iisqiK!  ad  Dci  coiitiMnp- 
tum,  et  pro[)lor  lasciviam,  raliono  ab- 
sorpta,  ct  a  rcverentia  divina  abstracta, 
sicut  in  Kxodo  xxxn,  0,  dicitur  .  Sedit  po- 
pn/us  manducare  et  bibere,  et  surre.rmint 
hidere ;  idost  fornicari,  vol  idolis  immo- 
lare.  .lob  or^o  iioii  soliim  coiitra  Icvia  iW- 
licta  liliis,  sanctilicaiido,  siibvoniciinl,  si^d 
elian  contra  graviora  roinodiiiiu  stiidc 
hat  api^onore,  quo  ois  Dous  placarotiir  ; 
undo  s(M^iiiliir  :  Consurt/ens</ur  di/urtt/o 
nffere/nit  fw/ocnustum    prr    sintjii/os  :  iii 


quibus  verbis  ostcnditur  perfectio  devo- 
tioiiis  ipsiiis,  ct  qiiantum  ad  lempiis,  qiiia 
diluciilo  coiisiirgebat.  secundum  illud 
Psal.  V.  .•)  :  Mane  asta/to  tibi  etc,  et  quan- 
tum  ad  modum  oblationis,  quia  holo- 
causta  oirorcbat,  (pia;  totaliter  combure- 
bantur  ad  hoiiorem  Doi,  niiUa  parte  re- 
licla  in  iisiim  oHbrcntis,  vel  cjiis  pro  quo 
oirerebantur.  sicut  erat  in  hostiis  pacift- 
cis,  et  pro  peccato  :  dicitur  enim  holo- 
caustum,  quasi  totum  incensiim  :  et  quan- 
tum  ad  numerum,  quia  pro  singulis  filiis 
holocausta  ofForebat ;  singula  enim  pec- 
cata  conveniontihus  satisfactionibus  sunt 
exj)iaiida.  Caiisam  aiitem  oblationis  ho- 
locaustorum  snbjungit  dicens  :  Dicebat 
enim,  scilicet  in  corde  suo  .lob,  non  qui- 
dom  de  poccatis  filiorum  certus,  sed  dubi- 
tan>^  :  \e  forte  peccav€i'iyit  fi/ii  mei;  sci- 
licet  opere,  vel  verbo ;  et  benedi.rerint 
Deo  in  cordi/nt^  suis.  QnoA  quidcm  dii- 
plicitcr  iiitclligi  potcst  :  uno  modo.  ut 
totiiin  iiitoHigatiir  coiijiinclim  :  quamvis 
enim  henedicere  Deum  sit  bonum,  tamcn 
benedicere  Dcum  de  hoc  quia  homo  pec- 
cavit,  significat  voluntatom  in  peccatis 
(|uicsccntom  ;  ct  (iiiaiitiim  ad  lioc  vitupe- 
ratiir;  sicut  in  Zach.  xi,  i,  dicitiir  contra 
qiiosdam  :  Pasce  pccora  ttrcisitniis  :  tjiur  , 
ffui'  possidebant  occit/e/innt,  et  non  do/e- rant 
bant,  ef  vent/ebant  va  dicentes  :  i/ione- 
t/ictus  "  Deus.,  divites  facti  sionus.  XV\o**  Dotnmu^ 
modo,  nt  intclligatiir  divisiin  a  con- 
trario  sonsii  ;  ol  sic  j)cr  hoc  (jiiod  (licitiir, 
lirnet/i.rerinty  intolligatiir  inalodixorinl. 
Crimcn  oiiim  bhisphoini.o  tain  horribilo 
ost,  ut  pia  ora  ipsura  nominaro  proprio 
nomine  rcformidont,  sod  ipsuni  por  con- 
trariiiin  signilicant  :  et  convonicntcr  pro 
poccato  blasphomi.i'  holocaiista  oircruii- 
tiir  :  (|nia  oa  (pi.o  in  Doiim  committiin- 
tiir,  lionoratioiK!  diviiia  siint  oxpiirganda. 
SoU^t  aiitom  contingoro,  (|uod  divinu.s 
cnltiis  a  (inibusdam  dovoto  porllciatnr» 
si  rains  sit ;  ciim  autoni  fnMjuons  fiiorit, 
iii  rastidiiini  vcnit  :  quod  osl  pecratiim 
accidia*,  ciim  ali(|iiis  scilicot  Irist.itur  d«^ 
spirifiiali  labon^  :  ciii  (|iiiil(Mn  poccafo  Jol» 
snbjoctiis  non  crat  ;  iiain  siibditiir  :.  Sic 
faricbti/  Job  cunrfis  dirbus  ;  (iiinsi  porso- 
voraiitoin  in  diviiio  ciiltit  dmotioiKMn 
cons(Mvaiis. 


« 


IN  JOR 


LKCTId    II 


'  Joh 
frustrn. 


(.Uiailain  niitoDi  <iie  i-iini  vi>iiiRt«ent  tilii  IVi  iit 
aMinlrrrnt  rorain  lloniiiu).  nlTiiil  iulcr  fos  ctinin 
8ntan.  rui  ilixit  DoiiiiiiiH.  rutle  vfiiio?  (,>ui  r«'8- 
|Hiuilou<i  ait  :  CiriiiiM  ti-rruin  et  iieraiiibiiluvi  pniii. 
l>ixitqiii<  Doininus  nil  i-iini  :  Nuini|iiiil  roiisiitfrnsti 
•frvuiii  ineiiiii  Jol>,  quoil  iion  nil  ei  tiiuiilis  iii  terrn, 
homo  8ia)|ilcx  ct  rcctnn  nc  tiuicns  Dcuui,  ct  recc- 
den»  a  innlof  Cui  ri's|ioiiilcu8  Sntnu  nil  :  Nnm- 
quiil '  rrustra  Jul)  linict  Di  iiiir.' .Noimc  lu  vnllasli 
ciiiii  ui'  ilouiuin  cjiis  iiiiivcrsiiiiii|ne  siilistnii- 
linin  cju9  |tcr  circuituni?  (ipcribus  iuauuuiu 
ejus  bencitixiAli,  et  {lossessio  ejus  crevit  in  terrd. 
Sctl  cxtcuilc  iiaululuiii  iiinniiiii  tunm,  et  Uiii^c 
cuucla  iiuic  jiossiilcl,  iiisi  iii  faiieiii  lieueilixiTit 
libi.  Dixit  crgo  Duiiiinus  ml  Satau  :  Kere,  iiniversa 
quo;  balict,  in  mauu  tua  sunt  :  tanlum  iu  eum  ne 
exlcudag  uianum  luam. 


Post  prospcritiitem  beati  Job  eiiumora- 
tam,  pouittir  advoisitas  ipsius;  et  prinio 
iiulucitur  oausa  ipsius  :  et  no  quis  putaret 
advcrsitates  jnstornm  absijuo  (Hvina  pro- 
videntia  procedcrc,  ac  pcr  hoc  a'stiinarot 
res  humanas  providcnlia'  subjoctas  non 
esse,  praMuitlitur  (piomodo  Deus  de  re- 
bus  humanis  curam  habot,  et  eas  dispen- 
sat.  IIoc  svinbohce  et  sub  a*nif?mate  pro- 
ponitnr.  secun«him  consnetndincm  Sacra» 
S('ri[)tura',  (|ua'  rcsspiritnah^s  snb  li^^nris 
rcrnm  corporahum  dcscribit  :  sicut  patct 
Isaia*  VI,  1  :  Vidi  /Jominion  spdentem  sit- 
per  so/ium  excelsum  et  elevatum  ;  et  in 
principio  Ezech.,  et  in  phiribus  aliis  locis. 
Kt  (inamvis  spirituaha  sul)  Mf^^nris  rerum 
rorporahnm  proponanliir,  iion  tanicn  ca 
qua'  circa  spiritnaha  intciKhiiilnr  pcr 
flpniras  sensibilcs,  ad  mysticuin  pcrlincnt 
sensnm,scd  httcralem ;  (inia  scnsus  httcra- 
lis  est  (jui  primo  per  verba  intonditnr, 
sivo  proprio  dicta,  sivo  fiKurate.  Scien- 
dum  est  autem,  «jnod  divina  iirovidcnlia 
tali  ordine  rcs  f^nbcrnat,  (|n(ul  infcrioia 
per  superiiira  dispcnsat  :  corpora  ciiini 
Kcncrabiha  ct  corruptibiha  snbdiinlnr 
motui  corporum  co'leslinin  :  et  similitcr 
infcriores  spiritus  rationales  mortalibns 
rorpuribusnniti,  scilicelanima',  pcr  snjn!- 
ritiros  spiritns  innirporcos  administran- 
tur.  H.Tc  autcm  babct  ccclcsiastica  Ira- 
ditio,  qnod    inter    iucorporoos    spirilns, 


ijnidain  siiiit  boiii,  (jiii  j)iiritalcin    in  (jna 
crcati    sunt  conscrvantcs,  diviiia    ^Moria 
I)erfriiniitur,   a   Dci   voiuntatc   nnnquam 
recedentcs  :    ct   lii    (jiiidcm    sj)iritns    in 
Scrijitnris  intcrdiim  dicuntnr  Angeli,  idest 
iiiiiilii,    «]nia    diviiia    homiiiihiis   annun- 
tiaiit  :  iiilcrdnm  anlcm  filii  Dci  dicuntur, 
iii  (juaiitiiin  Dco  \n\Y  j)articij)ationem  glo- 
ria*  similantur.  lAIali  autem  spiritus  qui- 
dam  sunt  non  per  naturara  aiit  jier  crea- 
tioncm  (cum  nniuscujnsqne  iiaturai  auc- 
tor  sit  Dcus,  iicc  summum  bonum  potest 
esso  cansa  nisi  bonorum  ;)  sed  sunt  mali 
proptcr  pro])riam  culpam.  Hujusmodi  au- 
tem  spiritus  in  Scripturis  da^monos   di- 
cuutnr  ;  ct  oorum  piimus  dicitur  Diabo- 
lns,    quasi    deorsum  cadens ;  vel  ctiam 
Satan,  idest   advorsarins.  Utrique   igitur 
spiritus  homines  ad  ali(jua  agenda   mo- 
vent  :  boni  quidcm  ad  bona,  raali  aiitcin 
ad  raala.  Et  sicnt  horaines  raoventur  a 
Deo  per  spiritus  supradictos,  ita  etiara  ea 
quae  per  homioes  aguntur,  dicuntur   iii 
Scriptnris,  oisdem  spiritibus  medianlibus, 
ad  diviiinm  cxamcn  referri.  Ad  ostenden- 
dura  igitur,  quod  tam  bona  quara  inala 
quiii  horaincs  agunt,  divino  judicio   sub- 
sunt,  dicitur  :   Quadam  autem  die,  cum 
venissent  fHii  Dei  ut  assisterent  coram  Do- 
mino,  affuit  inter  eos  etiam  Sata?i.  Scien- 
dnra  vcro  est,  quod  Angeli,  qni  hic  filii 
Dci  dicuntur,  assistere  dicuntur  Domino 
dupliciter :  nno  modo  in  quantura  Dcus  ab 
cis conspicilur,sicut  scriptnm cst  in  Daiiiel, 
vii,  10  :  Millia  milliuni  ministrabant  ei,et 
decies   millies  centena  millia  assistebant 
ei.  Alio  modo  in  quaiitura  ipsi  Angeli  et 
corura  actns  a  Dco  conspiciuntur  :  nam 
(lui  alicui  doniino  assistiiut,  ct  ciira  cons- 
piciiint,  et  ab   eo   conspiciuntur.  Prirao 
igitur  modo  assistere   non   convenit  An- 
gelis  uisi  bonis,  (jui  divina  visione  per- 
frmintnr;  ncc  iis  omnibns,  sed  illis  tran- 
tuni  qiii  intcr  cossupcriores  cxistunt,  qni 
inagis  inlimc  divina  visionc  pcrfrnnntur, 
ct  ad  oxteriora  ministeria,  secundum  Dio- 


CAPUT  I 


nysii  sententiam,  non  exennt ;  unde  et  a 
ministrantibus,  in  prsRdicta  auctoritate 
Danielis,  assistentcs  distinguuntur.  Se- 
cundo  autem  modo  assistere  conveuit  non 
solum  omnibus  bonis  Angelis,  scd  etiam 
malis,  et  etiam  hominibus  :  quia  quae- 
cumque  per  eos  aguntur,  divino  coiispec- 
tui  et  examini  subduntur  :  et  propter  hoc 
dicitur,  quod  cum  venirent  filii  Dei  ut 
assisterent  coram  Domino,  afluit  inter  et)s 
etiam  Satan.  Et  quamvis  ea  qua^  per  Ange- 
losbonos  vel  malos  administrantur,  conti- 
nuc  divino  conspcctui  ct  examiui  subji- 
ciantur,  ct  sic  semper  fihi  Dci  assistant,  et 
Satan  inter  eos  assisterc  dicatty  etc, 
dicitur  tamen  :  Quadam  die,  secundum 
morem  Scripturae,  quae  ea  quae  supra 
tempns  sunt,  interdum  per  tempus  desig- 
nat  ex  aliquibus  (|uai  dicuntur  in  tem- 
pore  :  sicut  in  principio  (ieu.,dicitur  Deus 
aliqua  dixisse  primo  vel  secundo  die, 
quamvis  ejus  dicere  sit  aeternum,  prop- 
ter  hoc  quod  ea  quae  ab  ipso  dicuntur, 
fiebarit  in  tempore  :  ita  et  nunc  quia  fac- 
tum  de  quo  nunc  intenditur,  dctermiiiato 
temporo  extitit,  dicuntur  administratores 
hujusmodi  facti  quadam  dic  coram  Do- 
mino  astitisse  quamvis  coram  ipso  assis- 
tere  nunquam  desistant. 

Cousiderandum  est  etiam,  quod  ad  Dei 
judicium  ahter  referuntur  ea  quie  per  bo-' 
nos  Angelos  aguntur,  aliter  ea  (pue  per 
malos  :  nam  boni  Angeli  hoc  intcudunt, 
ut  ea  quae  agunt  refcrant  in  Dcum  ;  et 
idco  dicitur,  quod  fiHi  Dei  venerunt  ut 
assisterent  coram  Domino,  (juasi  primo 
motu  ct  intentione  omnia  divino  judicio 
subdentes  :  mali  vero  Angeli  noii  iutcu- 
dunt  ea  (pia'  aguiil  rcferre  iu  Dcum,  sed 
eis  nolcntibus  hoc  accidit,  ut  (|ui(l(iuid 
aguut  subdatur  diviuo  judicio,  vcl  diviiia' 
providenliae  :  et  idoo  non  dicitur  do  Sa- 
tan  quod  venerit  ut  assistorct  coram  Do- 
mino,  sod  sohnn  (iiiod  (i//iiit  iiiter  eos. 
Dicitur  autcni,  Inter  cos,  tum  proptor  na- 
tura'  parilitat(Mn  :  tiim  ad  iiisiiiiiatKhiiu, 
quod  inaia  nou  smit  cx  priiiciiiah  iiilcii- 
tiono,  sed  siipcrvcuiuiif  boiiis  (iuasi  per 
accidens.  Kst  aiitom  diircrcutia  iiit(M"  ca 
qiia'  por  bonos  Angolosct  malos  aguiilur  : 
nain  boni  Aiigcli  nil  agtiiit,  nisi  ad  (jiiod 
diviiio  jiissu  ot  vohHitalc  movcntur  ;  iii 
omnibus   enim    vohiiitattMn  (hviiiain  sc- 


quuntur  :  mah  vero  sua  voluntate  discor- 
daiit  a  Deo ;  unde  ea  quae  ipsi  agunt,  a 
Doo  aliena  existunt,  quatifum  ad  eorum 
intentionem.  Et  quia  non  consuevimus 
interrogarc  dc  iis  qua*  nos  facimus,  sed 
dc  iis  (|iKc  abs(juc  nobis  fiunt  ;  idco  non 
dicitur  quod  Domiims  aliquid  quwsierit  a 
fihis  Dei,  sed  solum  a  Satan  :  et  hoc  est 
quod  subditur  :  Cui  dicit  Dominus  :  Utide 
venis  ?  Et  notandum  est,  quod  non  dicit 
ei  Dominiis,  Quid  facis,  aut,  ,ubi  es?  sed, 
U?ule  venis  ?  Quia  ipsa  facta  quai  per  d«- 
mones  procurantiir,  intcrdum  ox  divina 
voluntate  provcuiuiit,  dum  per  eos  vel 
puniuntur  mah,  vel  exercentur  boni  :  sod 
da'monum  intentio  semper  mala  est  et  a 
Deo  ahena;  et  ideo  a  Satan  qua;ritur  : 
Unde  venis?  quia  ejiis  intotitio,  a  (jua 
proccdit  omtiis  ipsius  actio,  a  Deo  est 
aheiia.  Sciendum  autom  est,  quod  dicerc, 
duphciter  accipitur  :  nam  qnandoijue  re- 
fcrtar  ad  conceptum  cordis  ;  qiiandoquo 
autcm  ad  signihcationem  qua  htijusmodi 
conceptiis  altcri  oxprimitur.  Secundum 
igitur  primiim  moduin,  dicerc  Dei  est 
a'tcrnum  :  et  tiil  cst  aHud  (juam  generare 
Eiliitm,  (|iii  est  Vcrbuin  ipsiiis.  Secundo 
vcro  modo  speciahter  Deus  ahqua  dicit ; 
diversimodo  tamen  sccundiim  (juod  con- 
gruit  cis  quilius  dicit.  Nam  hominibus 
corporcos  seustis  habeiitibus  ali(]uando 
Deiis  loculus  cst  aoreo  sono,  formato  in 
ah(iua  sul)jccta  crcatttta;  sicut  vox  sotttiit 
iu  baptisino,  (!t  in  transligttrationc  Chris- 
ti  :  Afalth.  xvii,  5  :  flic  est  Fi/ius  mcus 
dilectus.  Art(jiiatido  aiitcm  pcr  imagina- 
riam  visioncin  ;  siciit  luulloties  lcgitur 
iii  Prophctis.  Ali(|iiaii(io  aitlcin  intcliigi- 
bili  cxprcssioiic  :  et  hoc  modo  ititcUigon- 
diim  cst  Dotniiiiim  ad  Satan  dixissc,  iu 
(liiaiitttiu  ciim  itilcUigcrc  facit,  (|iiod  ea 
qiia'  ipse  agit,  a  Dco  conspicitintur.  Si- 
ciit  crgo  diccro  Dei  ad  Satan  cst  ci  noti- 
tiain  pra'berc,  ila  Salaii  rcsptuidcrc  Doo 
ost,  iiou  (luidcni  aliciijiis  r(<i  iiotiliam  tra- 
(lcrc  Dco,  scd  coiisi(lcr;u"C  oiniiia  siia  di- 
viiio  coiispccltii  apcila  cs.so  ;  ol  socuiidiiui 
liiiiic  inodiiiu  (licifiir  :  Qui  rcspoudcns 
ait  :  Circuiri  fcrrum  ct  pcrumhulaci  cam. 
Pcr  lioc  igitiir  (luotl  Domiiiii.s  dicit  ad  Sa- 
laii  :  Cnde  venis  ?  intcntionciu  cl  acla 
dialioli  Dcus  cxaminal  ;  pcr  hoc  autcm 
(jiiod    Siitati  rcspondet  :  Circuivi  tcrram 


8 


i\  jon 


et  prramfm/dvi  ram,   «|iiasi    siioriim   .u- 
tuum  hoo  n»ti(»u«'Ui  riMldit  :  iit  »'\  iitriwnic 
ostrutlat  ouiiiia   t|iia'  pcr  Satnii  fiiiiit  <ii 
vin.r  pr<>\i<liMili.»'  snltjccta  rsso.  IN-r  cir 
cuitioiiciu    autriu    Salaii.   ralliditas    rjiis 
ostiMidiliir,  ad   cxploraiKlum   (luns    (lc<'i- 
pen»  possil,  scouihIimu  illinl  i  Pcli'.  \,  S: 
Advrranrius  vrstrr  tiln/tn/its  tnnqtitnu   h'(> 
riif/irns,  rirniit.  (ju.rrrns   t/iic/n    tlrrorrt. 
rouv«Mii(M\t(^r  nutciu   j^cr  circnitiim  calli 
dilrts  (l(^sif^M>atur  :  sicnt   jtcr  rcctum  sim- 
plcx   ot  justus  :   uam    rcclnm  (^st,  cujus 
mcdiiim  uou  oxit  ab  cxtrcmis.  Cniu  crgo 
actio  justi  a  suo   priuciiiio,  (|uo(l   ost    Dci 
voliiutns,  ot  fliio  illi  iutouto  uou    discro- 
pot,  couv^MiitMitcr  jnslis  .•i(lscri!)ilur  rocti- 
tudo  :  callidorum    aiit(MU    est.  aliud  pio- 
tondore,   ac  aliiid   intoudcn; ;    ot    sic   id 
quod  domonstrant   Ai^  sno  oporc,  oxit  al> 
cxtromis  :  dnm  ncc  principio  coucordat 
nec  flni.  rudo    rocto   callidi   circuire  di- 
cuutur  :   propt(M'  (]uod  scriptuiu   cst  :  In 
circuitii  inipii  mnhnlnnt.  Ps.  xi,   9. 

Scieudiiiu  antom  ost.  ciiiod  ot  si  dialio- 

lus  erga  cunctos  tam  honos  (juam  malos 

ralliditatis  sua'  stiidio  utatur,  onoclus  ta- 

tnen  calliditntis  sua'  iu  solis  malis  conso- 

i|uitnr,  (ini  roctc  torra  iiominantnr.  Ciim 

(Miim  liomo  composifns  sit  cx  nalura  spi 

ritiiali  ot  cariio  torrona  :  malnin  lioiniuis 

iu  hoc  consislil,  iiiiod  dorolictis  spirifua- 

libus   bonis,  ad  (iiia»  sccundiim  rationom 

monto  ordinatnr,   torronis  bonis  inluoret, 

i\\\vr   sibi    conipotnnt    sccnndnm    carncm 

torronam  :  ct  idco  mali,  iii  (inantnm  car- 

nem  torronam  s(Minunlnr,  rccfi!  terra  di- 

cuntnr.     Hujusmodi    igitur    torram   non 

soliim  circuit  Satan,  sod  etiam  porami)n- 

lat,  quia  in  eis  ctroctiim  sua»  malifia-com- 

plet.  Por  ambulalionom  cnim  complomon- 

tum  procossus  ipsius  designatnr  :  sicnt  o 

eonverso  do  viris  justis  dicitnr,  (piod  iii 

eis  Deus  porambulat  :  uiido  Apost.  ii  Ojr, 

VI,  10  inducit  :  Inhnhifnhit  in  illis.^  rt  innm- 

biilnhn   intrr    rn.t.    Potest    otiam    ox    hoc 

aliud  intollipi.    Triplcx    igitur  ost   status 

vivcntiiim    :    quid;im    onim     sunt    snj>ra 

tprrnm,  idcst  iii  codo,  nf  Angoli.  et  boali 

hominos  :  (luidain  in   tcrra,  sicut   bomi- 

ne«    in    mortali   carne  viventos  :  (luidam 

autem  sub  lcrra,  ut  d.i^mones  et  damnati 

omnes.    Primo«^   ipitiir   Salaii   noque  cir- 

cuit  ne(|ue  iHMtinibnlat  :  qnia  in  c(vlesti- 


bns  civibus  nulla  in.-ilitiu  osso  potost ;  si" 
cnt  nec  in  c(i'lestibiis  corporibus  inv(Miitur 
ali^inod  in.ilnm  n.ifnne.    IIIos  .'intoin  (|ui 
siiiit  iii  iiitcriio,  |icrambiilat,  s(>d  iioii  cir 
cnit  ;  (|uin  oos  tof.ilitor  sua*  mnlitia*  sub- 
Joctos  habcl  :  iicc  oport^^t  ut  ad  eos  doci- 
picndos    ali(iu.i    caHiditate     utatiir.     Kos 
nnt(Mn(iiii  suntiuterra,  circuit  et  p(!ram- 
bnlat   :    (piiii    ol   calliditate    cos   decipero 
nilitiir,  cf  (iiiosd.im  eoriim  ad  suam  ina- 
liliam  liabil,  (lui  maximo  por  terrain  de- 
signantur,  iil  dictum  est.  Et  quod  por  tcr- 
ram   homincs  tcrrcni   dcsigncntur,   satis 
aportc  ostcnditur  per  hoc,  quod  Dominus 
.lob,  (luamvis  iii  t(Mia  babitantom,  a  torra 
tamen  segregare  videtur  :  iiamcumSatan 
dixisset  :  Cirri/ici  trrrn//i,  rt prrni/ihulaci 
rn/n;  subjungitur  :  Dijittjue  Doitiinm  ad 
rimi :  Sumquid ct/nside/^asti  sermim  meum 
Joh,  quod   /lon  sit  ri  similis  etc?  Frustra 
onim  (iiuesilnni  videretur  an  Job  considc- 
rassct,  (pii  t(Mram  circuissc  et  perambu- 
lasse  so  asserebat,  nisi  sorvum  suiiui  Job 
pra'tor  terramosse  intclligcret :  et  maximo 
ostondil  in  (juo  a  tcrra  segregetur,  in  hoc 
qnod   dicit :  Sr/'vum    meum   Joh.     Ilomo 
onim  (inasi  modius  constitutus  est   inter 
n^Mim  et  ros  teri(Mias  :  nam  monto  inbie- 
rel  Deo,  oariK!  aut(Mn  robiis  terrcnis  cou- 
jnngitur.  Omnc  autcm  modiiim  duonim 
,  co   magis   ab  uno  cxtremo  rccedit,  quo 
magis  altori  a[)piopiiiqnat  :   homo  igitur 
(luantomagisDco  inha^ret,  tanto  remotior 
cst    a  torra  :  hoc  autcm  cst  servum   Doi 
esso,  quod  monte  Deo  inha^rcre  :  nam  ser- 
vns  est  qiii  iion  sui  causa  cst  :  ille  aiitom 
(Iiii  mento  Deo  inhaMet,  seipsumiii  Dcum 
ordinat  ut  servus  amoris,  non  timoris.  Et 
notaiidum   est,  (inod  atTcctioues  terreiia* 
ali(iuo  modo  a   icmolis   imitantur  spiri- 
tnales  afloctns.  (jiiibus  mens  Dco  conjun- 
gitur;  scd  ad  coium  similitudinem  nullo 
modo  pervonirc   [lossunt.    Nam    et  ainor 
terrenus  ab  amore  Dci  deficit,  et  por  oon- 
sequens   omnis    aUcctio  :  nam  cujuslibet 
afToctionis    amor   est    [uincipium.    rnde 
coiiv(Miicnter,    posl^iiinm    dixerat  :  Su/n- 
tjiiid  rtnisidrrnsli  st'/-vu//i  meum  Joh,  siib- 
ditni'  :  (Juod  no/i  sit  similis  ei  in  trrra  : 
qiiia      iiibil     iii     t(Tronis      spirilualibus 
aM]uari    potest ;  (inaravis  et    possit    alitor 
int('!ri,L'i.  Nam    in   niio(iuoquc  Sancto  ost 
aliqua  virtutis  pra^ominentia,  qiiautumad 


CAPUT  I 


{iliquem  spiritiialcm  iisnm  :  propter  quod      imponit  "  maculam.   Et    hoc  appnret  px  ••  impo/ie/. 
de  singulis  Coiifessoribus  in  Ecclesia  ca-      hoc     quod     sultflitur  :     Cui     rpspondens 
nitur  :  No7i   cst  inventus  similis  illi^  qui     Satan   ait  :  Xumfpud  frnslra  Job  limet 


conservaret  legem  Excelsi  :  uisi  quofl  in 
Christo  omuia  secundum  perfectissimam 
excellentiam  fuerunt  :  et  secundum  hunc 
modum  intelligi  potest,  quod  nullus  iu 
terrahahitantium  similis  erat  Joh,  inquan- 
tum  Joh  pra^eminebat,  quantum  ad  ali- 
quem  usum  virtutis. 


Deum?  Quasi  dicat  :  Negare  nori  possum 
quiu  bonafaciat;  sed  hoc  non  agit  recta 
intontione  propter  amorem  et  honesta- 
tem,  scd  propter  temporalia,  qua'  a  te 
consecutus  est ;  et  ideo  dicit  :  \umr/uid 
frustra  Job  timet  Deum?  Illud  enim  frus- 
tra  facere  dicimus  ex  (juo  id  quod  iulen- 


In  quo  autem  Job  fuerit  servus  Dei,  et  dimus,  asseqni  non  possumus.  Job  autem 
nulhis  ei  similis  in  terra  fuerit,  ostendit  tibi  servivit  proptcr  tcmporalia,  (lua*  a  te 
cum  subdit  :  Ilomo  simplcx  et  rectus^  ac      assecutusest ;  unde  non  sit  frustra',  (luod 


timens  Deum^  et  recedens  a  malo;  quai 
quia  supra  exposita  sunt,  ad  priesens  di- 
mittantur.  Considcrandum  autem,  quod 
Dominus  justorum  vitam  non  solum  ad 
eorum  bonum  ordinat,  scd  ctiam  aliis 
eam  conspicuam  rcddit ;  sed  conspicientes 
eam  non  similiter  afficiuntur  ad  ipsam  : 
nam  boni  eam  pro  exemplo  habentes,  cx 
ipsa  proficiunt ;  mali  vero  si  non  corri- 
guntur  ex  ea,  ut  ejus  exemplo  boni  liant, 
exsanctorum  vita  inspecta  deficiunt.dum 


tihi  serviendo,  te  timeat.  Et  quod  tem- 
poralem  prospcritatcm  consecutus  sit, 
ostendit  quantum  ad  duo  :  primo  (juan- 
tum  ad  immunitatem  malorum  :  quia  sci- 
licet  pra^servatus  erat  a  D(M)  oh  omui  ad- 
versitate  ;  ct  hoc  est  (luod  dicit  :  Xonne 
tu  vallaMi,  idest  protexisti  sicut  protegit 
vallum  aut  murus;  eum,  (luautum  ad 
suam  personam ;  ac  domnm  ejus,  (juau- 
tum  ad  ejus  prolem  ct  familiam  ;  uuiver- 
samr/ue  substantiam  cjus,  (luantum  ad  pos- 


vel   per  invidiam    torquentur,   vel  falsis  sessioncsejus?  Etaddit,  Per circuifum,  ut 

judiciis    eam    pervertere    conantur,    se-  pcrfecta  immunitasostendatur  :  (juia  illud 

cundum    illud    Apost.    ii    Cor,    dl,    15:  quod  per  circuitum  vallatur,  ex  nullaparte 

quisnivi  Christi    bonus   odor   sumus    Deo"^  et   in  potest  pati  insultum.    Secundo    ostendit 

fiunl. 


iis  qui  salvi  stmt,  et  in  iis  qui  pe- 
reunt  :  aliis  quidem  odor  mortis  in 
mortem;  aliis  autem  odor  vitx  in  vitam. 
Sic  igitur  Deus  vitam  sanctorum  non 
solum  ab  electis  consid(U"ari  vult  ad  prof(;c- 
tum  salutis,  scd  etiam  ah  iniquis  ad  cu- 
mulum  damnationis  :  quia  ex  vita  sanc- 
torum  condcmnabilis  ostcnditur  perversi- 
tas  impiorum,  secundum  illud  quod 
dicitur  Sap.  iv,  KJ  :  Vondemuat  Justus 
mortuus  vivos  iynpios.  Et  idco  Domimis 
ad  Satan  dicit  :  \umquid  considerasfi  srr- 
vum  meum  Job  ?  (juasi  diccret  :  Terram 
(luidem  circuiset  p(!rnmbulas;  sed  serviim 
meiim  Joh  solum  considerare  potes.  ct 
ojus  virlutcm  mirari.  Solet  autcm  per- 
versoriim  hoininum,  (juonim  i)riiir(»ps  (^st 
Satau,  et  cornin  hic  p^Msonaui  gcril,  talis 
esse  consuetudo,  nt  cum  sanctorum  vi- 
liim  repreiicndero  non  possunt,  non  ex 
recla  intentiono  oos  agore  caluinnienlur, 
seciindum  illnd  Eccli.  xi,  .S3  :  /totur  iu 
mala  convertens   insidiafur.  cf   in  rlectis 


ejus  prosperitatem  qnanlum  ad  multipli- 
cationem  honoriim;  et  hoc  est  (juod  dici- 
tur  :  Operibus  nuinuuni  ejus  benediristi. 
Et  (luia  cum  Deus  dicendo  omnia  facial, 
h(Mic(lic(!re  I)(u  est  bonitalem  rei  dare. 
Tunc  ergo  Deus  aliciijus  operibus  bcne- 
dicit,  (|nan(lo  ca  ad  b(Uiiim  prodiicit,  iit 
tlnem  dcbituin  consc(juantur  :  ct  quia 
(jinedam  hona  proveniiint  iKunini  ahs^iue 
siio  opcre  ef  iiitcutionc,  projitiM"  hoc  ad- 
(lit  :  Ef  /)ossrssio  cjus  crrrif  iu  tcrra.  Sic 
igitiir  Satan  caliimniatiir  fa<'ta  bcati  Joli, 
(piasi  ea  ageret  ex  inlcntioiie  prosp^M-italis 
t(M-r(Mia'.  rndc  manifcstiini  csl.  (iiumI  ca 
bona  (iiia*agiinus  ikhi  rcf(MMiiitiir  ad  pros- 
p(Milat(Mn  t(Mr(Miam  (|uasi  ad  praMuinm  : 
alins  non  (>ssct  jicrv^Msa  iiit(Mitio  si  (jiiis 
Iiropl(M'  prosjxMitatcm  tcmporalcm  Dco 
s(M"vir(>|  :  ct  siniilitcr  e  convcrso  advcrsi- 
las  temjioralis  ikmi  csl  propiia  \uvna  poc- 
catoriim  ;  i\o  (]\\o  tVro  in  toto  lihn»  (Jiuts 
tio  crit.  Viilt  aut(Mn  osf(Mi(l(M'c  Sataii  pcr 
suiim  rcsponsiiin,   (jiiod   proj^tor  prospp- 


'  Al.  :   •  »ni\c  non  fru»tr« 


10 


IN  Jnn 


rituliTn  ti»rmiain,  nuam  rttiisrriitiis  ••riit, 
Jol)  \)oo  s»»rviornt,  |um-  (»p|ntsilimi  :  si 
oniin  crssanti'  |»ntsp«»ritati'  torrjMiii,  .lnli 
Dttiniiiiiin  tiini>ro  «hvsjnonU,  inaiiifostiiin 
flprot.  (|int(l  pniptcr  prttsporitalcin  ItMrc- 
nam,  qna  fnii-lialMr.  HiMiin  linn-lial;  rl 
ideo  suhdit  :  KrtPndr  jHiuluhint  nifiiium 
tunm^  ct  tnngp  ninrtn  t/ii.r  /tossiiirt ;  scili- 
rot  oa  anfi'r«Miil(> ;  nlsi  in  fncieni  benrdi- 
xrrit  tifii,  itl«'st  manifcsto  inaliMlixrril, 
siippli'  :  inalnin  inilii  act-iilat.l.t  iittlandiiin, 
<]ii(td  (V\  miiKiia  advcrsilalt'  cliain  vitc' 
jnslttriiin  ottrda  iiitcrduin  cttininuvciilur  ; 
sctl  sinnilalc  justi  ox  niddioa  advorsitate 
turlt.inlur,  volnt  nnllam  viilutis  radicoin 
liabcnlo».  Viilt  orKi»  Sataii  [ht  lioc  innuorc, 
quod  Jitl»  iitMi  vcro  ju;>lns  oral.  scd  siinii- 
lato  :  ot  itloo  dicit.  ijnod  si  paulnlum  a\i- 
vorsilato  tan;,'orclur,  murinurarcl  coiilra 
Doum.  (juodost  Doum  blasphcmare  :  iinod 
siKiiaiilor  dicil,  \isi  in  fncieni  hcnedijrnt 
tihi,  iit  sigiiiliccl,  (juia  etiain  iti  prospe- 
ritato  in  cordo  siio  Doum  (juodammodo 
blasphomaltal,  dum  ojns  amori  tcmpora- 
lia  pra'poiielial  ;  sod  prosperilato  sublata, 
etiam  in  facio  blasphomaret,  idost  mani- 
feslo.  Potesl  et  aliter  iiitclligi  hoc  (|uod 
dicit,  Nisi  in  fnciem  benedixerit  tihi :  nt 
benodictio  proprio  sumaliir,  et  sit  sonsus  : 
Si  tu  paululiim  cum  lanpas,  prosporitalom 
lorrcnam  scilicct  aufcicndo,  hoc  mihi  ac- 
cidat,  nisi  manifcslum  lial,  (pio.1  aiiloa 
benodixerit  tibi  non  in  vero  corde,  sod 
in  facie,  idest  ad  apparontiam  hominum. 
Et  (}uia,  sicnt  dictum  ost,  Dominus  sanc- 
toriim  virlulom  vullomnibus  csso  iiotam, 
et  lionis  et   malis  ;    placuit  sibi,    ut  sicut 


bona  factn  ojus  ttinin;s  coiispoxorunt,  ita 
et  rocta  cjiis  intciitio  omnibiis  iWxoX  mn- 
nifcsta  :  ot  idoo  voluit  Job  prosiioritato  ter- 
rciin  privan;:  iil  oo  iii  Doo  timon;  iktso- 
vorantc,  manif(?stuin  ficr^d,  (piod  cx  rocta 
inlcntionc.  ct  noii  proptcr  lomporalia  Do- 
miniim  tiinobat.  Sod  scioiidum  est,  (juod 
Deus  malos  puiiit  ol  jicr  boiios  Angelos, 
et  jior  malos  ;  sed  bonis  numijuam  advcr- 
silatom  iiidiicil  nisi  por  inalos  ;  immo  su- 
pcr  ncaluin  Joh  advorsilalcm  noii  iiisi  j)cr 
Salaii  iiuliici  voluil;  ol  jjrojilcr  hoc  sub- 
ditiir  :  Dixil  ergo  Domimis  nd Satan  :  Ecce 
universa  qiix  habet,  in  ?nanu  tua  sunt, 
idcsl  potentia':  vel  potoslali  tuai  trado. 
Tantum  ineum  ne  extendas  jnanum  tuam, 
Ex  (juo  manifoste  datur  intelligi,  cjuod 
jiislis  viris  Salau  iion  (jiiantnm  vult,  sed 
(juaiilum  pcrniitlitur,  nocere  potest.  Cou- 
siderandum  etiam  cst,  quod  Dominus  non 
pra^cepit  Satan  ut  Job  oirenderet,  sed 
solum  ei  potestatem  dedit  :  quia  voluntas 
noccudi  adcst  cuilibct  malo  cx  scipso,  scd 
potestas  non  nisi  a  Dco.  Patct  igitur  ex 
pra^dictis,  lianc  fuissc  causam  advcrsitatis 
beati  Job,  ut  ejus  virtus  oranibus  fieret 
manifesta  :  unde  et  de  Tobia  Tobi*  n,  12 
dicitur  quod  ideo  Dominus  ci  tentationem 
evenire  pcrmisit,  ut posteris  daretur  exem- 
phnn  /mtientise  ejus^  sicut  ei  sancti  Job, 
Cavcndnm  osl  aulem  nc  cnidatur  Domi- 
num  ox  vorbis  Satan  inductum  esse  ad 
permittendum  Job  affligi;  sed  apterna  dis- 
positione  hoc  ordinari,  ad  manifestandam 
scilicet  virtutcm  Job  contraomnes  calum- 
nias  Impiorum  :  et  ideo  pra^mittitur  ca- 
lumuia,  et  subso(juilur  divina  pcrmissio. 


LECTIO    III 


E(;rpj»sus<]i]e  est  Salan  a  facie  Uomini.  Cura  ati- 
U»m  i|(iatian)  dip  niii  el  fllijp  ejus  coiuederent  et 
liil>en>i)t  viuum  iu  doin»  frntris  sui  nrimogeuiti, 
niintiu»  venit  m!  Joii.  ijui  ilioeret  :  Boves  arahant 
et  a»u)ii?  |ia«<.al)autur  juxta  eos;  et  irruerunt  Sabsei. 
lulerunti|ue  omnia,  et  (lueros  percusoerunt  tziaJio  ; 
et  ev.i^i  .-jt.)  siiliiii,  iit  Diintinrem  lilti.  Dunique 
«dhur    lUe    loquereiur,  venit  alter,  et  dixit  :  Ignis 


Dei  cecidit  de  coeio,  et  lactas  oves  puerosque  con- 
sumpsit;  et  elTugi  cgo  solus,  ut  uuntiarem  tibi.  Sed 
adhuc  illo  loqueute,  venil  alius,  el  di.\it  :  Cbalda?i 
fecerunt  tres  turmus,  et  invaserunt  camelos,  et 
tulerunt  eos ;  nec  uou  et  pueros  percusseruot 
gladio  ;  et  effugi  ego  solus,  ut  nuutiarem  tibi. 
Adliiic  ioquebntnr  ilie,  el  ecce  aiius  iutravit,  et 
dixil  :  Filiis  tuis  et  flliabus  vescentibus,  et  bibenti- 


I  Ai.  :  «  Dec  *■ 


CAPUT  I 


If 


bus  vinum  in  domo  fratris  sui  primogeniti,  repente 
ventus  vehemcns  irruit  a  regione  deserti,  et  con- 
cussit  quatuor  angulos  domus,  quae  corruens  op- 
pressit  liberos  tuos,  et  mortui  sunt ;  et  effugi  ego 
solus,  ut  nuntiarem  tibi. 

Posita  causa  adversitatis  beati  Job,  con- 


afflictio  propria»  person»  ;  et  hoc  ad  ad- 
versitatis  aiigmentum  :  nam  ille  qui  ma- 
jori  adversitate  oppressus  est,  minorem 
non  sentit,  sed  post  minorem  sentittir 
major  :  et  ideo,  ut  a  sinf,nilis  adversitati- 
bus  Job    propriam  afflictionem  sentiret, 


sequcnter  ostenditur,  qualiter  ei   hujus-     ^^  ^-^^  magis  ad  impatientiam  commove- 

modi  adversitas  supervenit  :  et  quia  tota 

haec  adversitas  inducta  est  per  Satan,  ideo 

de  ipso    dicitur    primo  :  Egressm  est  a 

facie  Domini:  quasi  dicat,    ad  utendum 

potestate  sibi  permissa  :  et  signanter  dici- 

tur,  quod  er/ressus  est  a  facie  Domini : 

nam  Satan,    secundum  quod  potestas  ei 

permittitur   nocendi    alicui,    coram  facie 

domini  est,  quia  ex  ralionabili  Dei  vohin- 

tate  hoc  accidit  :  dum  autem   exequitur 

permissam    potestatem,    a  facie    domini 

exit,  quia  ab  intentione  permittentis  rece- 

dit;  quod  quidem  in  proposito  apparet  : 

permissum  enim  fuit  a  deo  ut  posset  no- 

cere  Job,  admanifestandam  ejus  virlutem; 

sed  Salan  non  proptcr  hoc  cum  afflixit, 

sed  ut  eum  ad  impatientiam  et  blasphe- 

miam  provocaret.  Simihter  autem  in  hoc 


retur,  incepit  Satan  a  minore  adversitatc 
Job  affligere,  et  paulatim  processit  ad 
majora.  Considerandum  ctiam  est,  quod 
ab  iis  qua^  subito  superveniunt  hominibus, 
animus  magis  commovetur  :  nam  praico- 
gitata  adversa  facilius  toh^rantur  :  et  ideo 
ut  Joi)  magis  commoveretur,  iii  tempore 
maxima'  jucunditatis,  quando  minus  de 
adversitate  cogitari  poterat,  ei  Satan  ad- 
versitatem  induxit,  ut  etijim  ex  ipsa  pra^- 
senti  jucunditate  adversitas  gravior  appa- 
reret  :  nam  contraria  juxta  se  posita  ma- 
gis  elucescunt  :  et  ideo  dicitur  :  Cum 
(uitem  qnaclam  die  filii  et  filiee  comederent, 
ct  hiberent  vinnm  :  quod  specialiter  poni- 
tur  ad  jucunditatis  indicium,  secuiidum 
ilhid  Ecclcsiastici  xxi,  35  :  «  Vinum 
in'  jucunditate    creatum  cst,    non    in" 


apparet  manifeste  verum  esse  quod  supra     ebrietate   ab   initio.  n    In   domo    fralris 


diximus,  Satan  affuisse  inter  fihos  Dei 
coram  eo  assistentes,  secundum  quod 
assistere  dicimtur  Deo  ahqui,  proutdivino 
scilicet  judicio  et  examini  subchintur,  non 
secuiidum  quod  assislerc  Deo  dlcuntur 
qui  Deum  videiit  :  unde  et  hic  non  (Uci- 
tur  quod  Satan  abjecerit  a  facie  sua  Deum; 
sed  quod  egressus  est  a  facie  Domini; 
quasi '  al)  intentiono  providentia^  ejus 
recedens,  ordinationem  providentiai  elfu- 
gcre  non  valens. 

Consi<lerandum  cst  autem,  quod  in 
adversitatc  enarranda  ordo  contrarius 
observatur  ordiiii  (pio  fiierat  prosperitas 
enarrata  :  nam  iii  prospin-itate  enarrata, 
a  majoribus  ad  minora  processit,  incipicns 


sui  primogeniti ;  ([uod  etiam  ad  majo- 
rcm  solemnitatem  ponitur  :  [)robabile 
enim  est,  quod  in  domo  primogeniti 
solemnc  convivium  cclcbrarctur.  \untius 
venit  ad  Joh^  (jui  dicerrt  :  liovcs  arnhant; 
ut  ex  mcmoriafrucliis,  damnum  intolcra- 
biliiis  videretur ;  el  asina?  pascehantur 
jurta  eos\  qiiod  etiam  ponitiir  ad  aug- 
mentiim  doloris,  diim  considerarct.  quod 
eo  temporc  supcrvciKMMint,  (jiio  plura  si- 
mul  posscnt  rapcrc  ;  ct  irrucrunt  Saha^i^ 
hostcs  a  rcmotis  vcnicntcs,  a  (|uil)us  iion 
dc  facili  rcciipcrari  posscnf  ([ua'  rapiiis- 
sent,  tu/crunf</Uf  omnia  :  ne,  si  arujiia 
rcrKiiiisscnt,  ca  saltcm  suniccrent  ad  ne- 
ccssarium  usum,    ct    ad  propafrincm  :  ct 


a  persona  ipsius  Job  ;  et  post  hoc    posuil      pnrros  pcrcusscrunt    (fladio;    cjuod    viro 


|)rolem  ;  (1(Mii(1(;  nnimalia,  ct  j)riino  ovcs, 
et  (hiinccps  iilia  ;  ct  hoc  rationabilitcr : 
quia  perpctuitas  qua*  in  persona  salvari 
non  jjostest,  (|iia'ritur  iii  j)rol(»,  ad  ciijus 
sustentatioiicm  possessioiiihiis  iiidigcliir. 
Iii  adversitatc  aiitcm  proponitnr  o  con- 
vcrso  :  iiam  primo  ii.irraliiiMinissio  siibs- 
tnnlia',    sccundo   ojiprcssio    prolis,  lcrrm 


jiislo  gravius  fuit  :  rt  crosi  cgu  so/us,  ut 
nuntiarcni  tihi :  (|uasi  dicat  :  Idco  hoc 
evciiit  diviiia  dispcnsatioiic  ut  cgo  sohis 
evadcrcm.  iil  ln  |)osscs  liabcrc  iiuiitiiiin 
t.inti  (i.uniii.  (iiiod  Dciis  lc  doiorc  afHi- 
pcrc  int«'ndil.  ll;i<-  aiilcni  advci-sit.ilo  nini- 
tiata,  statiin  allcr.i  iiunliatiir,  iic.  si  ali 
(|iiO(l  iiilcr\alliim  licrcl.  iiiliis;id  i-or  siiuiu 


jwmndi 
tntem 

"  ehrieta- 
(fin. 


<  Al.  :  «  quia.  » 


12 


IN  JOB 


rodirot,  rl  sp  ntl  patii»ntinm  pr;i'parnr«t, 
ct    si(*    s«'<|U(Milia    f.uilius    siislitn^rcl;    vl 
pn^ptcr  lioc  siiliililur  :  1'iiinijur  iuUiiir  In- 
(^urrrtitr  illr,    vrnit  ulius,  rt   ihxit  :  lijiiis 
Dri,  idcst  a  Doi»  iniHsus,  nrsrrmli/  rle  nvlo  ; 
ul  cjiis  niciiti  iinpriiiicrct.  (jiiod  ikmi  so- 
liini  al>  lioiniiiiliiis,  scd  <>tiain  a  Deo  pur- 
seoiitioiicin  pntorctnr,  ct  sic  faciliiis  con- 
tra    hciiin   ]trov(»(aictiir ;    rt   tnrtos   nrrs 
purnisipir  ri/nsiti/ijisit ;  t\ui\!>i  diviiiiliis  lioc 
procnratnm  sit,  iit  statiin  ad  tactiim  igiiis 
omnia  consninorontur  :  (iiiod  ost  coiitra 
naturalom   virtiitom  if;nis  :  et  ofjifji  cffn 
soluSy    ut  liimtiiirem   tilii.   Sc(|iiitiir  :  Sed 
ndhiir  illn  loifiteulr,  re/iit  dliits,  et  dirit  : 
C/inhLvi,   siipplo  :  quod   oraut  foroccs  et 
potontes ;  unde  ad  corum   potcntiam  os- 
tendondam  suliditiir  :  feceru/it  trcs  turmns^ 
nt   sic    vindicta   spcrari    non   possit,    nec 
rcciipor.itio  damni ;  de  (juo    damiio  siib- 
ditiir  :  rt  invnseritnt  cnmehis  otc.   Secpii- 
tiir  (lc  o|)prossionc  prolis  :  Adhuc  loijitc- 
bntur  illc,  ct  rcce  alius  i/itrnvit,  rt  disit  : 
Filli  tui  rt  filise  bihebn/it  viniim  iii  do//io 
frntris  sui ;  ut  ex  hoc  cjus  m«ns  tristior 
foret  quod   .loh    poterat    diihitarc  eos  in 
statu  ariciijus   poccati    fiiisso   morto  pra'- 
vcntos  :  iiam  jiroptcroa  i[)so  sanctilicahaf, 
et  holocausta  j)or  singiilos  olhuohat,  (juia 
timchat  nc  in  conviviis  ahquod  pcccatum 
incnrrissout  :  otnc  forte  possct  crcdi  qnod 
paMiitucrint    ct  anima^   suu'  providorint, 
siihditiir  :  Rrpentc  ve/iit  ventus  vchcfne/is, 
et    irritit    n   mjio/ic  desrrti.,   et   concussit 
qitntunr  n/iijuh/s  dor/ius ;  (juod  dicitnr  ad 
ostendcnduin  vehementiam  venti :  et  prao- 
tcr  consuotudiiiem,  totam  domum  suh- 
vertit  simul ;  ct  ut  per  hoc  ostcndafur  ex 
divina  voluntato  proccssisse ;  ct  sic  faci- 
lius  contra  Doum  movorotur,  dnm  affli- 
gohatur  ah  oo  cui  dovota  monte  sorvierat : 
et  «id  majorcm  doloris  cumnlum  suhditur 
damiium  intcrempta*  prolis,  cum  dicitur : 


Quiv  rorrue/LS    npprfissit   /ilferos   tuns,  et 
morlvi  sunt,  srilicot  oTnnes  :  nc  sallem  in 
aliijiio   ovadcnfc    ox    liheris,    poslcritalis 
sjios  romaiicict  :  ot  hoc  co  uiaf^is  rrcdo- 
hatiir  (lolorosiim,(iii(»d  liheris  omnihus  in- 
teriMnjitis,    aliqnis     fjimiiionim    evnderc 
potiiit  ad  conoitandiim  dolorcm  :  nam  se- 
c|uitiir  :  Et  evnsi  rqn  soliis,  ut  nuj/linr^m 
tibi.  (".orisidoraiidum  ost  fjnod  nim  omnis 
praMlicta  advorsitas  sit  j)cr  Satan  indurta, 
nccesso  cst  conflteri,  quod    Deo   pcrmit- 
tcntc,  da*mones  possunt  tiirhationom  aeris 
indncere,  ventos  concitare,   et   facere  ut 
ipriiis  de  cttlo  cadat  :  (juamvis  enim  ma- 
t(M-ia   corporalis    noii  ohcdiat  ad   nutum 
Aiig(!lis  noc  honis  noqnc  malis  ad  suscep- 
tioncm  formarum,  sed  soli  rroatori  Deo  ;    ^ 
tamcn  ad  motiim  localem  natura  corporca 
nnta  cst  spiritali   natiira'  obedire ;  cujus 
indicinm  '    iii  hominc  apparet  :  nam    ad 
solum    impcrium    voluiilatis    moventur 
memhra,nt  anortnm  voliintatcdispositnm 
proso(jnantur.tju,vciimqueergo  solo  motn 
locali   fieri  possunt,   hoc  per   naturalem 
virtutem    non    solum  spiritus  boni,    sed 
etiam  maU  facere  possunt,  nisi  divinitus 
prohihcantur ;  venti  autcm  et  phivia»  et 
alia^  hujusmodi  acris  portnrbationes,  ex 
solo  motu  vaporum  resolutorum  ex  torra 
ct  aqua  tieri  possunt.  Undc  adhujusmodi 
prornranda,  naturalis  virtusdaimonis  suf- 
ticit ;  sed  iutcrdnm  ab  hoc  divina  virtute 
prohibcntnr,  nt  non  liccateis  facere  omne 
(jiiod  natiiralitcr  possunt  :  non  cst  antem 
contrarinm    qnod    dicitnr  Hicr  :  xiv,    22 
Xumi/uid  su/it  in  sculplilibus  gentivm  qui 
plitnnl :    aut    cceli  posswit    dare  imbres 
nisi    vohioris?  Aliud  est  enim    naturali 
cnrsu  plnerc.  quod  soli  Deo  convenit,  qui 
rausas  natnrales  ad  hoc  ordin.ivit  :  alind 
artitirialitcr   iiti    aliquo    ad    phiviam   vel 
vcntnm    intcrdiim    quasi    extraordiuaric 
produccndum. 


*  Al.  :  ••  judicium.  » 


CAPtT  I 


1.1 


LECTIO    IV 


Tunc  surrexit  Job,  et  scidit  vestimenla  sua,  et 
tonso  capite,  corruens  in  terram,  adorivit,  el  dixit: 
Nudus  egressus  sum  dc  utero  matris  meae,  et  nudus 
revertar  iiluc;.  Dominus  dedit,  Dominu»  abstulil  : 
sicut  Domino  placuil,  ita  faclum  est ;  sit  nomeu 
Domini  benedictum.  la  omaibus  his  non  pecoavit 
Job  labiis  suis,  ncque  stultum  quid  contra  Deum 
locutus  est. 

Eiiumerata  a(lver.sitate  Beati  Job,  agit 
hicde  patieiitia  quam  iii  adversilatemoiis- 
travit.  Scienduin  aiitem  est,  ad  eviden- 
tiam  eorum  cjua:'  liic  diciintur,  (juod  circa 
cor[>oralia  boiia,  et  circa  animi  passiones, 
antiquorum  Philosophorum  diversaopinio 
fuit.  Nam  Stoici  dixerunt  bona  exteriora 
nulia  bona  hominis  esse ;  et  quod  pro 
eoruni  amissione,  nulla  tristitia  iii  auimo 
sapientis  poterat  inesse.  Peripateticorum 
vero  sentenlia  fuit,  quod  bona  exteriora 
sunt  quaidam  aliqua  hominis  bona,  non 
quidem  principalia,  sed  quasi  instrumen- 
taliter  ordinata  ad  principale  liominis  bo- 
iium,  quod  est  bonum  mentis  :  et  propter 
hoc  sapientem  in  amissionibus  exteriorum 
bonorum  moderato  (^ontristari  conccde- 
baut ;  ita  scilicel  (juod  per  tristitiam  ratio 
non  absorberetur,  ut  a  rectitudine  decli- 
naret  :  et  ha^c  sententia  verior  est,  el  ec- 
clesiastica:;  doctrinai  concordat,ut  patel  per 
Aug.  in  Hb.  de  Cicit.Dei.  Ilanc  igitur  sen- 
teiiriam  Jobsecutus,  tristitiam  (juidem  in 
adversitate  moustravit,  tainen  sic  mode- 
ratam,  iit  ratioui  sultjecta  esset ;  et  ideo 
diciiur  :  Tunc  surrexit  Joh,  et  scidit  ves- 
time/tta  sua ;  quod  a[)ud  liomines  solet 
esso  tristitiai  indicium.  NotaiKhim  veii) 
est,  quod  dicit,  '/Vmc,  scilicet  [)osl  mortcm 
filiorum  auditam,  ut  (h>  (sis  inagis  (juam 
de  amissioue  rerum  (h)hiisse  videatur  :  de 
amicis  enim  mortuis  iion  dolere,  (luri  (;t 
noii  sensibilis  cordis  esso  videtur;  scul 
virtuosi  est  hunc  dolorem  moderatum 
habere,  secuiuhim  iiliid  Apostoli  iv,  12 
Thess.  2  :  Ao/u/nns  V(/s  it//iorri/-e  de  dor- 
mie/itidus,  ut  /lo/i  co/dnsle/m/u,  stcut 
et  ceteri  qtii  spe/zi  iio/t  /t<ibe/tt.  I  luh' 
hiiec  in  beato  Job  fuit  :  undt3  ot  statum 


mentis  ejus  per  actum  exteriorem  aperiiit : 
(juia  cnim  lalio  stetit,  cougrueiitcr  dici- 
tur,  quod  Joh  surrexit,  (jiiamvis  homines 
dolentes  magis  soleaiit  piosterui  ;  (juia 
tristitiam  patiebatur,  sed  iioii  penetrautein 
usque  ad  intima  rationis.  Tristitia;  signiim 
o.stendit  (fuantum  ad  duo  :  scilicet  quaii- 
tum  ad  ea  qua»  sunt  extra  natiiram  corpo- 
ris  :  unde  dicitur  :  Et  scidit  cesti//ie/ita 
sua\  et  quantum  ad  ca  (jua'  de  iiatura 
corporis  proceduiit  :  undc  dicitur  :  Et 
to/iso  capite;  quod  apud  eos  qui  «^omam 
iiutriunt,  solet  esse  doioris  indicium  : 
unde  h«c  duo  signa  tristitiai  convenien- 
ter  prajmissis  adversitatibus  respondent  : 
nam  scissio  tunicie  respondet  amissioni 
rerum,  tousio  capitis  amissioni  hhorum. 
Tunc  autem  mens  recta  stat,  quaiido  hu- 
militer  Deo  subjicitur  :  unum(iuod(}ue 
enim  iu  tanto  majorinobilitatis  altiludine 
consistit,  quanto  magis  sua;  perfectioni 
substat  :  sicut  aer  dum  sulxlilnr  luci,  et 
dum  suhditur  materia  forma'.  (Juod  ergo 
mcusheati  Job  jjcr  tristitiam  dejecta  non 
erat,  S(!d  in  sui  lectitudiiic  cxistcus,  ma- 
nifestatur  per  hoc,  quod  IJco  humihter  se 
subdidit  :  uam  scquitur  :  Corrue/ts  iti 
terram  adttraviit.,  ad  liumihtatis  et  devo- 
tionis  iiidiciuin  deiuonstraudiiiu.  Kl  non 
soluiu  factis  .N-(atum  siia'  mciitis  dcchira- 
vit,  scd  ctiam  verl)is  :  latioiial^ilitcr  cuira 
(hMUoiistravit,  et  si  tristitiam  j)atcretur,  so 
tristiti.c  iioii  dcbcre  succumhcn»,  jumiuo 
(juidem  (!X  couditione  natura',  uiido  dicit  : 
El  didit  :  .\/(dus  et/resstis  sum  de  utero 
//talris  //te;t\  scilicct  tcrra*,  (jua»  esl  com- 
iniiuis  matcr  omniiim  :  et  /tudus  rrmttir 
illiic,  idcst  iii  tciraui ;  ct  sccundiim  hunc 
modum  dicitur  Kccli.  xi.,  I.  Occupatio 
//it/t//ii/  cret/tti  est  /io//tiiti/}tis,  et  jtii/um 
i/rare  sti/ter  /i/ios  Ada//t,  a  die  ej  itus  de 
ve/ttre  //tatris  eoru//t,  usi/ttei/i  dir//i  sepu/- 
ttircc  i/t  t/tatre//t  o/it/tiu/it.  P(»tcst  ct  ali- 
tcr  iutclli^^i  :  ut  (juod  dicitiir.  l)e  utero 
i/itifris  /yuvr,  actij^iatur  ad  littcram  do 
utero  mulioris   (jua'   geuuit   cum  :  quod 


H 


IN  JOIi 


autom  (licitiir,  \u(iiis    rcrertnr   HIik  ,  iii- 
lolliKntur,  (|U<»(1  lia-c   dictio,   illur,  faciat 
sin)|)liroin  rrlntiouiMU  :  non  ouim  ali(|uis 
Itoralo  iu  v«»utr«'in  malris  rovcrlitur  :  scd 
rcvcrtitiir  iu    illuiu  slatum  (|ucm  liabiiil 
in  ulcro  matris,  (]uautum  ad  ali^iuid,  sri- 
licot  (|uautum  ad  huc,  quod  osl  alicuum 
osse  a  conversaliono  luimana.   Hoc  orj^o 
dicons,  rationnhilitcr  ostcudil,  (jiiod  prop- 
tor  amissionem  roriim  ol  oxtcriorum  ho- 
uoruni  uon  dchct  h(»m(»  Iristilia  ahsorhcri : 
(juia  oxlcriora  houa  uou  suul  oi  coiiualu- 
raliu,  sed  accidontalitor  advoniunt  :  (|Uod 
ex  hoc  patet,  quod  homo  sine  cis  in  hiinc 
muiulum'  venit,  et  sino  eisrccedit  :  uudo 
accidonlalihus  honis  suhlalis,  si  suhstan- 
tialc    maiicat,  nou    dchcl    liomo  Iristitia 
ohriii,  otiam  si  oiim  tristitia  tau^Mt.  Se- 
cundo  ostcndil  idciu  cx  diviua  oporatione, 
scilicot    (juod   tristitia'  homo  nou   dehet 
snccumhcro,  dicens  :  Dominus  dedit,  Do- 
fninus  ahstnlit.  Llbi    primo  considerauda 
ost  vera  ojus  sentcntia  de  providcutia  di- 
vina   circa   ros    humauas  :  iii   hoc    ouim 
(juod  dixit,  Dtnninus  drdit,    confessus  est 
pnisperitatom  mundanam  hominihus  ad- 
venire,  nou  casualiter,  nec  ex  fato  stella- 
rum,  nec  solo  humano  studio,  sed  ex  dis- 
positioue  ct  dispousalione  divina;  iii  hoc 
vero  (|uod  dicit,  Doniinus  nbstu/it^  coufi- 
letur  otiam  adversilatos  iu  hominihusdi- 
viutP  providentiai  judicio  provenire  :  hic 
autem  innuit,quod  non  habet  homojiis- 
tam  (juerolam  de  Deo  si  temporalihus  houis 
spolietur;  (luia  qnl  gratis  dedil,  potuit  vel 
us(jue  ad  lincm  vol  us(jue  ad  tompus  lar- 
giri  :  undo  cum  auto  liuem  homini  tom- 
poralia  aufert  Dous,  homo  conqueri  uou 
potest.  Tertio  oslendit,  idom  ex  heuepla- 
cilo  diviucP  voluntatis,  dicens  :  Sicut  Do- 
mino  /dacuit,  ita  factum  rst  :  est  autcra 
amicorum  idcm  velle  et  nolle  :  uude  si  ex 
heneplacito  divina'  providentia'  procedit 


(jiiod  ali(|iiishonistomporulihusspolieturi 
si  Deum  aiiiat.  dehet  voliiiitatein  suam  di- 
vina'  V(»luutali    conformaro,  iit  hac   con- 
si(lorali(»iic  Iristitia  noii  ahsorhcatiir.  Hic 
or^'o  tres  rati(»ues  dehilo  ordine  p(»uuntur  : 
uam  iu  prima  ratioue  ponitur,  (|uod  hona 
toiuporalia    suut    liomini    extraiica ;    in 
socnnda,  qiiod   a  Dco   homiiii   dantur  et 
aufcruiitur ;    in  tertia,    quod   hoc  accidit 
s(U'iiu(lum  h(Micplacitum  diviuai  volunta- 
tis  :  uudo  ex  prima  ratione  concluditur, 
(|U(»d  homo  propter  amissionem  tempora- 
liiim  honorum  non  dehet  tristitia  ahsor- 
heri  ;  ex  secunda,  quod  nec  etiam  potest 
conqueri;    ex  tertia,   quod   etiam   debet 
praudorc  :  non  euim  esset  placitum  Deo 
(IU(»d  ali(iuis  adversitatem  pateretur,  nisi 
propter  aliud  iudo   proveuieus   houum  : 
unde  adversitas,  licet  ipsa  cx  se   amara 
sit  ct  trisliliam  gencrct,  tamen  ex  consi- 
derationc  utilitatis  propter  quam  Deo  pla- 
cel,  dchet  esse  jucunda  :  sicutet  de  Apos- 
tolis    dicitur  :    Act.   v^  41.   Ibant  (Apos- 
toli)    f/audentes   ctc.    Nam  et   de  sump- 
tionc    mcdicinae    amara;    ali^iuis  ratione 
gaudet  propter  spem  sanitatis,  licet  sensu 
turbctur.  Et  quia  gaudium   est  materia 
gratiarum    actionis,    ideo    hanc    tertiam 
rationcm  in  gratiarum  actionem  conclu- 
ditdicens  :  Sittiotnoi  Domini  benedictum. 
Unde  (licitur   quidem  uomcn  Domini  ab 
hominihus  beucdiccndum,  inquantum  de 
ejus  honitate  notitlam  hahent;  quod  scili- 
cet  omnia  benc  dispenset,  et  nil  agat  in- 
juste.  Sic  ergoconcluditur  innocentia  Jol) 
cum  (lioilur  :  In  oinnibus  his  non peccavit 
Job  lahiis  suis^  ut   scilicet  per  verba,  im- 
patieutia'  motum  exprimeret ;   nec   stul- 
tum  quidquam  contra  Deum  locutus  est, 
idest,  ut  supra,  de  divina  providcntia  blas- 
phcmaret  :  stultitia  enim  sapienti»  oppo- 
uitur;,  qua*  proprie  est  divinorum. 


'  Al.  :  a  in  hoc  niHndo. 


CAPUT  II 


15 


CAPUT     SEGUNDUM 


LECTIO  I 


Faclum  est  autem,  eum  quadam  die  venissent 
lilii  Dei,  et  starent  coram  Domino;  venisset  qnoque 
Satan  inter  eos,  et  staret  in  conspectu  ejus,  ut 
diceret  Domino  ad  Satan  :  Unde  venis!  Qui  res- 
pondens  ait  :  Circuivi  terram,  et  peranihulavi  eain. 
Kt  dixit  Dominus  ad  Satan  :  Nuuiquid  considerasti 
servuni  nieum  Job,  quod  non  sit  ei  similis  in  terra, 
vir  simplex  et  rectus,  ac  timens  Deum,  et  recedens 
a  malo,  et  adhuc  retinens  innocculiam?  Tu  autem 
commovisti  me  adversus  eum,  ut  affligerem  eum 
frustra.  Cui  respondens  Satan  ait  :  Pellem  pro 
pelle,  et  cuncta  ([uni  lial)ct  homo  dahit  pro  auinia 
sua.  Alioquin  mitte  manum  luam,  et  tange  os  ejus 
et  carnem  ;  et  tunc  videhis  quod  in  faciem  henedi- 
cat  tibi.  Dixit  ergo  Dominus  ad  Satan  :  Ecce  in 
mauu  tuu  est  :  verumlamen  animam  illius  serva. 


Cum  Iriplex  sit  hominis  boniim,  scili- 
cetanimte,  corporis  et  exteriorum  rerum  ; 
hoc  modo  ad  invicem  ordinantur,  ut  cor- 
pus  sit  propter  aniraam,  res  vero  exte- 
riores  ct  propter  corpus  et  propter  ani- 
mam  :  sic'  ergo  est  perversa  intentio,  si 
qui.s  bona  anima'  ordinct  ad  corpori!?  sa- 
lut(!m.  Et  quidcm  quod  Job  iu  actil)us 
virtutum  abundavit,  qua'  sunt  anima' 
bona,  sensibiliter  cunctis  potcrat  esse 
manife.stum  :  unde  et  Dominus  ad  Satan 
supra  dixerat  :  ^umqidd  cunsiderasti  ser* 
vum  meum  Job  etc.  Sed  Satan  cahmmiam 
infcrebat,  quasi  Job  actil)us  virtutum  in- 
tenderet  propter  temporalia  bona ;  sicut 
et  mali  homines,  quorum  S.itan  princops 
est,  experimento  sui  judicant  de  inlon- 
tionejustorum,  Sedha^ccalumnia  repul.sa 
orat  per  hoc  quod  post  oxteriorum  bono- 
rum  amissionem  adhuc  in  virtute  stabi- 
lis  pcrmanebat  :  ex  (juo  sufficicntiu'  est 
ostensum,  (]uo(l  (\jus  intcntio  non  orat 
ad  extcriora  bona  obligata.  Ilostat  orgo 
ostendero  ad  perfectam  demonstrationem 


virlutis  Job,  (luod  noc  etiam  ad  salutem 
proprii  corporis  incurvata  erat  ejus  inton- 
tio;  ot  ideo  rursus  inducit  divinum  judi- 
cium,  (|uo  hoc  manifoslatur  :  et  lioc  est 
quod  dicitiH-  :  Factum  est  autem,  cum 
quadam  die  veuissent  /i/ii  Dei  ut  assisterent 
coram  Doininu,  venisset  quuque  Satan  in- 
ter  eos,  et  staret  in  co)isj)ectu  ejus,  ut  di- 
ceret  Domitius  ad  Satan  :  Unde  veni^? 
Quibus  verbis  supra  expositis  diutius 
immorandum  non  ost,  nisi  (juod  hoe 
notandum  est,  (|uo(l  proptor  aliquod 
factum  alia  dies  hic  iuducllur,  sicul  in 
principio  (lon.,  secundum  diversa  rerum 
gonora  (\wa'  croabantur,  diversi  dios  dos- 
cribuntur.  tjuid  autom  Salan  oxaniinatus 
respondit,  ostenditur  conse^pionter  cum 
dicitur  :  Qui  res/jundens  ait :  circuivi  ter- 
ram  et  perambulavi  eam ;  ot  hoc  ut  su- 
pra.  Et  rursus  Doininus  virtutoni  Job  ei 
(|uasi  conspicuam  proponit,  ut  supra  : 
undc  so(|uilur  :  Kt  didit  Dominus  mi  Sa- 
tan  :  \ufnquid  considerasti  sercum  meum 
Joh,  (juod  non  est  Hli  similis  in  terra,  vir 
simjj/ex  et  rectus  uc  timens  Deum,  et  rece- 
dens  a  malo?  Sed  (juia  jam  (juavlam  vir- 
tus  bcati  Job  manifcsla  oi'at,  (jna'  prius 
mauirosta  non  fuorat,  scilicot  constantia 
in  advorsis  :  idoo  nunc  addit  :  Et  ad/iuc, 
scilicet  post  amissionom  tomporalium  bo- 
norum,  retinens  innocentium  :  ox  quo 
ulterius  dominus  oslondit.  suspicionem 
Satan  fuisso  calumniosam,  ol  intontionom 
frustratam;  undo  so(|uitur  :  7>/  nutcm 
ri)ni/fu>risfi  nw  adrrrsus  raffi.  Non  ost  in- 
tolli},'on(lum,  ([uod  Dous  ab  ali(juo  provo- 
cetur  ad  volondiun   (juod  prius   nolobat, 


'  Al.  :  «  ilcut.  » 


16 


i\  jon 


sicut  o»t  apiul  huinines  ronsin'tinn  :  «liri- 
tiir  nMmNmnfr.  xxiii.  M>  :  .V""  '>'  />'"^ 
ifuasi  homn.ut  mvntiitur;  uniut'  ut  /ilius 
hnminis,  ut  mutriur  :  snl  lu.iiiitiir  liic 
Srripliiia  »1««  «-o  llKifii»I'''«'''  >"<»««'  l"iii»'»">»> : 
homiiies  onim  qiiaiulo  ali(iiii<l  faciMc  v<»- 
hint  propler  ali(|in'iii.  al»  illo  inoviMi  «li- 
niiitur  ;  iK-us  aiitiMU  viilt  t|iii»l«Mn  raciMts 
suMit  ot  farit  hif.  proptrr  illmn  '  ;  laiiHMi 
nhs(|uo  oimii  nuMitis  (•oinniolitiii.',  (itiia 
ah  a'ttMin»  iii  iiumiIc  lialniil  id  (piod  raclinn 
i'sl.  Disposucrat  crK»»  n<»niimis  ah  a'tcriio 
Job  ttMnporalitcr  aflliKi'!»'  *»'•  (iLMnoiistiaii- 
(lum  virtut(Mn  ojiis,  iit  oiniiis  maliKno  iiiii 
excludiMetnr  calmnnia  :  mide  ad  lioc 
siKnaiidmn  hic-dicitiir  :  '/'/  «lutem  minmn- 
risti  mr  udrrrsu.s  vu/n  :  (piod  ailtLMii  dici- 
tur, ///  a//lii/rrrm  rum /rustru.  inteHiKtMi- 
(lum  e.st  ipiaiitnm  ad  inleiitionem  Salan, 
non  «]naiitiim  ad  intentionem  llei  :  expo- 
lierat  eiiim  Satan  adversitatiMnJoh.  int(Mi- 
tlens  ex  hoc  ('iiin  in  inipaticiiliain  ct  lilas- 
pheiniain  dediiccrc,  (IIKmI  coii.stHMitiis  iion 
erat.  Deiis  aulcin  lioc  perinisit  ad  dccla- 
randam  virtulem  ejiis,  iiiiod  et  factiim 
eral  :  sic  ergo  friistra  alllictus  esl  Joh, 
(juantmn  ad  intentioncm  Sataii,  iion  i}uan- 
tmn  ad  inttMitionem  Dei. 

He|»iilsus  autem  Satan  iioii  (piiescit, 
sed  udliuc  calmmiiam  inserit ;  oslendere 
volens,  (luodomnia  houa  (pueJ(d)  fecerat, 
el  etiam  hoc  ipsuni  quod  palienter  adversa 
t(deraverat,  non  pro  amore  Dei  fecerat, 
sed  pro  .sui  corporis  salnte  :  iindt»  se^iui- 
tur  :  Cui  rr.yjnndrns  S/rtun  ait  :  Pelleni 
jiro  ftelle,  et  cunrtu  (/u,v  huhrt  homo^  da- 
bit  jjro  aninvi  sua.  Consideraudiim  est 
autem,  (|ut)d  Joh  aftlicliis  fuerat,  scilicet 
iu  amissioue  p(»sses8ionuin,  et  etiani  in 
amissione  uatorum.  lutendit  iKitur  Sataii 
diccre  (jiiod  iitrami|iie  aftliclioiiein  Joh 
paticnter  tol(M*avcrat  piopter  cor[)oris 
sui  siilutcm ;  et  quod  hoc  noii  erat  mag- 
o»  virtutis,  sed  erat  huinanuin,  et  apud 


hoinines  consiietum  :  ot  hoc  est  qiiod  di- 

citiir,  /lomo,  (|ii<-(si  (|niciini(|U(;  ctiaiii  iioii 

viitiiosiis, /A/////  (le  UxrWi  jjrllrm  /jro  /jelley 

idesl  carnein  aiiiMiain  procainc  sua  :  sus- 

tinet  eiiim  liomo  noii   virtiiosiis,  iit   (jiii- 

( iiiii(|ii(!  alii,  etiain  (|naiitiim(  iiin(|U(!  con- 

jiincti,   polius    coipore  allliKantiir   (|iiam 

ipsu  :  et  siinililer  hoino  (|uit  iiin(|ii(;  thihit 

riinrtn  exleriora  (|ua'  jiossidet,  yy/v>  anima 

suu,  idest  j)ro  vita  sua  conservanda  :  ex- 

teriora  eiiiiii  Itoiia  ad  consiMvationem  vi- 

lic  iiii.cnmfiir,  iit  siiil  iii   siihsidium  vic- 

tus  et    vcslitus,    et    aliorum    liiijiismodi, 

t|iiihiis  vila  hominis  coinmode  conserve- 

tiir.  Kt  (|uia  posset  aliiiuis  diceread  Satan  : 

I  iidc    |)ot(!st    jjrohari    ijuod    amissioiKMn 

M.itoruin  et  iiossessiouum  patieuter  tule- 

rit,  tiraens   damimin  pellis  suae    et  vita* 

sua'?    qiiasi   huic  quiestioni   respondeDS 

suhdidit  :  Alio(/uin,  idest  si  siinplici  verho 

noii  credatiir,  7nitte  nianum.  tuam^   idest 

exerce  virtuleni  tuam,  /'/  fam/e  os  ejiis  et 

cfirnem,  idcst  aflliKe  emii  iii  c(jrpore ;  iiou 

solmn  in  superlicie,  quod  siKuilicatur  per 

tactum  carnis,  scd  etiam  in  profundum, 

(piod    siKnificatur  per  tactuin  ossis  :  ut 

scilicet  tactus  usciue  ad  intima  perveniat ; 

et  tunc  vidchis,  idest  manifeste  ah  omni- 

hus  conspici  potcrit,  quod  in  faciem  be- 

ncdicat  tibi  :  quod  exponeudum  est    ut 

supra.  Voluit  igitur   Dominus  osteudere 

quod  Job  Deo  nou  servicrat  propter  cor- 

poris  salutera,sicutsupra  osteiiderat  «luod 

ci  non  servivit  propter  cxteriora  hoiia  : 

unde   snhditur  :   Di./:it  erf/o  Dominiis  ad 

Satan  :  Eccc  in  manu  tua;  idest,  potcsta- 

tem  tihi  trado  eiim  in  corpore  affligendi  : 

vcrumtamen  animam  illius   serva,   idest 

vitam  nc  ei  auferas.  Non  eiiim  totaliter 

lleus  servos  suos  voluntati   Satau   expo- 

nif,  sed  secmidmTi  mcnsuram  convenien- 

tem;    secnn(.'iim  illud  Apostoli  i,  Cor.  x, 

13  :  Fidclis    Deus,    qui  ?ion  *  jjatitur  vos  '  fatietur. 

tentari  supra    id  quod  potestis. 


*  Al. 


illud.  -  -  »    Al.  :      li.).' 


CAtMJT  II 


17 


LECTIO  II 


Egressus  igitur  Satau  a  facie  Domini,  percussit 
Job  ulcere  pessimo,  a  planla  peclis  us(iue  ad  verti- 
cem  ejus  :  qui  testa  saniem  radebat,  sedens  in 
sterquilinio.  Dixit  autem  illi  uxor  sua  :  Adbuc  tu 
permanes  in  simplicitate  tua?  Bcnedic  Deo,  et  mo- 
rere.  Qui  ait  ad  illam  :  Quasi  una  de  stultis  mu- 
lieribus  lucuta  es  :  si  bona  suscepimus  de  mauu 
Domini,  mala  quare  non  *  sustineamus?  In  omni- 
bus  his  non  peccavit  Job  ial^iis  suis.  Igitur  au- 
dientes  tres  amici  Job  omne  malum  quod  acci- 
disset  ei  veuerunt  singuli  de  luco  suo,  Eliphaz 
Themanites,  et  Baldad  Suhites,  et  Sophar  Naa- 
mathites.  Condixerant  enim,  ut  paritcr  venion- 
tes  visitarent  eum  et  consolarentur.  Cunuiue 
clevassent  procul  oculos  suos  non  cognoveruut 
eum,  et  exclamautes  ploraverunt ;  scissisque  vesti- 
bus  sparserunt  pulverem  super  caput  suum  in 
coilum,  et  sederunt  eum  eo  in  lerra  seiitcm  dicbus 
et  septem  noctibus  ;  etnemo  lo(iuebatur  ci  verbum. 
Videbant  enim  dolorem  esse  vehementem. 


Accepta  poteslate,  Sataii  ad  ejus  exe- 
cutionem  procedit  :  unde  dicitur  :  Egres- 
siis  igitur  Satan  a  facie  Domi?ii,  percussit 
Job  :  percussit  quidem  eum  turpi  et  abo- 
minabili  ulcere,  incurabili  et  doloroso ; 
unde  dicitur  :  Pessimo  ;  el  univergaliter, 
a  planta  pedis  usque  ad  verticem  ejus. 
Solent  autem  a^grotantium  afflictiones 
remediis  extcrius  adliibitis  et  deliciis  alle- 
viari  :  sed  Job  sic  allevialus  non  fuit  : 
seiiuitur  enim  :  Qui  tesla  saniem  radcbat : 
in  (juo  ostenditur,  quod  leiiitiva  niedica- 
menta  et  delicata  oi  non  adiiibel)antur  : 
sedens  in  sterquilinio  \  cx  quo  osteuditur 
quod  non  recreabatur  nec  loci  amuMiitate, 
nec  stragulorum  moHilie,  nec  alicujus 
odoris  oblectatione  ;  scd  magis  contrariis 
ut(d)atur.  Poterat  aulem  boc  duplici  ex 
causa  contingere  :  vel  (piia  [x-rcussiis  a 
Domino  ipse  ctiam  se  magis  spoiile  aini- 
gebat  et  humiliabat,  ut  misericordiam 
facilius  obtinerct ;  vel  qiiia  cuncla  (|ua' 
habebat  ;  amiserat  unde  uon  poterat  sibi 
convenientia  remedia  exbibcrc  :  ct  hoc 
salis  probabile  est  ex  boc  (piod  su[)ra  I)o- 
miuus  dixit.  Solcut  (rliam  ariliclioucs  ho- 
ininum  verbis  cousolaloiiis  rolcvari  :  sed 
afilicto '  Job  vcrba  oxaspcrantia  dicunlur, 


tanto  magis  provocantia^  quanto  a  persona 
magis  conjuucta  proferuntur  :  se(juitur 
enim  :  Dixit  autem  illi  uxor  sua,  quam 
solamdiabolus  reliquerat  ad  occidendum, 
ul  per  cam  viri  justi  montera  pulsaret, 
(jui  per  feminam  primum  bominem  dcje- 
cerat.  ila^c  autcm  primo  in  verba  impa- 
tientia'  irriiit  dicens  :  Adhuc  tu  permanes 
in  simplicitate  tua1  quasi  dicat  :  Saltpiu 
post  tot  flagella  coguoscere  debes,  quod 
inulile  tibi  fuit  simplicitatem  servare  : 
sicut  etiam  ox  quoriimdam  persona  dici- 
tur,  Malachii*'  iii,  14  :  Vanus  est  qui 
servit  Deo  :  et  quod  enwlumcntum  erit  no- 
bis,  quia  custodivimus  praecepta  ejus? 
Secundo  procedit  ad  verba  perversa^  sug- 
gestionis  diceiis  :  Benedic  Deo,  idest  ma- 
ledic ;  quasi  dicat  :  Ex  quo  tibi  benedi- 
ceuti  Deo  adversilas  supervenit,  maledic 
Deo,  ul  prosperitate  poliaris.  ritimo  pro- 
rumpit  in  verba  desperalionis  diceiis  :  Et 
morere  ;  ([uasi  dicat  :  Pro  mortuo  to  habe  : 
(|uia  niliil  libi  resi(hium  cst  iii  simplicilate 
remaneuti,  nisi  iit  moriaris  :  vel  aliter  : 
Botedic  Deo,  et  morcre  :  idcst,  ex  quo 
[)0st  lanlam  Dei  revcrcntiam  sic  adversi- 
talc  ariHclns  cs,  si  adliuc  Dco  bencdicas, 
nil  rcstal,  nisi  ul  morfem  expectes.  Sanc- 
fus  autcmvir,  (lui  suaincommoda  patien- 
fer  tulciat,  ait  :  Quasi  una  </e  stu/tis  mu- 
/ieribus  locuta  es.  Uccfc  eam  stulfitia'  ar- 
guit,  (iiia'  contra  divinam  sa[)ientiam  lo- 
([iicbafnr  :  ([uod  aiifcm  sfulfc  locuta  fuciit, 
o.sfcndit  diccns  :  Si  bnna  susrr/n/nus  de 
nuinu  Do/iiini,  nui/a  autrm  quurenn/i  sus- 
tiiwamus?  \\\  ([uo  porfccfam  bominis  sa- 
[)icnfiam  docct  :  cnm  cnim  fcnqioralia 
bona  cf  c(»r[)oralia  non  siiil  amanda  nisi 
[)ropter  s[)irilualia  ct  a'fcrna  ;  isfis  salva- 
tis,  (juasi  i)rin»i[)ali()ril)us,  uon  dcbcf  lio- 
mo  (lcjifi,  si  illis  [)rivcfur;  ncc  clcvari, 
si  cis  abuudct.  Doccl  crgo  iios  Job  tantam 
aniiui  constanfiain  babcrc,  ut  bouis  lom- 
poralibus,  si  nobis  a  Doo  ih-utur.  sic  uta- 


'  Al.  ;  «  afflictio.  » 


18 


i\  .i(ti: 


nuir.  iit  ««\  lu»c  in  sii|nTliiimi  imn  clrvr- 

imir;  «>!  «•nnlrjiria  iiiala  sic  .siisliiir  iimis, 

iit  cx   ris  iin^lrr  aiiimiis  iioii  ilcjit-ialiii'  : 

S(M'iiiiiliiiii    ilhiil   .\(iostuli,  iu\    IMiilip.    i\. 

i'2.    Srin  /nifni/ori,  srin  et  iilninihiri' ;   i-l 

posl    siiliilit  :     Omuifi   f/ossum   iii    m   iim 

me  coufnrtiil.  Mriinlf  roiicliiililiir  iicrsr- 

v«>raiis  in    imioi-ciitia  .loh.   riim    iliritiir  : 

ln  niuiiil)if<  /lis  nnn  jirnnrit  Jnli  Ifilms  siii-<, 

Non  solmii  |it'r  ii.Norcin  (liaholiis  miMitciii 

beali  Joh  (*.\as|»(Mart'  iiitchaliir.  simI  cliam 

pcr  amicos:    (|iii   (|iiamvis   ail   solanilnm 

veniriMit,    taiiKMi    ad    viMha  iiKMcpalionis 

pr(>('css(M  iiiit,    (ic   (|iiihiis   (liritiir  :  li/itiir 

ninlirutvs  tri-s  niiiiri  Jnli  nnini'  ninliiin  ijiinil 

arriilissvt,    rrnrriint    sini/iili  ilr  /nrn  sitn, 

Kli/i/iiiz    T/iriniinitrs,    lialilinl  Sii/iitrs,    rf 

Soji/inr  \niinint/iiti's.    Kt  (|iiia    iiilir  hos 

fere  versatiir  lola  (lispulalio  liiijiis  lihri, 

0(>iisi(l(Man(liim  «'st,  ijiioil  iii  Ircs  iii  alii|U() 

eju.sdcm  o|iiiiionis  craiit  (Mim  Joh;   iiiiil(i 

umici  cjiis   (lii  iiiilur  :  et  in  ali(|uo  ah  co 

diirerehant,  inler  sc  invicemconcorfhintes, 

iiiule '  invic(Mii  coniiunKMantur,  el   a  J(»h 

discernuiitiir.    (lonveniehaiit    (iiiiii    (Um 

Job,  (]UO(l  iioii  soliim    res  natuiales,    sed 

etiam  liiiniana',  diviiia'   provideiitia'  suh- 

jacerent  ;  scd  diirciehanl  ali  eo,  (juod  pii- 

tabaiit  liomincm  pro  ii(dtis  (jiue  a^it   re- 

mnnerari   a   llco  prosperitate  temjiorali ; 

qiiasi   tcmporalia  lioiia  sinl  pra^mia   \ir- 

tiitiim,  ct   tcmjioralia  mala    siiit  propriaj 

pieiia'  pcccaloriim.  Ilaiic  aiitcm  opinionem 

(jiiilihct  eoriim    |»io|U'iis  moiiis  dciciidcre 

iiililiir,    sccundiim    (|iiod    sihi    i)ru|>iiiJiu 

ingeninm  sufrprerebat  ;    jiropter  (juod  di- 

cuntiir  venisse  sinjjMili  de  loco   siio.    Joh 

aiitcm  Imjiis  ojiinionis  iion  erat ;  scd  cre- 

dehat  hona  ojicra    liomiiium    ordinari  ad 

nMnuneratioiicm  sjtiiilalcm  fuliiram  post 

hanc   vitam  ;  ct   simililcr  peccala  riitiiris 

sn|)[tiiciiscsse  pimicnda.  (Jnod  aulciii  jir.-e- 

dicti  amici  Joh  ad  coiisolandiim  veiierinl, 

ostenditur  ex  lioc  (juod  sc(|uilur  :  Cnndi- 

xerant  enim,  ut  /mriter  venicntes   visita- 

rent  ei/m,  ct  mn^nli/rrntiir  :  in  ijiio  veros 

ainicos  se  oshMidernut,  iii  trihiiliilionihus 

sibi  nondetlcicntes  :  et  primo  (jiiidem  ijtsa 

visitatio  coiisolatoria  erat  :   uiim   viderc 

amicum,  et   ei    conveiiire,     didcctahilis- 

simuni    est.    Consolantur    eliam     ipsum 


lactis,  coiiipassionis  siia*  ad  ciim  si- 
^^iiii  ostciiilcndo  [iro  i|uihiis  coin- 
p.i.ssioiiis  si;:iiis  jiiicmillitur  [trovoca- 
mciitiim  iid  com|tassioii(;m,  cnm  dicitiir  : 
<  iiini/nr  r/eriissrnt  /irocn/  ucii/os  suos,  non 
rniiiinrrrunt  riiin  :  crat  cnim  immiitata 
lacicsex  iilcen!  v\  liahitii,  et  rerujuo  ciiltii, 
c(  rernin  amissioiK!.  (jiiod  aiiteni  dicit, 
l*ntrii/,  iiilclli^-^tMidiim  est  se(Mindum  eam 
mcnsiiram  (jiia  Iiomo  a  remotis  potest 
cof^nosci  :  li;ec  aiitem  immut;itio  amici 
eos  provocavit  ad  tristitiam  et  compassio- 
nem,  (jiuim  jicr  sif,Mia  osteiiderunt  :  se- 
([iiilur  (Miiin  :  Et  e.ic/mnantes.,  scilicet  pne 
nui^nituiliiK!  doloris  ,  j//n/-arrru7it,  scissis' 
i/iir  crslihus  s/inrse /•iint jjulvcrem  super  ca- 
/lUtsuuin,  iii  sigiuiiu  huiTiilitatis  et  dejec- 
t ioiiis,  se  cx  dejectione  amici  dejectos  repu- 
tiintes  :  addit  ;iulem,  In  c«?/?/m,ut(juasiliac 
Iiumiliiitiiuic  co'lestem  misericordiam  pro- 
vocareut.  (loiisideniiidum  cstautem,  quod 
aiiiicorum  coiupassio  cousolatoria  est  : 
vcl  (jiiia  adversitas  quasi  onus  quoddiim 
Icvius  rcrliir,  (juoniam  a  pluribus  porla- 
tur;  vel  majj^is  (jiii;i  omuls  tristiti;i  ex 
admixtiouc  dilcctionis  alleviatur  :  delcc- 
t;ihilissimum  autem  cst,  cxporimontiim 
siimcre  de  amicitia  iiliciijus,  quod  maxime 
sumitur  ex  compassione  in  adveisis ;  et 
ideo  consolationem  airert.  Non  solum 
;iutem  ex  comp;issione  ostensa  consola- 
hiinliir,  sed  etiam  ei  societatem  exliiben- 
do  :  seijuitiir  ciiim  :  Et  scderu/it  cuni  en 
in  terra  srj/tr/n  diebus  ct  sejileni  noctihus. 
liitellif^eiidum  t;imcn  cst,  uon  couliuuc, 
sed  coufirrucntihus  boris  :  indigcbat  enim 
niagna  tristiliaconsolationediulurna.  8ed 
tertium,  tjuod  maximee^t  consolatoriiim, 
scilicet  verltum,  uon  exbibcbant  :  sequi- 
tiir  euim  :  Et  ne//io  /orjuebatur  ei  verbin/i : 
taciturnitatis  aulcmostcuditur  c;msa,  cum 
dicitur  :  Vidrhnnt  eni//i  dolore//i  esse  ve- 
/ie//ie/itein  :  (|u;e  ciiusa  magis  redditur 
secundum  consolantiumopinionem,  quam 
secuudnm  st;itum  afllicti  :  cum  enim  mens 
;iliciijus  fiierit  dolore  absorpta,  cousola- 
lioiiis  verbci  noii  recipit  :  unde  et  poeta 
dicit  : 


yui>>  iiiiius  iiisi  inenlis  inops,  iii  funerc  iiiili 
Flcic  voliil  ? 


'  Al.  :  ••  unile  ergo.  o 


CAPTIT  III 


19 


Job  autem  sic  erat  tlispositus,    ut  praR      consolabatur  seipsum,  ut    ox  verbis  ojus 
tristitia  consolationem  recipere  nou  pos-      supra  iuductis  apparet. 
set ;  sed  magis  ipse  secundum  rationem 


CAPUT    TERTIUM 


LECTIO    I 


Post  liiEC  aperuit  Job  os  s(iuin,et  uuilodixit  diei 
suo,  et  locutus  est  :  Pere.it  dies  iu  qua  uatus  suiu, 
et  Dox  iu  qua  dictuui  est  :  Cuucciitus  esl  liouio. 
Dios  illo  vertatur  in  toneljras  ;  uou  ro({uirat  ouui 
Deus  desuper  :  et  nou  illustretur  huniuo.  Obscu- 
rent  euni  tenebrae  et  *  umbne  luortis  :  occu- 
pet  ouui  caligo,  et  iuvolvalur  amaritudiue.  Noctem 
illam  touobrosus  turito  possidoat  :  nou  computotur 
in  diebus  anui,  nec  numeretur  in  monsibus.  Sil 
uox  illa  solilaria,  ncc  laude  digua.  Maledicant  ei 
t|ui  maledicuut  diei,  qui  parati  sunt  suscitaro  Le- 
viatban.  Obtonobi'ontur  stolla'  calicfino  ojus  :  expec;- 
tet  lucoui  ot  nou  vidoat.  noc  ortnm  surgentis  auro- 
rie  :  quia  non  couclusit  **  ostium  venlris  qui  por- 
lavit  mo  ;  nec  abstulit  raala  ab  oculis  meis. 

Sicut  supra  dictum  est,  circa  passioues 
anima*  duplex  fuit  antiquorum  opinio. 
Stoici  enim  dixeruut  trislifiam  in  sapien- 
temnoncadcrc.  Perijiatetici  vero  dixcrunt 
sapicntem  quidem  tristari,  sed  in  tristi- 
tiis  s(Mnindum  rationem  uiodcMalc  sc  lia- 
bcro  ;  et  lia;c  opiuio  vcritati  «'oucordat. 
Ratio  cnim  coulradictioucm  uatura'  au- 
fcrre  non  potcst  :  est  autcm  naturalc  scn- 
sil)ili  iiatura?,  ut  de  couvcnicntibus  delec- 
tctur  (d  gaudcat,  ct  de  nocivis  dolcal  ct 
tristctur.  Ilu3c  igilur  ratio  aulVrri  uou  po- 
lcst;  scd  sicmodcraliir  pcrjustitiauiralio, 
(juod  a  siia  recliludino  uou  (liv(Utat  : 
cuiicoi'dal  cnim  lucc  opiuio  sacra'  Scrip- 
lm'a),  quai  tristitiam  iu  (Ilirislo  [)()uil,  iii 
quo  est  omiiis  virtus,  cl  sa[)iciilia'  plcni- 
tudo.  Sic  if^itur  Job  ox  pra.uiarratis  advcr- 
sitatibus  tristitiaui  (luidcm  sciisit  ;  alias 
paliciilia^  virliis  iii  eo  lociiiu  uoii  ba- 
bcrcl  :  scd  proptcr  Irisliliain  ralid  a 
rccliliidinc  non  dccliiiavil,  (|uiii  [u).st 
trislitiaui  domiuarcliir.  .\(I  lioc  JL^ilur 
osleii(l(!U(luin  dicitur  :  l^osl  /uvc  apcrnit 
Joh  os   sutdii.  Dicilur  aiitcui,    Pust  /uvCy 


idest  post  septcm  tacituruitatis  dies.  Ex 
quo  manifcslum  (11,  qnod  vcrba  qutP  se- 
quuutur,  secuudum  ralionem  prolata  sunt, 
per  tristitiam  iion  perturbatam  :  si  enim 
ex  pcrturbalione  mculis  dicta  fuissent, 
prius  ca  protiilis.set,  quaiulo  vis  tristitiie 
vehcmcutior  erat ;  trislitia  ciiim  qiurlibet 
lougitudine  temporis  initigatur,  ct  in 
priucipio  magis  .scnliliir  :  uude  propter 
boc  tacui.ssc  videtur,  ne  pcrturbata  mente 
loqui  viderctur  :  quod  ctiam  ostenditur 
pcr  lioc  quod  dicitiir  :  Ajwntit  os  sia/m  : 
ciim  cuim  aliijiiis  loijuitiir  cx  impctu  pas- 
sionis,  non  ipse  aperit  os  siium,  scd  pas- 
sionc  agitur  ad  loqucudum  :  non  onim 
per  passioncmno.slriaclusdomini  suinus, 
sed  [icr  solamrationcm.  Lo(iucndoautcm, 
tristitiam  (jiiaiu  [^aticbatur  ostcndit  :  cou- 
sucliim  cuiiu  cst  apiid  .sa[.icut(vs,  nt  cx 
raliouc  buiiiaiitur  [)as.sionu,n  uiotus  ([iios 
sciitiiint  ;  ct  Cliristiis  di.vit,  .Matlli.  x.wi, 
'{8  :  Tristis  rst  (nnnifi  mca  usquc  mi  mor- 
tcni;  (»1  \|)oslolii.s  (jixii  liuiu.  VII.  15  : 
\im  cnim  (juod  rolo  lnmum,  /loc  ayo  ;  sed 
(jiiod  odi  mu/um,  illiid  facio.  Sicut  cliiun 
|{(M^I_ius  iu  [)riuci[)io  dc  Cnnsidafinnc  tris- 
liliam  a[)cruil,  iit  oslciulcrcl  ([iio  modo 
cam  lalionc  mitigarcf.  Sic  cfiam  Job  lo- 
([ucudo  fiistili.iin  .suam  a[)cruit  :  uudo 
sc(|uiliir  :  IJt  malrdi.rit  dici  suo  :  quod 
vidcliircoulra  illiid  .\[u».sfoli  Koni.  xii,  14: 
lirncdiritr,  rt  mditr  malcdiccrc.  Sod  soioil- 
diiui  csf  (|MO(J  malcdiccrc  muIti[)licitor 
(liciliir.  Ciiiu  ciiiiu  lualcdiccic  uiliil  aliud 
sit  ([iiam  maliim  dic.To,  folios  dicitur  ma- 
lcdicorc,  (|uofi,..s  oonfiiiKit  malum  dicoro. 
Contiugit  iuilcm    aliijucm  alicni    malcdi- 


2(1 


l\  .l(»H 


cvvv,  priiiio  «lo(-luraiiil«)  iiialiiiu  (jiKal  ali- 
ciii  (lclictiir;  i>t  sic  bciileiitia  Jiiiiiiis  ali- 
(lueiii  jii<li«'aiitis,  cst  caiisa  iiiriia*  cjiis  i|ni 
coiidciniialiir.  Vvv  liiiiic  iiioiliiiii  iiit«'lliKi- 
liir  i|iii)«l  Muiniiiiis  (lixit  liiMi.  iii,  17  :  M(i- 
/fdictti  sil  /c/77/  ///  upn-c  Imi.  Scciiiido  iiii- 
(irci-aiidi)  nialiiiii  \ «1  n|)taiiilii ,  sicul  Ic^^Mtiir 
iii  piiiiio  UcKiiiii,  «idiid  l'hili.sUcus  niule- 
dixil  Duvid  in  l)ii.s  cjus.  Tcrtiu  '-uiitiiigit ' 
uliiiiicin  di(-crc  inaliiin,  siinpliritcr  cnun- 
liaiido,  vcl  iii  pra-scnti  vcl  in  pradcrito 
vcl  iii  fntnrii,  siv«'  vcrc  sivo  lalsc.  1'rolii- 
bel  igitnr  Aiioslolns  inalcdii-oro  lali  ina- 
lodicliono  (jiia  (jiiis  imjirocatnr  inaliiin 
ulicui,  vcl  «11111  lalso  «liirainatnr ;  non 
aiitoin  co  modo  (jiio  Jndcx  rcum  coiidem- 
iiat,  vol  ali(juis  vcrax  maliim  aliciijns  roi 
ordinat»'  dcinonstrat,  vel  dcinonsliandp 
pra-scns,  vi-l  ircilando  jua-loi  ilnin,  \ol 
pra*initli'ndo  rntiuuin.  Sic  orgo  inloUi- 
geiulum  csl  Jolisuo  dioi  inalc«lixisso,  (juia 
oum  inaliiin  cssc  dcnunlial,  iioii  sociin- 
dum  suam  naliiram  i|iia  a  Doo  croatus 
est,  sed  sccnnduni  ill.ini  Scrijiluric:  «-oii- 
suctudiiicm  (jiia  lcnijius  diciliir  Ijoiiuiu 
\el  maluin,  sou  socnndumea  (jua'  iu  lcm- 
pore  agunlur,  secundum  illnd  Ajiosloli 
Epli.  V,  1(1  ;  lirdinioites  temj/us,  (juonicim 
dies  tnali  sunt.  Maledixil  i^^ilur  Job  dioi 
suo,  iiKjnanlum  mala  sibi  in  ipsadic  acci- 
disse  commriuoiat.  nuoiiiodo  autom  male- 
dixoril,  subdilur  :  Et  locutus  cst  :  Pcreut 
dies  in  fjwi  fuitus  sum,  et  nox  in  qua  dic- 
tum  est  :  Concej)tus  est  homo.  Sciendum 
esl[  autom,  quod  licel  osse  et  viveFe~^se- 
'^  cundum  se  sit  appolibile  ;  tamon  esse  et 
vivcro  iii  miscria  ost  liigiciKlum  secundum 
(jiiod  liujusinodi  ;  liccl  iiilcnlum  os.se  iu 
misoria  libonter  sustiueahir  jiropter  ali- 
qucm  fiuem.  Lnde  ista  misora  vita  quce 
non  ordiiialui  ad  arKjnom  liuem  bonum, 
nullo  miido  est  cli^cnda  :  proptcr  quod 
Bonum  Domiuus  dii-it  .Mallli.  xxvi,  24  :  *  Me- 
iius  cint  ci,  si  natus  )um  fuisset  homo 
ille.  llonum  aiilcm  «jnod  ox  aliqua  miscria 
exiiectatur,  sula  ratio  ajiprclicndil ;  vis 
autcm  sousiliva  non  jn^rcipil  ipsum  :  si- 
cut  amariludincm  inodiciuit'  gustiis  jior- 
cipit ;  sed  sola  ralio  iii  tine  sanitatis  delec- 
talur.  Si  «juis  ctko  passioncm  siii  inistus 
vollol  oxpriinoro,  deiiuiiliarct  mi-diciuain 


ossc  inulain,  «juamvis  ratio  judicarel  oam 
csso  bonain  projiter  liiioni.  Sic  igiliir  mi- 
scri.i  qiiaiii  bcaliisJob  siistiiKdiat,  ratiouo 
(jiiidom  jiotcrat  videri  (jnantum  udalicjnid 
ulilis  es.se;  sod  inlcrior  pars  anima',  (juai 
cx  illa  Iristitia  aHicicbatur,  adv(;r.">itatein 
tolalilor  rcjiiidiabal  ;  uiido  el  ipsumvivcre 
siib  taii  adversitate  odi<Jsum  ei  erat. 
(Jnando  autem  est  nobis  alicjuid  odiosiim, 
omiiia  abominamur  per  qua^  in  id  deve- 
nimus.  El  ideo  Job  secundum  inferiorem 
jiartcm  anima'  ciijus  passioiicm  iiunc  ex- 
Iiiiiiii-ic  iiilcudcbat,  ot  nativitalein  ot  con- 
icpriouoin  suam,  ox  quibiis  in  Iianc  vitam 
devonorat,  odio  babebat;  et  per  conse- 
queiis  diem  nalivitatis  el  noctein  concep- 
tionis,  secundum  illum  loquendi  modura 
(jiio  ox  iis  qua'  in  temporo  aguntur,  ali- 
qiiid  adsci  ibero  tempori  boiium  vol  malum 
ionsuc\iiniis.  Sic  igitur  Job,  quia  socun- 
diim  jiartem  sensitivam,  vitamsub  adver- 
silato  rojmdiabal,  numquam  natiiui  vel 
couceplum  fuisseoptabat ;  ethocest  quod 
dicit  :  Pereat  dies  in  qua  natus  sum  :  ac 
sic  dicerot  :  numiiuam  natus  fuissem !  et 
no.c  in  (jua  dictum  est,  idost :  vore  dici 
Iiotuil  :  Concejjtus  cst/wmo,  idest,  utinam 
nuiKiuam  conceptus  fuisseml  Et  congrue 
ordinat  :  quia,  nativitate  sublata,  concep- 
tio  nuii  auferlur,  sed  e  convcrso.  Con- 
gruoiitcr  ctiam  iiocti  conceptionem  ads- 
cribit  ol  nalivitatem  dioi  :  quia  seciiiidum 
Aslidlogos,  iialivitas  diurna  ost  laudabi- 
lior,  principaliori  sidere  existeuto  super 
tcrram,  idesl  sole.  Ilierem.  xx,  14  :  Maie- 
dicta  dies  in  qua  natus  sum  ;  et  dies  in  qua 
Ijeperil  me  mater  mea,  non  sit  benedicta. 
I'osita  ergo  maledictione  diei  nativila- 
tis,  ot  nocti  couceplionis,  prosequilur  siu- 
gillatim  do  maledictiouo  utriusque  :  et 
primo  de  maledictioue  diei  nativitatis, 
di«:ens  :  Dies  illa  vertatur  in  tenebras. 
C«jnsidorandum  est  autcm,  quod,  sicut 
Hi«'rouymus  dicit  in  Prologo,  a  verbis 
Job,  iu  qiiibus  ait  :  Pereat  dies  in  qua 
nalus  su?n,  usque  ad  eum  locum,  ubi 
aiite  tinem  voluminis  scriplumest  :  Idcir- 
co  ijjse  me  rejjrehendo  ;  hexametri  versus 
sunt,  dactylo  spondeo  currentes  :  et  sie 
patct,  quod  libor  iste  per  modum  pocma- 
lis  «ouscriptus  cst  :  uude  per  totum  huuc 


'  Al.  :  €  conveoil.  » 


CAPUT  III 


21 


libriim  figuris  et  coloribiis  utitur,  quibus      doatur,  ([iiam  ad   la^tiliam.  StMiMulo  ali- 


poetffi  uti  cousuoverunt.  Solent  autem 
poetae,  ut  vehementius  moveant,  arl  eam- 
dem  sententiam  diversa  inducere  :  unde 
et  hic  Job  ad  maledicendum  diei  suae  se- 
cundum  modum  rjuem  diximus  ea  indu- 
cit,  quibus  aliquis  dies  solet  esse  odiosus. 
Dignitas  autcm  diei  est  claritas  ejus  ;  hoc 
enim  a  nocte  distinguitur  :  hanc  igitur 
dignitatem    exchidit,    diccns  :    Dies   illn 


qiiis  dies  clanis  est  cx  hominum  recorda- 
tione  :  solent  enim  homiiifs  alirjiios  dies 
celebres  agere,  in  quibu.<i  ali([ua  magna 
et  jucunda  eis  contigerunt;  sicut  Herodes 
et  Pharao  diem  nativitatis  celebrabant. 
Ilanc  igitiir  claritafem  a  pra-dicto  die  re- 
movet  dicens  :  Et  non  sit  in  rrcrirdntinne, 
scilicet  hominum  :  qnia  nibil  jiicundum 
in  illa  die  accidit,  sed  magis  triste,  ut  ex 


vertatur  in  tenebras.  Quae  quidem  senten-     eventu  apparct.  Tcrtio  dies  clarus  est  ex 


tia,  quantum  ad  superficiem  litterae,  fri- 
vola  videtur  et  vana  :  dies  enim  nativila- 
tis  prKterierat,  et  jam  non  erat ;  quod 
autem  pra^teriit,  immutabile  est  :  (|uo- 
modo  crgo  poterat  dies  qua?  praeterierat, 
in  tenebras  verti?  Sciendum  est  igitur, 
quod  quaedam  per  modum  optandi  dicun- 
tur  ad  exprimendum  desiderium  quod  de 
aliqua  re  habetur  :  sic  ergo  dicitur  :  DicH 
ille  vertatur  in  tenebras  ;  ac  si  diccretur: 
Dies  nativitatis  mea?  debuisset  esset  tcne- 
brosus,  ut  congrueret  tenebris  et  miseriae 
quam  patior  :  quia  onim  aspectus  lumi- 
nis  delectabilis  est,  secundum  ilhid  Eccl' . 


corporali  Iiimine  :  quae  quidem  claritas 
miiiuitur,  primo  ex  snbtractione  radiorum 
solis  illuminantium^  terram ,  ut  patet 
quando  sol  est  crlipsatus  ;  et  quantum  ad 
hoc  dicit :  NVc  iliuafretur  himinr.  Secundo 
ex  oppositione  nubium,  vcl  aliquorum 
hujusmodi  occultantium  radios  solis;  et 
quantum  ad  hoc  dicit  :  Obscarent  pum  te- 
npbrgo.  Tertio  cx  dcfectu  propria-  virtulis  : 
cum  cnim  aliquis  moritiir  vcl  visu  priva- 
tiir,  quantum  ad  cum  obscuritas  diei  au- 
fcrtur  ;  et  quantum  ad  hoc  dicit  :  Et  um- 
bra  mortis.  Modum  autem  obtenebratio- 
nis   pra^missw  exponit  dupliciter.  Primo 


XI,  7  :  Dulcelumen,  et delectabile  estvidere      quidcm  quantum  ad  ordinem;  ct  hoc  est : 


solem  :  consuetum  est  in  Scripturis,  ut 
per  tenebras  tristitia  significetur.  secun- 
ledit  (imY^  ill,,j  Yjx\.  v,  16  :  *  Comedet  in 
tenebris  et  in  curis  ?nultis,  et  in  serum- 
na  atrpie  tristitia.  Est  autem  aliquis 
dies  clarus  tripliciter.  Primo  (iui(iem  (!x 
Dei  sanctificatione  qui  eiim  celebrcm  esse 
instituit ;  sicut  habetur^  Exodi  xx,  8  : 
Memento  ut  diem  Sabbati  sanctifices. 
Hanc  ergo  claritatem  a  praedicto  die  re- 
movet  dicens  :  Non  requirat  eum  Domi- 
nus  desuper ;  (juasi  dicat  :  Noii  exigat 
Deus  ab  hoininibus,  iit  Iiiiuc  dicm  cele- 
brem  agant  :  dies  eniin  ali^iui  exiguntiir 
a  Deo  ad  ccl^ibrifatcin,  proj)t(^r  ali^jndil 
insignc  IxMiclicium  iii  illa  dic  lionrmibiis 
colhitum  :  sicut  sabbafuni  in  vet(!ri  lcgc. 
propler  beneficium  (•reationis ;  et  dics 
pasclue,  j)ropfer  bcneficiuin  libcrationis 
ex  i^gypto  ;  (juod  etiani  nianircsfinn  cst 
in  dicbus  lcsloriiiu  (jiia'  iii  iiovo  Tosla- 
mcnto  cclcbrantur.  Viilt  tMgo  ju'oj)tcr  hoc 
signilicarc,  (jiiod  sua  nativilas  i;on  dclicl 
conij)iilaii  iiilcr  insigiiia  Dci  l)«>iiclicia, 
cum  magis   ad   miscriam  natus  essc   vi- 


Vel  occupel  eum  caiujo.  Tunc  cnim  dies 
caligin(!  occupatur,  quaiido  dici  prius 
splciid<Miti  sultito  ct  ex  inspcrato  tencbr.T 
inducuntur  :  similo  et  in  vita  Job  appa- 
ret.  Sccnndo  (juantum  ad  gcnus  tencbra- 
riini,  iii  lioi'  (jiiol  dici;  :  El  involvatur 
amaritudine.  [>cr  hoc  datur  intelligi,  «juod 
totiini  (juod  dc  obtcncbralionc  dictuin 
est,  ad  lcncbras  frisfifia'  cst  rcfcrcndum. 
Hunc  (Miim  morcm  obs(M-varc  vidctur,  ut 
parabolicam  lociition«Mn  c\  aliquo  subse- 
(jiKMifi  cxpoiiaf.  P(M-  omnia  igitiir  hic 
dicfa,  nilaliud  diccre  iiif(Mi(lit.  (jiiam  «iuo«l 
dics  sua'  nalivitatis  non  dcbct  jiidicari 
dics  gaiidii,  scd  nioM-oris  :  tMini  (juid«Mn 
j)cr  suain  iiativilalcm  ad  vilani  lanta>  ad 
V(Msitali  subjcctam  dcvciKMit. 

1'osf  inalcdicfioiKMTi  igitiir  dici  siia'  na- 
fivifafis,  conscijiKMiftM-  inalcdicit  nocti 
siia>  con(M»i>tionis,  sccundiini  siiuibMn  ino- 
duni  loijiKMidi  :  cl  priino  alliilniil  ci  illnd 
nndc  iiox  niagis  lioiiiltilis  rcddiliir.  (aim 
(Miiin  iiox  iiiojjhM-  ItMicliras  sctMintJiim 
scipsain  liorrida  sit  ;  «[iianlo  iiiagis  tiuic- 
bra-   noclis   angmcntantiir,   lanlo   magis 


<  Parm,  :  Eccl.  2.  —  »  l>arni. :  Exodi,  12. 


22 


l\  .I(i|{ 


horriila   rniililiir  :   i\\un\   coiitiiiKit,  ((iiii 
ali(|iiu  iiiaKna  tcinpcstas  iii  iiorte  uhori- 
tur  ;  (»1  (]iiaiiliiiii    ab  hoc   (hcit  :   Xtntetii 
illam  /rnrftrosus   lurbn   /ntssidrtit ;  (juasi 
dicat  :   Congriiiiiii    fiiissct    noctcni   illain 
toncliroso  turhiiM»  possidcri.  iit  vila'  mc.i' 
conKriKMct,  (jua-    tanto  advcrsilatis   tur- 
hiiu*   involvitnr.   Deiiuio  rcinovet   ali  oa 
illa   (|iia'   portinoro   viilontur  ad   liouuin 
uortis  :  ot  prinio  (juaulnm  ail  opiniiuicm 
huinanam.  (liim  onim  hominos  tompora 
disliii^Miaut    .socnndum  oa   qua'   af,Miulur 
iii   lcmjioro  ;    iu  uorlo  aulom   pauia  vol 
noii   luulla   liaul    momoria    di^Mia ;    nox 
noii    notalur    por  'so    ipsain    iu    liomi- 
num    momoriis,    nisi    ox    dio    conjunc- 
ta.    IIoc     erj^o  a    nocte     pit-odicta     ro- 
movot,    dicons    :    Aow     comjnitetur    in 
lUvbus    (itini,    nec    tiuttwretur    in    inen- 
sibus ;  (juasi    dicat    :    Nox    illa    nou    est 
momoria  dif,Mia.  cum  nil  iusigne   in  ea 
accidorit,  .sod  maj;is  aliquod  dolorosum. 
Intor  noctcs  autem  (jua-  iii  momoriis  ho- 
miuum  apiiulur,  ijua'dam  non  solum  me- 
morialos  suiil,  sod  oliam  celohres  et  fes- 
tiva'  ;    in    ijuihus    scilicet    homiues    ad 
aliijua  fe.sla  agenda  couj^aegantur  ;  et  hoc 
removet  dicens  :  67/  twx  illa  solitaria  ; 
hoc  modo  autem  homiuum  congregalio 
in  aliijua  uocte  (it  in  laiide  et  celobrilate 
illius  iioclis,  i)roiilor  aliijuod  cclohre  fac- 
luni,  quod  iu  illa  uocte  recolitiir  :  sicut 
apud   lidolos  agitur  in   nocte  Dominicjo 
resurrectionis.  Et  ideo  suhdit  :  Ncc  laude 
difjtia  :  csl  enim  aliijua  nox  digna  laudo, 
proptor  aliijuod   maguum  fac'um  iu  illa 
nocte  coiiliugons.  Kx  hoc  ergo  uihilarmd 
intondit  quain  siguilicaro,  quod  sua  coii- 
coptio  non  fuit  ad  aliquud  maguum,  noc 
ad  bonum  ordinala,  sod  poUus  ad  maluin 
adversitatis   quam   seuliehal.  Unde   suh- 
dil :  Maiedicatit  ei  t/ui  ttia/rdicunt  diei,  qui 
parati  sunt   suscitare    Leviathan  :   quud 
quidem  sociiuduin  lilloram  duplicilor  po- 
test  oxjiuui.  liiu    mudo   socuudum  quud 
por  Lovialhan  intelligolur  aliquis  niagiius 
piscis,  prout  vidotur  congruerc   iis   qua' 
in  fino  hujiis  lihii  dc  eo  dicuulur,  scili- 
cet,  An  extrahere,  iiiqiiit,  poteris  Levia- 
than  haino?  ot  socuudum  Iioc  iutolligcu- 
duni  est,  quod  illi  qui  hujusmodi  maguos 


jiisco.s  |)isiaiilui ,    ^W  iioctc    oos  invadunt 
iii  tonobris ;  et  idoo  quandu   dics  incipit 
ajijiaroro,  malodicunt  diei,  quia   j^or  hoc 
curuiii   oj)Us  ol    iiilontio   imjiodiliir.  Alio 
modo  jiolosl    iulolligi,  ut   jior  Loviatlian 
siguHicolur  draco   auliqiius,  scilicol    ilia- 
lioliis,    .socuudiim    iihid   Isaia*   xxvii,  I 
///    die  ilhi    visitabit  Dottiinus  in  ijhulio 
suo  duro  et  ijrutuli  et  forti  super  Levia- 
than  serjientetn    tortuosutn.  Illi   ergo  pa- 
rali  sunt  suscitarc  Leviathan,  qui  student 
ad  siiggostioiies  diahuli   implcndas,  upe- 
riliiis    iiKjiiiiialis '    vacandu ;    qui    etiam 
dioi  malodicuiil  :  quia,  ut  dicitur  Joan- 
nis  iii,  20  :  Otnnis   qui   tnale    agit,  odit 
lucem.    El    Jub    xxiv,  15    dicilur  :    Ocu- 
lus  udulteri  observat  caliginem.   Et    in- 
fra  17  :  «  Si  subito   apparucrit  aurora, 
arbitratur  '  utnbram   mortis.    Sccuudum  'arbitra 
liuc    igitur,   sicul    per    liuc    quud   dixe-       ^"'' 
rat,    Ncc    laude    digna,  vult  pra^dictam 
noclem  esse  odiosam  bouis ;  ita  per  hoc 
quod  subdit,  Maledicant  ei  etc,  viilt  eam 
esse  odiusam  malis  :  naui  malodictiuncm 
el  buui  ot  mali  ahhurrout.  Deindo  cxclu- 
dit  a  pra'dicta  uocte  qua^  vidonlur  ad  bo- 
num  uuctis  jiertiuore   secundum  vorila- 
tem  :    quorum    unum    est ,   quod    nox 
decoralur  aspectu  stcllarum  ;  et  huc  rc- 
muvet  diceus  :  Obtenebretitur  stellae  cali- 
gine  ejus  :  aliiid  est,  quod  dccuralur  ex 
spccie  dioi  ;  ol  hoc  removct  diceu.s  :  Ex- 
pectet  lucem,  ct  non  videat ;  quasi  dicat  : 
Quamvis  ualurale  sit  ut  iu  nocte  lux  cx- 
pectctur,  illa  tamcn  uox  diei  habeat  te- 
uehras  innnilas,   quse   nunquam   diviiia? 
lucis  succcssiouc  tcrmiucntur.  Noclis  qui- 
dem  teiiobra'  plena  luce  diei  tolaliter  ex- 
cluduutur,   aurura    vero    ct    crepusculo 
diuiiuuuulur.  luiprccatur  autcm  pra'dic- 
ta^  nocti,  non  solum  ut  ejus  tenebra;  uon 
excludanlur  jior  dicm,  scd  quod  ncc  mi- 
iiuantur  per  auroram  :  unde   scquilur  : 
yiec   ortum  surgentis  aurorx.   Scd   quia 
quud  dixeral,    impussibile  videhatur,   ut 
scilicol  iiucli  uuu  succcderot  dios  uec  au- 
rura,    ostcudit  ox   quo  supra   id   diclum 
est,  subdens  :    Quia  iioti  coticlusit  ustia 
vcntris,  qui  piutavit  me  :  vita  cuim   ho- 
miuis   in   ventrc   matris  abscondita  est, 
unde  tencbris   noctis    comparatur.    Cum 


•  Al.  ;  «  luiquiUlis.  « 


CAPrT  IIT 


23 


aiitem  per  nativitatcm  in  manifestnm 
prodit,  tunc  clarae  diei  similituflinem  ha- 
bet  ;  ideo  ergo  dixit,  quod  nox  illa  nec 
diom '  nec  auroram  succedentem  habe- 
ret,  ut  ostondoret  se  desiderare  qnod 
suMs  conceptus  niinf|uam  venissct  ad 
partum;  nec  ad  pucritiam,  qua3,  pcr 
auroram  intelligitur ;  nec  ad  juventu- 
tem  quae  per  plenam  lucem  diei  signi- 
ficatur  :  dicit  enim  :  Quia  non  con- 
clmit  ostia  etc.  Sed  quia  iii  nocte  hoc 
agitur,  ex  ipsa  enim  conceptione  potest 
praestari  impcdimentum,  ne  conceptus  ad 
partum  perveniat ;  ct  quia  hoc  videbartu 


mirabilo,  qiiod  aliquis  vitam  abhorreret, 
dum  omnibus  dfjsiderabiie  sit  esse  ot  vi- 
vere  ;  ostondit  ox  f|ua  rationo  id  dixerit, 
cum  subdit  :  Nec  ahstiilit  maln  ah  oculis 
meis ;  quasi  dicat  :  Noii  ips.im  vitam 
propter  sc  abhorroo,  sod  prdptor  maJH 
(|ua^  patior  :  et  qi]am(|iiam  vita  S(V!Uii- 
dum  se  desiderabilis  sit,  noii  tamon  vita 
miseriis  subjecta.  Unde  considerandum 
est,  quod  omnia  (|uai  supra  figurative  lo- 
cutus  cst,  hac  fiiiali  claiisula  oxposuisse 
vidotur.  Idcm  etiam  in  aliis  ojiis  dictis 
advertendum  est. 


LECTIO    II 


Quarc  iion  iu  vulva  niortiius  sum ;  egressus  ex 
utero  non  staliin  perii?  Onare  e.vcejitus  geiiiiius  ; 
cur  lactatus  uberijjus?  Nunc  enini  cloriniens  sile- 
rem,  et  somno  meo  rer[uies(!erem  cum  regil)us  el 
consulii)Us  terrte,  (jui  iedilicant  sibi  solitudiiies  ; 
aut  cum  principibus,  ([ui  possi^icnt  aurum,  et  re- 
jilciit  (lomos  suas  argento  ;  aut  sicnt  abortivum 
aliscoiiditum  non  subsisterem,  vel  ([ui  coiice|iti  non 
videnuit  lncem.  Ibi  impii  cessavcriiiil  a  tumultii, 
et  ibi  rc([uieverunt  tcssi  robore,  et  ([uondam  viiuti 
pariter  sine  molestia  non  andierunt  vocera  e.xacto- 
ris.  Parvus  et  magnus  ibi  siint,  et  servus  liber  a 
doiniuo  suo. 


Postquam  dici  nativitatis  et  iiocti  con- 
ccplionis  sua;  malodixerat,  ut  osteiideret 
initia  sua;  vita;  abhorrere  ;  iiiiiic  ostoiKht 
sc  aiihorrcrc  suam  conservatioiK^in  iii 
vita,  ut  ex  his  maiiifosliiis  ostciui(U(!t, 
(|uo(l  vita  cjus  cst  ei  oiiorosa.  Kst  autoin 
duplex  statiis  vita'  :  niius  occultiis,  ((uo 
conccpli  vivuut  iu  ulero  ;  alius  manifos- 
tiis,  quo  vivunt  homines  post  nativitatoni 
ex  utoro.  QiiantiuTi  orgo  ad  priiniim  sta- 
tiiin  (licit  :  Qiiare  non  in  vuloa  ni.orliiiis 
swn?  Qnantiim  ad  secundiim  :  E(/ressiis 
ex  iitero  non  slatini  perii?  Kl  do  hoc  S(V 
cundo,  primo  prosc(|uitur.  Sci(>ii(ium  osl 
antem,  quod  exterior  vita  (hii)licilor  [lor- 
ditiir  :  (|uan(lo(iiio  (|ui(lom  ex  ali(|uo  no- 
cumonlo  sn[)erveuionti  :  vol  inlrinsoco, 
siciil  ost  morhns,  v(>I  oxtrinsoco,  sicnl  ost 
gladius,  autaliud  liujiisinodi  ;  rl  ail    hoc 


potest  referri  quod  dixit  :  Ef/ressus  ex 
utero  non  statim  /Jerit '/  quandoqne  vero 
ex  snbtractionc  nocessarii  snbsidii  :  quod 
quidom  ost  vcl  extriiisecum,  ut  vohicula, 
fouKMita,  ot  alia  linjnsmodi  adjumouta; 
ot  quantiim  ad  hoc  dicil  :  Quare  excep- 
tits  f/enihus?  vel  intrinsecnm,  sicut  est  ci- 
bns  :  et  quantum  ad  hoc  fficit  :  .1///  lac- 
tatus  uherihtis  ?  his  enim  adminiculis 
indigot  vita  uati  in  sui  primordio.  Kt 
qiiia  cum  alii|uis  dicil,  (jiiaro  Iioc  faclnm 
est?  dat  intolligi  hoc  inntililcr  essc  fac- 
tum  ;  ideo  conso(|nentor  ostondit  iuutilo, 
foie  sibi  se  fuis.si!  conservatuin  iii  vita, 
iinino  polins  nocumontnm  :  (|uo(l  (|ui(loin 
ostondit  priino  (|iianliiui  ad  inala  (|na> 
niinc  |)alilur,  dicons  :  \iiiic  niim  dnr 
inii-tis  m/crrtn.  .Moilcni  (|iii(ioiu  somniiin 
dicit  proplor  spcm  rosiirrcclionis,  do  (jiia 
|)oslmoduin  |ilciiiiis  lo(|nitur  ;  por  silon- 
liiiiii  anhMU  inlolli.Lrit  (|uictcni,  (|naiii  inui 
liabot  in  a(lv(M'silalibiis,  i|uas  |)atiobalni- ; 
(iiiasi  dicat  :  Si  slalini  posl  oiliuu  nior- 
tnns  fnissoni,  liis  inalis  (|iia'  palior  iioii 
iii(|niolaror.  Socniido  oslciidil  (|iianlnin 
ad  hona,  i|na>  priino  habiiorat  :  possot 
(uriui  aliqnis  diccn»  :  Si  in  \ila  ooiisor- 
valiis  iioii  oss|cs,  iidii  babniss(\s  bona, 
(|iia' (liidnin  hahiii.sli.  I  ndc  (jiiasi  ad  lioc 
rospoiKJons    oslcndil.    i|no(l    iioc    propter 


'  Al.  :  u  diem.  » 


21 


|\  .l(»f{ 


illa  l>ona,  vil.T  ronsprvalio  sil»i  fnisspl  np- 

tamla  :  iiani  «*tiam  illi    (]iii    iii    tola    vita 

siia  maximis  |no>p«'ritalil»iis  llon>iit,  hoc 

fliir   (M^iicliKlimliir,   scilicj^t   morlis  :    lioc 

ost  crKo  i|iiimI  dicit  :  I'!t  snnino  niro,  idcsl 

morlc,  rci/iiifsrcre/u,  a  vila*  iiKjiiicludiiii- 

bus  immtinis  ossem  :  ruffi  roi/ihus  et  cou- 

sulihus  terr.T.  Scicndiim  csl  aiilcm,  (jiiod 

coriim  (|iii  iii  diKiiilatilnis  constiliili  siinl, 

(jui  maximc  prospcrari   vidciitiir,  intcii- 

tio    cst  ad    voliiptafihus    faviMidum  ;    ct 

(|uanliiin  ad  lioc  dicit  :  Qui  .vdi/ic/ut  sihi 

so/itit(iiues  ;  ad  littcram,  caiisa  venationis, 

vel  aliariim    voluptr.tum  ,   solilarii   csso 

volontcs  ;  vol  ad  divilias  congrcgaiidum  ; 

ot  (piantiim  nd  hoc  dicit  :  Aut  cufti  /jrifi- 

ci/)if)us,  (jui  jjossi(trnt  fiuruui,  et  rrjj/euf 

(/nuios  suos  argetito ;  (jiiasi  dicat  :  Si  sla- 

tim  morliius  essem  post  orlum,  nil  non 

miiius  liahcrem,  (juam  hahcant  illi  post 

mortcm,  qui  in  multis  prosperantur.  Con- 

sidcrandum  est  autem,  quod  cum  quies- 

cerc  non  sit  iiisi  suhsistcntis,  ox  his   vcr- 

his  dat   infclligorc,  iiominem  secundum 

animara,  post  morlom  suhsistore.  Si  au- 

tem    aliquis    objiciat,    qiiod    hujusmodi 

reges  aul  principos,  dc  quihus  loquitur, 

fortc  non  quioscunt,  sed  sunt  in  profundo 

infcrni  ;  vol  etiam  quod  ipsi  .lob  in  hoc 

fuit  utilis   vita,  qiiod   sihi   moritum   ac- 

quisivit  :  advortcndiim  csf ,  quod,ut  supra 

(liximiis,  Job  nunc   loquifur  ex  pcrsona 

sensualis  partis,  exprimons  ejusaHectum, 

qiii  non  hahet  lociim   nisi  ad  corporalia 

et  pra^sentia   hona   vol   mala  :   sic  ergo 

postquam  ostciidit  sihi  dosidorandum  non 

fuisse,  quod  post  ortura  conservcfur,  con- 

soiiuonter  osfondif  sihi  dosiderandum  non 

fiiisso,  quod  consenatus  in  utero  perve- 

nit  ad  ortum  :  vol  explicans  quod  supra 

dixerat  :    Quure  fioti   in    vu/va  ftiortuus 

sutti?  Considorandum   cst   autem,    quod 

in  vulva  alicpii    moriuiitur   anfo  iiifusio- 

ncm  anima'  ratinnalis,  qu.-p  sola  imraor 

talis  ost ;  et  qnanfum  ad  hoc  dicit  :  Aut 

sicut  abortirurn  a/tscotiditutn  :  ah  hiijus- 

modi  onim  ahorlivis  fetihus  nihil  perpe- 


tiium   rcmanct  :    nliipii   voro  raoriiintiir 
post   infusioncra    aniraa>    rationalis ;   (]iii 
(luidcra  post  raortora   subsistunt   socun- 
diim  aiiim.im,   sed   liicom    hiijiis   raiindi 
n»n   vidcnl   :  cl  (]iiaiitiiin  ad    lioc   dicit  ; 
JV/,  supiilc,  siciit,  (/ui  cotice/tti  tioti  vide- 
runt  /ucein,   scilicct   vit.o   prapsentis.   Kt 
(jiiod  lioc  fuissot  sihi  optandura,  ostendit 
pcr  lioc,  (iiiod  noii  (^ssct  suhjoctus  raalis 
hiijiis  vita'  :  undo   dicit  :  //>»/,  scilicot   in 
sfafii  (]ucm  hahonf  (iui  concopli  non  vi- 
dcruiil  liicom,  itti/tii  cessaverunl  a  tuitud- 
tu ;  scilicct  (jucm  aliis  inforebant,  eos  af- 
fligendo  ;  quod  refertur  ad  iramunitatem 
a   malo   culpff!.  Et  ibi,  scilicet  in   statu 
morfuorum,  fessi  rohore,  idost  vcri   bel- 
laforcs,  (jui  ItcUa  gorondo  fatigati  sunt, 
requicvenmt;  caruerunt  hujusraodi  labo- 
re  :  quia,    ut   dictiira   est,    non   loquitur 
nunc  nisi  de  quietc  a  malis  prsBScntis  vi- 
tae.  Potcst   ctiara   intelligi   ct   dc  fatiga- 
tionc  in   quocumquc  labore,  quem   quis 
patitnr  sua   forlitudinc  oporando.  Et   illi 
qui  fiicrunt  viucti,  erunt  ihi  sitie  mo/estia, 
idcst  siiic  priori   augustia,  jmriter,  cura 
eis  qui  eos  vinctos  detincbant  :  et  ibi  ho- 
mines  oppressi  angariis  vel  servitutibus, 
noti  auc/ierutit  vocetn  exactoris ;   secun- 
dura  id  quod  dicitur  Isaiae  xiv,  4  :   n  Quo- 
modo  cessavit  exactor,  quievit  trihutum  ?  » 
Et  quod  hoc  sit  verum,  ostendit  pcr  hoc 
qiiod  suhdif  :  Parvus  et  tnagtius  ibi  sunt  : 
supple  :  pariter  eo  quod  parvitas  et  magn:- 
tudo  est  in  hac  vita  secundum  inaeqiiali- 
tatera  prospcritatis  terrcnae,  qua  sublata, 
rcmancnt   secundum  naturam   aequales. 
Quod  ergo  dicit,  Parvus  et  ttiagnus,  in- 
telligcndum  est  ita  :  Illi  qui  fuerunt  in 
hac  vita  difrcrentes  secundum  magnitu- 
dinera  terrenae   prospcritatis.  'Sciendura 
taraen  est  quod  difTcrentia  raagnitudinis 
et  parvitafis  sccundiim  spiritualia  bona 
rcmanot  efiam  ihi  :  sod  dc  his  nunc  noii 
loquitur,  ut  jam  dictiim  est.  Et  ibi  erit 
servus  /iher  a  domitio  suo  :  unde  non  ha- 
behit  ihi  locura  cxactor,  vel  aliquod  hu- 
iusmodi. 


cAPrr  iTi 


29 


LECTIO   III 


lisero  Quaro,  *  data  est  misero  lux,  et  vita  ii?  rjui 
'ifti"       in   amaritudine   animae  sunt?  Qui  expectant  mor- 

tem,  et    non    venit,  quasi    effodientes    thesaurum ; 

gaudentque  veheuienter  cuni  invenerinlsepulcruni. 

Viro,  cujus  abscondilii  est  via,  et  circumdedit  eum 
myuam  Deus  tenebris?   Antequam  comedam,  suspiro  ;  et  " 

quasi    inundantes    aquae,   sic  rugitus  meus  :    quiu 

timor     quem     timebam     evenit     mihi,      et     quod 

verebar  accidit.   Nonne   dissimulavi  ;  nonne   sihii ; 

noune  quievi?  Et  venit  super  me  indignatio. 

Postquam  Job  vitam  propriam  detesta- 
tus  fuerat  multipliciter,  nuuc  detestatur 
commuuiter  totius  humani  generis  vi- 
tam,  tam  ad  eos  qui  in  prosperitate  sunt 
quam  ad  eos  qui  sunt  in  adversitato  : 
de  quibus  primo  proscquitur  a  manifes- 
tiori  incipiens.  Sciendiim  est  aulem,  quod 
iu  viventibus  duo  videntur  esse  praici- 
pua  :  scilicet  vivere  et  cognoscere  ,  et 
quidem  ipsum  cognoscere,  quamvis  de- 
lectabilissimum  sit  et  uobilissimum,  ta- 
men  cognoscere  ea  quae  homiuem  affli- 
gunt,  poenosum  est ;  et  ideo  dicit  :  Quare 
data  est  misero  lux?  quasi  dicat  :  Ad 
quid  prodest  homini  in  miseriis  constitu- 
to,  quod  lucem  cognitionis  habeat,  cum 
per  eam  consideret  quibus  affligilur?  Vi 
vere  autem  delectabile  est  proptcr  ani- 
mam  :  quod  si  anima  in  amaritudiue  sit, 
ipsum  prorsus  vivere  redditur  amarum  : 
et  ideo  dicit  :  Et  vita  iis  qui  in  amaritu- 
dine  animee  sunt?  resume  :  Quare  data. 
Et  quod  inutile  detur,  ostendit  hac  ra- 
tione,  quia  contrarium  cjus  desid(3ratur 
a  miseris  :  unde  dicitur  :  Qui  expectant 
morlem  et  iwn  venit ;  scilicet  tam  cito  si- 
cut  optant.  Et  ut  osteudat  (juod  tal(;s  ex- 
pcctent  mortcni,  uon  boireutes,  sod  de- 
siderantcs  eam,  subjuugit  :  Quasi  e/fo- 
dientes  thesaurwn  ;  quasi  dicat  :  Maguo 
desiderio  atteu(Uint,  ut  fodiant  torram 
sua  sepultura  :  ct  (juia  dcsiderium,  cum 
complotur ,  gaudium  parit,  subjungit  : 
Gaudentque  ve/iemcntcr  cum  scj)ulcrum 
inveniunt ;  idest  cum  vident  se  pervcniro 
ad  mortem,  per  quam  sopulcrum  inve- 
niunt.   Quidam   autom    hoc   roferunt  ad 


eos  qui  terram  efl^odiunt.  qui  gaudent 
sepulcro  invento  :  qiiia  iu  scpulcris  anti- 
quis  consueverunt  thcsauri  inveuiri.  Sed 
prima  expositio  melior  est.  Et  quia  pos- 
set  aliquis  dicere,  quod  vita,  et  si  inutili- 
ter  datiir  miseris,  utiliter  tamen  datur 
iis  qui  in  prospcritate  suiit  :  ad  hoc  rc- 
movenduin  subdit  :  Viro  cujus  adscondita 
est  via;  supple  :  Quare  datn  est  lux  ct 
vita?  viri  enini  via  abscondita  est  :  quia 
nescitur  primo  si  status  pra-sentis  pros- 
peritatis  duraverit  :  dicilur  aulem  Pro- 
verb'.  XIV,  13  :  IXisus  dolore  miscebi- 
tur,  et  extrcma  gaudii  /uctus  occupat ; 
et  Ilierem  x,  23  :  dicitiir  :  X<ni  est  /lo- 
minis  in  /lomine  via  ejus.  et  Kccl.  vii  1  : 
Qmd  necesse  est  /tomini  majora  se  qux- 
rei-e.,  cum  ignoret  quid  conducat  sibi  in 
vita  sua^  numero  dicrum  peregrinationis 
sucV?  Quomodo  autem  sit  via  hominis 
abscondita,  exponit  subdens  :  Et  circum- 
dedit  eum  Deus  tenebris.  Qiiod  quidcm 
mulliplicitcr  manifeslum  est,  et  quantum 
ad  ea  quse  sunt  ante  et  post,  secuudum 
illud  Eccl.  VIII,  6  :  **'  Mutip/ex  /)o-  "'  Multn 
minis  afflictio,  quia  ignorat  prxterita,  et 
futura  ventura  nul/o  scire  potest  nuntio  ; 
et  quaiitum  ad  ea  quaj  suut  juxta,  scili- 
cet  homiiics,  secundum  ilhul  [jrima»  Cor. 
n,  11  :  Quis  scit  qux  sioit  /lominis,  nisi 
spiritus  /io7ninis,  qui  in  ipso]est  ?  et 
quautum  ad  ea  qua3  sunt  supra,  secuu- 
dum  iUud  prima;  Tim.  ult.  !(>  :  Lucem 
in/uibilat  habilal  inacccssibi/cm  jscilicot 
Deiis)  quani  /iu//us  /lufninum  ridil,  scd  non 
vidcrc polcsl\  ct  iii  Psal.  xvii,  12,  dicitur  : 
Qui  posuit  lcnebras  /abitu/um  suum  ;  ot 
(luaiituiu  ad  (jua»  ea  sunt  infra  :  dicitur 
enim  Eccles.  i,  8  :  Cunct.v  res  dif/ici/es  : 
non  potcsl  ""  honio  eas  cxp/icare  ser- 
monr.  Dicitur  aiit^MU  Dciis  boiniiipm  lo- 
ncluis  oircuindcdiss(>,  (iiiia  D(mis  cis  lalom 
intcllccliim  tribiiif.  (iiiod  praMlicta  cog- 
noscere  non  possit. 


'  Piinu,  :  Proverb.  l. 


26 


i\  m\ 


OHtoiiso  pr^o  <|"*"^  ^'''''  lioniiiniiii  liil- 
flriliH  ost  proplt-r  tnisr»riain  ct  ;iiiiarilii<li- 
nom,  liiT"*  ijii.r  roiivi«ni«Mili'r  ilixiM.il.  silii 
nilaptal,  rxprinnMis  siiam  ainaiilii<rnirin, 
(Miin  <li<Ml  :  AnfrtfHfiin  rniiwihim  sns/tini  : 
fiiiMil  iMiiin  ^Miiilii  risns  si^^nmii  rst.  ita 
Hiispirimii,  amaritinlinis  anima>.  OstiMidit 
er^o  ox  miKlo  snspirii  siia»  amarilinlinis 
ntoilnm.  Sns|iiriiim  »M>r<»  <'jiis  t<Mnp<'stivn 
inripicbal  :  ilicit  «Miim  :  Aiifri/uaiii  nnnr- 
(inm  swi/iiro :  cl  (•oMtimmm  (M'at,  o\  ma^'- 
nnm  :  nml»^  snlidit  :  ]'Jf  (jitnsi  initinloii- 
tps  tn/itn\  sic  riKjitits  mriis.  SiiMit  i^niin 
snspirinm  moihMata'  tristilia'  si^Muim  csl, 
ita  nif^Mtns.  vcliomiMitis.  (>t  (|na'  vix  tolc- 
raii  potcst.  Hi<"  antiMn  rni^itiis,  aiina' 
coiiiparatnr  ;  a(|ua  i^nim  Ao  fariii  molii, 
ninrmiiris  soiinm  liu^it  ;  sic  el  lionio  iii 
maKiii»  artlictiono  conslilntns,  cx  levi  mc- 
nioria  sna*  miscria'  provocatiir  ad  rngi- 
tiim.  Adiiit  anli'in  liutinhintcs  nquie;  iit 
ostcndat  sna'  amaritndiniscontiimitatcin  : 
U(|na  cnim  iiinmiiins  conlinnc  movclnr, 
pt  sonitnm  facit.  Sed  ipiia  aiiima'  amari- 
tndo  cx  miscria  iiascitur  ;  post  amarilu- 
dincm  aiiimip.  do  sua  miscria  subjunprit 
diccns  :  Qiiia  timor  quem  timobnm  evenit 
mihi.  \'X  notandum  cst,  quod  miscria  ho- 
minis  ad  amaritndincm  provenicns,  in 
dnohus  consistcrc  videtur  :  in  damnis  rc- 
rum  vel  persona',  ct  iii  dehonoratioui- 
hns.  Quaiitnm  erfro  ad  pcrsouam,  dicit  : 
Timnr  qttem  timebnnt  evenit  mihi  :  idcst 
ea  (iiKC  timeham  evcncrunt  mihi  :  ul»i 
raa^'nitudo  miscria*,  damnornm  et  piena- 
rnm  cxprimitnr  :  (juanto  enim  .il.jMi. 
prudeuti'>r  est,  tauto  iii  statn  prospcrita- 
tis  ma,t,'is  rccoj^itat  qufe  in  adversitatis 
temporc  sibi  acciderc  possunt;  secundum 
illud  Kccl.  XI.  27  In  die  bonorum  ne  im- 
memor  sis  mnlorum.   Mapnam  ergo  mi- 


.siMiani    .hih    priKlciilissimus    patichatnr, 
dnm  sihi  ([ua'  timiKMat  cvcn(Munt.  (.Iiian- 
tiitn  aiitcm    ad  S(;i  iindiiin,  scilic(;t  ad  do- 
hoiiorationcs,  dicit  :  A7  iiuoil  vrrrbnr  nc- 
rii/i/  :   cst    ciiim   vcrc<  iiiidia.    sciundura 
IMiilosiqihnm,  liinor  inhonorationis.    j*i;r 
iioc  cip)  ostcndil  (|ii<)<l   iii   inaf^iia  gloria 
innlla  opproliria  ct  ilciioiioration(;s  acci- 
dcrant.  Soh^t  autcm    ali(|nis  miseriam  et 
amaritiiiiiMcin  pali,  .scd  ex  iinqiria  cnlpa. 
Sed  lioc  rcmovet  .hdi  dicens  :  Soiinr  dissi- 
mu/nri?  Kt    sciendum   est  (|uod   aliqiiis 
oircndit,   unde   pa^nam    nKMctur  a  IJco, 
diipricitiM-.  Tno  modo  (luaiido   ex  iiijuriis 
sihi  illatis,  ultra  modum   provocatur  ad 
vindiclam ;    se^Mindum    (piod    dicitur    in 
1'sai'.    vii,    -■)  :  Si  reddidi  rrtributntibus 
mihi  mnla,   decidam  merito  ab    inimicis 
meis  inanis.  lloc  autem  a  se  rcraovet  di- 
ccns  :  Nonne  dissimuiavi?  scilicei  injurias 
mihi  factas.  Alio  modo,  dum  ipse   alium 
primitns  oirendit  vel  verbis ;  et  hocremo- 
vcl   diceiis  :   Xonne   siluil    quasi   dicat  : 
Nniii   coiitumeliosa    aut   injuriosa   verba 
proluli  :  vel  factis;  et  hoc  rcmovet  a  se, 
dicens,  Nonne  quievil  Impii  autem  quasi 
inare  fervens^  quod  quiescere  non  potest. 
Isaiae  lvii,  20.  Et  quamvis  innocens  sim, 
tamcn    Venit  super  me  indignatio.,  idest 
poena  a  Deo.  Ira  ciiim  in  Deo  uon  accipi- 
tur  pro  commotione  unimi,  sid  pro  pu- 
nitioue.   In  quo  recognoscit  adversitates 
hiijus  mundi,  non  a  casii,  sed  divino  nutu 
provcnire.    Si   quis   ergo    colligere   velit 
qua^  in  hac  deploratioiie   .lob  dicta  sunt, 
sciendum  est  tria  iu  eo  contineri  :  primo 
enim  ostcndit  sibi  suam  vitam  odiosam  : 
secundo    magnitudincm    miscriai    quam 
palichatnr,    ibi.     Antequam    comedam  : 
tertio  osteudit    suam    innocentiam,   cum 
dicit  :  Nonne  dissimulavi,  etc. 


«  Parn).  :  Psol.  8. 


CAPTT  IV 


87 


CAPUT    QUARTUM 


LECTIO    I 


RespoDtleus  autem  Eliphaz  Themanites  dixit  :  Si 
cnRperimiis  loqui  tibi,  forsitau  molcsle  accipios  : 
sed  conceplum  sermouem  teuere  quis  poterit  ? 
Ecce  docuisti  multos,  et  manus  lassas  rol)orasli, 
vacillantes  confirniaverunt  sermoncs  tui,  ol  gonua 
trementia  confortasti  :  nunc  autem  venit  supcr  te 
plaga,  et  defecisti  :  tetigit  te,  et  conturhalus  es. 
Ubi  est  timor  tuus,  fortiludo  tua,  patieutia  tua,  et 
perfectio  viarum  tuarum  ? 


Amici  Job,  qui  ad  coiisolandum  cum 
vencrant,  cum  pi-ius  propter  doloris  maj^- 
nitudinem  tacuissent,  post  locutionem 
Job  audaciam  sumpserunt  loquendi.  Et 
primo  loquitur  Elipbaz  Tbcmanites,  qui 
verba  a  Job  proposita  non  co  animo  ac- 
cepit  quo  erant  dicta  :  nam  odium  prae- 
sentis  vitaj,  quod  dixerat-  S'?  pati,  despe- 
rationi  imputabat,  magnitudincm  amari- 
tudinis  impaticntia^,  innocentia;  confes- 
sionem  praisumplioni.  Primo  igiliir  arguit 
ejus  impaticntiam ;  ct  incipit  lociui  ad 
eum,  quasi  ad  bomincmimpaticnlia^  vitio 
subjaccntcm,  qui  ex  verbis  ab  co  prola- 
tis  indignatnr  :  undc  dicit :  Si  cwpcrimiis 
loqui  tibi,  forailan  molcste  accipies.  Ubi 
satis  impaticntis  et  irati  consueludineni 
exprimit,  (|ui  non  [)atilur  audire  vcrba 
us(|uc  ad  fiiicm,  scd  statiui  iii  ipso  ver- 
borum  c.xordio  provocatur.  .Xddit  aulcm, 
Forsitan,  nc  de  tcmcrariojudicio  coikUmii- 
nelur  ;  (|uamvis  eliam  in  pra^suinptionibus 
in  meliorem  parlcm  dicta  vcl  lacta  intcr- 
prctanda  siiit.  Sed  ciim  ipso  Job  d(^  iinpa- 
licnlia  arg^uil,  se  ii)siiin  impali(!iiliai  ot 
laliiilalis  r(Mim  (»sl(Midit  dic(uis  :  Scd  con- 
ccptnm  scrmoncm  tcncrc  (jnis  /)o/rr//y  ao- 
cundiim  illiid  Eccli.  xix,  12  :  S(i(/itttt  in- 
fixa  femori  canis,  sic  vcrhnm  in  corde 
stulti.  [)\\d\\\\\^  i-\  Jiisli  cx  zolo  divino 
interdum  ea  qua'  concipiunt  ad  bonorom 
Uci  ilicciHhi,    liiccrc  non   possint,  sociin- 


dum  illud  flier.  xx,  9  :  Dixi  :  \on  recor- 
dabor  ejiis  (scilicet  sermonis  divini  * 
7iec  loqnar  in  nomine  illius ;  ct  factus  est 
in  corde  meo  quasi  ignis  exxstuam  clau- 
sus  in  ossibus  ?neis,  et  defeci.,  fere  non  siis- 
tinens.  Ultcrius  aiifcm  prncedit  ad  magis 
ejiis  impaticntiain  osfondcndam  :  cxag- 
gerat  aiitem  ejus  impaficnfiam  ex  duo- 
biis,  scibccf  cx  pra'cedcnti  doctrina  cf  ex 
prfficedcnti  vifa  :  cx  prteccdciifi  (|uidcni 
docfrina,  quia  tiirpe  est  iiomini  cum  non 
servaf  id  ad  (juod  alios  inducif,  .seeundtim 
illud  Matlluci  xxiii,  3  :  Dirunt  cnim,  c/ 
?ion  faciunt.  Job  aiitcm  anfca  miillos  ab 
impaticiifia  refraxeraf,  ct  divcrsimodc, 
secundum  quod  diversis  coup:ruebat  : 
suiit  ciiim  aliqui,  qiii  in  paficnfia  dcfi- 
ciunf  ex  igiioranlia,  diim  ncsciunt  adver- 
sis  uli  ad  virtulcm  ;  et  (|uan!iim  ad  boc 
dicit  :  Eccc  docuis/i  mu//os.  (Jiiidam  vcro 
primo  quidcm  iiiadvcrsis  viituose  afriinl  ; 
scd  advcrsilate  duranlc,  (luasi  rcchi  ac- 
lioiie  fatigafi  dcdciunt ;  ct  (luanfum  ad  lioc 
dicif  :  Etmantis  /assas  )-oborasti,  scilicel 
Ixiiii^  iiiduclioiiibus.  Siiiil  cliani  aliiiui, 
(]ui  iii  advcrsis  iii  diibilafioncin  incidiint. 
sciliccf  aii  cx  diviiio  jiidicio  provcniaiit  ; 
ct  (juautiiin  ail  boc  dicif  :  VaciUatitcs  coih- 
firnuivcrttn/  sernunu-s  tui.  Sunf  cfiam  ali- 
(liii,  i|ni  parvain  (luidem  adversilatrm  sus- 
liiiciil,  scd  siib  iiiau^iia  advcrsifatc.  (juasi 
siib  ina^Miii  iionderc,  dclicinnt  ;  cl  (inan- 
fiim  ad  Iios  (licit  :  Et  i/fnua  trrtticn/ia 
cottfor/as/i,  sciliccl  liiis  scrnionibiis  : 
trciniiiil  cniiii  frciiiia  JKtmini  inafrniini 
pondiis  porlanli.  .\(i  pra^dicla  antcni  iin- 
plcnda  exliorlaliir  Doniiniis  l.saia'xxxv,  3. 
dicciis  :  (^onfor/a/r  manus  di.iso/utas,  et 
(/ctnta  dcbi/ia  rohorate.  Vnlt  aulem  con- 
sc(iiiciilor  ostcndcre,  (jnod  ca  (jua'  dociic- 


neque 


28 


I\  JOII 


rat  lion  iiiiplcvit  ;  iiiulc  .sulnlif  :  Xi/nrni/ 
trni  vniit  su/irr  tr  phifjn  et  ilrfrristi,  a  11 1- 
niitato  .soilirot  mriitis,  <|iiain  lialicro  vido- 
bari.s  (<l    (|iiain  tilis    .sii^g»>rrl»a.s ;    rt    lioi" 
rrfi'n';;(liiin   rst   nd    adver.sitatiMii,   (jiiani 
passiiH  fiicrat  iii  t'\lcri<»ril»iis  rchiis.   Trti- 
git  tr^  rt   rnnturlHitus  rs  :    idcst    <|iiict<Mn 
mciilis,   i|iiani    lialmissc    \  i<l<>liaris,   aiiii- 
sisti  ;  <iii(»(l  rcfcnMKliim  csf  a<l  afllictioiKMn 
rorporis    <|iiniii    siistiiichat  :  niidc  siipra 
Satan    di.xcraf,    Miltr   innuim   tinnn,    rt 
tangr    os  rjus  rt  rariirni.    Ilic   cr^'o  Jol» 
nrfriiitiir.    (|nod    pra'ccd(Mi!(Mn  docfriiiain 
siihsc<inciiti  paticiitia  non  (■onlirniavtMit, 
rontra    i<l    <iii<k1  s<riptiim  cst  Prov,    xi.\, 
H  ;  l)i  rtrinn  viri  perjjntiriitimn  nnscilur. 
Srd  vita  pra»forita,  (jiia»  in  Joh  vidohatnr, 
snhso(iiionl<Mn  iinpatifMiliam  o.xaggcrat  : 
vidctiir  ciiini  iioii  fnisso  vcra  virtu.s  (ina' 
tam  cito  in  trihulaliono  dolicit  :  (luia,  si- 
nif  s(riplnm  cst  Kccl. '  n,  f).   In  igne pro- 
hatur  nurum  rt  nrgentum  :  liomines  vero 
receptihiles  in  cnmino  humilintionis.  Mnl- 
tipliri  antcm  virtiite  aliiiuis  iii  trihulatio- 
nibns    conlirniatiir    ne    doficiat   :    primo 
(inidom  pcr  rovorontiam  diviiiam,    dum 
homincs  consideranf,  mala  (lUtTpafiiintur, 
ex   divina  providentia   provoiiis.se  :  sicut 
et  Job  snpra  dixorat  :  Sicnt  Domino  pln- 
cuit,  itn  fnctum  est :  ct  ad  hoc  excludon- 
diim  dirit  :  Cdi  est  timor  tuus?  quo  sci- 


Iit<'l  I)<Mim   rcvorcri    vidcharis.    Sornndo 
aliiiiii    (•<»nscrvaiifiir   in  aniiiii    firinifalo, 
qino  (inidom  diios  gradiis  hahct  :  in  qni- 
hiisdam  oniin   taiita    i^st    .•iniini    firmitas, 
uf  oornm  aiiimns  advorsitatihns  non  ni- 
minm  m<»Icslctiir ;  ct  li(»c  ad  forfifiidinom 
pcrlincrc    vidcfiir   :    niido  dicit  :  IJI/i  est 
for/i/u(lo  liui*  Noc  acci[»ifiir  hic  forlitiido 
socundiim  (luod   consorvat  hominom    ne 
siicciiinhat  fimori;  .sod  nt  non  dejiciatnr. 
Quidam  voro  gravom  tristitiw  passionem 
ox  advorsitate  pafiiiiitur,   .sed  ab  ea   per 
rafionom  Ixmio  disposifam  non  ahducun- 
fur;cl  lioc  \iiIofur  ad  pafioiifiam  porti- 
noro ;  ut  falis  sit  (iilloronfia  inter  palieii- 
tiam  et  forfifudincm,  (jualcm  assijjiiant 
I*liiloso[»lii  intor  continentiain  et  castita- 
foin  ;  ol  idco  adjnngit,  Patientiatua.  Ter- 
tio  vcro   consorvaiitur  aliqui    ex   amore 
hoiiestjo  actionis,  et  cx  oo  quod  horrent 
turpilcr  agcre;  qui  et  si  intcrius  contur- 
bentnr  in  adversitatihns,  tamen  nec  verbo 
nec  facto  in  aliquid  indccens  prorumpunt ; 
et  prc»pfcr  lioc  addit  :  Et  perfectio  viarum 
tuarum?  ^er  viam  enim  actiones  intelli- 
guiitur,  quibus  quasi  (luibusdam  viis  per- 
veiiitiir  ad  liiiom ;  vcl  por  viam  possunt 
intelligi   excogitata   consilia,  quibus  ali- 
qnis  se  evadere  confidit,  unde  adversita- 
tes  facilins  tolerantnr. 


LECTIO   II 


Recordare,  obsecro  te,  quis  iinquam  innocens 
periit,  aut  qiiando  recli  dpleti  suut.  Quiu  poliiis 
vi.li  eo:«  qui  ojifrautur  iniquilatcm,  et  seminaut 
dolores  el  aietunl  eos,  (lante  Deo  periisse,  et  spiritu 
irip  rjus  es?e  cousumptos.  Rujjilus  leoni.-,  ct  vo.x 
leaeocp,  ct  dentcs  calulorum  leonun;  coutriti  .-suut. 
Titpi^  pcriit,  co  quod  non  haberel  praRdnm  ;  ct 
catuli  lconis  dissipali  sunt. 

Postiinam  Kliplia/.  arguerat  Job  impa- 
tiontiw,  occasione  accepta  ex  eo  quod 
dixerat,  Antegunm  comedam  su.tpiro ; 
nunc  intendit  oiim  pra^sumptionis  ar- 
giiero,  eoquod  sedixorat  innocontom.  .\d 
ostendendiim  antem  eum  non  esse  inao- 


centcm,  ex  ejus  adversitate  argumentnra 
assnmit  diccns  :  Recordnre,  obsecro  te, 
quis  unquam  innocens  periit,  atit  quando 
recli  deleti sunt?  \M.  considerandum  est 
hanc  fuisse  opinioncm  Eliphaz  et  aliorum 
diiorum,  ut  supra  dictiim  est,  quod  ad- 
versitates  hujus  mundi  non  adveninnt 
alicui  nisi  in  po^nam  poccati,  ot  e  contra- 
rio  prosperitates  pro  morito  jnstitia^ 
Unde  secundum  ejus  opinionem  inconve- 
niens  vidobatur,  iiuod  aliquis  innocens 
periret,  aut  qiiod  aliquis  rectus,  idest  jus- 
tus  secundum  virtutem,  destrueretur'per 


Pann.  :  Yax\.  \. 


*  Al.  :  «  destilueretur.  » 


CAPIJT  IV 


td 


amissionem  gloriae  temporalis,  quam  cre-     sunt.  Ubi  primo  consideraiidum  oecui  it, 


debant  pramium  esse  justilise'  :  et  hanc 
quidem  opinionem  in  tantum  veram  esse 
credebant,  quod  etiam  Job  ab  ea  discor- 
dare  nori  posset :  existimabant  tamen  quod 
perturbata  menteipsius,  veritatcm,  quam 
aliquaudocognoverat,  quasi  obiituscsset  ; 
unde  dicit  :  Hecordare.  Posito  ergo  quod 
innocentibus  et  rectis  adversitas  non  con- 


quod  homo  ceteris  animahbus  praecminet 
ratione  :  cum  ergo,  ratione  pra;termissa, 
passiones  brutales  sequitur,  efficitur  si- 
milis  bcstiis,  et  ilhus  bestiae  nomen  sibi 
competit,  ciijus  passionem  imitatur;  ut- 
pote  qui  sujjjacet  concupiscentia!  passio- 
nibus,  equo  vel  mulo  comparatur,  secun- 
dum  ilhid  Ps.  xxxi,  9  :  \o/ite  fieri  sicut 


tiiigat,  consequeiiter  adjungit,  quibus  ad-      equus  et  mulus,  quibus  non  cst  intellectus. 


versitas  contingat^dicens :  Quinputius  vidi 
eos  qui  operanlur  iniquitatem^  et  seminani 
dolores  etmetunt  eos,  flante  Deo ..jieriisse ^et 
spiritu  irx  ejus  esse  consumptos.  In  hoc 
aiitem  quod  dicit,  Vidi,  dat  intelhgere  se 
ista  per  experimentum  probasse.  Per  eos 
autem  qui  operantur  iniquitatem,  intelli- 
git  eos  qui  ahquam   injustitiam  faciunt, 


Propter  ferocitatem  autem  vel  irain  leo 
aut  ursus  nominatur,  seciindum  illud 
Prov.  xxviii,  15  :  Leo  rucjiens  et  ursus 
esuriens,  princeps  impius.  Sic  ergo  et 
nunc  hominem  ferocem  leoiii  comparat 
dicens  :  Rur/itus  leonis.  Rugitus  est  leo- 
nicai  ferocitatis  indicium.  Contingit  aii- 
tem  frequenter,  quod  ferocitas  viro  additur 


et  pra!cipue  in  nocumentum  aliorum  :  per  ex  suggestione  uxoris;  et  sic  ea  quai  vir 

eos  autein  qui  seminanl  dolores   et  me-  ferociter  agit,  uxori  imputantur   in    cul- 

tunt   eos,  intelhgit  eos  qui  per  dolum  pam ;  sicut  patel  de  uxore  Ilerodis,  qua? 

aliis  nocent  :  ii    enim  dolores  seminant,  impulil  eum  ad  decollationem  Joannis  : 

dum  calumnias  pra^parant,  quibus  alios  propter  quod  dicitur  :  Et  vox  lexnx.  lis 

dolentes    reddant  :  qui  dolores   metunt,  aulein  qua'  tyrannus  aliquis  ferociter  ac- 

dum  malitiam  suam  ad  efTectum  perdu-  quirit,  ejus  tilii  inteidum  luxuriose  utun- 

cunt ;  et  hoc  pro   magno  fructu  Iiabent  :  tur;  et  sic  in   rapina  patris   delectantur  : 


quam  quidem  metaphoram  ulterius  pro- 
sequitur  quantum  ad  pcenam  :  consueve- 
runt  enim  segetes  vento  urente  siccari  et 
consumi  :  unde   dicitur  Malacli.  iii,    11  : 


uiide  et  ipsi  a  culpa  iminuiies  noii  sunt  : 
propter  quod  suhditur  :  Et  dentes  catu- 
lorwn  leo)iuni  contriti  sunt ;  secuiuium 
illud  Nahiim  ii,  1:2  :  Etleo  cepit  su/ficien- 


Increpabo  {^c\\\ca\.  woiiimn)  etnon  corrum-     ter  catulis  suis.  Et  sic  objectioni  pivTinis- 


pet  fructum  terrx  vestrx.  Et  hoc  est  quod 
dicit  :  Flante  Deo  periissc,  qiiasi  ipsuin 
divinum  judicimn  ad  vindictain  iniqiiita- 
tis  procedens,  llatus  quidain  venti  sit. 
Ipsa  autem  Dci  vindicta  dicitur  spiritus, 
idest  venlus  ira;  (^jus  non  solum  autem 
dicit  quod  pereunt,  sed  quod  consumun- 
tur  :  quia  non  solum  in  [»ro[)riis  personis 
piiniuntur,  sed  et  eorum  fainilia  tota  pe- 
riit,  ul  nil  ex  eis  rcsiduiini  \ideatiir  :  iu 
quo  videbatiir  taiigere  Joh,  (iiii  et  in  suo 
corpore  tlagellatus  erat,  et  hlios  et  fami- 
liam  et  opes  amiserat.  Sed  quia  hoc  vide- 
batur  essecontrao[)iniou('in  Kli[)haz,  ([uod 
pro  pcccato  jiareutis,  tilii  et  fainilia  piiui- 
reliir,  cum  i[)se  iutciidal  haiic  o[)iiiioii(MU 
defcndere,  ([iiod  adversitates  in  lioc  nuiiulo 
suut  [)a!ua'  peccati  ;  huic  ohjcclioui  rcs- 
poiideussuhjiiugil  :  Kut/itus/eo/us,  et  vo.i' 


sai  respondisse  videtur  :  ([uia  cuiu  pro 
peccato  viri  [)uiiitur  uxor  el  tilii,  non  est 
injiistiim,  cuin  el  i[)si  cul[)a'  [)artici[)es 
fuerint ;  ([iiod  totum  diccbat,  voleus  Job 
et  ejus  fainiliam  dc  ra[)ina  ciil[)abilcm 
reddere.  Videbatiir  taiueu  hoc  qiiod  dixe- 
ral,  ad  Jobnon  pertinere  :  quia  ejus  uxor 
piiuita  non  vidcbatur;  el  idco  ad  hoc 
rciuovendum  sii!)Jiiiigit  :  Tiyris  periit,  eo 
(/aod  )u>n  habcbat  /n\vd(un.  li  eniin  ([ui 
rapere  consueveriiiit,  iu  lioc  i[»so  puniri 
se  exisliuiaiit  ([uod  cis  ra[)cro  iioii  licet. 
Coiisideraudiiiu  cst  aiitciu,  ([iiod  niiilie- 
reiu  leaMia'  couq^aial  [)roi)ter  lerocitateui 
ira',  et  tigridi  [)ro[)tcr  [)roui[)titudiuem 
sive  vclocilat(MU  ad  iraiu  :  dicitur  euim 
Kccli.  :  XXV,  '1\\  :  .\(t/i  est  ira  suj/rr  ira//i 
uiu/irris.  Kt  ittMiiiu  ;  /i/rvts  om/iis  ma/itia 
su//rr  //ui/ilia//i  //lu/irris.   Kt  (|uia  lilii  Job 


lex/ix,  et  dc/ites  C(ifu/(/ri(//i  /co/iis  co/itriti      lotaiilcr  [)erierant,   suhjungil  :  Et  catu/i 

leo/iis  dissi/)ati  su/U. 
■  Al. :  «  quin  creilcbaut  principiuu)  essu  justititu.  » 


M) 


IN  JOH 


LKCTIO    111 


Porro  n<l  niP  <lirtiiiii  est  vprhnm   nl)Scon<liUim,  et 
(jun-ii  fnrlivo  «ii!K'<'|iit  niiri*  nn-n  vciuis  snsiirri  r'jus. 
In  liiirron*  xiitiouis    nocluruii',  <iunu(iii    solcl    so|iiir 
occupnre    homiucs,  |inv<ir   t<'nuit    uic    el  Irciujr,  ct 
omnia  opsn   mca   |iortcrrila   sunt  ;  pf   cnm  spirilu* 
nii'    pr.i'Bcnl<!    Iransiret.    iuhorriK^runt    pili    carni^ 
ni<-:u.  StHit    i|iii(laiu,    cujiis    iiou    a^iiosceljuiu    vul~ 
tum,    iuiaj^o    ciiruin   oiiijis    iuims  :  i't    voi'<'in    (|iia« 
aura*  lenis  uuilivi.  Nnin<|uid  liomo  Di*i  comiinralioUQ 
justili<'ahitur.  nnt    factore  suo    purior  crit  vir?  Ki"^" 
i|ui  s<Mviniit    ci    non    siiiit    sta!iil<'s  ;  <'l    in    .\Uf;<'li 
suis  r<'p<'rit  |iravitat<>ui  :  (pi.iiito  iiiajjis  ii  i|ui    lialii. 
tant  (lonios  lutcus.  <|ui  terreiiiiin  huhciil  luudaiiicii. 
tuni,  oousunientur    velut  a  tiiiea?  Ue    mune    usi|iic 
ad  vespcrain  siucidciiliir  ;  cl  i|iii.i  inilliis    iul<'lli^'il 
in    a'tornuni    pcrihuiit.  (Jiii    aiitciii    rcliipii    fiicriiil| 
aufercnlur  ex   eis  :  morieutur,  et    nou    in    snpieu- 
tin. 


Quia  asserebal  Elii^liaz,  quoil  atlvor.si- 
tates  in  lioc  muiidci  non  ailveniunt  alifui 
nisi  proptor  ejus  peccata  ;  volens  ex  hoc 
arf:uere,  Jol)  et  ojus  familiain  fuisse  pec- 
calis  sulijoctam,  cujus  confrariuiii  vide- 
liatur  ex  iis  qua'  maxime  in  Job  et  iu 
ejus  familia  apparuerant  :  vult  ostendore 
quod  ncc  Job  ncc  cjus  familia  fuerit  a 
peccato  immimis ;  et  (inia  proptor  aucto- 
rilatom  Job  et  famam  ipsius  ejus  verbum 
invalidum  videlwtur,  rocurrit  ad  majo- 
rom  auclorilatom,  ostendcns,  oa  (luai 
propositurus  cst  se  ex  revelatione  didi- 
cisse  ;  et  ad  ostendendum  altitudinem  re- 
velatiouis,  proponit  ejus  obscuritatem  : 
qtianto  cnim  aliqua  sunt  ailiora,  tanto 
btimano  aspeclu  sunl  minus  porceplibi. 
iia  :  undo  et  Apostolus  dicit  ii,  Cor  xii, 
quod  raptus  est  in  [laradisum  Dei,  pt  vi- 
(lit  arcami  verba,  cjux  iwn  licet  hoinini 
loqui  :  juxta  (luom  modiim  ot  Elipbaz 
vel  vere  vel  licte  loquilur  diccns  :  Porro 
ad  mp  dictum  est  verhuni  ahsconditum. 
Considerandiim  esl  auloin,  (jimd  aliiiua 
verilas,  quamvis  propter  sui  allitudinom 
sit  hominibus  abscondita,  revolatur  ta- 
mcn  (luibnsdam  manifeslo,  quibusdam 
vero  occulte.  Ad  eirugiendam  orgo  no- 
tamjactantia',  hanc  vi^ritatem  ab.sconditc 
(iicit  sibi  ctsc  rcvelatam  :  unde  subdit, 
Et  qun^i  furtivo  su^rrj,:!  uuris  mea  venas 
wi  urri  ,'jus.   Cl.i  Iripli.x  ni.i.liis   occulta- 


tionis  invenitur,  qui  solet  in  revelationi- 
bus  contingere  :  quorum  primus  est, 
dnm  intolligii)ilis  veritas  alicui  revelatur 
pcr  imaginariam  visionem,  secundum 
(|uod  dicitur  Numcr.  xii,  6  :  Si  r/uis  fue- 
rit  intcr  vos  Projj/wta  Dotnini,  in  visione 
a/jjjareho  ei,  vel  per  somnium  loquar  ad 
illum.  At  non  talis  se?'vus  meus  Moijses^ 
qui  in  omni  domo  fidelis "  est  :  ore  ad  os  '  f^^delisti- 

ffltiS 

lorjuar  ci  palam ;  et  non  per  xnhjmata  loquw... 
et  fifjuras  videt  Deum.  Moyscs  ergo  hoc  ^^^"/*'" 
vcrbiim  absconditum  per  modum  clarse 
vocis  audivit ;  alii  voro  por  modiim  su- 
surri.  Secundus  modus  occultationis  est, 
qula  in  ipsa  imaginaria  visione  proferun- 
tur  (]nandoque  aliqna  verba  expresse  con- 
tinenlia  veritatom,  sicut  est  illud  Isaiae 
vii,  14  :  Ecce  virqo  concipict :  quandoque 
vero  sub  quii)usdam  figuratis  locutioni- 
bus,  sicut  cst  illud  Isaiie  xi,  1  :  Ejredie- 
tur  virga  de  radice  Jesse,  et  flos  etc.  In 
hoc  igitur,  quod  Isaias  audivit,  Ecce  vir- 
go  concipiet,  percepil  ipsum  susurrum. 
In  lioc  autcm,  quod  audivit  Eqredietur 
virja  de  radice  Jesse^  etc.  perccpit  venas 
susurri.  .\am  figurata'  locutioncs  sunt 
quasi  qua'dam  vena»,  ab  ipsa  veritate  p»^!' 
similitudincm  dorivatai.  Tertius  modus 
occultationis  est,  quod  aliquando  aliquis 
revelalionem  divinam  frequcntcni  et  diu- 
turnam  habet ;  sicut  dicitur  de  Moyse, 
Exodi  XXXIII,  M  :  Quod  locutus  est  Do- 
minus  ad  Moijsen  facie  ad  faciem,  sicut 
solet  homo  loqui  ad  amicum  suum.  Ali- 
quando  autem  aliquis  habet  revelationcm 
subitam  et  transitoriam.  Ilunc  ergo  subi- 
tum  revelationis  modum  significat  iu  hoc 
quod  dicit,  Quasi  furtive  :  nam  ea  quasi 
furtive  audivimus  qua*  raplim,  et  quasi 
pcrlrausouiulu  ad  nos  perveniuut. 

Sic  ergo  allitudine  visionis  osteusa, 
prosequitur  de  circumslantiis  rovelatio- 
nis  :  et  primo  de  tempore,  diceus  ;  In 
horrore  visionis  nocturmv,  quando  sopur 
solet  occupare  homincs ;  tempus  enim 
nocturnum,  propter  quietem,  magis  est 


CAPFT  IV 


3i 


coiigruum  revelationibiis  percipieiulis  ;  in 
die  enim  a  tumultibus  hominum  ct  occu- 
pationibns  sensnum  mens  quemdam  stie- 
pitum  patitur,  ita  ut  susurrum  verbi  abs- 
conditi  percipere  nequeat.  Secundo  ex 
dispositione  percipientis  :  unde  snbdit  : 
Pavor  tenuil  me  :  homines  enim  ad  inso- 
lita  pavere  consueverunt  :  unde  (luando 
alicui  fmnt  insolita  revelationes,  in  prin- 
cipio  timorem  patitur ;  et  ad  mag-nitndi- 
nem  bujus  timoris  ostendendam  subjun- 
git,  Et  tremnr ;  est  enim  tremor  corporis 
iiidicium  magnitudinis  timoris ;  et  ad 
mag-nificandum  hujusmodi  '  tremorem 
subjungit  :  E(  om?iia  ossa  mea  perterrita 
sunt.  Quasi  dicat  :  Tremor  non  fuit  super- 
ficiabs,  sed  veiiemens  et  intimiis,  qiii 
etiain  ossa  concuteret.  Simile  est  (juod 
habetur  Dan.  x,  8  :  Vidi  visionem  hanc 
(jrandem^  et  non  remansit  in  me  fortitu- 
do ;  sed  et  species  mea  immutata  est  iji 
Nechabui.  me,  et  emarcui,  '  et  ?ion  habui  in  me  quid- 
quarn  virium.  Causam  autem  liiijns  timo- 
ris  cousequentcr  ostendit  dicens  :  El  cum 
spiritus  me  prsesente  transiret.,  inhorrue- 
runt  pili  carnis  mex.  Rationabile  enim 
e.st,  (juod  ad  prjesentiam  majoris  virtu- 
tis  minor  obsfnpescat^  Manilcstum  est 
autem  virtulcm  spiritus  esse  majorem 
quam  carnis  :  unde  non  est  mirum,  si 
ad  pra^sentiam  spiritus  pili  carnis  iiibor- 
res(Mint,  (|uo(l  ex  snliito  timore  procedit ; 
et  praBsertim  cum  priesentia  s[)irilns  ali- 
qiio  corporali  indicio  insobto  sentitiir  : 
quaj  enim  insolita  suiit,  admirationcm  et 
limorem  inducere  solent.  \\K  huic  timori, 
quem  sc;  passiim  esse  commemorat,  tein- 
poris  dispositionem  conv(!nii'(!  sii|»ra  di- 
xit  ;  In  horrorc  visionis  nocturniv :  (|nia 
enini  in  tenipore  noctis  res  visu  discerni 
non  [lossniit,  (|ua'cnni(|ue  inodica  com- 
mofio  pertnrbationcin  indncen!  solot  a'S- 
tiinantibns  arKinod  niajiis  esse  Juxta  (jiiod 
iliciliir  Sa[)i('iifia'  xvii,  17  :  Sive  spirilus 
sihilans,  aut  infer  spissos  rumos  urium 
sonus  suavis  dr/irimtes  farirbunt  furit 
illos prx  timttrr.  Tcrlio  [lonitnr  [K^rsona 
revelans,  cnin  dicilur  :  Strtit  (pddam  ru- 
jus  non  u(/nosrrbu/n  rultuni.,  inuup)  ro- 
ruui    oculis    meis.    Hbi    ponit    ad    visio- 


nis  certitudinem  perlinentia.  Sciendum 
est  enim  quod  aliqnando,  pnjpter  nimiam 
commofionem  fnmositatum  et  humorum, 
vel  omnino  iion  apparent  somnia  vel 
perturbata  et  instabilia,  sicut  et  febri- 
citantibus  solent  accidere ;  el  hujus- 
modi  somnia,  cum  parum  aut  nihil  spiri- 
tualitatis  habeant,  omnino  absque  signi- 
ticatione  existunt.  Ciim  aufem  humores 
et  fumosifates  resederint,  apparent  som- 
nia  quieta  et  ordinata,  qn.e  cum  sint 
magis  spiritnalia,  in  intellectiva  parte 
etiam  quemdam  vigorem  habent  :  et  hu- 
jusmodi  somnia  solenf  esse  veriora  :  et 
ideo  dicit  :  Stetit  quidutn  :  quod  stabili- 
tatem  visionis  osfendit.  Itcm  consideran- 
dnm  esf,  (|uod  omnia,  cnm  sunt  (|nicfa, 
pleinmqne  suut  rcliquia?  [)ra'cedcnfinm 
cogifafionum  :  niide  homo  in  somno  fre- 
quentins  videt  iilos  cnm  quibusconsuevit 
conversari  :  et  quia  talia  somnia  causam 
habent  ex  nobis,  et  non  ab  aliifua  snpe- 
riori  nafura,  non  sunf  magnre  signilica- 
tionis;  et  ad  hoc  ergo  removcndiim  di- 
cif  ;  Cujus  )ion  aifuoscebam  rultuin  :  per 
qnod  ostendit  hnjiis  visionem  non  tra- 
xisse  originem  ex  [irius  visis,  sed  ex  ali- 
qna  occultiori  '  cansa.  Tertio  consideran- 
diim  est,  quod  hujusmodi  visa,  qua*  ex 
alifiiia  superiori  caiisa  orinntur.  (luaiido- 
([111'  apparcnf  (lorinicntibns,  (jnandiKjue 
antcm  \  igilantibiis  ;  et  vcriora  solcnt  esso 
et  certiora  cum  vigilantibns  apparcnt 
qnam  ciiin  dormientibns,  eo  quod  in  vi- 
gilando  est  ratio  magis  libera,  ct  (|nia  in 
soiniio  spirifualcs  revclationcs  minus  dis- 
cerni  possnnt  a  soinnis  fiivolis  ct  consnc- 
tis  ;  iilco  iit  ostcndat  baiic  rcvclationein 
non  dormiciiti,  scd  vigilaiiti  factain  esse, 
siibjnngif  :  Inuti/o  coruni  oru/is  mcis ; 
[icr  (inod  signillcat  sc  lioc  vidisse  ciiin 
ociilis  |»er  vigiliain  apcrtis  :  (|iii»d  cti.mi 
siipra  signilicavit,  ciim  diccrct  :  (Juu/ido 
sopiw  so/rt  orrupurr  hiu/il/irs  :  iibi  iniinit 
sc  sojiore  oc('ii[)aliiin  non  fnissc.  Ilcinde 
inodiim  (lcnunliationis  sihi  facta>  iiarrul 
ilicciis  :  Et  VOCC//I  (piusi  uui\r  Av</.<  uudi- 
ri.  I  bi  (dnsidcrandiini  cst,  (jiioil  Imjiis- 
modi  a|)[)aiitioncs  alitjnaiulo  liuiil  a  spi- 
ritn   boiio,  ali^iiiaiulo  malo  :  iiti'()(|ue  au- 


'  Al.  :  «  Imjiis  :  >.  (il  il  iiiCra  phirifs. 
*  Al.  :  «  (iniisriUiir.  ■• 


3  Al.  :  »  occullttliori.  m 


32 


IN  JOB 


toni  mudo  iii  priiiripio  timorLMii  patitur 
liomo  por  iiisolitam  visionom  :  sed  cum 
a  bono  spirita   npparitio   procedit,  timor 
in  fonsolatioiiom    (iiiitiir,  siciit   patet   de 
Angelo  coiifortaiite  Danielem  (I)aui«'lis  x), 
ct  do  (iabriele  eonfortauto   Zacbariam  et 
M.iriani  ;    se.l    inaUis    spiritns    bominem 
pertnrbatiim  roHiKjnit.  I*er  boe  ergo  cjnod 
dicil  :    Vocem    (juasi  aurx   lenis  audivi, 
consolatiouom  (inaindam  sedautom  pavo- 
rom    pra'teiitnin  demonstrat,  nt  per  boc 
visio  demoustrelnr  osse  a  spiritn  bono, 
nou   a  malo,  a  qno   freijuentor   visi.)nes 
mondaces    ostendnutur,  socnndum    illud 
Scriptnra»  ni,  Reg.  cap.   xxii,  22  :  Eyre- 
diar,  et  ero  spiritus  tnendax  in  ure  om- 
niu/n  Prophetarum  ejus.  Per  bunc  etiam 
modum  III,    Reg.  capit.  xix,  logitur    de 
apparitione  facta  EUa',  qnod   post  com- 
motionem  tenuis  auiie  sibiUis  ubi  Domi- 
nus  auditns    est.    Sciendum  taraen   est, 
quod  ot  in  visionibus  qua"  a  bono  spiritu 
procodnnt,  intordum  commotioues  mag- 
na*  el  voces  borribiles  audiuutnr,  ut  pa- 
tet  EzechieUs  i,  i,  ubi  dicitur  :  Et  vidi, 
et  ecce  ventus  turdinis  veniebat  ab  Aqui- 
lone ;  ot  post  multa  snbditur  21  :  £"/  au- 
diebam  sonum  alarutn.,  quasi sonum  aqua- 
rum  multarum.  Et  Apoc.  i,  10,  di<'itur  : 
Audivi post  me  vocem  magnam,  tamquam 
tubx.  Sod  boc  est  ad  significandum  com- 
minationes,    aut    aliqua  gravia   pericula 
qua  in  liujusmodi  revelationibus  conti- 
nentur.    Sed  quia  hoc   ad  cousolandura 
ordinabatnr,  ideo  inducitur  loquentis  vox 
simiUs  aurio  loni,  Lltimo  autem  ponuu- 
tur  verba  quae  sibi  assorit  esse  revelata, 
cum  dicit  :  Xumquid  homo  Dei  compara- 
tione  justificabit  /•.' Qua?  quidom    verba 
indncit  ad  coufirmandiim   suam   opinio- 
nem,  qnam  supra  totigerat ;  quasi  dicat  : 
Adveisitates   in   lioc   muudo  uon  prove- 
uiuul    alicui    nisi   pro   peccato.  Ut   ergo 
nuUus   posset  so  oxcusare  quia  adversa 
patitnr,  per  hoc  quod  se  assorat  a  peccato 
immuuem,    inducil    tres   rationes  :    qua 
rum  prima  sumitur  ex  comparatioiie  ad 
Denra,  et   est  dnceus  ad   impossibile.  Si 
enim  bomo  abscjne  cnlpa  pnuifur  a  Deo, 
sequitnr  (juod  bomo  sit  justior  Deo  :  cnm 
enim  opus  justitiai  sit  reddere  unicuique 


quod  sunin  est,  si  Deus  homini  iunoceDti 
cui  iiou  debetur  pu?na,  inferat  pijenam, 
homo  justior  vidotur  esse  Deo  ;  bomo 
autom  qni  a  Deo  patitnr,  nnlli  bomini 
absijno  culpa  pa*nain  intuUt  :  quod  opor- 
tot  dicoro,  si  bomo  innocens  puniatur. 
Soqnitur  orgo,  quod  bomo  punilus  a  Doo 
sit  justior  Deo  :  quod  est,  hoininem  com- 
paratione  Dei  justificari,  et  eum,  sciUcet 
comparatione  justilia?  ad  Deum  jusliUcari. 
Et  qnia  forte  alicui  hoc  non  videretur  in- 
convcuiens,  ducit  ad  aliud  apparentius 
incouveniens,  dicens  :  Aut  factore  suo 
purior  est  vir?  (^MdiVibei  enim  res  purita- 
tcm  habel  secundum  quod  in  sua  couser- 
vatur  natura,  quod  ex  causis  propriis  ha- 
bet  :  puritas  ergo  uniuscujusque  effectus 
a  sua  causa  dependet  :  unde  suam  cau- 
sam  in  pnritate  superare  uou  potest :  unde 
nec  vir  potest  esse  purior  suo  factore, 
sciUcet  Deo. 

Secnudam    autem   rationem  ponit   ex 
comparatione  ad  Angelos,  et  est  a  majori, 
cum  dicit  :  Ecce  qui  serviunt  ei,  non  sunt 
stabi/es,  et  in  Anyelis  suis  reperit  pravi- 
tatem.  Quae  quidem  sententia  secuudum 
doctriuam  CatboUcai  Fidei  plana  est  :  te- 
net  enim  Fides  CatUoUca    omnes  Ange- 
los  bonos  fuisse  crealos  :   quorum  qui- 
dam  per  propriam  culpam  ceciderunt  a 
stalu  rectitudiuis  ;  quidam  vero  ad  majo- 
rem  gloriam  perveiieruut.    QuoJ  autem 
Augeli   a  statu   rectitudiuis    ceciderunt,      , 
miruin    videtur    propter    duo  :    quorum    , 
unuin  pertinet  ad  vitam  contemplativam,    ^ 
aliud  ad  vitara  activara  ipsorum.  Ex  vita 
enim  conteraplativa  videtur  quod  ad  An- 
geUs  esse  deberet  stabilitas  :  manifestum 
est  enim,  quod  causa  mutabiUtatis  est  po- 
tentia,  causa  irarautabilitatis  est    actus  : 
est  euira  de  ratione  potentia?,  quod  se  ha- 
beat  ad  esse  et  nou  esse  ;  sed  secunduro 
quod  aUquid  magis  perficitur  ab  actu,  Qr- 
mius  lit  iu  iUo,  id  vero,  quod  secundum 
se   actus   est,  omnino   iinmutabile '    est. 
Sciendum  est  autera,  quod  sicut  materia 
comparatur   ad   formam   ut  poteutia  ad 
actum,  ita  vuluntas  ad  bonum  :  id  ergo 
quod   est  ipsum   bonum,    sciUcet    Deus, 
omnino  iminutabilo  est.  Ceteiarum  vero 
naturarum    voluntates.    qiia;    non    sunt 


^  AL  :  «  itnmutabilu.  • 


CAPUT  IV 


33 


ipsum  bonum,  comparantur  ad  ipsiim 
ut  potentia  ad  actum  :  unde  qiianto 
magis  inhairent  ei,  tanto  magis  stahi- 
liuntur  in  bono ;  et  ideo  cum  Angeli 
inter  ceteras  creaturas  magis  et  propin- 
quius  Deo  videantur  inhairere,  utpote  ip- 
sum  subtilius  contemplantes,  stabiliores 
inter  ceteras  creaturas  videntur  ;  et  ta- 
men  non  fuerunt  stabiles  :  unde  multo 
minus  infcriores  creatura:",  scilicet  iio- 
mines,  quantumcumquc  Deo  inbairere 
videantur  ipsum  colendo,  quod  est  ei 
servire,  stabiles  judicari  uon  possunt. 
Ex  vita  vero  activa  videtur,  quod  in  An- 
gelis  vel  nihil  vel  minimum  dc  pravitate 
esse  possit :  quanto  enim  (|uis  propin- 
quior  est  primte  rectitudini,  minus  luibet 
de  obliquitate.  Deus  autem,  in  quo  est 
prima  '  rectitudo,  sua  providentia  diri- 
gens  universa,  inferiores  creaturas  per 
superiores  disponit:  unde  iii  superioribus 
creaturis,  quai  dicuntur  Angeli,  quasi  a 
Deo  missi  ad  aha  dirigenda,  minimum 
videtur  esse,  vel  niliil,  de  pravilate  :  unde 
cum  in  Angelo  inventa  sit  pravitas,  cre- 
dendum  est  quod  in  quovis  hominum, 
quantumcumque  bonus  appaieat,  pravi- 
tas  possit  inveniri.  Cavendum  autem  est 
ne  ex  iis  verbis  aliquis  in  errorera  inci- 
dat  Origenis,  qui  etiam  quoscumque  spi- 
ritus  creatos  instabiles  asserit,  ot  posse 
ad  pravitatem  perduci  :  hoc  enim  ahqui 
per  gratiam  assecuti  sunt,  ut  immobihtor 
Deo  inh»reant,  ipsum  por  essentiam  vi- 


quod  cjus  motus  declarat.  Unde  rren.  ir, 
7,  dic.itur  tjuod  formavit '  Ueus  komhiem  •  Dominus. 
dc  itiiKt  terriv.  lloc  ergo  luteum  corpus, 
domus  anima'  dicitur  :  quia  anima  hu- 
mana,  quantum  ad  aUquid,  est  in  corporo 
sicut  homo  iu  domo,  vel  sicut  nauta  in 
navi ;  inf|uantum  scihcet  est  motor  cor- 
poris.  Fucrunt  autcmjijjiquj  qui  propter 
hoc  dixeruut  (juod  anima  non  unitur  cor- 
pori  nisi  accidentahter,  sicut  homo  ves- 
timcnto,  aut  nauta  navi  :  sed  ut  hanc 
opinionem  excluderet,  subdit  :  Qui  tei'- 
renum  /labent  fundamenlum.  Per  hoc  da- 
tur  intehigi  quod  anima  humana  unitur 
corpori  efiam  ut  forma  materi*  :  dicitur 
enim  matoria  fiindamentum  forma3,  eo 
quod  cst  priraa  pars  in  generatione,  sicut 
fundamentum  in  constitutione  domus  : 
utitur  autcm  tali  modo  loquendi,  ut  id 
quod  est  anima%  attribuat  homini  :  non 
quod  anima  sit  homo,  ut  quidam  posue- 
runt,  diccntes  liominem  nihil  ahud  esse 
quam  animam  indulam  corpore  ;  scd  quia 
anima  est  principahor  pars  hominis  : 
unumquodquc  autem  consuevit  appellari 
id  qnod  est  in  eo  principalius.  Htec  au- 
tem  duo  qua;  de  hominis  inhrmitale  di- 
cit,  videntur  contraponi  iis  qu<e  supra  do 
Angolorum  oxcchontia  di.verat.  Nam  hoc 
quod  dicit,  Qui  /tabitant  donws  luteas^ 
vidctur  poncre  contra  id  quod  dixerat, 
Qui  serviunt  ei\  (luod  est  inha^rcre  oi, 
et  ctiara  in  ipso  spiritualiter  habilare. 
Quod   vero    dicil,    Qui  terrenum    fuihent 


dentcs  ;  et  secundum  hoc  ctiam  aliquil)us      fu/ulanwntum,  ei  (juod  dixcrat,  ///  Anf/elis 


hominibus,  quamvis  sint  infcrioris  natu- 
ra;  quam  Angcli,  per  gratiam  conccditur 
etiam  in  iiac  vita,  quod  sint  a  pravitale 
peccali  immunos. 

Tcrtiam  rationem  ponit  sumplam  ex 
conditione  liumana,  cui  conjungitur  con- 
clusio  praicodcntis  rationis  unde  otiam 
possot  ox  duabus  una  ratio  formari  :  ct 
hoc  cum  (hcit  :  Quanto  niaf/is  ii  ijiii  /la- 
Oitant  domos '/ Esl  aulcm  liiimana  condi- 
tio  tahs,  quia  ex  torrena  matoria  corpus 
ejus  compactum  ost  :  (piod  designat  cum 
dicit  :  Quanto  mai/is  ii  i/iii  /labitant  do- 
mos  lutcas?  Corpus  enim  humaiium  hi- 
loum  dicitur,  (piia  cx  tiM-ra  ct  a^iua  gra- 
vioribus  clomonlis  abundantius  constat, 


suU  :  Angcli  onim  incorpurci  sunt.  se- 
cun(hnn  iiiud  l's;il.  ciii,  4  :  Qui  facis  An- 
ijelos  suos  s/iiritus.  l'ra'missa  autcm  ho- 
minis  conditiono,  miscrabilom  ejus  evon- 
tiim  concludit  diccns  :  Consumenturvc/ut 
a  tinra.  I!t  (juidcm  |»otest  hoc  sucundum 
sui)crliciom  lillcra'  de  morle  corporali 
iiitcliigi,  (iiiam  liom»)  ncccssario  [latitiir 
o\  co  (luod  tcrrcmim  liabct  fiindaincntiiin  : 
ct  sccundmn  lioc  potcst  dcsignai  i  diiplcx 
mors  :  scilicot  natmalis,  in  hoc  ipiod 
dicit  :  Consumentur  rr/ut  a  tiiwii  (sicul 
cnim  tinca  vcslimcntiim  corrodil,  quae 
cx  vcstimcnto  nascitiir  ;  ita  mors  naliira- 
lis  ox  caiisis  intcrioribus  corporis  cxori- 
lur)  :  ct  mors  violonla,  in  hoc  quod  sub- 


'  Al.  :  ((  priuio.  » 
XVIU 


34 


IN    .iMlt 


ditnr  :  Dr  mnnr  u<;f/uc  a<i  vraprrnm  sur- 
cidmtttr;  siiccisiM  «Miiin  arltoris  «'x  causa 
oxtcriori  proccdil  ;  ot  sic  siKnaiitcr  «licit : 
De  mane  us</ue  nd  ves/terntu  :  (luia  mors 
naluralis  potcsl  pcr  aliciiia  natnralia  sipriia 
pra'copnosci ;  sed  mors  violcnta  omnino 
ipnota  est,  ntpote  «liversis  casibus  siil)- 
jpcta  :  undc  non  potcst  sciri  si  lioino  de 
raano  pervoniat  nsiiuoaii  vospornm.  Scicn- 
duin  tamon,  (innd  lia'C  non  ost  intontio 
litter»  :  nam  supra  proposuit  (ic  dofoctu 
peccati,  cnm  dicorot  :  Kt  in  Anyelis  suis  : 
undo  nt  conclusio  pra^missis  rospi^ndoat, 
oportot  hoc  otiam  ad  pcccatuin  roferni  : 
proplor  (]nod  vita  justirKo  iu  liomine  con- 
suinitnr  duplicitor  :  nno  modo  ex  inte- 
riori  corrnpliono  ;  (luod  significat,  cnm 
dicit  :  Consumentur  vrlut  n  tinea  ;  sicnt 
enim  vestimentum  consumitur  a  linea, 
qu.-v  ex  00  na.scitur ;  ita  justitia  iiominis 
consnmitnr  iis  (jna'  in  iiomino  suiit,  sicut 
est  connptio  fomitis,  mala'  cogitationes, 
et  alia  linjusmodi.  Alio  modo  cxexleriori 
tentatioue  :  quod  videtur  iii  lioc  dicit  : 
De  mane  usque  ad  ves/)eram  succidentur. 
Sed  considerandum  est,  ({uod  inlorior 
tentatio  non  suhito  hominem  prosteniit, 
sed  paulatim,  dum  per  negligentiam  ali- 
quis  in  seipso  peccati  initia  reprimere 
^/ '/^T' non  curat,  seciiudnm  illud  Eccli.  xix,  1 '. 

mt  niuili-  .  .      .'  .      .  .  1     n      ■ 

ea,  pauln-  Qui  mvuma  ne<jli(jit^  /muiatim    defiuit; 

/iw  </ca Jc/ gjg  ctiam  '  vestimcntiim  (jnod  non 
excutitur,  a  tinea  consumitur.  Exterior 
aulem  tentatio  *  homincm  plerumque 
subito  prosternit ;  sicut  David  ad  as- 
pectum  mulieris,  in  adultcrium  proru- 
pit ;  et  etiam  miilli  iii  tormontis  fidem 
negaverunt.  Onocumquc  autem  modo 
homo  per  peccatnm  rnit,  (himmodo  pccca- 
tum  suum  recoguoscatet  p(onitcat,  mise- 
ricordiam  consequetur.  Sed  quia  nullus 
est  qui  omniu  peccata  possit  cognoscere, 


sociiiidiiiii  illiid  l'sal.  x\\\\,  \'.\  :  Drlirta 
</uis  inlrlii<jit?  S(M|nitur  (piod  plnriinum 
lioinines  poccata  iioii  cogno.scentos,  eis 
roinedia  noii  adhihent,  por  (jua-  lilieron- 
tnr.  Kl  hoc  est  qnod  suhditnr  :  Et  quia 
nullus  intrllif/it^  stilicet  lapsiis  [)eccalo- 
ruiii,  ///  tVfernum  j)ei'ibunt,  scilicet  pln- 
riiui ;  (luasi  dicat  :  A  peccato  nuniiuam 
lihorantur.  Sed  quia  aliqui  sunt  qui  con- 
tra  peccata  romcdia  adhihent,  licet  ea 
non  plenc  iiitclligant,  siciit  David,  qui 
dicehat  :  Ab  occultis  meis  munda  me  Do- 
minr  :  suli.jungit  .*  Qui  nutem  rrlifjui  fue- 
rint,  scilicct  de  nuincro  corum  qui  in 
a^ternum  pereant,  auferentur  ex  eis : 
idcst,  segregahuiitiir  ex  eorum  consortio. 
Morientur,  quidiim  :  quia  quamvis  homo 
a  peccato  paMiiteat,  a  mortis  tamen  ne- 
cessitatc  non  liheratur  ;  scd  sapientia  in 
cis  non  moritur;  et  hoc  est  quod  dicit  : 
Et  non  in  sa/ticntia.  Yel  lioc,  quod  dicit 
Morientur,  et  non  in  sapientia.,  non  res- 
pondet  ad  immedialc  dictum,  sed  ad  id 
quod  siipra  dixerat  :  In  xternumperibunt : 
ut  sit  sensus,  quod  morientursine  sapien- 
tia.  Vel  lioc  quod  dicit  :  Qui  reliqui  fue- 
rint,  potest  intelligi  de  filiis  qui  relin- 
quuntur  ex  parcntibus  pereuntihus,  et 
propter  peccata  pareutum,  quaiimitantur, 
et  ipsi  auferuntur  sine  sapientia  morien- 
tes.  Vult  ergo  ex  omnibus  istis  Eliphaz 
liahere,  fjuod  cum  conditio  hominis  sit 
tam  fragilis,  de  facili  cadit  in  peccatuhi  : 
et  quidem  dum  homo  non  cognoscit,  in 
perdilionem  vadit  ipse,  et  filii  ejus.  Et 
sic  Job,  licet  se  peccatorem  non  cognos- 
ccret,  credcndum  crat,  quod  propter 
peccata  aliquaipsc  et  filii  cjus  pericrint. 
Sic  igitur  postquam  revelationem  sihi 
factam  exposuerat,,  quia  posset  Job  reve- 
lationi  non  crederc,  ideo  subjungit  quod 
sequitur. 


*  Al.  :  <>  atteDtalio.  » 


CAPIIT  V 


35 


CA  PUT       QUINTUM 


LECTIO  I 


ridcnt. 
\qxiid 
...  pro 
ivis  n 
•tuis. 


Voca  ergo,  si  est  qui  tibi  respoudeat ;  et  ad  ali- 
quem  Sanctoruin  convertere.  Virum  stultum  iuter- 
ficit  iracundia,  el  parviilum  occidil  iuvidia.  Ef^o 
vidi  stultum  firma  radice;  ct  malcdixi  i^nlcriiiludini 
ejus  statim.  Louge  fieut  filii  ejus  a  saliite,  el  cou- 
terentur  in  porta ;  et  non  erit  qui  eruat.  Cujus 
messem  famclicus  comedet,  et  ipsum  rapiet  arma- 
tus,  et  bil)ent  silicntes  divitias  cjus.  Niiul  in  terra 
sine  causa  fit ;  et  de  hurao  non  egredietur  dolor. 
Homo  nascitur  ad  laborem,  et  avis  ad  volatnm. 


Oiiasi  dicat  :  Si  mihi  hoc  esse  revclatum 
non  crodis,  tu  ipsc  invocaDcum;  si  fortc 
ipsc  ad  hanc  duhitationem  rcspoudcre  tihi 
vohicrit.  Et  si  per  merita  propria  hoc  a 
Deo  ohtinere  non  putas,  Ad  aliqiiem  Sanc- 
torum  convertere;  ut  eo  mediante  liujus 
rei  veritatem  a  Deo  cognoscere  possis.  Et 
notaudum  cst,  quod  dicit  :  ad  aliquem 
Sa7ictorum ;  (luia  nonhcetpcr  immuudos 
spiritus  quocumque  modo  vel  arle  occulta 
perquirere,  sed  solum  per  Dcum  vel 
Sanctos  Dei,  secundum  illud  Isaia»  viii, 
19  :  Cu7n  dixerint  ad  vos  :  Quserite  a 
Ptjthonibus  et  a  divinis.,  qui*  stndent  i/i 
incantalionibus  suis  :  nutnquid  pojndus  a 
Deo  suo  requirit  visionmi  jn'o  vivis  aut 
jnortuis  (^)?  Virum  stultum  interficit  ira- 
cundia.  Quia  iu  revelatioiui  (juam  silii 
fuctam  csse  commcmorat  Elipliaz,iutcrce- 
tera  hoc  contiuetur,  (piod  liomiucs  (|ui 
terrcuum  habent  lundamcnliun,  cousu- 
muulur  volut  a  tin(;a,  vull  lioc  osloudcii" 
por  houiinum  divcrsas  condiliouos  :  uon 
cst  oniui  ali^jua  coudilio  lioininuui.  cni 
nou  adsit  pronitas  ad  arKiuod  pcccaluin. 
Suiil  aiilem  diuo  hominuiu  coiKniionos. 
Ouidam  cuim  sunt  magni  ct  (>lali  auimi, 


qui  facile  provocantur  ad  iram  ;  (]uod  ideo 
est,  quia  ira  est  appetitus  vindicta?,  ex 
pra'ccdcnti  oilonsa  proveniens  :  quanto 
autcm  ali(iuis  est  magiselati  animi,  tanto 
ex  lcviori  causa  se  putat  ollVusum  ;  et 
ideo  facilius  provocatur  ad  iram  :  et  hoc 
est  quod  dicit  :  Virum  stultum  interficit 
iracuiulia.  Vocat  aulem  cum  (lui  est  su- 
perhi  et  clati  animi,  stultum,  quia  per 
supcrhiam  homo  praripue  mctas  ratiouis 
cxccdit;scd  humililas  viam  '  sapicntiai 
parat,  secundum  ilhid  l*iov.  xi,  2  :  Ubi 
/mmiiitas,  ibi  sapientia.  Simul  cum  lioc 
etiam  stullitia  iracundia^  competit  :  ira- 
cuiidus  cuim,  ut  docet  IMiilosophus,  uti- 
tur  quidcm  ratione,  dum  pro  offensa  in- 
tentat  viiidictam ;  scd  pcrvcrse,  dum  in 
viudicta  modum  ratiouis  nou  sorvat ;  por- 
versitas  autom  ratiouis  stullilia  est.  Qui- 
dam  vero  sunt  pusillaiiimes,  et  hi  proui 
sunt  ad  invidiam  ;  unde  suhdit  :  Et  par- 
vulum  occidit  invidia  :  et  hoc  rationabi- 
liler  dicitiir  :  invidia  eiiim  nil  aliud  est 
([uam  trislilia  de  i^rosporilato  alicujus, 
inijuanluni  prosp(>ritas  iJIins  c.xisliuia- 
tur  pr(»piia'  prosiuMilalis  iiupcdinKMitnin. 
lloc  autom  ad  parvitatom  aiiiiui  portinot, 
(jiiod  aliqnis  iion  se  oxistimct  posso  pros- 
porari  iutcr  alios  prospcrantcs.  Sic  ergo 
manifostum  vidolur,  (juod  liomo,  cujus- 
(•nui(iu(>  condilionis  o.xistat,  pronus  ost 
ad  ali(ino(l  poccalniu  :  facilo  oniiu  osset 
liis  siiuilia  dc  aliis  poccatis  iuducoro.  Sic 
(Mgo  pcroinnia  siipradicta  Elipha/.  proba- 
ro  inlondit,  (juod  advorsitat(>s  iii  hoc  mun- 
(lo  non  advcuiunt  ali(Mii  nisi  pro  pecciilo. 


(«)    Vulgata    omittit  :  «     Visinunn    »    cl    liai)ct  :  tii>  :  <>  l'ro  vivi.i  n  moriuis  o  cl  aiUlil  :  n  llauc  lcclio- 

0  Pro   vivis  a  niortuis.  »  Sed    lluf,'o  a    sau(  to  Cliaio  ucm  upprobat  llicrouyuiU!».  » 
reliucl  :  «  risinncin  »  ct  liabd  :  «  l'r(>  vivis  aid  mor-  '  Al.  :  »  irauj.  n 

tuis.  »  Ca-lcrnm  iu  uotida  cousiguat  lcctioucm  vulga- 


(lontra  (|ii(mI  vidiMitur  ossc  dn.r  (ilijcc-  pcrit.ilo  friiar  iii  lioc.  miindo;  idoo  soriindo 

lioiios  :   (itianiin    nii.i   cst    (>\    Ikm-   (jiiod  poiiiL  inalii  [irovonicnlia  ipsi  stiilto  ot  in 

mnlti  Jnsli  viiifnlniiiihersilalihns  snl»(li.  rcltns  el  iii  [xjrs  »n;i,   dic(5iis  :  Cttjus  mfs- 

St'(l  liiiiic  oltjctlioiicin   solvcro    visns  cst  .svv// /<////r//V7/s- rr>//tt'(/<?/  ;  fnMpicntor  oniin 

por  lioo  (piod  lioininos  ostoiidit  osso  faci-  JioniiiKis  stnlli,  divitiis  abnndanLos,  paii- 

los  ad  poccandiiin.  Socnnda  oltjoclio  ost,  poros  oppriinnnt;  (pii  plcrum'ino  grava- 

qtiod  ali(pii  ini(pii  in  Ikk;  mniido  pntsp^;-  iniiia  siislinoro  iion  valontos,  quasi  qua- 

rantur.  ("■nicoiiso^piontor  satisfacoro  iiiton-  dain  iioc(!ssitalo  ad  rapionda  hoim  divitiim 

dit  por  lioc  (piod    [irospcritas   oornin    in  co^'-iinlur  :  ct  qniii   talos    lioininos    (loli- 

maliiin    ipsttrnin   ri'dnii(iat  ;   nndo  dicil  :  tios(!  vivonlos  soloiil  pcr  vita;  divilias  aiii- 

Eyo  vidi  stii/lur/i,  \dosi  lioininoin  in  divi-  ini  vigorora  amittere,  ct   imljollos  osse, 

tiis  supcrliicntom,  /i/fnn  radice,  idcst  fir-  do  facili   a  pauporibus  bellicosis  destru- 

matiim  iii    |tr(tsitoritalo  hujus  muiidi,   iil  niitiir  :  uude  scqiiitur  :  Et  ipsum  rapiet 

vidoliiitnr ;   sod   ejiis    prospcritaloin   iion  urmufus,  quasi  absquc  omni  resistcnlia  : 

approltavi  :  (|uiniinino  nuiledi.ri  pulchri-  ot  ul  (juod  dixeral  do   mcsse,  gcneraliter 

tut/iui ejuss/utim.  l  lii  coiisid(Uiiii(lnm  est,  inloiligatur,  siibjungit  :  Et  /)i/>ent  sitien- 

quod  loquitur  do  liomino  sub  mclapliora  tes  divitias  ejus,   idcst    homines  cupidi. 

arhoris  :  cujus  eiiim  radi.K   fiicrit  lirma,  Ucmotis    orgo    pnedictis    objcctionibus, 

pnlchritudincm  habot  iii  ramis  ct  fructi-  rinalitor  ralioncm  inducit  ad  probaiidum 

bus.  Comparat  crgo  prospcritatom  homi-  priiicipalom   intontionem,    scilicei    quod 

nis  in  divitiis  lirin;iti  [nilchritiidini  arbo-  advorsitatesin  hocmundo  non  proveiiiant 

ris.  (|uam   malcdicit ;    idcsl    m;ilain   esso  alicui  iiisi  pro  pcccato  ;  et  est  lalis  :  Qua*- 

pronuiiliat  cl   iKtcivam,   s^icunduin   illud  cnmijnc  fiunt  in  tcrra,  cx  propriis  et  do- 

EccAcs.  \,  i'2  :  Est  et  a/iff  i/i/ir//iitas pessi-  tciminatis  causis    provcniunt   :    si   ergo 

yna,  (juu//i    viili  sud  so/e  :  divitix  co/iser-  adversitalcs  hujus  mundi  alicui  acciduiit, 

vatxi/i  ma/u//ido//ii/iisui.  kA{\\i\\{A\\{cm:  hoc   habot    dctcrminatam  causam,    qnae 

Stati/n,  ut  oslondat  so  de  liac  seutontia  luilla  alia  videtur  cssc  nisi  peccatum.  lloc 

nullatenus  diibiliire.  Ouod  aulom  mala  o.\  est  crgo  quod  dicit  :  \i/ii/  i/i  terra  si/ie 

prospcritatt!    sliilli    pidvoiii;int,    osteiidit  f^/</,s'rt //7;  vidcmns  onim  omuos  enoctus 

priino  (juiuitiim  ad  lilios  :  froqncnlcr  oiiim  ox  dctcrminatis  causis  proccdore  :  ex  quo 

conliugit  (piod  qnaiido    ;iliqnis   divos  ct  quasi  coucludens  subdit  :  JE^/^/e /<?^mo  no;^ 

potens  tilios  sine  discipiiiia  uutrit,  quod  orietur  do/or  :  et  est  metaphorica  locu- 

propriuin  cst   ^ltilti,  lilii    ejus  iii  mulla  tio  :  quiodam  euim   hcrbai  sine  semiue 

pericula  incidiiiit  :  ot  quandoquc  quidem  producuntiir  :  de   quibus    dicitur,    quod 

proptor  odia  (pKT  iii  so  coiicilaut,  absque  cas  humus  spoiitc  profert.  Quidquid  ergo 

judicio  perimuntur,  vel  oliam  dum   ipsi  sinc    causa  propria  videtur  contingere, 

sibi  non  cavent  inordinato  delcctamcnto  quasi  sine  scmine  per  quamdam  simili- 

utentes,  vitam  amittuut ;  ct  quantum  ad  tudincm  metaphorice  potest  dici,   quod 

hoc  dicit  :  Lo/if/e  fie/it  /i/ii  ejus  a  sa/ute  :  oritur  de  humo.  Dolor  autem,   idest  ad- 

quandoque  voro  dum  calumnias  et  iuju-  versitas,  nou  orietur  de  humo,  idest  non 

rias  aliis  iiifcrunt,  coiam  Judicibus  convc-  est  siue  causa  :  quod  autcm  dixerat :  \i/n/ 

niuntur',  ct  ibi  condciniianttir ;  ct  quan-  i/i  terra  si/ie   causa /it,  cx    hoc  pra^cipue 

tum  ad  lioc  dicit :  Et  co/iterentur  i/i  porta  ;  rcdditur  manifcstum,  quod  omnia  habent 

idest  per  sentontias  judicum  :  uain  judi-  dispositionem  uaturalem,  congruam  pro- 

ces  oliin  in    portis    sodcro   solehant  :  et  pria3  operationi  :  ex  quo  apparet,   quod 

quia  homines    stulti   iu    prospcritatibus  dispositiones  uiiturale»  rerum  non  sunt 

nullura  dubitiiiit  ofrondcre,  in  advcrsitati-  siuc    (^ausa,    scd   propter    determiuatum 

bus  noii  invciiiniit  adjntonnn;  idco  sub-  tiiicm ;  ct   ideo  dicit  :  Uomo  ad  /abo/'c//i 

dit  :  Et  /lo/i  erit  qui  erual.  Scd  quia  pos-  jiascitur,  eiavis  advo/atu//i  :  mauifestum 

set  aliquis    dicere  :  Non  curo  quidquid  ost  enim,  quod  quia  proprius  motus  quera 

accidat  filiis  meis,  duommodo  ego  pros-  natura  avis  requii-ebat,  est  volatus,  ideo 

'  Al.  :  «  couveuiuul.  >  • 


CAPUT  V 


37 


oportuit  avem  habere  ex  sua  natura  ins- 
trumenta  congrua  ad  volandum,  et  alas 
et  ponnas  :  homo  vero,  qui  rationem  ha- 
bebat,  pcr  quam  proprio  liibore  posset 
sibi  omnia  necessariaadjuvamentaacqui- 
rere,    naturaliter    produclus    est  absque 


omnibus  adjuvamentis,  quae  natura  aliis 
animalibus  dedit  :  scilicet  absquc  tegu- 
mcnto,  absrjue  armis,  et  aliis  Imjusmodi, 
qua'  sibi  proprio  labore  parare  poterat  ex 
industria  ratioiiis. 


LECTIO   II 


Quamobrera  ego  deprecabor  Domiuuai,  et  aJ 
Deum  iiouam  eloiiuiuui  uicum;  qui  lacit  magua  ct 
inscrutabilia  et  mirahilia  al)sque  uumero  ;  qui  dat 
pluviaui  super  faciem  tcrrEC,  et  irrigat  aquis  uui- 
versa ;  qui  ponit  iiumiles  iu  sublime,  et  m;ereutes 
erigit  sospitate  ;  qui  dissipat  cogitationcs  maliguo- 
rum,  ne  possiut  implcrc  manus  eorum  (piod  cn>- 
perant ;  qui  apprehendit  sapientes  iu  astutia 
eorum,  et  consilium  pravorum  dissipat.  Pcr  dicm 
iucurrent  tcneltras;  ct  ([uasi  in  uocte  sic  palpa])unt 
in  mcridie.  Porro  salvum  faciet  egenum  a  gladio 
oris  eorum,  ct  de  raanu  violeuli  paupcrem.  El  crit 
egeno  spes ;  iniquitas  autem  contrahct  os  suum. 


Quia  Elipbaz  proposuerat  omnia  qiue 
in  terris  sunt  determinatam  cautiam  Ivda 
berc,  cl  hoc  probavcrat  pcr  lioc  quod  r(!S 
ualuralcs  apparebaut  esse  disposita^  prop- 
tcr  fmcm ;  hoc  autcm,  scilicet  quod  rcs 
nalurales  suntproplcr  finem,  potissimiim 
argumcntum  est  ad  ostcndcndum  mun- 
diun  rcgi  divina  providontia,  ct  noii 
omnia  agi  forluito  :  idcirco  Elipiiaz  stalim 
63^  praunissis  conchidit  dc  rcgimino  divi- 
naJ  providcntiie.  Scicudum  est  autcm 
quod,  divina  providentia  sublata,  oratio- 
nis  fructus  tollitur,  ct  cognitio  Dei  circa 
rcs  Inimanas  :  qua'  tamiui  noccssc  cst 
poncrc  ci  qui  rcgimun  [)roviilciitia'  concc 
dit;  ct  idco  Kliphaz  conchidcns  dicit  :  1^.\ 
quo  omniaqna;  in  lerrahmit  suiitproptcr 
fmcm,  ncccssc  est  concedcro  rcgimcn 
providcntia',.  Quaniohrctn  eyo  Jcprecahttr 
Donunnttt ;  ([iiasi  oriilidiu!  friictuosa  (5.\is- 
tentc,  ulpolo  Dco  dispoiKMilc  ros  huina- 
nas  ;  ct  ad  Dcuni  potuun  c/ot/uiutti  ttnnini, 
utpolc  Dco  cognoscenlo  facta  ol  dicta  ol 
cogilala  huinaiui  :  ;i(l  nijus  conlirmatio- 
nem  siibjungit  ca  ([ua',  maxinio  diviiiam 
providciitiam  ostonihiiil.  Ivsl  aulom  scicu- 
(hiin,  (|ii()(l  illi  qiii  [)ro\  idoiiliam  nogaiit, 
oinuia  ([ua'  aj)j)aroiit  iii  robiis  iniindi,  ox 
uccpSiiU^l^U  iialurujium  causurum  proyc 


nirc  dicunl,  utpote  cx  necessitate  caloris 
et  frigoris,  gravitatis  et  levitatis  el  alio- 
rum  hujusmodi;  idoo  cx  his  potissime 
providentia  divina  manifostatur  quorum 
ralio  roddi  non  potcst  cx  hujusmodi  ma- 
torialibus  principiis  :  intcr  quai  unum  est 
determinata  magnitiido  corporis  hujus 
mundi  :  non  enim  potcst  assignari  ratio 
ox  arujuo  principio  uaturali,  quare  sol  ac 
luna  aut  terrasittanta'  qiiaiititatis,  et  non 
niiijoris  aut  minoris ;  undc  nccesse  cst 
diccrc,  (|U(xl  ista  dis[)ositio  ([uautitatum 
sit  cx  ordinationc  alicujiis  intollcclus;  et 
hoc  dcsiguat  iu  hoc  quod  dicit  :  Qui  facit 
nuigtia;  id  est,  qui  rcs  intcrmiuata  mag- 
nitudinc  dispoiiit,  Ilursus,  si  omnia  cx 
ncccssilatc  [)riiicipiorijm  uiiluralium  pro- 
vciiircnt,  cum  |)riiui[)ia  naliir;iliii  sint 
nobis  nolii,  hiiborcmus  viam  ail  inquircu- 
diun  omiiiaqiiio  iu  hoc  muiulo  sunt  :  sunt 
autom  ali([ua  in  hoc  mundo,  ad  ([uorum 
cognilioiicin  iiullii  iiu[uisitiono  possumus 
pervcuirc,  utpotc  subslaulia'  spiritualos 
quot  sinl,  (iisliiiilia'  slcllarum,  ot  alia 
hiijiisinodi  :  iiiulo  miinircstiun  cst  non 
prooodoro  oniniii  o\  lu-cossilalo  priucipio- 
runi  uatuiiilium,  sod  ab  aliquo  superiori 
inlcllcctii  rcs  csse  institulas  :  [iroptcr  hoc 
addit  :  ICt  inscrutahi/ia.  Itoin  ([iKodam 
suiit  ([Uii!  vidcmiis,  ([uorum  nUionom 
niillo  iiiodo  [)os.suiuus  iissiguaro  :  [)ut;i 
(|iio(l  stollio  dis[ionuiilur  socuiulum  talom 
ligiiriim  iii  bac  [liirlo  ctoli,  ot  iu  iilia  so- 
cuiidum  iiliiim  :  iiiulo  luaiiifoslum  ost, 
lioc  iioii  |)rov(Miiro  ox  [irincipiis  iiiitiirali- 
luis,  sod  iib  iili([Uo  su[)oriori  iutolloctu  ;  ot 
[)ro|)tor  hocaddit  :  Etmirahi/ia  :  sic  onim 
diirort  iuscrutiibilo  ol  mirabilo.  ([uod  ius 
ciiitiibilo  osl  ([iiod  liitot  ot  por(|iiiii  non 
polosl  :  mirabilo  est  ijuod  ipsum  quidcm 


38 


l.N  J(»U 


npparot,  sod  rausa  ojus  pcrtiuiri  uou  po- 
t(\st.  Scicnduui  rst  cti.uu  (\\un\  ali(jui 
posuoruut  (lispt»siti()ucm  rcruui  pcr  (jucm- 
(Inui  ordincui  iMUU(Mi  a  Dco  proccdcrc  : 
utpoto  quod  a  priuio  uuo  siuiplici  prooo- 
dit  taiitum  uuus  otVoctus  primus,  iu  (pu) 
jam  ali(iuid  rompositiouis  ot  pluralitatis 
hal)otur  :  ot  sic  ox  ipso  procodnut  duo 
vol  tria.  (ina*  siuit  adluic  luinns  siiui)li- 
cia ;  ot  si('  f^radatim,  socundniu  oos,  pro- 
groditnr  tota  roruui  mnititndo  ;  seruudum 
quam  (luidora  positiouoiu  totins  nuiversi 
dispositio  nou  est  ex  ordiuationc  iutollec- 
tus  divini,  scd  ox  quadam  uccessitatc 
uatura»  :  unde  ad  hano  positiouom  romo- 
vendam  adjungit  :  Ahfnpto  tnonero;  vel 
quia  absque  ncco?sitatc  ordiuis  luiracralis 
res  in  se  productte  sunt ;  vcl  quia  a  Deo 
immcdiatc,  ct  nou  ex  ordinc  numcri  pro- 
ducta^  suut  :  quod  praecipuc  apparct  in 
primo  cndo,  iu  quo  sunt  plurima'  stella^. 
Sic  crgo  Kliphaz  ostcudil  productionem 
rerum  csse  a  Deo,  et  non  ex  necessitate 
natura?.  Consequeutcr  ostendit  et  rcrura 
factarum  cursum  divina  providentia  gu- 
bernari  :  et  primo  in  rebus  natnralibus, 
ex  hoc  quod  res  uaturalcs  coutempcrata^ 
esso  vidoutnr  ad  hominum  ct  aliorum 
animalium  usum  ;  licet  naturalis  co^lorum 
ordo  aliud  rcquirere  videatur.  Si  quis 
enim  in  elementis  gravitatem  et  levitatera 
consideret,  raanifestura  cst  naturahter 
terrara  aqua^  subjacere,  acri  vcro  aquara, 
aercra  autcra  igni  :  inveuinntur  autera 
aliqua^  partcs  terra3  discooperta^  ab  aquis 
immediate  aeri  subjaccre  :  aliter  enim  ani- 
malia  respirantia  in  terra  vivere  non 
possent  :  et  rursus  ne  terra  ab  aquis  dis- 
cooportasua  siccitate  infructuosa  et  iuha- 
bitabilis  rcddcretur,  dupliciter  humccta- 
tur  a  Deo.  Primo  quidcm  por  phiviara, 
qua  suporficios  tcrra'  iufuuditur  ;  ct  qnau- 
tum  ad  hoc  dicit  :  Qui  dot  pluviam  supcr 
facicm  terrx.  Alio  raodo  quantura  ad 
fontes,  rivos  et  flnraina,  qnibiis  tcrra  irri- 
gatur;  quoruin  principinm  sub  lerra  ost, 
sicut  pluvia^  in  alto;  ol  (luantum  ad  hoc 
dicit  :  Et  irritjnt  or/uis  utiiverso.  Doinde 
cum  dicit  :  Qui pnnit  humilcs  in  sub/ime, 
operationcm  providentia*  etiam  iu  rebus 
humanisostondit.  Et  quidcm  si  res  luiraa- 
na»  cnrrcrcnt  socnndum  quod  oarum  dis- 
positio  vidctur  cxigere,  uullum  vidclicet 


vol  parvum  in  oisprovidontia'divina'  vos- 
tiKiniu  apparcrot ;  scd  rcbiis  hiimanis 
alio  luodo  ciirrculibus,  stulti  (lui  supc- 
rioros  causas  non  consideraut,  lioc  casui 
et  fortnn.o  atlribnuut;  ex  quorum  per- 
.sona  Salomoii  Kcclcs.  ix,  H,  dicit  :  Vifii 
suh  solc  nec  vc/ocium  esse  ctirsiim,  nec 
fortium  /)('//um,  nec  sapientium  poiwm, 
nrc  (/ortorum  (/ivitios,  tiec  orti/icum  f/ro- 
tiottt,  scfi  tettijtoris  casutti  iti  omnihus.  casum  q 
Kliphaz  autcm  iu  altiorcra  causam  rcfert 
hoc,  scilicet  iu  provideutiamDci :  et  primo 
quantura  ad  oppressos,  qui  de  iufirao  elo- 
vantiir  in  alfnm  ;  ot  quautnm  ad  hoc  di- 
cit  :  Qui  ponit  liumi/rs,  idcst  dcjectos,  iti 
suh/itne  :  ot  (jui  do  dolore  trausferuulur 
ad  gaudium  ;  ct  qnautum  ad  hoc  dicit  : 
Et  mxrcntes  erifjit  sospitate.  Secundo 
quautum  ad  oppriraentes,  quorura  duplex 
est  gouns.  Qiiidam  euira  raaxirae  alios 
opprimiint  por  potcinliara ;  ct  qu.intum 
ad  hoc  dicit  :  Qui  dissipat  cofjitalitnws 
mo/ifjtiorutti  ne  possint  ittip/ere  tnatius 
eorwti  (juf)d  coepcratit;  quia  scilicct  in 
ipsa  operis  prosecutione  impediuuliir  u 
Deo,  ue  uuqnam  cogitationem  possiut 
perduccre  ad  cncctum.  Quidam  vero  por 
astutiam  aliquos  decipiuut ;  et  qnantiim 
ad  hoc  dicit  :  Qui  apprchetidit  sapientes 
iti  astutia  eorum ;  inquautum  scilicet  oa 
qiia^  astute  cogitant  in  contrariura  propo- 
siti  eorum  cedit ;  Et  cotisi/ium  pravorum 
dissipat :  dura  scilicet  ea  quaB  ab  eis  sa- 
pientor  consiliata  videntur,  aliquibus  im- 
pedimentis  supcrinductisad  efTcctiira  pcr- 
ducere  uon  possunt.  Quandoque  vero 
stulte  cousiliata  nou  solum  impediuntur 
in  opere,  sed  etiam  eorum  mens  obscu- 
ratur,  ne  in  consiliando  possint  discornere 
meliora  :  unde  subdit  :  Per  diem  iticur- 
rcnt  tctiehras ;  scilicet,  in  re  manifcsta 
omnino  qnid  faciaut  nesciunt  :  et  quosi 
iti  tiocte  sic  pa/pahunt  in  meridie ;  idest, 
iu  iis  qua3  nullo  modo  suntdubia,  sic  du- 
bitaut,  sicut  in  rcbus  obscuris.  Et  quod 
hwc  ex  divina  providcntia  pranidcantur, 
subjungit  utilitatom  cx  pra^missis  prove- 
uicnlom  :  dnm  cuim  maliguorum  aslu- 
tia  impcditur,  paupcrcs  ab  eorum  dccep- 
tiouibusliberantur;  ct  hoc  est  quodsubdit : 
Porro  sa/vum  fociet  crjetium  a  fj/adio  oris 
ertrum  :  quia  cuim  sunt  astuti  iu  malo, 
et  blandis  verbis    et  ftctis  alios  seducere 


CAPIJT  V 


39 


solent  :  quae  quidcm  verba  in  nocendo 
giadiocomparantur,  sccundum  illud  Psal. 
Lvi,  3  :  Lingua  eorum  gladlus  acutus. 
Cum  vcroopcrationesmalorura  poteutnm 
impcdiuntur  a  Deo,  manifcstnm  cst  ctiam 
(jnod  pauperes  salvantur  :  unde  sequitur  : 
Et  de  manu  violenti  pauperem.  Et  ex  lioc 
duo  sequuntur.  Quorum  unnm  est,  quod 
homines,  qui  ex  se  ipsis  impotentcs  sunt. 


de  divina  potentia  confldunt,  tamquam 
Deo  de  rebus  humanis  cnrante  :  unde 
sul)dit :  Et  erit  efjeno  spes.  Aliud  est  quod 
h(jniines  potenles  et  iniqui  se  ipsos  re- 
tnihunt,  nc  cx  toto  malignentur  :  unde 
sequifur  :  Iniquitas  autem  contrahet  os 
suum  :  ne  scilicct  se  cx  toto  effundat  in 
perniciem  aliorum. 


LECTIO  III 


neatus  homo  qui  corripitur  a  Douiiuo.  Increpa- 
tionem  Domiui  ne  reprobes  :  quia  ipse  vnlnerat  ot 
niedotur  ;  percutit,  et  niauus  cjus  sanabunt.  lu  sex 
tril)ntationibus  liberabit  te,  et  in  septinia  non  tanget 
te  malnm.  In  fame  eruet  te  morte,  et  in  bello  de 
manu  gladii.  A  llagello  lingu.T  absconderis,*pt  non 
tinicbis  calamitateni,  cum  vcnerit.  In  vaslitate  et 
faino  ridebis,  et  bestias  tcrne  nou  formidabis.  Sed 
cnm  lapidibus  regionum  pactum  tuimi  ;  et  liestiaj 
terrae  pacificae  erunt  tibi.  Et  scies  quod  pacem 
habcat  taberuaculum  tuum,  et  visitans  speciem 
tuam  uun  pec(;abis.  Et  scies,  quoniam  uadtipio.K  erit 
semen  luum,  et  progonies  tua  quasi  herl)a  terra?. 
Ingrcdieris  iu  abundantia  sepulcrum,  sicut  infortur 
acervus  tritici  iu  tempore  suo.  Ecce  lioc  ut  investi- 
gamus  ita  esl :  quod  auditum  meute  pertracta. 


Sicut  supradictumest,  EHphnzin  supc- 
rioribus  bcatum  Job  et  impaticntia-  ar- 
guebat  et  pra^sumptionis,  super  lioc(|uod 
se  asserucrat  innocentcm ;  nnnc  autem 
ab  eo  desperationem  nilitur  aufcrre,  ex 
qua  verlm  illa  provenire  credidit,  quil)us 
Job  vitam  suam  fucrat  detcstatns.  Scicni- 
dum  est  autem  (juod  jirovi^hMitiam  lam 
circa  res  naturalcs  (luain  circa  i^cs  iiuma- 
nas  cssc  asscru(;rat  :  iioc  accipit  tauuiuam 
notiim,  quod  omncs  advcrsitates  liomini- 
bus  divino  judicio  iiiducantur ;  scd  (|ui- 
busdam  ad  ultimam  cond^Mnnatioucm,  (lui 
siint  incorrigil)ih;s;  (|uihus(lam  aiitcm  ad 
corrcctioncm,  qui  pcr  a(lv(U"silat(!S  (mikmi- 
(lantiir,  (|U()S  ass(!rit  ("ssc  hcatos,  diccus  : 
HealKs  houio  (jui  corripitur  a  Dotniuo.  Si 
cnim  correptio  ab  homiiui  salubris  (\st  ; 
(|iii  tamcn  pcrfccle  scirc  iiou  poteslmcn 
suram  et  modiiin,  s(M'iiu(Iiiiii  ([uod  possil 
css(!  salubris  corru|)lio,  iioc  est  oinui[)o- 
tcns,  ad  mala  scilicct  rcmov(Mi(la,  ct  ad 
bona  tribuenda  :  iniillo   nuigis   reputari 


dehet  salubris  et  felix  Dei  oranipotentis 
ct  oinnia  scientis  corrcptio  :  ex  qiia  sen- 
tentia  ad  propositum  conchidit  dicens  : 
Increpationcm  Domini  ?ie  reprobes  :  qiiasi 
dicat  :  Licet  haiu;  adversitatera  patiaris  a 
Deo  propter  tiia  peccata,  tamen  debes 
existimare  quod  hoc  sit  quasi  quapdam 
Domini  incrcpatio  ad  te  corrigcndum  : 
undc  iion  dcbcs  hanc  adversitatem  intan- 
tum  reprobare,  quod  propler  hoc  vitam 
tuam  habeas  odiosam.  Et  prtTdictorum 
caiisam  suhjungit,  dicens  :  Quia  ipsevul- 
nerat,  scilicet  graviori  adversitate,  et 
medetur  ;  aufcrcndo  mala  et  restitucndo 
bona;  percutit,  idest  lcviori  adversitato, 
et  manus  cjus,  idcst  opcrationcs  ipsius, 
sanabunt,  idcst  liberahunt.  Non  cnim 
Eli[)haz  eum  qui  corripitnr  a  Deo  beatum 
asseruit  proptcr  futuram  vitam  (luam  nou 
crcdchat,  scd  proptcr  pra'scntem,  in  (jua 
[)ost  c()rr('[)tioii(Mn  liomo  cx  siq^radictis  a 
Dco  ohtincbat  immunitatcm  a  malis  ot 
ahuiulautiaii)  hononim  :  iiiulc  cons(M]ncn- 
ter  subjungit  dc  iminiiuitatc  a  nialis,  di- 
cens  :  In  se.r  tribahitionibus  liberabit  tc, 
cf  i/i  scptima  non  lanyrt  lc  ma/um  :  i\\ua 
(Miini  sc[)t(Miaiio  (li(Miim  omne  tcnipus 
agitiir,  solct  sc[)t(Miario  iiiinuro  uiiivcrsi- 
tas  (lcsignaii  :  ul  sil  S(M1siis,  quod  ci  ([111 
a  l)(»iniuo  C(Mri|tilur,  [lost  (MiuMidatitMicm 
uulia  uoccbil  adv(M-sitas.  VA  (juia  scciin- 
(hiin  cjiis  sciit(Miliani.  (juaiito  arK]iiis  ma- 
L^^is  fiKM-il  luirgaliisa  cul|)a,  tanto  miiius 
<Klv(M'sitat(MU  |)atiliir  iii  ho(*  miiiKlo,  idco 
ilicit  :  /n  srplinia  non  loutjcl  Ir  ma/um  : 
([iiasi  aiilc  cincndalionom  liomo  ab  advor- 


40 


I.N   Jnt; 


sltnto  non  libt^rrftir  :  cum  auffin  inrii»it 
libornri,ati  en  taiif,'itiir,  simI  non  opprimi- 
tnr.  I)t'o  iibiMaiitc  ;  post  pcrrrrtam  aiitcm 
litxMationom  omiiiiio  iioii  taii.Lritnr  :  (|uoil 
qnidrm  vornm  ost  (luantnm  ad  mtMif(3m, 
(pin>  dnm  (liHMn  snnm  in  relins  mnndanis 
(Mmstitnit,  advorsitatibns  mnndanis  oppri- 
niitnr;  lum  aulom  ab  eis  animnm  snnm 
rovocans,  amaro  DtMim  ctojxMit,  tristatnr 
quidom  in  advtMsitatibus,  sod  iion  oppri- 
mitur,  (jnia  spom  siiam  iion  iiabol  in  mun- 
do  :  onm  antcm  totaiitor  mnndum  con- 
tompsorit,  tnnc  cam  adversitates  munda- 
nae  vix  tangunt.  Non  cst  antem  han; 
scntentia  vera  (inantnm  ad  corpns,  sicnt 
Elipbaz  oam  intclioxit  ;  cum  porrcctissimi 
viri  iiitordum  ^M-avissimas  adversitalos 
patiantnr,  secundum  illiid  Psalm.  xliii, 
22  :  Propter  te  mortifkamur  tota  die  : 
(|U(hI  do  Apostolis  inducitnr. 

Et  quia  soptcm  tribnlafiones  tetigerat, 
oas  subsetinontor  enumorat.  Kst  autem 
primaadvorsitas  contravifam  corporalem 
ejus  qui  patitur  sublafioiiem  uecossario- 
rum ;  et  quanfum  ad  hoc  dicit  :  In  fame 
cruet  te  de  tnorte;  quasi  dicat  :  Pafieris 
quidem  famem  utpotc  iucrepatus  a  Do- 
mino;  sed  ex  boc  nonpervonies  ad  mor- 
tem,  Deo  te  liborauto ;  ot  ha'C  est  prima 
tribnlatio.  0<i^iii(loquo  vero  aiifortur  vita 
corporisper  violejitiam  alicujus  inforentis 
nocumontum ;  et  quantum  ad  hoc  dicit  : 
Et  in  bcllo  de  manu,  idest  potesfaf e,  gladii\ 
quasi  dicat  :  Supervcniet  tibi  bcllum,  sed 
in  pofesfate  gladii  non  deduceris;  et  ha^c 
est  secnnda  tribulafio.  Aufertur  aufcm  ot 
vlta  corporalis  per  morfem  naturalem  ; 
sed  hapc  inter  tribulationes  iion  computa- 
tur,  cum  iiatura  hominis  hoc  requirat. 
Ouandoquo  autem  spirituab;  periculiim 
cst  contra  famam  homiiiis,  qua;  pertinet 
ad  vitam  civibim  ;  ot  quantum  ad  hoc  di- 
rit  :  A  flayello  iinr/ux  absamderis.  Dicitur 
antom  flagoUum  lingua'  detractio  gravifor 
iiifamantis,  a  quo  tuiic  bomo  absconditnr, 
(inaudo  facfa  sua,  do  «]uibus  possit  infa- 
mari,  latont  dotrahontem  ;  et  haRc  est  ter- 
tia  frilinlafio.  Ouandoijue  antom  ost  ad- 
vorsilasex  alitino  ptM-icnlo  genorali,  qnod 
qiiidom  imminot  vol  porsonis,  vol  robiis  : 
porsonis  (jnidom,  nfpoto  qiiando  alicui 
palria' oxcrcitns  liostmm  snpervonif,  per 
quem    otiam    contrahitnr    vol   inors   vol 


captivatio;  et  (inantnm  ad  hoc  dicit  :  Et 
nofi  /intfbis  valamitalem,  cum  cp/)erit\ 
(piasi  di(  at  :  lii  imininonti;  calamitato  ab 
liosfibiis  tiia>  pafiia^  tn  non  timebis;  et 
ha'i.  ost  (jnarfa  tribiilatio.  Ucbn.s  antem 
imminot  commnno  pcricnUim  vel  por  ste- 
riIitat(Mn  terrie,  quod  ost  lempore  famis, 
vol  por  aliquam  devastationem  fructnum 
ab  hostibns ;  et  quantum  ad  ha'c  duo  di- 
cit  :  l/i  fame  et  vastitate  ridebis;  idost 
abuudanfiam  habebis,  qna'  crit  tibi  mate- 
ria  gandii  ;  et  sic  tangit  qniiitam  et  sox- 
tam  tribulationem.  Quandoque  autem  est 
adversitas  ab  impugnatione  brutorum  ani- 
malium,  sive  in  communi,  sive  in  particu- 
lari ;  et  quaufum  ad  hoc  dicit :  Bestias  ter- 
rx  non  formidabis ;  et  haic  vidotur  esse 
scpfima  tribulatio,  in  qua  non  tangit 
malum. 

Post  immnnitatem  autem  a  malis  po- 
nit  abnudautiam  in  bonis  :  etprimo  qnan- 
tuinad'  forfilifatem  terrarum,  dicens  :  Sed 
ciun  lapidibus  regionum  pactum  tuum  ; 
quasi  dicat  :  Et  etiam  foiTio  lapidoscO  et 
sterilcs  tibi  aflereiit  fructum,  secundum 
illud  Deut.  xxxii,  13  :  Ut  sugeret  mel  de 
petra.  Secundo  quantnm  ad  animalia 
bruta ;  et  quantum  ad  hoc  dicit  :  Et  bes- 
tix  terrep-  erunt  tibi  pacificx  \  idest,  iion 
fo  onoudent.  Possent  ct  haec  duo  aliler 
expoiii  :  ut  scilicot  per  lapidcs  iutelli- 
gantur  homines  diiri  et  rudes,  per  bes- 
tias  homines  crndeles.  Tertio  qnantum 
ad  bomines  domesticos,  cum  dicit  :  Et 
scies  quod  pacem  habeat  tabernaculum 
tuum;  idest,  familia  tua  pacem  babebit 
ad  invicem.  Quarfo  specifiat  quantum  ad 
uxorem ;  et  quautum  ad  hoc  dicit  :  Et 
visitans  speciem  tuam  non peccabis ;  quasi 
dicat  :  IJabebis  uxorem  honestam  et  paci- 
ficam,  cum  qua  conversari  poteris  sine 
peccato.  Quinto  quantum  ad  lilios;  unde 
dicit  :  Et  scies  quoniam  multiplex  erit 
semen  tuum,  et  progenies  tua  quasi  herba 
terrx  ;  idest,  habcbis  multos  filios  et  ne- 
potes.  Sexto  quantnm  ad  pacificam  et 
qnictam  mortem ;  ct  quantum  ad  hoc 
dicif  :  Ingredieris  in  abundantia  septil- 
crum;  qnasi  dicat,  in  bona  prosperifate, 
non  spolialus  robns  tnis  :  Sicut  infertur 
acervus  tritici  in  tempore  suo  ;  (juasi  non 
pra'Vontns  intempe.stiva  et  subita  morte. 
Ultimo  qnidem   approbaf    ea  quai  supra 


CAPUT  VI 


44 


dixerat,  dicens  :  Ecce  fioc  ut  investigavi-  miiltura  r,of,Mtaret,  euin  reddidit  atten- 
miisitaest.  Kt  quia  oxistimabat  Job  ifa  tuin  (licons  :  Quod  anditmn  menie  per- 
esse  tristitia  absorptum  quod  talia   non      tracta. 


CAPUT     SEXTUM 


LECTIO   I 


Respondens  aulem  Joh  (Uxit  :  Utiniiin  apponde- 
renlur  peccata  mea  quibus  iram  merui,  et  calami- 
tas  quam  patior,  in  statera.  Quasi  arena  maris  hffic 
•^ravior  ap]iarerel  :  iin<le  et  verha  nioa  doloie  simt 
plena  :  quia  saf,'iltie  Domiiii  in  me  sunt,  quarinu 
indij^natio  ebihit  siurilum  meum  ;  et  terrorcs  l)o- 
mini  militant  contra  me.  Numquid  rugict  onaf^er 
cum  habuerit  herham  ;  aut  mugiet  hos  cum  ante 
prcesepe  pleuum  steterit?  Aut  jioterit  comedi  iu- 
pulsum,  quod  non  est  salc  conditum  ;  aut  polcst 
aliquis  gustare  quod  gustatum  affert  mortem? 
AnimsD  enim  esurienti  ctiam  amara  dulcia  esse 
videntur.  Qua;  prius  uolehat  langere  aniina  mea, 
nunc  pra;  angustia  cihi  mei  suid.  Quis  det  ut  vc- 
niat  pelitio  mea ;  et  quod  expecto  trihuat  mihi 
Deus ;  et  qui  ccnpit,  ipse  me  conterat ;  solvat  ma- 
uum  suaui,  et  succidat  ine?  Et  li.rc  milii  sit  conso- 
latio,  ut  aflligcns  mc  dolorc  non  (larcat  ;  nec  con- 
tradicam  sermoiiihus  Sancti.  Qute  est  enim 
forlitudo  inea,  ut  sustincam,  nut  quis  Unis  mcus, 
ul  patientcr  agam?  Ncc  fortitudo  lapidum  forliludo 
mea,  nec  caro  mea  lEaea  est. 

Sicnt  ex  supcrioribus  patot,  Eliptiaz  in 
lamento  Job  tria  notavorat  :  dosperatio- 
nem  (iiiidem,  (jua^  videl)atur  apparere 
|)roptor  odium  pra^scnlis  vita; ;  inipati(;n- 
tiam  atil(Mn,  sivo  immoderatam  trisfitiani, 
proptcr  siispiria  et  f.'-cinitiis  (juos  sc  pati 
diccbat ;  [)ra'snniptionom  vero,  (piia  se 
innocent(nn  asscriujrat  :  et  circa  har  tria 
totus  superior  Klipiiaz  scrino  vors;itiir;  iii 
quo  ad  ostend^Midum,  Job  pcccato  fuisso 
snbjeclum,  et  ideo  advcrsa  tolcrassc,  pro- 
posuil  intor  cctcra  fraf,Mlitaf(Mn  condifio- 
nis  linmana',  cx  qna  iiullus  jxitcst  sc  pra^- 
sumcn;  immuiunn  cssc  a  p(M'cato.  Hinc 
crgo  Job  sumil  sua'  r(\sponsionis  iniliiini: 
certum  est  oniin  (HumI  cn  liaf^^^iiifato  coii- 
ditionis  liuniana'  niillns  lioino  cst  iminii- 
nis    a    peccato    (piantunicuuKpic    jusfus 


appareat  :  sed  tamen  iii  viris  Justis  non 
siint  pcccata  gravia  et  morfalia,  sed  sunt 
iii  eis  peccata  levia  ct  vcnialia,  ipia'  cx 
ncglif^cntia  et  siirrcpfionc  provcniuiit.  Si 
autem  hoc  esset  verum  quod  Elipliaz 
asserere  nitebatur,  qiiod  propria?  puMia» 
peccatorum  essent  adversitates  pra?sentis 
vitai,  homines  paterentur,  et  proptcrgra- 
via  peccata  grav(?s,et  proiitcr  lcvia  lcves; 
et  sic  viri  justi  nunquani  gravibus  advcr- 
sitatibus  subjacercnt  :  (piod  patet  esse 
falsum.  Hane  ergo  rationcm  Job  contra 
disputationcm  Klipbaz  proponit  :  imdo 
dicitur  :  Hespondois  atitetn  Jnb  di.vit  : 
Uti)tam  appenderetitnr  peccata  mea,  qui- 
bus  iram  nteriii ;  (]iiasi  dicat  :  Diccre  non 
possmn,  in  mc  uiilla  cssc  pcccata  ;  con- 
lido  tanicn  in  me  iion  essc  mortalia,  scd 
venialia  :  si  ergo  pro  pcccatis  hnjusinodi 
irain,  idost  poMiam,  a  I)(<o  merui,  dt^buis- 
set  saltcm  iii  slatera  justitia'  appcndi  ca- 
lamitas  ct  pcccafiim,  ut  accniulum  a-qua- 
lifaftnii  uniim  alfcri  rcspoiulcrct.  Scd  ad- 
vcrsifas  apparct  luulto  luajor  ipso  pcc- 
cato ;  cl  lioc  cst  quod  subdit  :  (Juasi 
arena  maris,  idosl  incomparabilifcr.  A.rf, 
scilicct  calaniilas,  ijrarior  apparrret.  Si 
sonfcnfia  Klipliaz  cs.scf  vcra,  (luod  adver- 
sitafcs  in  lu>c  miiiulo  inlliuMiiitur  sohini 
sccuiidum  pcccata,  pn»  ,Lrra\  ilms  pcccatis 
b.crelici  gravcs  piciiHs  siisliiuTcnl  ;  scd 
li.Tc  sua  scnl«Mitia  noii  ««st  vcra,  cnm  ap- 
jiaical  iniillos  Kcclcratos,  quontin  pcccn- 
fis  |ici  i-afa  .lnli  comparata  ipiasi  niilla 
ciaiil,  quasdam  lcvcs  advorsitnto.^  siisti- 


i2 


IN  .lOlt 


iwro.  Kx  lior  atitfiu   iillcriiis  proreiiil  ati 
exniSiiiKliim   so  n  tristiliii   (jii;im   vfrliis 
exprcsscriil,  (liciMis  :  rmlf  rt  nrhn   nivtt 
plrua  (Inlin-f  suiit.  t,Miiisi  coiicIikUmkIo  iii- 
fort,  (jiiiii  (lolor  cx   iidvtMsitiitis  niii^Miitii- 
diiit»  (Miisiihiiliir.  Ciuisiuii    aiitiMii    doloris 
siiliJiiiiKil  (liiplic(Mii   :  ciiiisatiir  (Miim  do- 
lor  iiit(M(liim  fx  iis  (|iui'  alicinisjam  piM-- 
p(»ssus  csl  ;  iiit(Mdiim  voro  ox  iis  (iii.i'  j^ati 
timct.   Primo   vv\:o   assi^Miat  cifiisam  sui 
doloris  ox  iis  (|ii;o    ptMpossiis   liiorat,  di- 
ceus  :  Quid  s(i(/ittx  Domini  in  /ne  siint. 
Iii  tiiio  ostoudit   ex   improviso  so   fuisso 
afflictum.  .Naiu  sagitta  ox  remolis  et  ex 
iuiproviso  veuit ;  ot  ut  ostoiidat  ponMis- 
sioiiis  matruiluiliiicm  siihjuiigit  :  Qiiaruni 
indi(jnatio  rhihit  sj/irituni  nicani ;   idost 
me  rcspiiiiro  iiou  pcrmisit  ;  sed  totiilitcr 
(|uid(iiiid  iii  mo  virium,  aut  cousohitiouis 
osse  polenit  siistiiHt.  Doiudo  osteudit  cau- 
Siuu  doloris  ox  ii.s  quai  pati  timebat,  di- 
cciis  :  Et  tcrrores  Dei  mititant  contra  me. 
Soloiit  eiiim  afdicti  ox  spo  luolioris  status 
coiisolari  :  sod  cum  post  afHictiouom  ali- 
quis    itcrum  simiUa   vel    m;ijora  timet, 
uuna  vidotiir  essecousolatio  residua.  Pos- 
set  autem  aliquis  diccre  :  Causam  quidem 
doloris  hahes  ;  sed  ox  ea  iu  verha  doloris 
proriimpero  uou  dohores.  Coutra  qua?  res- 
poudot  Job  ex  iis  qua^  iu  aliis  auimalibus 
invcuimus  :  liomo  enim  aliis  auimalihus 
similis   est  in    uatura    seusiliva  :     uude 
eaque    ualuram    sensitivam   sequuatur, 
adsuut    homiui,    sicut    et    aliis   auima- 
Hhus  :  quod  autem  uaturale  est,  non  po- 
test  totaliter  vitiu-i.    Iiivcuitur  autem  in 
aliis  animanhiis,  quod  affliclioncm  cordis 
ore  exprimaut  :  ct  hoc  siguificat  dicens  : 
Numquid   rurjiet   onager,   cum   habuerit 
herham ;  aut  mufjiet  hos,  cum  ante  prse- 
sepc  plenum  stelerit?  (juasi  dicat :  non. 
Rugit  autcm  onagcr,  el  mugit  hos,  cum 
necessario  victu  caruorint  :  iii  quo  appa- 
ret  naturaie  esse  animaHbus  quod   intc- 
riorem  afnictionem  exprimant  voce.  Rur- 
sus  aliquis  dicere  posset    naturale  esse 
quod  dolor  coucoptiis  voce  cxprimatur  ; 
sod  ad  sapioiitom  iiuu  pcrfincre  (luod  ex 
quihusdaui  causis  tristitiam  corde   conci- 
piat,  ut  Stoici  posiicriiiit.  Scd  hoc  osten- 
dil  .lob  esse  coulra  luituram  sensitivam. 


-Nam  .sonsus  nou  potost  non   rofugero  id 
(liKid   ost  uociviim  vol  iiic(inv(Mii(Mis  :  el 
idco  dicit  :  Aut  /lotrrit  comrdi  insu/sum, 
(juod  non  cst  salc  roiidituni  ?  (piiisi  dicat  : 
iKiii  :  (jiiia  vidot,   quod   hiijusmodi  iusi- 
pidii   uou   conveniiint    ad    delectationcm 
giisliis;  et  similitor  ea  (jua*  non  suut  de- 
h'ctiihiliii,  nou  pot(^sl  cor  hoiniiiis  liben- 
tor  acco[)taro,  (;t  multo   miiius   illa   (juae 
sunt  amara  ot  uoxia  :  iindo  suhdit  :  Aut 
jjotcst  alirjuis  (justare  qtiod  (justatum  af- 
fert  mortem?  quasi  dicat  :  non.  Et  sicut 
hoc  est  impossibile  in  seusu  exteriori,  ita 
impossibile  est  quod  ea  qua^  per  sensus 
extoriorcs  apprehcndontur  ut  noxia,  sine 
tristifiii  rccipiantur  :  sed  quia  sapiens,  H- 
cct  trislifiam  paliatur,  cjus  tamen  ratio  a 
fristifia  uou  absorhetur,  sic  Job',   licet 
tristitiain    pateretiir,    t;imcn    ei    maxima 
inerat  soHiciludo  et  timor,  ut  se   contra 
trisfitiam  tucretur,  ne  per  tristitiam  du- 
ccrotur  in  arKjiiod  vifiosum  ;  quod  ut  vita- 
rcf,  pr;ooptahat  morfom,  ct  ad  hoc  expri- 
meudum  dicit  :  Qux  j)rius  tangere  nole- 
bat  anima  mea,  nunc  prae  angustia  cibi 
mei  sunt ;  quasi  dicat  :  Ea  quae  prius  ani- 
ma  mea  abhorrobat,  nunc  delectabiHter 
appefit ;  et  quae  sint  ista,  ostendit,  dicens : 
Quis  det  ut  veniat  j)etilio  mea  ?  et  ut  hanc 
petitionem  non  ore   teneat   tantum,  sed 
efiam  ex  iutimo  corde  proponere  osten- 
datur,  subjungit  :  Et  quod  expecto,  tin- 
buat  mihi  Deus  ?  Et  quae   sit  ista  petitio 
ostendit,  subdens  :  Et  qui  coepit,  sciHcet 
mc    affligere  ,    ipse   me    conterat ,    per 
mortem  ;  et  hoc  est  quod  subdit  :  Solvat 
?nanum  suam,    ct  siiccidat  me.   Manum 
Dei  dicit  potentiam  divinam,  qua  ipsum 
Deus  afflixerat  :  quae  quidem  manus  quo- 
dammodo  Hgata  videtur  divina  voluntate, 
dum  per  misericordiam  affligere  desistit ; 
solvitur    autem    quodammodo,   dum    ad 
fincm  occisionis  percussio  divina  perdu- 
citur.  Et  quia  dixerat,  ca  quae  prius  tan- 
gere  nolebat,  nunc  cibos  suos  esse,  os- 
tendit  quomodo  hoc  sit  intcHigendum  : 
quia  sciHcet  mors  quae  sibi  fuerat  horri- 
biHs,  nunc  efTccta  est  dulcis  :  unde  sub- 
dit  :  Et  hoc  mihi  sit  corisolatio,  ut  offU- 
gcns  me  dolore,  sciHcet  Deus,  nonparcat; 
idest  nou  retrahat  manum  suam,  sed  me 


•  Al.  :  «  sicut  Job,  qui.  » 


CAPUT  VI 


43 


ad  mortem  peiducat  :  et  quare  hoc  optet, 
ostendit  per  id  (luod  suhdit  ;  Nec  contra- 
dicam  sermonlhm  Sancti,  idest  Dei  ;  hoc 
est,  ejus  judiciis  sanctis,  quihus  me  af- 
flixit  :  timebat  enim  Job,  ne  per  afflic- 
tiones  multas  ad  impaticntiam  deducere- 
tur,  ita  quod  ratio  tristitiam  reprimere 
non  posset.  Impatientia?  autem  ralio  est, 
cum  ratio  alicujus  adeo  a  tristitia  dedu- 
citur  quod  divinis  judiciis  contradicat  :  si 
vero  aliquis  tristitiam  quidem  patiatur 
secundum  sensualem'  partem,  sed^  ratio 
divinae  voluntati  sc  conformct,  non  est 
impatientiae  defectus  :  et  sic  falso  Eliphaz 
arguebat  Job,  ubi  dixerat  :  Nunc  autem 
venit  super  tc  plarja,  et  defecisti.  Licet 
enim  tristaretur,  non  tamen  defec(uat. 
Deinde  assignat  rationem  de  propria 
fragilitatc,  quarc  timebat  nc  ad  hoc  per- 
ducerctur  ut  contradiceret  sermonihus 
Sancti  ;  hujusmodi  enim  timor  ex  duphci 
causa  posset  tohi  :  primo  (|uidem,  si 
tanta  esset  sibi  rationis  fortitudo  ut  nullo 
modo  superari  posset,  sicut  est  in  ihis 
in  quibus  est  hberum  arbitrium  per  gra- 
tiam  confirmatum  :  sed  hanc  fortitudinem 
in  se  non  sentiebat ;  unde  dicit  :  Qux  est 
enim  fortitudo  mea,  ut  sustineam  ?  scih- 
cet  tot  tribulationes.  Sccundo,  si  tribula- 


tiones  et  tristitias  aliquo  brevi  tempore 
tolorare  oporteret  :  et  ideo  hoc  ad  remo- 
vcndum,  adjungit  :  Aut  c/uis  finis  meus, 
ut  patioitcr  (Kjam  ?  (juasi  dicat  :  Quis 
terminus  tribulationibus  meispositus  est, 
ut  us(iuc  ad  ilhim  expectans,  possim  prae- 
sumere  me  patientiam  servaturum?  Et 
ad  horum  expositionem  siitijungit,  di- 
cens  :  Nec  fortitudo  lapidum  fortitudo 
mea ;  fortitudo  enim  lapidis  sine  sensu 
est,  fortitudo  autem  liominis  cst  cum 
sensu  eorum  qua  noxia  sunt  ;  propter 
quod  subdit  :  Nec  caro  mea  penea  est; 
idest  sine  sensu  :  quia  quanttimcumque 
ratio  mortalis  hominis  fortis  sit,  necesse 
est  (]uod  ex  parte  cariiis  expcriatur  sen- 
sum  doloris ;  et  per  hoc  excluditur  iucre- 
patio  Khphaz,  qui  tristitia*  beatum  Job 
argucbat.  Etsi  enim  incsset  beato  Job  for- 
titudo  mentis,  adcrat  tamen  ex  parte  car- 
nis  sensus  doloris,  qucm  tristitia  seque- 
batur.  Simililcr  ctiam  pcr  lu»c  coiifutaliir 
opinio  Stoicorum,  dicentium  sapienteiu 
non  tristari  :  cujus  opinionis  Klipliuz 
fuisse  vidcbatiir.  Beatus  autem  Job  hoc 
defeudcre  intcndit,  quod  sapiens  tristatur 
quidcm,  sed  ad  hoc  studet  pcr  rationem 
ut  ad  inconvcnicns  non  dcducatur  :  quod 
etiam  l*eripatetici  posuerunt. 


LECTIO    II 


Ecce  non  est  anxilium  niilii  in  nie  ;  cl  necessarii 
quoque  mci  recesserunl  a  nie.  Qui  tollil  ah  aniici) 
8U0  niisericonliam,  timorein  Domini  dcrcliniiiiit. 
Fratres  niei  praHcricrimt  nic,  sicul  torrcns  (|ui 
raplim  traiisil  iii  coiivalliltus.  (,)iii  limciil  |iniiiiaiii, 
irruet  siijier  cos  nix.  Temiiorc  ([110  riierint  dissiiiali, 
pcriliunt ;  et  ut  iucalueriut,  solvcntur  de  loco  suo. 
involnta!  siint  scmilie  frrcssiiiim  cnriiiii  :  iimlnila- 
bunl  in  vacuum  ct  pcriimnt.  Coiisidcrale  scmilas 
Tliemam,  iliuera  Salia ;  et  cxpeclatc  paiilispcr. 
Coiifusi  sunt,  ([uia  speravi.  Veneriint  quonuc  usque 
ad  me,  et  iuidorc  cooperti  sunt.  Nuiu'.  venistis,  et 
inodo  vidcid.cs  pla^aiii  mcam  limclis.  Niiiiupiid 
dixi  :  Allcrlc  milii,  ct  di'  siilislaiilia  vi-slra  dinialc 
mihi?  Vel,  libenito  mo  de  maiiii  hostis,  el  de  manii 
robustoriim  criiile  ine  ?  Docele  nie,  ct  cm»  lacidio  ; 
ct  si  ipiid  liiilc  i;.{iioravi,  iiislniitc  mc.  (^hiare 
delraxistis  scriiKHiiliiih  vcritalis,  iiiiii  c  vohis  milliis 
sit  ipii  possit  iirgiicrc  me?  .\il  iiu  rcpaiidmii  laiiluni 
cloipiia  concinnatis,  at  in  ventiim  vcrha  profcrtis. 
SiipiT    pupilhim    irniilis  :    cl    subvcrlere    iiiliiiiini 


amicuin  veslrum.  Vcriimlainen  (juod  cii>pislis, 
explelc.  i»ra>hcle  aurcm,  »'l  vidclc  au  mcntiar. 
Ucsiioii(h'tc,  ohsccro,  ahsipie  conlcntione ;  ct  lo- 
(piciitcs  id  (|uod  justiim  est,  jiiilicale.  Kl  uuD  iiive- 
iiictis  iii  Hii^nia  mca  iniiiuilatiMii,  ncc  iii  fancibus 
nicis  .•iliiltilia  |icrsoiialiil. 

Oslcudcrat  .loh  iu  prn'Codcnti!)US,  so 
ratiouahililcr  ddlorcni  sciisissc,  ct  vcrha 
(Idloiis  protulissc,  scd  dolorc  iioii  cssi»  ab- 
sorptuin  pfoplrr  ca  (pia'  passiis  crat.  Sod 
(piia  iiilcrdiiiu  lioiuo,  liccl  ali(|iia  advcrsa 
patialiir,  il;i  .sc  siin  cl  aruMio  aiixilio  ct 
solalio  roiilra  advcr.^^a  liicliir,  iil  vel  par- 
viiui  vtl  iiiilliiin  iiidr  dolorcm  ((mripial  ; 
viill  osliMidiMt'  hcaliis  .Idh  sr  htijiismodi 
rcmcdiis  (!sso  (icslituUiin,  iil  cx   hoc  .»p- 


'  Al.  :  <<  rationalem.  » 


>  Al.  :  n  »i-  » 


41 


i\  .10  n 


puroat  ovidentius,  so  nitiunahililor  verba 
dolori.s  protiilisse.  Kt  priim»  (luidein  os- 
tcndit  se  pra'<litlis  reinediis  <l('stilnliiin 
esse  ex  parle  sua,  euin  ilicil  :  Hccc  /nj/i 
est  aiAii/in//i  //li/i/  i/i  ///r.  I'.tsi  euiin  boiia 
cjus  aliiiualiter  (lirei>ta  ruissent,  posset 
hoc  absquo  Iristitia  tolerare,  si  so  posset 
adjuvaro  ad  reeuperan<liiin  liona  amissa, 
et  ad  vindieandnm  injiiriain  illatam  ;  sed 
lioc  nou  poteraf,  omnibiis  diviliis,  (iliis^ 
ot  proprii  eorporis  sanitah?  deslitiilus. 
Ilursus  multa  per  nos  ipsos  non  possu- 
mus,  qua»  possuraus  per  amicos  ;  et  ideo 
Joh  secundo  ostendit  so  eliam  auxilio 
amieorum  destitutum  csso  cum  dicit :  Ne- 
(essarii  quofjac  inei,  idesl  familiares  et 
domcstici,  /'ccessc/'unt  a  //le  :  ol  quod 
hoc  uon  sine  cnlpa  illorum  sit,  ostcndil, 
sululeiis  :  Qui  to//it  ab  amico  suo  mise- 
rico/'ili(ini,  scilicet  in  temporo  miscria', 
W/Kjjem  Do//iini <le/'e/inquit, idest  revcron- 
tiara  quam  debet  habero  ad  Deum,  prop- 
ter  quem,  ot  in  (luo  proximiis  diligoudus 
est  :  Qui  /lo/i  di/ic/it  fi'at/-e//i  sut(//i  (/uc/n 
videt,  Deum  gue/n  /lo/i  videt  c/uonu/do  /lo- 
test  di/igere?  ut  dicitur  Joan.  Kpistol.  i, 
capitul.  IV,  20.  Deinde  ostoiidit,  sc  oliam 
a  cousauj^aiincis  csse  derelictum,  diccus  : 
Fratres  7/iei,  idcst  consanguinoi  mel^prx- 
terirru/tt  7/te.  Loquitur  ad  similitudinom 
simul  in  via  inced(!ntium,  ac  si  uiio  ca- 
dente  in  foveam,  alii  iiihilominus  prwco- 
dant,  00  diraisso.  Et  qnidem  aliqualitcr 
excusabiles  ossont,  si  postquam  aliijuo 
terapore  auxilium  tulisseut,  dimisissont, 
vel  proptor  ta-dium,  vcl  propter  dcspera- 
tionem  adjuvandi.  Kt  idco,  ut  inoxcnsa- 
biles  sint,  ostondit  sc  statim  ot  subito  a^) 
eis  esse  dosertum  ;  quod  significat,  cum 
subdit  :  Sicut  torre/is  qui  raptit/i  trn/isit 
in  conva//ibtis,  qui  velocissime  movetur. 
Et  ne  lioc  se  impune  focisse  crcdant,  sub- 
jungit  :  Qui  tit/tct  pruinat/i,  irruet  su/^er 
eum  nix ;  quasi  dicat  :  Qui  proptcr  timo- 
rcm  miuoris  periculi,  a  justitia  ct  mise- 
ricordia  disccdit,  in  majora  pericula  de- 
ducetur  :  nnde  ct  fratres  Job  qui  eum 
pra'terierunt,  compati  nolentos,  ipsi  tris- 
titiam  iii  propriis  persouis  siiis  siistino- 
bunt ;  et  <juod  eorum  pericula  futura  sint 
sine  reraedio,  osteudit,  subdons  :  Tei/i- 
pore  quo  furri/it  disstpati,  idest  temporo 
quo  incurrent  aliqua  pericula,  peri^n/it, 


scilicel  tofaliter  ;  rt  ut  i/tca/ueri/it  soiveii- 
tur  de  loco  stto.  Lociuitur  sub  metaphora 
nivis  de  ([ua  fo(<irat  meutionem  ;  (Hia; 
ciiin  multum  (Irmala  fuorit  per  cougola- 
tioiiem,  nou  slatim  a  propria  solis  cale- 
factione  dissolvitur;  sod  cum  iion  est  con- 
golata,  statim  ad  radium  solis  dissolvitur 
et  (luit.  Hoc  est  orgo  (juod  dicit  :  Ut  in- 
ca/ueri/it  soivc/itur  de  /oco  suo  ;  ide.st,  sta- 
tim  ad  primiim  iinp(Uum  adversitatis, 
qiiasi  cujusdam  caloris,  tota  eorum  pros- 
peritas  dissolvetur.  Uude  dicit  :  Involutse 
su/tt  semitoe  gressuum  eorum.  IUud  ouim 
quod  involvitur,  in  se  ipsum  quadam  tor- 
tuositate  redit.  lllorum  quidem  semitai 
involuta'  siint,  qui  in  consanguineis  et 
amicis  uiliil  nisi  pj-opriam  utilitatem  quaj-  / 
runt  :  proptcr  hoc,  in  tempore  prosp^- 
rilatis  amicitiam  simulaut,  sed  in  tem- 
Pjore  adversitatis  dcreHnquuiit.  Sed  ho- 
mines  qui  fraiidulenter  propriam  utilita- 
tcm  quH'runf,  plerumqiic  a  sua  spe  de- 
ficiuiit ;  ct  ideo  subdit  :  A/nbu/abu/it  in 
vrctium  :  timc  enim  aliqui  in  vacuum 
ambularo  dicuntur,  quaudo  a  finc  ambu- 
lationis  deficiuiit ;  et  non  sohim  eorum 
spcs  evacuabitur,  sed  etiam  contrarium 
eis  accidet  :  uude  soquitur  :  Et  /jei^ibutit ; 
idost  totahtor  destruentur.  Sic  ergo, 
cum  Job  nequo  in  scipso  nec  in  doracs- 
ticis  ncc  in  consanguiucis  auxilium  ha- 
bcret,  non  immerito  doloris  verba  protu- 
lerat.  Consequenter  ostendit,  quod  nec 
in  ahis  amicis  :  tinde  dicit  :  Co7isiderate 
se/ziitas  T/te/nam,  iti/iera  Saba ;  in  quibus 
regioiiibus  maxime  vidobatur  habuisse 
amicos  :  nam  et  Eliphaz  de  Themam  ve- 
uerat,  et  expectate  patdisper,  considera/i- 
tes  scilicet,  utrum  aliqui  per  has  vias 
veniant,  ad  auxilium  mihi  ferendum  ;  et 
hoc  non  videbitis,  quia  co/ifusi  su/it,  sci- 
licet  veniro  ad  me,  quia  speravi,  idesl, 
quia  tempus  erat  in  quo  ab  eis  auxilium 
sperare  dobebam  :  homiiies  enim  qui  auxi- 
liari  nolunt,  confunduutur  visitare  illos  a 
quibus  existimant  sibi  rationabiliter  posse 
poti  aiixilium  ;  voucrunt  quoque  aliqui, 
qui  scilicct  iioii  milii  dedorunt  auxilinm, 
cum  cognoscercnt  se  debere  ;  ncc  cst  mi- 
rum  dc  aliis,  cum  otiam  vos,  qui  sapien- 
tioros  vidcmini,  in  hoc  deticiatis.  Unde 
subdit  :  Nttnc  ve/iistis,  et  modo  videntes 
p/aga7/i  77ieam  timeti,s  :  u§  (qrtp  s^ilicet 


cAm  VI 


4S 


oporteat   vos  mihi   auxilium  ferrc.  Scd  non  fiat  inde  dcteriur,  sed  raelior.  Sed  si 

non  timeatis,  quia  in  nuUo  auxilium  ve.s-  alifjuis  eo  tempore  aliqiiem  reprehendere 

trum  requisivi,  ncc  rcquiro   a  vobis  ut  vcHt,  quo  consternatus  aiiimo,  et  ad  iram 

subveniatis  mihiin  denariis.  IIoc  cst  quod  dispositus  est,  vidctur  non    vcllc  corrcc- 

dicit  :  Numquid  dixi :  Afferte  mihi,(it  de  tioiiem,  scd  subvcrsioncm.  Kt  ideo  dicit, 

substcmtia  vestra  donate  mihi?  Nec  petii  Super pupillvm  irruitis,  et  subvertere  tiiti- 

a  vobis  auxilium  in  bcllo  oonlra  hostes  ;  mini  amicum  vestrum.  Seipsum  pupillum 


et  hoc  est  quod  subdit  :  Liberate  me  de 
manuhostis,  et  demanu  robustorumermte 
me.  Ncc  pctii  a  vobis  auxiHum  doctrina^; 
et  hoc  est  quod  dicit  :  Numquid  dixi : 
Docete  me  ?  scilicct  in  speculativis,  et  ego 
tacebo  ;  et  si  quid  forte  ifjnoravi,  instruite 
me^  sciHcet  in  agendis.  Ncc  solum  vos 
mihi  auxilium  non  praebetis  :  sed  etiam 
quantum  in  vobis  est,  me  verbis  affligi- 
tis :  et  hoc  est  (juod  subdit  :  Qitare  de- 
traxistis  sermonibus  veritatis?  quos  scili- 
cet  primo   protuii  in   mea  lamcntatione. 


nominat,  quia  in  tristitia  positus,  omni 
auxiHo  dcstitutus  erat  :  et  ne  quis  pula- 
ret  (juod  lioc  (Hoerct  timcns  contcndcro 
cum  cis,  quasi  dc  veritate  suie  scntcntiae 
et  Justitia  su,p  causa;  non  pra^sumeret, 
subjungit  :  Verumtamen  quod  cw/jistis, 
cxplete ;  ut  sciiicet  ex  mutua  dispositione 
veritas  elucescat  :  unde  subdit  :  Pricbete 
aurem,  idcst,  auscultate,  et  videte,  idest 
considcratc,  an  mentiar.  IIoc  est  enira 
primum  impedimcntum  vcritatis  inve- 
nicndie  per  disputalioncm,  cura  arK|uis 


quam  KHphaz  reprehendcrc  visus  est,  ut      ea  quae  ab   advcrsario  dicuntur,   audire 


dictum  est.  Et  ut  ha?c  detractio  inexcusa- 
bilis  ostendatur,  excludit  orania  illa  qui- 
bus  aH((uis  reprehensor  a  detractione  po- 
test  excusari.  Quorum  primum  est,  cum 
aliquis  majoris  auctoritatis  alium  pro 
culpa  reprehcndit  :  et  hoc  excludit,  di- 
cens  :  Cum  in  vobts  nullus  sit  qui  possit 
arguere  me.  Secundura  est,  cura  aliquis 


non  vult.  Secundum  impcdimentura  esl, 
cum  ad  audita  clamose  et  contumelioso 
rcspondet ;  et  ad  hocremovcndum  dicit  : 
liespondete,  obsecro,  absque  vnntcntione. 
Est  cnim  contcntio  (ut  Ambrosius  dicit) 
« impugnatio  veritalis  cum  confidcntia  cla- 
moris.  »  Tertium  impcdimentnm  cst,  cum 
aHquis   iu   disputationc  nou   iulcndit   ad 


contra  aliquem  vcrba  dura  profert  adejus     vcritatem,  sed  ad  victoriam   el   gloriam, 


utilitatcni,  ct  non  ad  ipsum  exaccrban- 
dum  ;  et  hoc  est  quod  subdit  :  Ad  incre- 
pandum  tantum^  et  non  ad  utililatcm, 
eloquia  concinnatis,  idcst  sludiosc  compo- 
nitis,  ut  nou  vidcantur  lcvitcr  esse  dicta. 
Tertiura  est,  cura  aliquis  verba  qua-  pro- 
fert  contra  ali^iucm  cfficacibus  ralionihus 
raunit ;  et  hoc  reraovel,  diccns  :  Et  in 
ventum  verba  profertis  ;  quasi  dical  : 
V(!rba  vcslra  inania  sunt,  nullum  rubur 
ralionis  liabcnlia.  Quarlura  csl,  cuni  .ili- 
quis  aruiuoni  reprchendit  eo  tcraporc,  ct 
in  illo  slatu  in  quo  pra'surai   potest  quod 


nt  accidil  in  dispulMlionibus  liligiosi.s  ct 
sophisticis  ;  et  (luanlum  ad  Ikjc  dicit  :  Et 
ioquentes  id  quod  justum  est,  judicatc ; 
ut  scilicct  coiu-cdatls  ca  (pia'  vobis  vidcn- 
tur  vera,  ct  ncgetis  (lua-  vidcntur  falsa  : 
et  si  hoc  feccrilis,  Non  invcnivtis  in  lin- 
gua  mea  iniquitatem,  scilicct  ali(jnid  con- 
tra  juslifiara  (pia'  dcbctur  proximo,  uec 
in  faucibus  mris  stultitia  pcrsouabit,  sci- 
Hcct  aH(iui(l  C(»ntra  sapicntiam,  (lua  rccto 
sciililur  dc  Dco.  Iiilcudcbal  cnim  circa 
(iivina  cl  cir«'a  liuniana,  cl  dcfcndcrc  ct 
piobare  vcrilalcra. 


u\ 


IN  .TOll 


C  A  P  11  T      S  E  P  T  I  M  U  M 


LKCTIO    I 


Mililift  est  viln  homiiiis  suiut  lcrram,  ot  siiiil 
tlies  merconorii  dies  ejus.  Sieut  eervus  desiiler.il 
umbrain,  el  sicul  uierceuarius  imestolatur  lineui 
operis  sui  ;  sie  et  cjio  liuhui  menses  vacuos,  el 
noctes  Inlioriosas  enumcrfivi  milii.  Si  ilormicro, 
dicum  :  yuaudo  eonsurgam  .'  Et  rursum  exiicctabo 
vesperam  ;  et  rejilebor  doloribus  usque  ad  tene- 
bras. 


Elipliaz  iii  superioribns  volcns  beatum 
Job  a   (lospcratioue  rcmovere,  ei  qiiam- 
«iam  tcrreiiam   bcatitiulincm  repromiso- 
rat,  si  incrcpatioiicm  Domini  non  rcpro- 
barct.  Untlc  bcatiis  Job  postqiiam  tristitiaB 
sua'  rationabilcs  caiisas  ostcndit,  vult  ul- 
terius   ostcndcre    pranlicfam   CDUsolatio- 
nem  Elipbaz  ex  repromissione  terrcnao 
felicitatis  esse  incongruam.  Et  primo  Iioc 
ostendit    ex   conditione  pra:>.sentis   vitae ; 
postmodnm  vero  id  ostendet  ex  sua  pro- 
pria  conditione.   Circa  conditiones    vcro 
pi\Tsontis   vita*,    diversa    fuit    bominum 
sentcntia   :    qnidam   cnim  posucrnnt  in 
bac    vita   ulliinam    fclicitatcm    esse ;    et 
banc  sententiam  videtur  scqui  Elipbaz  : 
ibi  enim  est  ultimus  finis  bominis,  ubi 
expectat  finalcm  rctribntioncm  pro  bonis 
ant  malis  :  nnde  si  in  bac  vita  bomo  re- 
muncratiir  a  Dco  pro  benc  actis,  et  puni- 
tur  pro  malis,  nt  Klipbaz  vidcbatur  asse- 
rere,  consoquens  vidcturquod  in  Iiacvita 
sit    ultimns  hominis  finis.    Ilanc   antem 
senlentiam    intcndit  Job    reprobare  :    et 
vnlt   ostendere  quod    praisens  vita    bo- 
ininis  non    babet  in  se    iiltimum  fiucm, 
sed    comparatur    ad    ipsum    sicut    mo- 
tiis  ad   quictem    et    via    ad    tcrminum ; 
el  ideo  comparat   eam  illis  statibus  bo- 
minnm  ([ui    tcndiint   ad   aliqnem  finem, 
scilicct  statui  militum,  quia  militando  ad 
virtoriam  tendiint ;  et  boc   est  quod  di- 
cit  :  Militmcst  rita  Itimiinis super terram\ 


ac  si  dicat  :  Vita  pra^scns,  qua  siipcr  tcr- 
ram  vivimus,  non  est  sicut  status  victo- 
ria',  scd    sicut   statiis  militia'.    Comparat 
etiam  eam  statui  mcrcenariorum  ;  et  Iioc 
est  quod  subdit  :  Et  sicut  mercenarii  dies 
cjus ;  scilicet  bominis  super  terram  vi- 
ventis.  Comparat  aiitcm  praisentem  vitain 
bis  duobiis  statibns  propler  diio  qiKc  ira- 
minent  bomini  in  pra^scnti  vita  ;  ut  sci- 
licet  resislat  impedimcntis  et  nocivis,  et 
proptcr  boc  comparavit  militia}  ;   et   ut 
operetur  utilia  ad  finem,  ct  propter  hoc 
comparavit  mcrcenario.   Ex  utroque   au- 
tem  cxcmplo  datur  intelligi  pra'seiis  vita 
diviuiE  providentiae   subdi  :  nam  milites 
sub  duce  militant,  et  mercenarii  a  palrono 
opcris  mercedem  expectant.  Satis  etiam 
in  bis  duobus  exemplis   apparet   falsitas 
sententia"  quam  Elipbaz  dercndebat.  Ma- 
nifestum  est  ciiim   quod    dux  exercitus 
streniiis  militibus   non    parcit,    pcriculis 
aut  laboribus  ;  sed  sccundum  qnod  mili- 
tiai  ratio  exigit,  interdum  eos  et  majori- 
buslaboribus,  et majoribus periculis expo- 
nit ;  sed  post  victoriam  adeptam  magis 
strenuos  plus  honorat  :  sic  et  paterfami- 
lias  melioribus  mcrcenariis  majores  labo- 
rcs  commitlit,  sed  in   tcmpore  mercedis 
eis  majoia  munera  largitur  :    unde  nec 
divina  providentia  hoc  babet,  ut  bonos 
magis  ab  adversitatibus  et  vitaei  praisentis 
laboribus  eximat,  sed  quod  in  fine  eos 
magis  remuncrct.  Quia  ergo   ex  bis  Eli- 
pbaz  sentcntia   tota  subriiitur,  ad  corura 
confirmationcm  Job  intendit,  et  eam  ef- 
ficaci  ratione  demonstrat.  Manifestum  est 
enim   quod  quaelibet  res  adepto  ultimo 
fine  quiescit  :  unde  necesse  est  quod  cum 
ipsa   voluntas   Iiumana   ultimum  finem 
consecuta  fuerit,  in  illo  quiescat,  et  ul- 


CAPUT  VII 


47 


terius  ad  alia  desideranda  non  moveatur ;  se  ;  ut  pote  in  quibus  perfeetioiiem   fina- 

hoc  autem  contrarium  in  praesenti  vita  lem  adeptus  non  eram  ;  et  noctes,  depu- 

experimur  :  nam  semper  homo  quasi  non  tatas  quieti  contra   afflictiones,   lahorio- 

contentus  pra^seutibus,  futura  desiderat.  sas  numernm  milii ;  idest,  rcputavi  ac  si 

Unde  manifestum  est,  in  hac   vita  ulli-  cssont  laboriosa',  inquantum  in  eis  retar- 

mum  finem  non  esse,  sed  hanc  vitam  ad  dabar  a  prosecutionc  fiuis.  Quomodo  au- 

ahum  finem  ordinari,  sicut  ordinntnr  mi-  tem   habuerit  mcnses  vacuos  et   noctes 

htia  ad  victoriam,  et  dies  mercenarii  ad  laboriosas,  exponit  subdens  :  5<V/or/w«>ro; 

mercedem.  idest,  cum  fuerit  tcmpus  dormiendi  de 

Sciendum  est  autem  quod  in  prsesenti  nocte,  dicam:  Qiiando  consur(/am?  exop- 

vita  praescntia  non  sufficiunt,  sed  deside-  tans  diem,  El  rursum,  facto  die,  expecta- 


rium  tendit  in  futura  propter  duo,  scilicet 
propter    afflictiones  praesentis   vitap,     et 


bo  vesperam;  sic  semper  in  futurum  per 
desidcriiini  tendcus;   et   boc  (luidcm  est 


propter  hoc  inducit  exemphim  auimalis     commnne  omni  liouiiiii  viveuli  super  tor- 

desidorantis  umbram,  dicens  :  Sicut  ccr-      ram  ;  sod  plus  et  miuus  hoc  seutiunt  lio- 

vus^  ab  aestu  affiictus,  desiderat  umbram,      minos,  secuudum  ([uod  ma^'is  aut  minus 

qua    rcfrigeretur  :   et  propter  defectum      gaudiis  ajit  trisfitiis  aftloiuntur  :  nam  (jui 

perfccti  boni  et  finalis,  quod  bic  non  ha- 

betur ;  et  ideo  ponit  exemphim  de  mcr- 

cenario,    dicens  :    Et  sicut   mercenarius 

praistolatur  finem  operis  sui.  Perfectum 

enim  bonum  est  hominis  finis,  Sic  et  ego 

habui   menses    vacuos  ;    idest,    reputavi 

menses  praeteritos  mihl  vacuos  praetcriis- 


in  {.jraudio  ost,  minus  corisidorat  fiiturum, 
plus  aufom  qui  iii  tristitia  ;  ot  iiic(»  ut 
hoc  dosidorium  Job  iii  sc  ossso  vobomons 
ostcndat,  subjuu^nt  :  Et  replebor  dolori- 
bus  usque  ad  tenebras  :  proptoi-  quos  do- 
loros  pra^scns  tompus  si  <!st  mibi  ta*dio- 
sum,  futiirum  magis  dcsidero. 


LECTIO    II 


liKliila  est  caro  nui.i  iiulrciliii*;  ;  d  sordiljus 
pulvcris  culis  nita  aruit,  ct  coiitracta  esl.  Dies  inei 
velocius  trausipriuiit  ([uaiii  a  tcNciiti'  tela  siiccidi- 
lur;  et  consumpti  suut  absciue  nlla  spc.  .Meiucnlo 
quia  ventus  est  vita  inea,  et  nou  revertetur  oculus 
uieus,  nt  videat  houa  ;  ui!c  aspicict  lue  visus  lio- 
niinis.  Ocuiii  tui  in  inc,  ct  non  siilisistani.  Siciit 
consuniitiir  nnbes  et  pertransit ;  sic  (lui  (lesceiulil 
nd  inferos,  non  asceudct,  nec  revertetur  ultra  iii 
doniuni  snani,  iieiine  co^noscet  euui  ainplins  lociis 
ejus. 


Ostond(!rat  siipra  Ix^itiis  .lob,  cousola- 
tiouem  l-Mipbaz  cx  ju-ouiissioiie  fclicitatis 
in  vita  tcrrcna '  fuisse  incptain,  ex  fi;e- 
nerali  conditiouo  vitic  honiiuis  supor 
terram  ;  nunc  autem  inlcndit  ostcudoro, 
eamdem  cousolationcin  iucptaiu  csso  ex 
sua  propria  conditiono  ;  et  proponif  diio, 
qua^  impodiuut  ipsuui  oxpcctaic  [irosp^^ 
ritatom  siipcr  torraiu  :  (|uonnn  priiuiim 
est  inlirniilas  corporis  quaiu  iiatiobaliir  : 


liomini  enim  f;ravi  iutirmitato  detonto 
nil  polost  (•(Uitingoro  (pi(ul  oiiui  iii  bac 
vita  facial  csse  fclicom  :  ot  idoo  dicit. 
Indiita  est  caro  inea  piitreiline ;  (piasi  di- 
cat  :  Uiidi(iiio  (•or[)iis  uioiiiu  ciiciimda- 
liim  ost  [mtrodiiio,  sicut  coi|)iis  circuin- 
dafiir  vcstiuuMito  :  ot  <|uia  vulnora  in 
principio  ciirafa  ad  sanitatoiu  |)orvc- 
niiint,  ostoiidif  vuliioia  siia  os.so  noi,'lec- 
la  :  xwuW  dicit  :  Et  sordibus  jiulveris  : 
noii  cuim  crauf  dobito  iiiodo  cnrafa,  (jiiia 
(ad  littoraui)  in  stor(|uilinio  jacobat,  iit 
supra  dictiim  ost.  Kx[)octafur  anfom  sa- 
iiitas  vuliicrum,  (»fiaiusi  viiliiora  siiif  no- 
glccta.  ([uando  uafura  ost  forfis  ;  scd  iu 
•lob  cfiam  vijj^or  uafnia'  dofocorat  :  uiido 
dicit  :  Cufis  mea  aruit  rt  cnntractn  est ; 
([iiiii  liuiuor  iiafiiralis  jam  coiisum[)tus 
osl,  v(d  pro[)tor  som>ctiit(Mn,  vcl  [iioptor 
iulirinitalciii  :  iindo  iion  videlur  locus  iil 


'  Ai.  :  «  ffiternn.  » 


\H 


l\  .InH 


iii  li;iv  vila  uKniiis  fclitilaloin  cximm  l<«m. 
Si^cqikIuiii    i>sl,    (|U(MJ    |»l(jriiiiiini   lciii|);is 
vit<i'  siM' Jaiii  |)ra>l(.M'i<>ral,  iiikIc  liKMliciiiii 
toinpiiM  rostal);il,  iicc  in  co  |>«)l<>rjil  ma;^'- 
ii;im    l\'licilalcm   cxpcclarc  :    ot    proptor 
hoc  dicit  :  Dirs   inoi  vc/orius  tran^irriDit 
4/Hfrni  a  trrrn/r  trln  surriilifiir  ;  vila  cnim 
liominis    quaiitnm   a<l  alii|ui(i   siniil(>  (>st 
tcxtura*  :  siciil  cnim  illo  (|ui  lcxil  lcl;im, 
lila  lllis  adjnngit,  ut  ad  iierreclion(>in  hda^ 
pervoniatnr,  qua  pprfectu,  oam  succidit ; 
sie  ad   lioc   nl    vitu    hominis  perliciatui", 
dics  di(>l»us  addiiiilur  ;  ciiin  aul(>m  fiierit 
pcrfecl;i,  lol;iJitcr  succidclur.  Idco  ;iiitom 
;iit  «inod  velocins  tninscunt  dies  liominis 
(luam  tela  succidatur,  quia  in  opcre  telaR 
toxtor  interdnm  quicscit  ;  sed  tcmpus  vitae 
hominis  absqiie  quiote  conlinuo  lahitur. 
Scd  possot  ali(|uis  dicere   quod  licet  pln- 
rimiim    tcmporis    vitn>    ejiis    iransierit, 
adliuc  tamon  possif  expectare  reditum  ad 
statum  vit;p  pra'tcritcO  :  posucrunt  (>nim' 
aliiini  quod  post  mortein  transactis  plu- 
rimis  annorum  circulis,  homo  reditiirus 
erat  ad  camdom  vila'  seriom  quam  priiis 
egcrat;    ut   pnta,    quod   Plato  in  fniuris 
temporihns  lecturus  erit  iUhenis,  et  ca- 
dem  aclurus   qua>   prius  cgii ;  et  sic  lio- 
mo,  licet  plurimum  tcmporis  vita?    cjus 
transicrit,  posset  expectare  rcstitutioncm 
beatitudinis  in  viia  ierrcna '  :  et  idco  ad 
boc  rcmovendnm,  subjungit  Job  :  Et  con- 
sinnpti  sitnt   absqiie   ulla  spe,   redeundi 
scilicet  ad  prislinos  dies  :  et  ad  hoc  pro- 
baudum,  suhjungit  ad  Domiuum  loqncns, 
ad  (luem  ab  illo  loco,  Militia  est  vita  ho- 
minis  super  terram,  videiur  dircxissc  ser- 
monem,  dicens  :  Memento  quia  ventus  est 
vita  mra,  idest  vciito  similis  :  sicui  cnim 
ventns  pertransit,  et  ultra  noii  revcrtitur, 
ila  vita  hominis  cum   pertransicrit,  nou 
redit ;  ei  hoc  est  qnod    subdit  :  Et  non 
revertetur  oculus   meus   ut  videat  bona, 
scilicet  icrrcnaj  vitap,  qua>  quondam  h;i- 
hui,  et  nunc  amisi ;  et  sicui  cum  vita  mca 
prjotorierit,  ego  non  revcrtar  ut  vidcam 
hona  tcrrona,  sic  nec  vidcbor  ab  oculo 
terrono  :  unde  scquitur  :  Nec  aspiciet  me 
visus  hominis.  Ponit  cnim   hic  diio,   ut 
signiricct  quod  non  revertetur  ad  conver- 
Riilionem  humanam,   quap  maxime  con- 


sislil  iii  vidcr(?  cl  vidori  :  n;im  visus,  cum 
sit  suhlilior  sonsuuiii,  principatnni   tonct 
in  vil;i  sonsibili.  Sod  (juamvis  post   mor- 
lom  ;il)  hoininis  oculo  so  dixorit  non  vi- 
doiidum,  c()n{il(;tnr  tamen  sc   vidondiim 
o.^so  ah  oculo  divino,  in  hoc  quod  subdit  : 
Oriili  tui  in  mr,  scilicet  orunt.  Doo  oniin 
mortui  conspicui  snnt,  qui  spirilu;ili;i  in- 
tiiotur,  qiiia  mortui  sccundum  spiritum 
vivnnt,  non  sccundum  caruom,  quam  vi- 
sus   hominis  aspicere   potost.  Possot  au- 
lom  aliquis  ex  hoc  intolligerc,  quod  oculi 
Dei  ita  rcspiciaut  mortuum,  non   secuu- 
dum   st;itum  pra>scntom,    sed  socundum 
(juod  respicil  futura,  quasi  homo  mortuus 
itorum  rcditurus  sit  ad   vitam  quam  di- 
misit ;  ci  ideo  ad  hoc  excludendum  sub- 
jungit  :  Et  7ion  subsistam ;  quasi  dicai  : 
Sic  dico,  quod  oculi  tui  in  me  eruni  post 
mortom,    qiiod    tamcn   cgo    postmodum 
ilerato  non  snbsistam  in  statu  hujus  vilai 
terrcnrP  ;  et  hoc  probat  per  simile,  cum 
suhdit  :  Sicut  consumitur  nubes,   et  per- 
trcmsit;  sic  qui  descendit  ad  inferos,  non 
ascendet.  Dicuutur  autera  raoriui  ad  infe- 
ros  descendere,  vel  quia  secundum  ani- 
mam  ante  Chrisii  mortcm  omncs  ad  in- 
fernum  descendcbant,  vel  quia  sccnnduin 
carnom  sub    tcrra   ponuntur.    Quantum 
cnim  ad  praescns  pcrtinei,   nihil  difTert 
quomodocumqne  exponatur  :  nihil  cnim 
aliud  Yult  diccre,  nisi  quod  mortui  non 
redeunt  ad    viiura   pra>teritara ;    et   hoc 
prohat  in  quadam  simili  probationc  suffi- 
cienti.  Sicut  enira  Philosophus  docei  in 
secundo  de  Gcneratione,  tara  iu  coriiori- 
bus  corruptihilihus   quam  in  corporibus 
incorruptihilibus,  quidam  circularismotus 
apparct  :  scd  haec  cst  difrcrcntia,  quia  in 
corporibus  ccelestibus  sccundum  circula- 
tionem  reiteratur   idem    iiumcro,    sicut 
idcra  sol  nuraero,  qui  occidit  et  redit  ad 
ortum  ;  et  hoc  ideo  quia  substantia  uon 
corrumpitur  in  tali  mutaiionc,  sed  solns 
locus  mutatur ;  in  motu  vero  generabi- 
lium  et  corruptibilium  non   redii  idem 
numero,    sed   idcm    specie.    Patei  enim 
quod  secundum  circularera  motum  solis, 
nubium  circulatio  qua;dam  ht  iu  disposi- 
iioue  aeris :  nam  in  hycme  fiunt  nubes, 
et  posimodum  in  aesiate  consumuntur ; 


'  Al.  :  «  futura.  » 


(.WVl  VFI 


49 


et  itcrum  rcdcunte  liyeme,  rcdeunt  nu- 
bes,  non  tamen  cifdem  numero,  sed  spe- 
cie  ;  quia  illa;  nubes  qua^  prius  fuerunt, 
omnino  disparuerunt  :  et  similiter  cst  in 
hominibus  :  non  cnim  iidem  bomines  per 
generationes  redcunt  qui  prius  fuerunt 
secundum  numerum^  scd  solum  sccun- 
dum  spccicm.  Ex  quo  patct  sohilio  ratio- 
nis  illorum  qui  poncbant  rcditumad  cam- 
dem  vitam  et  ad  cosdcm  actus  :  crcde- 
banrcnim  quod  infcriora  disponcrcntur 
secundum  motum  corporum  cfjelestium  : 
unde,  cum  rcdierit  eadem  constellatio 
post  plurima  tcmporum  spatia,  credebant 
quod  rcdirct  ct  cadem  res  numero  :  non 
est  autem  necessc  quod  redeant  eadem 
numero,  ut  dictum  est,  sed  solum  similcs 
secundum  spcciem.  Poncbant  autem  isti, 
quod  homo  mortuus,  post  certa  tempo- 
rum  spatia,  non  solum  rediret  ad  vilam, 
sc.d  ctiam  ad  easdcm  posscssioncs  et  do- 
mos  quas  prius  hal)ebat ;  et  ideo  ad  hoc 
excludcndum,  suljjungit  :  Nec  revertetur 
ultra  ad  domum  suam.  Poncbant  etiam 
quod  eadcm  opera  acturus  erat  quae  prius 
egit,  et  eadem  officia  et  dignitates  habi- 


turus  :  unde  ad  hoc  ctiam  excludendum 
subjungit  :  Xec  cofj)ioscet  euni  amjjlius 
locus  epis ;  idest,  non  redibit  ulterius  ad 
locum  suura  :  et  accipitur  hic  locus  pro 
statu  pcrsona^,  illo  modo  loqueudi  quo 
dicere  consuevimus  :  Istc  habet  maguuia 
locuin  in  ista  civitafe.  Manifestum  est  au- 
tem  cx  his,  quod  Job  liic  resurrectioncra 
quam  fidcs  asserit,  uon  ncgat,  sed  redi- 
tum  ad  vitam  carnalem,  quam  Juda^i  po- 
nunt,  et  alii  quidam  Philosoplii  posue- 
runt.  Nec  hoc  etiam  contradicit  narrationi 
Scripturae  de  hoc  quod  ahqui  sunt  resus- 
citati  ad  vitam  pra'scntem  :  quia  ahud 
cst  quod  miraculosc  agitur,  aliud  est 
quod  agitur  sccundum  cursum  natura- 
lem,  prout  liic  loquitur  Job.  Consideran- 
dum  cst  ctiam,  quia  quod  supra  dixit, 
Mcmento  quia  ventus  est  vita  mea;  non 
ideo  dixit  quasi  in  Deum  oblivio  cadat ; 
scd  lo(|uitiu'  cx  hypothcsi  positionis  ad- 
versariorum.  Si  enim  Dcus  rcpromittcret 
homini,  cujus  vita  jam  quasi  prieleriit, 
bona  in  hac  vita  tcrrena,  videretur  quasi 
oblitus ;  quia  vifa  hominis,  ad  modum 
venti,  sine  reditu  transit. 


LECTIO    IIT 


(^iiiipropter  ot  ego  uon  parcam  ori  iiieo  ;  lo^iuar 
in  Iriltiilatione  spiritus  niei  ;  confal)uIal)or  cuni 
ainarilutline  aniniip,  nicir'.  NuuKiuid  niaro  cj^o  suni, 
aul  cctus,  (juia  circunideclisti  nic  carcere  ?  Si  di- 
xero  :  Consolabitur  inc  lectuhis  meus,  et  relevnl)or 
loquens  mecuin  in  stratn  nino  ;  terrebis  nie  por 
sonniia,  (!t  per  visioncs  iiorrorc  (;(nn;nlics.  (,)uan)o- 
hreni  clc^'il  suspendimn  aiiima  incu,  el  niorlcm 
ussa  mea.  Desperavi,  neiiua([nam  nllra  jani  vi- 
vam. 

Postquam  ostcndit  Job,  (•ousolalioucm 
Elipha/,  promittculis  [irosp^jritafcui  tcr- 
rcnam,  fuisso  incongnuiui,  pcr  rationcs 
ostonsivas,  nuncidcm  ostcudit  deduccudo 
ad  incouvenicns  :  (]uia,  si  illi  cousolatioui 
innitcretur  qua'  ox  spc  tcrrciuc  prospcri- 
talis  sibi  ali(|uaiulo  sccuuduni  Eliphaz 
danda  erat,  cinn  ista  sp(>s  fiivola  sif  ct 
vaua,  ut  ostcusum  est,  sc^iucrctur  (juod 
oportcret  cum  adhuc  iii  fiislitia  rcma- 
nere,  ot  doloris  verba  proferre,  ct  peni- 
tus  desperaro  ;  et  ideo  quasi  coutra  popu- 


lum  disputans,  concludit  :  Quaproptrr ; 
sciliccl,  \aiuim  est  cxpcctarc  prospcrita- 
tcm  tcrrcuam,  ul  ostcusiim  cst  ;  cf  aliuu- 
de  non  habctis  uude  mc  consolcmini  : 
crgo,  ct  cr/o,  quasi  consolationc  desfitu- 
tiis,  iit))t  j)arcatn  ori  nwo,  y\\\\\\  lo^iiuu' 
vcrba  lamcntatiouis,  proiit  mens  suggc- 
rct  :  ct  hoc  est  (juod  subdit  :  Lot/uar  iii 
Irihiildtidtu'  s/)iritus  ttici ;  scilicct,  sccun- 
(luiii  (|uod  tribiilafio  (luam  pafior,  spiri- 
tum  nu>un)  imitcllif  ad  Kxjucudum.  .Noc 
soluni  adcrat  oi  tribulafio  cxtcrior.  scd  ot 
liislilia  iiilcrior  cxiiide  conccpla ;  el  idco 
subdit  :  Confdltulahitr  cuni  aniarittuline 
aititn.v  ntcv  ;  uWA,  in  amariludiuo  (juasi 
lahiilosa  vcrlia  lo(juar,  sccuinlum  (jiiod 
aiuaritinlo  aiiiiua'  nu'a>  mihi  miiiistrabit, 
Intcr  ccfcra  autciu  (jua'  hominos  nmari- 
cati  confabulari  stilcnl,  i)ra'cipuo  solcnt 
in(juircro   do    causis   sua'    amariludiuis, 


XVIII 


50 


IN  JOIt 


qnin  vix  rsl  aliiiuis  Jimaricatiis  «|iiiii  vi- 
diMliir  silti  vi'l  pniifiis  iiijiistt'  \<'l  pliis 
juslo  afHi.liis  »!Sso  ;  et  i(lr<»  .I"l>  K'''«'"^ 
porsniiaiu  JK.ininis  aniaric.ili,  iiniiiiril  dc 
oaiisa  ariliclionis  sna'.  diccns  :  .\i/ni(/ni(/ 
mfirr  siitn  vijn,  tiiit  rcfiis,  i/iiiti  cininn- 
deillsti  tnc  rarrcrv?  V\n  nolandiiin  csl, 
(Iiiia  alilcr  proviilentia  divina  opcratnr 
circa  croaturas  rationalos,  ot  alitcr  circa 
y-  irrationalcs.  Iii  croaluris  «'nim  lationali- 
'  biis  iiivtMiilnr  moritnm  ot  dcmcritiim, 
proplcr  lihciiim  arbitrinm  ;  «'I  propter 
hoc  dclicntur  ois  pania'  ct  praMiiia  ;  creu- 
tura»  vero  irralional«'s,  cum  in)n  liabeant 
liborum  arbitriiim,  noc  mcrenlnr  nec  de- 
merentur  pa*nas  et  pra-mia  ;  sed  operatnr 
Dous  circa  oas  ad  «wum  ampriationom 
vol  rostriclionom,  socimdum  quud  com- 
polit  ad  boniim  universi.  Kx  «lua  (luidom 
provisiono  seu  ratione  contingit  quod 
Dous  marc  coercct,  ne  totam  terra'  su- 
pcrficiem  occupct,  ut  sit  locus  animalibus 
ex  torra  nascenlibus  :  sic  eliam  cete  in- 
fra  marc  Occaiium  coercet,  ne  si  in  alia 
maria  deducerelnr,  aliqnibus  possot  e.sse 
ctiam  nocumonlum  :  et  ideo  inquirit  Job, 
utrum  similis  causa  sit  suw  afflictionis 
caus»  proptcr  quam  coarctatur  marc  aut 
cetus,  ut  scilicet  afflictus  sit,  non  proptcr 
aliquod  suum  dctrimentum,  sed  proplcr 
arniiiam  utililatcm  exinde  aliis  prove- 
nicnlom.  Dicit  autem  se  carcere  circum- 
dalum,  eo  quod  ila  oppressus  erat  tribu- 
latione,  quod  ex  nulla  parte  patebat  sibi 
vel  liberatio  vel  consolatio  :  et  ideo  con- 
se(]ucnter  ostendit  se  privatuni  esse  illis 
rcmediis  (luibiis  afflicti  solont  consolari  : 
«luorum  unum  est  somnus,  nam  proptcr 
somiium  tristitia  mitigatur  :  et  lioc  nota- 
tur,  cnm  dicit  :  Si  dixero  :  Comolahilur 
me  lectuliis  incns,  scilicet  temporc  dor- 
mitionis.  Aliiid  remedium  est  cum  homi- 
nes  sapicntcs  pcr  dclibcrationom  rationis 
se  ipsos  consolantur  ;  et  hoc  rcmcdium 
tangil  cum  dicil  :  Hrlcvabnr,  scilicct  ab 
opprcssione '  tristitia^  lof/ucns  mccinn, 
per  dclibcralionem  rationis,  in  siratu 
meo.  Ilomiues  enim  sapientcs  quando  so- 


lilarii  siiiil.  cl  a  tumiiltibus  Iiomiunm  ct 
no{^'olioriim  s«'moti,  liinc  magis  socum 
loijui  possiint,  s«>ciiii(iiim  ralioiicm  ali- 
(|uid  coLi^itando.  Sod  isUi  romodia  cum 
jiivaro  non  poloraiit  ;  (juia  toinporo  (iiio 
his  rcmodiis  uli  dobobat,  adeiaiit  sibi  alia 
impiMlimonta,  (luibiis  perturbabatiir  ;  sci- 
licet  somnia  Ituribiiia,  ct  visioncs  horri- 
bilos  ;  ct  hoc  cst  quod  subdit  :  Tcrrehis 
nic  pcr  somnia,  qua^  scilicet  dormionti 
apiiaront,  ct  jjcr  visioncs  :  qua'  scilicct 
appaniiit  vigilanli  -  ab  usu  cxteriorum 
scnsuum  alienato,  /lorroj^e  crmcuties  :  so- 
lent  enim  nocturna  pliantasmata  confor- 
mia  esse  diurnis  cog-ilationibus.  Unde 
quia  Job  in  die  mo»rores  cogilabat  simi- 
bus  phantasmatibus  pcrturbabatur  in 
nocle.  Inlirmitas  cliam  corporis  ad  lioc 
operatur,  ut  perturbata  phantasmala 
dormienlibus  appareant.  Sic  ergo  uiidi- 
quc  consolatione  exclusa,  nullus  modus 
mihi  rcmanet  tot  angustias  evadendi  nisi 
pcr  morlom  :  ot  idco  pra^elegi  mortom 
quantumcumque  abjectam,  ut  vitem  tan- 
tam  miseriam  :  et  hoc  est  quod  dicit  : 
Quaniohrcm  elcrjit  suspcndium  anima 
mea.  Et  ne  putarotur  ha^c  electio  ex  ali- 
qua  infirma  cogitalione  provenire,  aliis 
fortibus  cogitationibus  repugnanlibus, 
subjungit,  nil  cssc  in  se  tam  forte  quod 
mortem  non  desideret ;  et  hoc  est  quod 
dicit  :  Et  mortcm  ossa  mea  :  solet  enira 
per  ossa  in  Scriptura  id  quod  est  in  ho- 
mine  robuslius  designari ;  et  quare  hoc 
eligit,  ostendit  cum  subdit  :  Desperavi; 
idest,  a  spe  quam  mihi  dedisti  ut  iterum 
fruar  prosperifate  terrcna  :  et  quare  des- 
pcravcrat  ostondit  subdcns  :  Xeqitaquatn 
ultra  jam  vivam  :  in  quo  duo  possunt 
inleHigi,  qua'  supra  posuerat  :  scilicet 
quod  majus  tempus  vitae  sua3  jam  prffite- 
ricrat ;  et  quod  non  erat  reditus  post 
mortem  ad  eamdcm  vitam,  ut  scilicet 
viveret  supcr  terram.  IIoc  crgo  inconve- 
nicns  inferebat,  ipse  Job  ex  cOnsolatione 
Eliphaz,  quod  scilicet  dcspcratus  mortem 
cligeret,  et  non  haberet  uude  tristitiam 
rcprimeret. 


Al.  :  o  oppositione. 


2  Al.  :  <i  vigilantibus.  » 


CAPUT  VII 


51 


LECTIO   IV 


l 


Parce  mihi,  Doininc,  nihil  cniin  sunt  dies  mei. 
Quid  cst  liomo,  qnia  magnificas  enm  ?  Aut  quid 
appouis  crga  eum  cor  tuum?  Visilas  eum  diluculo, 
et  suhitu  probas  ilhun.  Usquequo  nou  parcis  mihi, 
uec  diniittis  me  ut  ghitiam  salivam  meam?  Pcccavi, 
Quid  faciam  tiJ)i,  o  custos  hominum?  Quure  posuisti 
me  contrarium  tihi,  et  factus  sum  mihimetipsi  gra- 
vis?  Cur  non  toUis  peccatum  meum,  et  quare  non 
aufers  iniquitatem  meam  ?  Ecce  nuuc  in  pulvere 
dormiam  ;  et  si  maue  me  quaesieris,  non  subsis- 
tam. 

Postquam  ostendit  Job,  quod  consola- 
tio  Eliplmz  ex  jiromissione  felicitatis  tcr- 
rena',  inducebat  eum  ad  desperationcm 
et  desiderium  mortis,  ostendit  quid  sibi 
sperandum  relinquatur  a  Deo,  ut  scilicet 
tribulatio  illata  cesset ;  et  lioc  est  quod 
dicit  :  Parce  miJd,  Domine,  quasi  dicat  : 
A  spe  prosperitatis  terrenai  decidi  :  Iioc 
mibi  sulTicit  ut  parcas,  idest  flagellare  de- 
sistas  :  ct  quia  ad  parcendum  inducere 
solet  parvitas  ct  miseria  bominis,  sul)- 
jungit  :  Nilii!  eiiim  swit  dies  mei;  quod 
videtur  referri  ad  bominis  parvitatem  et 
ad  vil;e  brevitatem^  et  communiter  (juan- 
tum  ad  omnes,  et  speciabter  quantum  ad 
seipsum,  cujus  dies  jam  praitericrant. 
Utrumque  autem  consequenter  prosequi- 
tur  :  ct  primo  dc  parvitate,  dicens  :  Qidd 
est  Jiomo,  idest  (luam  parvum  qiiideui  et 
infiiiTHim  secuiHbim  corpus,  (jtiin  ma(jni- 
ficas  cuni?  iionore  grandi  inter  ceteras 
creaturas.  Aut  quid  apponis  err/a  eunt 
cor  tuum?  eum  scilicet  speciali  cura  cus- 
todiendo  et  protegendo.  Ubi  consideran- 
dum  est,  quod  licet  omnia  subsint  divina^ 
providentiie  omnia  tamen  seciindum  sla- 
liim  siiiiin  ordine  [)r()se(|iu!nfi  a  Deo  ali- 
lcr  et  alifer  disponunliir.  Cum  enim  oui- 
nia  particularia  bona  i\\\w  suiit  iii  univer- 
so,  ordiiiari  videantiir  ad  (•«iinmune  ho- 
niim  imiversi,  sicut  pars  ad  foliim,  et 
imperlectum  ad  perfecluni  ;  eo  inodo 
aruiiia  dis[)onuntur  secuiKliiiu  diviiiam 
provi(l(Uitiain,  scciindiini  (|ii(ul  iKihciil  or- 
(linem  ad  univeisiun.  Sciendiini  est  au- 
tem,  ((uod  secundum  modum  (juo  ali(|ua 
participant  perpefuitafem,  essenfialiter 
ad  perfectionem  uuivorsi   spcclanl ;   se- 


cundiim  aufem  qiiod  a  pcrpctultate  defi- 
ciuiit,  accidcnfaliter  pertinent  ad  pcrfec- 
tionem  universi,  et  non   per  se,  et   ideo 
secundum   quod    ali^jua    perpetua    suut, 
propter  se  disponunfur  a  Deo  ;  secuudum 
autem  quod  corruptibilia    sunt,  propter 
abud.  Quai  ergo  perpetua  sunt  et  spccie 
et  iudividuo,    propter  .se   gubcrnantur  a 
Deo.  Qua;  autem  sunt  corrupfibilia  indi- 
viduo,  perpctua  specie  fantum,  secundum 
speciem  quidem  propter  se  dispensantur 
a    Deo,    secundum    autem    individuum 
propfer  speciem  tantum  ;  sicut  bouum  et 
maliim  quod  accidit  iii  brufis  animalibus, 
utpotequodluec  ovis  occiditurab  hocbipo, 
vel  aIi(]uodaliud  bujusmodi,  non  dispensa- 
tur  aDeopropteraliquod  merifum  vel  de- 
meritumbujuslupiveIbujusovis,sedprop- 
ter  bonum  specierum,  quia  divinitus  uui- 
cuique  speciei  ordinatus  est  proprius  ci- 
bus  ;  et  boc  est  qiiod  dicit  :  .1///  quid  ap- 
ponis  erfja  eunt  cor  ttiunt  ?   dum  scilicot 
ei  providcs  propter  ejus  bonum  ;  non  ap- 
ponit  aufem  iii  brulis  ergasingularia  cor 
sunm,  sed  crga  bonuin  .speciei,  quod  po- 
test  esse  perpetuum.  Quo   modo  autem 
apponat  erya  eum   cor  suum,  osfendit, 
cum  siibdit  :    Visitas  eunt  diluculo ;  idcst 
a  piiiici[iio  nafivifafis,  fua  [irovidcufia  ad- 
minisfraus  ei  ([ua'  suiif  neccssaria  ad  vi- 
tam,  et  magnificatioucm,  faiu  corporalem 
quam    spirifiialem  ;  et  subiln  jwobas  il- 
luni;  pcr  adversa,  iu  quibus  a[)paret  qua- 
liler  se  babeat  ad  virfufcm  :  ([uia,  sicul 
babcfur  Eccli.  xxvii,  (>  :    Vasa  fiijuli  pro- 
hat  fi)rnaj\  rt  /loniiucs  Justos  trnfatio  trt- 
hulationis.  Dicifiir  aufem  Deus  li«»ininem 
[iroliare,  nou    iif    i|)se    discal   ([ualis  osl 
liomo,   scd  ut  alios  ciiiu  cognoscore    fa- 
cial,  cl    ut  i[)semcl    sei[isum   coKUoscal. 
Ihec  aulem  vorba  non  sunt   iiilclligonda 
fan(|iiain    im|)robaiilis  diviuam  circa  \\6- 
iniiics  soliciliidiucm  ;    scd    tau((uaui  iu- 
([uirciitis  ef  adiuiraiitis  :    id   ouim   t|Uod 
(lc  Iiomine  videtur  exlorius,  parvum  qui- 
dom  est,  frai^ile  et   caducum.  Uudo   mi- 
rum  videtur  (juod  Deus  lantam  soUcilu- 


K^ 


1\   .lOR 


(liiitMii  lialRMt  (lo  lioiiiint',  iiisi  alii|nid 
lattM*»'t  in  i'o  i|n(i(i  (\ssct  |)(»rp('tnitatis  ca- 
pax  ;  et  pcr  luinc  iiKjnisiti^niom,  ol  admi- 
rationom  sontonlia  l",li[>liaz  cxclnditnr  : 
qnia  si  non  ossot  alia  vita  lioniinis  nisi 
qna*  est  snpor  toriani,  non  vidorotnr  con- 
dig"niis  homo  taiita  Doi  s(dicitndino  ciroa 
ipsnm.  Ipsa  orpo  solicitndo  (|iiam  Dons 
spooialitor  liabet  de  liomino,  domonstral 
aliam  osae  vitam  hominis  post  corporis 
mortom. 

Deindo  aliam  rationom  snhjnn^^it,  ut 
sibi  parcatur,  snmptam  ox  brevitato  vita% 
eam  sub  intorrogatione  proponens,  cum 
dicit  :  Usqnequo  non  parcis  mihi?  qm\?>\ 
dioat  :  Tempus  hominis  brove  est,  et  tem- 
poris  vita'  nnvo  major  pars  transiif  :  qiiis 
ergo  terminus  expootatnr  ut  mihi  i^arcas, 
si  modo  non  parcis,  ut  saltcm  aUquod 
breve  spatinm  liaheam,  in  quo  quies- 
cam?  0"f>d  significal  in  hoc  qnod  snb- 
dit  :  Nec  dimitlis  me,  ut  (jlutiam  salivam 
meam  ?  hominos  onim  dum  vcrba  profe- 
runt,  salivam  grlutiro  non  possunt  :  nc- 
cessarinm  est  orgo  in  loqucndo  aliquam 
modicam  pausam  fieri,  ul  saliva  vcl  ex- 
puatur,  vel  glntiatnr  :  cui  quidem  moru- 
lae  *  residuum  tempus  vita^  suai  compa- 
i*at  :  ac  si  dicat  :  Si  paroere  diffcras,  non 
remanebit  mihi  a  Uiborihus  aliqua  quies, 
saltem  illi  ])ausa'  similis  qua  loqucntes 
salivam  glutiunt.  Et  hoo  ctiam  pro- 
cedit  ex  suppositione  sententia;  Eliphaz  : 
quia  si  non  sit  vita  alia  hominis  nisi  qn» 
est  hominis^  super  terram,  uon  restat 
qnando  Dcus  parcat,  si  in  hac  vita  non 
parcit.  Possct  autom  aliquis  dicorc,  Job 
indignum  esse  ut  sihi  parcalur  a  Doo, 
quia  peccata  sna  mcroiitur  eum  ultcrius 
affligi,  secundum  scntentiam  Eliphaz,  qui 
eum  propter  peccata  flagellari  pulabat ; 
et  ideo  subdit  :  Peccavi ;  quasi  dicat  : 
Esto  quod  peccaverim,  ct  propter  hocmc- 
rear  flagellari  :  adhiic  rcmanct  ratio, 
quarc  mihi  parcoro  dohcas  ;  et  snhjungit 
adhuc  tres  rationes  quare  parcero  Dous 
debeat,  sumptas  ex  hominis  inhrmitate. 
Qnarum  prima  sumitur  ex  impotcntia  sa- 
tisfaciendi  :  homo  enim  nihil  cciudignum 
facere  potcst  propriis  virlulibns^ad  rocom- 
peusandum  ollensam  quam  contra  Dcum 


coinmisit ;  et  hoc  cst  quod  dicit  :  Quid 
fnciam  tiffi,  o  custos  liominum  ?  qiiasi  di- 
cat  :  Si  taiitam  soliciludinom  do  homini- 
hus  haboas  (luasi  ciistos  oorum,  ut  de  sin- 
gnlis  ooriim  aclibns  ralionem  ro(jniias, 
iion  sni)j)oliint  moa^  viros  ad  facicndum 
aliqnod  proj^tor  (juod  pcccata  mca  rcmit- 
tas  :  nndo  si  lioo  oxpectatiir,  numijnam 
mihi  j)arceres  ;  ot  ideo  hoc  non  ohstante, 
mihi  parccrc  dcbcs.  Secnnda  ratio  snmi- 
tur  ex  impotontia  perscvcrandi  :  homo 
onim  post  corruptionom  humanai  natura^ 
pcrsevcrare  non  potost  sinc  gratia  Dei  : 
unde  et  in  sacra  Scriptura  consuetum  est 
dici,  quod  Deus  aliquem  indurat,  vel  ex- 
c.TPcat,  ex  hoc  quod  gratiam  non  largi- 
tur,  per  quam  emolliatur  et  videat.  Se- 
ciindum  crgo  huiic  modum  hic  loquitur 
dicens  :  Quare  posuisti  me  contrarium 
/M/.^idost,  quare  mihi  gratiam  non  de- 
disti,  per  quam  in  hoc  pcrsevorarem,  ut 
mihi  contrarius  non  esses  propter  pecca- 
tum?  Ouicumqne  enim  peccat,  qiianlum 
in  se  csl,  Deo  contrarius  est ;  dum  scili- 
cet  divinis  mandatis  repugnat,  sive  quai 
sunt  in  lcge  scripta  tradita,  sive  natura- 
liter  indita  hominis  rationi. 

Sciendum  est  autcm,  quod  hominis 
ratio  fortior  est  inter  omnes  animae  vir- 
tutcs  :  cujus  signum  cst,  quod  aliis  im- 
perat,  ct  eis  utitur  ad  suum  finem.  (!on- 
tingit  tamen  quod  ratio  intcrdum  ad  mo- 
dicum  absorbetur  pcr  concupi.scentiam 
vel  iram,  aut  alias  infcriorum  partium, 
ct  sic  homo  peccat ;  non  tamcn  infcriores 
vires  sic  possunt  rationem  ligatam  tone- 
re,  quin  sempcr  redcat  ad  suam  nafu- 
ram,  qua  in  spirifualia  bona  homo  tcn- 
dit,  sicut  in  proprium  finem.  Sic  ergo 
pugna  quaidam  fit  eliam  hominis  ad  seip- 
sum,  diim  synderesis  remurmurat  ratio- 
ni^  propter  hoc  quod  pcr  coiicupisccntiam 
vel  iram  absorpta  peccavit,  ex  quo  ex 
pcceato  pra'tcrito  infcrioribus  viribus  cst 
addita  pronifas  :  ct  idco  ad  similcs  aclus 
propter  consuetudincm  ratio  non  potest 
libere  uti  infcrioribus  viribus,  ut  eas  sci- 
licet  ad  superiora  bona  ordinet,  et  ab  in- 
feriorihus  rctrahat ;  ct  sic  homo,  dum  fit 
contrarius  Deo  per  poccatum,  fit  etiam  si- 
bimetipsi   gravis  ;  et  hoo  est  quod   sub- 


'  Al.  :  «  lioTuls.  I» 


*  A\.  deeBl.  :  «  hoiuiuis. 


(:a!'(^t  vfii 


53 


i 


flit  :  Et  factus  sum  mihimetipsi  rjravis? 
In  (]uo  apparct,  quod  pcccatum  statim 
suam  poenam  habet  :  cl  sic  post  lianc 
poMiam  facilius  videtur  homini  esse  par- 
ccndum. 

Tcrtia  ratio  sumitur  ex  impotentia  ho- 
minis  ad  purgandum  peccatum  :  homo 
enim  per  seipsum  in  pcccatum  labitur; 
sed  solius  Dei  est  peccatum  rcmittere  ;  et 
ideo  quan-it  Job,  si  poena  mea  cessare 
non  debet  quamdiu  peccatuin  manet,  et 
tu  solus  peccatum  auferre  potes  :  Cur 
non  tollis  peccatum  meum^  quod  in  te 
Deum,  vel  in  mcipsum  commisi?  Et  ad- 
huc  subditur  :  Et  quare  ?io)i  aufers  ini- 
quitatem  meam  ?  si  qua  est  contra  proxi- 
mum  commissa. 

Considerandum  est  autem,  quod  hujus- 
modi  quaistiones  Job  non  facit  quasi  te- 
merarius  divinorum  judiciorum  inquisi- 
tor,  sed  ad  felicitatem  destruendam  quam 
advcrsarii  asserere  nitebantur,  scilicet 
quod  in  hac  vita  tantum  csscnt  expec- 
tanda  a  Dco  bona  vel  mala  pro  factis  hu- 
manis  :  quo  (juidem  posito,  lota  ratio 
divinorum  judiciorum  turbatur,  (luii)us 
homines  iu  hac  vita  punit  propter  pec- 
cata,  vel  peccata  remittit  secundum  quod 
cos  prieordinat  ad  vitam  futuram  vel 
prjpdcstinando  vel  reprohando.  Si  autem 
iioii  esset  vita  futiu'a,  scd  lantum  pry- 
sens,  non  esset  ratio  ({uare  Dcus  dillcrrct 
parcerc  iis  quibus  parccrc  inten(ht,  aut 


eos  justiflcare  et  remunerare ;  ct  ideo 
Job,  ut  suam  intentioneni  aperiat,  sub- 
dit  :  Ecce  iiunc  in  pulcere  donniam  : 
quia  jam  in  promptu  est  finis  vitai  meae, 
cum  raoriar  resolvendus  in  pulverem ; 
et  propter  incertitudinem  mortis,  tempus 
vitai'  non  potost  expcctare.  Finitur  etiam 
dies  crastinus  :  et  ideo  subdit:  Et  si  mane 
me  quxsieris,  non  suhsistam ;  quasi  di- 
cat  :  Non  possum  repromiltere  :  raihi 
tempus  vitiE  usque  in  mane,  nedum 
longa  vitffi  spatia,  in  quibus  expcctare 
possim  quod  mihi  parcas,  si  aUa  vita  non 
erit. 

Considerandum  est  autem,  quod  Job 
procedit  more  disputationis,  cui  a  princi- 
pio  sufficit  lalsam  opinionem  repellere ; 
et  postmodum  aperit  (juid  ipsc  de  veritate 
sentiat.  Notandum  est  etiam,  quod  Job 
in  verbis  prwmissis  tres  ratioues  tetigit 
quarc  aliquis  in  hac  vita  flagellatur  a 
Deo.  Prima  est,  ut  cohibcatur  cjus  maU- 
tia,  ne  aliis  possit  nocerc  ;  ct  hanc  ralio- 
ncm  tctigit  cum  dicit  :  Numquid  mn/e 
sum  efjo,  aut  cetus^  quia  circunuledisli 
me  carcere?  Secunda  est,  ut  liabeatur  ho- 
miuis  experientia,  ut  soilicet  virtus  ejus 
manifcstetur  ;  et  hanc  tetigit,  cum  dixit  : 
Visitas  eum  diliculo,  ct  subito  jn-obas  il- 
lum.  Tcrtia  cst  iii  p(Pnam  i)CccatoruJU  ; 
ct  hauc  t(!liKil,  ^'"ni  dixit  :  Pcrcavi :  quiil 
faciam  fib/,  o  custos  /lominum  ? 


C  A  P  U  T       0  C  r  A  V  U  M 


LECTK»  I 


Resiiondons  aiilein  Ualdiid  Suliilcs  dixit  :  rsiiiic- 
(|iio  lo(]ii('ris  liiii.i.  cl  s|piiiliis  miilliidi'\  scriiicnics 
uris  liii  ?  Nuiiii|iiid  Dciis  sii|)|)luiitiil  jiidiciiiiii.  aiil 
omiiipolciis  siibvcrlil  (|nod  Jiislum  csl?  lCliain  si 
(llii  tiii  pcccavcniiil  ci,  ct  diiiiisit  cos  in  inaiiii 
iiiii|Mitatis  siiic,  tii  lainon  si  diliiciilo  consiirrcxcris 
nd  Dciim  cl  omiiipotcnlcm  liicris  dcprcciiliis,  si 
miiiidiis  cl  rcctns  iiiccsscris,  slatiin  cvigilaliil  ad 
tc,  ct  pacnlmn  rcddot  haliitncnluin  jiislilia»  lua\  in 
laiitiiiii  iit  si  priora  hia  rncriiil  jiarva,  cl  novissimn 
tiia  multiplicontiu'  uimis. 


In  superioribiis,  bcatiis  ioh  (Uclis  EU- 
pha/.  rosponiUI,  cjus  scnlciitiaiu  cfMcrtci- 
tcr  cl  profundc  cvacuainh» ;  scd  Ilaldad 
Siibilcs  in  camdiMii  scnliMiliain  nim  KU- 
pha/  concuidans,  pnifundilulcm  bcuti 
Job  iion  coiupr«'li(Mulcrat  :  ct  idoo  contra 
rcspon.sioncm  hcati  Jol>  loqiulur,  hi«iil 
solcnt   honiincs   Uxpii  coiitru   sont^uilia.s 


54 


|\    KMt 


iioii  iiilrlloctas.  Iloruinos  auftMii  non  coni- 
prrluMidtMitcs  iiKMilcs  l(tt|n(Mitiniii,  in 
duohns  (irlioon»  soI(Mit  :  (inornin  iinnni 
ost,  qiiin  iiosciiiiit  (jiiaiKJo  illc  (|ni  lo(ini- 
tnr,  ad  fliKMn  proposifi  pinveiKMit  ;  alind 
est,  (luod  ordiuationom  sermonnm  lo- 
qiienfis  (Mp(Me  iioii  possunf  ;  et  ho(*  iu 
verbis  Ilaldad  Snliifes  inanifesle  ajjparef ; 
dicif  (Miiin  :  Rf.yjonr/rns  (iiitcm  lialdiid 
Su/iitrs  di.rit  :  i's</urf/i(o  /ot/ncris  ta/ia  ? 
Yidehafur  enim  ei  (piod  niinis  protraxis- 
sct  sermonem,  iion  consideraus,  ucc  in- 
tellif,'ens  ad  ([iiem  flnem  Job  snnm  scr- 
moiKMii  prodncere  volebat.  Similifer  efiam 
ordinafionem  eorum  qua'  Job  dixcrat, 
qualifer  scilicel  adinviccm  compacfa 
erant,  non  capiebat ;  et  ideo  subdit  :  Et 
sjfiritus  mu/tijt/ex  sermoncs  oris  tui?  Re- 
pulabat  euim  ((piia  Job  multa  protulerat, 
quoriim  ordinem  ipsc  nou  capicbat)  quod 
essent  verba  dissnfa,  et  qnasi  Iiominis 
sine  rafione,  ex  impetu  spiritus  varia  lo- 
qneutis  absque  ordine  rafionis.  Et  quia, 
ut  dictum  est,  Baldad  intentioue  Job  non 
compreIienderat_,  cjus  verba  in  alia  inten- 
tioueaccipiens,  ad  incouveniens  deducero 
conafur.  Yolens  enim  Job  snperioribus 
oxclndere  senteiitiam  Kliphaz,  poneiifis, 
quod  advcrsitates  in  lioc  miindo  pro  pec- 
catis  hominnm  coutingebaut,  et  quod 
pcccatoros  flagellafi  a  Deo,  si  convertan- 
tur,  ad  statum  prosperitafis  rcduccnfur, 
contra  ntrunKjue  locutns  fuerat.  Nam 
confra  primnm,  uf  supra  expositum  cst, 
dixcraf  :  i'ti)i^tm  ajipcndcrcntur  pcccata 
mea.  Contra  sccundurn  dixerat  :  Desjje- 
ravi,  ncfjuaquam  u/tra  jam  vivam  :  et 
mulla  hujnsmodi,  ul  ex  supcrioribus  pa- 
tet.  Hoc  aiitem  diccbat  Job,  intendens 
quod  poMia  peccatorum  et  justitia?  pra'- 
minm  iiou  suiit  cxpectanda  a  Deo  in  hac 
vifa.  Raldad  autcm,  qni  aliam  vitam  ncs- 
cicbat,  sic  accepit  hspc  verba,  ac  si  Job 
inteuderet  dicerc,  (piod  Dcus  peccata  non 
punif,  ncc  benefaLta  remuncrat  ;  quod 
videfur  essc  diviiia;  jnsfifi.e  coulrarium  ; 
cf  idcoR.ildad  proponif  diccns  :  Xumc/uid 
Dcus  sup/t/antat  jiu/icium,  cl  omnijtotens 
su/)vertit  f/uod  Justum  cst?  Qnasi  dicat  : 
IIoc  sequitur  cx   tuis  verbis,  si  homines 


in  lioc  mnndo  absque  pcccalo  pnnil,  aiil 
iillra  miMisnrain  pcccafi,  vel  si  ad  sc  ro- 
V(M"sis  IxHia  iioii  rcddit.  Kt  uotanduiu  est, 
quod  justitia  dnpricitcrcorriimpitiir,  scili- 
cct  pcr  asfntiam  alit-ujiis  sapienlis,  el  per 
vioieutiam  alit  njus  pofentis.  In  Deo  au- 
tcm  ufrnnKjne  est  :  et  pcrfccta  sapi(Mitia, 
et  oiniiipottMitia.  Xcc  tamcn  jier  sajiien- 
tiam,  (jna*  iKJininc  Dei  infelli^^itnr,  (jiiasi 
astute  agens  snpplantal  judiciiim  ;  nec 
per  omni[)lcntiam,  quasi  violenter  sub- 
vertit  quod  juslum  esf.  Duo  autem  erant, 
qiKT  videbaiifur  impedire  h)h  nc  pristiua 
prosporifas  ei  resfifui  possct,  etiamsi 
convcrferetur  ad  Dcum,  ut  Kliphaz  dixe- 
rat  :  quorum  unum  erat,  quia  filii  quos 
amiscrat  mortui  crant,  nec  expectari  po- 
terat '  quod  resuscitarentur  per  suam 
convcrsionem  ad  vitam  ;  et  ideo  Baldad 
dicit  :  Etiam  si  filii  tui  jteccaverunt  ei, 
et  dimisit  eos  in  maiiu  i)iifjuitatis  su2e\ 
quasi  dicat  :  Cum  tu  conversus  fueris 
Denm, ad  illa  rccuperabis  quae  pro  peccatis 
tuis  amisisti  ;  filii  autem  tui  mortc  op- 
prcssi  sunt,  non  propter  peccata  tua,  sed 
proptcr  peccafa  eorum.  Unde  iion  est 
confra  scnfcnfiam  Klipliaz,  qua  dixcrat, 
qnod  per  conversioucm  '  rcdibis  ad  pros- 
perilatem,  si  fllii  tui,  te  converso,  non 
resuscitentur.  Ktnotandum  est,  quod  quia 
istcDaldadpoenasprffisentisvifaepro  pecca- 
tisaccidere  crcdebat ;  ultima  auf  cm  poena- 
lum  pra'senfinm  est  mors  ;  tunc  homo 
videfnr  pcrfecte  pro  peccatis  punifus, 
quando  usque  ad  mortem  pro  peccato 
perducitur;  et  ideo  subjungit,  et  dicit  : 
Et  di)nisit  eos  i)i  ma)m  iniquitatis  sux  \ 
quasi  diceret,  in  potestate  peccatorum 
suorum,  ut  absijue  aliquo  retinaculo  us- 
que  ad  ultimam  ptpnam  pro  peccatis  de- 
ducercnlur '.  Aliud  aulem  est,  quod  redi- 
lum  ad  prisfinani  prosperitatcm  iinpcdire 
vidcbatur,  (juod  plurimum  tempns  vitae 
Job  jam  fransi(M'at,  et  parum  rcstahat, 
ut  ipsc  supra  dixerat  :  unde  non  videba- 
tur  quod  in  illo  modico  tempore  suffi- 
cicnlcr  sibi  prisfina  prosperitas  posset 
restitui,  ctiamsi  couvcrtcretur  ad  Denm  : 
et  ideo  Baldad  ci  promiltit  posscssionu  n 
rectjmpensatioiiem  fiendam  ad  tempus, 


•  Al.  :  «  potpranl.  » 

*  Al.  :  «  conventionem.  » 


'  Al.  deest  :  »  deducercntur. 


CAPUT  VIII 


5!? 


ut  scilicct  multo  majora  bona  oblineat 
quam  prius  liabuit,  per  hoc  quod  modico 
tempore  ea  esset  babiturus;  et  ideo  Bal- 
dad  primo  doscribit  ei  modum  debita^ 
cojivcrsionis,  ad  quam  tria  requiruntur. 
Qiiorum  primum  est  ut  a  peccato  cebn'i- 
ter  surgat ;  et  lioc  est  quod  dicit  :  Tn  ta- 
men  si  dilucnlo,  idcst  tcmpestivc,  cnn- 
snrrcxeris  ad  Deum,  rclictis  peccatis,  se- 
cundum  ilkid  Eccli.  v,  8  :  Ne  tardes  con- 
verti  ad  Dominum.  Secundum  cst  ut 
homo  pro  peccatis  satisfaciat ;  et  quan- 
tum  ad  hoc  dicit  :  Et  omnipotentcm  fue- 
ris  deprecatiis  :  inter  satisfactionum  enim 
opcra,  quasi  priecipuum  videtur  esse  ora- 
tio.  Tertium  est  ut  homo  perseveret,  ca- 
vens  sibi  a  recidivo  peccati ;  ct  ideo  di- 
cit  :  Si  mundus  et  rectus  incesscris^  scili- 
cet  cavens  tibi  ab  immundrtiis  carnis  et 
ab  injustitiis  quibus  la^ditur  proximus. 
Sic  autcm  perfecta  conversione  descripta, 


suiijungit  promissionom  prosperitatis , 
diceus  :  Stalim  ccit/ilahit  ad  tc^  scilicet 
Dens  :  etenim  (juasi  dormire  videtur, 
cum  jusfos  affligi  permittit  ;  evigilare 
autem,  (juando  eos  defendit,  sccundum 
ilbid  Ps.  xLin,  23  :  Ejnrfjc,  quarc  obdor- 
mis  Domine?  VA  effectum  liujus  evigila- 
tionis  .sul)ju[igit  dicens  :  Et  /jcccatum 
reddet  liahitacnlum  Jnstitix  tnas ;  quasi 
dicat  :  Domus  et  familia  tua  lempore  pec- 
cati  ttii,  cum  erat  reproba,  fuit  perturba- 
ta  ;  et  terapore  justitiai  tuae  pacem  habe- 
bit.  Et  ne  posset  conqueri  de  temporis 
brcvitate,  r  iromittit  excessum  prosperi- 
tatis,  dicens  :  In  tantum  nt  si priora  tua 
fnerint jKirva,  scilicet  comparationc  se- 
quentium  et  hoc  est  quod  subdit  :  et  no- 
vissima  tua  multipUcentnr  nimis  :  ila 
quod  magnitudo  prosperitatis  recompen- 
set  tibi  tcmpus  quo  in  adversilate   fuisti. 


LECTIO    II 


Iiiterroga  enini  generationem  jiristinani,  et  dili- 
f!;i'iitfir  investif^a  patruni  nienioriani.  Hesterni 
riuii)[)e  sunius,  et  if;noranius,  quoniani  sicul  unibra 
(iies  uostri  sunt  super  terraiii.  Ipsi  doceliunt  le. 
lo(|U(Milur  tibi,  et  do  eordn  suo  ])ro('iM'cnl  <'lo(iuia. 
Nunniuii!  vivere  potest  scirpus  alisiiuc  liuinorc,  aut 
crescere  carectum  sinc  aqua  ?  Cum  adhuc  sil  in 
flore,  iiec  carpatur  maiiu,  ante  onines  licrhas  ares- 
cit  :  sic  via^  ouiMium  (^ui  oliliviscuulur  Dcum  ;  ct 
spes  hypO(;ritii!  pcriliit.  .\on  ei  piaccnit  vecordia 
sua,  et  sicut  tcla  arancarum  liducia  ejus.  luuitelur 
super  domum,  cl  non  stahit ;  fulciet  eam,  et  uoii 
consur^'ct.  Ilumectus  vidclur  autciiuaui  vciiiat  sol ; 
et  iii  ortu  suo  germen  cjus  egriMlichir  Sup"r  acer- 
vum  pelrarum  radicum  radices  ejus  densahuiitur, 
et  inter  iapidcs  coinmorahitur.  Si  ahsorhucrit  euiii 
de  loco  suo,  ncf^ahit  caiu  de  loco,  ot  dic.ct  :  Noii 
novi  tc.  Ila!c  est  enim  lictilia  via*  ejus  ul  rursuni 
de  tcrra  alii  gcrmiiicntur.  Dcus  noii  projicict  siiii- 
piicem,  nec  porrigct  nianum  maligiiis  :  donec  iin- 
pleatur  risu  os  tuum,  o.l  lahia  tua  jiihilo.  (,)ui  odc- 
runt  te,  iiiducntur  coiilusionc,  ct  talieriiaculuiu 
iiiipiiirum  iiiin  suhsislel. 


Ilaldad  Subit(5S  iii  pia'C(>denlii)us  eam- 
dcni  siMiicntiam  cum  Eii[)baz  Tiicniairde 
(hifcndens,  posiuiral,  bnmincs  |iro  pcc- 
cato  in  pra'senti  vita  (liviniliis  puiiilos, 
post  conversionem  ad  prospcritatis  sla- 
tiiin  rediliiros  :  (piod  (|iiiilcm  placilmn 
probare  intendit  dupliciter  :  priino  (ini- 


dcm  cxperimcnto,  .scciiiido  cx  similitu- 
dine  :  cxperinKMitnm  eiiim  in  rebus  par- 
ticu]aril)iis  maximc  eflicax  est  ad  probaii- 
diiin.  cl  tanlo  magis,  (|iian(lo  diulius  esi 
obscrvatum  et  infallibililcr  invcntum.  Ea 
autiMU  (nue  diiiliirnibihun  lemj)oris  re- 
qiiiriiiil.  |)(M' aiiti(|uoium  miMuorias  maxi- 
mc  prol)aiilur  ;  ct  idco  ad  proposili  pro- 
iiationcm,  rc(Mirril  ad  aiirK|norum  me- 
morias  ;  ([iiaiitiim  ii»!  auliquos  (Mim  dicit  : 
Intcrrof/a  cnim  f/c/icrationcm  /jrislinam  ; 
et  (jiianfiim  ad  iinmi>diale  [)ra'cedeiites, 
(Miiu  dicil :  /s7  dilii/cnt"r  inrcsfif/a  /)alrum 
fncnnniam,  idcsl  ch  (jua'  jialrcs  tui  in 
nKMUoria  balxMit.  InliMM-ogatio  aulcm  go- 
iKMalionis  (irislina',  cst  considcraro  an- 
tiijuornm  gcsforum  scripta,  ct  ca  t\\iiv  do 
anli(juis  jkm'  famani  fcriinlnr.  Et  (jnia  do 
rcbus  aiirKjuis  miilla  fabulosc  scribnntur 
cf  nananfiir  ;  ik.'  cx  Ikic  arKjuis  sc  falli 
rc[)iil('l,  riMnillil  ail  jialrcs,  (jni  narraro 
I)ossnnt  ca  (jiia'  vidcrnnl.  Neccssilatcin 
ant(Mii  hiijns  iiivostigationi.s  ostcndit  sub- 
dciis  :  /Irstcrni  t/ui/t/tr  sumus,  tiuasi  hori 
nali,  ct  ii/nortunus,  sciliccl  liav  anli^jua  ; 


5S 


|\  Jnit 


ot  hoo  qnidom  dirit  nd  ostondtMKlam  vil,»' 
nostr.i'  l»nnilatrm  :  iiiule  siilidit  :  Qito- 
nifim  sinif  nnihrn  {lira  tinslri  sun/  sitprr 
terrnm  :  iimlira  oiiim  cito  tiaiisit  ;  statim 
8riruM't  diim  rcmovoliir  olistaciiium  Iiicis, 
et  diim  corpiis  moNctiir  a  (|iio  lit  umbra, 
prior  umlira  Iraiisil,  cl  alia  siicccdit ;  sic 
etinm  dios  iioiniiiis  siint  in  continuo  tran- 
situ,dum  alii  aliis  succodunt.  (Jiiid  autem 
ex  praTodonli  iiivosti^^alionc  iilililalis  sul)- 
soquatur,  oslcndit  suhdens  :  Ipsi  onim 
pristini,  scilicct  patros  intiM^rogatl,  doce- 
bunt  te,  scilicot  vcrilatcm  super  praMiiis- 
sis,  vel  verbis  patrum,  vel  scriptis  et 
forma  anticjuorum  :  ef  de  corde  suo  pro- 
ferent  eloquia  :  quod  suhdit,  ad  ostendon- 
dam  voritatom  hujus  doctrina» ;  quasi  di- 
cat  :  Non  aliud  docehunt  quam  quod 
corde  scnscrunt,  quia  nuUa  iiiest  causa 
eis  decipiondi.  Deinde  inducit  similitndi- 
nem  ad  propositi  probationem  cx  rehus 
corporalihus  sumptam;  ct  ponit  excm- 
plnm  de  duohus  ex  terra  nasccntibus, 
quornm  unnm  ad  sui  conservatioiiem 
exigit  humorom  in  tcrra,  scilicet  scir- 
pus,  idest  juncus  :  uiidc  dicit  :  Nitmquid 
potest  scirpus  absque  liumore  vivere? 
Aliud  autem  requiril  loca  aquosa,  ut  sunt 
herba>  lata»,  et  in  snmmilate  acutae,  qua; 
non  crescunt  nisi  in  locis  aquosis  :  undc 
snbdit  :  .4?^/  crescere  carectum  sine  aqva? 
dicilur  onim  carectum  locus  in  quo  hn- 
jusmodi  herha^  crescunt.  Et  quod  scir- 
pus  humorem  requirat  ,  et  carectum 
aquam,  ostendit,  quia  per  solam  suhlrac- 
tionem  humoris  aut  aqua?,  faciliter  desic- 
cantur,  nulla  alia  causa  desiccationis 
existente.  Est  aiitem  duplex  causa  in  ahis 
ex  tcrra  nascentihus  desiccationis  :  una 
est  naturalis,  quae  est  propter  antiquita- 
tem  ;  altera  autem  est  violenta,  qua^  est 
quando  evellunlur  :  utraque  autem  causa 
cessante,  scirpus  et  carcctum  arescunt 
ex  sola  snhlraclione  humoris  et  aquaR  ;  et 
hoc  est  quod  subdit  :  Cum  ad/iuc  sit  in 
flore;  idest,  cum  adhuc  sit  in  sua  virtute 
et  suo  vigore.  per  quod  excluditur  tem- 
poris  antiquilas  :  nec  occupatur  ?7ianu, 
pcr  quod  excluditnr  violentia  ;  ante  om- 
nes  Iierbas  arescit,  idest  prae  omnihus 
aliis  herhis  facilius.  Hoc  autem  aptat  ad 
propositum.  Hhi  considerandum  cst,  quod 
iste  Baldad  adhajsioncm  hominis  ad  Deum 


Iioc  modo  intolloxit  ossc  «'ausam  pros- 
poritalis  mundana' ,  sicait  liiimor  «(sl 
causa  viriditalis  licrbfo  ;  ct  hoc  ideo, 
(jiiii  boniim  hominis  cxi.'}timahnt  csse 
prosjioritalcm  terrtMiam ;  Itonmn  au- 
toin  hoiniiiis  maiiifcslum  osl  esse  ox 
lioc  (juod  liomo  Deo  inluoret ;  ot  idco 
credidit  (juod  cx  quo  Deo  non  in  hae- 
ret,  ejus  jirosporitas  terrena  deflciat  :  ct 
qnidem  verum  est  de  feiicitato  spirituali, 
qua;  est  verum  hominis  honum,  non  au- 
tom  de  prosperitato  torrena,  qua^  inter 
minima  hona  compntalur,  utpote''orga-  . 
nicc  deserviens'ad  veram  hominis  f(iTicI-  >^ 
tatem  ;  et  ideo  suhdit  :  Sic  vix  omnium  ' 
qui  obliviscuntur  Deum ;  et  spes  hypocri- 
tgsperibit.  Uhi  considerandum  est,  quod 
duobus  supra  positis  duo  hic  correspon- 
dentia  subdit  :  carectum  enim  manifes- 
tam  aquam  requirit  ad  sui  viriditatem,  et 
per  ejus  subtractionem  arescit ;  scirpus 
autcm  requirit  aquam  in  terra  occulta- 
tam,  et  per  cjus  defcctum  siccatur.  Sic 
et  aliqui  sunt  qui  secundum  ejus  scnten- 
tiam  percunt  per  lioc  quod  cis  suhtrahi- 
tur  in  manifesto  adha'sio  ad  Deum,  scili- 
cet  quia  opera  manifeste  agunt  Deo  con- 
traria  ;  quos  significat  per  eos  qui  ohli- 
viscuntur  Deum  :  qui  enim  manifcste 
mala  agunt,  nec  formidaut,  omnino  Dei 
reverentiampostponere  videntur,ut  otiam 
cum  in  meinoria  non  habeant.  Aliijni 
autem  sunt  qni  secundum  ejus  sentou- 
tiam  pereunt  propter  suhtractionem  oc- 
culta»  adhaesionis  ad  Deum  ;  et  hi  sunt 
hypocrilae  qui  exterius  praitendunt  ac  si 
Deo  inhaereant,  sed  cor  eorum  est  ad  ter- 
rena  ;  et  ideo  de  hypocrita  loquens  nomi- 
navit  spem,  sed  de  ohliviscentibus  Deum, 
nominavit  vias^  idest  operationes,  quia 
eorum  opera  sunt  aversa  a  Deo.  Quomodo 
antem  spes  hypocritae  percat,  ostendit 
cum  suhdit :  Non  ei  placcbit  vecordiasua. 
Uhi  considerandum  est,  quod  hypocrita 
habet  cor  vanum,  quod  est  negligons  ad 
spiritiialia,  ad  temporalia  vero  solicitum  : 
et  hoc  quidcm  ei  placet,  quamdiu  in 
temporalihus  ei  succedit  secundum  qu(3d 
sperat ;  si  autcm  oi  tomporalia  suhtra- 
hantur,  tunc  necesse  cst  quod  ei  displi- 
ccat,  quia  circa  Doum  cor  vcrum  et  fir- 
mum  non  hahuit.  Dicit  ergo  :  Non  ei 
placcbit  vecordia  sua ;  idest  adversitate 


CAPIJT  VTII 


57 


veiiiente,  displicebit  ei  qiiod  ad  Deiim  cor 
rectum  non  habuit ;  et  solicitudo  ejus 
quam  circa  temporalia  habuit ;  omni- 
no  dcficiet ;  et  hoc  est  quod  subdit  : 
El  sicut  tela  aranearum  fiducla  ejus ; 
idest,  ea  in  quibus  confidebat,  de  facili 
frangcntur,  sicut  aranearum  tela  :  confi- 
debat  enim  non  in  divino  auxiho,  sed  in 
fortiludine  domus  sua*,  idest  in  abundan- 
tia  divitiarum,  multitudine  consang-uinc- 
orum,  et  uliis  hujusmodi.  Sed  ha?c  ei  de 
facili  deficient  :  unde  sequitur  :  Inniletur 
super  clomum  suam;  idest,  fiduciam  ha- 
bebit  stabilitatis,  in  prosperitate  domus 
suse ;  et  tamen  non  stabit,  (juia  cum  de- 
fecerit  ei  divinum  auxilium,  ruct.  Con- 
tingit  autem  quod  ahquis  in  fulurum  ad- 
versa  prospiciens,  ahqua  atlminicula  sibi 
et  domui  sua3  contra  adversa  parat ;  sed 
et  hoc  ei  non  valebit  :  sequitur  enim  : 
Fulciet  eam^  alicjuibus  scilicet  remediis 
contra  adversa,  sicut  domui  qua?  mina- 
tur  ruiiiam,  fuhnmenta  aliqua  adhiben- 
tur  ;  et  tamen  non  consnrcjct^  vel  ipse  vel 
domus  sua,  ad  prosperitatis  statum.  Ad 
hanc  autem  sentenliam  quam  do  fragili- 
tate  fiducia;  dixerat,  prsemissam  simihtu- 
dinem  de  scirpo  adaptat :  cxduobus  enim 
de  scirpo  fiducia  haberi  videtur.  Primo 
quidem  ex  propria  viriditate,  quffi  tamen 
adveniente  sole,  el  deficiente  tcrrae  lui 
more,  cito  deficit  ;  et  quantum  ad  hoc 
dicit  :  Ilumectus  videtur,  scihcet  scirpus, 
afite  quam  veniat  sol,  qui  cjus  viridita- 
tem  tollat ;  et  in  ortu  sua  germen  ejus 
egredietur  :  cito  enim  crescere  et  pro- 
prium  fructum  facere  videlur.  Et  simili- 
ter  hypocritai  accidit  :  (|uia  a  principio 
sibi  fortuna  proficcre  videtur ;  sed  vo- 
niente  sole,  idest  tribulatione,  cito  pros- 
peritas  ejus  deficit.  Secundo  potest  liaberi 
flducia  de  scirpo  cx  aliis  :  scilicet  vel  ex 
multitudine  aliorum  scirporum  ci  coba3- 
rcntium,  vel  cx  soliditato  loci  in  quo  cres- 
cit,  (liun  nasritnr  in  loco  lapidoso  ;  <;t  ideo 
cons(Mjiicntcr  dicil  :  Sujicr  accrrum  /jc- 
trarum  radices  ejus,  scilic(!t  sciipi,  dc/i- 
sabuntur,  in  (juantum  simul  conjungun- 
tur  multorum  scirporum  radiccs  ;  cl  boc 
dicit  (|uanlum  ad  prininin.  Ouantuin  ad 
secundum  dicit  :   tJt  inter  lajndcs  cnm- 


morahitur.  Ita  aliijuis  liypocrita  polest 
habere  fiduciam  de  sua  stabilitate',  non 
soliun  proptcr  prosjxfritalfm-  propriam, 
scd  ctiam  proptcr  multitiulinem  consan- 
gnincorum  ct  domesticurum  ;  aiit  cliam 
propter  multitndinem  regni  aiit  civitatis 
in  qua  hat)ilat.  Sed  ha^c  fiducia  ejus  do- 
ficit  ei,  sicut  et  circa  scirpum  acciiiil.  Se- 
quitur  cnim  :  Si  ahsorbuerit  cum,  scilicot 
scirpum,  aUquis  de  loco  suo;  lociis  ejus 
negahit  cum  et  dicet  :  Non  novi  te ;  (|uasi 
dicat  :  Scirpus  de  loco  suo  evellitur,  quod 
nec  vestiginm  ejus  in  loco  apparet,  nec 
locus  ejus.  Quandoque  autcm  aliqnis  ope- 
ratur  ad  hoc  quod  ilie  idem  scirpus  ite- 
rum  renascatur  :  et  tamen  subjungit  di- 
cens  :  Hxc  est  enim  Isetitia  vix  ejus  ut 
rursum  de  tcrra  alii  f/pr/niuf/itur ;  quasi 
dicat  :  Proccssus  et  vita  scirporum  in  ali- 
quo  loco  commorantium  non  ad  hoc  na- 
turali  appetitu  tendit  nec  per  lioc  coiiscr- 
vatur  quod  idcm  nuincro  sciri^us,  (|iii 
ercptus  est,  renascatur  ;  sed  ad  Iioc  quod 
alii  ejusdem  spcciei  renascantur  :  ita 
etiam  esl  cum  aliqiiis  pcr  morteni  aut 
alio  modo  ab  aliijua  forlium  societatc  se- 
paratur  ;  statim  quasi  oblivioni  traditur, 
secundum  illud  l*salin.  xxx,  l.'{  :  Oh/i- 
vioni  dafussum  tamjua/nn/orluus  a  corde. 
Scd  hujiis  societas  gaudet  in  iis  qui  ci 
succedunt,  sccundum  illud  Ecdc.  iv,  li  : 
A/ius  natus  in  rcgno  inojiia  consumatttr. 
Ikec  autem  ad  hoc  introdncta  sunt  ut 
ostendat,  (juod  si  arKiiia  prosperitas  in- 
terdum  mali^i  eveniat,  non  tamen  est  lir- 
ma,  de  qua  conlidere  possint,  scd  cito 
transit  :  undc  pro  nihilo  rcputanda  cst. 

Kx  ()mnil)us  aiitcm  supradii-tis  ostcn- 
dit  consfqnentiu'  (luod  intciulit,  diceus  : 
Dcus  non  jn-o/icict  sini/dicem  ;  idest,  u  so 
eum  non  clongabit,  ul  non  sustcntct  qni 
siini)lici  corde  ci  adhaMct  ;  ncc  /ntrriget 
nunttint  malignis ;  idcst,  iioii  liabit  eis 
auxilinm,  ut  coruin  prospcrilas  conlirnift- 
tur.  I.l  (luia  posscl  diccrc  .lob  :  Qiiid(juid 
tu  dicas,  cl  siiuililudinihus  conliiinai« 
vclis,  lamcn  ego  conlrarium  in  nio  siiin 
cxpcilus,  (|ni  ciiin  .siinplo.K  «'sscm,  advor 
sitalcm  p  ilior,  «'I  maligni  advcrsarii  mci 
c.onlra  mc  piiovalucriiiil ;  idoo  atl  lioc  ox- 
clndcnduiusuhjuuKit:  Donrciin/iieatur risu 


'  Al.  :  "  t^ublililul.e.  » 


i  Al.  :  «  stahiiiUleiu.  » 


58 


i\  .i(»n 


(>s  finit)!  rt  liihin  tiin  jiihili)  ■  Qiiasi  dical  : 
lltic  i|iiiMltli\i,iii  taiiliitu  V(M-iiiuisl.,  i|iii)(I  iii 
|j»S('iili('s,si  taiucii  fiicris  siiuplcv  ;  itasci- 
licct  (|U<)(I  prospcritatc  (|iia'  siihscinictiir, 
ItTlitia  liia  '  proriiiupcl  iii  risiiiu  (!t  Juhi- 
lum,  (|iia'  solciit  ('.\  ma^niitiidiiK^  gaiidii 
provciiirc  ;  ct  c  coutrario,  (Jiii ixlvnint  tp, 
iiiiliicntnr  runfusinne ;  idcst,  luauifcstc  ac 
uuilliplitilcr  cnufiiudcutiir,  ut  sic  sit  cis 
coufusio  «piasi  vcslimcutum.  I',l  uc  hoc 
nlicui  vidcatiir  im|)ossiliilc  prt»ptcr  pros- 
porilalcm  pra'sciilciu,  (pia  vidcutiir  flo- 
rere  ;  sulijiiuf^it  :  Et  tahcniaciilum  iinpio- 


/7//////o//s7//y.s/s7r/.pcr  talicriiaciiliimcuim, 
iu  (|iio  pliiriiui  Oricutaliiiiu  lialiilarc  cou- 
siicvcruiit,  il)i  .'^uas  divitias  (,'1  siipcllocti- 
lcs  liahciilcs,  polesl  iutclligi  omnc  illiid 
(jiiod  pcrtiiicl  ad  prosporitatcm  vita*  pr<T- 
sciilis.  (loiisidcraudiim  cst  aiitom,  (iiif)d 
idco  Maldad  dc  hypocrita  ot  simplici  facit 
mcutioiicui,  (jiiia  o.xistiuiahat  .loh  iioii 
voro  sauctiim,  scd  liypocritiim  fiiissc,  et 
qiiod  proptcroa  prosporitas  ejus  flrma 
uou  fuit.  Sed  si  simpl(;x  csse  incoperit, 
prouiillit  ci  prosperitafem  afluturam. 


C  A  r  l  T      N  0  N  U  M 


LECTIO  I 


Et  rospondeiis  Job  ait  :  Vore  scio  quod  itii  sit,  et 
quod  non  jnsliGcetur  hoino  comparatus  Deo.  Si 
vohiorit  lontfiKlcre  fuin  eo.  non  potorit  rospou- 
dere  ei  uiuiin  jiro  inilie.  Sapieus  corde  cst,  ol  forlis 
robore.  (Juis  restitit  ei,  et  paceui  habuit?  Qui 
Iraustulit  montcs,  et  nescierunt  hi  (juos  subvertit 
in  furore  suo  :  qui  coininovet  terrain  de  loco  suo, 
et  cohinina'  (^jiis  coiicnlimitiir  :  nMi  priecipit  s.jii, 
et  non  oritur;  et  stcUas  clautlit  ([uasi  sub  sigua- 
culo. 

Roatus  Job  iu  suporiori  responsioue, 
qua  verhis  Eliphaz  responderat,  unum 
praptermisisse  videbatur  quoJ  Elijihaz  de 
Dei  jiislifia  proposuerat,  cum  dixcrat  : 
Numijiiid  linnio  coniporatinne  Dei  jastifi- 
cahiiiir?  qniuimmo  quadam  quasi  cora- 
paratione  vel  dispufatione  visus  ost  ad 
Doum  loqui,  cum  dixit  :  Numquid  mare 
sum  ego,  autcetusetc.  et  iferum  :  Usque- 
qun  non  parcis  mi/ii  etc.  quod  Baldad 
Suhifos  replicaus  contra  responsionem 
beati  .lob,  a  dofcusiono  diviiia;  justifiai 
inccpit,  dicous  :  Numqitid  Deiis  sapplan- 
tat  judicium  etc.  :  ot  in  hoc  iilom  sormo- 
nem  torminavit  cum  dixit  :  Dcus  non 
projiciet  simjilicem  etc.  Ef  ideo  hoafus 
Job  iu  bac   rospousione   primo   ostondif, 


se  divinffi  Justitia;  confradicere  nolle,  nec 
coutra  Dcum  vellc  contcndcre,  ut  illi 
suspicabautur  :  et  hoc  est  quod  dicit  : 
Respondens  Job  ait :  Vere  scio  qiiod  ita 
sit,  scilicet  quod  Deus  nou  siipplantat 
jndicium,  et  ijuod  noii  projiciot  simpli- 
cem,  ut  Daldad  proposuit :  et  scio  ■  quod 
non  jusfiftcetur  himio  comparatus  Deo, 
idest  comparatus  ei  ;  et  hoc  dicit  rospon- 
dens  ei  quod  supra  Eliphaz  dixerat  : 
Numquid  homo  comparatione  Dei  justifi- 
cabitur?  Et  unde  hoc  sciat,  consequcuter 
ostciidit  ex  quodam  signo  :  cum  euim 
aliquis  comparatiouc  alferius  jusfus  est, 
libere  ct  sccure  potcst  cum  oo  contende- 
re,  quia  per  mufuam  discepfationem  jus- 
tifia  et  veritas  mauilcstatur.  Nulli  autom 
homini  tutum  '  est  cum  Deo  contendere  ; 
et  idco  subdit  :  Si  voluerit  contendere 
ciim  co,  scilicct  homo  cum  Deo,  7ion  po- 
terit  rcspondcre  ei,  scilicol  lionio  Doo, 
uniim  pro  mille.  Sciondiim  (luidom  cst, 
quod  major  numerus,  qui  apud  nos  pro- 
prium  noincn  liabeat,  est  millenarius  : 
nam  apud  nos  majores  numeri  pcr  rcpli- 


'  \\. : «  proiip(?rila8,quam  subgequetur  laslitia  lua.n  •  Al  :  «  sclt.  >  _  3  a1.  :  .( licitum.  » 


CAPUT  IX 


59 


cationcm  inferioriim  minorum  nomi- 
iiantnr,  ut  puta  decem  millia,  centum 
millia  ,  et  hoc  rationabiliter  accidit.  Nam 
sccundum  quosdani  antiquos,  species 
numcrornm  nsciue  ad  dcccm  proten- 
duntur  :  postmodum  enim  priorcs  nu- 
meri  rcpetuntur  quidem  sccundum  de- 
nominationcm  majorem*,  quidquid  sit 
secundum  rei  veritatem.  Cubus  autem  ex 
dcnario  consurgcns  millenarius  est  :  de- 
cies  enim  dccem  dccies  mille  snnt :  milie- 
narium  ergo  numerum  apud  nos  pro 
qnantocumque  magis  indeterminato  nu- 
mcro  sumpsit.  Idem  est  ergo  quod  dicit 
quod  non  potest  homo  Deo  respondere 
uinim  pro  mille,  ac  si  diceret,  quod  nulla 
dctcrminata  uumeri  mensura  inveniri 
potest  secundum  quam  divina  justitia 
humanam  cxcedat ;  cum  ha-c  sit  fmita, 
illa  autem  inflnita. 

Quod  autem  homo  in  contendendo 
nulla  proportione  possit  ad  Deum  accede- 
re,  ostendit  consequenter,  cum  dicit  : 
Sapieiis  corde  est,  et  fortis  robore,  scili- 
cet  Deus.  Duplex  enim  est  contentio  : 
una  qua  contcnditur  disputando,  et  haec 
est  per  sapientiam  ;  aha  qua  contenditur 
pugnando,  et  ha^c  est  per  fortitudinem  : 
in  utroque  autcm  excedit  Deus,  quia  et 
fortitudine  et  sapientia  omnem  fortitudi- 
ncm  et  sapicntiam  excedit.  Kt  utrumque 
horum  cxcessuum  ostendit  consc(|ucn- 
tcr  :  et  primo  cxcessum  foititudinis ; 
qncm  quidem  ostcndcrc  incipit  quantum 
ad  homincs,  cum  dicit  :  Quis  rcstitit  ei, 
et  j)acem  habuit?  quasi  dicat,  inilhis. 
Sciendum  est  siquidcm,  (inodalitcr  homo 
obTmel  jiacem  a  potentiori,  alitcr  a  minus 
potcnfo  vel  ab  aHjuc  potcnfc  :  manifes- 
tum  cst  cnim,  (juod  potcnlior  a  niinus 
potcnte  pacem  ac^inirit  contra  cum  pug- 
nando  :  sicut  cum  rcx  potens  contra  ali- 
(]ucni  rcbcllcm  in  regno  suo  belhim  mo- 
vet,  et  victoriain  oldincns,  paccm  r(>gni 
rcformat.  Simililcr  cfiain  al)  aMjnipolicn- 
tc,  ciim  <ili(|iiis  paccm  ol)liii('l  piigiiaiub)  : 
licct  cnim  (Mim  snpcraii!  iioii  possif,  fa- 
mcn  assi(hritat(i  |iiigiin>  (Miin  latigat,  uf  ad 
paccm  r(Mliicatur.  Scd  a  magis  pofciilc 
nuii([nam  ali^iuis  paccm  obliiicl  rcsistcii- 
do   vcl   pngnando ;   sed  so   ci    liuiniritcr 


siibdcndo.  IIoc  est  ergo  evidens  signum 
quod  fortitiido  Dci  omncm  hiimanam  for- 
titndinem  excedit,  qnia  nulhis  oum  eo 
paccmbabercpotcst  rcsistendo,  scd  solum 
humilitcr  ci  obedicndo  :  undc  dicitur 
Isa.  xxvi,  3  :  Sej-vabis  pacem^  quia  in  te 
speravimus.  Sed  impii,  qiii  Deo  resistiint, 
paccm  halicre  non  possunt,  secundiim 
quod  dicit  Isa.  xi.viii,  22  :  Non  est  pax 
impiis,  dicit  Dominus.  VA  hoc  est  quod 
hic  dicitur  :  Quis  restitit  ei,  et  jjacem  ha- 
buit  ? 

Dcmum  ostendit,  (juod  forfitiido  i)ei 
omnem  fortitudinem  rcrum  nafurariiim 
excedit  :  et  hoc  quidcm  ostcndit  tam  iii 
corporibus  superioribus  quam  infcriori- 
bus  :  in  infcrioribus  hoc  quidem  ostcndif 
ex  lioc  ([iiod  ca  qua'  maximc  vidciifnr 
essc  stabilita  et  firma  in  infcriorilius  cor- 
poribus  pro  sua  voluntale  movcf.  Intcr 
corpora  ergo  magna,  ad  qua^  post  homi- 
ncm  transitum  facit,  maxime  vidciitur 
esse  firma  et  staliiha  montcs,  (jnorum 
stabihtati  sanctorum  stabilitas  in  Scriptu- 
ris  comparalur,  secundum  ilhid  Psalm. 
cxxiv,  1  :  Qui  confidunt  in  Doniino  sicut 
mons  Sion.  Et  tamen  moiitcs  Dcus  sua 
virtute  movet ;  ct  hoc  cst  qnod  subdifur  : 
Qui  transtulit  montes ;  ([uod  quidem  ctsi 
miraculose  divina  virtufe  fieri  possit,  cum 
hoc  Aidcafnr  firmitatc  fidei  rcpromissnm, 
scciindiim  iliiKl  Mattli.  xxi,  21  :  Si  ha- 
burritis  fu/cm  ct  non  ha'sitaveritis,  ct  si 
)nonti  huic  dixcritis  :  ToUcrc  ct  Jactarc  in 
mare ;  fiet :  et  I  Coriiith.  xm,  2  :  Si  hn- 
buero  omncm  /idcm,  ita  ut  monfes  trans- 
fcram  :  taincii  congrucntius  vidclur  ut 
lioc  ad  natiiialcm  cursiim  icriim  refcra- 
tur  :  lioc  cnim  liab(>l  iiatiira'  ordo  ut 
omiK!  ([iiod  iiatiiralitcr  gciKMatiir,  cfiam 
dctcnniiialo  t(Mii[)orc  corniin[ialnr  :  iiii- 
dc,  cum  gcuciafio  inonfium  sit  nalnralis. 
nccossc  cst  (|iiod  (iiiaiKlo(|ue  montcs  na- 
tiiralitcr  dcsfruanfiii .  t  f  banc  ([iiidcm  nn- 
furaliMU  montiiiin  conii|ifion(Mn  transla- 
lioiKMii  vocat,  co  ([uod  dissoliifio  iiu»n- 
timn  cl  luina,  (Miiii  iiuadam  •fraiislalionc 
[>ai  riiiin  cjiis  accidif .  .Ncc  csl  irralionalc, 
ca  (|iia'  iialiiialittM-  c(Uiliiigiiiil,  divintV 
virtiili  allribiii,  ( iiin  naliira  agal  proptcr 
liiK  III  ;  oiniic  antcm  ([iiod  ad  llncni  cor- 


'  Al  :  «   quod   quiilfm  ocrunduni   iioniinatinnotn       mnjorein.  » 


60 


IN  .KtM 


tiini  (tnliiialiir,  vcl  s<M|)sum  diiiKil  in 
liiirin,  vi'l  iil>  alio  (lirifrcnto  in  lincin 
oriliiialnr  :  ium-osso  ost  erK<>  (inod  ros 
natnralis,  i|na'  llnis  notitiain  non  lia- 
hcl,  nl  sc  in  i|isiiin  dirif^cro  pnssit,  ah 
ali(|iio  sn|)oriori  inlolliKonto  ordinotnr  in 
lliioin,  ('.onipaiatnr  iKitnr  lola  natnra' 
ojioratio  ad  intollootnin  diri;,M'nloin  ros 
natnralos  iii  linoin,  siont  coini^aratnr  nio- 
tus  satrilta'  ad  saj^^itlatorom  :  iindo  sicnt 
motns  safi:itta'  coiivoniontor  sagiltatori 
atlrilmitnr,  ita  conseiiuontor  tota  iialnra' 
oporatio  attriliuitnr  natura'  divliia'  :  undo 
si  por  oporalionom,  natiira'  monlos  sn- 
briinnlnr,  maniroslnm  ost  (inod  a  virlnte 
divii.i  inonlinm  stabilitas  snhinatnr.  Cou- 
tint^il  antom  qnandoque  apiid  homincs 
quod  aruiuis  rex  sua  virtute  aliquam  lor- 
tem  civitalem  oxpujjrnct  :  (inod  quanto 
cilins  et  iusensihilius  lil,  lanto  magis  vir- 
tus  rcj^is  domonstratnr.  IIoo  oriio  (|uod 
ni"nlos  transronintnr,  maximc  virtnli  di 
vina'  atto>latnr,  oum  quasi  snhilo  ot  in- 
sensihililor  (iat ;  ila  ul  etiam  ii  qui  oirca 
montos  hahitant,  per  siihvorsioncm  mon- 
lis  pereant,  et  cavere  sihi  uon  possint, 
cnm  hnjus  subvcrsio  pra'cognosoi  non 
possil ;  ct  hoc  cst  quod  snhditnr  :  Et 
nescierunt  ii  quos  subvertit  in  furove  suo ; 
quasi  dicat  :  Adco  subilo  Deus  tantam 
rem  operatur,  cinod  ctiam  ii  qui  circa 
moutcs  habitant  pra'Cognoscere  nou  pos- 
sunt  :  (piod  manifesle  ovidcns  fit,  quia 
si  pra'co{j:uos('crent,  sihi  cavcrent  nt  non 
suhvertorcntur.  Addit  autcm  :  In  furore 
suo,  ad  ostendendum  quod  Deus  iutcr- 
dum  natiirales  operationes  moderatur 
secundum  ordinem  sua^  providentia^, 
pront  ncccssarium  est  ad  hominum  pec- 
cata  pnnienda  :  (luibus  quidam  peccanti- 
bus  mctaphoricc  irasci  dicitur,  cum  in 
eos  vindictam  cxcrcet,  qua?  apud  nos  so- 
let  esse  ira;  etrectus.  Ex  corporibus  au- 
tem  mixlis  transit  ad  elementa  :  inter 
quae  lirmissimum  et  stabilissimum  vide- 
tiir  cssc  tcrra,  quic  csl  immohilis,  sicut 
centrum  motus  tolins  ;  ct  tameii  quando- 
quc  sccnndnm  arK]nas  parlcs  suas  movc- 
tnr  naturalilcr  cx  vaporc  induso,  ut  Phi- 
losophi  tradnnt  ;  ot  hoc  est  (|Uod  subdi- 
tur  :  Qui  comtnovet  terrani  de  loco  suo ; 


non  (|ni(l('m  totaliter  scoiindnin  hjliim, 
sod  sooniiijnin  ali(|iias  parlos  ojns,  (|iia' 
liahilantnr,  siciit  in  torra'  motii  accidit  : 
in  (pio  (|ni(lcm  motii  ctiain  inontcs  cou- 
ciitiniitnr,  (|ni  siint  (|nasi  columna'.  super 
torram  fnndata'  :  niid(!  se^initnr  :  Et  co- 
lumiuv  e/}(s  concutien/ur.  Possunt  por 
coliiinnas  ad  liltorani  inlolligi  colnmna*, 
cl  (jiia'ciim(]nc  alia  a-dilicia,  (|ua'  vidcn- 
tnr  torra^  adlKcrcrc,  (jiuo  in  tcrra'  motn 
coiKinassantur  ;  vel  possunt  intcHigi  jicr 
colnmnas,  inferiores  terra':  partes  et  inti- 
nuo  :  eo  quod  sicnl  domns  stabililas  super 
colnmnas  lirmatnr,  ita  slabilitas  terrae 
ex  c;'ntro  proccdit,  ad  (]iiod  omnes  partes 
tcrr»  natnralitcr  tcndiint ;  et  pcr  conse- 
quens  oiunos  infcriorcs  partcs  terrai  sunt 
snpcriornm  ])artiuin  suslcntatrices,  et 
qnasi  columna' ;  et  sic  cum  terra?  motus 
ex  profundis  partibns  terrffi  proccdat.  vi- 
detnr  qnasi  ex  concussione  columnarum 
terra»  cansari.  IIoc  ha4)ito,  ultimo  ad  cor- 
pora  ca'lcstia  proccdil  idcm  oslendcndo, 
scilicct  qucc  ctiain  virtnti  divina' ccdnnt'. 
Considerandum  est  aulcm,  qiiod  sicnt  de 
natura  tcrra^  est  immobilitas  ct  qnies, 
ita  dc  natura  coeli  est  quod  semper  mo- 
vcatur.  Sicut  crgo  virtus  terrae  ostenditur 
superari  a  virtute  divina  pcr  motum  qui 
in  ea  apparet,  ita  virtus  ca-lestis  corpo- 
ris  ostonditiir  a  virtnte  divina  snperari 
pcr  hoc  quod  motus  ejus  impeditur,  per 
qucm  fit  solis  et  aliornm  siderum  ortus  et 
occasus.  Et  ideo  subdit  :  Qui  prsecipit  so- 
li,  et  71071  07'itur  :  quod  quidera  non  dici- 
tur  propter  hoc  quod  ortus  solis  impe- 
diatur  secundum  rei  vcritatem,  cum 
motus  ca'li  continuus  sit ;  sed  quia  secun- 
dum  apparentiam  alicubi  oriri  non  vide- 
tur  :  puta,  cum  acr  fuerit  nubilosus  in- 
tantum  quod  solis  ortus  hahitantibus 
super  terram  in  solita  claritate  apparerc 
nou  possit  :  hujus  autem  nubilositas  cum 
per  opcrationem  naturai  fiat,  convenien- 
ter  divino  pricccplo  attribnilur,  a  quo 
tota  natura  in  sua  operationc  regulatur, 
sicut  inslrumcntum  ah  agcntc,  ut  dic- 
tum  est.  Et  qnod  sic  intelligat  solcm  ori- 
ri,  scilicct  inquantnm  solis  ortus  occuUa- 
lur,  maximc  apparet  ex  hoc  quod  subdi- 


«  Al.  :  ■«  credunt.  » 


CAPUT  IX 


61 


tiir  :  Et  stellas  claudit  quasi  siih  siffnacu-     claudi  videntur,  cum  nuhibus  coplum  ob- 
culo ;  stellae  enim  quasi    sub   signaculo      tcgitur,  ne'  stella*  inspici  possint. 


LECTIO    II 


Qui  extendit  coelos  solus,  et  graditur  super  fluc- 
tus  m.iris  :  qui  facit  Arcturum,  ct  Oriona,  et  Hyadas, 
et  interiora  Austri  :  qui  facit  magna  et  inscrutabilia 
et  mirabilia,  quorum  non  est  numerus. 

Postquam  beatus  Job  ostendit  robur  di- 
vinai  fortitudinis,  hic  incipit  ostendere 
profunditatem  divina?  sapientia; ;  proce- 
ditautem  contrario  ordine  nunc  et  prius  : 
nam  primo  ([uidem  incepit  ab  ostcnsione 
divin»  fortitudinis  in  rebus  humanis,  et 
processit  usque  ad  corpora  coelestia  ;  hic 
autem  incipit  a  corporibus  coelestibus,  et 
procedit  usque  ad  res  humanas,  quasi 
circulum  faciens  ;  et  hoc  rationabilitcr  : 
nam  sapientia  factoris  ostenditur  in  hoc 
quod  opera  stabilia  facit  :  et  ideo  in  os- 
tensione  divina;  sapicntite,  incipit  a  crea- 
turis  magis  stabilibus,  utpote  ab  haben- 
tibus  evidcntius  divina3  sapientiai  indi- 
oium.  Robur  autem  alicujus  fortitudinis 
ostcnditur  ex  hoc  quod  potcst  aliqua  a 
suo  statu  immutarc  :  undo  homines  con- 
sueverunt  examinarc  in  elevatione  vel 
prqjectioni!  lapidum,  prostralioiic  homi- 
luim,  et  bujiisniodi,  fortiliidincm  siiam  : 
et  proptcrea  .job,  cum  ostciidebat  roiiiir 
divinai  fortitiidiiiis,  incepit  ab  iis  in  qiii 
bus  manifestiiis  apparet  mutatio.  Sic  ergo 
ad  ostendeiidain  divinain  sapientiani,  a 
corporibus  codcslibus  iiicipit,  dicens  : 
Qui  extoidit  vwlos  solus. 

Sciendiim  aiitcm  est,  qiiod  sai»itMitia 
Dei  in  tribiis  pra'cipuo  comnuMidabilis 
apparet.  i*rimo  (juidiMn  in  Iioc  (iiiod  ali- 
(lua  maf^na  siio  iiitH3llcclu  ct  saiiitMilia 
mcliri  potest  :  et  (luanliim  ad  hoe  dicil  : 
Qui  extendit  caelos  solus  :  iii  oxtensione 
eniiii  ctrloriim  ma^iiiliido  (]uaiililalis 
eorum  expiiiuilui .  Sic  ii^iliir  Dimis  soliis 
exleiidisse  cudos  dicilur,  iuquautum  ipse 
soliis  lantaui  tiiiaulilalem  siia  sapi(Milia 
mensuratam  codis   dare  poliiit.    Sociindo 


Dei  sapientia  commcndabilis  apparct  in 
hoc  quod  variabiles  et  quasi  in  inoertum 
fluctuantes,  in  certum  ordiuem  rediifit, 
et  su<'p  gubcrnationi  subditas  esse  facit  ; 
et  quantum  ad  boc  subdit  ;  Kt  r/radifur 
super  fluctus  maris  :  fluctus  enim  maris 
inordinatissimi  esse  videnlur,  ulpote  (jiii 
a  ventis  variis  nunc  hac  nunc  illac  cir- 
cumferuntiir ;  et  tamen  supcr  eos  Deus 
graditur,  inquaiitum  eos  Deus  sua*  gu- 
bernntioni  subdit.  Tcrlio  Dei  sapicn- 
tia  commcndabilis  apparet  ex  eo  qut)d 
Deus  mulla  condidit  sccundum  siut  sa- 
picntiai  ratioiiem,  qiiae  mirabilia  lioini- 
nibus  apparent,  et  eorum  rationem  iii- 
vestigare  non  possunt;  et  ha'c  priecipiie 
siiut  (lua»  in  sitii  et  dispositione  stella- 
rum  apparent ;  tiiia^  lamcu  a  Dco  sapicn- 
tissimc  et  ratiouabililcr  suut  institula  :  ct 
hspc  quidem  enumerat  incipiens  a  polo 
septentrionali,  et  procedens  usque  ad  po- 
liim  meridionalem  :  uiide  dicit  :  Qui  facit 
Arcturum.  Arcturus  (luidcm  est  qua'dam 
constellatio  in  co-Io,  (pia'  vocatur  Irsa 
major,  et  babet  scptcm  stcllas  claras, 
qiue  numiuam  ntdiis  oociduul,  scd  scm- 
pcr  circnmciint  poliim  seplentrit>iialcm. 
Scquitur  :  Et  Oriona,  Orion  (\sl  (iua'ilain 
constcllatio  miiltmn  cvitlcus  incadoprop- 
t(M'  sui  mat,MiiliitliiuMn,  et  clarilatcm  slcl- 
laniiii,  tpia'  iliiMiiitiir  cssi^  iii  raiiro  cl  (lc- 
iuiui.  SiM|iiitiir  :  Ef  //i/adas,  qiia'  siiiit 
quMMlain  slclla'  iii  pcctorc  Taiiri,  ul  dici- 
liir.  cxislcnlcs,  ct  siiul  cliam  miillum 
uolabilcs  visii.  Sctiuilur  :  Kt  interiora 
Ausfri.  Ibi  j^onsuhTaudiim  esl.  quod  iis 
qui  sub  a^quinocliali  habilanl,  si  lamcn 
aliiiiii  ibi  babilanl,  iitcri|iic  poliis  cons- 
piiiiiis  csl.  iMim  ori/.on  corum  ad  rcclos 
aiigulo.s  a-quiiioclialcm  sccct  ;  ot  sic  op«)r- 
lcal  quoil  Iraiiscal  pcr  ulrumquc  poluir. 
a^tiuiiKMlialcm  :  uulf  iiltMqiie  poliis  val- 


'  Al.  :  "  ut.  » 


62 


1\  JOH 


(lihir  oonspirniis  lialiil.inlibns  snli  .rqni 
iiorlinli,  nl  <licMnn  rsl  ;  ir(M>(liMililins  aii- 
toniali.i'(|nin(icliali.«'l  acciMlcnlilins  vcrsns 
pdlnni  scplcnlriiinalcni,  clcvalnr  snpcr 
(iri/(»nlcni  pdlns  scplcnlrionalis,  cl  dcpri- 
niilnr  pdlns  anslralis  sccnndnni  nKHlnni 
olonfralionis  ali  a'(inindcliali  :  nndc  iki- 
bis,  (|ni  iii  paitc  scplcnlridiiali  snmns, 
polns  anslralis  nniKinani  polcsl  csse  cons- 
picnns  :  cl  ^imililcr  sldla'  ci  vicin.T,  oc- 
cnlla'  snnt  noliis  socnndnm  (inantilatcm 
qna  oldnurantnr  ah  a^qninoctiali  ;  el  Iwoc 
dicuntur  liic  intcriora  Anstri,  qnia  sniit 
nohis  occnlfa,  (|iinsi  snb  orizonte  abscon- 
dita  et  dcprcssa.  Kt  ne  aliquis  credat 
(piod  iii  i)ra'dictis  solnm  divina  sapientia 
manifcslctnr,  ostcndit  conscqncntcr,  qiiod 
multa  alia  ct  similia  innnnieraliilia  nobis 
Deus   fccit,    diccns  :  Qiii  fecit   matjna  : 


iii  (|nibns  scilicet  commcndabilis  apparct 
l)(5i  sapicntia  cx  commcnsnratione  mag- 
nitndinis  ;  et  boc  rcsiiondet  ei  (jnod  dixe- 
ral  :  (Jni  c.rlrndit  cw/os  so/us  :  rt  inscru- 
tahi/in,  (|n.c  scilicet  liomines  scrntari  non 
Ijdssiiiit  prdplcr  eornm  instabilitatem, 
(jna'  tamen  divina  f,'nbcriialionc  ordinan- 
tnr ;  et  hoc  respondet  ei  quod  dixerat  : 
Et  (jraditiir  saprr  f/urtus  niaris  :  rt  mira- 
biiia,  (inornm  scilicel  rationcs  bomines 
considerai^e  iion  possunt,  licet  a  Dco  se- 
cundnm  ralionem  sint  facta  ;  ct  hoc  rcs- 
pondet  ei  quod  dixcral  :  Qui  facit  Arclii- 
rum  etc.  :  quod  autcm  addit  :  Quorum 
non  est  numerus,  ad  singula  referendum 
est,  ita  tamen  qnod  inteiligatnr  diviiia 
opera  innnmcrabilia  esse  bominibns  ; 
sunt  tamen  numerabilia  Deo,  qni  facit 
omuia  in  numcro  pondere  ct  meusnra. 


LECTIO    111 


Si  vtMicrit  ail  ine,  non  vi(iobo  eum  ;  si  abieril, 
non  iiilellij^ain.  Si  repenle  inlorrogel,  quis  re^pon- 
debil  ei?  Vel  (juis  dicere  potesl  ei  :  Cur  ita  facis? 
Deus,  cujus  irae  neino  resislere  pofest,  et  sub  quo 
curvantur  qui  portant  orbein.  Quantus  ergo  suni 
ego,  ut  respondeiiin  ei,  et  loiiuar  verbis  ineis  cuni 
eo?  Qui  eliaiu  si  habuero  quippiam  jnstum  uou 
respoiulebo ;  sed  meum  judicein  deprecabor.  Et 
runi  invocantein  nie  exaudierit,  non  credo  ([uod 
audii-rit  vocein  ineain.  In  turbine  euiin  conteret 
me,  et  uniltiidicabit  vulnera  inea  etiani  siue  causa. 
Non  concedit  reqniescere  spiriluin  nieum,  et  implet 
me  amaritudiuibiis.  Si  fortitndo  qu«retur,  robus- 
tissimus  est,  si  ii-quitas  judicii.  neiuo  audet  pro  ine 
testimonium  dict-re.  Si  justilicarc  ine  volnero  ,  os 
ineum  condemuabit  nie  ;  si  innocentein  ostendere, 
pravum  me  (•oiii|irobabit.  Etiain  si  siinple.x  fucro, 
lioc  ipsuui  ignorabit  auima  mea,  et  ticdebit  me 
vilie  meffi. 


Dcalns  .lob  volcns  osteiidere  sunm  in- 
tenlionem  non  csse  ul  cnm  Deoconlendat, 
pcr  pliira  indicia  profunditatcm  divi- 
n*  sapicntia'  in  rcbns  natnralibus  osten- 
dit  :  nunc  antem  vnlt  oslcndere  profnn- 
ditatem  divina^  sapientia;  iii  rebus  biima- 
nis.  (Idiisiderandnm  est  antem,  quod  ad 
rectorem  bnmaiiarnmrernm  tria  pertinere 
videnlnr.  Primum  est,  ut  snis  subjectis 
jnstilia'  pra-cepta  ct  alia  bencficia  di.spen- 


set ;  secundum  est,  ut  actus  subditorum 
cxaminet ;  tertium  est,  ut  quos  culpabiles 
inveiiit,  poenis  snbjiciens  exterminet,  vel 
purget.  In  his  ergo  tribns  immensam 
profunditatem  divina?  sapientiae  ostendit. 
Primo  quidem,  quia  tam  profnndc  et  snb- 
tiliter  suis  snbditis  providet  sua  beneficia, 
quod  etiam  eis  incomprebensibile  est  qui 
recipiunt  ;  et  hoc  est  quod  dicit  :  Si  venr- 
rit  ad  me,  non  videbo  eum ;  si  ahierit, 
non  inte//igam  cum.  Ubi  consideraiidnm 
est,  quod  iu  Scripturis  Deus  vcnire  ad 
hominem  dicitur,  quando  ci  sua  bencfi- 
cia  largitnr,  sivc  intellectum  ejus  illnmi- 
nando,  sive  afTcctnm  inflammando,  sivc 
(lualitercumque  ei  benefaciendo  :  unde 
dicitur  Isai.  xxxv,  4  :  Deus  noster  ipse 
veniet,  etsa/vabit*  nos.  E  contrario  vcro 
Dcus  ab  homine  recedcre  dicitur,  quando 
ei  sua  beneficia  vel  suam  protectionem 
snbtrabit,  sccundum  illud  P.sal.  ix,  2'2{^): 
Ut  rjuid,  Dotnine,  recessisti  lonje.,  despi- 
cis  in  opportunitatihus.,  in  tribu/atione  ? 
Coiitingit  antem  quandoque  qnod  Deus 
aliquibus  vel  tribulationes  vel  etiam  ali- 


II' 


(a)  Vel.  X  SecuDdum  Haebrffios  v.  I. 


CAPUT  IX 


63 


quos  spirituales  dcfectus  evenirc  pcrmit- 
tit,  ad  procurandum  eorum  salutem,  si- 
cut  dicitur  Rom.  viii,  28  :  Dilirjentlbiis 
Deum  omnia  cooperantur  in  bonum.  Sic 
ergo  Deus  ad  hominem  venit  ejus  pro- 
curando  salutem  ;  et  tamen  homo  eum 
non  vidot,  (juia  bcncficium  cjus  non  pcr- 
cipit.  E  contrario  vero  multis  Deus  sua 
manifesta  beneficia  non  subtrahit,  qua; 
tamcn  in  eorum  perniciem  vcrgunt ;  ct 
ideo  dicitur  (luod  Deus  sic  recedit  ab  ho- 
mine,  quod  homo  eum  non  intelligit  re- 
cedcntem.  Sic  ergo  apparet  profunditas 
sapientiffi  divina;  in  dispensatione  suo- 
rum  bencficiorum.  Ostenditur  autem  se- 
cundo  divina?  sapientiifi  profunditas  in 
examinatione  humanorum  actuum  :  quia 
videlicet  sic  subtihter  et  efficaciter  exa- 
minat,  ut  ejus  examinationcm  nullus  per 
quamcumque  cavillationem  subterfugcre 


est  quod  dicit  :  Deus  cujus  irx  resislere 
ncmo  potest.  Ira  enim,  hcoundum  quod 
Deo  attribuitur  in  Scripturis,  non  impor- 
tat  commotionem  animi,  .sed  vindictam  : 
bujus  autom  probationcm  conse(juenter 
inducit  dicoiis  :  Et  suh  (pio  curiantur  qui 
portant  orhcni.  Intclligondi  autem  sunt 
portarc  orbem  ccelcstes  spiritus,  (juorum 
ministcrio  tota  corporalis  creatura  divi- 
nitus  procuratur,  ut  dicil  Aug.  iii  de 
Trinit.  Ili  autem  ccelestcs  spiritus  sub 
Dco  curvantur,  quia  ei  per  omnia  obe- 
diunt,  secundum  illud  Psalm.  cii,  21  : 
Dencdicite  Domino  omnes  Aw/cli  ejus^ 
mijiistri  ejus,  cjui  facitis  voluntatem  ejus 
Sic  igitur  Angelis  Deo  obedicntibus,  ma- 
nifcstum  est  quod  totus  cursus  rerum 
corporalium,  qui  per  Angelos  adminis- 
tratur,  divina'  subjacet  voluntati  :  et  sic 
ex    nulla   creatura   potcst    homo   habcre 


possit ;  ct  hoc  est  quod  dicit  :  Si  repente      auxilium  ad  efrugicndum  Dei  vindictam, 
interroget.,  cjuis  respondebit  ei?  Interrogat     secundum  illud  Psal.  cxxxviii,  8  :  Si  as- 


autem  Deus  hominem,  (luando  eum  ad 
considerandum  suam  conscientiam  redu- 
cit  vel  intcrius  inspirando,  vel  exterius 
provocando  beneficiis  aut  flagcllis,  secun- 
dum  illud  Ps.  x_,  6  :  Dominus  interrofjat 
justum  et  impium.  Tunc  autem  homo 
sufficienlcr  Deo  respondet,  quando  in  co 
nihil  invcnitur  quod  juste  a  Deo  repre- 
hendi  possit ;  (juod  nulli  hominum  in  hac 
vita  contingit,  secundum  illud  Prov.  xx, 
9  :  Quis  potest  diccre  :  Mwulum  est  cor 
mcum  ?  scilicct  purum  a  pcccato.  Sig- 
iiantcr  autcm  dicit  :  ^SV  repcntc  inlcrro- 
fjct :  quia  si  homini  spatium  respondcndi 
detiir,  potcst  per  pcenitentiam  delicta  di- 
lucre.  Contiugit  autem  quan(lo(]uo  (|uo(l 
ali(iuis  in  oxaininando  aliorum  excessus 
roniissus  invenitiir,  timcns  n(5  et  sui  ex- 
cossiis  V(!rsa  vic(;  ab  aliis  (jxaminontur  ; 
sod  hoc  Dco  forinidandiim  non  ost  ut  in 
sua  examinatione  molcslotur,  (juia  non 
habot  siipcriorom  (|ui  (h^  ojus  factis  ju- 
dicare  possit ;  et  idco  subdit :  Vcl  fjuis  di- 
ccre  ei  potcst,  Cur  ifa  facis  ?  (juasi  (Mim 
castigando.  Toitio  aiitoin  ostoudilur  di 
vina;  sapiontia;  profiiiiditas  iii  punitiono 
dolictoruin  :  ipiia  (iuociiinqui>  s(»  vortal 
homo,  nulla  astutia,  niilla  potontia,  Doi 
vindictain  docliiiaro  pot(>st,  secundum 
illud  Psal.  cxxxviii,  7  :  Quo  iho  a  spiritu 
tiio,  ct  quo  a  facie  tua  (uijiam?  lil  lioc 


cendero  in  coclum,  tu  illic  cs ;  si  descen- 
dcro  in  infernum.,  ades.  Ouinimmo,  ut 
dicitur  Sapient.  v,  21  :  Pujnabit  cum 
illo  orbis  tcrrarum  contra  iuscnsatos. 
Possiint  ctiam  intclligi  portaro  orbem  rc- 
gos  et  principos  mundi,  qiii  sub  Deo  cur- 
vantur,  secuudum  illud  Prov.  viii,  lo : 
Pcr  me  re(jes  regnant :  vel  quia  nec  ipsl 
regcs  ira'  divina'  rosislere  possunt,  ut  ex 
hoc,  a  majori,  idem  do  aliis  concludi 
possit.  Sic  igitiir  ostonsa  inultiplicit(>r 
immensitate  divina'  [)oloutia'  of  profiindi- 
tafc  divina'  sapiontia*  concludit  priqjosi- 
tum,  quod  scilicet  sua'  intontionis  noa 
est  cum  Deo  coiitoudoro,  ot  lioc  ost  ([uod 
dicit  :  Quantus  erfjo  sum  e(jo,  idost  (juam 
Iiotons,  (iiiani  sapions,  (jui  rvsptnulcam 
ei,  scilicot  Doo  iutorroganti  potonlissiino 
ot  sapieutissiino,  et  Imjuar  rcrbis  mcts 
cum  co?  oxamiuando  facta  ojus,  ot  di- 
condo  :  ('ur  ila  facis?  ac  si  dicorot  :  .Nou 
suflicious  siiiu  iit  contondam  cmu  Doo. 
Contoiitio  ouim  iii  rospondondo  »'1  obji- 
cioudo  consislit  :  contingit  aiitoin  (juan- 
iloiliio  (juod  aliquis.  olsi  non  sil  multniu 
poloiis  aut  sapions,  lamon  proptor  socu- 
ritatcm  siuo  conscioiitia'  noii  foriuidat 
conlon(lor(>  cum  (]Uovis  judiro.  Sod  haiic 
otiam  causain  conlondendi  ouin  Doo  a  so 
oxcludil  dicens  :  Qui  etiam  si  habuero 
quippiam  Justum,  non  respondcboy  scili- 


G4 


IN  J(H{ 


oot  Dpo  exnmiiiatiti,  qn.isi  mo.im  .jiisli- 
liam  «IrffiKlcmln  ;  srd  t/i('tf//i  jiniiri'///  dr- 
f)f'rrfi//ii/\  (|iiiisi  n*iM  pclciis  jiiiliciiiin,  stn] 
iniscriconliani.  Si^^naiilcr  aiitcm  dicit  : 
Si  /inhnprn  t/tiii/fiifittt  Jits/t///i,  ad  dosig'- 
nandiiin  inccrlitudincin  Innn.in.r  Jnsli- 
tiii',  per  lnic  (iiiod  dicit,  S/  /ifihiirrn,  sc- 
cuiidiiin  illiid  Apostdli  i  ad  (loriuth.  iv, 
4  :  AV///7  ttii/ii  rnttsrins  sinii ;  sr<{  tioii  iti 
hnr  Jiis/i/irfifits  si/in  :  ct  ad  oslcndcndnm 
i|uod  jiislilia  hominis  jiarva  est  ct  impcr- 
focta  ad  diviuiim  exameu  rclala  :  propter 
quod  dioit,  Qiiip/ji/ini ;  scouudiini  Illud 
Isai.  i.xiv,  6  :  Omnes  Jiisti/ia'  iius/ra.'  qiia- 
si  patiinis  itiPtistrua/a',  sic  sinit  rnrnm 
iilo. 

Oiiid  autem   cx  sua  dcprcoaliono  con- 
seqnatur,  oslcndil,  oum  suhdit  :  Et  cwn 
invocantem  mc  cxaudicrit,  non  crcdn  qttod 
audicrit   voccm    meam.    Contingit   onim 
quan(lo(|nc  (juod  J)ens  homiiiem  cxandit 
uoii  ad  votnm,   scd  ad  prolcctnm  :   sicut 
enim  mcdicns  uou  cxaudit  ad  votum,  scd 
ad     profcctum,    inlirmum    postuhuilcm 
amovcri  medicinam  amaram,  si  mcdicus 
eam  uon  removcat,  co  quodscit  eamcsse 
salutiferam  ;  exaudit  tamen  ad  profcctum, 
quia    por  hoc   sanitatcm  iiiducit,    quam 
maxime  inlirmus  desiderat ;  ita  Deus  ho- 
miui   in   tril)ulationihus  constituto  tribu- 
hitiones  non  subtrahit,   quamvis  depre- 
oanti,  quia  scit  eas  expedire  ad  fmalein 
ojus  salulem  ;  et  sic  licet  Deus  vcre  exau- 
diat,  tameu  horao  in  miseriis  constitutus 
se  exaudiri  ikui  orcdit.  Et  quarc  iionore- 
dat.    ostciidit  suhdcns.  /n    turhine  eniin 
rnnterct  me  :   et  more   suo,  quod   meta- 
phorioe  dictum  est  exponit  subdcns  :  Et 
mu/tip/icahit  vu/nera  mea,  etiam  sinecau- 
sa.  Hoc  ctiam  est  couterere,  quod  raulli- 
plionrc  vuliicra  ct  Irihulationcs  :  hoc  est, 
In  turhine,  iu  horrihili  ohsouritate  :  quod 
dioit,  Sine  caiisa,   scilicet  manifcste,   et 
ab  horaiue  afnicto  perccptibili,  Si  enim 
horao  afniolus  pcroiperet  oausara  quare 
Dciis   cum   aini-it,    ct   quod    afnictiones 
suut  ci  utiles  ad  salutcm  ;  mauifestiira  cst 
quod    orcdcret  se   exauditiim  :  sed  (inia 
hoc  uon  iutclligit,  credit  sc  non  cxaudi- 
tum ;  et  ideo  non  solnra  extcrius  allligi- 
tur,  sod  etiam  iutcrius  :  sicut   inlirmus, 
qui  si  nesciret  se  per  racdioinara  araarara, 
sanitatem  habiturum,  uon  solum  afUige- 


rctur  iii   gustu,  sed  etiain  iii   animo  :  et 
idco  siihdit  :  .\nn  rnticet/it  rrf/iiirsrrrr  spi- 
ritinti    itiriitti.    Ilciiuicscil    «Miiiii   spiriliis, 
liccl   cariie  afllicla,    pro[»ter  spcin   liiiis, 
secunfhim  (jiiod   Dominiis  dooel  Mallh.ei 
V,    II    :    liffiti '    rritis   timi    //tfi/rdi.rerint    *  «stit 
vnhis   /lumities ;  cl   poste.i   subdit  :  (iau- 
dcte  qiuttiifim  iuerces  veslra  cupinsa  est  iii 
cir/is.  Kt  sic  dnin  aflligor  cxtcriiis  et  in- 
tcriiis,  noii  V(H\u\v.m-(>.  Jttip/et tne amaritu- 
diiiihiis,  soilioet  inlus  et  extra,  Et  ex  oon- 
sideranduin,   quod  ab  illo  loco,  Et  cum 
invocantem  etc.  evidenter  proposuit  qmjd 
siipra  occulte  dixerat  :  Si  venerit  ad  me, 
cidehn.    lloc   enim   fere   ubiquc  in  dictis 
Job  ohscrvandum  est,  qiiod  obscurc  dio- 
ta,  pcr  aliqiia  conscijuentia  cxponuulur. 
Et  quia  supra  breviter  ct  suramarie  dixe- 
rat  Job  :  Quantus  eyo  sum,   gui  respnn- 
deam  ei?  hic  consequcuter  ditrusius  ex- 
plioat,  ubi  eliam  assignat  oausara  (juare 
non  rcspondct,  scd  judiccm  dcprecatnr. 
(Juod  enim  aliquis  audaotcr  judioi  rcspon- 
dcat,  potcst  cx  duobus  oontiiigcre.  Primo 
quidem,  si  judex  sit  debilis,  qui  subditos 
coercere  non  possit ;  sed  hoc  cxcludit  di- 
cens  :   Si  fortitudo  quaeritur,   scilicet  in 
Deo  ad  subditos  coercendum,   rohustissi- 
mus  est,  omne  robur  excedens.  Secundo, 
aliquis   audacter  respondet  judici,  quia 
confidit  de   sua  causa  :    quod   aliquando 
contingit,  quia  habetmultosexcusatores  ; 
sed  hoc  excludit  dicens  :  Si  sequitas  Jiidi- 
cii,  soilicet  requiritur,  seoundum  qiiam 
aliquis  habens  pro  sc  miiltos  tostes  ab- 
solvitur,  neoio  pro  me  aiidet  testimotiiutn 
dicere.  lulellcotus  cnim  homiuis  hoc  nou 
capit,    quod  hominis  justitia    sit   major 
quam  veritas  Dei  redarguentis.  Aliquando 
vcro  horao,  etsi  non  habeat  aliquos  tes- 
tes  pro  se,  confidit  tamen  de  causa  sua, 
iiinitcns  tcstimonio  couscientiff'  sua»  ;  sed 
tcstimonium  consoicntite   non  potest  va- 
lere  homini  contra  rcdargutionem  divi- 
nam  :  ct  hoc  ostendit  per  singulos  gra- 
dus.  Habet  testimoninra  conscienciae  tres 
gradus.  O»orum  primus  est,  quaiido  alicui 
consoientia  sua  testimonium  reddit  qiiod 
sit  justus,  scoundum  illud    Uomanornm 
viu,  16  :  Ipsc  spiritus  tcstunnniuin  reddit 
spiritui  nostrn,  quod  simus  fi/ii  Dei.  Sed 
hoc  testiraoniura  noii  valet  contra  divi- 
nam  repreheusiouem  ;  uude  dicit  :Sijus 


CAIMIT  I\ 


65 


tificare  me  voluero ;  idest,  si  voluero  di- 
ccrc  mc  '  esso  justum,  Dominus  mihi  ob- 
jiciot,  quod  sim  impius  ;  o.y  meurn  con- 
demnahit  me\  idest,  condemnabilem  mo 
ruddet  proptcr  biusphemiam.  Secuadus 
gradus  est,  quando  aliijuis  etsi  non  pru?- 
sumat  se  essc  justum,  tameu  non  repre- 
hendit  eumconscientia  dc  aliquo  peccato, 
secundum  illud  i  ad  Corinthios  iv,  4  : 
Nihd  milii  conscius  surn.  Sed  nec  iioc 
testimonium  valet  contra  Deum  ;  unde 
«iicit  :  Si  innocoUem  ostendero ;  idcst,  si 
innocentcm  voluero  me  ostendcre,  et  esse 
sine  peccato  ;  parvum  me  comprobahit^ 
inquantum  milii  vel  aliis  manirestabit 
peccata  quorum  mihi  non  sum  conscius, 
quia,  ut  dicitur  in  Psal.  xviii,  13,  Delic- 
ta  (fuis  intellif/it?  Tertius  gradus  est, 
quando  aliquis  etsi  sit  sibi  conscius  de 
peccato,  tamen  pra^sumit,  vel   quia  iion 


habuit  malam  intentioneni,  aut  quia  non 
fecit  illud  ox  malitia  vel  dolo,  sed  ex  ig- 
norantia  et  infhmitate.  Sed  nec  hoc  tes- 
timonium  vaiet  liomini  contra  Deum  t 
ideo  dicit  :  Eliani  si  snnjAe.r  fuero^  idest 
sine  dolo,  vel  dupUcitnte  [)ravai  intentio- 
iiis,  lioc  ipsum  vjnorahit  anima  mea  : 
homo  enim  non  potest  ad  h^piidum  mo- 
tum  sui  adectus  compreiiendcre,  tum 
propter  variationem  ejus,  lum  prupter 
permixtionem  ^  et  impetum  multarum 
passionum  :  propter  f[ucd  (hcitur  llier. 
XVII,  9  : '  Parvam  est  cor  '  lnnninis  et  ins- 
crutahile  :  quis  corjnoscet  ilhnl?  et  prop- 
ter  hujus  ignorantiam,  quod  liomo  seip- 
sum  non  cognoscit  nec  statuiu  suum, 
redditur  etiam  justis  sua  vita  ta^diosa  ;  et 
propter  hoc  subdit  :  Et  txdehit  me  vitx 
mcx. 


LECTIO   IV 


Unum  est  quod  locutns  sum  ;  et  iunocentem  et 
iinpiiMn  ipsi!  consuiiiil.  Si  (l.T^rcllat,  oc.cidat  soniel ; 
ct.  iioii  (ic  poMiis  innoeouluni  ridcat.  Tcrra  data  cst 
iii  nianus  impii  ;  vulliun  judicum  cjus  operit.  Qnod 
si  nou  ilie  est,  quis  ergo  est?  Uics  mei  velociores 
fncnint  cursore  ;  Cugcrunt,  el  noii  vidcrunt  Ijonnni. 
Pcrtraiisicniiit  qiiasi  navcs  poiiia  portantcs,  sicnt 
aqiiila  vuians  ad  (jscam.  Cuni  dixcro  :  Ne^iuaiinam 
ita  ioiiuar,  commuto  faciem  meam,  et  dolore  tor- 
(Iticor.  Verchar  omnia  o[icra  ntca,  scimis  ipiod  non 
parccres  dcliiKpionti.  Si  antcin  et  sic  impiiis  siim, 
(piarc  Irustra  lal)oravi?  Si  lolns  fuero  quasi  aciuis 
nivis,  et  fnlscrint  vclut  nuindissim;c  maiiiis  mcai  ; 
lamcn  sordilnis  intinges  mo.  ct  nbomiiiid)iintiir  lue 
vestiiiicnla  moa.  Neijuo  ciiiin  vin),  i|ni  similis  inci 
cst,  n!si)()ii(|{'l)(),  nec  (lui  mccuin  injiidicio  cx  a>quo 
possit  audiri.  Non  est  (lui  utriiiiKiuc  valcat  nrgucre 
ct  ponere  ninuiun  siiam  in  amliolms.  Aiifcral  a  mc 
virgain  suam,  ot  pavor  cjiis  iion  inc  tcrreat.  Lo- 
qiiar,  (!l  uon  timcbo  cuui  :  iiciiue  cniui  possiim 
uielucus  rcspoudere. 


Post([uam  healus  J(d)  osfniKht,  luin 
esso  sua'  inlenlionis  ut  cuui  Dco  coutiMi- 
dat,  proponil  iilud  (U;  ([iio  cuin  advcrsa- 
riis  cjus  disputaliu  ei  crat.  Dixcrat  (>niiu 
Khphaz,  ([uod  pcvna;  a  Dcu  iiou  nisi  |>ro 
peccatis  inimiltunlur,    conlia   lioc   ([uud 


in  superiori  iiitcntione  Joh  locutus  fue- 
rat ;  et  quia  Baldad  scntentiam  Eliphaz 
conatus  fuerat  assercre,  Job  iterato  scn- 
tcntiiim  suain  rcpctit  diccns  :  l'num  est 
f/uod  locutus  sunt ;  im/num  et  innocentem 
ipse  consumit ;  ([uasi  dicat  :  Non  soliim 
pcccatoribus  ,  scd  ctiam  iiinoccutibiis 
mors  a  Deo  immittiliir;  ([iki'  tamcii  ost 
maxima  pauiarum  pra'sontiiim  :  ct  slc 
non  cst  vcruin  (jiiod  dicis,  (juod  si^Iiim 
pro  pcccatis  [)ro[)iiis  humu  [)iiniatiir  a 
Deu.  Ouod  autcin  mors  a  Dco  sit,  dicitiir 
Dciilcr.  xxxii,  IV.)  :  Ejo  ocridani  rt  i'</ori- 
tYvr/c/c/V///?.Sc(lciiiumursconimunit('rom- 
nibus  iinmittaliir  a  Dco,  iinuin  cst  i|iio(i 
diiriim  vidctiir  :  scilicct  (|u<»(l  innoociitos 
[iratcr  iicccssitalcm  coinn)iiU(>m  mulli- 
[iliccs  advcisitatcs  sustincnt  iu  hac  vita  : 
ciijus  rci  causaiu  invcstifrar»»  inltMidit,  ot 
idcu  siibdit  :  .SV  //ai/r//at,  tircidat  semrl ; 
tjiiasi  dical  :  l)t<tiir  i|iiud  tlaK>dluin  murtis 
(unnibiis  sit  cumniiinc,  vidt^tiir  (aincn  ra- 
tionabiic,  ([iiud  iniioccntibiis  i|ni  cx  pro- 


'  Ai.  :  «  noii.  » 

'  Al.  :  «  promotiouem  » 

(n)  llugd  a  saucto  Churo  :  «  Prntutm  esl  inr  lioini- 


iiis  ;  "  ct  III    iKitiil.i    inar^iiiali  :  n  ti|.  :    |>rofni)duin 

**8t.   » 


XVIII 


GB 


iN  j(»n 


piiis  |uTcaiis  iioii  sinil  n'i,  |)r.i'tor  luor 
tem  (iii.i'  <l('l»t'liir  pn»  iicccalo  ('ominimi, 
aliaiii  |)M'iiain  iiilli^oTc  iioii  ilclicrct.  Si 
cniin,  ut  vos  dicitis,  niilla  ali.i  cxiusa  (^st 
qiiarc  juslc  alilcr  |)o'iia  alicui  inHi^n  pos- 
sit,  nisi  j)cccaluni  ;  ct  inanircstiini  cst  in- 
nocenlcs  pali  po-nam  iii  lioc  miiiKlo  :  vi- 
d(3tnr  (iiiod  siiic  causa  punianliir,  ac  si 
ij)sa'.  piciKi'  proptcr  so  Dco  jilaccrent ; 
idoo  snhdit  :  /t/  de />(i'iiis  infiocr/itton  non 
riilcat :  do  illis  cnim  ridoro  solcmus  (jua^ 
nobis  socundum  so  placont ;  si  aiitom  lioc 
cst  inconvonions,  quod  po'na'  innoc(!ntiim 
Dco  socnndnm  so  placeant,  iiiveniunlnr 
enim  innocenlcs  IVoiiuentcr  in  terris  pu- 
uiri,  vidotur  scqui  aliud  inconvcniens  : 
sciliccl  quod  isfa3  pauicC  cx  divino  judicio 
non  proccdant,  scd  ox  malitia  alicujus 
iniqui '  domini  qui  potostatcm  liabct  in 
tcrra,  ot  punit  innocontes  :  undo  soqiii- 
tur  :  Tcrra  dala  cst  in  mamis  impii ; 
quasi  dicat  :  Si  ipsi  i)eo  non  placercnl  so- 
cundum  se  pauiai  innoccntum,  qui  tamon 
puniunturin  tcrra,  oportebit  dicere,  quod 
Deus  regimen  tcrra?  alicui  impio  com- 
miscrit,  ex  ciijus  iiiiquitate  judicium  in 
terra  pervcrlitur,  ut  innocentes  puniau- 
tur ;  et  hoc  est  quod  subdit  :  Vultum  ju- 
dicum  ejus  opcrit;  idest,  ralionem  corum 
obnubilatj  vel  cupiditate,  aut  odio,  aut 
amore,  ne  veritatem  judicii  in  judicando 
sequantnr.  Quod  si  ille  7ion  est,  scilicet 
impius"  cui  tradita  est  terra,  a  quo  sci- 
licot  causatur  innocentum  punilio  ;  quis 
ergo  est?  scilicct  bujus  punitiouis  causa. 
Non  enim  dici  potest,  ut  ostensum  est, 
quod  hoo  sit  a  Deo,  supposita  vestra  po- 
sitione,  quod  solnm  peccalum  sit  causa 
pa^narum  prc-esentium  ;  boc  autcm  quod 
dixit  :  Tcrra  data  cst  in  nianus  impii^ 
est  quidem  sccundum  aliquid  vcrum,  in- 
quantum  scilicet  terreni  bomiiies  sub 
potestale  diaboli  a  D(!o  reiinquuntur,  se- 
cundum  illnd  .loan.  viii,  34  :  Qui  facit 
peccatum,  servus  est  peccati ;  simpliciter 
autem  est  falsiim  :  non  enim  diabolo  ab- 
solute  teiTio  domiiiium  cst  concessum,  ut 
scilicet  libere  in  terra  facere  possit  qiiod 
velit ;  sed  (inidqiiid  facerc  pcrmittitiir, 
ex  divina  dispensationc  proccdit,  quaj 
omuia    cx    rationabili    causa    dispeiisat. 


l  Ktl  •  lioc  ipsiim  quod  innocentcs  pu- 
niuntur,  noii  dcpondct  absolulo  c.\  inali- 
tia  dialiolica,  sod  ox  sapi('nlia  i)ci  jicrmit- 
tentis.  |iii(l(!,  si  peccatum  non  ost  caiisa 
jinnitionis  iimocentnm,  iion  suflicit  boc 
ad  maliliam  diaboli  roducere  ;  scd  ojjorlct 
ullorius  ali(|iiam  ralionabilem  causam 
ossc,  pr(q)l(!r  qiiam  Dcus  pormitlit ;  ol 
idco  sij^iiantor  (licit  :  Quod  si  non  estille, 
quis  erip)  est?  (juasi  dicat  :  Si  malilia  di.a- 
boli  iioii  ost  sufficiens  causa  punitionis 
innocenlum,  oporlotaliam  causam  invcs- 
tijj^are. 

Ad  investigandum  igitur  rationem 
quaro  innocontcs  puniantur  in  boc  mun- 
do,  primo  proponit  dofoctum  qucm  sus- 
tincrat  in  ami.ssione  bonorum,  ostcndens 
nutabilitalom  prosperitatis  pra^sentis  cx 
similitudinc  coriim  quae  videntur  vclo- 
cissima  iii  hoc  mundo.  Sed  consideran- 
dum  cst,  quod  ad  prospcritatom  Tiujiis 
inundi  aliqui  divorsimodc  sc  iiabout.  (jiii- 
dam  oniin  ipsam  prosperitatem  pro  tine 
hiibont,  niliil  ultra  ipsam  sporautos  :  ad 
quod  videbalur  declinare  illorum  opinio, 
qui  omnia  pramia  et  pcrnas  in  hac  vita 
constitucbant ;  tales  autem  non  portran- 
seunt  prospciitatem  hujus  mundi,  sed 
prosperitas  hujus  mundi  fugit  ab  ois, 
qiiando  eam  amittunt.  Quidam  vero,  de 
quorum  numero  fuit  Job  in  prosperitate 
hujus  mundi  finem  nou  ponunt,  sed  ad 
alium  fiuem  tendunt ;  et  talcs  prosporita- 
tera  hujus  muudi  magis  pcrtranseunt 
quam  perlranscantur  ab  ea.  Teiidonlibus 
autom  ad  aliqucm  fmom  tria  suiit  neces- 
saria.  Primiim  est,  ut  in  nuUo  alio  suo 
cor  suum  figaiit,  per  quod  retardari  pos- 
sint  a  fine,  sed  festinent  ad  fincm  conse- 
quondum  :  et  ideo  ponit  exomplum  de 
cursore,  qui  sic  tendit  ad  finem  sui  cur- 
sus  quod  in  via  moram  non  trahit  :  uiido 
dicit  :  Dies  mei  vciociores  facti  sunt  cur- 
sorc ;  iii  (|uibus  vcrbis  ct  instabilitatcm 
pra^scntis  fortunae,  et  intentionem  snam 
in  aliud  tendentem  dcmons.lvdt :  fuf/erunt, 
quasi  in  robus  hujus  mundi  rcquie  cor- 
dis  non  invonta  :  unde  sequitur  :  Et  non 
viderunt  /jonum,  scilicet  iu  quod  moa  in- 
tonlio  forobatur,  quod  estverum  bonum: 
undc  pro  juslitia  mo    rcmuneralioncm 


•  Al.  dccsl  :  »  in 


iqui. 


3  Al.  :  «  ipsius.  » 


CAPUT  IX 


67 


non  reputo*.  Quod  si  prospcritatem  prae-  tur  :  Nisi  conversi  fiieritis,  rjladium  suum 
sentem  remunerationem  putant,  ea  sub-  vibrabit.  Si  autem,  \)()?,\,  {Q.n\\im.  studium 
tracta,  innocens  punitussum.Secundo  re-     innocentice,  e^  sic  impius  sum,   ut   tam 


quiritur,  quod  tondens  in  arKjnem  finom, 
acquirat  sibi  ill.i  per  qua^  f»ossit  ad  fitiom 
pcrvonire  :  sicuti  qui  vult  sauari,  oportct 
quod  acquirat,  medicinas  (iiiibussanetur ; 
sic  qui  vult  ad  verum  bonum  pervenire, 
oportet  quod  acquirat  virtules  quibus  il- 
lud  consequi  possit  :  unde  subdit  :  Pe?'- 
transieriint  quasi  naves  poma  portantes  : 
in  quo  etiam  duo  demonstrat  :  et  labili- 
tatem  praisentis  fortunn^,  ([uia  naves  po- 


gravibus  prfinis^  a  Deo  puriiri  meruerim, 
qunre  frnstra  lahoravi'}  iii  tanta  solicitn- 
dino  inuocentia^  coiisorvanda*.  Fruslra 
cnim  laborare  dicitur  qui  siio  labore  ton- 
dit  ad  finem  ad  quem  non  pertingit.  Sed 
quia  puritas  hominis  quanlacumquc  sit, 
ad  divinum  examen  relata,  deficiens  in- 
venitur  ;  ideo  consequentcr  ostendit, 
quod  cum  se  purum  et  innocontem  dicit, 
se  purum  ct  innocentem   intclli^at  quasi 


ma  portantcs  ad  vendcndum  festinant,  ne     hominem,  non  quasi  in  niillo   pcnitus  a 


per  moram  pulrescant ;  et  studium  ten- 
dentis  in  finem  ;  quasi  dicat  :  Dies  mei 
pcrtrausicrunt  vacui  ;  sed  virtutes  con- 
grcgavi,  cum  quil)us  tcudo  ad  finem  con- 
sequoiidum .  Tertio  restal  consccntio 
finis  :  undc  dicit  :  Sicut  aquila  volans  ad 


rectitudine  divinae  justiti.Ti  rccedentem. 

Est  autcm  sciendiim,  qnod  duplex  est 
purifas  :  una  quidcm  innocenti.s,  altera 
pa'nitentis  :  utraquc  autcm  impcrfocta  est 
in  bomine,  si  ad  pcrfcctam  rcctitudincm 
divina3    regula3    comparetur.   Dicit   ergo 


escam;  in  quo  etiam  duo  priedicta  desig-     quantum  ad  pnritatcm  pauiitentis  :  Si  lo- 


nantur  :  nam  aquila  velocius  volat,  pne- 
cipuc  cum  a  fame  impcllitur  ct  escam 
babct  pro  finc  qua  reficitur.  Quia  ergo  iu 
his  vcrbis  quasi  innucrat  se  esse  justmn 
et  inuoccntem,  quod  praisumptuosum  ab 
adversariis  reputabatur  ;  incipit  de  sua 
innoccntia  confcrrc  ^  cum  Deo,  qui  solus 


tus  fuero,  idest  si  a  peccatis  meis  me 
l)nrgare  studuero ,  quasi  aquis  nivis, 
qua'  valdc  ablutiva',  esse  dicuntur  :  quan- 
tiun  vcro  ad  puritatem  innoccntis  dicit, 
et  fulserint  vclut  mwulissimx  manus  mcos; 
idest,  et  in  operibus  mcis  qua3  per  ma- 
nus  dcsignantur,    nulla  inveniatur    im- 


est  conscienlia;  judcx :  undc  subdit :  Cum  munditia  ;  sed  fulgeat  in  eis  justitia^  cla- 

dixero,  scilicet  in  corde  meo  :  Ncquaquam  ritas.  Dicit  autem,  Velut  7nundissimx,  ad 

ita  loquar.,  ut  scilicet  sim  justus   ct   in-  insinuandiim   quod    in    bomine   pcrfcota 

noccns  ;  commuto  faciem  mcam.,  scilicct  munditia  cssc  uon  potcst.  Si,  inquit,  fuc- 


a  fidiujia  quam  conccpcram  de  mea  in- 
noccntia,  ad  quamdam  solicitudincm  in- 
vcstigandi  peccata  ;  et  dolore  torqueor,  in 
conscientiai  propria^  discnssiono  recogi- 
tans,  nc  forte  pro  aliquo  pcccato  sic  pu- 
niar  ;  ct  causam  doloris  siibdit  dicciis  : 
Verebar  omnia  opera  mea.  Est  (uiiin  ali- 
cui  ina^na  causa  doloris,  quando  magnam 
solicitudinem  habet  de  re  aliqua,  et  ta- 
men  iucidit  in  illud  quod  vitarc  stndebat. 
Ipse  autem  circa  omnia  opcra  sua  mag- 
uam  solicitudincm  appoiuibat,  tiiiKuis  ne 
iii  arK[ii()  a  justilia  dcclinaiuit ;  ct  boc  cst 
(jiiod  (li(ut  :  Verebar  oninin  opera  mea  : 
ct  causa  quaro  sic  vcrcbatur  in  oiuni 
opcro  suo,  erat  timor  dc  scvcritatc  divini 
judicii  :  undc  subdit  :  Svions  quod  imn 
parceres  de/inqucnti,  nisi  sciliccl  convcr- 
tatur  :  quia,  sicut  in  IMalin.  vii,  l."{  dici- 


rint  inuudissiina',  tnmcn  sordibus  intimjes 
me ;  idcst,  sordibus  intinctus  dcmonstra- 
bor,  11103  justifia^  comparatiis,  cl  pcr  tiiam 
sapicntiam  convictus  :  scmpcr  cniin  iii 
opcribds  liumanis  arKjiiis  dcfcclus  invc- 
nitur  :  ([uando([nc  ([uidcm  cx  ignorantia 
pr()[)tcr  dcbilitatcm  rafionis;  (iuando(]uo 
aufcm  cx  ncgligcnlia  proplcr  intirmita- 
tem  cariiis  ;  (iuando(|uc  aulcm  ali^ina  iii- 
fectio  alicujus  terrcna'  alTcctionis  ctiam 
in  bonis  op(Mil)Us  adiniscctur,  proplcr 
mobililatcm  liumani  cordis,  (|uod  non  fir- 
iniiin  iii  c(»(l('in  [^ciscvcral  :  undc  scm[)cr 
ali^iuid  in  liuinanis  o[)(Mibus  invcnitur 
([uod  dclicit  a  purilatc  divina'  jusliti». 
Cum  aiilcm  ali^inis  immundiis  csl,  ol  ta- 
mcn  c.xlcrius  ali^iuam  juslilia»  oslcnsio- 
ncm  liabct,  sigiia  jiislitia'.  qua»  do  co  ex- 
tcriiis  a[)[)arcnt,    ci    nou   oompctunt  ;  ot 


Al.  :  «  iiiidc  iiru  juslo  uec  uou  roiiuto.  » 


»  Al.  :  '.  coufortaro.  u  —  '  Al.  :  ■  pcccalit.  » 


r,8 


l\  J()H 


iiIi'o  siilnlil  :  ICt  (ihomi)inhtn}tur  mc  ves- 
thnoif/i  inrn :  ppr  NfslimcMila  cMiiin  oxh»- 
riora  optM\'i  ilcsii^Mianliu',  (iiiihiis  hnnio 
tjiiasi  i-(»iilr>,'iliir,  siXMMKJiim  illiid  Mallli. 
vii,  15  :  Vfiniunt  ad  vns  in  vostimontis 
nvitim.  Tiinr  (M'f,'o  voslimiMiln  aliiiijns 
ojiis  nbomiiiaiilur,  (inaiKlo  cxhTiora  ho- 
minis  iin.r  Jiisliliain  pra-liMulmit,  iiitcrio- 
rilnis  non  oontMM-daiil. 

Quaro  aiiloin,  (iiiaiitiimiMinnnK^  sil  pn- 
rns  non  poli»st  so  dofondoro,  (iiiin  a  J)eo 
convincatnr  impnrus,  conscqnenlor  os- 
tondil  ox  diiohns,  in  (jiiihiis  Dimis  liomi- 
nom  oxocllil  ;  vidoliocl  cx  Jiislilia^  piirita- 
lo,  ot  ox  niajostalis  anrlorilato.  Qnanliim 
ergo  ad  primiim  dicil  :  Ncfjue  cnim  viru 
fjiii  simi/is  mei  est  respnndeho  ;  qnasi  di- 
cat  :  Si  aliqnis  homo  me  impnrnm  vel- 
let  convincere,  possom  oi  rcsistere,  si 
mihi  olijicerct  qnam'  ipse  sontiret  in  lio- 
mino  scrvari  non  posso,  de  pcrfccta  jns- 
tilia'  j)nri!ate  ;  sed  sic  respondcrc  iion 
possnm  Doo,  in  qno  nnllns  defectns  invc- 
nitnr.  Quantnm  ad  sccnndum  dicit  :  Nec 
qtii  mectnn  in  jtidicin  cx  isquo  possit  au- 
diri :  cum  ciiim  dno  homincs  adinvicem 
contcnduiit,  judiccm  possnnt  habcrc,  qui 
utrinsqno  dicta  oxamiiiet  ;  sed  hoc  iiitor 
Deiim  et  hominem  cssc  non  potest  du- 
plici  ratione.  Ilna  ratio  est,  quia  oportct 
qnod  in  jndice  sit  allior  sapicntia,  qnse 
sit  quasi  rogula  ad  quam  cxaminentnr 
dicta  ntriusque  partis.  Manifestum  est 
^  autcm,  qiiod  divina  sapicntia  cst  prima 
rcgula  ad  quam  omnis  vcritas  examiua- 
tur  ;  et  proptcr  hoc  subdit  :  Non  est  qui 
utrumque  valeat  arguere ;  quasi  dicat  : 
Non  est  alius  superior  Deo,  ex  cujus  ma- 
jori  sapientia  corrigi  possit.  Alia  ratio 
est  quia  oportet  qnod  in  judice  sit  major 
potestas  qiui  possit  utramquc  partem 
comprimcro  ;  et  hoc  excludit  diccns  :  Et 
ponere  manum  suam  in  ambobus  :  idcst 
coercere  utrumque  :  hoc  enim  excluditur 
perimmensitatem  diviuai  potentiai ;  quam 


supra  ostondit.  Kt  quia,  nt  diclum  cst, 
intondil  piMsiMMitari  qna  rationo  innocoa- 
lcs  ininianliir  in  Ik»c  miindo,  conscijiKm- 
lor  ostciidil  (jiiid  oiim  impediro  j^ossit  ah 
liac  pcrscrntatione,  et  quia  inleiiliono 
Iioc  perscrulari  velit.  Impediri  ant(Mn  p()S- 
sct  ab  hac  per.scrntatione  ex  duobns.  I»ri- 
mo  quidcm  ox  afflictionc  qiiam  patiel)a- 
tur  :  hominos  enlm  (jnoriim  mcMis  occu- 
pata  cst  tristitia,  non  j^ossunt  suhtililer 
perscrulari ;  et  quanlum  ad  hoc  dicil  : 
Auferat  a  me  viryam  suam.  Sccundo  ex 
rcvcrontia  quam  ad  Dcum  liahct  :  homi- 
nes  cnim  aliqiiando  cx  quadam  reverentia 
quam  ad  Dcnm  habcnt,  omittunt  ca  quai 
Doi  sunt  pcrscrutari  ;  et  quantum  ad  hoc 
dicit :  Et  pavor  ejusnon  me  terreat ;  quasi 
dicat  :  Conccdat  spiritum  meum  reqnies- 
cere  ab  afflictione  quam  patior,  ot  non 
imputetur  milii  ad  irreverentiam  (juod 
de  divinis  disputo  ;  et  sic  potero  prescru- 
tari  :  nnde  sequitur  :  Loquar  et  non  ti- 
mebo  eum;  idcst,  ac  si  non  timerem  oum  : 
neqtie  enim  possum  metuens  respondere ; 
idest,  dum  a  reverentia  ejus  revocor  a 
perscrutatione.  Scicndum  est  autem,  quod 
timor  Dei  aliquando  timentes  Dcum  a 
perscrutationc^  divinorum  non  revocat, 
quando  scilicct  perscrutantur  divina,  de- 
sidorio  verilatis  cognoscendae,  non  nt  in- 
comprchensibilia  comprehendant ,  sed 
sempcr  eo  modcramine,  ut  intellcctum 
suum  divinae  subjiciant  veritati.  Revocan- 
tur  autcm  pcr  timorem  Dei,  ne  sic  pers- 
crutcntur  divina  quasi  comprehcndere 
volentes,  et  intellectum  suum  divina 
veritate  non  regulantes  :  sic  igitur  per 
haec  verba  Job  intendit  ostendere,  quod 
eo  moderamine  de  iis  quae  ad  divinam 
providentiam  pcrtinent,  perscrutatur,  ut 
intcllectum  suum  divinae  veritati  snt)ji- 
ciat,  non  ut  divinam  veritatem  impug- 
nct;  qu(5d  csset  contra  reverentiam  di- 
vini  timoris. 


'  Al.  :  «  quse.  » 


*  Al.  :  «  quod  timor  Dei  circa  homines  a  perscni- 
tatione.  » 


CAPUT  X 


Cd 


CAPUT    DEGIMUM 


LECTIO   I 


Tsedet  aDimam  meam  vitae  meae  ;  dimittam  ad- 
versum  mo  eiofjuium  meum.  Loquar  in  amaritudine 
anima;  mc.c,  dicam  Dco  :  Noli  me  coudemnare. 
Indica  mihi,  cur  me  ita  judices.  Numqnid  bonum 
tihi  vidclur,  si  calumnieris  mc,  et  opprimas  me 
opus  manuum  tuarum,  et  consiUum  impiorum  ad- 
juvcs .' Xumiiuid  ocidi  carnei  tihi  suut,  aut  sicut 
videt  homo  el  tu  videhis?  Numqnid  sicut  dies  ho- 
minis  dies  tui,  et  anni  tui  sicut  humana  sunt  tem- 
pora,  ut  quajras  iniquitatcm  meam,  et  pcccatum 
meuin  scrutcris?  El  scias  qnia  nihil  impinm  fccc- 
rim,  cum  sit  ncniu  qui  de  mauu  lua  possit  crucre. 
Miiniis  tuai  feccrunt  me,  et  plasmavcrunt  me  totum 
in  circuitu  ;  et  sic  repente  prajcipitas  me?  Memen- 
lo,  ((iKoso,  quod  sicut  luluni  feceris  me,  et  in 
pulvcrcm  rcduces  me.  Nonnc  sicut  lac  muisisli  me, 
et  sicut  caseum  me  congulas^i?  Pclle  et  carnibus 
vestiti  me,  ossiljus  et  nervis  compegisli  nie  i  vitam 
et  miscricordiam  tribuisti  niilii,  et  visitalio  tua 
cuslodivit  spirilum  meum.  LiccL  lucc  cclrs  in  corde 
tuo,  tanien  scio  quia  uuiversorum  memiueris. 


I*ostquam  superius  proposuit  .foh,  quod 
taminnocentes  qiiam  impii  in  lioc-  sau  iilo 
tribulantur,  et  tetigit  causam  punilionis 
iniiocentum,  (juaj  posset  existimari', 
scilicet  quod  terra  quasi  dcrclicta  a  Deo, 
sit  e.xposita  voluntati  iniqua^  polestatis, 
innoccntes  j^ro  libito  puni(Milis  :  lioc  au- 
tcni  remoto,  quia  nianircslinn  inconve- 
niens  conlinct,  inquisivil  quis  essel  in- 
noccntum  punitor,  ct  qua  dc  causa  :  et 
hanc  quaBstionem  hic  proseijni  intendit. 
Prius  tamen  (jnam  ad  invcstigationcm 
procedat,  ostendit  qno  animo  liic  lo(jua- 
tnr  :  lo^juitnr  cnim  in  j)crsona  hominis 
alllicti  sccundum  conccj)lioiics  (juas  (.'i 
Irislilia  snluninislrat  :  unde  piimo  ponit 
ta'diiun  quod  palilur  iii  liac  vita;  ijuod 
(juidciu  taMliiiiu  cst  jiroptor  liihnlatio- 
nos  (juas  jiatitur,  (jiia'  inlantuin  gra- 
vcs  sunt  (juod  ctiam  ipsam  vilam  red- 
duiit  ta'diosam  :  licot  cnini  vivoro  sccun- 


dum  se  delectabilc  sit,  tamcn  in  angus- 
tiis  vivere  taidiosum  est  :  undo  dicit  : 
Tsedet  aiiimam  meam  viLe  mex.  Sicut 
liomo  cui  dclectabilis  est  sua  vita,  optat 
sc  vivere  ;  ita  cui  taediosa  est  sua  vita, 
optat  sc  vita  privari  ;  et  ideo  subjungit  : 
Dhnittam  adversum  me  eloquium  meum  : 
tiinc  enim  liomo  adversum  so  loquilur, 
quando  se  vita  privari  exoptat.  Sed  sig- 
nantcr  dicit,  Dimittain  :  miillotics  enim 
homo  aliquos  molns  in  cordc  patilur 
propter  aliijuam  pa-^^sioncm  vel  tristitiai 
vel  concupiscentiie  vcl  ira',  aut  cujus- 
cumque  allerius  ;  scd  tamen  ita  ratione 
cjus  motus  reprimit  (juod  ad  verbum  ex- 
tcrius  non  procedunt  :  quando  autem  ra- 
tio  ostenderc  vult  (juid  interius  paliatur, 
occultos  motus  in  vcrha  producit ;  ct  tunc 
hoc  elo(juium  dimittcre  dicitur,  (juasi 
prius  rctentum  ;  et  jjroptcr  hoc  suhdit  : 
L()(iuar  in  anutritudine  (r/iinuv  nuw;  (juasi 
dicat  Vcrha  (jua-  exterius  j)rot'eram,  intu- 
riorcm  amaritudinem  oslendcnt ;  scilicot, 
iit  det  intelligere  se  in  pcrsona  hominis 
amaricati  hxjiii.  Sed  ne  riirsus  intclliga- 
tiir,  (jiiod  ista  ekxjui  dimissns  sit  pcr  hoc 
(jiiod  ratio  a  trislitia  snperalur,  suhjun- 
git  :  Dicam  Deo  :  i\o/i  mc  cotuiennuira. 
Cuni  cniin  ratio  a  j>aisionc  vincilur,  homo 
contra  Deuni  inurrnnral,  ol  (jiiandofiuo 
usijiic  ad  hla.^jthciniam  |>roccdit;  sed 
duni  iiilcr  trihiilationcs  hominis  ralio 
rccla  inanct,  llco  s(»  siihdit,  ct  ah  ipso 
remcdiiini  jua^slolatiir  :  Dicani  Deo :  \o/i 
tne  C(nu/rninare.  Simiil  etiain  iii  hoc  qU 
solvendain  ijiKeslioncni  acccdit  :  cuiii 
eniin  siijua  qiia>.sivissct.  (jtia'  cft5ot  cuu6a 
innocontum   po-iiic   in    huc    uiundo,    hic 


'  Al.  :  «  examiuari. 


70 


I.N  JUH 


coiifllflur  Deiim  osso  auctorem  puuitionis 
hujus,  (luui  pclil  <|uo(l  ah  uo  uou  cou- 
(icuuictur,  .sccunchnu  ihud  i  Kck-  h.  G  : 
Ddiiiimis  iiiorti/icat  ct  vivi/icat  :  ex  quo 
Mauiih;»'*truui  luerusis  coufulalur.  lis  au- 
lcm  |)ra'Uiissis,  supposito  (juod  Doiuiuus 
sit  puuiliouis  auctor,  iutjuiril  dc  causa 
8Ui«  puuitionis  ad  Deum  lo(|uens  :  lndica 
mifiiy  cur  t)ic  ita  jitdiccs  ;  idcst,  facias  me 
coKnoscere  causam  propter  (]uam  a  te 
puuior.  Sciehal  euim,  quod  ralionis  iu- 
vestigatio  ad  verilatis  terminum  perve- 
uii'C  uou  potest,  nisi  diviuitus  doceatur  : 
scire  autem  causam  sua;  puuitionis  uo- 
cessarium  est  homini,  vel  ad  correptio- 
uem,  vel  ut  palieulius  llagella  susti- 
ueat. 

Ad  iuquisitioncm  autemhujus  quajslio- 
uis  procedit  suh  quadam  disjuuclioue  : 
uecesse  est  euim  quod  ipse  qui  punilur, 
vel  sit  innocens,  vel  peccalor.  Primo  au- 
tem  procedit,  supponendo  quod  sit  inno- 
cens  :  et  quia  ad  cognilionem  divinorum 
per  res  Immanas  pervenimus,  proponit 
duos  modos,  quihus  in  Iiumano  judicio 
quandoque  innocentcspuniunlur.  Primus 
modus  est  propter  maHliam  punientis, 
ex  (jua  conlingit  IripHciter  pcBuas  inno- 
centihus  irrosjrari.  Ahquando  quidem  dum 
per  astutiam  innocentihus  calumuias  in- 
gerunt ;  et  quantum  ad  hoc  dicit  :  Ntun- 
qitid  bonum  tibi  videtur,  se  cahimnieris  ? 
Aliquando  vero  per  potentiain  opprimun- 
tur  :  et  quautum  ad  hoc  suhdil  :  Et  op- 
primas  me  opus  manum  tuarujn  ?  Ali- 
quando  vero  ipsi  quidem  cx  proprio  mo- 
tu  innocentes  non  puniuut,  sed  quia 
inordinaie  aliquos  impios  diligunt,  eos 
etiam  in  oppressiouc  innoccntura  juvant : 
unde  suhdit,  Et  consilium  impiorum  ad- 
Juves  ? 

Sed  considerandum  est,  quodaliquando 
aliquid  in  divcrsis  naturis  unum  et  idcm 
potest  esse  bonum  et  malum  :  sicut  ira- 
cundum  esse,  cani  quidem  est  bouum, 
homini  autem  malum.  Nulhis  autem  sa- 
na?  menlis  hoc  in  duhilalioucm  dcducit 
quod  Deus  cx  malilia  aH(jnid  operclur  : 
nou  cnim  potcst  iu  summo  hono  aliquid 
mali  csse  ;  sed  potest  contiugere  quod 
iili(iuod  mahmi  est  iu  homiuo  quod  ad 


diviuam  perliucl  honilatcm  ;  sicut  iiou 
miscri,  scciindiiui  i|uoil  iiiiscricordia  com- 
|)assioucui  .soiial,  in  liouiiiK;  (juidcm  vi- 
tii|)(iraliir  ;  (jiiod  lamcii  houilas  diviiia  ex 
siia  iiertcclioiic  requirit.  Maniresliim  est 
aiilem  (juod  tiia  pra'(Hcta,  caliiiuuiari, 
opprimere,  et  consilium  impiorum  adju- 
varc,  iii  hominiiius  mala  sunt  :  unde  lioc 
in  (]ua'slioiie  iinHicit,  uliiim  Dci  possint 
essc  hona  :  uiulc  non  qua^ril  :  Sumquid 
bonum  tibi  vidctur,  si  calumnieris  et  op- 
primas?  scilicct  supponens  pro  firmo, 
quod  Deus  nun^juam  aliijuid  lacit  nisi 
quod  honum  sihi  videtur ;  et  lioc  vero 
esthoniim.  Itein  cousideraudumest,  quod 
ea  qua'  ualuralilcr  sunt,  non  imjiutanlur 
in  culpam  vel  in  malum  ;  naturale  aulem 
est  quod  unumquodque  perdat  suum 
contrarium  :  unde  et  Deus,  qui  est  sum- 
me  honus,  odit  ea  quai  contra  se  fiunt, 
et  ipsa  dispcnlit,  secundum  illud  Psal.  v, 
7  :  Odisti  omnes  qui  operantur  iiiifjuita- 
tem,  perdes  iiic.  Si  ergo  homines  nou  es- 
sent  a  Deo  facit,  sed  a  principio  coulra- 
rio,  ut  Manicha'i  fahulanlur,  bonum  vi- 
deretur  quod  Deus  liomines  opprimeret 
propter  scipsum.  Ad  hoc  igitur  cxcluden- 
dum,  non  simpliciter  dicit  :  Et  oppriinas 
me ;  sed  addil  :  Opus  manuum  tuarum. 
Itcm,  honum  videturquod  Dcus  jusloriim 
voluntales  adimpleat ;  qui  aulem  inno- 
ccnlem,  calumniari  aut  opprimcrc  vo- 
luut,  nou  .sunl  justi,  sed  impii  ;  et  prai- 
cipue  si  non  ignoranter  vel  casu,  sed  cx 
consilio  ct  deliheratione  hoc  velint :  uude 
cum  se  iunoccntcm  supponat  in  prima 
parte  quwstiouis,  sequitur  impios  esse 
qui  eum  ex  deliherato  consilio  opprimcre 
vel  calumniari  volunt ;  et  ideo  signan- 
ter  dicit  :  Et  consiliwn  impiorum  adju- 
ves? 

Hac  igitur  causa  remota',  quia  Deo 
hoc  bonum  vidori  non  potest,  cum  ipse 
sit  opus  manuum  Dci,  et  cum  ejus  lios- 
tes,  qui  ipsum  oppresscrant,  impii  pro- 
bcntur,  procedit  couscqucnter  ad  secun- 
dum  moduin,  (]uo  in  humano  judicio 
quando(]iie  iniiocenles  affliguntur.  Con- 
tiugit  enim  quandoque,  quod  quaudo  ali- 
quis  innocens  falso  apud  judicem  accu- 
satur,  judex  ad  exquircndam  vcritatem, 


'  .\l.  :  n  reU-ula.  » 


CAPUT  X  71 

oiim  tormentis  subjicit  secnndum  justi-  sucrat  manifestat,  undc  subdit  :  Mayuts 
tiam  agens  :  sed  hujus  rci  causa  est  de-  tnse  fecerunt  me.  Et  ne  aliquis  credat, 
feQtus  cqgnitionis  humanai,  ((ui  ost  Iri-  sccundnm  Manicha^orum  haM-osim,  homi- 
plex.  Unus  quidem  est,  quia  omuis  cog-  nis  animam  a  Deo  factam,  corpus  vero  a 
nilio  hominis  a  sensu  proccdit  ;  et  quia  coiilrario  anctore '  formatum  subjungrit  : 
sensns  corporis  et  corporalium  snnt,  non      El  plastnavcrtmt  me  toturn  in  circuitu.  In 

circuitu  dicit,  qnia  coi'pus  vidotnr  esse 
animffi  in  circuitu,  sicut  vostimontum 
vcstito,  vel  sicut  domus  habitatori.  To- 
tum  dicit,  ut  ad  singula  corporis  mem- 
bra  refcratur.  Plasmaverunt  dicit,  ut  al- 
ludat  ei,  quod  homo  ex  Hmo  terra»  dicitur 
essc  formatns.  Pcr  manus  antcm  opcra- 
tio  divina  intelligitur  :  unde  dicitur  phi- 
raliter,  Manus  tuas ;  quia  licet  sit  una  di- 


potest  judex  interiorem  conscicntiam  ac- 
cusati  cognoscerc  :  ut  crgo  hoc  exchi- 
dat,  idco  dicit  :  Numquid  oculi  carnei 
tibi  sunt?  ac  si  dicat  :  Numquid  tu  cor- 
poralibus  scnsibus  cog-nosccre  non  pos- 
sis?  Ponit  autcm  oculos,  quia  visus  intcr 
ahos  sensns  cxccdit.  Sccnndus  defcctus 
est  quod  homo  pcr  sensus  corporcos  nec 
etiam   omnia   corporaha    conspicerc   po- 


tcst ;  non  cnim  potcst  cognoscere  qua;  a     vina  virtus  operans,  muUiphcatur  tamen 


ejus  operatio  in  cfrcctibus,  tum  propter 
diversitatcm  eirectuum,  tum  etiam  prop- 
tor  varietatcm  cansarum  modiarum,  (pii- 
bus  mediantibns  suos  etrectns  producit. 
Subdit  antcm  :  Et  sic  repente  j)7\rri/jitas 
nitionis  est  ex  temporc  tnm  quia  homo  me?  qnia  rcpentinnm  videtur  esse  nt 
de  die  indiem  pluracognoscit ;  tnm  ctiam      ahquis  i\\u  aliciuam   rcm   produxit,  eam 


rcmotis  ct  in  absconditis  fiunt ;  quod  a 
Dco  rcmovct,  dicens  :  Aut  sicut  videt  ho- 
mo,  ita  el  tu  videbis?  ut  scilicet  non  pos- 
sis  qua3  ubique  fmnt  etiam  occulta  cog- 
noscerc.  Tcrlius  dcfectus  humaute  cog- 


qnia  per  timoris  lougitudincm  oblivisci- 
tur  ca  quffi  novit ;  ut  sic  oportcat  eum 
itorato  quasi  addiscere.  IToc  a  Dco  remo- 
vet  diccus  :  Numquid  sicut  dios  hominis 
dies  tni,  ut  scilicet  de  dic  in  dicm  tua 
(  Toscat  cognitio,  et  anni  tui  sicut  huina- 


abs(|nc  causa  manifesta  corrumpat.  Qui 
enim  facit  ahcinid,  vult  ihud  esse ;  ad  hoc 
enim  facit  nt  sit  ;  (|ui  autom  ipsum  cor- 
rumpit,  vult  iUnd  non  csse.  Si  ali^jnis 
igitur  dcstruat  quod  prius  fecit,  videtur 
repcntina  ejus   mutatio  volunlatis,    nisi 


na  sunt  tempora?  ut  scihcet  por  cnrsum      ahcjua  manifesta  causa  de  novo  oriatur, 


temporum  ah^inid  tua?  cognitioni  decrcs- 
cat.  Et  subdit  :  Ut  quxras  iniquitatcm 
meam,  et  peccatnm  scruteris,  idcst,  ut 
per  llageUa  incjuiras  an  ego  peccavcrim 
operc,  et  ini(iuus  sim  mente,  sicut  homi- 


cx  (jna  ap|)arcat,  priiis  ilhid  esso  corrum- 
pendum  (juod  prins  fuit  liouduin  ;  hnjus- 
mo(H  autom  ropontina  nuitatio  volunta- 
lis  iu  Donm  cadorc  non  potest ;  et  idoo 
quasi    admirativo  (jua^rit  :  Et  sic  repente 


nes  per  tormenla  peccata  cxquirnnt;    ct     prcvcipitas  rne?  (|nasi  dicat  :  lloc  incon- 


sic  post  inquisilionem  hujusmo(h  in  mc 
peccata  non  invcnies.  Et  scias  quod  nihii 
itnpium  fecerim ;  qiiasi  lioc  aliundo  cog- 
nosccro  non  [tossis,  nisi  pcr  llagoila  p(;c- 
cata  mca  cx(|uiras,  et  lioc  libore  facias 
abs(iue  contradictionc,  ctim  sit  nemo  qui 
dc  jnanii  tua  possit  ernere.  Ah(|uau(l() 
onim  ab  hac  iu(iuisitioue  (|ua^  cst  p(U' 
tornieiila,  judiccs  dcliciunl  dtim  ii  (pii 
t()r(|nori  dobont  ab  oorum  inanibiis  orii- 
nntiir.  Kl  (luia  siipra  dix^uat  so  osso  oj)US 
mauniim  Dci  :  ut  ox  lioc  ostouderot, 
qnod  bonum  Dco  vidoii  iioii  potosl  iit 
oum  opprimat  propler  so,  (iiiasi  iii  op- 
prossiono  ojus  dolectolur  ;  (luod  siippo- 


venions  vidctiir,  si  (iiiom  priiis  focisti, 
sine  causa  nunc  doslruas.  Vol  (juod  dixit. 
Fccerunt  nw,  potost  roforri  ad  coustitu- 
tionom  snbslaiilia' ;  (|noil  aulom  dixit  : 
Et  /dasnutrerutit  nw  tatunt  in  circuitu, 
potost  r(doni  ad  oa  (iiKo  sul)stantia'  ad- 
voniiint,  sivo  siiit  boiia  auiina'"  sivo  cor- 
poris,  sivo  oxlorioris  lortiina'.  Kt  iiuia  in 
gouorali  sc  facliim  ol  plasmaliim  a  Doo 
posuoral,  in  spociali  ^  |)rosot|uitiir  do 
iiiodo  sna'  laclionis  ad  siuiililudiiiom  ah- 
(•iijiis,  (|iii  ciim  alioui  viill  lodiicoro  ali- 
(liiiil  ad  inoinoiiiim,  parlioiilaritor  cunctji 
(U  odissoiit,  iit  sic  vidoliool  ci  iii  niomo- 
riam  rodiitat.  Vidoliir  autoiu   Dous  luuc 


Al.  :  «  actort'. 


*  \\.  :  «  ^|)irituuli.  » 


72 


l.\  JOll 


l)onovol(Milin'  (inam  ad  snum  fiictnram 
halicl  oMivisci,  (inn  cam  o(jiTn|ilioni  ox- 
ponit,  ut  ad  niodnni  (tlilivisccntis  s(<  ha- 
bot ;  ot  socnn^hnn  hnnc  modnm  dicitin'  in 
l'siUnu)  xn,  1  :  l  s*/ur(/uit,  IJonune,  ohH- 
visceris  me  in  fincni?  VX  idco  (hcil  :  Mi- 
mcnto,fjujeso,  tjuoil  sicut  lututn  fcccris  me. 
rhi  C()nsidcran(hnTi  cst,  (jnod  (Ini)licom 
hominis  factioncm  commcmoral.  Prinio 
(jnidcm  oani  (jna*  poilinot  ad  primam 
institntionom  mitnra',  aliudons  ei  qnod 
dioitnr  (lcn,  n,  7  :  Dcus  /lominem  de limo 
terrx  formavit ;  et  idoo  dicit  :  Quod  si- 
cut  lutum  fcceris  me.  Ubi  otiam  compo- 
sitioncm  liominis  cx  primis  olcmontis 
tinigcro  vidctnr  ;  et  qnia  oliam  primo  lio- 
mini  dictum  ost  Geu.  \\\.  19  :  Pulvis  es, 
et  in  pulverem  reverteris ;  couseqnentcr 
suhjuugit  :  Et  in  pulverem  reduces  me  ; 
quod  etiam  naturali  matericO  competit  : 
nam  ca  qua-  ox  torra  gouerautur,  couso- 
quous  cst  socundum  naturee  ordiucm  ut 
rcsolvantur  iu  tcrram.  Sod  do  hoc  ahqnis 
mirari  potest,  cum  majus  videatur  de 
terra  formarc  hommem,  quam  homiucm 
formatum  rotiuere  ne  iu  pulvcrem  rcdi- 
gatur  ;  uudc  est  quod  Dcus,  (jui  homincm 
formavit,  eum  iu  pulvorcm  rcdigi  per- 
mittit;  utrum  scihcct  lioc  sit  solum  ox 
necessitate  matcria?,  ut  homo  in  hoc 
nihil  plus  habeat  ahis  quas  ex  tcrra  for- 
manlur,  vol  hoc  sit  cx  diviua  provideutia 
ahquam  homiuis  culpam  puuicute. 

Cousequcntor  antom  taugit  faetioncm 
hominis  quautnm  ad  opns  propagatiouis, 
secundmu  (piod  liomo  ah  hominc  gcuera- 
tur  :  nbi  cousidcrandnm  cst,  qnod  quia 
omnia  natura»  opcra  Deo  attribuit,  uou 
excludit  natura?  operationcm  ;  sed  eo 
modo  quo  principah  agenti  attribuuutur 
ea  qua'  per  causas  secuudas  aguutnr,  ut 
artihci  ipsa  opcratio  scrrai '  :  hoc  cnim 
ipsum  quod  natura  opcratur,  a  Deo  ha- 
bet,  qui  ad  iioc  eam  iustituit.  h\  hac 
autem  hominis  gcucratione  primo  oc- 
curit  seminis  rcsolutio  ;  et  quantum  ad 
hoc  dicit  :  Xonne  sicut  lac  mulsisti  me  ? 
Sicut  euim  scracn  cst  supcrnuum  ali- 
meuti,  ita  et  lac.  Secuudo  autcm  concur- 
rit  compactio  massa^.  corporeae  in  utero 
muheris  ;    et  quanlum   ad   hoc  subdit  : 

«  AI    :    •  Mt.  « 


Et  sicut  caseum  mc  coaf/u/asti?  Ita  onim 
so  hahct  somcn  maris  ad  matcriam  (|nam 
fomina  minislrat  in  goncration^;  liominis 
ot  aliornm  aniuuilinm,  sirut  so  liabct  coa- 
gulnm  iu  goneraliono  casei.  Terlio  uutom 
occurrit  distinctio   organornm,   (juorum 
(juidom  cousistcntia  ct  rol)ur  cst  ex  ner- 
vis  ot  ossibus  ;  circnmdatnr  autem  oxte- 
rius  a  polloot  carnihus,  uudo  dicil  :  Pc//e 
ct  carnibus  vestisti  ?ne,  ossi/jus  et  nervis 
co?n/)Cf/isti  me.  Ouartum  autcm  est  ani- 
malio    folus,    et   pra^cipne   quantnm    ad 
animam  rationalom,  quu'  non  infunditur 
nisi  post   organizationcm  ;  simul  autcm 
cum  anima  ratif»iiaH  infnndnntur  homini 
diviuitus   qua'dam   scmiuaria    virtutum/ 
ahqna  qnidam  commuuitcr  omnibus,  ali- 
qua  vcro  spocialiter^iliquibus,  secundum 
quod  homiucs  quidam   sunt  natnralitor 
dispositi   ad  uuam  virtutcm,  quidam   ad 
aliam  Joh  aulcm  dicit  iufra,  cap.   xxxi  : 
A/j  infantia  crcvit  ?necum   ^niscratio,  ct 
de  utcro  cf/ressa  est  mecu?n  :  unde  ct  hic 
dicit  :   Vitam   et   miscrico?'diam  tribuisti 
r?ii/ii.  Ultimum  autem  est  conservatio  vi- 
1»,  tam  m'  materno  utero,    quam  post 
exitum  ab  utero  :  qua^  quidem  conscrva- 
tio  cst  partim  quidom  por  principia   na- 
turaha,  partim  autem  por  alia  Doi  bcncfi- 
cia  naturffi  supcraddita,  sivo  pertineaut  ad 
animam,  sive  ad  corpus,  sine  ad  cxterio- 
ra  bona  ;  et  quantum  ad  hoc  subdit  ;  Et 
visitatio  tua   custodivit   spiritum   ?neu?n. 
Sicut  enim  Deus  ab  aliquo  recedero  dici- 
tur  in  Scripturis,  quando  Deus  ab  eo  sua 
doua  subtrahil  ;  sic  eum  visitare  dicitur, 
quaudo  ci  sua  dona  largitur.  Ne  autom 
ex   lioc  quod  Job  Dco    dixerat  :  Mcme?i- 
to,  cjuceso,  quod  sic.ut  lutinn  feceris  me ; 
aliquis  rrederc  posset  eum  hujus  opinio- 
nisosse,quod  ohlivioiu  Deum  cadero  pos- 
sot,excusatseab  i)Oc,dicons:  Licet/ixcce- 
les  i?i  cordc  tuo,  ta?ne?i  scio  quia   toiivcr- 
so?'u??i  memi?icris.  Dicitur  autem  Deus  per 
simihtudinom  hominis   aliquid   iu   corde 
celare,  quaudo  uon  osteudit  per  ofrcctum 
quod  habot  in  cognitione  vcl  atrecliono  : 
sic  ila(}ue  Donm  praMlicta  in  cordo  colare 
dicilnr,  quia  in  otrcctu  non  ostendit  qnod 
eum  sua    factura   recoguoscat,  quam  sic 
ropeuto  pra3cipitare  vidctur. 

*  Al.  :  «  spirilualiter.  • 


t 


CAPUT  X 


73 


LECTIO   II 


Si  peccavi,  et  ad  horam  pepercisli  mihi ;  cur  ab 
iniquitatt  mea  mundum  me  esse  non  palieris?  Et 
si  impius  fuero,  vre  mihi  est ;  et  si  ju&f.us,  non 
levabo  caput  saturatus  afflictione  et  miseria.  Et 
propler  superbiam  quasi  ieajuam  capies  me  ; 
reversusque  mirabiliter  me  crucias.  Instauras  testes 
tuos  contra  me,  ct  nmltiplicas  iram  tuam  adversum 
me  ;  et  poenae  militant  iu  me. 

Superius  inquisivit  Job  causam  suae 
punitionis,  supposito  quod  innocens  es- 
set ;  nunc  autem  proccdit  ad  in^iuiren- 
dum,  si  propter  hoc  puniatur  quod  pec- 
cator  est  :  et  quod  propter  peccatum  non 
puniatur,  primo  ostcndit,  utens  tali  ra- 
tionc.  Si  enim  peccatum  commisit,  maxi- 
me  hoc  commisissc  videtur  tempore  pros- 
peritatis  :  si  autem  peccatum  cst  tota 
causa  quarc  aliqui  puniantur  adversitatc 
quam  sustinent  in  pra^senti,  et  posita 
causa,  ponitur  eflcctus  ;  oporteret  quod 
statim  cum  aliquis  peccat,  adversitas  se- 
qucretur.  Manifestum  autem  erat,  quod 
Job  tcmpore  sua3  prospcritatis  eumdcm 
modum  vivendi  servavit  :  unde  si  pecca- 
vit  hoc  modo  vivondo,  diu  ante  poccavtv 
rat  (juam  advcrsitatcm  patcrctur.  Opor- 
tcbat  orgo  dicere,  quod  cum  statim  post 
peccatum  adversitas  secuta  non  sit,  (luod 
Deiis  pro  tempore  illo  ei  pepercit  qiio  ad- 
versitatcs  non  induxit  :  iuconvcniens  au- 
tem  est  dicere,  quod  peccalum  (juod  Dous 
popcrcit,  itorum  imputct  ad  ixonam  : 
nou  ergo  videtur  quod  pro  pcccato  priiis 
ab  eo  commisso  nunc  puniatiu'.  IIoc  ost 
ergo  quod  dicit  :  Si  peccavi,  scilicct  tem- 
porc  prosporitatis  mea;,  ct  ad  lioram  pe- 
pcrcifiti  rnihi ;  quiascilicct  non  statim  ad- 
vorsitatom  indiixisti  ;  cur  ah  init/uitate 
nwa  niandani  nie  esse  non  patrris?  (|uasi 
dicat  :  C-iir  ex  quo  rcputasti  \m\  i.\Vu\no 
tonq)oro  ([uasi '  purum,  pai-condo  milii 
ini(|uitalom  meam  ;  nunc  itoruiu  ino  pii- 
nis,  (|iiasi  nou  siui  piirus?  Aliam  otiam 
rationom    conse(]uontor   suiiJuiiLfit,    (|iko 


talis  est.  Si  peccatum  est  tota  causa  ad- 
versitatum  pra^sentium,  sequeretur  quod 
non  tam  jiisti  (juam  peccatores  conve- 
nientcr^  advcrsitates  in  hoc  mundo  pa- 
terentur  :  videmus  autemet  justis  ct  pec- 
catoribus  adversitatesesse  communes  ;  el 
hoc  est  quod  dicit  :  Et  si  irnpius  fucro^ 
vae  mihi  est ;  idest,  adversitatos  sustineo; 
et  sit  jiistus,  vel  prius  fui,  vcl  modo  fac- 
tus  sum  ;  non  propter  lioc  levabo  caput, 
quasi    a  miscria    sublevatus,   ego,  dico, 
existens  saturatus   a/flictione,    quantum 
ad  dolores_,  et  miseria  quaiitiim  ad  ponu- 
riam^  et  confusioncm.  Insaturitate  autem 
almndantiam  afflictioiiis  ot   misoria'    do- 
signat ;  (itlioc  videturdiccre  conlradictum 
Eliphazet  HaldadSuhitos.Dixcruntautem, 
quodsiconvcrtcrctur.abadvorsilalolij)cra- 
retur  :coiitra  quod  dicit,  quod  of  iam  si  Jus- 
tus  effectus  sit,  non  propter  lioc  a  miscria 
relevatur ;    quamvis   pro    pra-ccdentibus 
pcccatis,  si  qua  fuerint,  jam  suflicientcr 
punitus  sit  :  quod  per  saturitatom  afflic- 
tionis    ct     misoria'      dosignat.    Kl    (luia 
hoc  ei  ad  siiporI)iiun  i-.Iiph.i/,   imputavo- 
rat,  (|iiod  s(>  iniiocciiloin  (hccbal,  subjuii- 
git  :  Et  propter  superhiam  r/uasi  le;vnam 
capies  me  :  (]uasi  dicat  :  Facis  me  re{)U- 
tari  ab  iis  ([ui  capiiint  vorba  mca,  qnasi 
loaMiam  ])roi)t(U' superbiaiu.  Kt  hoc  i|)SMm 
(]iiod  sic  mahis  roputabatiir.  orat  oi  [xona 
su[)or   ixoiiam  :    wxmW.   siilidil  :    lirrersus 
mirahiliter  me  erucias ;  (\\\i\M  dicat  :  I'riu8 
vonisti   aflligons   mo   [)or    siiblractionom 
roriim  ct  corporis  vulnora  :   ot  niiiic  ito- 
rato  rodisti,  ot  crucias*  mo  por  ainicos  : 
quod  ost  mirabiio,  ([uia  al)  amicis  magis 
consohitionom  doborot   acci[»orc.  Vol  lioc 
dicil,  (jiiod  luaximo  liomo  aflligitiir  oiiin 
ab  amicis  doiidotiir.  0">'l''^  aiitoin  sit  isto 
crucialiis,    oslondit    siibdons  :    /nstaunts 
tesfes  tuos  contrn    tne.    Kri[»ha7.   oiiiin  cl 
Haldad  diiiii   vidobatiir  Jiistiliam   Doi  do- 


1  Al.   :  ti  nnii.  >> 

^  Al.  ili'!''^!.  '.  "  inii\  iMiicnlor.  » 


'  Al.  :  n  piniilciiliaiii.  » 
*  Al    :   ■  i'V(iinia!«.  >• 


7i 


IN  JUH 


fondoro,    ot   simililor   socii   ojiis,  iii   qiio  tn  f/ic ;  i\\u\s\  (-iiiii  ijMad.ini  uinloiilali;  ol 

(jiiasi  tosU's  I)i'i  sc  (Ifinoiistrabaul,  ooalia  siiu'  i'.intiac(iilit»no   iik!  iin|»nKniint  :    ini- 

Ji»li  ttxinchantiir,  oiini  di;  |)0(*oalo  ar^non-  litos  oniin  oonsuovrrnnt  ciiin  anctorilato 

!es.   /iV  sic  niiilliplicas  iiani  Inmii^  idost  n^gia  ot   al)S(|ii()   iilla    contradicliono   ali- 

elVoctuin  iru'  tino,  ailcorsiim  nic,  scilicot,  (luoin  (jui  roputatur  rous,  iuvudore. 
mo  mnlli|»licilcr  piinil  ;  vl  jiwiuv  ritilitant 


LKCTIO  III 


(,iuarc  ilt!  viilva  filiixisli  uje  ?  (Jui  uliimui  cou- 
suiniilus  espom,  iie  oculus  nic  vidcrot.  Fuisseui, 
qu.i-i  non  ossoin,  <le  utero  trnnsl.nlns  ad  tunuil- 
tuiii.  N(iuii|iiiil  iioii  paiuilus  (lioruni  inooruni  liiio- 
lur  lirovi?  Diniille  orpj  uio,  iit  iilangain  iiaiiliiliiin 
doloroin  iiiouin,  nntoiiiiain  vadain  ot  nou  riivorlar, 
ad  lerrain  lonolirosam,  ot  oportam  niortis  oalixine, 
Torr.iin  inisoriiL'  ot  tonohiariini,  iibi  iiiiiiira  morlis, 
ol  nuiliis  ordo,  sod  soiiH)itormi.s  horror  iuliaiiilal. 


Torminavorat  Job  iii(|uisitioncin  suam 
in  hoc  (|uod,  sivo  jnstus  sive  poo-^ator 
essct,  tribiil:itionibus  mulliiilicibus  sub- 
jacobal ;  et  nc  aruinis  possot  credore, 
Dcnm  in  ejus  tribulationibus  dclcctaii, 
vull  in([uircrc,  aii  lioc  vcrum  csse  possit. 
Inconvcnicns  autcin  vidctur  (juod  aliiiuis 

/  circctum    snum    producat   ad  lioc  (juod 
malc  se  liabcat ;  cum  potius  omne  agciis 

'    in  suo  eirectu  bonum  intendat.  Snpponit 

autcm,  sicut  cx  pra-missis  patet,  se  csse 

opus  Dci  ;  ct  idco  ab  oo  (iiuprit  :    Qiiare 

de  enlca  cdnxisti  ine?  (juasi  dicat  :  iNum- 

quid  proptor  boc  me  uasci  fccisli  ut  tri- 

bulationibus  subdas  ?  Kt  quia  possct  ali- 

(jnis  diccrc,  (jiiod  otiam  sic_ijL  t£ibnlatio- 

iiibus  esse,  melius  est  simpliciter,  quam 

nalum  non   ossc  ;    excludit  hoc  dicens  : 

Qui  Ktinani  consumptns  esseni,  scilicet  in 

matcrno    ulcro,    ne   oculus   me  videret ; 

idest,   ne  confusionem  paterer  ex  tanlis 

malis  qii.o  in  me  oculi  hominum  cons- 

piciunt  :    el   tamen  si  in   matcrno  utero 

consumptus    csscm,   habuissem  dignila- 

tcin  csscndi  sinc  miscria,  (juu?  mihTcxis- 

tcnti  accidit  ;  et  lioc  cst  quod  dicit  :  Fuis- 

scm,  quasi  paiticipans  ;  idcst,  participas- 

sem  id  quod   boiiiim   csl  in   esse,  r^uasi 

nonessem,  immunis  forcm  a  malis  hiijus 

vittT,   ac  si   nniKiuam  fuisscm  :  iion  est 

enim  dignitas  humani  essc  ut  iii  pcrpe- 

tuum  (•onscrvclur,  sed  ut  tandeni   homo 


moiialur  ct  transrcratiir  ad  tnmiiliim, 
qui  inortuo  pra'paratiir  ad  hoc,  qiiod  ali- 
qualis  (^jiis  momoria  post  mortem  rema- 
iicat  :  ot  hoc  etiam  inihi  non  dofuisset  : 
unde  scqiiitnr  :  K.r  utero  translatns  ad 
tumulum.  Nullus  autcm  (jiii  in  pix^nis  ali- 
cnjus  dclectatur,  ita  crudelis  invonitur, 
qui  vcl  non  ad  modicnm  ab  alflig^cndo 
cesset.  Dato  crgo  quod  Deus  causa  iiativi- 
tatis  hominis  iioii  esset,  tameii  dies  ho- 
minis  breves  sunt,  et  pra^cipuo  in  compa- 
ratione  ad  teternitatem  Dei ;  et  ista  otiam 
brcvitas,  quaiido  liomo  jam  maguam  par- 
tcm  vita;  transivcrit,  cito  (inienda  cxpec- 
tatur ;  et  lioc  est  qnod  dicit  :  Nwnijuid 
nonpaiicitas  dieimm  meoimm,  quia  omiios 
dies  vitai  mea^  pauci  fiunt,  finielur  brevi? 
Jam  ipsius  fiaucitatis  magna  parte  tran- 
sacta,  non  cst  ergo  magniim,  si  de  cct(!ro 
a  pcrcuticiido  ccssct ;  et  lioc  est  quod 
concludil  :  Dimitte  ergo  me  :  ot  si  tibi 
durum  videtur  quod  vcl  ad  horam  abs- 
quc  afflictionibus  sim,  certum  est  quod 
etiam  te  ccssaute  a  percussione,  non  ijii- 
lii  remanet  unde  gaudeam,  sed  unde  Jo- 
lcam  ;  et  lioc  cst  quod  subdit  :  ut  plan- 
(jam  paululum  dolorem  meum,  scilicet 
qucin  ex  pra;cedeiitibus  percussiuiiibus 
concepi.  Hoc  autem  dicit,  quia  percuti  se 
adhuc  rcpulabat,  dum  amici  eum  objiir- 
gabant,  dc  (juilius  dixerat  :  Instauras 
testes  tuos  contra  me.  Kt  qiiia  posset  sibi 
rcspondcri  :  Immo  [lolius  hoc  modico 
lempore  afHigcndus  cst  quando  liiiic  traii- 
sibis,  consolationem  invenies ;  quod  pos- 
set  esse  dupliciter  :  uno  modo  itorato 
reduccndo  ad  haiic  vitam,  et  hoc  exclu- 
dit  cum  dicit ;  anlcquam  vadam,  scilicet 
pcr  mortcm,  ct  non  rcvcrtar,  ut  itcrum 
vivam  :    quod   potest  exponi   dupliciter. 


CAPUT  X 


7r, 


Uiio  modo,  ut  dicat  sc  non  rcverti  ad  si- 
milcm  modum  vivcndi,  ut  quidam  fabu- 
lantur  ;  vel  melius  dicendum,  quod  more 
dispufatoris  loquitur  sccundum  id  quod 
advcrsarii  scntiunt,  antoquam  vcritas 
manifestctur.  Infra  autem  Job  manifcstc 
resurrcctionis    vcritatcra    iudicabit  ;    et 


mortalitatcm  anima;  non  poncbant,  iil  sic 
post  mortem  remanerct  ;  ipsc  autem  '  lo- 
quitiir  sccimdum  posifioiujs  eornm  :  me- 
lius  quanfum  nd  scnsum  litfera^  sic  ap- 
ponitur  ul  tolum  rcfcratur  ad  curpus, 
quod  in  terra  sepelitur,  et  in  terram  con- 
vcrtitur.  Dicit  ergo  :  Ad  terram  tenebro- 


ideo  in  omnibus  praiccdcntibus  loquitur     sain,    qiianlum    ad    ipsam    proprietatem 


dc  rcsurrectione,  supponcndo  opinionem 
eorum  cum  quibus  disputabat,  qui  non 
crcdebant  aliam  vitam  cssc  nisi  isfam,  ct 
in  hac  sola  liomines  aut  puniri  aut  pra^- 
miari  pro  malis  ac  bonis  qua?  agunt.  Alio 
modo  posset  post  finem  hujus  vitee  con- 
solationcm  expectare  iu  ipso  statu  mor- 
tis  ;  sed  hoc  cxcludit  diccns  :  Ad  terram 


terrai  quai  in  se  opaca  est.  Sed  licct  in 
se  sit  opaca,  tamcn  vivcnfes  qui  super 
terram  liiibifanf,illustraiilur  himinc  aeris 
opericutis  tcrram,  scd  isto  lumine  mor- 
tui  non  perfiuuntur  :  unde  subdit :  Oyy^/-- 
tam  morlis  calujinc ;  (juasi  dicat  :  Mors 
facit  ut  post  mortem  aliquis  non  perfrua- 
tur  lumine  quu   vivi  utuntur.  Contingit 


tenebrosam,  ad  quam  scilicct  vadam  post      autcin  quanduquc  (juod  licct  aliquisvivus 


morfcm.  Et  potcst  hoc  cxponi  duplicifcr  : 
uno  niodo  dc  infcrno,  ad  quem  animai 
omnium  hominum  descendcbant,  ctiam 
justorum,  anfe  mortem  Christi ;  licet 
justi  ibi  poenas  sensibilcs  nou  paterentur, 
sed   solum   tencbras ;  alii  vero  et  poiiias 


luminc  circumdantc  ferram  iioii  [)crfiua- 
tur,  taincu  iii  aliquo  occulto  lucu  tcrra* 
existens,  fruifur  desiderafis  quuad  appe- 
titum,  et  considerat,  aliiiuas  verifates 
quoad  infellcclum;  sed  huc  murfui  ca- 
rciif  :    undc    subdit  :    Terrani    miserix. 


et  tencbras.  Sed  quia  Jub  sic  locutus  fue-      quantum  ad  carcntiam  omnium  dcsidcra- 


rat  ac  si  dubium  csset  utrum  ipsc  cssct 
justus,  ut  rei  veritas  erat,  vel  peccator, 
sicut  amici  ejus  cahimniabunlur;  descri- 
bit  infernum  communiter,  et  quantum 
ad  bonos  et  quantum  ad  malos.  Accipien- 
do  ergo  inferiium  sic  communifer,  dici- 
tur  :  Terra  tcnebrosa  ih(|uaiituin  carct 
claiilate  diviiia;  visionis  :  (iicifur  operta 
mortis  caligine,  quantum  ad  peccatum 
originalc,  quud  esl  caligo  induccns  ad 
mortem  :  dicitur  terra  miserise,  quanfum 
ad  pttuias,  quas   ibi   rej)robi   pafiunfur  : 


bilium  vel  delcctabilium  ",  et  tenebrarion, 
iiiquantum  dchcit  considcratio  vcrifatum. 
Inter  a.lia  etiam  in  quibus  vivi  dclecfan- 
tnr,  pra'cipuum  est  socicfas  humana  cum 
debito  ordine,  quo  quidain  pra-snnt,  et 
alii  subsunt,  ct  alii  scrviunt  ;  sed  lioc 
morfui  privanfur  :  uiidc  subdit  :  ibi 
innbra  mortis  :  (juasi  dicat  :  Ajiud  inur- 
tuos  non  simt  nisi  hurribilia  secundiim 
cxistimafiuuem  '  vlvcntium,  ut  iruitur 
Saj).  xvii,  4  :  Persona^  ap/iarcntes  tristes 
paoorem  illis  dcderant'.  Et  nullus  ordo,     *  irjestn- 


Terra  tenebrarum.,  (juantuin  ad    obsciiri-      (|uia  abs(]U(!  dillcrcntia  "  luuioris  ct  digni- 


\ 


tatcs  pcccatorum  acfualium,  quibus  niali 
involvuntur:  dicitiir  autcm  cssc  ibi  um- 
hra  mortis^  idest  similifudu  mortis  :  quia 
sic  afniguntur  ac  si  semper  morcrcnfur  : 
dicitiir  autcm  ibi  nullus  ordo  esse  vel 
propter  cunfusiuncin  mentiiim  qiiain  jia- 
tiuntur  damnati,  vcl  j)roi)tcr  hoc  (jiiod  illc 
urdu  nun  ibi  scrvatur  (jiii  hic.  llic  cniin 
ignis  ardet  el  liicel,  (jiiud  ibi  iiun  cst. 
Semjjiter7ius  autcm  horriw  ibi  i/i/tabiiat, 
qiiia  licct  semper  dulcanf  dc  j)(i'nis  j)ra'- 
scntibiis,  scmpcr  tamen  tinicnl  fiiluras. 
Sed  qiiia  illi  contra  (juus  (lisjmtabat,  iin- 


talis  siiuiil  csf  i-oiuJitio  niorliioriim.  Scd 
scmjntcrnus  /lorror  in/iabifat,  qiianfiiin 
ad  vivcnfes,  qiiibus  liurrori  suiit  murfui  ; 
qiiasi  dicat :  Nihil  est  iii  statii  murtiioriim 
nisi  (jiKc  hoinines  horrent  :  et  liuo  in 
semj)ilcrniini  ajuid  eos  eril,  si  ad  vitam 
iion  rcdcunt.  Sic  igifiir  Jub  iiKiuirciKJo 
caiisain  siia*  friliulafionis,  ostcndit  hoc 
non  esse  ah  arnjuo  iinjiio,  in  cujus  inaiiu 
data  sit  lcrra  noii  cssc  a  Dco  calinniiioso 
opj)riuicuto ;  uoii  c.ssf  a  Dco  cul|i.'iin  iii- 
ijuircnto  ;  non  esse  u  Deo  peccala  piinien- 
te  :  :ion  csso  a  Deo  in  jxrnis  sibi  compla- 


lant 


'  Al.  :  «  ipst;  (ulliiu".  » 

-  Al.  Uucsl  :  «  vel  delecliiJ>ilium.  » 


'  .\!.  :  ■•  r.Nloriiini.itiiiuoiu. 
>  Al.  :  «  ilocliiuu.  u 


70 


i\  jon 


coiitt.'  :  iinde   adhiK-    rcmunot    siil)   (IiiImd  tjiio  |icr  r.i  iiiinc  posita  noii  potcst  rcdili 

caiisa  trilmlalionis  cjus  :  tina'  omnia  jiio  caiiva    trijiiilationis  jiistoniin,    (jiios   cer- 

soiinittir  .Itth,    iit   do  niicossitat»!  indncat  liiin  ost  arKjnando  in  lioc  mnndo   Lribu- 

oos  nd  ponundiim  aliam  vitani,  iii  ijiia  ot  lari. 
justi  prtomientiir,  ol  mali  pnniantur ;  ux 


C  \  P  U  T    U  N  D  E  C  I  M  U  M 


LECTIO   I 


RespouJciis  nulcm  Sojihar  Naainalhites  (iixil  : 
Niiiii<iuiil  qni  iiuilln  loiinitnr  non  aniiict,  niit  vir 
verlnisns  jnstilieabitnr  ?  Tihi  soh  tacehnnl  honiinos, 
et  nim  ceteros  irriseris,  a  nuUo  coiifutaheris?  Di- 
xioti  enim  :  Pnrus  est  serino  uious.  et  nuindns  siiiii 
in  couspectu  tuo.  Atfjue  ntinani  Dens  loqneretur 
tecum,  et  aperiret  hihia  sua  tihi  :  nt  osteuderel  tibi 
secreta  sapientiae.  ct  tiuod  multiplex  esset  le.\  ejus; 
ol  iiiteliif,'cres  ijuud  iiiullo  miuora  e.xigaris  ah  eo, 
quam  iinTelur  iiiitiiiitas  tua.  Forsitan  vcstifiia  Dci 
comprehcudes,  et  usnue  ad  perfectum  omiiipotcu- 
tem  reperies?  E.xcelsior  coelo  est ;  et  quid  facies  ? 
Profnudior  infcrno  ;  ct  unde  cognosces?  Longior 
terra  n^ensnra  cjus,  et  latior  niari.  Si  snbvcrterit 
omnia,  vel  in  unnm  coartavcrit,  quis  contradicet 
ei  ;  vel  qnis  dicere  ei  potest  :  cur  ilafacis? 


Snporiiis  Job  inter  cetera  mala  qua^  pa- 
liebatur,  mirabililer  cruciari  se  dixerat  ab 
amicis  suis,  qui  contra  eum  insnrgebant 
quasi  testes  pro  Deo  ;  a  quo  verbo  tactus 
Sopbar  respondit  :  nnde  dicit  :  Respon- 
dens  afitcni  Sopltar  Naamatithes  dixit : 
Nimupdd  (pii  nuilta  lofptitur  non  aiidict? 
quasi  dicat  :  Tu  multa  locutns  es  inordi- 
nate  :  unde  non  est  mirum,  si  jib  amicis 
iuis  reprehensus  es.  Quod  si  homo  qui 
loquitur  multa  non  reprehenderetnr,  se- 
queretnr  boc  inconveniens  quod  homines 
ex  ipso  quod  snnt  loquaces,  jnsti  roputa- 
rcntur  :  unde  scquitur  :  Aut  vir  verhosus 
justificabilur  ?  idesl,  justus  rcputabitur? 
Et  quia  posset  diccre  Job,  sibi  debere  de- 
ferri  propfer  suam  dignitatem,  excludit 
hoc  snbdcns  :  Tibi  soli  tacebunt  homines, 
et  cum  cctcris  irriseris,  a  nuUo  confuta- 


beris?  Inlellexerat  enim  Job  dixissc  alios 
esse  irrisores  in  hoc  quod  testes  Dei  oos 
vocaverat,  et  in  hoc  quod  snpra  dixerat  : 
Quare  dctraxistis  sertnonihus  veritatis  ?  et 
ideo  dicit  non  esse  mirandum,  si  etiam 
alii  contra  ipsum  loqunntur.  Sed  fortc 
possot  diccre  quod  non  habcrent  quid  di- 
ceront  contra  oum,  vel  conlra  verba  ejus; 
et  ad  hoc  excludendum  sulidit  :  Dixisti 
enim  :  Purus  est  sermo  meus.  IIoc  accipit 
ab  eo  quod  supra  dixerat  :  Non  invenie- 
tis  in  lingua  mda  inicpdtatem^  nec  in  fau- 
cihus  tneis  stultitia  apparehit.  Et  ttiundus 
sum  in  conspectu  tuo.  Iloc  Job  expresse 
non  dixerat,  sed  ex  verbis  ejus  accipere 
volebat  :  quia  disputavcrat,  se  nou  prop- 
ter  peccatum  punitum  ;  vel  ex  eo  quod 
dixerat  :  Scias  quia  tiihil  impium  fece- 
rim ;  vel  ex  eo  quod  snpra  dixit  :  Nonne 
dissimulavi,  nonne  silui?  Considerandum 
est  autem,  quod  cum  peccalum  sit  obii- 
quatio  a  legc  Dci,  non  potest  plene  cog- 
nosci  pcccatum  vel  quantitas  ejus,  uisi 
lex  Dei  cognoscatur  :  rectum  enim  est 
judex '  sui  ipsius  et  obliqui.  Quod  igitur 
Job  se  diceret  immunem  a  pcccato,  ot 
non  ita  gravitcr  pecasse  sicut  puniebatur, 
ex  hoc  reputabat  Sophar  accidere  quod 
Job  legem  Dei  non  perfecte  cognoscoret ; 
et  ideo  dicit  :  Atque  utinam  Deus  loquere- 
tur  tecutn,  et  aperiret  labia  sua  tibi.  Iloc 
vidctur  in  sugillationem  Job  dicerc,  quia 


Al.  :  «  judicium.  » 


CAPIIT  XI 


1 1 


dixerat  :  Indica  mihi  cur  me  ita  judices. 
Et  potest  dicerc,  quod  Deus  simplieitcr 
loquitur  liomiiii,  cum  ejus  cordi  ali([uid 
de  sua  sapicntia  inspirat,  secundum  illnd 
Psal.  Lxxxiv,  9  :  Audiam  quid  loquatur 
in  me  Donmius  Deiis.  Labia  autem  sua 
aperit,  cum  pcr  aliquos  efrectus  iiomini- 
bus  aliquid  revelat.  Labiis  cnim  forman- 
tur  voces  exterius,  quil)us  interiores  coa- 
ceptus  cordis  exprimimus. 

Considerandum  cstautem,quodabiutel- 
lectu  divinorum  duplici  ratione  deficimus. 
Primo  quidcm,  quia  cum  invisibilia  Dci  co- 
gnoscere  non  possimus  nisi  per  ea  qua*  fac- 
ta  sunt,  ea  vero  quia  facta  suntmultumdc- 
ficiunt  a  virtutc  factoris,oportct  quod  rema- 
neant  multa  in  factore  consideranda,  quae 
nobis  occultantur ;  et  liax  vocantur  secrcta 
sapicnlia!  Dci ;  de  quibus  dixit  :  Ut  osten- 
deret  tibi  secreta  sapientix  suae.  Secundo 
etiam  quia  ipsum  creaturarum  ordiuem 
ad  plenum  comprcbcndere  non  possu- 
mus,  se<  undum  quod  a  divina  providen- 
tia  dispcnsantur  :  aliter  enim  est  in  hu- 
mano  rcgimine,  et  aliter  in  divino.  Nam 
apud  h©mincs  quanto  aliquis  est  superior 
in  regendo,  tanto  ejus  ordinatio  ad  uni- 
versaliora  solum  sc  extcndit,  particularia 
vero  relinquit  infcrioribus  rectoribus  dis- 
pensanda;  et  sic  lex'  superioris  rectoris 
est  univcrsalis^  et  simplcx  :  scd  Dcus 
quanto  est  supcrior  in  rcgcndo,  tanto 
ejus  ordinatio  cliam  usijuc  ad  minima  sc 
extendit  :  unde  lex  sui  rcgiminis  uon  so- 
lum  est  secrela,  si  respiciamus  ad  allitu- 
dinem  rcctoris  excedcntcm  univcrsam 
proportionem  causarum  ',  scd  etiam  cst 
mulliplcx,  univcrsa  et  singularia  et  mi- 
nima  siil)  ccrlo  ordinc  dispcnsans  ;  et 
idco  addidit  :  Kt  quod  midliplcx  cssct  lcx 
cjus.  Et  hoc  qiiidcm  uon  solum  in  rcbus 
naturalibus  est  considerare,  prout  divino 
subdiinlur  regimini,  scd  ctiam  in  rcbus 
bumanis.  Lcgcs  cnim  humaua^  (]uia  non 
potuorunt  carum  latorcs  ad  omnia  singu- 
laria  rcspiccrc,  ad  univ«Msalia  (jua>(lam 
respiciunt,  (puc  ut  in  pluribns  accidunl. 
Qualitcr  autcm  univcrsalia  statnla  hu- 
mana  sint  factis  siugularibus  applicauda, 
rolin^iuitur    i^rudentia»    opcrantis  :    undo 


in  multis  homo  potest  dcflcere  a  rectilu- 
dinc  ;  quibus  tamen  non  contrariatur  legi 
bumanitus  posita^.  Sed  lex  divina,  secun- 
dum  quod  est  in  sapientia  Dci,  ad  omnia 
particularia  et  minima  se  exlendit  :  et 
sic  non  pofcst  contingerc  quod  homo  in 
aliquo  a  rcclitudinc  discordct,  ct  non  cou- 
trarietur  legi  divina'.  Quia  igitur  homo 
ad  ipsam  legem  divinam,  prout  est  in  sc- 
creto  sapientiiE  Dei,  inspici<Midam  portin- 
gerc  non  potest,  et  per  consequcns  nec 
cjus  mulliplicitatcm  agnosccre  ;  corilingit 
(juod  aliquando  non  putct  sc  contra  le- 
gcm  Dei  agcrc,  cum  tamcn  agat  '  ;  vcl 
parum  dclin({ucre,  cum  tamen  multum 
delinquat ;  unde  subdit,  Et  intelli<jeres, 
scilicct  si  essent  tibi  oslonsa  secreta  sa- 
picntia'  et  multiplicitas  lcgis  Dci,  Quod 
multo  minora  exujaris  ah  eo,  scilicct  in 
suircrendo  pccnas  :  Quam  mcretur  iniqui- 
tas  tua,  quam  velnon  cognoscis,  vel  exi^- 
timas  parvam  :  et  in  hoc  vidctur  rcpre- 
hendcre,  quod  Job  supra  dixerat,  Ltinam 
appenderentur  pcccata  mea,  quihus  iram 
merui,  et  calamitas  quam  patior,  in  sta- 
tera  :  Quasi  arcna  maris  hxc  (jracior  ap- 
jmreret.  Et  quia  proposucrat  in  divina 
sapicntia  cssc  aliquod  secrctum,  (juod 
nondum  erat  Job  ostensum  ;  nc  hoc  pos- 
set  negari,  pcr  conscqucnlia  ct)nllrmat 
diccns  :  Forsitan  vcstitjia  Dci  comprehen- 
des?  Ycstigia  signa  stml  pcr  viam  procc- 
dcntis  :  opcra  autcui  Dci  via^  i[)sius  dicuii- 
tur  :  et  produrtiocrcaluraruiu  a  Dco  (jui- 
dam  processus  Dci  intclligitur  in  crcatu- 
ras  :  prout  scilicct  divina  bonilas  ab  co 
in  (juo  simplicitcr  et  summe  cxistit,  gra- 
dalim  ad  cir^jclus  dciivala  pro«'cdit.  diini 
sui)criora  inlciioribus  moliora  invcniun- 
tur.  Ycsligia  crgo  Dci  sunt  signa  (jua'- 
dam  in  crcaturis  invcnla,  cx  (|uibus  por 
cas  Dcus  ali(iualcnus  cognosci  polcsl.  Scd 
cum  humana  uumis  ncc  ipsas  crcaturas 
tolalilcr  et  pcrfcctc  cognosccic  possil, 
nuilfo  minus  cf  i\c  ipso  (Mcatorc  pcrfcc- 
tani  noliliam  babcrc  [^otcst  :  ct  idoo  m- 
tcrrogando  subdit,  Kt  usqur  nd prr/ecfum 
omnipotcntcm  reperies?  (luasi  (Ucat  :  Sl 
crcaturas  pcrfcclo  cognosccro  nou  pt)tc8, 
nuilto  minus  noc  crcalorcm  ;  cl  signanlcr 


*  Al.  :  »   lo.\   regis.  »  —  '  Al.  :  »   iitilif»,  »   ot    sic 
Infru. 


'   Al.  :  «  croaturic.  u 
gnl.  « 


'  Al.  :   cuui   noD   iDlolli- 


7S 


IN  .10  It 


tiicit,  /irpfrirs,  i\\i\i\  por  (iiiamdam  iij.jui 
sitioiiiMii  ratio  ali  onVctilnis  procedit  ad 
caiisam  ;  (inam  (Iiim  pcr  ('HVoliis  cojriios- 
cimiis.  ('.iin  (liciiniir  iiiv»'iiiro  :  ikm'  osl 
mirnm,  si  croalniis  iion  pcrlocto  coKnitis, 
oroator  noii  porfocto  cof.i:iioscitnr  :  (inia 
oliani  croatnris  porfocfi^  cogiiilis  adlino 
croalor  iiou  porfeot(?  co{;:iiosoerctnr  :  Innc 
enim  por  olVoctns  porfocte  oansa  cof^nosoi 
potosf,  (jnando  oMoclns  ada'(|nanfnr  caii 
sa^  virtnti ;  (|nod  do  Doo  dici  iioii  pofost  ; 
et  ideo  snhdif  :  E.rcclsior  cceln  eot,  et  quid 
facies?  prnfuttdior  inferno,  vt  witle  cofj- 
nosces  ?  hnu/ior  tcrrn  nwtisu7'a  ejus,  et 
latior  jnuri.  Ihoc  snl)  mofapliora  dicnii- 
tiir  :  non  oiiim  dobot  inftdlifj^i,  (jnod  Doiis, 
(ini  incorporcus  cst,  dimonsionilius  cor- 
poralihns  distoudatnr  ;  sed  ma^nifudiiuim 
virtnlis  suh  similitudiue  describit  corpo- 
ralis  mairniludiuis,  quia  quaufumcumquc 
coj'poioa'  vidcntnr  esse  magna  alfitudiue 
vcl  profundifatc  vol  lougifudine  vcl  lafi- 
tudiuc,  dcliciuiit  famcu  a  maynitudinc 
virtutis  Doi,  (|na>  majora  faccre  pofcst :  et 
ideosigruautcr  Dcum  omuipoteutcm  prius 
uomiiiavit.  Ex  hoc  ergo  ostendif,  quod 
perfectio  iii  crcafurisinveniri  nou  potest  : 
quia  dato  quod  omues  crcaturee  perfecte 


cogiiosconMitur,  fix  ols  copnosci  non  pos- 
set  virtus  ojiis  a'(|iialilor,  (juia  modinin 
siimi  non  potcst  ad  cof^Miosccndnui  virln- 
fom  i)oi  ;  sod  oxfcdil  oiniiom  croaliiram  : 
ot  Iioc  sifj^nificat  cum  dicit  :  Quid  facies, 
et  iiiule  eof/tu)sce».  Non  soliim  aiilcm  di- 
viua  virlns  cxcedit  omiicm  crcatiiram  in 
producondo,  scd  ctiam  in  conscrvando  : 
uoii  enim  crcatni\o  consorvatio  cst  nisi  a 
Deo  nec  (;st  arK|iia  virfus  iii  creatura, 
(jiia'  divin.i^  volnufafi  rcsistcrc  possit,  si 
ipsam  crcaturam  ulterius  conscrvare  non 
vcllct  :  et  ideo  sulidif.  .SV  subverterit  om- 
?iia,  iii  uiliilnm  rcdijj^^  ndo,  subfrahcndo 
scilicct  cis  csse,  Vel  iti  unutti  coarctfive- 
rit.,  confusioncm  iuduccudo,  scilicct  per 
subfractioncin  ordiuis,  qno  res  distinguit : 
Quis  cotitradicet  ei?  idest  quae  virtus  crea- 
turcC  potcrit  esse  confraria,  contra  ejus 
vohintatem  conservaus  vel  se,  vcl  alia  in 
csse?  Sed  ue  aliquis  dicat,  quod  hcet  ni- 
hil  possetcouservari  iu  essc  nisi  ncrcum, 
tamcn,  quia  qiiasi  ex  debito  res  in  cssc 
conscrvat;  idco  ad  hoc  excludcndnm  sub- 
dit,  Vel  quis  dicere  ei poterit :  Cur  ita  fa- 
cis?  quasi  ab  eo  exigens  rafionem  dc  de- 
bito  preetermisso. 


LECTIO    II 


Ipse  eniin  novil  lioiniuum  vauilalem,  ot  vidcns 
iniqiiitatcm,  uouuc  cousiderat?  Vir  vanus  in  su- 
pcrbiam  criffilur,  ft  lamiuam  pullum  onagri  se 
libi'riiiii  nntum  i>utat.  Tii  aiitom  iiniiasli  cor  lunm  ; 
et  expandisli  ad  Deiini  maniis  luas.  Si  iniqiiitalem, 
quae  est  iu  manu  lua,  absluleris  a  te,  et  non  man- 
seril  in  tabernaculo  tuo  iujustilia,  tunc  levare  po- 
teris  facicm  tuain  absque  inaciila  :  et  cris  stabilis, 
et  iKin  tiiiicitis.  Miscriu^  iiiioquc  oiilivisceris  :  et 
quasi  aiiiiarum  (pue  pra;tcrierunt,  uon  recordabe- 
ris  ;  ot  ipiasi  meriiliauus  fiilgor  consurget  tibi  ad 
vespcram.  Kt  cuiii  te  consnniptum  iiutavcris,  orie- 
ris  ut  lucifcr,  d  iiabcbis  ficluciam,  proposita  tibi 
spe,  defossiis  seciirus  dnrmics  :  reiiiiiesces,  et  iion 
erit  qui  te  exterreat.  Et  deprecabuntur  faciem  tiiam 
plurimi.  Oiuili  autem  impioriim  deficieiit,  d  etfu- 
gium  peribit  ab  eis;et  spes  illorum  abomiualio 
animx. 

Postquam  osteudit  Sophar,  qiiod  in  di- 
vina  sapientia  est  aliqnid  secretum  quod 


homini  incomprehensibilo  est,  procedit 
ad  ahud  mauifcstandum,  quod  prius  sup- 
posuerat,  scilicet,  quod  Deus  per  peccato 
ab  homine  cxigat  poenam^  et  quod  Dcus 
facta  hominum  cognoscat  :  unde  dicit  : 
Recte  dico  quod  exigunfur  tibi  a  Dco  mi- 
nora,  quam  morcatur  tua  iniquitas  :  I/)se 
etiitn  tiovit  Iiominutti  vatiitatetn,  idest  ho- 
miuum  facta  vaua^  Vana  autem  dici  con- 
suevcrunt  quai  instabiha  sniit,  co  quod 
debitis  finibus  non  stabilinutur.  Et  lioc 
igifur  cst  vanitas  iiominis  (juod  cor  ojus 
in  voritate  non  ligitur,  pcr  quam  solam 
potcst  stabihri  :  ct  ex  hoc  qiiod  a  vcritale 
recedit,  iniqiiitatem  opcratiir,  duni  vide- 
licet  appetit  illud  quod   apparct   bouiim. 


I  Al.  deest.  :  o  corporea.  » 


*  Al.  deest.  :  «  pcEaam.  »  —  3  Al.  :  «  varia.  » 


CAPUT  XI 


79 


L 


loco  ejns  quofl  cst  boniim  :  imde  subdit  : 

Et  vklens,   scilicet  Deiis,  Iniquitalem  ex 

vaiiitate  bomiinim   [)rocedeiitem,  Nonne 

comiderat?  scilicet  ad  puiiiendum  :  tuiic 

enim  judcx  peccatum  videns,  inconside- 

rate  perlraiisire  videtnr,  (juando  dissimu- 

lat,  ct  pcpnam  apponore  uon  cural  :  quod 

de  Deo  videtur  non  esse  dicendnm.  (Iiim 

igitur    ipse  videat   bominum  vanitatem, 

pro  iniquitate  exigit  pojnam.  Sicut  autem 

cx  vanitatc  contingit  quod  bomo  ad  ini- 

quitatem  declinat,  ita  ex  eadem  vanitato 

provenit  quod  bomo  divino  jndicio  so  sub- 

jectum  esse  non  reputat ;  ct  ideo  subdit  : 

Vii'  manus  in  superhiam  eri(jitw\  ut  sci- 

licet  suo  supcriori  se  subdilnm  csse  non 

credat ;  et  hoc  est  quod  subdit  :  Et  tnn- 

quam  jmllum  onagri,  se  Liberum   natum 

putat.  Onag(U'  asinns  silvester  est,  cnjus 

pullus  a  domiiiio  bominis  nascilnr  libcr  : 

pulli  autein  asinorum,  qui  ab  bominibus 

possidentiir,     iii     scrvitutem     hominum 

nascuntur.  Homines  igitur  qui  se  divino 

judicio  subjcctos  csse  non  putant,  repu- 

taiit  se    quasi    pullos  onagri  natos,  licct 

vidoant  alios  bomines  ojusdcm  conditio- 

nis  divino  jiidicio  cocrceri.  IIoc  in  sugil- 

lationem  bcati  Job  dicerc  videbatur,  intel- 

ligcns  ex  verbis  ejus,  quod  quasi  dc  pari 

cum  Dco  vcllpt  contcnderc,  quia  dixcrat : 

Auferat  a  me  virgam  suam,  et  pavor  ejus 

non  me  terreat  :    loquar.,    et  non  timeho 

eum  :  el  idco  snbdit  :  Tu  autem  firmasti 

cor  luum.,  ut  scilicet  defcndercs  iniquita- 

tem   luam  :    ct   tamcn   cum  hac    cordis 

0l)tlrmationc,    Expandisti  ad  Deum  ma- 

nus    tuas,    orando,    scilicet    supra    cnm 

dixit,  Dicam  Deo,   noli  me  condemnare  \ 

ct  ideo  inntiiis  est  oratio  tua  :  talis  ciiim 

oralio  est,  quando  bomo  primo  iiii(|uila- 

tem  diinillit,   ct   postca  a  Deo    pclil  iit  a 

piiiiiciido  ccsset  ;  el  lioc  est  quod  subdil  : 

Si  iniquitalem  qux  cst  in  manu  tua,  ahs- 

tulcris  a  te,  nt  scilicet  desistns  ab  opere 

iniiiuo  :  quod  adhuc  pi\T  maiiibus  babcs  : 

Et  )wn  manserif  in  tahernnculo  tuo  injus- 

litia,  ut  scilicct  (lua'  iiijusl(!  acc(q)ta  rcpo 

sita  liabes,  restituas,  V(d  iit  tiios  faiuilia- 

ros  corrigas,  pro   (luorum  dcliclis  inter- 

dnm  domiiii  pnniuntur  proptcr  ncgligen- 

tiain    corrig(!ndi  :     Tu)ic    lcvare  potcris, 

scilicot    Domino    orando,    Eacictn    tuani 

absque  tnacula,  scihcct  culpiu  :  el  sic  cos- 


sabit  condemnatio  :  primo  qnidom  qnan- 
tum  ad  futura  ;  unde  siibdit  :  Et  eris  sta- 
hilis,  nt  scilicet  ulterins  per  tiibnlationes 
iion  movearis  :  Et  non  timehis  futura  pe- 
ricula.  Et  qnia  aliqnando,  licet  bomo  non 
timeat  de  fnluro,  tamen  affligitur  pro 
iis,  (|nai  amisit  vel  passns  est,  subjuiigit  : 
Miserix  quoque,  sfilicet  qnain  liactcnns 
passus  cs,  Obiivisceris,  propter  abundan- 
tiam  bonorum  supervenientium  ;  et  hoc 
exemplo  confirmat  cum  subdit  :  Et  quasi 
aquarum  qux  prxlerierunt,  non  recorda- 
beris ;  (inasi  dicat  :  Qiu^  bomo  post  tem- 
pestatem  pluvia',  cum  scrcnitas  advene- 
rit,  pUivlarum  pra^cedenlium  obliviscilur : 
vcl  propter  hoc  quod  aquee  fluviorum  ci- 
tissimc  flnuiit,  et  earum,  post(|nam  tran- 
scunt,  nulla  restat  memoria.  Sed  (luiacun- 
tra  promissionem  [)rosperilatis  in  liac  vita 
Job  siipra  (bio  proposucrat  :  scilicct  dc- 
vastationem  proprii  corporis,  cnra  dixit, 
Induta  cst  caro  mea  pulredine  :  et  iinete- 
ritionem  dierum  vila'  sna^  cum  dixit, 
Dies  mei  velocius  transierunt  cursorc  etc  ; 
idco  ad  utram([iie  objcctioncm  cxcluden- 
dam  subjungit  :  Et  quasi  meridinnus  ful- 
rjor  cnnsurf/et  tibi  <ul  vesperam  ;  ac  si  di- 
cat  ;  licet  tibi  videalur  quod  dies  tui  per- 
trausierint,  et  vita  tua  sit  in  fiue  quasi  ad 
vesperam  ;  tamcn  tanta  poterit  sui^erve- 
nire  prospcritas,  (jikhI  ([uasi  redncel  te 
ad  gaudinm  juvenlntis  tna'  :  sicut  cnim 
pcr  vespcram  iiilclligitur  scnectus,  ita 
per  meridiein  jnvcntiis.  FnlgDrcm  autem 
vocat  claritatein  tcrrena'  i)ros[)eritat's. 
Conlra  hoc  vero  quod  di.\crat  de  consnmp- 
tionc  proprii  corporis,  subjnngit  :  Et 
cum  te  consu)nptun>  putaveris,  scilicct 
[)roptci'  inlinnitatcin  (|nain  [lassns  cs  : 
Oricris  ut  lucifrr,  idcst  ad  [uistinnm  i\c- 
corcin  rcvcrlcfiir  C(ir[»iis  tunm.  Kt  (juia 
ilrriim  siqtra  Job  dixeral  qnod  dies  siii 
coiisuni[)ti  craiit  abs([in'  ulla  spc,  ideo 
snbjungit  :  Et  hnhchia  fiduciam  pntpnsita 
ihi  spc  :  idest,  qiiia  sui»ra  Job  im|)n»l)ave- 
rat  (qiiuioiicm  diccntinin  ipidil  iionii»  [tost 
mortcin  tiansactis  n  nllis  .•^a-ciilis  ilrriim 
rcdircl  ad  biinc  inodiim  viveiidi,  noii  Ini- 
jiis  ici  sibi  sjicin  dicit  nsso  proposHam, 
sed  scciiiidnni  i|iiiMi  bomo  posl  niorlom 
vivil  iii  mcmoriis  liomiiinm.  t,huul  «lui- 
dcin  c\  diiobiis  contingil.  Iiu)  ({iiidem 
modo  cx  Inmuli^,  in  ([uibus  corpora  mor- 


hll 


1\   .l(»l! 


tiionim  nuKJiiMliir,  ut  «•oiiscrvotni  iiionio- 
lia  (loriiiictoriiin  :  nudo  ct  inorinnirnta 
<li(Mintui'  :  ol  (|ii;inlnin  ad  lioc  (iicit,  Et 
tlv/nssus  smtn/s  tlniiinrs  :  (|iiasi  (lic;it  : 
Niillus  so|inlcrnin  tnnin  vioLiltit  :  noc 
otiani  tiinciKlnin  oril  ((nod  uli(]uis  iittcn- 
tot  ;  uiulo  snlxlil  :  Itcf/uirscrs,  cf  /loii  crit 
ijui  te  r.rtcrrcfit.  Alio  inodo  moitui  vi- 
vniit  in  incinoriis  hoinimiin  proiilcr  lioiia 
i|na'  fcccrniit  diiin  vivcrcnt,  cx  (iiiiliiis 
foruin  vita  dcsidciMrclur,  ot  (|u;inluin  ad 
hoc  siihdit.  Dcprecfifi7intur  fficion  tuftm 
plurimi,  idest  iiluriini  cxoi»tal)Uiil  |»rui- 
sentiam  tnain,  vcl  rev(3rentiam  exliihe- 
hunt  tumiilo  tuo  mcmorantes  heuehcia 
tu;i.  Kt  (jiiia  hoc  promiserat  si  Joh  ah  iui- 
(juitate  vellet  discedere,  ostendil  consc- 
(juenter  quod  ini^iuis  isla  non  daiitur  ;  et 


idoo  siihdit,  Oculi  fiiitem  impifirum  dffi- 
cirnt;  (|uia  viderKM^t  hoiia  (|ua'  oxo|)t;iut, 
iion  ohliiichuut  :  tuiic  cniin  ociili  iilicu- 
jiis  dcliccre  dicuntiir,  (|u;iii(lo  aspicit  ad 
ali(iui(l  ;ippr(dieii(li!iKluiu,  ad  (iiiod  atlin- 
^'ere  iion  valct;  et  sic  hona  dosidiujita  iion 
;Klipiscuntur  :  it;i  oli;iin  lUiila,  (]ua'  jia- 
tinutur  vel  tiineiit:  vitaro  uoii  possunt  : 
uik1(!  se(]uilur  :  Et  cffiifjium  jicrihit  fih 
cis  :  (luia  .'•(•ilicet  non  iiotcruut  ruf,^cre 
mala  post  mortem,  vel  nou  erunt  iii  vo- 
ncratioue  vel  dcsiderio,  sed  in  ahomina- 
tionc  proptcr  mala  (lua'  feccriint  :  hoc 
cst  (]uod  suhditur,  Kt  sjies  cfjrum  ahfmii- 
nntio  fmim-x\  idcst  illiid  (juod  dc  eis  po- 
tcst  spcrari  post  mortem,  cst  fjuidem  aho- 
miuahilo. 


CAPUT    DUODECIMUM 


LECTIO   I 


Respondens  autem  Job  dixit  :  Ergo  vos  cstis  soli 
honiines,  et  voliisiuui  luorietur  Fapienlia?  Et  uiihi 
cor  sicut  et  vobis  :  nec  inlerior  vcstri  siini.  0'iis 
eniui  lia.>e  qua»  nostis,  igunrat?  Qui  deridetur  ab 
amico  suo,  sieul  ego,  invocabil  Deum,  et  e.xuudiet 
eum.  Deridetur  eniui  justi  siniplicitas  :  lampas 
contempla  apud  logitationes  diviluni,  parata  ad 
tenipus  statulum.  Abundaut  taliernacula  praido- 
nuui ;  et  audactcr  provocanl  Deum,  cum  ipse  de- 
derit  oiuuia  in  manus  eorum.  Niuiirum  iulerroga 
jumenla,  ct  docebunt  te  :  et  volatitia  cf^li,  et 
indi<'aiiuut  tibi.  Lof|nere  terra-,  ct  rcspondebit  tibi  : 
et  narrabuul  pir^ces  niaris.  Quis  ignorat  quod  omuia 
hoBc  nianus  Domini  fecerit?  In  cujus  manu  nnima 
omnis  viventis,  et  spirilus  universaj  carnis  liomi- 
uis. 


Sophar  iu  verbis  praecedentibusconatus 
fuerat  ostcndcre,  quod  sccreta  sapicntia; 
Dci  liomo  comprchoudere  non  potest,  ad 
suKillaiidum  Joh,  qui  (iiuisi  cum  Deo  dis- 
putationem  rcquirere  videhatur  :  et  siout 
ex  verhis  ejus  et  aliorum  amicorum  per- 
pendi  potest,  circa  tria  tota  eorum  versa- 
balur  intentio.  Primo  enim  studebaut  ad 
diceiidum  uliqua  maguifica  de  Deo,  extol- 


lentes  ejus  sapientiam  ot  potcnliam  et 
justiliam  :  ut  cx  lioceorum  causa  favora- 
hilior  appareret.  Sccundo  hujusmodi 
maf^uifica  d(3  Deo  assumpla  ad  falsa  (ju;i'- 
dam  dogmata  applicahjuit,  utpote,  (juod 
propter  justitiam  homiues  prospcrarentur 
in  hoc  muudo,  et  propter  peccata  tribu- 
lareutur;  et  quod  post  hanc  vitam  non 
esset  aliquid  expcclandum.  Tertio  ex  hu- 
jusmodi  assertioiiihus,  propter  adversita- 
tcm  quam  patiehatur  Joh,  arguehant  eum 
quasi  iniquum,  et  promittebaut  ei  (juai- 
dam  inania,  sl  iui(]uitatcm  desereret ; 
utpote,  quod  defossus  seciirus  dormiret  : 
et  quod  ad  vespcram  orietur  ei  fulgor 
meridianus  :  qua;  Job  qiiasi  irrisioncs  re- 
putahat  :  et  circa  lioc  tota  Job  responsio 
versabatur.  Primo  ergo  coutra  oos  loqui- 
lur  de  hoc  quod  se  cxtollebant,  quaMlam 
magnalia  de  Deo  propouentes,  ac  si  soli 
ipsi  ea  scireut,  et  Job  ea  ignorarot  :  et 
ideo  dicitur,  Respondetis  autem  Job  dixit : 


CAPUT  XII 


Ml 


Ergo  vos  estis  snli  homnies  ?  qiiod  soqui- 
tur,  si  vos  solos  scirc  i('[)utatis  do  m;ig-ni- 
tudiue  Dei  qiia!  omiies  Iiomines  <'ogi)os- 
cunt ;  ct  cum  iu  cognitione  magniludinis 
Dei  consistat  sapieiiliii,  sequitur  quod,  si 
hoc  soli  vos  scilis ,  in  vobis  solum 
sit  sapientia  :  et  ila,  vobis  ccssauti- 
bus,  sapiontia  ccssnt  :  ct  i(b30  subdit, 
Et  vobiscum  morieliir  sapientia  ?  qua- 
si  dicat  :  Inconveuicns  est  vel  quod  vos 
soli  sitis  homines,  vcl  quod  vos  soli  sitis 
sapientes.  Sed  (|iiia  possent  dicere  :  non 
soli  iios  scimus,  sed  tamen  tu  nescis, 
respondet  subdcus.  Et  mihi  est  r.or,  sci- 
licet  ad  haic  scicnda  :  Sicut  et  vohis  :  nec 
inferior  vestri  sum  ;  (luantum  scilicct  ad 
hanc  cog:nitioucm.  Kt  ue  hoc  arrogautia? 
posset  adscribi,  subjungit  :  Quis  enim 
hsec  quse  nostis  ignorat?  quasi  dicat  :  non 
est  magnum  si  dico  me  scire  ea  quse  sci- 
tis,  quia  non  est  mag-num  ea  scire,  cum 
quilibct  ea  sciat  ;  scd  quia  luec  mc  igno- 
rarc  rcpiilalis,  uc  contemptui  habcre  vi- 
demiiii,  (luasi  ig-norem  ca  qiia^  omnes 
sciuut ;  uudc  subdil  :  Qui  deridetur  ab 
amico,  scilicct  siciit  cgo,  a  vobis  scilicct, 
dum  mc  insipicntcm  roputalis,  Invocabit 
Deum  et  exaudict  eum  :  qiiia  ubi  dccst 
auxiliiim  humauiim,  ibi  maxiinc  adcst 
auxiliuin  divinuni,  sccunchim  illud  Psal. 
XXVI,  10,  Quoniam  pater  meus  et  mater 
mea  dereUquerunt  me^  Domlnus  dutem 
assumpsit  me.  VX  in  hoc  vidctur  quasi 
respondero  ei  quodalias  '  dixerat  Sophar: 
tunc  levare  poteris  faclem  tuoni  :  iw.  si 
dicat  :  nou  oporlct  aliud  mi;  amplius  cx- 
pcctarc  hdiicialitcr  oraiidum  :  ([uiacx  hoc 
ipso  quod  ab  amicis  dciidcor,  (lalur  inibi 
spes  recnrrcndi  ad  Dcum.  (Juarc  aiilcin 
irrisus  ab  amico  exaudiatur  a  Dco,  os- 
tcndit  subdcns,  Deridetur  enlm  /us/l  sluh 
plicitas.  Ubi  ostcndit,  ct  (lui  siint  (|ui  (b^- 
ri(l(NHit,  ct  quarc,  ct  (^liam  a  (|i'.ibiis,  (•iiiii 
subdit,  Lamjxis  ronlonpta  apud  cni/tta- 
tiones  dlvitum  :  dciidcri  cnim  dcliciculis 
cst ;  (lcri(l(U'c  autemsupcrabuudaufis.  (jui 


temiioralibiis  deticiunt  :  et  pracipue, 
(]uan(lo  studium  non  adbibcnt  ad  tcmpo- 
ralia  conquiicnda.  Studiuin  autcm  justo- 
rum  non  cst  ad  tcmporalia  conijuirenda, 
scd  ad  icclitudinem  sectandam  -  :  unde  a 
Iraudibus  ct  dolis  abstincnt,  (juibiis  ple- 
rumque  divitiffi  acquiruntur,  et  ex  hoc 
siinpliccs  rcpiitantur.  Ergo  nt  plurimum 
dcridcntiir  Jiisti  :  causa  autcm  irrisionis 
cst  simplicifas  :  scd  non  sic  irridctur 
quasi  malum  mauifcstum,  i^viX  (juasi  bo- 
num  occultum  :  et  idco  luec  simplicilas 
vocatur  lampas  propter  clarilatem  justi- 
tiffi  ;  sed  contempta  apud  cog-italiones  di- 
vituflfi^  scilicct  qui  fincm  siiuin  in  divitiis 
pouunt.  Qni  cnim  siiinmuiii  bonum  in 
divitiis  ponit,  oportct  qnod  cogitct  quod 
iu  tantum  '  suiit  aliqua  magna  bona,  in- 
quantum  magis  prosunt  ad  divitias  con- 
quircndas.  Uiide  oportct  quod  ei  sit  con- 
temptibilis  jiistorum  simplicitas,  perquam 
divifiariim  muHiplicitas  impcditur.  Sed 
licct  ipsa  siniplicifas  justorum  in  cogni- 
tionibus  diviluin  contcmnalur,  fainen  suo 
tempore  a  fine  debito  iion  fraudabitur  ; 
unde  dicit,  Prreparata  ad  tcmpus  statu- 
tum.  Non  autem  dicit  hoc  quasi  in  aliquo 
tcniporc  pra'sciitis  vitie  jusfis  pro  sua 
siuiiilicifafe  ali^iua  tcrrcna  prospcrilas  sit 
rcddcnda  :  scd  indctcrminatiiin  rcliiKiuit 
qiiod  sit  istud  tempus  statufiim,  et  ad 
qncm  tincm  justorum  siinplicitas  pra'pa- 
rctur  :  nondum  cuim  ad  hoc  disputatio 
pervenit  :  scd  in  sc^iucnfibiis  ostcudctur. 
Sic  igitiir  .lob  occulte  iusinuat  (luarc  ab 
amicis  iiridctur,  (pKis  divifcs  vocat,  (iiiia 
pi'ospcritatcni  bujiis  luuiidi  lluciu  homi- 
uis  |)oiicbauf,  (iiiasi  pra-miuni  justitia' 
iK.iniiiis.  I|)S(!  aulcni  siia  siinplicilatc  noa 
hoc  pia-iniiim  (ina-rcbat,  scd  aliud  in 
tcmporc^  sfafuto  ;  ct  idco  liiliiciam  habe- 
bal,  iit  si  invocarct  Doiniiiuni,  ab  co 
cxaiidirctur  :  quia  divitcs  jiisti  simplici- 
tafcin  irridcntcs,  uou  in  hoc  sisfunl.  sod 
us(iuc  ad  contcmplnm  Dci  proceduul  : 
uudc    subditiir  :    Ahundant    tnbcrnacii/a 


autciii   in    virtutibus    siipcrabundant  eos  prmlonum.    (ionsciiucns    aulcm   csl,   ox 

qui  in  virtiitibus   dclicinnt,  non  irridcnt,  (jiio    ruiciu    suiim     in    diviliis    iionunt, 

sed    magis   cmnpaliuntur,    ct  jiivaut    si  qnod  ouincs  vias  cx^iuirant  ad  hnnr  tincm 

possnnt ;  scd  illi  qiii   tcmporalibiis  abiin-  ulliiuiiiu  conscqucudum,   vcl   fraudando, 

dant,  maxime  solcnt  irridero  eos  qui  in  vcl  (iuocuukiuc  alio   modo  ;    el  sic   cflir 


1  Al.  :  «  scilicet.  »  —  *  Al.  :  «  sequciiilaui.  <» 
XVIII 


'  Al.  :  "  terrft.  » 


H'2 


IN  JOM 


riuiitiir  pr.pdonos  ;  (liiin  |ir;»Mlaiitiir,  di- 
vitiis  al»nii(i;iiit ;  cx  liac  aiitcm  abiiiKlaiitia 
siMinilnr  (•(iiitciiipliis  Mci  ;  iiikIc  snbdiliir, 
Et  (Uidnctor  jtnautcant  Dcitm  :  tiiiic  unini 
ali(inis  arhjnid  aiidaclcr  facil,  (|naiKlo 
crcdit  hoc  cssc  luMiiiin  ([iiod  lacit ;  ciim 
onim  oonscicntia  ciim  rcmordct  de  malo, 
non  sino  liraoro  liomo  pcrpetral  nialiim  : 
qnia  iit  dicitiir  Sapien.  17.  Cum  sit  ti- 
midd  >ic(/uiti<i,  data  est  i)i  omnium  con- 
dcninationcm.  Qni  autcm  rnicin  nltimiim 
in  divitiis  ponuiit,  e.\  lioe  existimaiil  hona 
omiiia  essc,  per  qn;e  hunc  linem  eoiise- 
quniitur.  Manifestum  est  autein,  quod 
eum  divitias  acquiriint  piffidando.  pfovo- 
caut  i)eum,  contra  ejus  justitiam  facien- 
tes  :  unde  consequens  est,  quod  audaclcr 
provocenl  Deum,  vel  aliter  ex  divitiis, 
quod  homo  in  superbiam  erigitur,  repu- 
lans  se  per  eas  sibi  sufficere  et  ex  hoc 
contemnit  Deum  audacter  in  divitiis  suis 
coiilidens,  secundum  illud  Deut.  xxxii, 
15  :  Incrassatus  est  dilectus,  et  recalcitra- 
vit.  Sed  quiadixerat,  abuiidare  pra^lonum 
tabernacula,  qui  provocuut  Deum  ;  ne 
forte  responderetur  quia  talis  abundautia 
non  est  a  Deo,  subjungit  :  Cum  ipse  de- 
derit  omnia  in  manus  eorum.,  idest  in  po- 
testatem  eorum  :  quia  potestas  nocendi 
alicui  non  csl  ni.si  a  Deo  voluntas  autem 
malefaciendi  iion  est  nisi  a  seipso  et  ideo, 
iu  hoc  quod  priedantur,  Deumprovocant, 
sed  abundantia  consequens  est  eis  a  Deo: 
et  hoc  consequenter  probat,  cum  subdit; 
Nimirum  interrocja  jumenta  et  docebunt 
te  :  votatilia  coeli.,  et  indicabunt  tibi  :  lo- 
quere  terrds^  et  respondebit  tibi  :  et  nar- 


rabunl pisccs  maris.  Quod  iiutein  omniu 
isla  iiilerrf»p:;ita  Kispondeanl,  ostendil 
snbdens  :  Quis  i(piorat,  (juod  (nnnia  Jtxc 
inanus  Domini  fcccrit?  IIoc  ergo  oslcii- 
diliir,  (jiiod  ()iiini;i  coiililciitiir  se  a  Dco 
essc  lacUi.  'riiiic  ;iul(.'iii  liomo  creiiluras 
iiilerr(»gat  (jiiiindo  eas  diligenter  conside- 
rat  ;  sed  tiinc  iiiterrogala'  respond^Mit, 
cum  per  considerationem  ipsiirnm  lioino 
percipit,  quod  tanta  ordinatio,  et  conve- 
nienti;i  qua*  inveniliir  iii  dispositione 
parlium  in  ordiiie  nnivcrsi,  iiullo  inodo 
pos.set  esse,  nisi  ab  ahqua  snperiori  sa- 
pientia  dispensantc.  Si  autem  linjusmodi 
creaturai  a  Deo  facUe  sunt  :  manifeslnm 
est,  quod  iu  Dei  poleslate  sunt,  sicut  ar- 
tificiata  in  potestate  artificis  ;  ct  ideo  sub- 
dit  :  In  cujus  manu,  idest  potestate,  Est 
anima  otnnis  viventis,  et  non  soluiu  aUo- 
rum  animalium  :  Sed  et  spiritus  universx 
carnis  hominis.  Si  autem  in  potestale 
ejus  suiit,  manifestum  est,  quod  nullus 
rerum  abundantiam  habere  potest  nisi  ab 
ipso,  secundum  illud  Dan.  iv,  14,  Domi- 
imlur  Excelsus  in  re(pio  hominum,  et  cui- 
cunupie  voluerit  dabit  illud.  Maiiifestiim 
est  igitur,  quod  et  terram  et  animalia, 
de  quibns  supra  dixerat,  in  quibus  humii- 
nai  divitiai  consistuiit,  nulhis  homo  ha- 
bere  potest,  nisi  Deus  in  manum  ejus 
dederit  :  et  sic,  si  prffidones  abundant, 
Deus  dedit  in  manibus  eorum.  Per  hoc 
ergo  confutatur  illoruin  opinio,  qui  pone- 
bant  divitias  a  Deo  dari  pro  merito  justi- 
tia\  cum  etiam  pra-donibus  a  Deo  den- 
tur. 


LECTIO    II 


Nonne  auris  verba  adjudicat,  el  fauces  couie- 
denlis  saporem  ?  In  anlicjnis  est  sapieutia,  et  in 
multo  tein[iore  pruiJeiitia.  Apud  ipsuni  est  sapientia 
et  forlitudo  :  et  ipse  liabet  consijiuni  et  iiitelligeii- 
tiam.  Si  deslruxerit,  neino  est  qiii  a_nliii(et  :  si 
incluseril  hominem,  nullus  est  qui  aperiat.  i?i 
coutinuerit  aquas,  omoia  siccabuntur  ;  si  emiserit 
eas,  subvertent  lerram.  Apud  ipsum  est  forlitudo 
el  sapientia.  Ipse  novit  et  decipientein,  et  enm  qiii 
decipitur.  Adducil  cousiliarius  in  stultum  lineiu,  et 
judices   in  stuporem ;  Balteum   regum    dissolvit,  et 


praeciugit  fune  rencs  oonmi.  Ducit  sacerdotes  in 
j^lorios,  et  optimates  suppiautat.  Commutans  In- 
biiiin  veracium,  et  doctriuam  senum  aufereus. 
Klliiiulit  despectiouem  super  priucipes,  et  eos  qui 
o|q>ressi  fiieraut  relevat.  Qui  revelat  profunda  de 
lenfl)ris,  et  produeit  in  Uicem  umbram  morlis.  (,)ui 
multiplicat  gentes,  et  i<erdit  eas,  et  subversas  in 
inltgrum  rosliluit.  Qui  iinmutat  cor  principnm  po- 
pnli  lerriP,  el  decipit  eos,  ut  frustra  iucedaut  per 
iuviiiiu.  Palpabuut  quasi  in  tenebris  et  uon  in  luce, 
et  errare  cos  faciet  quasi  ebrios. 


CApri  \ii 


83 


Quia  siiperiiis   posiicral   Job,    oa   (]ua' 
Sophar  de  exccUoutia  diviua;  maguitudi- 
nis  dixerat  esse  oinuihus  manircsfa  ;  iu- 
teudit  hic  ostcuderc  quod  hoc  ad  uotiliam 
honiiuuin  perveuiic   polcst   per  expori- 
meutum  diviujo  poteutia'  et  sapieutiw  iu 
rehus  iiumanis..  Uudo  primo  mauifostat, 
quomodo  homiues  per   oxperimeutum  a 
sensibus    iii    rcrum    cognitiouem    deve- 
niaut;  diccns,  Nonne  ourls  verba  dijudi- 
catl  scilicct  cum  ea  audit  :  Et  fauces;  eo- 
medentis  saporem,  nonuc!  dijudicaut?  quia 
experimeutum  scnsus  cst.  Convenienter 
per  judicium  seusuum  virtutem   experi- 
menti  mauifestat,  et  pra^cipue  per  audi- 
tum  et  gustum  :  quia  auditus  inter  om- 
nes  sensus  est  discipliiiabilior,  undeplii- 
rimum  ad  s(;ieiitias  contcmplativas  valet  ; 
gustus  autem  est   pcrceptivus  ciborum'; 
qui  quidem  scnsus  homiiii  nccessarii  sunt 
ad  vitam  ;  uude  por  judicium  gustus  ex- 
perimentum  signilicat,  quod  do  rohus  ac- 
tiv*  vitin  habofur  ;  ct  propfcr  hoc  ox  ju- 
dicio  duorum  scusuum  ostoudit  viitutom 
expcrimouli  tam  iii  s[)cculativis  (luam  iu 
operativis,  cum  suhdit,  In  a)iti<juis  est  sa- 
pientia,  qum   ad  coutomplalioucm  i^orli- 
uot,    quia   scihcot  auti(jiii  muha    audio- 
ruut  :    Kt   in   multo   tenipore  prudentia, 
qua'  ad  actiouom  p(!rtiucl  :    quia   sciiicot 
iii  luulfo  tcmporo  homiucs  multa  dcgus- 
taut  utiliavoiuociva.  Sic  igitur  uiauifobta- 
ta  cxporimoufi  virtute,  subjuugit  id  (|iiod 
liomiuos  do   Dco   experiri   possuut,  cum 
dicit  :  Apud  ipsurn  cst  sapie/itia  et  forti- 
tudo  :  et  ipse  liabet  consilium  et  intelli- 
t/enliatn.  Uhi  qiMtuor  1)00  attrihuit  (|ua' 
.so   |)cr  ordiiKMu   habeiil  :    nam    i^riuiiim 
(luidom  cst,  occiilta  coguoscoro  ;  (|uo(l  ad 
intolligoutiam  portiuet,  secuudiiui  autom 
est,  cx  iis  qua»  homo  iutolligit,  iuvciiirc  iu 
activis  quidcmviascommodas  ad  ali(|iicm 
tluom  :  quod  ad  consilium   pcrtiuot  :  si- 
cul  ot  iii  s|)cciilativis,  por  ca  (iii;c   liomo 
iut(dligif,  ratioiics  dcdiicil  ad  arhiiia.s  con 
clusioucs   cognoscoudas.   Tcrtium  aulcm 
cst,  ut  do  iis  qua^  houio   adiuvouit,   roc- 
tuui  .judiciiim  liabcat ;  (|U()d  ad  saiiicutiam 
pcrtiucl.  Uiiartum  aulom  cst,  iit  ca,  (jiia* 
aliiiuis  jiidicat     c.ssc    facicuda,   polcultM" 
oxcquatur  :  ot  ad  hoc  i>crtiiiot   fortiliido. 


Unia  vero  expcrimcutum  pr(jcedit  a  sen- 
sibilibus,  qua'  licet  siut  priora  sccundum 
nos,  siiut  tiimc-u  .simpliciter  et  secuudum 
natiiram   po.sloriora,  idco  iucn'pit  osten- 
derc,  (]uouiodo  homiiios  cxporiii  possuut 
fortitiidiiicm  diviiiam  ;  ol  primo  quidem 
in   ipsis  rehus  humauis  :  vidomus  cnim 
quod  aliqui  homiues  totaliter  dostruuntur 
vcl  pcr  mortem,  quantum   ad  esse  natu-  /. 
ra^;    vcl    pcr    (jmuimodam   abjcctioucm, 
quaiitum  ad/^ssc  civile,  cum  non  liahent 
multosmauuteutores.  Undo  cum  adjuvari 
nou  possfiit  ne  ad  destrucliouem  perve- 
niant,    mauifcstum   ost.   quod  ah  aliqua 
occulta  causa  et  divina  et  excedente  hu- 
mauam  virtulem  lioc  contingit,   cum    oi 
virlus   humaua  rcsistcrc   non   possit ;  et 
hoc  est   quod  dicit  :  Si  destrujcerit,  nemo 
est   qui  xdificet.    Item  vidomus    aliquos 
homiuos  iu    suis    procossihus    impediri, 
etiam  si  nou  totaliter  destruantur,  licet 
hab(:!ant  plurimos  directores.  Unde  maui- 
festum   cst,    quod    hoc    etiam   ah  aliqua 
excclloiitiori  virtutc  sit  :  uudc  suhditur  : 
Et  si  incluserit  hominem,    scilicct   iiivol- 
vondo  eum  divcrsis  dinicultatibiis  :  \ulius 
est  qui  aperiat,  idcst  qiii   oum   expedire 
possit  :  uudo  in  Ecdos.  vii,  14,  dicitur  : 
Nemo  potost   corriyere   eum   (piem  deus 
despexerit. 

Dciudc  ostondit,  (iiiomodo  possiut  ho- 
miucsoxporiri  diviuam  potciitiamiu  rchus 
naturalibus,  pra'cipue  quautum  ad  plu- 
vias  et  siccitatcs  :  niido  dicit  :  Et  si  con- 
tinuerit  aquas,  uc  scilicct  pluoudocadaiit  : 
Omnia  siccabuntur,  scilicct  qua»  ex  terra 
gcrmiuaut  :  Et  si  vmisvrit  eas,  sciliccl  in 
lua.mia  abiiiidaulia  :  Subrcrte/if  eam,  sicul 
iii  diliivio  accidil.  Kl  liccl  Iioc  ex  arujui- 
bus  caiisis  uatiualihiis  provcniat,  scilicel 
(piod  arn|iiaudo  pliivia'  ccsscnt  usiiiie  ad 
oiuuimodam  siccitatcm  :  ali(|uaudo  aiitcm 
abuudcul  us(jiic  ad  torra'  suhversiouom ; 
iioii  tamcu  lioc  a  diviiia  potciitia  siihtra- 
bilur.  (iiKi'  ipsas  uatinalos  caiisas  ad  pro- 
prios  ordinavit  otlcctiis.  Sic  igitur  (juasi 
ox  praMuissis  coiicludons,  subdit  :  Apud 
ijisut/i  est  fiirfitudd. 

Dciiidc  iucipiciis  proj;rodi  ad  sccuudum 
mcmiiriim  adJiiii,Lril  :  Et  sa/iienlia,  scilicot 
csl.    (jiiasi    oi>pou(Mis    quod    mnuifcstaro 


'  Al.  :  «  odonini.  >» 


84 


IN  jon 


inlcndit.  Kst  nnt«MU  iiroprinni  s.ipiciili.i', 
iit  por  rain  rccliiiii  jiitliciiMii  iiiilicjiliu' di" 
rolms  :  iilc  iiiilcin  icctc  jiidicat  tlo  reriim 
veritjitc,  i|iii  jxdcst  «lisccrncro  qno  modo 
nli«|nis  d«Mipiiiliir  ii  vcritiit»^  dcrliniins ; 
ideo  ud  osttMid«'n«linn  «inod  in  l)e«)  sit  s;i- 
picntiii,  snlidil.  Ijtso  nor/f  <lrri/ti")it('in, 
vt  rinii  (jiii  diciiiitiir^  i«icst  disc«'riiil  rocto 
jn«li«io  deccpti«»ii«'s,  «|nil)iis  iiiiiinis  prie- 
termiltit  veritatem,  deviando  a  recta  ve- 
ritatis  cof^Miitione  :  et  lioc  qniilem  suppo- 
nit  ab  eo  in  «ino  commnniter  ipseetamiei 
conveiiinnt  ;  in  hoc  scilicct  qno^l  res  lui- 
man;«'  divino  j'uliciosnl)diinlnr,  de  «]nil)ns 
judicare  uon  posset  nisi  peccata  cognos- 
eeret,  inter  qna»  maguum  locum  obtinent 
deceptiones  ct  frandes. 

Deinde  ostendit  per  ca  qua»  in  rebus 
humanis  apparent,  quod  apud  Deum  sit 
cousilium.  Circa  qnod  tamcn  conside- 
raudum  est,  quod  sicut  Deus  scit  et  prin- 
cipia  specnlativarumscieutiarum,  et  con- 
clusiones  et  ordines  corum  ad  invicem ; 
non  tamen  per  principia  couchisionum 
cognitionum  acquirit,  scd  omnia  puro  et 
sim[)lici  aspcctu  cofi:noscit ;  ita  ct  in  opc- 
rativis,  cl  fmcs,  et  ea  qua'  suut  ad  finem 
novit,  et  qu;e  via?  ad  lincs  aliquos  coii- 
sequendos  cxpcdiaut ;  iion  tamen  vias  ex 
finihuS  inquirit,  sicut  nos  dnm  consilia- 
mur.  Sic  igitur  in  Dco  dicitur  csse  ratio, 
inquantum  cognoscit  ordinem  principio- 
riim  ad  scquentia;  non  tamcn  ci  coiive- 
nit  invcstigare  ali«iuid  pcr  uiodum  ratio- 
nis,  ut  ratio  facit  :  sic  apud  ipsum  dicitur 
esse  consilium,  non  per  modum  iuquisi- 
tionis,  sed  per  modum  simplicis  et  ab- 
soluta»  cognitionis.  l*rofunditasautem  ali- 
cujiis  in  consiliis  ex  duohus  pcrpcndi 
potest  :  primo  quidem,  quaudo  suhtilitiite 
sui  cousilii  iulversari«)s,  ctiam  si  cxercit;iti 
in  cousiliis  videantur,  ad  lioc  dcducit 
quod  neccsse  sit  eis,  deficicntibus  omni- 
bus  viis  eorum,  ad  (inem  inconveuientcm 
pervenire  :  ct  qu;uilum  ad  hoc  dicit,  Ad- 
ducit  consiliarios  in  stiiltinn  /incm,  impc- 
diendo  scilicet,  profnnditate  sui  consilii, 
vias  quas  inveniunt  ad  finem  hnjusmodi 
evitandiim.  Secundo  autcm  ostenditur 
profundilas  aricujus  in  consihis,  quando 
advorsarios  ad  hoc  dcducere   potest  sub- 


lililiilc  siii  «•onsilii,  iit  ignorent  «|nid  cos 
oporl«'iil  ;igcrc  :  i't  i|niiiituin  ;id  lioc  snb- 
«lil,  /'Jt  J(i(/irrs  in  siuporem,  sciliccl  iiildii- 
«it.  I)i«'it  aul«'m  jiidices,  sjipientes,  (|ui  de 
agiMidis  riMtiim  judicinm'  consnevcnint 
hiihcr(^;  si«Mit  etiiiiu  «'t  in  dis[)iitiitioniliiis 
s|)c«MiIiilivis  ;i(MM«iil,  quod  arKjiiis  cflic;ix 
(iisiiiihilor  hiihcrclur,  quia  adv(MSiiriiim 
ad  inconvenicns  dcducere  posset,  vcl  pro- 
positiim  talitcr  firniare,  quod  in  contrii- 
riiun  nihil  dici  possit ;  sic  autcm  ct  Dcus 
contia  suos  adversarios  facit,  (iiiia  ct  per 
viiisiiuas  ipsi  cligiinl,  eos  ad  perditionem 
(iiicil,  et  suam  \  irlulem  (^t  opcra  sic  fir- 
mal,  iit  ab  adviMSiiriis  commoveri  non 
possit.  £t  quia  hoc  gencraliter  dixerat, 
consequenter  pcr  specialia'  exempla 
manifcslat,  ostendens,  quomodo  omniii 
qna^  in  rehus  humanis  excellere  vidcniur 
profunditatc  divini  consilii '  in  slnlluin 
(incm  et  stuporeni  adducuntur.  In  rchus 
aulem  humanis  excellunt  reges  secnndiiin 
potentiam;  ct  quantum  ad  hoc  dicit. 
lialteum^  idcst  cingulum  militare  :  lipf/um 
dissolvit  :  in  cingulo  enim  eorum  iiolcn- 
tia  desiguatur,  secuudiim  illud  Psalm. 
XLiv,  4  :  Accingere  (jhuUit  luo  super  femur 
tuuin,  potentissime.  —  Et  prxcinr/it  fune 
renes  eorum.,  scilicct  dum  in  caplivitiitcm 
Irahunlur,  iu  quo  maximus  potenlia^ 
dcfectiis  denotatur.  Sacerdotcs  aulcm 
exccllunt  quantuin  ad  rcvercnliaui  in 
qua  habentur  :  dc  (luibus  subdit,  Ducit 
sacerdotes  inglorios.  1'rimates  aulem  et 
consillarii  civitalis  aut  regni  cxcellcre 
videntur  secundum  prudcnliam  in  cousi 
Uis  :  ct  de  iis  suhdit  :  Et  optimates  sup- 
idantat.,  idest  decipit.  Phi]osophi  nulcm 
cxcellunt  in  consi(lcratione~ve^ritatis  :  et 
dc  iis  dicit :  Commutans  labium  vcracium, 
idest  corum,  qui  ad  vcritatem  loquciuhim 
student  :  ali«iuando  enim  Deus  obnnhilat 
coruin  mentcm  pcr  subtractionem  sUiTi 
gr;iti;c,  ut  veritalein  invenire  non  [)os- 
sint,  et  pcr  consequcns  nec  loqui,  sccun- 
diim  illnd  Romaii.  l  :  Dicentes  se  esse 
sapientcs, stulti facti sunt.  ExccUunt  etiam 
senes_in  dircclionc  juvcnum,  et  de  his 
subdit,  Et  doctrinam  senum  auferens  : 
vel  quia  seues  infatuantur,  vel  quia  tota- 
liter  de  medio  suhtrahnntur,   secundiim 


'  Al.  :  «  consiliuiu.  »  —  «  AI.  :  «  ?piritualia.  » 


'  Al.  :  «  profunciilale  divini  judicii,  consilii  etc.  » 


CAPUT  xrf 


8= 


illntl    isa    iii,    1    ct  2  :  Auferet  Domimis     subversas^  vel  ex  his  casibus,  vel  oppres- 


judiccmet prophctam  et  ariolum  etsenem. 
Ex<c!lnnt  autcm  [)rinci[)CS  in  aucloritato 
(|iiain  habent  aliis  pra3cipiendi  ;  ct  dc  his 
subilil,  Effundit  despectionem  super  prin- 
ciprs,  iit  scilicct  despiciantur  ab  iis,  qui 
eis  obcdire  dcbcbant.  IIa'c  omnia  pcrtiiicrc 
vidcntiir  ad  Sioc  quod  dixerat,  Adducit 
consiliarios  in  stultum  finem.  Sed  quod 
aliqnando  aliciui  cx  inliino  statu  promo- 
vcaiitur  ad  summum,  pertinere  vidctur 
ad  hoc  qiiod  dixcrat  :  Et  judices  in  stupo- 
rem  :  et  (|uaiitum  ad  subditos  :  Et  cos 
qui  oppressi  fucraut  revelat ;  \\i  hoc  refe- 


sioiie  aliiiijus  vcl  arKiuorum,  (jui  iniqiie 
pra'sident,  In  intcf/rum  restiluit.,  idest  ad 
boniim  statum  rcducit. 

Oslciiso  igitur  qnod  iiiDeo  sit  fortitudo, 
sapicnlia  ct  consilium,  ultimo  ostendit 
quod  in  Deo  sit  intellii^^cntia,  (luam  dixi- 
muspertinereadcognilionemoccultorum, 
quffi  maxime  videntur  esse  circa  ea  quaB 
in  cordc  latciit.  Ila-c  aiitem  Dcum  cognos- 
cerc  ostendit  pcr  lioc  quod  in  cordil)US 
hominum  opcratur  :  ct  sic  occulta  cor- 
diuni,  qiiasi  suos  eHcctus  cognoscit.  Dicit 
ergo  :   Qui  immutat  cor  principium  po- 


ratur  ad  impotentes,  potentia  majorum  pidi  terra;,  quantum  scilicet  ad  voluuta- 

opprcssos,  qui  opprcssoribus  dcjcctis  in-  tem  :  uude  et  Prov.  xxi,  1,  dicitur  :  Cor 

terdum   ad  statum   potentiai    elevantur.  rerjum*    in  manu  Domini  :   quocumque 

Quantum  vero  ad   eos  qui   nullius   sunt  voluerit  inclinahit  illud.  Et  licet  omnium 

gloria',  sed  iiiflmo'  statu  latent,  subdit  :  hominum  Dcus  inclinet  voluntat.^s,  tamcn 

Qui  revclat  profumla  de  tenebris,  scilicct  specialis  •  mcntio  lit  tjc  rcgibus  et  priuci- 

honiincs  in  infimo  statn  positos  :  et  prop-  pibus,  quia  corum  voluntates  majus  pon- 


ter  hoc  ignotos  quasi  in  tenebris  existen- 
tes,  in  gloriam  addiicit  cos,  aliqua  reve- 
lando.  Quantum  vcro  ad  eos  qui  ignoran- 
tes  reputantiir  stulti,  subdit,  Et producit 
in  lucem  umbram  mortis  :  umbra^  enim 
mortis  ignorantia  esse  videtur,  vel  stul- 
titia,  ciim  per  cognitioiKMiimaxime  viven- 
li;i  n  iion  viventibus  distinguantur.  l*ro- 
diicit  ergo  in  liiccm  umbram  mortis, 
([(lando  vel  ignorantibus  sapicntiam  tri- 
bnif,    vcl    eos   qui   sapiciitcs   non  eraiit. 


dus  habent,  utpote  quoruin  voluntates 
multi  sequuntur.  Quantnm  vero  ad  intel- 
lectum,  subjimgit,  Et  decipit  ros:  quod 
quidem  dicitur,  uon  quod  in  falsitatera 
cos  inducat;  sed  quia  lumcn  suum  eis 
subtrahit,  ne  veritatem  cognoscant;  et 
eorum  rationem  obnubilat,  ne  mala  quai 
proponnnt  insequcnda,  vias  idoneasinvc- 
nire  possint ;  uiidc  scfjuitnr,  i't  fruslra 
incedant per  inviuni,  idest  ut  procedant 
pcr  vias  non  (•onvcnicntcs,  (|uibns  ad  llucm 


sitpiciilcs  essc    dcmonstrat,    quorum  sa-      suiim  pcrvcuirc   non   possint.   Contingit 


picnlia  crat  prius  ignota ;  ut  sic  (juod 
dictuin  est,  Eos  qui  oppressi  fuerant  rele- 
vat,  dicatnrquasi  iu  opposilum  ejus  qiiod 
dixeraf,  Dalteum  regum  dissoivit;  (jiiod 
V(M'o  subdiliir,  Qai  revela^  profuuda  de 
ti-nebris,  conlra  id  quod  dixcral,  Dacit 
sarrrdotes  inqlorios\  cjuod  vcro  siibdil, 
/iV  produrit  in  lacem  iiiubram  uita-tis, 
conlra  omnia  (|ua'  scijuunfnr.  Siciit  auf(Mu 
bujiismodi  alferafioncm  .«-iibliinifatis  et 
(l(\jcclionis  contra  singulir.es  p(^rsonas  ii 
Dc(i  li(M'i  dixcrat,  lioc  idcm  ot  ciira  tofam 
genl(Mn  osf(Midit,  subdcns  :  ()///  nialtipli- 
cat  i/cftfrs,  scilicct  ul  nuin(M'osiliifcs 
hoininiim  crcsciint  '  :  El /icrdit  eas,  idcst 
deslruif,   aul   bellis    aut  pcstilenliis  :  El 


autcui  <ili(|iicm  crriirc  in  agcndis  dnplici- 
ter  :  iiiio  inodo  pcr  ignoranfiam  :  ct 
quantum  ad  hoc  dicil  :  Val/tabunt  in  te- 
nebris  etmmin  luce,  ut  jum'  fcncbras  igno- 
raiitia,  jicr  liiccmcognitio  designctnr.  Pal- 
Iianf  aufcni  ali(|iii  jici-  ignoiiinfiam  iid  mo- 
diini  ciccoruin,  (liiin  non  cousidcriint  nisi 
(jiiii' j)rii'S(Miliiilil(itiingcii(Io  scnlinnf .  Mio 
modo  cniiiit  aliqui  in  agciulis  proptcr 
passioncs,  (jnibiis  coriim  liilio  ligiitur 
circii  iiiirliciiliiria,  nc  '  univcrsiilcm  ^^o^- 
nifioiicin  iijipliccnl  iid  ii.ucndiim  :  ct  (lunii- 
tiini  iid  liocsiibdit  :  Et  crrarr  fariat  quani 
rbrins  :  sic  ciiiiu  li.Lrafiir  piissionc  rafio 
sitMit  qniidiiiu  cbricliifc. 


Regis 


'  Al.  :  (I  III    liitKi.  ..  —  •  Al. 
dcest.  :  1«  iTcscaiil.  >> 


vcrlm.  » 


'  Al. 


.VI.  :  n  •i|itrlliinli!>.  » 


\l 


U(   III*.    « 


86 


|\    lOR 


C  A  P  U  T     D  i:  C  I  M  U  M    T  E  R  T  I  U  M 


LECTIO  I 


Ecce  omnia  htpc  vidit  oculiis  mcn^,  pI  Jindivit 
auris  men,  ot  intfllcxi  sinjjnla.  Socnniiuni  scieu- 
tiam  vcslram,  et  ego  novi  ;  uec  inferior  vcstri  snm. 
Seii  tamen  ail  onniipotentem  loqnar,  et  (li.sinilare 
cum  Deo  cupio  :  prins  vos  ostendens  fabricatores 
mendacii.  et  cultores  pcrversornm  doifuiatnm. 
Atque  ntiuam  tacerelis,  nt  pntaremiui  c^se  sa- 
pienles.  Aniiite  ergo  correctioues  meas,  et  jndi- 
cium  labiornm  meorum  alteudite.  Nnmqnid  Ueu» 
indipet  vestro  mendacio,  ut  pro  illo  loiinamini 
dolos  ?  Nnmqnid  faciem  ejns  accipitis.  ct  ]iro  Deo 
judicare  nitimini?  Aut  placebitei,  r|uem  celnre  niiiil 
potest ;  aut  decipietnr  ut  homo  veslris  franduleu- 
tiis  ?  Ipse  vos  arguet.  qnoniaui  iu  abscoudilo  faciem 
ejus  nccipili>.  Statim  ut  se  commoverit,  tnrbabil 
vos,  ct  tcrrnr  ejus  irruet  snper  vos.  Memoria  veslra 
comparabitur  ciueri  :  et  redigcntur  in  iulum  cervi- 
ce»  vestriE. 

Postqiiiini  ostendcrat  ,Iob  quod  pcr  ex- 
perimcntuni  oognosci  pofcrut  divinas  vir- 
tiitisexrelleiitia,  quasi  concludens  subdit, 
Ecce  hisc  omnia  vidit  oculus  meiis  et  au- 
divit;  quasi  dirat  :  Effectus  pra^dictos, 
qiiibus  divina  ft)rtitudo  et  sapicntia  et 
consiliumet  intcUcctus  ostenditur,  partim 
visu,  partim  auditii  cognovi  :  nec  in  his 
sensibilibus  efrectibus  mea  cognitio  re- 
quievit,  sed  ex  eis  ad  intelligcntiam  veri- 
iatis  ascendi  :  unde  subdit  :  Et  intellexi 
shifjula:  quidqnid  scilicet  singuli  effectus 
demonstrant  circa  divina,  vcl  cjus  sapicn- 
tiam,  velintclligentiam,  vel  con.silium,  vel 
fortitudincm  unde  eorumjactantiamexclu- 
deiisqua  magnifica  deDeoproponendo,  se 
Job  pra^ferre  videbantur,  5^^^^^,.^^^^//^ 
scientinm  vestram  et  ego  novi,  ea  scilicet 
qua^  ad  Dci  magnificcntiam  pertinent  : 
Nec  in/erior  rt'stri  sttm,  (juasi  vel  miims 
vcl  impcrlcctius  ca  cognovcrim,  vel  a 
vobis  modo  addidicerim.  Sed  (|uia  Sophar 
excelleiitiam  divinam  proposucraf,  ad 
arguendum  .lob  dc  eo  quod  cum  Deo  dis- 


putare  moliretur,  subjiingit  :  Sed  tamen 
ad  ()))))iipote)itrni  lorjuar ;  qiiasi  dicat  : 
Quamvis  infcHigam  ex  diversis  efCectibus 
excellcntiam  divina'  sapicntia;  et  virlutis 
non  minus  quam  vos,  tamen  per  hoc  ra- 
tionabihter  a  meo  proposito  non  mutor, 
quin  Dcum  alloqui  vclim,  mofus  cordis 
mci  a[)criciido  ei,  qui  cstcordium  scruta- 
tor  ct  judcx  :  et  ab  eo  qui  tolius  vrjritatis 
cst  doctor  vcritatem  cxquirendo  :  unde 
subdit,  Disputare  cum  Deo  cupio  :  non 
quidcm  uf  cjus  jiulicia  improbare  '  velim, 
sed  ut  vcslros  errorcs  dcstruam,  quibus 
suppositis  scqucrctur,  f|uod  csscm  injus- 
tus  apud  Dcum  :  undc  subdit  :  Prius 
vos  ostendens  fabricatores  mendacii  : 
quia  hoc  mendacium  adinvcncrant,  qiiod 
Job  iniquamvitam  duxisset.  In  hoc  autem 
mendacium  devencrant  proptcr  hoc,  quod 
circa  fidcm,  (jua  Deuscolitur,  crrabant, 
credeutcs  quod  in  liac  vita  tanfum  fieret 
meritorum  ct  p(pnariim  rcfributio :  et 
ideo  subdit :  Etcultoresperversorum  dog- 
matum  :  (luicumque  enira  a  vera  cogni- 
tioue  Dei  decUnat,  non  Deum,  sed  sua 
falsadogmata  colit.  x\on  autcm  sic  intelli- 
gcndum  cst  quod  dicit,  Prius  vos  osten- 
dens,  quasi  prius  in  ordinc  sequcntis 
doctrina  dcstructurus  sit  prava  eorum 
dogmata,  et  postmodum  cum  Dco  dispu- 
taturus  :  sed  quia  cum  cum  Deo  dispu- 
tarc  infcndit,  hoc  primum  cst  in  intcn- 
tioiie  siia,  ut  corum   d^tgmata   destruat. 

Contingit    autcni qiiau(ioi|iic,    ut    .iii(|iii 

aH(iua  probabiHa  licet  -  falsa  proponant  ; 
scd  (him  ea  verisimiHlcr  dcfcudere  ues- 
ciunt  aiit  probare,  iii  l(i(|uciido  suam  in- 
sipi(mtiam    manifestant    :    quod    amicis 


'  Al.  :  »  disput/ire.  » 


»  Al. 


vel. 


CAPUT  XIII 


87 


Job  contingebat  :  oA  idco  subdit  :  Afrjue 
utinam  taceretis,  iit  imtarernini  esse  sa- 
pientes  :  quia  per  hoc  ipsiim  qnod  vcstra  ' 
falsa  dogmata  inconvenienter  defenditis 
et  probatis,  vos  insipientes  esse  demons- 


Job  imponere  nitebantnr,  ut  Dcum  esse 
justum  defcnderent.  Possent  autem  di- 
cere  se  non  dolosc  contra  Job  aliquid 
dicere,  sed  hoc  tantum  dicere  quod  puta- 
bant.    Ostcndit   ergo    Job,  quod    si    hoc 


trant.  Quia   ergo  falsa  dogmata  proponi-  verum  es.set    quod   a  dolositate    excusa- 

tis,  et  ad  eorum  manifestationcm  incon-  rcntur,  in   aliud   vitium  labebantur.  sci- 

vcnicntia  miHlia  assumitis,  idco   corrcc-  licct    in   acccptioncm    pcrsonarum,    qua? 

tione  indigetis  ;  ct  hoc  est  quod  concludit,  justitiam  judicantis    cxchidit  :  cst    enim 

subdens  :  Aiidite  err/o  correctinnes  mens.  personarum  acceptio,  si  aliquis  justitiam 


quibus  vcstrum  processum  corrigam  :  Et 
judicium  labiorum  tneorum  attendite, 
quod  veslra  falsa  dogmata  condemnct. 
Primo  autcm  intcndit  corrigcre  eorum  in- 
convcnientcm    proccssum  ;    secundo    ad 


aHcujus,  qua^  apparct,  contcmnit  aut 
negat  proptcr  magnitudinem  altcrius, 
hcet  justitiam  ejus  '  cognoscat.  Si  igitur 
amici  Job  cum  esse  iniquum  judicabnnt, 
vidcntcs  in  eo  justitiam  manifcstam,  hac 


eorum  falsa  dogmata  destruenda  proccdit      sola  divina^  magiiitufhnis  considcrationc. 


sub  figura  divinse  dispositionis.  Quia 
enim  proponcbant  bonorum  et  malorum 
opcrum  pra'mia  ct  pwnas  in  hac  vita 
retribui,  ad  Justitiam  Dei  defcndendam 
jam  oportcbat  (|uod  quLcdam  mendacia 
assumerent  :  cum  enim  manifcstum  sit 


hcct  intclligcre  non  possent  secundum 
sua  dogmata  qualitcr  Job  juste  puniretur 
a  Deo,  in  suo  judicio  qiio  Job  condem- 
nabant,  quasi  Dci  personam  acciperc  vi- 
dcbantur  ;  ct  ideo  subdil,  X^inifjuid  fa 
ciem   ejus   accipitis,   ct  pro    eo    judirare 


quosdam  iunoccntes  ct  jnstos  in  hac  vita      nitimini?  (juod  siguantcr  dicit,  ([uia  iUc 


advcrsitatil)us  prcmi,  necesse  crat  etiam 
justis  imponerc  crimina  ad  Dei  justitiam 
delcndcndam  ;  et  sic  Job,  quem  afflictum 
vidcbant,  impictatis  arguebant.  Non  au- 
tem  convcnicnli  mcdio  utitur,  (jui  vcri- 
tatcm  pcr  mcndacia  dcfcndit ;  et  idco 
dicit  :  Nutnrpiid  Deus  indir/et  mcndacio 
vestro?  (\\\A.?\  dicat  :  Numcjuid  necessa- 
rium  est,  (juod  ad  defendeuchim  divinam 
jiistiliam  mcndacia  assumantur?  Qiiod 
(Miim  non  pot(^st  nisi  per  mcndacia  dc- 
fcndi,  impossibilc  est   cssc  vcrum.  Cum 


pro  ah(|uo  judicare  nititur,  (]ui  cjus  Jus- 
tiliam  non  cognoscit  ;  et  tamen  conatur 
quah)scumquc  vias  adinvcnire  ad  hoc 
quod  cjus  causam  justam  esse  ostcndat. 
Contiiigit  tamcn  quandoqiic.  qiiod  ah- 
(jiiis  ali(uijus  causain  fraudiilcntcr  dcfcn- 
dcns,  ci  placeal,  etiam  si  sit  Jiislus  :  quod 
esse  potest  duplicitcr  :  uno  modo  ijuia 
ignorat  suam  causam  cssc  injustam, 
iindc  placi^t  (>i  ipiod  ab  aiiiino  (hifcnda- 
tiir;  (d  hoc  a  Dco  '  cxchidil  diccns  :  Aul 
/dacehit  ei,  sciUccl  Dco,  (piod   pro  co  in- 


aulcm  arKiiiis  (^ontra  roinifcslam  vcrila-     Jusl(!  Judican!  niliinini,  (11111  lioc  ci  nou 


tem  mcntiri  uititur,  cogitur  aU([uas  do- 
losas  et  frauduliMilas  vias  adinvenirc,  ut 
mcndacium  aliipia  fraudo  possit  colora- 
re^ ;  sic  et  isti  cum  conlra  juslitiam  Job, 
qua"  omnibiis  manitcsla  cral,  immtiri 
conannilur,  (jiioriimdain  dolis  utcbanliir, 
oslciKhMido  sciiicct  fraKilitatein  liiima- 
iiain,  (lua'  facilc  labitiir  iu  pcccaluin,  cl 
comparando  eam  ad  divinam  cxccllen- 
tiam,  ut  sic  probabiliiis  rc[)iitar(!tiir  Job 
iui(|iiiiin  fuiss(\  ([uaiu  Dciiin  cssti  injiis- 
tiiin  :  (il  idiM)  subjuiigil,  i't  /wo  illa  lo</ua- 
niini  dolos  :  (|uia  (|uasi  [^ro  Dco  dolos  ' 
lo(iucbanlur,  dum  doloso  impiclalcin  ipsi 


possit  csse  ignotum  :  [)ro[)tcr  ([uod  sub- 
dil,  Quem  celare  ni/til potest.  .\liud  ([uan- 
do  ill(!,  ciijus  caiisa  [)cr  fraiidcm  dcfen- 
diliir,  fraiidibus  dcfcndcntis  dccipitur,  ut 
cjiis  dcfciisioiKMii  rc|)iit('t  cssc  Jiislam  ;  ot 
hoc  idco  cxiliidit,  .suhdcns  :  .[ut  dccipie- 
tur  ul  liniiu)  restris  fraudulentiis.  Sic 
igiliii  manifcstum  cst  ([iiod  divina  boni- 
tas  ct  iuslitia  noii  indigct  mcndacit»  ad 
siii  dcfcnsioncin,  (|iiia  vcrilas  sinc  mcn- 
dacio  dcfcndi  [lotcst  ;  cx  ([uo  ctiam  pa- 
tcl,  (|iio(I  si  [)(isilis  coriim  dogmatibus 
lioc  inconNcniciis  sc(|uitnr,  scili("ct  (jiiod 
jusliliu  Dei  mcndacio  iudigcat  ud  sui  de- 


'    \l.  ilcfsl.  ;  «  vpslra.  •■  —  *  Al.  :  «  colen'.  •> 

••  ,VI.  :  M  qiiasi  per  dolos  olc.  »  —  •  Al.  :  •>  uon.  » 


^  Al.  :  «  i<l<'<>.  » 


88 


IN  .in» 


foiisionom,  iuaiiilVsliim  r.si.  do^^mata  pio- 
posito  ossn  falsii.  Scd  iilhuiiis  (•ousidciaii- 
diiin  «>st,  (jiiDil  illi>  <|ni  ail  ostcMiliMKlaiii  Dci 
justiliam  vil  lionilalcin  incnilacio  nlitur, 
non  si)liiin  rcin  af.Ml  ipia  Doiis  noii 
iiiilij^-^ct,  scil  cliam  lioi'  ipso  coiitra  Donm 
vailit  :  cuin  enini  Dcns  vciitas  sit,  oinno 
niitcin  mciiilariiiin  veritati  contrarialiir  ; 
quicumi|nc  incinlacio  uliliir  ail  Dci  ma- 
gnilicentiam  osteiidciulam,  lioc  ipso  con- 
tra  Deum  agit ;  el  lioc  jiatet  m.inircste 
per  Apostoliim  I  ad  (lor.  xv,  15,  uhi  ilicil: 
Invoufniir  dutem  et  /o/si  trstes  Dei,  (juo- 
uidfii  testimonium  di.rimus  adversus  Deum 
nan  sus-  q^Qfi  suscitaverit  Christum,  (juem  non* 
resuscitavit,  si  mortui  iwn  resurffunt. 
Dicere  ergo  qiiod  Dcns  mortuum  susci- 
tavit,  si  vcrum  iioii  sit,  contra  Deuin  est, 
quamvis  vidcatur  divinai  virlutis  oslen- 
sivum,  quia  est  contra  Dei  veritatem'. 
Sic  igitiir  dum  ad  Deura  defendendum 
mendacium  assumuut,  noii  solum  prae- 
mium  non  acquiruut,  quasi  ei  placentes, 
sed  etiani  [Hcuam  merentur,  quasi  con- 
tra  Deum  a!.M>ntes  :  et  ideo  subdit,  Ipse 
vos  arfjuel  :  (luoniam  in  abscondito  fa- 
ciem  ejus  acripitis ;  et  dicit,  In  abscondi- 
to.,  quia  licet  vidercutur  exterius  causam 
Dei  agcrc,  (|uasi  Dei  justitiam  cognos- 
ceiites^  tamcii  iii  conscientiis  eoriim  hoc 
erat,  quod  ncsciebant  qua  justitia  Job 
punitus  cssct  :  et  sic  «|uantum  ad  corda 
eorum  abscouditam  faciem  Dei  accipie- 
bant,  diim  ejus  jnslitiam  falso  defendere 
nitebantur.  Quomodo  autem  eos  arguet, 
ostendit  subdens,  Statim  ut  se  commove- 
rit,    turhabit  vos ;  quasi   dicat,  Vos  qnia 


inodo  advcrsitatcm  ikhi  patiinini,  tran- 
(|uilla  nicnli^  d(!  Dei  jnslitia  dispntutis  ; 
scd  si  sniicr  vos  veniat  tribiilalio,  qnain 
coniTnolioncm  Dei  nominat,  co  inodo 
qiio  pnnitio  iii  Scriptura  ira  Dci  noinina- 
tiir,  incns  vestra  contuibabilur,  ct  pra-ci- 
piie  ciim  in  vcritatc  soliiiala  non  sit.  Kt 
«]uia  nou  alia  boiia  vel  mala  repnlabant 
nisi  lioc  lcmpore,  lium  a  pcccatis  cavc- 
baiit,  iie  mala  eis  siij^ervcnirent,  propter 
solum  pra'sentium  timorem  malorum 
Dco  servire  velle  viiUibantur  ;  et  ideo 
subilit,  Et  tcrror  ejus  irruei  super  vos ; 
quasi  dicat  :  Illud  propter  quod  tantum 
Deum  timetis,  vobis  snpervcnict,  scilicet 
adversitas  pra^sens  :  sccundumilliid  quod 
dicitur  Prov.  10  :  Quod  timet  impius, 
veniet  super  eum.  Et  quia  ipsi  vane  Job 
promiseraiit  (]uod  ctiam  post  mortem  iii 
mcmoria  homiuum  rcmancret,  ipse  coii- 
trarium  eis  promittit,  quasi  eos  irridens, 
dicens  :  Memoria  vestra  comparabitur 
cineri  :  sicut  enim  cinis  post  cousuraptio- 
nem  lignorum  ad  modicum  durat,  ita 
fama  homiuis  post  mortem  cito  pertran- 
sit  :  uiide  oxpectare  lamam  post  mortcm 
vanum  videtur.  Promiscrant  etiam  ei 
iramunitatera,  et  rcvercntiam  quandara 
habendara  ad  ejus  sGpulcrnra  post  mor- 
tem  ;  sed  hoc  etiam  pro  iiibilo  duceus, 
coutrarium  eis  promittit,  diciMis  :  Et  re- 
di(jentur  in  lutum  rervices  vestVcV,  :  per 
cervices  corum  potcntiam  et  diguitatem 
designans  :  quas  dicit  esse  n^digendas 
in  lutum,  idest  in  rem  contemplibilem  ot 
infirmara. 


LECTIU  II 


Tacete  pnulisiiPi*,  iil  loiju.irquDecuuiqiieuiihi  iir-us 
fuggessprit.  Quare  laccro  c.irues  uica?  tleutibus 
meis,  ct  auimam  mo.iui  porto  iu  uiauibus  ?  Etiam 
si  occiderit  nn-,  iu  ipso  siieraiio.  Vorumtameu  vias 
meas  in  cons|M'<lH  fjus  ar^nam,  el  ipse  erit  saiva- 
tor  raeup.  Nou  tMiiui  vniict  iii  c.iiispcctu  ejus  oiu- 
nis  hypncrita.  Auiiitc  scniioiicm  mcuni,  el  iuuig- 
mata  percipilc  aurihns  vcslris.  Si  fucro  judicalus, 
srio  quod  jnslns   inveuiar.  Quis    est    ijni  judicetur 


niccuin  ?  \cuiat.  (^luare  tacens  consumor?  Duo  tan- 
tum  uc  facias  milii  :  et  tuui  a  facie  tna  uuu 
abscoudar.  .Mainini  luam  lont;c  fac  a  nic,  et  fornii- 
do  tua  uon  mc  terrcat.  Voca  me.  et  cpo  respoude- 
bo  tibi ;  ant  certe  loquar,  ct  tu  rosponde  mihi. 
Qnantas  hahco  iniqnil.ites  et  i>cccal.i  :  scelera  «lea 
el  dohcla  ostcudc  mihi.  Cur  faciciu  lunni  .ibscondis, 
et  arljitraris  me  inimicum  lnum?  (ioiitra  foliuin 
quod   vouto   rapitur,   ostoudis   polentiam    tuam,  c| 


'  Al.  :  n  virtulom.  » 


CAPUT  XIII 


89 


stipulain  siccam  perscqueris,  Scribis  enim  contra 
me  amaritudincs,  et  consumere  me  vis  peccatis 
adolescentiae  meai.  Posuisti  in  nervo  pedem  meum, 
et  obscrvasti  omnes  semitas  meas,  et  vestigia  pe- 
dum  meorum  considerasti.  Qui  quasi  pulrt-do  con- 
sumendus  sum,  et  quasi  vestimcntum,  quod  come- 
ditur  a  tinea. 

Poslquam   Job    eorrexerat    amicorum 
processum,  qui  meadaciis  divinam  justi- 
tiam  nitebantur  defendcre  ;  nunc  proce- 
dit  ad  eorum   falsa  dogmata  destruenda 
sub  figura  divin.e  disputationis,  Et  primo 
petit  audientiam;,  quasi  grandia  dicturus, 
dicens,  Tacete  paulispei\   ut  loquar  quie- 
cumque  mihi  mens  suggesserit.  IIoc  addit 
ne   forte  dicerent  :  tu '   inania  loqueris, 
ideo    non   es    audiendus ;   sed  paulisper 
audire  quidquid  aliquis  loquatur,  non  cst 
durum  :  licet  hoc  addat  ad  designandum, 
quod  non  componendo  mendacia  veladin- 
veniendo    dolos    locuturus  sit,  sed    illud 
quod  habct  in  mente.  Duo  autem  impo- 
suerant  Job  ejus  amici  :  sciUcet  impatien- 
tiam  et  jactantiam  ;  quorum  utrumque  a 
se  excludit,  ne  videatur  in  sequcnti  dis- 
putalione  vel  ex  ira  vel  ex  superbia  locu- 
turus.   Considerandum  est  autcm,  quod 
impatientia  contingit  ex  tristitiai  supera- 
bundantia  non  moderata?  per  rationem  ; 
superabundans   autem    tristitia  despera- 
tionem  inducit ;    ex   desperatione  autem 
contingit,  (juod  homo  sahitem  ct  corpo- 
ris  et  anima!  parvij)cndit.  Ut   ergo  a  se 
impatientiam  exckidat,  dicit  :  Quare  la- 
cero    carnes  meas   dcntibus  meis  ?  quasi 
dicat  :  Nulla  est  ratio  quare  de  corporis 
salute    desperem    pcr    impatientiam,    ad 
modum  eorum  qui  desperantes  de  corpo- 
rah  vita,  fame   oppressi  carnes  suas  co- 
medunt  :    et    iterum  :      Quare    aninuini 
meam  porto  in  manihus  meis  ?  id(!st  nulla 
est  ratio,  quar«5  sahitem  anima^  mea*  par- 
vipendam  :  ilhid  enim  quod    iii  nianibus 
portatur,  de  facih  amittitiu"  :  uiide  vide- 
tur  quod  (>jiis  amissio  iion  miilliini  timc- 
aliir  :  (lua'    ciiiin   ah^iiiis  ;iinill('r('  liiiicl, 
diligenlcr  aliscoiKhl.    VA    rjilioiiciu   (|ii;ii(; 
ncc    per   impati(Mili;im  c;irn('in    l;ic('r;irp 
dci)c;it,  iiec  ;iniiii;im  iii  iii;iiiibiis  porhirc. 
siibdit  (iicciis  :  Etiani  si  orcidcrif  nif,    in 
ipso  f^peraho ;  (|s;isi   dicat  :   Non  crcd;ilis 
qiiod   propter   m;il;i    lcmpor;iIi;i  (Hi;c  p;i 


tior,  de  Deo  sperare  ccssaverim  :  si  enim 
spes    mea  esset  -  de    Dco    propter  bona 
tcinporalia   tantiim,    cogerer    desperarc, 
sicut   supra   dixcrat,  Desperavi  ctc,  Sed 
quia  spcs  mea  de  Deo  esl  propter  bona 
spirituaha,   (jua'   manent    post  mortem  ; 
etiam  si  me  '  usque  ad  occisioncm  affli- 
xerit,  spes  quam  de  ipso  habeo  non  ccs- 
sabit.   Scd  qui;i  iiiordinata  spes   in  pra»- 
sum[)tionem  degenerat,  propter  hoc  sub- 
dit,  Vcrunitamen  vias  nteas  in  conspectu 
ejus  arquam;  quasi  dicat  :  Non  sic  spcro 
in  ipso  quasi  ab   ipso  liberandus,  etsi  in 
peccatis  perseveravero  ;  sed  (luia  mc  li- 
berabit  si  peccata  mea  reprehcihlero  ;  et 
hoc  est  quod  siijjditur  :  Et  ipse  erit  salva- 
tor  meus,  scilicet  si  pcccat;i   mea   mihi 
displicuerint.  Quare  autem  salvet  eos  qui 
in  conspectu  ejus  siias  vias  arguunt,  os- 
tendit  subdcns  :  \on  enim  veniet  in  cons- 
pectu  ejus  omnis  hi/pocrita^  idcsl  simu- 
lator  ;  qui  cum  sit  iniquus,  se  tamen  jus- 
tum  prontctur,  ct  vias  siias  noii  arguit 
coram  Deo  ;  unde  non  veniet  in  conspec- 
tu  ejus,  ut  videat    ipsum  Dcum,   in  (juo 
ultima  salus  hominis  consislit,  sicut  in- 
fra  magis  exponet  ;  veniet  tamen  in  cons- 
pectu  ejus,  quasi  ab  eo  judicandus.  Sic 
igilur  iion  soliim  impatienti;im  a  se  ex- 
clusit,    scd  etiam  pr.esumptioncm  inno- 
ccntia',   dum    prodtctiir  (jiiod   vias    siias 
arguil   cor;im  Dco,  ut  sic   oinnis  aniito- 
rum  calumnia  ccssct.  Dciiidc  ingrcssuriis 
disputationcm,    primo     rcddit    auditores 
attentos  ;  secundo  modiim  su;i'   dispiila- 
tionis  determin;it,  ilii.  Quis  est  cU\  Prinio 
suam  dis[)ut;itioiicm  iiigrcditiir :  Dun  tnn- 
tum  ne  farias  clc.    Kcddit  ;uitcm  audito- 
res  altcntos  diqilicitcr  :  uno  (jiiidcm  mo- 
do  per  occulhilioncm  (iicciidonim  :  cum 
enini  c;i  ([iia' diciMida  siiiit,  difllcilia  pro- 
lilclur,  aiiditorcs  att»Miti(M'(\s  rcddiiiitur; 
iiiidc   (licit  :  Audite  sernioncm  nteum,  et 
ivniqnuita  prrripite  aurihu^  rrsfris.  .flnig- 
ma    dicilur    stMino    obs(  iiriis,    ([iii   :;''    ' 
pr;i'l(Midil  iii  sujicrlicic,  »'1  ;iliiid  iii' •: 
signilicat  ;  wtuW  siibdit  :  Si  fiirrn  j 
tus,  scio  quoil  Jusfiis  inreninr  :  i\\uh\  uon 
dicil  ilc  jiislilia  vihi'.  ciiiu  siijua  ihxPrat. 
I  iiis  niras  in  rons/irctii  rjiis  rtrqiia  ■ 
dc  \cril;ifc  docliiii;i'.  <\c  (ju:i  ijuaM  m  jn 


»  Al, 


«  fum. 


>  Al.  'i»««t.i. 


(«»<>rl.  » 


mitn#.   • 


00 


iN  .lon 


dirio  conffMKloliJiliir.  Illt'  aiiltin  iii  imlicio 

inv«'nitiir  jiisliis,  jno  (|iio  sriilfiilia  iVr- 

tnr ;  nniliM-inn  arKjnis  iii  dispnlando  vf- 

ram  diciMV  ilcinonstialnr,  i|nasi  iii  Jndi- 

cio    jnstiis     invniitnr.    PosUinain     «'r^ro 

aii.litorosrcddidit  alttMilos,  inndnin  dis])n- 

talionis  sinr  drliM-iniiiat  :  vnll  riiiin   ilis 

piilart*  (|iiasi  (Miin  aliipio  conltMidfMis  :  ol 

lioc  cst  (jHod  siilidil  :  ()///.v  ost  ffiti  jtnlicc- 

tiir  mcciim?  idcst  cinn  (jiio  do   voritalo 

dispnlcin.    Vcnifit,   idcsl  ad   dispntandiim 

acccdat.  (!ansam  ant(  m  ipiaro  do  voiitato 

dispntaro  intondat.  snbdil  dicon.s,   Qitnrc 

fncc/is  cunsiininr?  homo  (Miim  p(M"  do(Mir- 

.snin    pra'soiitis    viKo  [lanlalim    consnmi- 

tn: .  ct  pra'cipue  cnm  cst  inlirmilati  snb- 

joctns,    sicnt    oral   Jol).    Tacens    antom 

consnmitnr,  qni  sic  prsesentem  vitam  de- 

cnrrit,    (jnod   tamon  sn;o  sapiontiaj    por 

doctrinam   iinlinm    vostiginm    rerni(]nit. 

No  01^0  Job  boc  patorelnr,  disposuit  non 

lac.MO  de  voritato,    ut   (^x)nsnmptiis    cor- 

poro  post  mortom  viveret  in  snu  doclrina. 

Vel  potcst  hoc  ad  aliam  intonti(Micra  re- 

ferri  :  cum  enim  aliquis  dolorem  quem 

in  corde  patitnr,  oxterins  oxitrimit,  quo- 

dammodo  ojns  aiiimus  mitigatnr  ;  sed  ta- 

cciulo  iiiterius  magis  a  dolorc  angustia- 

tur,    ol    quodammodo    sua    tacituniilate 

consumitnr.  Qnia  ergo  dispntatorem  pe- 

tiorat  dicens  :  Qitis  est  qiti  jitdicetnr  me- 

citm?   ot  supra  dixorat,   DisiJittare    cum 

Dco  citpiti  :  ox  nnnc  lo(]iiitnr  (]nasi  Donm 

habons  pra'sontcm,  ot  cum  oo  disputaiis. 

Videbatnr  aiitcm   dispulatio   hominis  ad 

Douin  esse  iudebita  propter  exccllcntiam 

qua  Deus  bominom  oxcollit.  Scd  conside- 

raiidiim  est,  quod   voritas  ex  diversitate 

persouarum '    non   variatur ;    iiiidc   cum 

aliquis  veritatom  loijnilnr,  vinci  non  po- 

t(!st,    cum   quociimquo   disputct;   ccrtus 

aulcm  eral  Job,  quod  veritatem  loijueba- 

tur  sibi  a  Dco  per  donum  fidei  ct  .sapien- 

tiaB    inspiratam  ;   niide    de    veritate    iion 

diffidcns,    pctebat   se   divina    fortitndine 

noii  prcmi,  no(]no  pcr  mala  pra'sontiali- 

tor  illata,  ncqiio  por  timorom  inferondo- 

rnm  :  ot  hoc   est   qnod   dicit  :    Duo  ton- 

tiim  ne  facias  milti ;  ct  titnc  a  facic  tua 

non  abscondar,  idost   non  tiincbo   tccnm 


disjiiitaro  :  liinciitos  (Miiin  sc  abscondoro 
solciil  a  facio  ooriim  qnos  tiinont.  Qiia^ 
aiitcm  sint  isla  diio  ost(Midil  snbdons  : 
Ma/iiim  tiiat/i  li//if/c  fac  a  //ic,  idost  non 
inc  jioicutias  por  na^^olla  pra'scntia  :  Et 
fon/iido  tiia  no/i  //le  tcrrffit,  qnaiitiim  ad 
lla^^olla  fntiira  :  his  onim  diiobns  inodis 
jiotcst  impodiri  liomo  iie  oliam  voritatcm 
(jiiam  ccrtissimc  novit,  dispntando  de- 
fondore  possit,  dum  vcl  molestatnr  in 
corporc,  vol  soHicitalnr  iii  anima  timore, 
ant  aliijna  alia  passione.  Est  autom  dis- 
putalio  iiiter  duas  pcrsonas,  scilicet  op- 
poiioiil(Mn  ot  respondontom,  Ingrediens 
c\'^c>  dispntationcm  cum  Deo,  dat  ei 
optionem  utramlibet  personam  eligendi, 
vel  opponentis  vel  rcspondentis  ;  unde 
dicit,  Voca  me^  et  ego  respomlebo  tibi; 
qnasi  dicat,  objicias,  ct  rospondcbo.  Atit 
ccrtc  Infjitar,  objitfiondo  :  Et  respo/ide 
T/iilii.  Hoc  aulem  dicit  ainigmaticc,  osten- 
dcndo  paratnm  se  esse  ad  ulrnmque  : 
sive  acl  dofondondum  veritatom  quam 
profitetur,  sive  ad  impng-nandum  qnod 
contra  voritatem  dicerctur.  Primo  autepa 
Dco  dat  pcrsonam  opponentis^  Secundo 
respoiidct  Job  ad  illa  quae  sibi  possent 
responderi,  ibi,  Cur  faciem  tuatn  abscon- 
flis  ?  Ad  primum  ergo  dicit,  Quantas 
liabeo  i/iiquitates  et  peccata.,  scelera  mea 
atque  delicta  ostende  mihi.  Ubi  conside- 
randum  cst,  (juod  amici  Job,  quasi  cau- 
sam  Doi  agontes,  coiitra  Job  disputare 
vidobantur,  sccnndum  illud  quod  supra 
dixit,  Numquid  facietn  ejus  accipitis,  et 
pro  Deo  jvdicare  nititni/ii?  Amici  autem 
Job  hoc  contra  ipsura  opponcbant,  quod 
pro  peccatis  snis  punitus  crat.  Hoc  igitur 
sibi  a  Dco  objicicndum  expetit  dicens, 
Quantas  liabeo  i/iiquitates  et  pcccata  : 
scelera  mea  atque  tlelicta  oste/ide  mihi; 
quasi  dicat  :  Si  sic  '  quod  pro  peccatis 
meis  me  affiigis,  ut  amici  mei  pro  te  lo- 
qui  conantes  caluraniantur,  peto,  ut  mihi 
oslendas  pro  quibiis  pcccatis  tam  gravi- 
tor  rao  ainigis  ;  undo  noii  dicit  :  quas 
habeo  iniquitatos,  sod  qua/itas  ;  (juia  si 
non  est  alia  ratio  adversilaluin  praeson- 
tium  quain  pcccata  boininum,  nt  amici 
Job    opinabantiir,    necesse    est    maxima 


Al.  ;  n  partiuni.  » 


-  Al.  desiint  seqnentia  verba   usque  ad  :  «  Quan- 
tas  habeo  etc.  »  —  •''  Al.  :  «  si  est.  » 


CAPIIT  Xfll 


91 


\ 


peccata  esse,  qude  maximis  afflictionibus 
puniuntur.  Peccatorum    autem   (|ua?dam 
sunt  commissa,  qu«  contra  praecepta  le- 
gis    negaliva    fiunt    :    qua^dam   omissa, 
quibus  pra'cepta  aflirmativa  nogliguntur. 
Committitur  autem  aliquod  conlra  prav 
ccptum  legis  tripliciter  :  uno  modo  quia 
est  in  nocumcntum  proximi,  ut  furtum, 
homicidium  et  hujusmodi,  qua-  proprie 
iniquitates  dicuntur  :  quia  rpqiiitati  justi- 
tisp  quae  est  ad   alterum,  contrariantur. 
Alio  modo,  secundum  quod  homo  poccat 
in^eipso  per  deordinationcm  sui   actus, 
ut  appuret  in  peccalis  praicipue  guke  et 
luxuriaB  :  cl  ha^c  dicuntur  peccata,  quasi 
deordinationes  queedam  hominis.  Tcrtio 
modo  committuntur  aliqiia  directo  contra 
Deum,   ut   blasphcmia^   sacrilegiiim,    et 
hujusmodi  :  et  ha'c  propter  sui  gravita- 
tem  scelera  dicuntur  ;  omissiones  autem 
proprie  denominantur  delicta. 

Deinde  quasi  facente  eo,  cui  partes 
oppoiicntis  dcderat,  ipso  patrcs  objicieii- 
tis  assumit,  et  inquirit  de  causis  sua*  pu- 
nitionis.  Et  primo,  quia  posset  aliquis 
dicere,  quod  Deus  eum  punivit  qiiasi 
inimicum  ;  et  hanc  causam  cxchidit,  di- 
cens  :  Cu?'  /aciem  tiiam  ahscoiidin^  et 
arhitraris  me  inimicum  tuuml  Iniquum 
cnim  videtur,  quod  aliquis  alium  sibi 
iiiimirum  arbitrcfur  r>bs([uo  causa.  Causa 
aufcm  iiiimicitia^  couvcnioiis  csso  iion 
pofcst  nisi  ofrcnsa.  Tiinc  igitiir  mauifos- 
tum  est  qnod  Deus  homincm  inimicum 
sibi  arbitratur,  (luando  ejus  peccata  ma- 
nifestantur.  Petivcrat  aulcm  .lob  sibi  os- 
tcndi  sua  peccata,  nec  oraiit  oi  ostcnsa. 
Non  orgo  npparobat  ratio  (luarc  Dous  sibi 
iiiimicarotur  :  lioc  esl  qiiod  iiisiuu.if  di- 
ccns,  Cur  fitciem  tuam  abscundis']  (iiiasi 
latenter  ot  ex  raliono  occiilfa  oum  odio 
babeiis  :  facios  ouim  lioiniiiis  odionlis 
aporta  (^st,  qiiando  ralioiKnu  siii  (vlii  uoii 
occultaf.  Sociiiido,  (]uia  poss(M  arKiuis 
diforo  (|iiO(l  l)(>us  ouin  imnivit  iif  ipso 
oslcudoicl  siiiiui  pofciiliam  :  bauc  (>fiani 
caiisiim  oxcliidit  dicons,  Cnntra  /nliuni 
qund  ventn  ra/)itur,  nsfrndis  pntenliani 
tnani  :  iiou  t'iiiin  oouvouions  osl,  (piod 
ali(|nis  forlissimus  suam  polouliam  volif 
«stondero  in  ro   dobilissima.  Comparalur 


autom  humana  conditio  folio  quod  vcnto 
rapitur,  qnia  et   in   .soipso  homo  fragills 
ost  ot  iufirmus,  sicut  foliiim  (piod  de  fa- 
cili  cadit,  ct  niliilominiis  dofiirsii  tompo- 
ris  ct  varietatc  fortiiua'  diicifnr  ut  fnlinm 
vcnto  ;  undo  vidclur  inconveuicnter  ilici 
quod  Dcus  ad  hoc  solum  aliquem  homi- 
nom  puniat,  quod  in  oo  suam  potentiara 
ostendat.  Tertio  orgo  possot  dicorc,  qiiod 
Dcus  puulvit  oum   proptor  poccafa,  qua» 
in  sua  jiivontuto  commisit  :  of  hoc  ofiam 
excludit  dicons,  Et  stijjulam  siccam  per- 
seqiieris  ?  scrihis  enim  cnntra  tne  amari- 
tudines,  et  cojisumere  me  vis  peccatis  ado- 
lescenticV  mese.  Ilomo  onini   iii  jiivonlule 
comparatur  borbai  vironti,  scd  in   scnec- 
tute     comparatnr    (jiiasi    stipuKp    sicca?. 
Idcm    crgo   vidotur  homiuom  puniro  in 
souectute  pro  pcccatis  adoloscenfia*,  ac  si 
aliquis  pro  defectu  hcrba^   vircntis  des.T- 
virct   in    stipulam.    Scd    considoraiulum 
est,  (luod  in  bac  iiKiuisitione  ab  hac  scn- 
tcutia  uon  rcccdit,  quod  advcrsitatos  lio- 
miuum  ex  divino  judicio  infcrunliir  :  ad 
qiiod   significandum  dicit,  Srrihis  cnntra 
me    amariludines,    ac    si     amaiiludincs, 
idcst  advcrsitatos  hominum,  ex  scriptiira 
divina^    sententijp '    procedant.     Quarlo, 
qiiia  possct  aliquis  dicerc,  quod  licct  Job 
gravia  peccata   non   commis(M'it,    lamcn 
ariqua    poccata    commisit.    sin(>     (piibus 
pravscus   vita   iiou  agilur,  of   pro  bis   sic 
puuifus  est  ;  hoc  ctiam   cxcludit   dicens. 
Pnsuisti  in  nervo  pedem   tneum,  et  obser- 
vnsti  omnes  semitas  jncfis,  et  vestigia  pc- 
duni    nienruni     mnsiderasfi  :    qui   quasi 
pufredn  cnnsunienf/us  suni,  ef  i/uasi  ves- 
timonfuni  i/und  mnwdifur    a    tinra.   Thi 
cousiiioraiiiium    ost,  qiiod  illi  (pii  poiiun- 
tur  iii  c;ii'coiis  ucrvo,   sic   liganlur  t\\UM\ 
a  iioi vo  divcifoto   iion   possiiut.  Sicut  au- 
lcni  pos  hominis  conslringiliir  norvo,  ita 
l>rocossiis  hominis  coiislringilur  logi'  di- 
viua*  juslifia',  a  (jua  div(Mlcri>  noii  lice' 
(«1    hnc   osl    (piod  dicif.  pnsuisfi  in  nri     > 
/irdrni    niri/ni.   .Vd   diviiiiiin    aiitoin  jii   li- 
liini  porfiiiot,  ul    facta    lioiniimin  «iis. n- 
fi.if.  iioii  soluni  ipiid  uiiii '(|iiis(pi«>  fari  il, 
scd    oli;iU)    (pio    auiino    ncI    i|iio  lilio  ;  et 
idoo  (licil.  O/iservasti  nnuies  semitas  nieas 
(pianfiini    ad    fa.la  :   Hf    vesliqin  pnfuni 


'  Al.  :  «  |trovii|pnti(ip.  » 


92 


iN  m\ 


moonnn  cinisidvrnsti,  (|iiaiiliiiM  ail  rlVcc- 
tiiiu  farinitis.  vcl  fti.iiii  i|iiaiitiiin  :i<l 
qiiasruiii(|ii»'  (•ircmiislaiilias  (t|K'ris.  Ina- 
tionaliilc  aiitcm  vidctur,  «iiiod  Dimis  laii- 
taiii  diii^^ciitiam  dc  adihiis  iKimiMiim 
halical,  si  Idtalilcr  csso  dcsiiiuMl  pcr 
coriioris  niorlcm  :  (jiia'  (|ui(lcm  (luaiido- 
qiic  ost  uatiiralis,  (|naii(ioi|uc  aulcm 
violcnta  :  undc  iW  iilra^iiu'  snbjiinpril  di- 
cens  :  Qiii  ijuasi  /xtfiTiOt  coiisu))iciulus 
S7III,  (|uantuin  ad  inorlcni  natnralcm  :  hJt 
siciit  rcsti))ir)itu))i  quod  co}))Cilitur  a  ti)ica, 
qnanlum  ad  niortem  violciitam  :  ac  si 
dical  :  si  sicut  aniici  mci  siispicaiilur, 
noii    csl    aiia    vita    nisi    pra^sons,  quam 


homo  amillit  vol  por  modiim  pnlrcdlnis, 
vcl  pcr  modiiin  snccisionis,  inationaliilo 
vidcrctnr,  (jiiod  Dcus  taiila  dislrictionc 
dc, acliliiis  liominnm  curnm  hahcret,  ut 
cli;iiM  pr(»  minimis  peccatis  el  iiej^liKcn- 
tiis  lioinincm  |)unirct.  Et  quia  hoc  (iiiofl 
nltimo  dicliim  csl,  magnam  vim  pra'stat 
ad  iii(|nisilioiicin  vcrilalis,  circa  hanc  po- 
tentiam  '  manircslaiidain  magis  insistit ; 
ct  quod  (le  se  sinj,Milariter  dixerat,  geiie- 
raliter  ad  totnm  linmannm  genns  redu- 
cit  :  ubi  primo  exponit  fragilitatem  hti- 
maiue  condilionis,  et  quantum  ad  origi- 
nom  cnm  dicit. 


C  A  P  U  T    D  E  C  1  M  U  M    Q  U  A  R  T  U  M 


LECTIO I 


Homo  natus  de  muliere,  lirevi  viveus  tempore, 
rcplclur  multis  uiiseriis.  Qui  cjuasi  llos  cgrcditur  ct 
conteritur,  et  fugit  vclut  mnbra,  et  uunquam  iu 
eodem  statu  permanet.  Et  dignum  ducis  super 
hujusocmodi  apcrire  oculos  tuos,  cl  adducere  cum 
tecum  in  judiciuui?  Quis  polcst  faeerc  umndum  dc 
immundo  couceplum  semiue  ?  Nonue  tu  qui  solus 
es? 


Hu))w  )iatus  de  midicre,  qnasi  de  re 
fragili  :  et  quanlnm  ad  durationem,  cum 
dicit,  B)'evi  vivois  tempore  :  et  quantum 
ad  conditionem,  cum  dicit,  Repletur  ))iul- 
tis  miseriis  :  uhi  (jnasi  exponere  vidctur 
quod  snpra  dixcrat,  Co)itra  foliimi  quod 
ve)ito  rapitur  ostoidis  pote)itia))i  tua))i. 
Secundo  excludit  ea  de  qnibus  homines^ 
gloriari  possent  :  (iiiornm  primum  est 
corporis  pulchritndo,  (iiia  pollet  homo  ^ 
in  juvontute  ;  sed  ista  gloria  nnlla  est, 
qiiia  cito  transil  ad  niodum  lloris  ;  nnde 
dicit  :  Qui  i/uasi  //os  cfjrcditur  ct  co)iteri- 
tur,  scilicet  d(^  facili.  Secundnm  est  fama, 
quae  din  non  diirat ;  undc  dicil  :  Et  fuqit 
velut  u))ibra  :  nmbrae   enim   transeuntis 


nnllum  vestigium  aut  memoria  manet. 
Tertinm  est  potestas  et  virtus,  qua  ali- 
quis  sc  et  sua  conservare  conatur ;  et 
contra  iioc  dicit  :  Et  )iu)iquam  in  eodem 
statu  per7)ia)iet.  Et  possunt  lia?c  tria  ad 
tria  superiora  referri  :  homo  enim  natus 
dc  mulierc  qnasi  flos  egreditur,  et  cito 
conteritnr  :  sic  autem  brevi  vivit  tempo- 
re,  ut  velut  umbra  fugiat,  cnjus  nou 
restat  vestigium.  Sic  autem  multis  reple- 
tur  miseriis,  ut  si  interdum  prosperitate 
et  gaudio  potiatur,  nuiKjiiam  tamcn  in 
eodcm  statu  permancat.  Tertio  auteni 
admiratur  diligentiam  divinw  providen- 
tise  circa  honunem  :  mirabile  enim  vlde- 
tur,  quod  de  re  tam  fragili  et  despecta 
Deus  tantam  curam  habeat.  Qnamvis  au- 
tem  omnia  divina'  providcntia*  siibsint, 
spccialitcr  tamcn  solliciliiilo  diviiia  circa 
homincm  apiiaret  in  tribiis.  Priino  ijui- 
dem  qnantum  ad  hoc,  quod  ei  lcges  et 
prsBcepta  vivendi  dedit  :  et  lioc  tangit 
cum  dicitur,  Et  dirj)iu)n  ducis  super  hiM 


•  Al.  d#»»t.  :  «  potentiam.  » 


2  Al. 


hoino.  »  —  ^  Al.  dpfst,.  :  homo.  » 


CAPUT  XIV 


93 


juscemodi  aperire  ocidos  tuos ;  eo  modo 
loquendi,  qiio  aliquis  dicitur  supcr  nli- 
quem  oculos  suos  aperire,  cum  eum  di- 
rigit,  et  vias  ejus  considerat.  Secundo 
quanlum  ad  hoc  quod  Dcus  homincm  pro 
bonis  praemiat,  ct  pro  maHs  punit ;  et 
hoc  tangit  cum  dicit,  Et  adducere  eum 
tecum  in  judicium.  Tertio  (luantum  ad 
hoc  quod  Deus  eum  virtutibus  ornat, 
(juibus  contra  fcjeditatcs  peccati  se  mun- 
dum  conservat  ;  et  hoc  tangit  cum  dicit, 
Quis  potest  facere  mundum  de  immundo 
conceptum  semine?  Semen  quidem  ho- 
minis  immundum  est,  non  secundum 
naluram,  sed  secundum  concupisccntiai 


infectionem ;  de  hoc  lamen  immundo 
scmine  iiomo  conceptus  inlerduni  niiin- 
dus  invcniturper  virtutem  :  sicuti  autera 
de  frigido  facere  cali(hnn  est  ejus  quod 
per  se  caUdum  est,  ita  d»;  immundo  fa- 
cere  mundum  est  ejus  (jni  per  se  mun- 
dus  cst ;  et  ideo  subdil  :  Sonne  tu,  qui 
solus  es?  ^vWwoA  vere  ct  per  te  ipsum 
muiHbis  :  puritas  enim  et  mnnditia  in 
solo  Deo  perfecte  invenilur,  in  quo  nec 
impuritas  nec  dcfcctus  ahijuis  esse  po- 
test  :  unde  (juidcjuid  (juocum^jue  modo 
munchim  vel  purum  cst,  a  Deo  mundi- 
tiam  ct  puritatem  habel. 


LECTIO    II 


Breves  dies  hominis  sunt,  numeius  mensiuni  ejus 
apud  te  est.  Constituisli  tenniuos  cjus,  qui  prujte- 
riri  non  potcrunt.  lU-cede  pauhiiinn  ab  eo,  ut 
quiescat,  duuec  optata  veniat,  sicut  mercenarii, 
(lies  ejus. 


Admiratus  fuorat  Job  dc  dignationo 
divina  circa  homines,  cum  tamcn  bomo 
sit  tam  fragiUs  et  misera^  condilionis, 
considerato  slatu  vitai  pr;esentis  ;  sed  et 
lisec  admiratio  cessat,  si  considcretur 
quod  post  lianc  vitam  homini  aUa  vila 
reservatur,  in  qua  in  ajtcrnum  perma- 
ncat.  Kt  ideo  ad  hoc  oslendendum  e.K 
nuiu;  conatur.  Dr;emitlit  ergo  (juasi  siij)- 
j)on(!ns  quod  ostendere  inteiulit  :  et  l)re- 
vilalem  j)i'a'senlis  vita»,  cum  dicit,  lire- 
ves  dies  /tominis  sunt :  numerus  mensium 
ejus  apud  te  est  :  sic  apud  nos  numcriim 
illorum  esse  diciiuus,  (juorum  numerus 
a  nobis  stabililur;  ct  ilcrum  pra-miltit 
iramutabililat(Mn  divina^  (l('l(M'iniiialionis, 
cuin  dicil,  ('(mstuisli  Irrininos  tyus^  t/ui 
pnvteriri  nnn  polvrunt  :  divina  cniin  dis- 
positlo  uon  fallilur  :  undc  hominciu  \rl 
(liulius  vel  rainus  vivere  (juani  ili\iiia 
disposilo  habet,  est  imiiossibilc  ;  lic(!t 
hunc  borainem  nunc  vel  priiis  luori,  sit 
coiilingens,  si  in  se  considcreliir.  Siiul 
autcm  cl  tcrmini  hnnuiiia'  vibe  iira'stiluli 


cx  ali{iuil)us  corporalibus  causis  :  jnila 
cx  complc.vione,  vel  cx  aliqiio  hujnsmo- 
di,  ultra  quos  vita  hominis  protfudi '  nou 
potcst.  (Juamvis  aulem  possit  delicere  ex 
aliqna  accidentali  causa ;  sed  terminos 
pi"estitulos  seciiudura  divinam  proviilen- 
liara,  sub  (iiia  oninia  cadiint,  nec  in  plus 
ncc  in  iniuus  vita  hominis  j)otest  j)ra'te- 
rire.  Pra^millif  cliara  altcriiis  viUe  exj)Oc- 
tatioiuun,  ciiiu  dicil,  Rcrcdv  puululuni 
ali  ro,  ut  i/uiescat.,  donec  optata  vrniat, 
situt  mfrcenarii,  dies  ejus.  Ibi  coiisi- 
derandnra  est,  (|uod  siciit  sol  est  caiisa 
diei,  ila  Deus  esl  auclor  vihe.  Uecedenlo 
aiitera  sole,  dies  finiliir,  et  nox  veiiit. 
I'er  rec(\ssura  ergo  Dci  inbdligil  termiiui- 
tionera  vila'  pra'seiilis,  (lua'  esl  hoiuiiii  a 
Dco.  Vita  anlciu  i^ra-scns  luiillis  liirl)alio- 
iiibiis  rt'j)lelur  :  •^ecundiiiu  hanc  eiiira  dic- 
tiiin  est  de  hoinine,  (piod  rrplctur  mullts 
misrriis.  VX  (piia  (juics  lliiis  lab«)ris  osso 
videliir,  ideo  (|ui('l('iu  raortciu  vocal.  Di- 
cit  ergo.  Ilorrdr  paululum  nh  cn,tit  quirs- 
rnl  :  id  csl  sublrabe  virtnleni  luaiu,  qua 
boininciu  vivilicas,  iit  moriatiir ;  ."^ed 
luors  lioininis  non  est  in  jx'!  pcliiiiiu,  sed 
itcniiu  reparabiliir  ad  vilam  iiumorlalein. 
Slaliiser.uo  moili>  Immaiia',  quantooiiin- 
((110  teinpore  rcsiirrectiodillVralur,  brovis 


^  Al.  :  «  pru}tendi.  » 


94 


I\  .lOM 


ost  iii  (MMnparalidiM'  ad  staliim  riiliiia' 
imiiKUlalilalis  :  iiihI''  si.u:iiaiil»'r  dicil, 
Ptiuhdnni  :  ali  aliis  ('niiii  iclms  (|iia'  ikui 
roililiira'  iiilcrciiiil,  iioii  paiiliiliiiii,  scd 
iii  a-lciiiniii  Mfiis  icccdil  ;  scd  ali  linmi- 
iiilms,  (|iii  sic  iiilcrciiiil  iil  rcsur^aiil,  pcr 
modiciim  lcmpiis.  Dicliim  ost  aiitom  sn- 
pra,  (|nod  \  ila  Immiiiis  siiper  t(U'ram  cst 
siciit  dios  mciTonarii  ilosidoraiitis  tcminis 
morccdis  ;  lcmpiis  aiilom  rotribiiliouis 
homiiiis  iioii  ost  iii  hac  vila,  iit  amici 
Jnl)  ()|)iiialiaiiliir,  sod  iii  illa  vila  ad  (jiiam 


liomo  rosiiif^^ciid»)  rcparaliir.  Dicit  ergo, 
l  / t/iiicscof :  idost,  iit  morialiir;  iioii  ta- 
mcii  iii  porpctiinm,  sod  Donrc  vmiat 
o/ffnffi  (lics  fjns,  sicitf  mcrccnarii.  ])ie.s 
mcrcciiarii  csl  ojitala',  in  (jiia  morciMlom 
rocij)il.  ri)i  [)rimo  ,Iob  siiam  inloiitioii(»in 
apornit  :  non  onim  sic,  no^Ml  adversitatos 
pra-soiitos  (jiiasi  Doiis  hominiim  actus 
non  romuncrot  vcl  j)Uiiiat ;  sod  quia 
tompus  rclrihulionis  propric  est  in  alia 
vita. 


L  E  C  T  I  0    III 


Li^niim  lialjol  spom  :  si  iinccisum  fui-rit,  rur.-;um 
vircscit,  ct  raini  cjus  |iiiliulaul.  Si  s-enuerit  iu  terra 
raili.x  ejiis,  et  iu  inilvcrc  uiurtuus  fueril  truucus 
iUi'js.  ad  odorom  mjua'  gcrmiiiabit,  el  faciet  lo- 
main.  quasi  cum  priinum  iilantatuui  est.  Homo  vcro 
cinn  mdrtuus  fucrit.  et  mulatus  ahjuc  consuuiiitu?, 
ul)i  (lute.^o  est  ?  (Juomodo  si  recedanl.  aquaj  de  ma- 
ri,  el  lliivius  vacuefactus  arescal  ;  sic  bomo  cum 
dormierit  non  rcsurget.  Donec  atteratur  coilum, 
non  evigilabit,  uec  cousurget  de  somuo  suo. 

Posita  sonlonlia  sua,  hic    Joh   ad  ejus 

manifostalionem  procedit ;   ct   priino  os- 

lcndit   quod    homo,    sccnndum   ea    qua^ 

ajiparont  in    hac   vita,  ost  j)ojoris  condi- 

tionis  quihnsdam  otiam  intimis  croaturis, 

(jino  posl  inlcritnm  ropaiantur,  nt    pra'- 

ijipaivi  III  lignis.  Dnphciler  aiitom 

vita  arhoris  doticit,  sicut  el  vita  hominis  : 

,iicct  per  violontiam,  et  pcr  naturam. 

t.tiiantum  erKO    ad   vjolcntnm  defoctiim 

arhniis  dicit,  Lignuni.  si j)r,vi isnm  fucrit^ 

liitbet  spem,  idest  naturalcm  aptitndinem 

nt  iteriim  ronarofnr    :    Quin  rursitm  vi- 

rcscit  ipsum  in  seipso,   si  -plantctnr  :  Kt 

rami  cjus  pullulanf.    In    quo    ostoiulitur 

pcrfoctiim    vitam     rocnpcrare     sicut     ct 

jiriiis.  Oiiantnm  antom  ad  dofoctnm  na- 

om  arhoris  siibdit,  Si  semterif  intcr- 

I         dix  ejus,  ciim  non  possit  attrahore 

ntum  proptcr  dofectum  virtntis  na- 

•^ ;   ot    sic  conseqiientcr,  /n  /ju/ccre 

lus  ftterit   truncus  illiits,  idost    per 

rmcm    in    pulvcrom    sit    rodactns, 

dnm  arujuam  partom  :  Ad  odorcm 


aquse  fjerminabit.,  idest  voniciitc  pluvia, 
idest  putrodino  ligni  hahonte  \\m  sensi- 
tivam  :  Et  faciet  comani,  scilicet  fron- 
dium  :  Quasi  cum  /jrimo  /jlantatum  est. 
IIoc  antem  iii  liominc  non  invenilnr  se- 
cnndum  docuisum  pra^sentis  vita^ ;  unde 
suhdit  :  Homo  ve?'0,  cum  mortuus  fuerit^ 
et  nudatus  atque  consitmptus.,  ?ibi  qvaeso 
est?  et  ponit  tria,  quai  gradatim  homo 
amittit.  Primo  enim  anima  separatur  a 
corpore  ;  et  ad  hoc  pertinot  qnod  dicit, 
Ciim  mortuus  fuerit.  Socundo  vero  tegu- 
menta  et  ornatn<  rnrnoii--,  (nuointerdum 
post  mortcm  h.  loiit,  sed  pos- 

lea  etiara  his  nudatnr  f  et  ad  hoc  perti- 
net  (juod  dicit,  Et  nudatus.  Ad  nltimum 
vero  etiam- ipsa  compago  corporis  solvi- 
tur  :  et  ad  huc  portinot  quod  dicit,  Atqite 
conswnptus  :  qua^.  cum  pcracta  fiiorint, 
uihil  sensibiliter  ajtparet  de  homine  re- 
manens.  ITnde  apud  illos  qiii  nihil  nisi 
sensibilia  et  corporalia  esse  crcdunt,  vi- 
dctur  totaliter  ad  nihilum  rcdactus.  Ilo- 
riim  igitur  dnhitatiommi  cxprimons  dicit : 
Vbiquxso  est?  Scicndum  est  autem,  quod 
ca  qua^  non  totalilor  pcrount,  roparari 
possc  vidontur,  sicut  de  ligno  pra^ciso 
vel  senescentc  cst  dictum  ,  sed  ea  quo- 
rum  nihil  rcmanet,  impossibilc  videtur 
itcrnm  reparari  :  sicut  si  totaliter  aqua 
maris  aut  flnminis  dcsiccarctur.  Ilomo 
antcm,  sicut  jam  dictum  cst,  videtur  sic 


t  AL  :  u  dies  aulem  optala.  n 


CAPIJT  XIV 


per  mortem  coiisumi,  iit  iiihil  ojiis  rema- 
neat.  Unde  secuiuliim  liauc  rulioucm  ap- 
paret,  quod  impossibile  sit  ipsum  ilerum 
reparari  ad  vilam  ;  et  hoc  est  (luod  suh- 
dit,  Quomodo,  si  recedat  aqua  de  mari, 
et  fluvius  vacuefactus  arescat,  sic  liomo 
cum  dormierit^  idest  cum  morliius  luerit, 
non  resurget  a  morte.  Ejusdem  autem 
impossibiUtatis  esse  videtur  ut  iucorrup- 
tibilia  corrumpaulur,  et  ut  lotaliter  cor- 
rupta  ilerum  reparentur.  Coehim  autem 
incorruptibile  cst  :  et  ideo  subdit  :  Do- 
nec  atteratur  caelum,  non  evujilahit,  quasi 
reviviscens  :  Nec  assurcjet  dc  somnu)  suo, 
ad  opera  vita';  perageuda ;  quasi  dicat, 
Sicut  impossibile  et  coelum  atteri,  idest 
corrumpi,  ita  impossibile  est  homiuem 
mortuum  resurgcre.  Et  hoc  quidem  dici- 
tur,  ut  dictum  est,  supposito  ([uod  de 
homiue    nil   remaneat  post  mortem,  se- 


cuudiun  lujc  (jiiod  dictum  est,  Vbi  qucV^n 
est?  Vel  potest  hoc  rt;ferri  ad  opiuionem 
iilorum,  qui  poiiebaut  totum  uuiversum 
corporale  istud  corrumpeiidiim,  et  itenim 
re[)arauduin  :  iu  qiia  quidem  re[)ar.ili(ji)e 
poiicbaut  eosdem  iiomines  redituro?.  iit 
sit  seiisiis  :  durautt;  isto  miiiido,  homo  a 
morte  non  resurget.  Fidcs  aiilcm  (^alho- 
lica  uou  poiiit  siibslantlam  muudi  peritii- 
ram,  sed  iiujus  muudi  statum,  qui  niinc 
est,  sccuiuhim  illud  I  Coriulli.  vii.  '1\  : 
Privterit  enini  fiyura  /lujus  mundi.  IIiijus 
ergo  miiudi  imiuiitatio  secuudum  ligu- 
ram  potest  hic  iutelligi  per  cojii  attritio- 
uem  :  resurrectio  enim  mortuorum  com- 
muiiis  in  fiue  muudi  e.xpectatur,  secun- 
(liim  illud  .loau.  xi,  24  :  Scio,  quia 
resurfjet  in  /esurrectione,  in  7ioi'issimo 
dic  etr. 


LECTIO    IV 


Quis  mihi  hoc  tribuat,  ut  ia  inferno  protegas  me 
et  abscondas  me,  donec  pertrauseat  furor  tuus,  et 
conritituas  miiii  tempus,  iu  quo  recorderis  mei? 
Putas  ne  mortuus  homo  rursum  vivet?  Cunctis 
diebus  ((uibus  nunc  niihto,  oxjjecto  doncc  voniat 
iinmutatio  mea.  Vocabis  mc,  ct  cyo  resijoudcbo 
ibi  :  operi  inanuum  tuarum  porriges  dcxtcram.  Tu 
quidem  grcssus  meos  (liiuuiicrasti,  scd  pari-c  pec- 
catis  meis.  Signasti  (piasi  in  sacculo  dclicta  mea  ; 
sed  curasli  iui({uitutcm  meaiu. 

Postquam  Job  ostenderat  quid  ex  iis 
quae  sensibilitcr  apparent,  de  lesurrcc- 
tionc  hominis  convinci  possint ;  hic  suam 
sententiam  eirca  resurroctioncu  [.onit, 
Esset  autem  valde  horreudwnt  .  ,i- 

bile,  si  homo  per  moiteni  nr  atn.,  i.it, 
quod  nuu([uam  esset  rc[)ar.uidus  ad  vi- 
tam  ;  quia  uuumquodqne  naluraliter  e.sse 
desiderat. :  unde  Job  suum  desidorium 
ostondit  do  rnsiirrortiouo  futura,  dicens  : 
Quis  mi/ii  hoc  trihutit,  ut  otiam  [)ost  nior- 
tom,  ///  i/iferuo  jwotci/us  tne?  idost  siib 
s[)(M'iali  ciira  (jiia  hoiuiuos  [)rotogis,  mo 
coutiuoas  ;  Donrc  jjorlninsral  /iiror  tuiis, 
idosl  loiupor(>  luorlis  :  (|uia,  sicut  siqira 
dictiim    est,  mors    homiuis    .iccidit    por 


subtraclioucm   diviiia'    oporatiouis    cou- 
servantis    vitain,  uiido   dixorat    :    Hrcrde 
jmululum  ah  eo  :  vidotur  oiiiiu  Deus  ho- 
niiiii  esse  iratus  ([uaiido  hoiiolicium  vita» 
ei  sulitrahit,  ot    [ira'ci[)uo  cum  crodauiiis 
mortom   ex   poccato  priiui  homiuis   m. . 
vouisso.  Ouomodo  autciu  so  [)r(»loi.a 
etiain   iii  intoruo,    oxpoiiit   subdoiis 
constitiias  mi/ii  tem/jus  in  f/uo  reroru 
mri.    Vidoliir    eiiim    Doiis    iKuniuis 
obiitus,  ([iiaudo  ei   siiMijiIh»   l)cf>""Mim 

IIIU 

ipsuiu  .ui  vttn! 

teiiqxifi,     ;t:    c;  ,t    . , .,, 

rocordctin",    nil   est  .ii,ni,     j    .--     ,,   <fi 
Inore    tom[iUR  rosurreciioui» 
couvouioutor  hic  ii(tniiu;it  I  I  n  ;n  : 

cuni  enim  luf..  .irtiflri».  ex 

eadotu  matorui  iioii  iiiU-i)«lit  itcriim  .cdi- 
liciuiu  ro[)ararot,  ul  |)tdc  d.tmimi.  vol 
aliiiuiti  liiijus  lUtidi.  dc  malcri.»  iliK»i.»lul« 
a'tlilitii.  iiiillam  fiiram  haboro '  vidotur  : 
sotl  ([iiando  ox  iiiloiidil  a'ilillcium  ro[».ira- 
ro,  diligciilor  cii.sloilil    w*'   poreal.    Ilau» 


'  Al,  :  «  agerc.  v 


»r, 


IN  jon 


ergo  nistudiain  |»rol«M'tiinii'in  vcMnt.  IVtst- 
(|iiain  iKiliir  (It^siilrrinin  sniiin  iW  icsiir- 
KcikIo  ('\|ir('ssit  :  *|nia  ilcsidcria  i|nan(l(>- 
(jnc  sniit  ctiain  impossiliiliiiin.  » niisc- 
(|iiciitcr  snli  i|iKcstit)iic  |iunit,  nlrnm 
viilclicct  i|iian(li)i|n(^  1'ntnrnin  sit  (|ii()il 
ip.so  dcsidcravit  :  nii(l(?  snlidil,  Piilns  up 
Diortuns  finnn)  riirsiitn  rirtit  ?  ct  snjicr 
hoc  (jnod  ips(»  s(Mi(iat,  oslcndit  diccns  : 
Cunctis  liir/uis  (fuihiis  uuur  tnililo,  c.ritoc- 
to  (ionrr  rrniat  iinuiiitiitin  nioit .  llii 
considcraiidnin  c^t,  (jnod  siipra  vitain 
liominis  siijicr  tcrram  militia'  comjKira- 
vcrat,  ct  (iiclins  mcrccnarii  ;  qnia  tam 
militcs  (jnam  nierconarii  aliqnid  post 
statum  pra'sentcm  cx|)e(^laiit  :  et  ideo 
siciit  snpra  resurreclioiiis  statnm  jier 
(liem  optatani  mcrccnarii  cxpressit,  ita 
ef  nnnc  snh  similitndine  militis  idem  os- 
tciidit.  Kt  iiotandnm  est,  quod  oplatum 
fincm  non  expeclat  iu  aliqna  parte  tem- 
poris  linjns  vita',  qnia  cnnctos  dies  hnjus 
vila»  statni  militia'  depnlat  dicens  :  Cunc- 
tis  dicbus  fjiiihiis  nunc  tnilito.  Iternni 
notandiim  cst,  qnod  liomo  iioii  cxpcctat 
aliam  vitam  linic  similem,  quia  tunc  ct 
illa  essct  militia  ;  sed  expectat  vitam  in 
qua  iioii  militet,  sed  trinmphet  et  regiiet ; 
et  idco  dicit,  Ejcpecto  donec  veniol  imttm- 
tatio  tnea  ;  (juasi  dicat  :  in  hac  tota  vita 
milito,  mntahilitali,  lahorihns,  ct  angus- 
tiis  suhjcctns.  Sed  expeclo  immntari  in 
statum  afferins  vita*,  qua^  sit  sine  lahore 
et  angnstia  ;  et  de  hac  immutatione  dicit 
Apostolus  I  Cor.  XV,  51  :  Ottmcs  (juideni 
resuri/enius,  sed  lutn  onines  iminutabi- 
mur.  Et  ne  aliquis  crederet  qnod  iiatura- 
li  virtute  homo  in  statnra  alterius  vita 
immntaretur,  hoc  cxchidit  suhdens,  Vo- 
cabis  me,  et  efjo  respondcbo  tihi ;  qnasi 
dicat,  Fntui.i  iuwulaiio  ex  vjilute  tn.e 
vocis  sive  ex  luo  imperio  procedet,  se- 
cnndnin  illi  '  '  n.  v,  2h  :  Omnes  fjui 
iti  monutw  '    ""dwnl  vocetn  bilii 

Dei,  et  fjui  W"  it ;  vocare  enim 

ad   impcrium  •;!,    sed    respondere 

ad  ohedicntiam,  qiia  creainra  creatori 
obedit.  Sed  quid  niortui  ad  imperium  Dei 
non  soluni  i-osnrKeni  ad  vitam,  sed  in 
quemdam  altiurem  statiim  mutahuntur,  et 
hoc  virtute  diviua ;  piupter  hoc  suhdit  : 


Oprri  ttiiinuiiui  tiutrinti  porrifjrs  de.rte- 
rntn  ;  (jnasi  dicat  :  llonio  rcsnrKeiis  iion 
erif  (ipns  nafnra',  scd  ojiiis  tiNc  virtntis; 
cni  (juidcm  ojicri  adjiitriccni  (le\l(Mam 
tnain  j)orriK<'s,  cuin  jier  anxilinm  fua* 
Kiatia*  iii  gloriam  iiovitatis  exaltahitnr. 
Vcl  qiiod  dicit  Vocabis  me,  et  etjo  respon- 
deho  tihi,  potcst  relerri  ad  corporis  repa- 
ratioiiem  :  (jnod  anlem  siihdil,  Operi 
innninnn  tuiirinn  porriijes  de.rternm,  ad 
animain  qna*  nalnralitcr  ajipetil  niiiri 
siio  corjiori  ;  cui  Dens  adjnfricem  dexle- 
ram  jiorriget,  diim  qnod  sua  virlute  con- 
seqni  non  jiotest,  virtule  diviua  conse- 
quetur.  l*osifa  ergo  seutcntia  sua  de 
resurrectione  mortuoriim  futnra,  redit  ad 
id  (jiiod  snpra  hominnm  considerat,  cura 
di.xit  :  Ohservasti  ouines  settiitas  ineas,  et 
vestigia  pedum  meorutn  coiisiderasti ; 
uiide  suhdit,  Tu  quidem  gressus  meos 
dinumerasti;  quasi  dicat,  Tara  non  est 
mirum  si  facta  hominum  sic  diligenter 
examinas,  ex  quo  cum  ad  aliam  vitam 
rcservas. 

Considcrandum  cst  aulcm,  quod  circa 
liumanos  actus  divina  providcntia  secun- 
dum  duo  atlenditur  :  primo  quidem  se- 
cundum  hoc  quod  ea  examiuat  et  discu- 
tit ;  quod  quidcm  signilicatur  iu  hoc 
quod  dicit,  Tu  fjuidem  gressus  meos  di- 
nuinerasti  :  diiuimcramus  cnim  ca  de 
quihus  dihgcntiam  hahemus.  El  ue  vide- 
rctur  alicui  esse  raagnse  scveritatis, 
(juod  Dcus  hominis  fragilis  facta  tanta 
diligentia  examinaret ;  iniiuit  consc- 
qucntcr  ejus  pronitatem  ad  parcendnm, 
cum  dicit,  Sed jiarce  jteccatis  inci?,;  i\nai^\ 
dicat,  Licet  dinumcrcs,  taraen  hanc  spem 
rctineo  quod  parcas.  Secundo  vero  se- 
cundnm  hoc  quod  facta  hominum  boiia 
vel  mala  in  sua  memoria  conservat  ad 
refrihuendnra  pro  eis  bona  vel  raala ; 
unde  snhdit,  Signosti  guasi  in  sacculo 
delicta  mea  :  ea  enim  qu«  signantur  in 
sacculo,  diligciiter  conservMnns.  Et  ne 
ista  signatio  divinara  raisericordiam  ex- 
clndcret,  subdit  :  Sed  curasti  iniquitatem 
meatn ;  quasi  dicat,  Si  pro  peccatis  reser- 
vas  po^nam,  quod  tamen  per  pceuitcntiam 
delicta  curas. 


CAf»]'T  XIV 


^1 


LECTIO  V 


Mous  cadens  delluit,  it  saxuin  tr:iisfcrtur  dc 
loeo  suo.  Lapides  excavant  aqnae,  et  aliuvioue 
I^aulatim  terra  cousumiliir,  et  liuiiiincs  ergo  siini- 
liter  ijcnlcs?  Uoliorasti  cuin  pauiuluni,  ut  iii  jicr- 
petuum  trausirct.  Imniiilaliis  facieiu  ejus,  et  iiiiittes 
eum.  Sive  nohiles  fucrint  tllii  ejus,  sive  ipnoljiles, 
uou  intcllif^ct.  Attauicu  caro  ejns,  dum  viv(!t.  doI<!- 
bit,  et  anima  illius  supcr  scmetipso  lugebit. 

Postqiiam  Job  .siiain  scntonfiam  de  fii- 
lura  rcsuLTOctiono  proposucrat,  liic  pro- 
babilibus  rationibiiscam  innuit.  Et  [irima 
ratio  sumilur  cx  coinparationc  h<jniinis 
ad  inferiores  crcaluras,  quaj  totalilcr  con- 
sumunlur  absquc  spc  rcparationis.  Om- 
iiia  ciiim  (|iia'  gcncranfur,  forrnpfioni 
subjccta  siinf  :  undc  ct  monl(!s,  liccl  vi- 
dcaiitur  firmissimi,  famen  cx  c(ntis  oaa- 
sis  post  ali(jua  lcmporum  cui-ii^  ula  dis 
solvunfur  ;  ct  boc  est  quod  dicit,  Mo)is 
cadeiis  deflult.  Saxa  ctiam  licet  vidcanfur 
forlissima,  tamcu  vcl  pi!r  violcntiam,  vel 
aliijua  natnrali  causa  cxcidunlur  ;  et  iioc 
est  quud  sc(juitur  :  El  saxiun  Iramfcrtuv 
de  loco  suo.  Lapidcs  ctiam  licet  vidcanfur 
durissimi^  aquis  lamcn  excavanfiir ;  et 
hoc  est  qiiod  subditur '  :  Lapides  e.ica- 
vant  aqux.  Terra  autcm  licct  vidcaliir 
stabilissima,  famcii  a  sua  disposilione 
paulatim  immutatur  :  ct  boc  cst  qiiod 
subdit, /i7  allucLone  paulalim  tcrra  con- 
sundtur.  Inconvenicus  aiitcm  csscl  ■  ca- 
dem  ratio  corruptionis  liominis  cl  rcium 
pra-diclarum  :  et  idco  concliidit  (jiia^i  in- 
conveniens,  Et  honiines  er</o  siniiliter 
perdes  ?  quasi  iWcni  :'Son  est  conNcnicns, 
quod  similitcr  corrumi)antur  Ii<iiniiics  si- 
cut  alia;  crcatura!  corixiraics  :  iiam  pra'- 
dicta',  creatura^  folalitcr  corriim|)uiilnr, 
un(b!  non  rcparanfiir  ea'(bMn  iinincro ; 
homo  vero  licct  coirunqiatnr  scciiiidmu 
corpiis,  rcmauct  tamcn  incorriijilibiiis 
sccundiim  aniiuam,  ([iia'  totiiui  L,M'nus 
corporaiiiim  transccndit,  iit  sic  rcmancat 
^  spes  reparalionis.  Dcindc  inducit  ad  i(U'm 


rationcs  sumpfas  ex  propriclatibus  brjmi- 
nis.  hi  duobiis  aufcm  excclbt  bomo  om-  "' 
nes  infcriorcs  crcatiiras  :  qiiorum  unum 
est  virlus  opcrafiva  :  est  cnim  domi- 
nus  sui  actus  per  libcnim  arbitrium, 
(juod  nuHi  alii  corporali  crcafiira'  compei- 
tit;  ct  scciiiulum  boc  bomo  cst  potcntior 
(jiiabbct  crcatura  corporali,  unde  ct  aliis 
utj^tur  propter  scipsum.  Aliud  autcm  iu 
quo  excclHt,  est  cog-nifio  infcllccfiva  : 
qiuc  cum  sit  in  mente,  aliquod  tamen 
cjiis  indiciiim  apparct  in  corporc,  ct  pra^- 
cipuc  in  facic,  quam  liabfM  iiomo  valdc 
divcrsam  ah  abis  auimalilms  :  exhis  diio- 
bus  ajiparcl,  quod  liomo  non  sic  corriim- 
pitiir  sicut  alia  aniinalia',  ut  iu  pcrpc- 
tuum  non  sit.  Qiiantum  ad  primiim  iiorum 
dicit,  Roborasti  eum  pau/u/um,  ut  in  per- 
petuum  transiret  :  quasi  dicat  :  Nou  cst 
couvcnicns,  quod  tantum  rolmr  hoiuini 
pra'stiliim  ad  UKjdicum  tem[ius  sit,  quod 
poslca  in  [)cr[)ctuum  iion  cssct  :  sluifum 
cnim  vidcrctur,  si  aliquis  faccret  forlissi- 
nuim  instrumenfum.  ul  ad  modicam  ho- 
ram  co  iitcrclur,  ct  postoa  ipsum  omniiio 
projiccrct.  Viitiis  anfcin  cujiisciiuuiuc 
crcatura'  corporca^  c^if  dclcrminata  ad 
tinitos  cfrccfiis  ;  scd  virfus  libcri  arltilrii 
se  iiaiicl  ad  in(iuitas  ai-tioncs  :  iindc  lioc 
i[)snm  atlcstafur  virliili  ariima',  ad  fioc 
qiiod  in  iiilinifnm  diircl.  0>i<ii>'>'i>i  'X-f 
iioc,  scilicct  ad  inlcllcclum,  dicil,  hnnm- 
tahis  fariem  ejus,  ct  itnittcs  vum  ;  (luasi 
dic.l  .  \<)'\    •  i- 

cicm  oju.s  miu.n .  .  ^,  , 
ris  ab  aliis  auimalili.ii^. 
cum  a  6tatu  vita'  ii:  |ic! 
Iiirum,    siciil    alia   atiim.  i 
aulcm  •iuliilccil\ 

[iroplcr  hoc,  qiioo  «    i  x- 

lis  crcaliiia'.  Intcllccli.'.di>  .mii m  >  <'_iiiiiO 
non  [tolcsf  convciiiri  ni>i  siili.-^lauti.i'  in- 
corriijilibili,    iit   a    iibiloMqthis   probalur. 


'  Al.  dosunt  sciiucntia    vciba   nsijuc  ad  :  «  cl  ai- 
luvioue  olc.  » 


*  Al.  :  "  t'!'!»ot,  fii  ci»s«»l  ondiiu  otc.  • 

*  Al.  dcvHl.  :  (1  (luiiiialin.  » 


XVllI 


98 


IN  JOR 


PoaMt  antom  ali^iiiis  (liroro,  qnnd  lico' 
homo  post  MiiMtiMn  :u\  vit.iin  ihwi  riMloat, 
lamon  non  in  porpotnnm  portransit,  in- 
(inantnm  (|n<t(liimm(^(ln  vivit '  in  snisflliis; 
qnod  .tiiim  vorhii  Hiildiid  sonant,  cnm  sn- 
pradixit  :  //./r  csf  hvtilia  ri.r  ejus,  iit  rur- 
surn  de  terra  alii  «ferutinentur.  Sed  hanc 
responsionom  ox(  Indit  Joh  snh(hMis  :  Sive 
nobiles  fuerint  filii  ejus,  sive  iynobiles, 
non  inte/iif/et;  (piiisi  dicat  :  Homo  pi^r  in- 
tenoclnm  ciipit  .olornnm  l)()iinm,  niidc  ot 
natnralilor  ipsiim  dosidorat.  honnm  iuitom 
quod  est  in  snccessiono  flliornm,  non  po- 
test  satiaro  appetitnm  intelloclnalem,  si 
homo  tolaliter  per  mortem  consnmalnr, 
ut  in  perpetnnm  uon  sit  :  qnia  appetitns 


intolloclnalis  non  qnioscit  nisi  in  hono  In- 
tolloclo  ;  honnm  antom  (jnod  osf  in  snc- 
c»»ssi()no  llliornm,  non  intoHi^rit  liomo 
no(|no  dnm  vivit,  noqne  post  mortoin,  si 
totalilor  dosiniil  osse  per  moitom.  .Non 
ergo  ad  a^tcrnitatiuTi  hnjns  honi  tendit 
appetitiis  iiitidlcctivns  hominis,  sod  ad 
honnin  vol  malnm  qnod  in  soipso  hahot ; 
unde  snhdit  :  Attamen  caro  ejus,  dum  vi- 
vet,  dolehit,  et  (niima  ipsius  super  semet- 
ipso  hn/ehit.  Vh\  diiplicom  dolorem  dis- 
tingnil  :  niinm  qnidem  carnis  in  appre- 
lieusiono  sensus ;  alinin  autem  animae 
ex  apprchcnsionc  inlelloctus  vel  imagi- 
nationis,  qni  proprie  dicitnr  tristitia  ;  et 
hic  Inctus  nominatur. 


CAPUT    DECIMUM    QUINTUM 


LECTIO   I 


Resipondens  nnlem  Eliphaz  Themanites  di.\it  : 
Numquid  sapicu^  res|>ondebit  quasi  in  ventuin 
loqueus,  et  impiebit  ardure  slomachum  suum  ? 
Arguis  verbis  cum  qui  non  est  tequalis  tibi,  et  lo- 
queris  quod  tibi  nou  expedit.  Quantum  in  te  cst, 
evacuasti  timorem,  et  tulisti  preces  coram  Deo. 
Docuit  enim  iuiquitas  tua  os  tuum,  ct  imitaris  liu- 
guam  blasphemantium.  Coudemu.abit  te  os  tuum  ; 
et  non  ego  :  et  labia  tua  respondebunt  tibi.  Num- 
quid  primus  homo  tu  natus  es,  et  ante  omnes  col- 
les  formatus  ?  Numquid  consiHum  Dei  audisti,  et 
inferior  te  erit  ejus  sa|)icntia?  (Juid  uosti  quod 
ignoremus  ?  quid  iutclligis  quod  nescianius  ?  Et 
RPTies  pt   antiqoi  snot   in   nobis  •  vjU>  «■3 

., 1.^1.  Numquid.firandc  est  ut  cnuM.n.-Lur 

l.  MTl.ntiia  pravA    bnr  |>rohib'"tt.  Quid 

~  atto- 

- -    - 'ii  spi- 

-  tuus,   ut  pr<,.'feras   de    ore    luo    bujiiscemudi 


And'tis  \'  '!>  i  Mi^  Elipha/.,  uuii  ad 
profnnditatem  sententiarum  ei  respou- 
det,  sed  uitilur  ad  culumniose  repreheu- 
dendum  urujnii  verha  a  Joh  prolata,  se- 
cundum  superficiera  ipsornm    verhorum 


ea  considerans,  et  uon  secnndum  profun- 
ditatem  intellectus  eorum  :  et  primo 
quidem  reprehendit  hoc  quod  Joh  dixe- 
rat  in  principio  suas  locutiouis  :  Et  mihi 
est  cor  sicut  et  vobis,  ?iec  inferior  vestri 
sum  :  in  quo  quidem  de  quidem  de  duo- 
bus  eum  notat  :  primo  quidem  de  inani 
gloria,  quia  seipsum  commendat  :  et  hoc 
est  quod  dicit  :  Numquid  sapiem  res- 
pondebit  qiiasi  in  ventum  loquens?  in 
Y»'n»nm  enim  'oqui  videlur,  qui  ad  glo- 
riam  captandam  verba  coraponit  :  secun- 
do  auteni  de  iracundia,  propter  hoc  quod 
objurgando  loqui  inc(£perat,  cura  dixe- 
rat,  Ergo  vos  estis  so/i  homines  etc.  :  et 
ideo  subdit,  Et  implcbit  ardore  stoma- 
chuni  suum?  idest  iracundia  animum 
suum.  Deinde  reprehendit  cum  de  hoc 
quod  dixerat  :  Disfjutare  cum  Deo  cupio  : 
et  iterum,  Duo  tantum  ne  facias  mihi,  et 
tunc  a  facie  tua  non  abscondar  etc.  :  in 


'  Al.  :  •  eit.  » 


CAPUT  XV 


9» 


quo  quidem  eum  notat  multipliciter. 
Primo  quidem  do  superhi.i,  quia  contra 
majorem  contendit ;  et  lioc  ost  quod  di- 
cit  :  Argids  eiim  vei^bts^  qui  non  est 
seqvalis  tui.  Secundo  de  stultilia,  quia 
Eliphaz  talem  disputationem  nocivam 
reputabat ;  unde  subdit,  Et  loqueris  qaod 
tibi  71071  exjjcdi/,,  (Vis^iulimdo  scilicet  cum 
•  Deo.  Et  quarc  non  expediat  cum  eo  dis- 
putare,  ostendit  per  hoc  ([uod  hnjusinodi 
disputalio  duo  valde  necessaria  cxcludere 
videtur;  quorum  pri  num  est  timor  Dei  : 
qui  enim  timet  ali(]ueni,  non  pra3sumit 
cum  eo  contendere  :  unde  etiam  et  Job 
supra  dixerat,  formido  tua  no7i  me  ter- 
reat;  et  ideo  Eliphaz  Iiic  subdit  :  Qua/i- 
tum  in  te  est,  evacuasti  timorem,  quia 
scilicet  conatus  es  a  te  timorem  Dei  ex- 
cludere.  Secundum  est  oratio  ad  Deum  : 
non  enim  cst  ejusdem  contendere  cum 
aliquo,  et  eum  rogare  ;  et  ideo  subdit,  Et 
tulisti,  idest  abstulisti  :  Preces  coram  Do- 
mino,  contra  id  quod  supra  Eliphaz  dixe- 
rat,  Quamobrem  e<jo  deprecabor  Do77ii- 
nu77i.  Disputaverat  autem  Job  cum  Dco, 
non  ex  superbia,  sed  ex  flducia  veritatis; 
sed  Ellphaz  temerarie  judicavit  hoc  ex 
iniquiUite  procedere,  unde  subdit  :  Do- 
cuit  C7ii7n  itiiquilas  tua  os  tuu77i ;  et  hoc 
ex  effectu  apparet,  quia  blasphemas ; 
unde  sequitur  :  Et  itrutaris  It7t(jua77i  blas- 
phema7itiu77i.  Dlasphemans  enim  est  qui 
Dei  justitiam  negat ;  sed  Unguam  blas- 
phemantis  imitari  videtur  qui  cum  Deo 
disputat  de  ejus  justitia  :  dispntare  cnim 
de  ali(]uo  videtiir  csse  dubilantis  d(!  illo  ; 
dubitans  autem  est  propinquus  neganti. 
Volens  crgo  Eliphaz  contra  dispnlatio- 
nem  lo^jui,  primo  dicit,  (jnod  Job  tani 
manifesle  malo  locutns  est,  qnod  non 
indiget  alio  rcprehonsore  :  sed  ipsa  ver- 
ba  ejus  indicant  cjns  malitiam  ;  el  hoc 
est  (piod  dicit  :  Et  r(j7t<//')7i7iabit  le  os 
tuum,  et  71071  ejo  :  ct  l(ibi<t  lita  rcspotidc- 
butit  tibi;  quasl  dicat,  Non  iudiK^^ot  » •  ' ' 
tua  alio  respondentc,  sed  ipsa  sc  intcn 
w  munt.  OutoDdit  tamou  multipliciter  disi»u- 
'  tationem  pra'dictanv  non  t^uissc  coiivc 
nienlem  :  primo  (luidem,  per  conipara- 
tioneni  ejus  nd  omnes  crcaluras  :  si  cnim 
aliiiua    crcalura    ciim     Dco    contcndcro 


posset,  hoc  prapcipue  competeret  primae 
et  excellentissima^  creatnra?,  quod  non 
convcnicbat  Job ;  unde  dicit  \u/7\quid 
primus  homo  tu  tiatus  es,  et  atitc  onuies 
colles  fo7-matus  ?  ut  ex  hoc  scilicet  com- 
petat  tibi  pro  toto  humauo  genere,  vel 
pro  tota  creatura  disputare  cum  Deo? 
Secundo  per  comparationem  ad  Deum  : 
ille  enim  potest  cum  aliquo  de  factis  ejus 
disputare  convcnicntcr,  qui  cognoscit 
rationem  qua  ille  cum  quo  disputat, 
operatur.  Quam  cognoscere  potest  dupli- 
citer  :  uno  modo,  ut  ab  eo  addiscens  ? 
alio  mfxlo^  ut  per  superiorem  sapientiam 
de  factis  altcrius  judicans.  Sed  neutrum 
competit  Job  in  comparatione  hominis  ad 
Deum  ;  et  hoc  est  quod  dicit,  \u77iquid 
consilium  Dei  audisti?  (\\\iini\im  ad  pri- 
mum  :  Et  itiferior  te  erit  ejus  sapientia, 
quantum  ad  secundum,  ut  sic  cum  Deo 
disputare  possis?  Tertio  per  comparatio- 
nem  ad  alios  homines,  quibus  non  magis 
sciens  apparet,  ut  ex  fiducia  majoris 
scientia'  cum  Deo  disputare  pra?sumat ; 
unde  dicit,  Quid  7iosti ?  szWkct  per  fidem 
vel  revelationem,  Quod  ig7io7'e77ius?  Quid 
i7itellirjis,  scilicet  pcr  fidem  et  revelatio- 
nem  natnrali  cognitionc,  Qtt<td  nescia- 
771US?  Sed  (juia  possct  se  Job  jactare  do 
scientia  accepta  ab  aliis,  snbdit  :  Et  se- 
7ies,  scilicct  dignitale  scientiie  ot  vitae  : 
Et  a7ifiqui,  tcmpore  :  Sunt  in  tu)bis  tnu/to 
vctttstiores  quat/i  patres  tui,  idest  (inam 
magistri  a  quibus  scienfiam  accepisti  : 
vel  ad  littcram ',  (juam  tni  progcnitorcs. 
Pcr  majorcm  autcni  vclustatcm  majorem 
sapicnliani  vull  intclligi  :  (luia  pcr  expe- 
rimentnm  lougi  tcnqxuis  ali^iuis  sapicn- 
lior  rcddilur.  (Juarto  cx  parle  ipsius  Job 
ostcndit  disi)ntationcm  ejus  cum  Dco  non 
fnissc  convcnicntcm  :  ct  primo  (^uidcm 
quia  fnit  nociva,  cxplicans  qna*  supra 
dixcrat,  /.oqitrris  qitod  tibi  tion  cxpedit ; 
nndc  dicit  :  .Xitiiqu/d  qrnnde  csf,  ut  con- 
sf  '  '  /•  fe  Dtns  »t 

Doo,  ut  lo  ad  slati  u- 

cat,  quin    ipso   v  •  »»t 

<i  /tOC 


lc  provoc'»'- 
vana  et   - 


.;iouoiiA  quod  supra 


^  Al.  :  «  liixurium.  » 


400 


IN  JOR 


dixorat,  Suimjitiil  Sft//{riis  rfsjnnnlfhil ; 
quasi  ditiil  :  iii  vciilum  lu(|in'ris  :  ijiido 
sub.iit  :  Quiii  Irvlvvtn  cor  nivni?  ^nWv^i 
pur  siiiitM-ltiam,  iit  iiit.uittim  df  diviua 
sapinitia  iinrsiimas.  Kl  siKiuim  supcritia' 
usttMitlil  siiiMloiis  :  III  i/nosi  niofpw  cmji- 
liiiis  attoiiitos  liahcs  oculos  ?  lum  tMiiiu 
aliiiuis  aliiiua  magua   et  miraldlia  cousi- 


t|»Maf,  iii  sliiportMii  adiluciliir ;  ft  iiidi* 
«•oiiliii.t,'il,  (|Ut>tl  (KMiltis  alloiiitos  lialitMt. 
TtMlio  osltMnlit,  (iiitid  dis[)iilatit>  «'jiis  luit 
pr;«'siiuiptu(isa  cl  iiiipia,  t'.\pt)uciis  tiuod 
suiira  dixcrat  ;  Arfjuis  cum  vcrl/is,  t/iii 
noH  est  iPi/unlis  lihi :  uudo  sultdil  :  (Jnid 
lunict  contrii  f)cu/ii  s/jiriius  tuus,  ut  i.m- 
feras  de  orc  tiio  hn jiisniodi  sermones  ? 


LECTIO    II 


Quitl  1'fU.  hoiDo.  iit  iiuiuacnlalns  pit,  et  ut  juistus 
aiiparcat  uatus  ile  lUuliiTi'?  Kitt'  iuli-r  sauctos  cjus 
nfnw  in^mutatiilis,  pl  cceli  nou  suut  uiundi  in 
cous|ie»iii  i!jus.  Uuaiito  mafris  aljoiniuahilis  cl  iuu- 
lilii;  iioiuo  ipii  liiliil  iiuasi  aiiuaui  iuiiiuilatcui  ?  Os- 
tfuilaiu  lihi.  auili  nie  :  iiui.il  viiii  uarialici  tilii. 
Sai>iiiitt'S  Lonliteutur.  el  uou  abscouduul  patres 
«uo«.  yuibus  solis  dala  esl  lerra ;  el  nou  Irausivit 
alieuiis  [ler  eos.  Cuurtis  dieliu?  snis  iiupius  sui>er- 
bit,  et  iinmerus  anuoruiu  iuiertus  esltyraiiuidisiua- 
nu  ejus.  Soiiitus  terroris  .-^euiper  iu  aurilius  illius,  et 
euiu  pa.x  sit,  ille  seuipcr  iusidias  suspicatur.  Nou 
eredit  ijuod  reverti  possil  de  tenebris  ad  lucem, 
eirciinispeclans  uudii|ue  glmliuin.  Ctiiii  se  nioverit 
ud  t[ua'remluui  [laneui.uovit  iiimhI  paratus  sit  in  uia- 
nu  ejus  teiiibraruui  dies.  Terrebit  euiu  Irihulatlo,  el 
anpustia  valial.it  euui,  sieut  repem  ([ui  pr.Tiiaratur 
ad  i>ra;liuiii.  Teleudil  eniui  adversus  Deuiii  uiauum 
buaui,  el  coulra  oniuipotentem  roboratus  esl. 
Cucurrit  adver.-us  euni  erecto  coUo,  et  pingui  cer- 
vice  armalus  est.  Opernit  faciem  ejns  crassitndo, 
et  de  laleribus  ejus  arvina  dependet. 

Postqiiam  KlipUaz  rcprelicuderat  Job 
dc  hoc  Deiini  ad  dispulaudum  provocave- 
rat,  quod  videl)atiu-  ad  prwsumptioucm 
sapieulia^  pertiiiere  ;  nuur  reprelieiulit 
eiun  de  pra'sumptionc  jiistitia^'  super 
hoc,  qu(Kl  dixerat,  Si  fiicro  judicalus^ 
scio  quod  Justus  inveniar  :  quod  qiiidem 
Elipliaz  impugnat,  primo  quidem  ex  fra- 
gilitate  cdudilionis  luimanae,  per  quam 
homo  diiruMiltcr  vitat  peccatum ;  uutle 
dicil  :  Quiil  cst  liomo  ut  immnculatus  sit? 
VA  eliam  (lilliculler  tq)cratur  hoimm  ; 
uiide  suhdit  :  L't  justus  ap/)areat  nntus 
de  muliere  ?  nuiA,  ut  dicilur  l*rov.  xv,  o. 
/n  uhundanti  justitia  virtus  umxima  est : 
quie  uou  videlucJUUlpeiCrc  ci  tjui  ox  iu- 
^THie.  IC  Grlgiiiem  hahcl.  S<.'cuntl()  impu- 
guat  idem   ex   t-umparatiouc  suhlimiiim 


creaturarum  ;  uinh;  suhdil  :  Ecce  ifitei 
sanclos  ejiis,  idcst  augelos,  ^cmo  itnmu- 
tahilis,  scilicct  per  uaturam  propriam, 
sed  solum  douo  diviua^  gratia*,  quin 
possil  iu  pet^.catum  deilecli  :  Et  cwli,  qiii 
teiieut  suprcmiim  locum  purilalis  iuler 
cori)ora  :  \un  sunt  mundi  in  cons/jcctu 
cjus,  idest  per  comparationem  ail  ipsiim, 
(luia  sunt  materiaics  et  corporalcs  ot 
inutahiles.  Tcrtio  iinpugiial  idcm  cx 
propria  couditioue  ipsius  Job,  quasi  a 
miuori  concludens  :  Quanlo  majis  tiho- 
nwiahilis,  per  peccatum,  Et  inutilis^  per 
dcfcclum  justilia'.,  IJomo  qui  hibit  qiiasi 
aquam  i/iiquitalcm,  idest  qui  pr(t  nihilo 
etahsquc  aliquaohscrvatione  iniquilalem 
commiltit.  Qui  euira  bibit  vinum,  cum 
aliqtia  ohservatione  hibit,  ne  inehrictur; 
quod  iii  potii  aqua)  nou  observatur.  lu 
hoc  ergo  ipsum  Joh  notat,  quod  de  facili 
ad  iiiiquitatem  dcclinarct,  sicut  ah^iuis  de 
facili  et  in  promptu  hahet  quod  aquam 
bihat. 

Ostendam  tihi^  audi  me  elc.  Pusltjuam 
Eliphaz  reprehenderat  Joh,  quod  Dcum 
ad  disputationcm  provocaverat,  et  quod 
de  sua  Juslitia  praisumehat,  tunc  repre- 
hciidit  cum  de  vcrhis  quai  dispulaudo 
dixcral,  ct  praicipiie  de  iUis,  Arhitraris 
me  inimicum  tuum  :  contra  folium  quod 
vento  ru/jitur,  ostcndis  potentiam  tuam  : 
et  /wsuisli  in  ne/'vo  pedetn  yncuni.  Et 
primo  excitat  altenlluuem,  dicens,  Os- 
te/idam  tihi  scilicct  illud  quod  a  Deo 
iliiarebas.  Audi  nie  attente.  Uude  autem 


•  Al.  desuQl   sequcatia  verba  usque  ad  :  ■<  primo 
quideiu  etc.  » 


CAPUT  XV 


101 


ostiMiderc  possit,  maiiifestat  subdens, 
Qiiod  vidi,  scilicct  cx  proprio  intcllectu 
invcnicns,  Narrabo  tlbl.  Et  iterum  nou 
crubcscain  dicere  quod  ab  aliis  audivi, 
eos  in  auctoritatem  inducens  :  Quia  m- 


tur  contra  Deum,  el  in  nocnmentum 
hominnm.  Dies  autem  snos  dicit,  nou 
dies  vitffi  cjus,  sed  dies  potestatis  vel 
prospcritatis.  Setl  (jnia  voluntas  nocenJi 
est    homini    a    seipso,  potestas   aiitcm  a 


pientes  confitentur .,    et   non    abscoruiunt  Deo  ;  iion  potcst  scire  (luanto  tempore  ei 

patres  suos,  a  quibus  scilicct  sapientiam  detur   potestas    iinplcndi    suam    impiara 

perceperunt  :  hoc  enim  insipientium  est  vohmtatem  ;  unde  subditur  :  Et  nurnerus 

ct  superborum   ut  qna^  ab  aliis  acccpe  annoinim  incertus  est  ti/rannidi  ejus  :  et 

runt,  sibi  adscribant'.  Kt  quare  uon  sint  ex  ista  incertitudine  sequitur  suspicio  et 

abscondendi,  cx  corum  dignitate  oslen-  timor  ;  quam  consequenter  describit  di- 

dit,  ciim   subdit,    Quibiis  solis    data   est  cens  :  Sonitus  terroris  seynper  in  auribi/s 

terra.  Et  potcst  hoc  inditrcrcntcr  ct  sub  istius  :  quia  scilicct  ad  qiicmhbet  rumo- 

eodem  sensu   refcrri,  vel  ad  sapientes^,  rem  timet  aliquid  conlra  se  parari,  (|uasi 

vel  ad  patres  sapicntium,  quos  vult  in-  de  nullo  confidens  :  propter  quod  subdit: 

tehij^i  etiam  sapicntcs  :  sapientibus  cuim  Et  cum  pax  sit,  ille  insidias  sitspiratur  : 

sohs  terra  data  cssc  dicitur,  quia  bono-  idest  cum  nulhis  contra  cum  aliquid  mo- 

nim  terrenorum  ipsi  sunt  domini,  ulcn-  hatnr,  ipsc  tamen  dc   omnitius  f(^rmidat 

tes  eis  ad  suum   bonum  ;  insipientes  au-  pcr  suam   impiam   vohmtatem,  (]ua   pa- 

tom    utuntur    eis    ad    suum    damuum,  ratiis  esset  omnil)us  iiocerc.  (Inm  autcm 


secundum  ilhid  Sapien.  xw,  il  ;  Creatu- 
rse  factx  sunt  in  muscipulam  pedibus 
insipientium.  Et  ilcinin  ad  eorumdem 
digiiitatem  ostendendain  subdit  :  Et  non 
transibit  aliemis  pcr  eos-  :  quia  videhcct 
ii  (jiii  sunt  a  sapientia  alieiii,  consortio 
sapiciitium  annunuMari  iion  possunt,  vcl 
quia  sapientcs  ab  exlraiicis  non  snppcdi- 
lanliir  :  pcr  illos   cnim   alicnus  transire 


aliqnis  dc  ahquibus  suis  inimicis  timet, 
speraie  potest  libcrationem,  etiam  si  ad 
horam  succumbat,  pcr  adjut(»rium  ami- 
corum  :  sed  illc  qui  dc  nullo  coididit,  scd 
dc  omnibus  timet,  non  polcst  spcrare 
quod  post  oppressioncm  rcb^vctur  :  et 
idco  subdit  :  \o/i  credit  quod  rcrrrfi  pos- 
sit  de  tenebris  ad  /ucem,  idcst  dc  slatii 
adversitalis  ad  statum  prospcritatis.  Cir- 


dicilur,  qui  ab  arniuo  alicno  viiicuntur  ct      Gumspectans  iDulitpie  (jladiutn,    idcst   ex 


subjicinnliir. 

Postcjuam  auditorem  attcnlnm  rcddi- 
1  dcral,  jam  contra  verba  .lob  (hspiitantis 
respondcre  conatiir  :  ex  (luibus  duo  in- 
ttdhgil  :  primo  (piidem,  (|uod  .lob  in 
auf^uslia  vX  timore  viveiiat,  quasi  Deo 
cum  pcrsoquentc,  ct  insidias  ei  ponente, 
(piia  (lixcrat,  Arbitraris  me  inimicum 
tuum  :  ct  obscrvasti  (mnus  scmitas  nwas. 
Sccnndo,  (juia  i\v  siia  consnn»|)liomv  crc- 
debat  eiim  diibilarc,  quia  dixcrat  :  Scri- 
bis  contra  ?ne  anutritiulines,  et  co/isu/nerc 
me  vis  peccatis  (ulolescentise  mea'>.  Prinio 
crgo  lo(jnitui'  contra  primiim,  ct  s(HMind<) 
contra  secnndiim,  ibi,  Uabit(tbit  iti  civi- 
tdlibus  dcsol(tlis.  Ostcndit  cr;^o  jjrimo  cx 
ijua  radicc  |)ra>(licta  sns|)ici()  iii  cordc 
.lol)  orialiir,  (jnia  cx  cjiis  impiclalci  cl 
V(tliinlalc  noc^Midi  ;  iindc  dicil.  Citnclis 
dicbifi  suis  inipiits  superbil,  idcst  cxlolli 


omni  partc  iniinicos  sibi  immincrc  vi- 
(hMis  :  ct  lioc  spccialitcr  dicit  propt^M"  lioc 
(jnod  .lob  dixcral,  Quasi  pulrcdo  consu- 
me/idus  su//i,  et  cptasi  veslitnr/itum  quod 
comeditur  (t  linca.  I'cr  (jnod  inhdlcxit 
Elij)haz  .lob  desi)(Marc  do  sua  liberalionc. 
(]oulinf.^it  autcin  ijuaniio(juc  (jnod  ali(juis 
tyranniis,  clsi  .ib  omnibns  cxlrancis  ti- 
mcal,  habct  lanuMi  alios  l;uuihan»s  cl 
(ionicsticos,  cnm  (jiiiliiis  scciirc  convor- 
salur;  scd  i|iiaii(lo  cst  suj)iM'al)iindaiiH 
malilia  cjns,  cliain  a  doincsticis  suls 
tiiucl.  ciiin  (piibns  \ivit  ;  nndc  sc(jiiitur  : 
Citm  se  //uirrrit  ad  ipi,vrcnduiii  patwm, 
/iiiril  (ptod  paratits  'iil  in  tnn/nt  ejus  trnr- 
braruin  dics,  idcst  mortis  :  ijiiasi  dical. 
Non  s(duin  insidias  siisjticatiir  in  actibn.s 
cxlcrioribus,  in  (juilins  nccesso  habct 
cuin  cxtraimis  conv«M-.sari.  scd  cliain  in 
actibns  donuu^ticis  coiucdciido  ut  biboiulo 


I  Al.  sic.  lc^^iiur  :  »     A  (Hiil)as  seiliffl  sa|ii«"iitiani 
pprr.c|>iTiiiil.  iil  miitni  M^Herebaut  :  el  qmire  ulc.  •• 


^  Al.  il<'u*t.  :  ••  vrl  aii  Mi|ii(>iilr». 


102 


I.N  JOH 


pt  luijtismodi,  a  (lomosticis  snis  mortom 
sibi  i»arari  (irdrus  :  r\  cmu  ipsi^  sit- 
timoat  (io  (»iunil)us,  iioii  (luicscit,  scd 
coutra  oos  (juos  tiiuct,  sciupcr  ali(|iii(l 
macliiuatur,  (>l  sic  croscit  oi  timoris  oc- 
casio  ;  iiudo  subdit,  Tcrrr/nt  vutn  trihu- 
/dtio,  scilicct  al>  aliis  sibi  imiuincus  :  Ht 
anf/usfifi  vnllfihit  fvttn ,  scilicct  pcr  morlis 
tim(»rom  cx  (uuiii  pai  lc  :  Sicut  rvt/vtti  qui 
pra'ptirfitur  ail  jnwliuin.  Kox  oniiu  (jui 
pra'paratur  ad  pradium,  sic  auguslialur 
timure,  uo  pordat,  quod  tameu  molitiir 
iuimicos  dostruore.  Quo  autcm  morito  in 
taiitam  misoriam  timoris  iiupius  ot  tyraii- 
nus  devoiiiat,  ostoudil  subdeus,  Tvtentlit 
enitn  miversus  Dvutn  tnanutn  suatn,  con- 
tra  Doum  ageiido  :  Et  contra  otnnipo- 
tentcni  roboratus  cst,  idost  polentia  sibi 
data  usus  cst  coutra  Doum.  Et  quomodo 
coutra  Deum  ogorit,  ostcudit  subdeus  : 
Cucurrit  atlversus  cutn  vrecto  collf),  idest 
suporbieudu  :  per  su[>erbiam  euim  ma- 
xime  homo  Doo  resistit,  cui  per  humili- 
talom  subjici  debet,  secundum  illud  Eccl. 
X,  14  :  /nitiutn  superhix  hotninis  aposta- 
tare  a  Deo.  Et  sicut  ille  qui   Deum  dili- 


gll,  iii  via  ojus  curror^;  di*  ilnr  proptor 
pr(»mptitn(linciu  V(jbintatis  ad  scr\  icndnm 
oi,  ita  ol  sn[torbus  [»r(»pler  |)ra'siiiu[»tio- 
uem  s[»irilus  coiitra  Deum  currere  dici- 
tur.  Su[»erbia  aiitom  ex  abuudautia  tom- 
poralinui  rcium  oriri  solct  ;  et  ideo 
so(initur  :  AV  piiif/ui  cvrrirv  arinatus  vst, 
scilicct  coulra  Doiim  snporbioudo.  1'iu- 
giiodo  ouim  cx  abnndantia  Iiumorum 
creatiir,  uiide  abuiidauliam  tem[»oraIium 
signilicat.  Siciit  aulem  Iiiimiiilas  princi- 
pium  est  sapienlia»,  ila  superbia  sapien- 
tiai  ost  impodimciitum  ;  iiiidc  sequitur  : 
Opvruit  ff/ciein  vjus  crassitudo  :  per  ope- 
rimoulum  ouim  facioi  impodimenlum 
coguilionis  desigualur  ;  ncc  solum  opu- 
Icntia  quffi  cst  superbi;o  causa,  iu  ipso 
iuvenilur',  sed  etiam  ad  collalerales  ojus 
derivalur  :  unde  sequilur  :  Et  de  /ateri- 
hus  ejus  arvina  dvpvndvt  :  por  qiia'  om- 
nia  sigiiificare  iulcudif,  quod  Job  ex 
opulenlia  in  superbiam  iucidit,  per  quam 
contra  Deum  se  erexit,  et  lyraunidem  in 
homines  exercuit ;  el  idco  in  hanc  suspi- 
cioncm  devenit,  ut  Deum  sibi  adversa- 
rium  et  insidiatorum  suspicaretur. 


LECTIO   III 


Ilabitabit  in  civitalibus  desolatis,  et  in  domibus 
desertis,  qua;  in  tuiuulos  sunt  redactae.  Non  dilabi- 
lur,  uec  perseverabit  substantia  cjus,  uec  mittet  in 
terram  radicom  suam,  noc  recedet  de  tenebris. 
Ramos  ejus  .arefacict  namma,  el  auferclur  spiritu 
oris  ejus.  .Non  credet  frustra  errorc  deceplus,  quod 
aliquo  pretio  redimeudus  sit.  Anlequam  dies  ejus 
impleantur,  periltit,  ct  manus  ejus  arescent.  Loede- 
tur  quasi  viuca  in  i>rimo  florc  botrus  ejus,  et  quasi 
oliva  projiciens  florem  suum.  Cougregatio  enim 
hypocritae  sterilis  :  et  ignis  devorabit  tabernacula 
eorum  qui  munera  libenter  accipiunt.  Concepit 
dolorem,  et  peperit  iniquitatem,  et  uterus  ejus 
prseparat  dolos. 

Postquam  osteudit  Eliphaz  angustias 
timoris  quas  impius  palilur,  etiam  iu 
stalu  prosperitalis  oxi.slcus;  uiiuc  lo([ui- 
tur  de  amariludiuibiis  (luibus  iii  advcrsi- 
tatem  dojcctus  consiimilur,  proplcr  Iioc, 
quod  Job  dixorat,  Scrihis  contra  me  ama- 


ritiidines,  et  consumere  me  vis  peccatis 
ado/escentige  mese.  Inter  alias  amariludi- 
nes  primam  ponit,  quod  efficitur  fugiti- 
vus.  Est  autem  fugilivorum  consuetudo, 
quod  loca  occulta  et  iuhabitata  qui^ruut ; 
et  ideo  dicit  :  Hahitahit  iti  civitatihus 
deso/atis,  et  iii  doniihus  dcsertis,  qux  in 
tumu/os  sunt  redactx  :  hujusmodi  cnim 
loca  consueverunt  esse  fugitivorum  re- 
ceptacula.  Secundam,  quod  suis  diviliis 
spoliatiir ;  unde  dicit,  'Son  ditnhitin\  ut 
scilicet  de  uovo  divitias  acquirat  :  Kec 
pvrsvverahit  substantia  vjus,  ut  divitias 
prius  ac([uisitas  reliuore  possit.  Tortiam 
pouil  iiu[»ossiI)ililalcm  recu[»erandi,  di- 
cens  :  Xec  tnittet  in  terram  ratiicem 
suatii  :  arbor  enim  si  exlirpotur,  et  ite- 


•  Al.  810  legitur  :  «  nec  solum  opulentia  causa  in 
ipso  invenitur.  » 


CAPUT  XVI 


103 


nim  plantelur,  convalescit,  si  in  terram 
miltat  radicem  ;  sed  si  in  terram  radicem 
mittere  non  possit,  non  potest  iterum 
convalescere  :  et  quasi  hoc  exponens, 
subdit,  Non  recedet  de  tenebris^  idest  de 
statu  adversitatis  :  et  rationem  redeundi 
ad  lucem  assignat  subdens,  Ramos  ejus 
arefaciet  flamma  :  arbor  enim,  si  extir- 
pata  fuerit  ramis  virentibus,  adhuc  re- 
manet  spes  reparationis,  quia  possunt 
inseri  vel  plantari  ;  sed  si  rami  combu- 
rantur,  nulla  spes  ultra  remanet  recupe- 
rationis.  Rami  autem  hominis  sunt  filii 
et  alia^  person»  conjuncta^,  per  quas  ho- 
mo  itjterdum  a  statu  adversitatis  resur- 
gat ;  sed  tilii  Jol)  occisi  erant,  et  ejus 
famiHa  perierat,  et  ipsemet  infirmitato 
oppressus  erat  :  quod  innuit  subdens  : 
Et  auferetur  spiintu  oris  sui,  idest  super- 
bia  verborum  suorum.  Et  non  posset 
aliquo  modo  recuperationem  sperare, 
nec  ctiam  a  Deo,  quem  superbia  verbo- 
rum  offendit ;  unde  subdit  :  Non  credet 
frustra  errore  deceptus^  quod  aliquo  pre- 
tio  redimendus  sit,  idest  quod  aliquo 
auxilio  liberandus  sit  dc  tribulatione. 
Quartam  amaritudinem  ponit  abbrevia- 
tionem  vita;  ;  unde  subdit  :  Antequam 
dies  ejus  impleantur ,  peribit.  idest  mo- 
rietur,  antequam  perficiatur  tempus  ajta- 
tis  ejus  :  Et  manus  ejus  arescent,  idest 
ejus  filii  et  propinqui  deficient ;  et  subdit 


exemphim  dicons,  Lsedetur,  quasi  vinea, 
botrus  ejus,  in  primo  fiore  :  quai  (juidem 
Iffisio  ex  frigore  solet  accidere  :  unde 
significat  extcriorem  persecutionem  :  Et 
quasi  oliva  projiciens  florem  suum  :  quod 
solet  accidere  ex  ahqua  interiori  causa  : 
unde  signat'  meritum  adversitatis  ex 
parte  ipsius  qui  palitiH-;  unde  de  hoc' 
subdit  :  Congregatio  enim  hypocritx  ste- 
rilis^  idest  illa  qua3  congregautur  ab 
hypocrita,  infructuosa  redduntur  :  Et 
iifnis  devorabit  tabernacula  eorum  qui 
libenter  munera  accipiunt :  fit  enim  in- 
terdum  ex  divino  judicio,  ut  ea  quae 
male  acquisita  sunt,  de  facili  consuman- 
tur ;  et  hoc  dicit  notans  Job  de  impietate 
et  liypocrisi^  quasi  propler  hujusmodi 
peocata  ci  adversitas  acciderit.  Et  addit 
tertium  punclnm ',  scihcct  dolositatem  ; 
unde  sequitur  :  Concepit  dolorem^  idest 
pra:^excogltuvit  in  corde  suo,  (jualiter  ahi 
dolores  inferrct  :  cjus  (luidcm  conceptus 
partiis  est  nocumentinn  iiijusto  illafum  ; 
unde  sequitur  :  Et  pepcrit  iniquitatem. 
Adjuugit  consequenter  modum  quo  per- 
ficiat  dicens,  Et  uterus  ejus  prxparat 
dolos  :  hypocritarum  enim  est,  nou  ma- 
nifeste,  sed  dohxse  aliis  nocumentum 
inferre.  Per  uterum  autem  cor  intelhgi- 
tur,  in  quo  fiunt  conceptus  spiriluiUes, 
sicut  in  utero  conceptiis  corporales'. 


CAPUT    DECIMU\r    S  E  X  I  U  M 


LECTIO   I 


Respontlcna  (lutem  Job  dixit  :  Audivi  frcqucnter 
tnlid,  consoltttorcs  onerosi  vos  omncB  ostis.  Nuni- 
i|nicl  hahcliunl  fiiicm,  vcrl)ii  vcutDsii  ?  iiul  nlii|uiil 
til)i  uiolcsliiMi  f!sl  si  lo(|uaris?  Polcrani  cl  cffo  sinii- 
lia  vcslri  lo((ui,  at([uc  utiuani  essct  anima  vcslra 
niiiuia  inca,  Coiisolarcr  ct  cgo  vos  scrmouihus,  ct 
movcrcm  cnput  meum  super  vos.  Hohorarcm  vos 
orc  inco,  ct  inovcrcm  lahia  mca  i|uasi  pnrccna 
vohis.  Sctl  ([uid  nj^am?  Si  locntus  fiu-ro,  iioii  (piics- 


cil  dolor  iiicns;  ct  si  Incucro,  non  reoodol  a  me. 
Nunc  (uitcm  o|)|iressil  mc  dol»r  uumii»,  el  in  nihi- 
liiiu  rcddcli  siiiit  omncs  nrlii^  mci.  Itiigin  nxtrn 
toliinoniiiiu  diciint  coiilra  mc,  c(  siHcitatUA  fnl«H 
lo(|iiiis  advcrsiis  rncicm  mcnm,  conlr.idictMi*  mihi. 
Coilc^it  ruroriMii  siiuiii  iii  iiic,  i't  coiiiiiuiian*  iiiihi 
iiirrcmiiit  contru  iiic  dcnlihiis  suin  :  hunli*  nnMi* 
lcrriliilihus  ociilis  iiic  iiitiiilii!i  cst.  .Vpenicrnnt  »11- 
pcr    mc    ora    sii.i,    ci    cxprohanlcs    pfrrui*!*«'runl 


'  Al.  :  "  siguilicat.  »  —  '  Al.  ;  «  hoc  merito.  » 


*  Al.  :  "  poccatnm.  ■>  —  »  Al. 


uainrolc*.  • 


iO\ 


IN  .lOB 


iijit\il|fini  iDCMiii.  ^iitidli  Miiit  iiifiiis  ni«'i!<.  Ooiii-liisit 
nic  nniH  ii|iiiii  iiiii|iiiiiii,  i't  iiiaiiiliiis  iiii|iiiiriiiii  ni*> 
trailiilit.  K^o  illc  i|iiiiiiiluiii  ii|iiilciitiis,  rc|iciitc  ron- 
Iritii!^  siiiii  :  ti-iiiiit  rcrvii-ciii  iiicain,  iinirrcf^il  iiic, 
el  |iiisiiit  iiic  xilii  i|iuic>i  iu  .-«i^tniiii.  ('.irriiiinlcilil  iin- 
liincciw  Kiii»,  roiiviiliicrnvit  liiiiiltos  nieos,  iiun 
pt!|ii>rcil,  cl  ofTiiilit  iu  tcrra  viticcra  nicn.  Couciilit 
Uic  viiluerc  sii|ii>r  viiIiiiik;  irriiil  iii  iiic  i|iin.si  ^ifjas. 
Sai-ciiiii  ciiiisiii  supcr  ciilciii  iiicani.cl  ii|icriii  i-iiicrc 
rnniciii  iiicain.  Fai  ics  incn  iiiliiuiiiit  u  llclii,  cl 
I)ul|iclira>  nict»  culi^averuut.  Ilifc  pns^us  suiu  nbs- 
«luc  iui<iiiitatc  luniuis  uica',  ciiiii  lialicrcui  iiiuinlas 
mi  Dciiiii  jircccs.  Tcria  iic  o[iciias  saiimiiiniii 
uieiiiii,  uci|ue  iuvcuiiit  iii  lo  Iim-iiiii  latciuli  cl.iiiior 
Uieus.  Eece  cuiui  in  r.cln  i.>ii-  m.Mis,  ot  eouscius 
IU0U8  in  cxceloi!). 


Eliph.Tziijsua  rcsponsionedtiriiiscoiitia 
Jol)  lociiliis  fii(M'at  :  iiii(l(>  .Joh  iiipriiicipjo 
siii  scriiioiiis  (Mim  argiiit  d»^  incoiiveuiciili 
consolalioiK^   :   prinio    (jnidem    (juia    fre- 
t^uenter  eadem  repelel)at  tam  ipso  quam 
amici  ejus  ;  unde  dicit,  Andivi  frequenter 
ta/ia ;  quasi   dicat,   Yestr.i  locutio    circa 
idom  versatiir  :  diversis  onim   verbis  ad 
idem  inteiidelianf,  scilicet  ad  argnenduin 
.lol),  (juod  pro  peccatis  siiis  in  adversita- 
tes  inciderat  ;  cf  ideo  subdit,  Comoloto- 
res  onerosi  vos  eslis  :  cousolatoris  enim 
pfficium  esf  ea  dicerc  qnibns   dolor  miti- 
getiir.  OnerosMs  ergo  consolator  cst,  qni 
(?a  loqnilur  (pi.e  niagis  animum  cxaspe- 
rant ;    possent    tamcn    hivc    excusamen 
liabere.   quando    ad    utilitatem    aliquam 
verba  cxasperantia  proferrcntnr,  ct  vcri- 
tatcm  confineient,  aut  etiam   brcviter  et 
perfran.scnndo  dicercnfur.  Sed  si  aliquis 
vcrba   exasperantia  coiitra  contrisfatum, 
falso,    innfilifer   et   prolixe  piosc((iuitnr, 
oncrosus  consolator    vidcfur ;  nndc   snb- 
dit  :  Nnmtjnid    hahelnint    fineni     verba 
ventosa?  in    hoc   cnim  quod  dicit,  Nion- 
qnid  /tabednnf  /inem,  ostciuVil  quod  pro- 
lixe  immorabantnr   circa  vcrba    cxaspe- 
rantia ;  in    lioc    vcro   quod    dicit,    Verda 
ventosa,  ostendif  (luod    inutilia    et    falsa 
erant,  soliditatem  non  babcntia.  Ostcndit 
autem  conseiiuenter  quod  non  erat   pari- 
tas  ex  utraiine  parte  in  Iiac  disputatione  : 
quia  amici  .lob   absqne  molestia    ]o(|nc- 
baiifur  ;  niide  dicit,  Ant  alif/uid  molestnm 
tihi  rst,  si  /of/i/aris.*  (jn.isi  dicaf  :   jdeo  ea 
proli.\e   lo(iueris    in    meain   caliimniam, 
quia  ex  h(jc  nullo  in(jdo  in(destiiun  senfis. 
Job  autem   molcstabatiir.  Ef  ne    aliquis 


vre(U'ret,  (luod  haM*  dispulalio   os.sel  faci- 

Vhh'  anrnis  .lob  pr^q^fcr  cininenfem  scieii- 

tiain,  Job  anliMU  inolcsla  pi  (ipl(!r  scienti.'e 

defectuni  :  hoc  excludil   ostciidcns,  (jiiod 

bi  ailversilale  non  depriinerclnr,  cl  esscl 

in  stalii  ainicoriiin  Kuornni,  similia  lo(|ui 

posscl  :  iind(!  dicil  :  Poterani  ct  e(jo  simi- 

/in  voliis  lofjni,  scilicef  si  advcrsitalo  iiou 

gravarer  :  ef   hujnsmodi  rei   ex|)erien(l,-i* 

sibi   facnlfafem  '  desiderat   dicens,  Atqne 

nlinam  vsset  aiuma  vestra pro  animn  mea, 

ut  scilicct  vos  adversitatom  pafercmini 

quain  ego   palior  :  (|uod    (juidem   dicit, 

iion  arfectu  odii  aut   livore  vindicta*,  sed 

ut  a  cru(l(ditate,  (iiia  iilebanlur  suis  vcr- 

bis  Job  exasperantes,  revocarciitiir,  dum 

sentirent  sibi  esse  aspcra  verbasimilia,  si 

eis  dicerentur  ;  undc  subdit,   Como/arer 

et  ego  vos  sermonibns.  scilicct  similibus 

quibus  vos  me  consolamlni  :  Et  moverem 

capni  menm  super  vos,  in  signum  com- 

passionis,  vcl  in   signnm   reprobationis, 

siciit  vos  mo  argiiifis  :  Et  etinm  rohora- 

rem  vos  ore  meo,  iio    per  impafienUam 

deficerctis  :  Et   moverem    /abia,   sciliccl 

ad    loquendnm    :    Qnasi  parcens    vobis, 

idest  simiilans  mo  cx  misericordia  quam 

ad  vos  habcrem  loqui,  sicut  vos   contia 

mc  facitis.  Sic  igitur  lovo  essct  mihi  lo- 

qui,    sicut   et  vobis,  sl   in   slatii   vest:'o 

essem  ;  sed  nunc   impodior   dolore,    qui 

non  tollitur,  nequelocutiione,  ncc  tacitnr- 

nitafe  ;  undc  subdit  :  Sed  qnid  agam?  si 

/ocutns  fuero,  non   quiescet  do/or  meus ; 

et  si  tacufro,  non  recedet  a.  me.  Esf  aufem 

duplex- dolor  ;  unus  quidcm  inferior,  qui 

trislitia  noininalnr,  proveniens  cx  appre- 

hensione  alicnjus  mali  inh.-erentis ;  alius 

autem  est   dolor  exterior,  (lui    est  dolor 

sccundum    sensum,  pnta    ex    divisione^ 

confinui  proveniens,  vel  cx  arKino  hujus- 

inodi.  Primus  quidem  igitur  bonim  dolo- 

rum  collocutione  tolli  pofesf,  non  autera 

secundus  ;  ct  ideo  consc^iuenter  oslendit, 

qiiod   intelligit  de   hoc   secnndo   dolore-, 

qui    verbis  non    tollitnr ;   diccns,   Nunc 

autem  opjjressit  me  do/or  meus,  idesl  ira- 

pedivit  me,  ne  f.iciliter  (>l  libeie  ufi  pos- 

sim  ratiocinafione,  siciit  anlea  solebain  : 

nara  ciira  est  dolor  vehemens  in  sensn, 

oportet   quod  inleutio  anima.'  rcvocetur 


«  Al. 


■M  i|.ieiidir  sibi  facilitaleui  etc.  » 


*  Al.  :  sut^tractioup.  » 


CAPUT  XVI 


fO 


o 


vel  impediafur  ab  intcllectnulium  consi- 
(lerationo.  Et  quod  de  dolorc  corporali 
iiitclligat,  ostendit  suhdens,  Et  tn  niln- 
lum  redacti  sunt  omnes  artus  mci  :  om- 
nia  enim  momhra  ejus  vulncrata  erant, 
sicut  supra  dictum  est,  quod  Satan  per- 
cussit  Joh  iilferc  pessimo  a  planta  pcdis 
usquc  ad  vcrficcm.  Et  non  solum  dissipa- 
tiones  mcmhrorum  dolorcm  scnsihilcm 
mihi  ingerunt,  sed  ctiam  sunt  in  argu- 
mcntum  contra  me.  Amici  enim  Job 
videntes  eum  sic  ulceratum,  cx  hoc 
argumcntabantur  quod  graviter  peccas- 
set,  putantcs  hoc  ci  in  paMiam  peccati 
accidissc ;  et  hoc  cst  quod  sequitur  : 
Rugge  mcie  tcstimonium  dicimt  contrn 
mc  :  ex  infirmitatihus  enim  corrugatur 
corpus  propter  humidi  consumptionem, 
sicut  et  sencctutc.  O»*^rnodo  autcm  rugw 
contra  ipsum  tcstimonium  pcrhihcant. 
ostendit,  subdens,  Et  suscitatur  falsilo- 
quus  advcrsus  fncicm  meam  contradiccns 
mihi  :  falsum  cnim  dixcrat  Eliphaz, 
quod  propter  pcccatum  iu  hanc  intirmi- 
tatem  incurrissot.  Vel  potcst  dici,  quod 
Job  intellexit  per  Spiritum  sanctum  suam 
advcrsitatem  a  diabolo  procuratam  Dco 
permittente  :  unde  quidquid  passus  cst, 
vel  in  damnis  suis  ct  flHorum,  vel  in 
proprii  corporis  ulcere,  vel  ctiam  in  mo- 
lestatione  uxoris  ct  amicorum,  totum  hoc 
diabolo  attribuit,  (piasi  in.stiganti.  fpsum 
ergo  vocat  falsiloquum  contra  suam  l;i- 
cieux  auscitatum,  (|uia  intclligebat  insti- 
gantc  diabolo  nmicos  suos  contrydicentes 
ei  :  ct  secundum  buiu;  sccundum  scnsum 
plauius  est  (]uod  scquitur  :  Col/c(jit  fu- 
rorem  suum  in  mc  :  vidctur  cnim  diaho- 
lus  totum  furorcm  suum  contra  Joh  col 
logis^se,  dum  omni  modo  uoccudi  ipsum 
impugnavit  :  (;t  non  solum  in  pra'lcrito 
mo  aldixit,  sod  cliam'  in  futuruiu  mihi 
comuiiiialur  ;  cl  hoc  cst  (|uod  s(M|uiliir  : 
Et  c<niunin(i)is  inihi  infrcmuit  contra  nic 
dentibus  suis  :  ci  kxiuilur  pcr  siniililiidi- 
niun  bcstia»,  (lu.i'  homini "  comininando, 
dcutes  coulra  ipsiiiu  [)iir;il.  Moc  ;iulcm 
dicit  proplcr  lioc,  (piiji  Elipli;i/  iisiinc  ;i(l 
morfcni  ci  siib  pcisona  ini|>ii  ui;il;i  iin- 
miiuirc  pr;i'nunli;iv(!r;il  :  iiilc!ligch;it 
autc,ui,  liujusmodi   couMuilialionos  per.  us 


Ehpluiz  a  diabolo  csse  procuratas  ;  et 
idco  diccb;it,  (piod  dcntilius  contr;i  cum 
infrcmucnit.  \on  soliiiu  ;int('ui  Elipluiz 
vcrhis  coinminationis  conlra  cum  usiis 
fuerat,  mala  pra-nunliando  :  sed  eti;im 
de  f;ictis  cjiis  malc  judicaverat,  cum  im- 
pium  et  hypocritam  nominaiis  ;  ct  ideo 
suhdit  :  Ilosfis  nieus  terrihilihus  oculis 
me  intuitus  cst  :  pl.icidis  cnim  oculis 
ahqucm  aliijnis  intuctur,  quando  f;icla 
ejus  bcnignc  intcrprcfatur  ;  sed  (piando 
bona  iutcrpretatur  in  maliim,  tunc  tcrri- 
bilihus  oculis  intuctur ;  ct  idco  suhdit  : 
Aperuerujit  super  mc  ora  sua,  scilicct 
amici  mci  ab  hoste  mco  iustigati  :  et  hoc 
exponit  siihdcns  :  Exprohrantcs  percus- 
scrunt  maxiUam  mcam  :  illc  cuim  diciliir 
aliquem  in  facicm  percutcrc,  (iiuindo  ci 
improperium  iu  facie  dicit  :  jimici  autem 
Joh  multa  impropcri;i  contra  cum  dixe 
ranf,  peccata  '  exprobrautes.  Et  quia  justi 
homiiies  videntcs  pccc;ita  puniri,  dc  jus- 
titi;i  l;i'taiitur,  sccundum  ilhid  Psal.  i.vii, 
H  :  Lxtabitur  justus  cum  vidcriX  rindic- 
tam;  amici  Job  sc  justos  rcputanlcs,  Job 
aulcm  pcccatorcm,  de  pfenis  gau(lcl)aut 
quodamniodo,  quasi  diviih-p  justitia^  con- 
gratulaiitcs ;  et  idco  .scipiiliir,  Saliati 
sunt  pcenis  meis.  Et  no  ;ili(piis  crcdoret 
quod  Joh  opinarctur  hujusmodi  piciias 
sihi  ;i  Dco  iudichis  non  cssc.  (juia  dixcriit 
ab  hostc  se  c.ssc  afMicfniu,  ad  hoc' pxclii- 
d(Midum  siihdif,  Cnnclusit  mc  Deus  apnd 
ini(/u//m,  idcsf  diaholum,  conccd(>ud()  iu«^ 
scilicct  potcstati  ipsiiis  ;  Et  manihus  i/n- 
jriorum  mc  t/'(n}idit^  (]u;infiiiu  ;itl  cos  (jiii 
inslinclii  (li;iholi  ciuu  ncI  f;iclis  vol  vcrhis 
;ifnixcr;inl  :  iiilcllc.xit  cniiii  Joh  aftlictio- 
ucs  suas  sihi  jicr  di;iholuiu  iioii  (piidciu 
])(U'  sc,  sed  p(!rmiftciil«»  Dco  irrogatn.s  : 
ct  liujiis  signiiui  cvidciis  ostcndil  qii;!- 
(Iniplicilcr  :  i^riino  (luidciu,  t|uia  ;i  lua- 
xini;i  iirosjicrihilc  noii  i);iul;iliui  ilccitlit, 
siciil  coiisiicliiiu  (^st  iii  rchiis  hiiuuiiiis  ; 
scd  siihilo  totalitiM*  corruit  ;  (jiiod  iion 
vidcliir  |)oss(»  siihilo  c;isii  jiccidcrc,  .scd 
ex  sola  (liviu;i  ordiiKilioiie ;  ct  lior  nst 
(piiiil  ilicil  :  E/jn  ille  npulenfus  ifuundnin 
n-jicnff  .laifrifu'^  sum  :  cl  iii  litic  (]iio(l 
(licil.  ()/i//h'/ifus,  tlcsigiijil  tli\  ili.iniiu 
abun(l;iiiliain  ;  iu  Ium;  luitcm  (|ittul  dicit, 


'  Al.  ilt'e<l.  "  i'l.i(iiii.  »  —  '  Al.  :  «  hiijiismoili.  » 


Al.  ;  n  |H>r«uU  intiltn. 


106 


IN  JOR 


///p,  (U\sif,Mi;itMr  claritas  fama-  «-jiis,  i\\m 
nh  lioininihiis  il«'innnslialiatnr.  SccniKlnm 
aiitrm  si^num  <'st,  (|iio,l  totalil«M'  corrnit  : 
nd  ([iiod  sciciKlnm  snlidit,  Tvmiit  cerviccm 
mcitni,  ninfrcf/it  nir  :  i't  lo(|niliir  ad  si- 
militndiiicin  alicnjiis  fortissimi  viri,  (ini 
aliciijiis  dcltilis  ccrvicc  a[»[H('hensa,  cain 
confrin^aM'et,  et  sic  tolalitcr  cnm  do  vitu 
auferrct  :  sic  enim  Joh  videhatnr  totaliler 
pros[)critatis  statiim  amislsse.  Tcrtiinn 
signnin  est,  ([iiod  iion  niia  advcrsilate, 
sed  mnltis  simnl  conciirrcntihns  o[)[)res- 
sns  fnit,  nt  sii[)ra  narratnm  est ;  et  quan- 
tnm  ad  hoo  snhdit  :  Posiiit  me  sibi  rjiiasi 
in  sigmtm  :  ([nod  ponitnr  diversis  sagittis 
fci  iendiim  ;  et  ideo  suhdit  :  Circmmledit 
me  /anceis  suis.  Uhi  tripliciter  multitudi- 
nem  snarum  adversitatnm  descrihit  : 
primo  iiam([nc  osteiidit  sc  cxtcrius  vul- 
iiciatnm  in  rehus  possessis  ;  et  ad  hoc 
[lertinct  (]Uod  dicit  :  Circmndedit  me 
lnnceis  suis  :  res  cnim  cxtcriores  circa 
iios  sunt  quasi  extrinsecae.  Tunc  crgo 
homo  lanceis  adversitatis  circnmdatur, 
quando  in  rehus  extcriorihus  damnilica- 
tur.  Sccundo  aulem  dicit  sc  percussum 
intcrins,  quantum  ad  corporalcm'  afflic- 
tioucm  ;  et  hoc  est  quod  subdit,  Convul- 
neravit  Imnbos  meos  ;  quasi  dicat,  Non 
solum  in  circuitu  lanceatus  sum,  sed  vul- 
nera  pervencrnnt  usque  ad  interiora,  in 
quihus  delectahatur ;  qua^.  per  lumhos 
significantur,  in  quihus  est  delectatio, 
vel  etiam  generationis  origo  :  undc 
etiam  per  lumhos  filii  opprcssi  possunt 
assignari  :  et  insupcr  ostcndit  multipli- 
citatcra  percussionis  ex  acerbitatc  vulne- 
ris,  cum  suhdit,  \on  pepercit,  quasi  re- 
trahens  manum  suam  a  percnssione,  nc 
gravius  ofTenderct ;  scd  gravissime  laesit ; 
et  hoc  est  quod  suhdit,  Et  effudil  in  terra 
viscera  mea,  quia  scilicct  omncs  filios 
suos  et  filias  nna  ruina  oppressit.  Tertio 
ostendit  multitudinem  percussionis  cx 
iis  quffi  in  propria  persona  est  passns  ; 
uudc  suhdit,  Et  concidit  me,  in  propria 
scilicet  persona  :  Ulcere;  Ulcus  proprium 
posuit  supcr  vulnns  mortis  filiornm.Quar- 
tum  signum  est,  quod  cjus  trihnlatio  ex 
divina  providentia  processerit,  cni  resisti 
non  potuit,  uec  remedium   adhiheri,  se- 


cnndiiin  ilhid  ([uod  sii^na  dictiim  est, 
Driis  ritjifs  ira'  nullits  resistere  jiotest ;  ct 
hoc  est  ([iiod  siihdit,  Irruit  in  me  (jitasi 
i/if/'is,  cni  [n<>|ttcr  magnilndinem  potcs- 
tatis  liomo  dehilis  resistcrc  non  [)olest. 
Kt  [tossnnt  luecomnia  intelligi  vel  de  I)eo, 
qni  c(tncliisit,  vel  melins  dc  iniqno,  scili- 
cct  diaholo,  a[)ud  qncm  conclnsit.  II.pc 
omnia  commemoravit  Johde  magnitndine 
su;e  adversitatis,  ad  ostcndendum  quod 
non  de  pari  poterat  cnm  eis  contcndere, 
qni  ah  hujusmodi  adversitatihns  immu-. 
nes  erant.  Verum  Kliphaz  eiim  de  super- 
bia  notaverat,  dicens  :  Quid  te  elevat  cor 
titum  ctc.  qua3  tanto  fuissct  dctestabilior, 
qnanto  per  graves  adversitates  emendari 
non  potnisset,  secundum  quod  contra 
qiiosdam  in  Ps.  xxxiv,  16  dicitur  :  Dissi- 
pati  sunt,  nec  com/mncti. 

Et  ideo  conseqnenter  descripta  sua 
advcrsitate,  ostenditschnmiliatum;  primo 
quidem  quantum  ad  exteriorem  habitiim 
cum  dicit,  Saccum  consui  super  cutem 
meam  :  talisenim  hahituscsthumilitatis  si- 
gnnm.utlcgiturdcNinivitis  Jouai  iii.  Sim- 
literetiam  cinis  adhihetnr  adrecognoscen- 
dumpropriamfragilitatem;  unde  Abiahara 
dixit  Gen.  xvni;  27.  Loquar  ad  Dominum 
meum^  cum  sim  pulvis  et  cinis ;  unde 
suhdit,  Et  operui  meam  cijiere  carnem  : 
legitur  cnim  supra  qnod  in  sterquilinio 
sedcbat  in  signum  hnmilitatis.  Secundo 
ostendit  suam  humilitatem  per  multitu- 
dinem  fletus  :  cujus  duo  signa  ponit ; 
primo  quidcm  tumorera  faciei,  cum  dicit, 
Facies  mea  intumuit  a  fletu  :  ascendente 
enim  multa  lacrymarum  materia  ad  ca- 
put,  facies  plorantium  intumescit.  Secun- 
do  vero  impediraentum  visus  ;  et  hoc  est 
quod  subdit,  El  palpehrx  mex  caligave- 
rtmt^  sciliceta  fletu.  Ad  litteram  propter 
discursum  humorura  visus  oculorum  im- 
peditur.  Ex  iis  autem  quaj  de  gravitate 
suai  adversitatis  pra^misit,  et  de  raagni- 
ludinc  suae  hnmilitatis,  posset  aliquis 
suspicari  quod  ipse,  quasi  recognoscens 
gravitatem  suorum  peccatorum,  se  poeui- 
tendo  humiliaverit,  repntans  se  pro  suis 
peccatis  afflictnra  :  quod  Eliphaz  innnero 
volehat,  diccns,  Ecce  inter  sanctos  nemo 
immutabilis  etc.  :  et  ideo  ad  hoc  remo- 


'  Al.  ;  (I  persoDaruDi.  » 


CA.PUT  XVI 


107 


veiidum  dicit  :  Hsec  passus  siim   absque      aiit(3m    sanguis  ejus    absque    culpa    fuit 


iniquitate  manus  mese  :  per  quod  exclu- 
dit  a  se  peccatum  operum.  Subdit  autem, 
Cum  haherem  mundas  ad  Deum  preces, 
ut  cxcludat  a  se  peccatum  indevotionis 
et  omissionis  :  per  quod  vidotur  respon- 
c^ere  ei  quod  supra,  cap.  xi,  dixcrat 
Sophar  :  Si  iniquitatem  quee  est  in  manu 
tua  abstuleris,Levare  jjoteris  manum  tuam 
absque  macula.  Sed  ad  excludendum  in- 
nocentiam  Job,  Eliphaz  jam  bis  usus 
fuerat  argumento  supraposito  ex  fragili- 
tate  terrenae  natmse  :  nam  supra  dixe- 
rat,    Ecce     qui  serviunt    ei ,   non    sunt 


eflusus,  juslam  querelam  habuit  contra 
efrundentem,  sicut  Gen.  4,  dicitur  :  Ecce 
vox  sanf/uinis  fratris  tui  clamat  ad  me  de 
terra.  Ilic  autem  clamor  laloret,  si  justa 
conquestio  sua  videretur,  quasi  ejus  qui 
pro  culpa  fucrit  punitus  ;  et  ideo  subdit  : 
Neque  inveniat  in  te  locum  latcndi  cla- 
mor  meus  :  ut  scilicet  ex  terrenae  conver- 
sationis  fragilitate  vidcar  injnste  conque- 
ri,  quasi  simul  culpa  punitus.  Verum  est 
autem  quod  difficile  est  honiinem  terrena 
convcrsationc  absque  iniquitate  pecrati 
mortalis  uti.  Non  est  autem  impossibile 


stabiles  :  quanto  ma<jis    ii   qui  hahitant     Deo  ailjuvanle,  qui  efiam  interioris  puri- 


domos  luteas  ?  et  postea  supra  decimo- 
quinto  idem  repetierat  dicens,  CorH  7ion 
siint  mundi  in  conspectu  ejus  :  quanto 
magis  abominabilis  et  hmtilis  homo  :  et 
ideo  ad   hoc  excludendum  subdit,  Terra 


tatis  est  testis;  et  ideo  sultdit,  Ecce  enim 
in  cado  tcstis  meus  ;  (juasi  dicat  :  Ideo 
terra  non  potest  operire  sanguinem,  (juod 
majus  est  testimonium  codi  quum  pra.'- 
sumptio  de  fragilitate  terra'.  Est    autem 


ne  operias  sanguinem  meum  :  et  intelligit     hic  testis  cccli  idoneus,  quia  etiam  cons- 


per  sanguinem  sui  corporis  afffictionem. 
Ilic  autem  sanguis  operiretur,  si  pro  cul- 
pa  fuisset  effusus  :  sic  enim  non  haberet 
gloriam.  Operiretur  autem  a  terra,  si 
occasione  terrenai  fragilitatis  praesumptio 
de  praecedenti  culpa  praesumeretur !   Si 


cientiae  secreta  rimatur  ;  undc  subdit,  Et 
conscius  meus  in  excelsis ;  (juasi  dicat  : 
Ideo  iu  infimo  teri\T  non  potcst  locum 
latendi  clamor  meus  invenire,  (juia  cons- 
cientia  mea  iiota  est  in  excelso. 


LECTIO   II 


Verbosi  amici  mei,  ad  Deum  stillat  ocnlus  meus. 
Atquo  ulinam  sic  jmlicaretur  vir  cuni  Dco  qnomodo 
judicalur  lilins  liomiuis  cum  collega  suo.  Ecce 
enim  breves  auni  Irauseuut,  et  semitam  per  (iuam 
non  revertar  andjulo. 


Postquam  Job  dcscripsit  magnitu(H- 
nem  suae  advorsitatis  et  suam  humilita- 
tem  ct  innocentiam,  procedit  ulterius 
ad  improl)andam  vanam  consolationem 
quam  amici  ejus  fre(iuenter  ei  iteral)ant, 
scilicet  de  spe  tcmporalis  prosperitalis 
recu[)cranda'  ;  un(l(;  (!t  Eliplia/,  supia 
dixeral  :  Numquid  grande  cst  ttt  console- 
tur  te  Dens  etc.  :  iindo  hujusmodi  cou- 
solationis  vanital(;m  osl(Miderc  intendcns, 
pra-mittit  :  Verbosi  amici  mei ;  (luasi 
dicat  :  Vcrba  inania  luihi  prouiillMuf  : 
non  enim  in  temporalibns  recupenuidis 
est  consolatio  mca,  sod    in    l)ci  fruitiono 


adipisconda ;  ct  hoc  est  quod  subdit  : 
Ad  Deum  stillat  oculus  tneus,  idest  lacry- 
matur  pro  Dei  dcsiderio,  secundum  illud 
Ps.  XLi,  4  :  Fuerunt  mihi  /(/crgni.v  nuw 
panes  die  ac  nocte,  dum  dicitur  mihi 
quotidie,  ubi  cst  Deus  tuus  ?  el  ad  oxpo- 
nendum  (luod  dixerat,  subdit,  .\tque  uti- 
nam  sic  judicnretur  vir  cum  Deo,  qttomndn 
judicatur  /i/ius  hominis  cum  col/ega 
suo  .  Jiidicatur  eniui  vir  comuiunis 
alleri  pra'sculialifcr  ailcsl,  ct  iuviccm 
sibi  suas  lationcs  dci>rouiiiiit.  Dcsidi^rat 
crgo  Hct'  pra'scus  existero,  et  ralionoa 
divinoruni  opcniui  ct  jmlici»»ruin  cof?nos- 
cere,  in  ([ik»  rclicitas  buinaiia  consi.Mit  ; 
iii  cnjus  spc  erat  ejus  consoIali(»,  non  in 
vanis  amicoruin  verbis  quibus  rcciipcrn- 
tionein  lcniporalis  i^rospcritalis  proniit- 
tebanl  :  •"•   id<'t>  ad  ostendendaui  vanita- 


108 


I.\  .inli 


Uuii  iiiijusiiiiiili  |iri)iuissiiiiii.s,  siilijiiit^'it, 
Kccr  fnim  fn-rrcs  tinni  Inmseuiil  :  «|uiisi 
(licat,  lloinii  iin>\i  vi\il  l(>ni(M)i'c,  iit  sii- 
pra  .\iv,  (lirtiiin  csl  ;  tciii|i(Mis  uultiii 
vit;('  .lul>  J.ini  tniMsici.it  ina^Mia  |)ars  : 
itiidc  linnos  aiiiii  rcslahant,  iii  i|iiiliiis 
si  csscl  prosiicrilas,  mui  ina^^imin  (•(Hisu- 
lalii)ncin  allcrrct  |H()|ilcr  lcin|ioiis  lirc 
vitalcin.  Kii(>riint  aiil(>in  arK|iii,  <|ui  crc- 
dcliant  li(iniiiii>ni  |i(isi  niorlcin  itcralo  ad 
pricseiilis   vila*    cnrsinn    ic(lir(>  :    cl   sic 


\i(It>ri  jiossct,  i|iioil  in  sjk;  lcrrona"  pros- 
[)crilalis  rcoiii»eran(la'  salt(!in  iii  illa  fii- 
tiira  vila,p()ssol  .loli  coiisolatioricm  liabe- 
ic  :  (1  i(l(>o  ail  hoc  uxcliKlcniliini  siihilit, 
/i/  sriniliiiii  jier  ifuitm  luni  rrcerlur  am- 
buht  :  liomo  cnini  in  liac  nioiiali  vita  pcr 
a'latis  [)iocossiini  tcii(Jil  ad  niorlcm. :  ncc 
in  Iioc  pnjccssu  itcralio  i^otosl  csse,  iit 
scilicet  itcrato  homo  sit  puor,  et  aitutea 
hujnsvitib  peramhulct. 


( :  A  V  U  1     L)  i:  C 1  M  U  M    S  E  P  T  1  M  IJ  M 


LKCTIO    I 


Spirilus  ineus  allcuuabilur,iJie3  ujei  breviabuulnr 
et  solum  luifii  superest  sepulcrum.  Non  peccavi,  et 
in  amariludiuibiis  uioratur  oculus  meus.  Libera 
me,  ct  poue  lue  juxla  te,  et  cujusvis  uiuuus  puguet 
contra  me.  Cor  eorum  longe  fecisti  a  clisciplina, 
propterea  non  exaltabuutur.  PrajJam  poliicetur 
sociis,  et  oculi  filiorum  ejus  deficieut.  Posuit  me 
quasi  in  proverbiuiu  vulgi,  et  exeiupluin  suin 
coraiu  eis.  Cali^-avit  ab  iudignatione  ocidiis  ineus, 
el  membra  mea  ijuasi  iii  nihilum  redacta  sunt. 
Stupeliunt  justi  super  hoc.  et  iuuocens  contra 
hjpocritam  suscitabitur.  Et  tenebit  justus  viain 
suam,  et  muudis  mauibus  addet  fortitudiuem. 


Ostcnderat  superius  Joh  mulliplicitatem 
sua?  afflictionis,  et  mentis  huniilitatem, 
innoceiitiam,  ot  vita^  iiTevcrtil)iHs  hrevi- 
talem,  ex  qua  verhositas  aniicorum  ejus 
conviucehatur;  et  ideo  in  hoc  capitulo 
iiitendit  inanimare  pr.cmissa,  et  finaliter 
oorum  iguorantiam  conchidere.  Primo 
aulcm  incipit  manifestare  '  quod  dixerat 
de  iiroccssu  vita'  hiimauic  ;  et  pra'miUit 
cau.sam  hrovitalis  vita,',  cum  dicit  :  S/iiri- 
tus  meus  attemiabitw.  Vita  enim  corporis 
cst  per  vitales  spiritus,  qui  a  corde  ad  om- 
nia  memhra  dinundiinlur :  qui  quaiiidiii  in 
corpore  diiraut,  corpus  vivit  :  sed  quando 
virtus  caloris  naturalis  incipit  debilitari 


in  corde,  hujiismodi  spiritus  minuiliir. 
Quam  quidem  diminutionem  et  debilita- 
tem  perspiritus  atteiiualioiiem  designat  : 
et  hujusmodi  occasione  causa  subjungit 
effectum  dicens  :  Dies  mei  bremabuntur, 
dehihtas  enim  vitalis  spiritus  ahhreviat 
dies^  vitaj.  Y\  ne  arniuis  crederet  quod 
atlenuatus  spiritus  ifcrum  rohorandus 
esset  seciiiulum  speciem  hujus  vitie  mor- 
tahs,  ad  hoc  excludendum  subdit,  Et  so- 
lum  mihi  superest  sepulcrum ;  quasi  di- 
cat  :  Fiuitis  hujus  brevibus  vita».  diehus, 
nihil  de  praisenti  vita  mihi  rolin(|uitur 
nisi  sepulcrimi,  et  ca  qua'  sepulcro  con- 
veniuiit.  Doindo  alio  modo  consolationem 
eorum  vanam  osteiidit  :  consolabantur 
enim  cum  diceut^s,  hujusmodi  advcrsi- 
tates  propter  peccata  ei  provenisse,  de 
quibus  si  poeniteret,  ad  prospcritalem  re- 
diret ;  sed  ipso  hocexcludens  dicit  :  Xon 
pcccavi  :  quia  scilicct  non  hahohat  con- 
scieutiam  remordontoin  de  aliqno  gravi 
pcccato,  proptor  ([uod  tantas  advcrsilates 
incurrisset  :  uiide  et  Jo.  xxvii,  6,  dicit  : 
Neque  enim  reprehendit  me  cor  meum  in 
omni   vita   mea  :  et   ideo  non  est  coutra 


'  .\lt  :  «  iuauimare.  » 


CAPUT  XVII 


109 


id  qnod  dicitnr  1.  Joan.  I.  8  :  Si  dixeri- 
mus  qiiia  peccatum  non  Iiabemus,  ipsi 
nos  seducimus  :  et  per  lioc  expiiinit 
quod  supra  dixerat  dc  sua  innocenlia  : 
H^ec  passns  sum  ahsqve  iniquilate  mamis 
meee.  Subdit  autcm  :  Et  in  amarkudini 
bus  moratur  oculus  meus.  Pluiaiiter  au- 
tem  dicit  amaritudinibus,  propter  multi- 
plices  adversitates,  quas  supra  enumera- 
vit.  Dicit  autem,  Moratur,  quia  quamvis 
inter  amaritudincs  se  humiliaverit,  sac- 
cnm  consuens  supcr  cutcm  suam,  adliuc 
tamen  amaritudines  pcrseverant.  Atlri- 
buit  autem  amaritudines  oculo  propter 
fletum,  de  quo  supra  dixerat,  Facies  mca 
intumuit  a  fletu  :  et  iterum  :  Ad  Deum 
stillat  oeulus  meus  :  quia  sic  oculus  ejus 
flobat  inter  amaritudincs,  quod  ad  solum 
divinum  auxilium  intcndcbat  ;  et  ideo 
hic  subditur,  Et  libera  me  :  intclligcl)at 
enim  se  ab  eo  solo  libcrari  posse,  qui 
eum  apud  ini(|uum  concluserat.  Non 
autem  sic  se  iiberari  ab  advcrsitate  pelc- 
bat,  sicut  post  adversitatem  prosperita- 
tem  terrcnam  asscqiiuntur  ;  scd  petit  ut 
ad  cclsitudincm  spiritalcm  perducatur ; 
unde  subdit,  Et  pone  me  juxta  te  :  quia 
enim  Deus  est  ipsa  essentia  bonitatls, 
necesso  est,  ut  qui  juxta  Deum  ponitur, 
a  malo  libcretiu'.  l'onitur  autcm  homo 
juxta  Deum,  in(juantum  ci  mentc  appro- 
pinquat  pcr  cof^Miitioncm  vcl  amor(!m  ; 
sed  hoc  quidem  impcrfccte  contingit  in 
statu  via;,  in  quo  homo  impuyiuitioncs 
patilur  ;  et  qui  est  juxta  i)eum  posilus, 
ab  eis  non  superatur.  Pcrrccle  autem  ho- 
mo  juxta  Deum  mcnte  ponitur,  juxta 
sfatum  ultlma^  fclic.itatis,  in  quo  impu};?- 
nationcs  Jam  [)ali  non  polost  :  et  hoc  (!st 
quod  dcsidcrarc  sc;  oslcndil,  dicens  :  Et 
cujusvis  ?nantis  puijnet  contra  me  :  ([uia 
scilicet  (juantumcunniuc  ali([ui  mo  velint 
impuj^Muu'c,  si  juxta  tc  porfecle  posilus 
fucro,  nullius  ini[)ii^nalio  luc  molostabit. 
Hoc  ost  cr^M)  in  (|uo  Job  intor  aniariludi- 
noR  consolaliononi  habobal,  s|)oraus  sc 
juxta  Dcuni  [^ouonduni,  ulii  iin[)ii,!4^iia- 
liones  timcri!  non  [)ossot.  Ilaiic  aiilciu 
spiritalem  consolatioiKMU  ipsiiis  .Idh  aiiii 
ci  6JU8  verbosi  non  iuloHigobaiit  ;  ol  idoo 
subdit  :  Cor  corum   lonqe  fccisti  u  disci- 


plinn^  .scili(;et  tua  spiritali,  per  (juam  doccs 
spiritualia  bona,  coiitcmptis  tcmporali- 
hiis,  speiarc  :  quia'  solis  tcmporalibus, 
ct  intimis  rebus  ad  spiritalcm  altitudi- 
ncm  pervcnirc  non  possunt,  nisi  Jiixla 
Dcuni  ponaiitur  :  ct  hoc  cst  ([iiod  subdit, 
Propterea  non  exaltabuntur  :  et  ex  hoc 
qiiod  longe  facti  sunt  a  disciplina  si>iri- 
tali,  prociHlit,  quod  sola  tcmporalia  Kli- 
phaz  Job  in  consolationom  promittcbat ; 
et  hoc  cst  ([uod  subdit,  Pr<cdam  poHicotur 
S0('iis,  idcst  tcmporaliiim  adeptioncin, 
qua^  uni  advenirc  '  noii  possiint  nisi 
alio  amittcnte  :  unde  tcmporalium  acqui- 
sitio  depra'dationi  assimilatur.  Non  est 
autem  hoc  univcrsalitcr  verum,  ut  [lost 
p(onilcntiain  homincs  lemporalcm  [iros- 
poritatom  rocupcrcnl,  (juia  ncc  honl 
sompcr  tomporali  prospcritate  floront, 
uiidc  suhdit,  Et  oculi  fiHoruin  ejus  defi- 
cient.  Filios  ejus  dicit  illos,  ([ui  cjus  pro- 
missioni  credcntcs,  ex  bonis  qna"  agunt, 
tomporalia  spcraut  ;  siid  quasi  a  s[)C  sua 
decidontes.  Sicut  autcm  bonc  agcntibus 
tcmporalia  Kliphnz  promittchat,  ifa  cfiam 
omncs  adscrsitatos  liunporalos  pro[)tor 
pcccata  cjiis(|ui  patilur,  assorcbat  prove- 
nirc.  VA  quia  Joh  mnltasadvcrsitates  pas- 
sus  crat,  eiiin  iii  oxoin[)lum  apud  viilgus 
poiiehat  :  e!  hoc  cst  ([uod  snbdit,  Pimuit 
me  quasi  procerbium  rulfji,  et  exemplutn 
sum  coram  eis  :  ([uia  scilicot  ad  siiam 
soiilontiam  assoiiMulam  do  caiisa  advcr- 
■silalum,  Job  in  oxemphiin  [)onoliai,  ac  si 
esact  propeccato  [uinitiis.  Pcrfinct  aiilein 
ad  Justoruin  zcliim,  iit  vidonlcs  [lor  fal- 
sam  (Idclriiiain  recliludiiicm  divinorum 
Jiidicionnn  [)orvcrti,  iiidiLjuontur  :  el  idoo 
Joh  coiis(M|iiciil(M'  niagiiiludincin  siii  /.oli 
osliMidil  (hi(>licitor.  Piinio  ([uidtMii.  [»or 
([uaniilaiii  iiuMitis  turbatioiiom  :  ira  eniin 
p»M'  vifiiini  oculiiin  ca'caf,  sod  iia  |)or 
zoliim  ociiluin  fiiihaf,  iif  (irogoriiis  dicil  : 
cf  idco  siihdif  :  Ca/it/aril  ab  indiqnatin- 
ur  ocu/us  mrus,  scilicet  rafioiiis,  ciijii» 
acios  osf  [)(M'  iram  zdi  tiiihala.  Scciiiido 
|)(M'  hoc,  (|uod  ira  \\cv  /.cliiiu  cfiaiu  iii 
cor[)oro  c\  (lojore  (|uaindain  coiuinolio- 
iKMii  lacil  :  uiiiic  dicitui  I  M.ichab.  ii, 
2.{,  21.  Mal/iuf/tias  rideiis  Jiidxum  idolis 
.sacrilicaiilciii      dtdiiit,  et    coutmnurrunt 


Al. 


*  '  Al.  :  n  ijiiii' von*  iiivcmri  ii«iii  flc. 


lU) 


]N  .loii 


mirs  rjus  :  ol  idco  liic  siili(liliir  :  Et 
ninnfiffi  nim  qiinsi  in  niliiliini  si/nf  re- 
(Ifirtn,  iii(]iiaiiliiiu  S(ilic(.'t  pcr  dolorcin 
CDrpiis  iKiiniiiis  falicscciv  vidctiir.  Possot 
aiitein  ali(|iiis  crcdcro,  (juod  ista  ociili 
calif.'atio  coiitra  jiistitiain  cssct.  ct  iiidi- 
gnalio  coiitra  iiiiiocciitiain  ;  ot  idcoad  lioc 
excliidciidmn  sulxlit  :  Sliijirhiint  Jiisti 
supcr  lior  :  (|iiasi  dicat  :  Ktiain  ad  jiisfos 
pcrtinot,  iit  \  idciitcs  inaloriiin  doctriiiam 
obslnposcaiit  :  cl  liiinc  stiiporom  snpra 
caligationom  dixit.  Sc(jnitiir  aiifom,  Et 
itmocens  contro  liijpocritajn  snscitabitiir  ; 
qnasi  dicat  :  Non  ost  confra  iiinocenfiam 
si  aliquis  contra  hypocritam  porvcrson^m 
vera'  doctrina*,  por  zelum  Jiistitia^  iiidi- 


Knatiis  coiicitotnr.  Et  quia,  ut  dictum 
«•sl,  ira  jicr  /oliim  aiiimiim  tnihat,  sed 
non  ca-cat  ;  sic  virjiistus  stiipcf  vol  cali- 
gat  ox  zolo,  «juod  tamon  a  jiisfitia  iion 
rocodit  ;  ot  hoc  est  qiiod  subdit,  Et  lene- 
bit  jmtns  viam  suam^  quia  scilicet  non 
dosorot  eam  propter  iram  zeli  :  tnlis 
onim  ira  iioii  pra'codit  rationom  s«^dsequi- 
tur  :  of  idoo  iioii  j»otost  hominom  a  jusfifia 
.separaro  ;  iifilis  tainon  est  ira  per  zoliira, 
qiiia  facil  homiiicm  cum  majore  auimi 
fortitiidiuo  insurgerc  coutra  mala  :  et 
hoc  est  (juod  suhdit,  Et  mundis  inanibus 
addvt  fortitudincm^  concitatus  scilicet  per 
zclnm  ;  uiide  et  dicitur  iii  Eth.  qiiod  ira 
fortitudiiiem  juvat. 


LECTIO    II 


Igilur  oumes  vos  convertimini  et  veuite,  ct  non 
inveniaiii  in  voliis  nlliim  saiiicutoni.  Dies  nioi 
Irausieruiit,  cogitalioues  uiete  dissipata;  suut,  tor- 
quentes  cor  uieum.  Noctem  vertcrunt  in  diem ;  ct 
rursum  post  tenebras  spero  luceui.  Si  sustinuero, 
infernus  domus  luea  est,  et  iu  teuebris  stravi  lectu- 
lum  meum.  Putrediui  di.xi,  pater  meus  es ;  mater 
mea,  et  soror  niea,  vermibus.  Ubi  est  ergo  nuuc 
praeslolatio  mea,  et  iiatienliam  meam  quis  conside- 
rat.'  lu  profuudissiuium  iuferuuiu  desceudent 
oiuuia  mea  :  putas  ue  saltem  ibi  erit  requies 
mibi  ? 


Postqnam  Job  proposuerat  ea  ex  qui- 
bus  soufeiilia  Kliphaz  confutatur,  hic 
colligit  priomissa  ct  ordinat  ea  ad  propo- 
situm  ostendendum  :  et  primo  excitat 
atteutioucm  dicens  :  Igitur.,  scilicet  exquo 
pranlicta  sunl  vera,  vos  otnnes  gui,  scihcet 
contra  me  conveuistis,  et  patres  vesfri: 
Convcrtimini,  a  vestris  crroribus,  e/  venite, 
ad  vcrifafoin  coiisideraudam,  qua  perfec- 
ta,  patebif  quautum  a  vera  sapieulia  lon- 
ge  sitis  :  et  hoc  est  quod  subdit,  Et  non 
inveniam  in  vobis  ullum  sapientem  :  et 
hoc  siibdit  ad  rcprimcndam  jacfautiam 
EMiphaz,  «jni  supra  xv,  dixerat,  Quid  nosti 
quod  iijnoremus  etc.  :  et  ifcrum,  Sapien- 
tes  confttenturclc.  In  bocaufom  pra'cipuo 
eorum  insipientiam  osfendere  iiifeudit, 
quod  ei  consolationem  temporalis  pros- 


peritatis  promittebant  :  contra  quod 
primo  proponlt  tempus  vitae  sua»,  jam  in 
magna  parte  esse  clapsum  ;  et  hoc  est 
quod  subdit  :  Dies  mei  transierunt . 

Dcinde  proponit  mala  quae  patitur,  cum 
subdit,  Cojitationes  mex  dissipatds  sunt, 
quasi  impedita.'  a  quieta  contemplatione 
sapientia%  propter  acerbitatem  corporalis 
doloris  :  et  hoc  est  quod  snbdit,  Tor- 
quentes  cor  meum  :  quia  videlicet  ejus 
cogitationes  a  suavi'  considcratioue  ve- 
ritatis  erant  deductaj  in  amaritudinem, 
qua  cor  torquebatur.  Hoc  antem  tormen- 
tum  cordis  nec  nox  interrumpebat,  quae 
est  tempus  deputatum  humaiia3  quieti  ; 
unde  subdit,  Noctem  verterunt  in  diem  : 
quia  videlicet  propter  praedictas  cogita- 
tioncs  uoctem  ducebat  insomuem,  sicut 
et  diem  -.  Et  autem  gravius  pati  somui 
defectnm  iu  nocte  quain  in  dic  :  quia  ia 
die  relevatur  animus  hominis  cx  homi- 
num  societate,  et  lucis  aspectu  ;  et  ideo 
dum  nox  ei  esset  insomnis,  desiderabat 
eam  cito  finiri ;  et  hoc  est  quod  subdit, 
Et  rursum  post  tenebras  spero  iucem, 
idcst  spcro  quod  lux  diei  post  tenebras 
noctis  rursus  adveniat.  Sed  quia  Eliphaz 
eumiuduccbat  ut  omuia  adversa  patieuter 


^  Al.  :  a  Bana.  » 


*  Al.  :  «  dicit.  » 


CAPUT  XVIII 


111 


toleraret  sub  expectatione  futiiri ;  ideo 
conscquenter  ostcndit,  quid  sibi  in  fiitu- 
rum  dc  temporalibus  rebus  residiium 
videatur;  unde  dicit,  Si  snstinuero^  idcst 
patientcr  portavero  hujnsmodi  dolorcs, 
nihil  mihi  restat  nisi  habitatio  sepulcri  : 
et  hoc  est  quod  dicit,  Infernus  domus 
mea  est.  Vocat  autcm  infernum  sepul- 
crum,  secundum  opinioncm  eorum  con- 
tra  quos  disputabat,  qui  non  crcdebant 
animam  hominis  remanere  post  mortcm, 
sed  solum  corpus  in  sopulcro,  quod  vo- 
cabant  infernum,  quia  intra  tcrram  situa- 
tus.  Ilomo  autcm  in  scpulcro  jaccns, 
tenebras  patilur,  tum  proptcr  defectum 
sensus,  tum  etiam  propter  defcctum  ex- 
terioris  lucis ;  et  ideo  subdit  :  Et  in 
tenebris  stravi  lectulum  meum.  Sicut  au- 
tem  homo  nascens  a  parentibus  originem 
sumit,  ex  qua  cum  eis  affinitatem  con- 
trahit,  ita  post  mortem  in  sepulcro  ja- 
cens,  in  putredinem  et  vermes  resolvitur 
quae  ex  ejus  corpore  generantur  :  ct  ideo 
subdit  :  Putredini  dixi,  pater  meus  es, 
mater  mea  et  soror  mea^  vermibus ;  quasi 
dicat,  Cum  nulla  alia  re  temporali  rema- 


ncbit  milii  affinitas  in  sepuloro,  nisi 
cum  piitredine  et  vermibus.  Ex  his  ergo, 
(juasi  ad  inconveniens  reducens,  conclu- 
dit  dicens  :  Lhi  est  ergo  nunc  prgsstolatio 
mea  ?  quasi  dicat  :  Si  propter  expecta- 
tionem  tcmporalis  prosporitatis  consola- 
rer,  vana  essct  expectatio  mca.  Et  iterum 
ad  majus  inconveniens  dcducit.  subdens  : 
Etpatientiam  meamquis  considerat?  quasi 
dicat  :  Si  sustinuero  per  paticntiam,  nihi- 
lominus  non  restat  mihi  nisi  sepulcrum 
et  cjus  tenebra?,  putrcdines  et  vermes. 
Si  ergo  propter  tcraporalia  bona  prome- 
renda  a  Dco  paticntiam  liaberem,  scque- 
retur  quod  Deus  patientiam  non  conside- 
raret  :  quod  est  abnegare  providcntiara 
diviriam.  Et  ne  forte  aliquis  diceret  quod 
etiam  in  sepulcro  prospcritas  sibi  darctur 
a  Deo,  ideo  hoc  quasi  irridcns  subdit,  In 
profimdissimum^  infertunn  dcscendent 
otntiin  mea,  idest  quidquid  raeum  est,  ad 
sepulcrum  deducctur,  quod  mihi  solura 
supcrest.  Putasne  saltem  ibi  erit  rec/uies 
mihi?  idest  num^iuid  ibi  etiara  dcbeo 
expectare  prosperitatcra  tcrrenara?  raa- 
nifestum  cst  cnim  hoc  ridiculosum  esse. 


c  A  p  LJ  r   D  i:  ( :  I M  u  m   o  c  r  a  y  u  m 


LECTIO    I 


Ilespoudens  auteni  Baldnd  Suhites  dixit :  rs<[iii'  ad 
queui  liueiu  verba  jac.tubis?  iulcllif^e  priut»,  et  8ic 
loiiiuuuur.  0"!i'"''  reputati  suiuus  ut  juuuMila,  et 
sorduiiuus  coraiu  tc?  Oiiid  pcrdis  aiiiiuaiu  liiaiii  iii 
fururc  liio?  Nuiiiqiiid  ]iro|itcr  tc  dcr»  liin|iictiir  tcr- 
ra,  et  traiistcrculiir  rupcs  dc  loco  suo  ?  Nuuue  lux  • 
inipii  cxtin^nictur,  uec  spleudcbit  naiuiiia  igvi^ 
ejus?  I^iix  obtcuclircscct  iu  taticriiaciiio  illiiis  ;  ct 
luccriia,  iiuu!  supcr  iniii;  cst,  cxtiiifiucliir.  Arcla- 
buutiir  gressus  virtiitis  cjus,  et  pra-cipilaldl  eum 
coiisiliiiiii  suiiiu.  Iiuiuisit  ciiim  iu  rcte  pcdcs  suos, 
et  iu  maciilis  ejiis  aiiiliiilat.  'rcucliitur  plaiita  iliiiis 
laciueo  :  ct  exardijscct  coiilra  euiii  sitis.  .\liscoiidila 
est  iii  tiUTii  pcdica  cjus,  ct  dcii|iula  illiiis  siipcr 
BOiuitam.  lliidi(|un  terrebiiut  ciiiii  l'oriiii<nucs,  <>t 
iavolveut  pedes  ojus. 


(Jiiia  praMuissa  vcrba  beati  .lob  Ualdad 
Suliitcscoiuprchendcrc  iMtclloclu  noii  po- 
liiil,  pulavil,  iit  qua'  ipse  non  iulidlJKc- 
lial,  cliam  a  dicciilc  iiianilcr  profcrnMi- 
tur  ;  uiidc  iii  priiici|iio  sua'  rcspoiisionis 
«licit.  l'!i(jiic  /td  t/iicfii  /iiirtn  vrrbii  jfirln- 
bis?  \'W\  (\t'  Iribiis  vidclurcura  ai>rucre  : 
primo  quidcm  dc  incfllcacia  locutionis, 
ac  si  piMMuissa  vcrba  .lol»  atl  nihil  ciMillr- 
raandum  cllicaciam  liabcrciil ;  quod  si- 
guilicaliir  iii  hoc,  quod  dicitur  :  Isifue 
ad  ijiiciii  /itictii  ?  S»'cuudo  arKuit  cum  de 
vana    multiplicalionc   vcrboruui,     ao    si 


112 


h\  m\ 


pr.rniis^<ls  v«Ml)i.s  Jith  ponilus  sriitiMifiu- 
niiii  ilccs.srl  :  i|tiuil  si^^^^iiiliciiliir  iii  iuic 
'IiiimI  iliril,  Vn-hii.  Trilio  iiolal  (lc  imir- 
(liiiata  ('oiiiii>.\i(iiir  viM'lionMii  ;  i|iiiiil  si- 
KiiirK-aliir  in  lioc,  (jiiod  (iitit.  Jiictdhis  : 
illn  tMiiin  (licitiir  Jartare  vim  ha,  r|ni  ca 
iiioi(liiiat(^  spar^Ml  ;  (jnanivis  cl  j)ossit  lioc 
t(Mtinin  ad  JaclaMliain  rchMMM.  Ila-c  an- 
t(Mn  tria  proviMrnint  iii  lix  ntioiK;  aiii  njns 
ox  dofccln  intcllcctiis  ;  (Mini  co  anUMii 
(|iii  dclicit  iii  int(}llocln  inntilis  csl  1o(M1 
lio ;  cl  ideo  snlxlil  ;  lntf/liijr  prius,  et  sic 
loif}iiunur  ;  (jnasi  dicat  :  K.\  hoc  (]nod 
incriicacit(M-,  icvitcr,  ot  ctiain  iiH)i(linate 
loiineris,  patct  qiiod  dolicis  in  intcll(>ctu  : 
nndi!  prins  insislc  nt  inlelligas,  el  posloa 
poterimns  conlerre  ad  iiivicem. 

Deinde  ar^nit  cnni  dc  prcpsnmptionc, 
qnia  eos  non  rcpnlaverat  sapientes,  cnm 
dixcrat,  .\o/f  inrcniin/i  in  vohis  ulluui 
snjiiniliuui  :  cl  idoo  ad  hoc  respondons 
snhdil  :  Quure  ro/jutali  sui/tus  ut  Juuir/i- 
tu,  i't  sonluiHius  coram  le?  liomo  (Miim 
(jni  sapi(Milia  caret,  similis  jnmentis 
videtnr  et  sordibns,  qnia  in  sapiontia 
honor  hominis  et  ornatns  consistit.  (!ou- 
se(jnoiitor  rcproluMidit  enm  do  iracnndia, 
quia  (lixorat  :  Culiijucit  idy  i/idiy/uitio/ie 
oculus  meus,  qnia  prave  infollexerat, 
credens  qnod  esset  talis  indignafio,  qnae 
ei  lumon  sapienfiu^  ahstnlisset ;  uon  at- 
tendens  id  qnod  postoa  dixorat,  Et  line- 
hit  justus  ci(i//i  suiu/i  :  et  idoo  snhdit, 
Quul pcrdis  U/U//UI//1  tuii//i  i/i  furorc  tuol 
ille  euim  iu  furore  aniinam  pordit,  qni 
et  propter  furorem  a  sapieulia  et  jnstitia 
excidil,  qna?  snnt  pra>cipua  auima'  hona. 
Ilis  ergo  praMuissis,  qnihns  persouam 
Joh  notavit  dc  deloctu  infollectus,  de  prai- 
sumptiono,  ot  do  fnroro,  acccdit  couse- 
queuter  ad  princi[ialc  propositnm  de  qno 
confroversia  vertchatnr,  scilicet  quod 
adversilates  priesentis  vihc  orant  pcjona» 
praMlictorum  peccatornm,  contra  quod 
Joh  dixil,  \oH  pcccaci,  et  i/i  a//iaritudi- 
/lihus  moratur  oculus  iiieus.  Sod  quia 
Baldad  ad  assertionem  sutp  sonfenliie  ra- 
tionihus  iiti  non  potoraf,  voluit  snam 
sententiam  adstrnere,  qnasi  ex  cominnni 
opinioue  lirmissiniam  ;  ideo  comparavit 
cam'  rebus  quai  amoveri  uou  possuut, 


scilii cl  l«M'r.'c  et  riipilins ;  nnde  dicit, 
\u//iijuid  j/roj)ter  te  dereli/tijuetur  terra, 
et  tra/tsfere/itur  ru/jes  de  loeo  suo'}  (jnasi 
dical  :  lla-c  scnfiMifia,  (jnod  adversitales 
accidnnt  j>id  pciccafis,  lirma  est  sicut 
terra  et  rujies.  iVnnKjnid  ()oterif  removeri 
I»ro[>fer  tnas  disj»utafiones,  ut  innocens 
coiiiprohoiis  ? 

Dcinde  prose(juifur  diirnsins  suam  seu- 
tcntiam  enarraus  per  singnla  mala,  quaS 
l)eccatorihns  proveninnt  :  inter  quae  pri- 
mo  ponit  ccssationom  prosj)ororum  suc- 
cessnnm  :  quos  comparat  luci  :  (juia 
sicut  qui  amhulat  iu  Ince,  nou  ofrendit, 
nt  dicifnr  Joan.  H,  nndc  videntur  in  lucO 
anihulare,  quihns  prosperc  omnia  snccc- 
dunt  ad  vofum.  l)e  hiijnsmodi  ergo  hicis^ 
idest  prosperifalis  amissione  dicit,  Nomie 
lux  i//ipii  exti/ifjtietur,  idcst  prospcritas 
cossahit.  Sicut  anfiMii  Inx  corjjoralis  ex 
llaimna  i^Miis  proccdit,  ifa  etiam  clarifas 
prosporitafis  ex  honiinis  aHectn,  diini 
sihi  [n'Ovenit  quod  optat"  ;  ct  ideo  snh- 
dit  :  jVcc  sjjle/ulehit  flamma  ignis  ejus  : 
per  ignem  cuim  ardor  amoris  significari 
solct,  secnudum  illud  Caut.  vni,  6  :  Lam- 
padcs  cjus,  la//tpades  i(j/tis  atquc  fla//u/ta- 
rur/i.  Est  autem  considorandum  quod 
prosperitas  successus  humani  cx  duplici 
causa  procedit ;  quaudoquc  quidem  ex 
humana  providcntia,  puta,  cum  homo 
prudcnt(n-  et  cautc  singula  quaiquc  dis- 
ponit  :  el  qnantum  ad  hoc  de  cessatione 
pros[»oritatis  dicit  :  Lux  ubtc/icbrcscit  in 
taber/taculo  ijjsius ;  quia  scilicet  tam  ipse 
quam  sui  familiaros  prudentia  iu  consiliis 
careaut ,  quaudoque  vero  prospcritas 
humaui  successus  cx  causa  supcriori 
procedit,  scilicet  ex  divina  providcntia ; 
ot  quantum  ad  hoc,  ccssatiouem  prospc- 
ritatis  doscribons,  dicit,  Et  lucer/ia  qux 
sujjcr  ijjsu//i  cst,  cxtuujucltu'  :  uon  quidom 
nt  iu  sc  non  luceat,  sed  ut  impinm  nou 
illusfret.  Et  benc  providcntiam  hominis 
dixit  lucem,  (juasi  ab  alio  mufnafam  ; 
providentiam  vcro  Dci  Incernam,  (jnasi 
por  se  luceutom.  l'ra*misit  autom  dc  luce 
hnmana^.  providonlia^  qnia  por  hoc  (jnod 
homo  luccm  rationis  dimitfif,  vidotur 
mcrcri,  ut  lucc  diviua'  providentiae  u6u 
protegatur. 


'  Al.  :   .  L-lniiii.  ..  —  -  Al.  :  «  rtporl<»Lat.  » 


CAPUT  XVIIT 


113 


Consequenter  post  cessationcm  prospe- 
ritatis  sabjiingit  do  adversitate  :  circa 
quam  primo  ponit  impcdimenta  opcratio- 
nis  et  conatus.  Ex  duoljus  autem  homo 
nititur  ad  efFectum  sua3  opcrationis  per- 
venire.  Uno  modo  per  propriam  fortitu- 
dinem  ;  et  contra  hoc  dicit  :  Arctabuntur 
gressus  virtutis  ejus  :  quia  videlicet  cona- 
tus  fortitudinis  ejus  amplos  proccssus 
habere  non  potuit.  Alio  modo  conatur 
homo  ad  aliquid  obtinendum  per  sapien- 
tiam  ;  et  quantum  acl  hoc  dicit  :  Et  pr3B- 
cipitabit  eum  consilium  suum  :  dum  sci- 
licet  id  quod  cxcogitavit  tamquam  utile, 
fiet  ei  damnosum.  Ilorum  autcm  impe- 
dimentorum  causam  ex  ipso  ejus  pcccato 
dicit  proccdere,  cum  subdit  :  Immisit 
enim  in  rete  pedes  suos  :  sicut  enim  ille 
qui  spontc  ponit  pedem  in  rete,  sc  pra^- 
parat  captioni ;  ita  ille  qui  se  sponte 
ingcrit  ad  peccandum,  ad  hoc  sc  dispoiiit 
ut  processus  ejus  impediantur,  sccundum 
illud  Prov.  V,  22  :  Iniquitates  sux  capiunt 
impium.  Et  sicu.t  in  rete  sunt  divcrsae 
macula^  ita  etiam  in  peccato  sunt  multae 
diversitatcs,  quibus  homines  diversimode 
illaqucantur ;  ct  idco  subdit  :  Et  in  ma- 
culis  cjus  ambulat,  dum  scilicet  proccdit 
de  uno  generc  peccati  in  aliud,  vel  de 
uno  modo  peccandi  iu  alium,  (juia  ipse 
sponte  ingcrit  se  periculis,  et  non  desis- 
tit,  sed  semper  proccdit  ultcrius  :  ideo 
quandoquc  impcdimcntum  scntict;  unde 
subdit  :  Tcnebitur  pbnita  illius  lafjuco, 
idesi  processus  voluntatis  ct  opcralionis 
cjus  aliquo  contrario  impedictur.  llujtis- 
modi  autem  nocumcnta  cx  triplici  causa 


proveniunt  in  peccato  procedentibus  : 
primo  (|uidem  ex  parte  ipsius  peccantis, 
qui  quanto  plus  peccat,  tanto  plus  auget 
sibi  desiderium  peccandi ;  et  quaulum  ad 
Iioc  subdit,  Et  exardescet  contra  eum 
sitis  :  quia  videlicet  quandoque  homo 
peccator  ex  ralionc  d(\siderat  aliquid  sibi 
esse  nocivum  ;  scd  forvens  dcsiderium 
peccandi  compellit  eum  contra  suam 
scntcntiam  agere.  Secunda  causa  nocu- 
menti  ejus  quandoquc  est  ex  ipsis  rcbus 
in  quibus  pcccat,  sicut  dicilur  Eccl.  v, 
12  :  Divitix  conscrcatx  in  malum  dotnini 
sui.  Tlujusmodi  autem  nocumenta  pro- 
veniunt  cx  rcbus  jam  adeptis  ;  et  quan- 
tum  ad  Iioc  dicit  :  Abscondita  est  in  terra 
pedica  ejus  :  quia  videlicct  in  ipsis  terre- 
nis  rebus  latet  aliquod  periculum,  undo 
pedes  pcccatoris  capiautur.  Ouandoquo 
autcm  hujusmodi  nocumenta  provcniunt, 
dum  homo  cst  in  via  ac^juirendi  ;  et 
((uantnm  ad  hoc  dicit  :  El  dccipula  cjus 
super  semitam  :  quia  vidclicct  antcquam 
adipiscatur  pcccator  quod  qua'rit,  in  ipsa 
via  latent  cjus  pericula.  Tertio  causantur 
luijusmodi  nocumcnta  ex  partc  aliorum 
hominum,  ([uorum  insidia>  ct  impugna- 
tioncs  formidantur;  undc  subdit,  Indi- 
que  terrebunt  eum  formidincs  :  quia,  ut 
dicitur  Sap.  xvii,  1(1,  Cum  sil  timida 
ywquitia,  dat  testitnonium"  condrnmata' . 
Cum  autom  homo  ab  omnibus  sibi  cavel, 
nccessc  est  (juod  in  multis  actus  ojus 
impcdiantnr ;  unde  subdit  :  Et  inro/rrn/ 
pcdcscju.s,  ut  scilirct  non  |)ossit  (iin>(|uain 
libero  procedere. 


*  conden 
nationii 


LECTIO    II 


Atlcnuetur  fumc  rohur  cjus,  cl  iiicdia  invadal 
costas  iilius.  l)rv(jrct  iiulcliriliKJiiiciii  lulis  cjii.-i,  ct 
cousuiuat  braciiia  iliiiis  luiiuuj^ciiila  iiiors.  Aveilaliir 
ilc  tuhcruaculo  suo  liducift  cjiis,  ct  cnlcet  supcr 
eum  quasi  rcx  iutcritus.  Maiiilcut  iii  lalicrunciilo 
illiu.s  socii  cjiis,  «lui  ikui  csl  ;  aspciyalur  iii  lalicr- 
naculo  cjus  siil|)liiir.  Dciu-siiui  radiccs  cjiis  sicccu- 
tur,  sursuiii  aulcui  attcrutur  mcssis  cjiis.  .MciiiorlR 
illiuB  pcreat  dc  tcrrn.et  uou  cclehrctur  uomcu  cju*  1'raMnisorat    Italilad  pOMias   p(VOutorum 


iii  |dntci!>.  Kxpdlcl   rutn   dc  lurn  in  truc>hrn!<,  ct  «1« 

(trlic  traiisrcrcl   cuiii.  Nou  cril 

|ir(i;{ciiics    iii    iKipiili)    siid,  iici 

^'iiuiihiis  cjiis.  Iii  ilic   cjiiA  HtU|ictiiiiit   novfsiiin,  <>t 

|iriiiuis  iiivailct  Imrror.  Ilicc  «uut  crso   InlicruacuU 

iui<|iii,  ct  islc  locus  ejiis  i|ui  it^Muiral  Ijcnui. 


(»)  lliigo  II  sancto  Cliuro  :  »  Ihiln  cst  in  oniinuiii 
conilciiiuiilionnn  :  »  ct  iu  uiarj!;.  :  «  al.  :  »  ilnl  lci- 
tiiniiniian  coniiciiinntii.  »  l'X  iii  (!(iiniiiculari(>  cjiis- 
dciu  lci^iLur  :  «  Hatii  cst  in  oinniiiin  conilcninntioncm 
pcr  liuiorcm  sibi  aDaexum,  quo  stalim  crucinl,  ct 

XVIIl 


riiliira'  inru.T  iii.'-  i">ii  cnl.  ruilo  olin  lillrrn  bnliol ; 
/)/(/  tcstiinonii'  innln  ;  ithiliui  oiiiui  roinlciii- 

nata  iic<|iiilia  jiidn  i>>    |iro|>ria>  couMJoulia*  ilnl  te^- 
tiuioiiiuiu  fiiliirii'  piciui>.  i» 


iU 


IN  jon 


nd  oxtorioros;ulv(»rsilalos  pcrliiwMilfVS  ;  liic 

aulom  iiioii»it  |»r»>sr(jiii  pd-iias  pcrtiiionlos 

ail  porsoiias  coiinn.  Kst  aiitoin   coiisido- 

randiiiu,  (juod  ipsa   pcccata  oxtorioribus 

ndvoi-silaliliiis   implicaiit  ;  tt   idoo  advor- 

sitatos    oxtorioros     prosociitus    ost,    pro- 

nunciaiido    (juasi    cuiu   (juadani    cortilu- 

dino.  Pd-na'  auloiu  corpoialos  non  vidon- 

tur  dirocto  causari  ox  ij)sis  pcccatis,  nisi 

forto    ex    ali(iuil)us,    sicut    pra'cipuo   cx 

gula    et   luxuria.  (juibiis  aliquis   in  j^ro- 

I^rinm  corpus  pcccat  :  ct  idco  corporales 

po'nas  iion  pros(Mjuilur  donnnciando,  scd 

ma^Ms  iinjjrocando.   IVa-iuiltil  autcm  po',- 

nas  corporalos  pra'codcnlcs  morlcm  :  et 

quia  pcr  nutrimcntum  conservatur  vita, 

primo  imprecatur  ci  nutrimcnti  sublrac- 

tionem,ex  qua  primitus  liomo  incipit  de- 

bililari ;   et  quantnm  ad  boc  dicit,  Attc- 

imetur  famc   robur   cjus.  Ucinde    autom 

deliciontc  nutrimcnto,  etiam  subtrabilur 

vita  ;  ct  (juantnm  ad  boc  subdit,  Et  ine- 

din  invadat  costas  ejus.  Por  quod  signi- 

ficatur  dcbililalio  vitalium  opcralionum, 

quarum  principium    cst    cor,  quod    sub 

costis  conlinctiir.   Corporis    antcm  bona, 

qua?    per  famcii  altennari  incipiunt,  per 

mortem  totalitcr  consumunliir.  Ijoua  au- 

tem  pra?cipua  corporis  videntur  esse  pul- 

cbritudo    et   loriitiido ;     et   ideo    subdit, 

Devoret  pulchritudincm  cutis  ejus  :  quia 

scilicct  pulcbriludo  inextcriori  ai^parcnlia 

considcratur  :  Et  consumat  hrachia  illius, 

in  quibus  prtTcipue  allenditur    fortitudo, 

Primofjenita  mnrs,  idcsl  lompestiva,  na- 

turalis  a^tatis  finem  praeveniens.  Morluus 

autem  homo  a  domo  sua  exportatur ;   et 

quantum  ad  Jioc  subditur  :  Avellatur  de 

tabcriuicu/o  suo  fulucia   cjus  :  (jiiia  scili- 

cet  spem  suam  non  in  Dco  posuit,  scd  in 

opulenlia    et   gloria   domus  suw,  dc  qua 

post  mortciii  cjicitur.  Eje^^tus  autcm    de 

domo  siia  scpulcro  incliiditur,  nbi  lolali- 

ter  exterininatur  amorte  :  et  quanlum  ad 

lioc  subdit,  Et  calcct  super  cum  quasi  rex 

interitus.  scilicct  mors  :  (juasi  rcgis  plena 

potestate  eum  in  pulvcrem  conterit.  Eo 

autem  egresso    dc    domo   ejus    mortuo, 

remanent  domestici,  cum  quibus  in  vila 

societatem   babuit  ;    ct   quantum    ad  boc 

subdit,  Uabitent  in  tabertiaculo  ejus  socii 


illius,  (jui  non  cst,  idost  moilui,  fjui  jam 
csso  dosiit  tn  rcbus  bunianis.  l)(nnosliri 
autitin,  patrouo  inortuo,  liictuui  agiint, 
ct  arKjiia  signa  tristitia*  demonstranl,  vel 
quantum  ad  nigras  ot  sordidas  vcstcs, 
vol  (luanlum  ctiam  ad  ali(jii(is  lcclidos 
odorcs  :  ct  (juantum  ad  Ikjc  dicil,  Aspcr- 
(jatur  in  tabcrnaculn  illius  sulphur.  l'or 
qiiod  intclligunlur  omnia  quai  possunt 
esse  signa  Irislilia',  sicut  et  boni  odores 
assumuntnr  iii  signum  holitiie.  Ilomino 
antoni  morluo,  frequentor  omnia  (ju£e 
fuerunt  ojus,  dopcreunt ;  (juod  conse(juen- 
tcr  ostcndit,  primo  incipiens  a  terrcnis 
reditibus,  quorum  quaulam  eo  mortuo, 
remanent  adbuc  seminala ;  et  quantum 
ad  boc  dicit,  Deorsum  radices  ejus  siccen- 
tur,  ut  scilicet  si  quid  seminavit  vel  plan- 
tavit,  destruatur,  ut  fructum  non  fcrat. 
Qua^dam  vcro.jam  producta  sunt  ad  fruc- 
tum  ;  et  quantum  ad  lioc  subdit,  Sursum 
autem  attcratur  messis  cjus ;  et  posset 
hoc  referri  ad  quaecumque  negotia  in- 
cboata,  vel  etiam  pene  perfecta.  Dcinde 
procedit  ad  famam,  quse  de  homine  re- 
manet  post  mortem  :  ex  qna  quidem 
desiderat  se  in  memoria  hominum  vivere 
et  gloriam  habere  post  mortem  :  uude 
quantum  ad  deletioncm  peccatoris  de 
memoriis  hominum  subdit,  Memoria  illius 
pereat  de  terra.  Quantum  autcm  ad  ces- 
sationcm  cclcbris  famai  ij)sius  subdit,  Et 
non  celcbretur  nomen  ejus  in  plateis  : 
quod  signanter  dicit,  quia  non  cst  cele- 
britas  nominis  nisi  apud  multiludinem, 
quai  in  plateis  solet  inveniri  :  ct  sic  ces- 
santo  memoria  et  nominis  celebritate, 
claritas  gloriaj  ejus  commutabitur  in  te- 
ncbras  perpoluai  oblivionis  :  et  hoc  est 
quod  subdit,  Expellet  eum  de  luce  in  te- 
nebras.,  idest  de  gloria  muudana  in  obli- 
vionem.  Ccssante  autem  fama  ejus,  et 
corpore  consumpto  per  mortem,  etiam 
nihil  ipsius  remanebit,  quia'  Baldad  et 
socii  ejus  opinabantur,  quod  anima  non 
remancrct  post  mortem.  Et  de  nrbe 
transferct  cum,  ut  scilicel  nihil  ejus  in 
mundo  remaneat.  Sed  quia  parentes 
etiam  in  filiis  vivunt ;  ideo  ad  hoc  exclu- 
dendum  subdit,  Non  e7'it  semen  ejus, 
quod  filii  ejus  morientur  :  Neque  proge- 


*  Al.  :  u  remanebit  in  munclo,  quia  BalJad  etc.  » 


CAPUT  XIX 


415 


nies  in  populo  suo  :  quia  nec  nepotcs  aut 
pronepotes  remancbunt  :  nec  etiam  alicjui 
ad  ipsum  pcrtiiiciites;  undc  siibdit,  i\ec 
ullx  reliquias  in  regionibns  ejns^  itlest  ncc 
consanguinei,  nec  domestici,  pcr  quos 
de  ipso  memoria  habeatur.  Quis  autem 
effectus  ex  hoc  sequatur  in  cordibus 
ahoriim  auditorum'  ostendit  cum  subdit, 
In  die  ejus,  qua".  scilicet  cst  dics  pcrdi- 
tionis  ipsiiis  :  Stupebunt  novissimi,  idest 
minores  de  populo_,  pra3  nimia  admira- 
tione^  non  volentes  considerare,  quomodo 
tanta  gloria  pcccatoris  subito  in  nihihun 
sit  redacta.  Et  quantum  ad  majores  sub- 
dit  :  FU  primos  invadet  horror^  timentes 
scihcet,  ne  eis  evcniat  similc  :  et  videtur 
hoc  induxisse  ad  respondcndum  ""^  ci  quod 
Job  supra  xiv  dixcrat  :  Sive  nobiles  fue- 
rintfilii  ejus^  sive  ignobilcs^  non  intelliget: 
attamen  caro  ejus  dum  vivet  dolebit.  Ex 


quo  vidcbatur  Job  comminationes  amico- 
rum,  vel  promissiones  de  cvcntibns  fiitu- 
ris  contingciitibus  post  mortcm,  confu- 
tassc  ;  scd  alind  hic  lialdad  rcspondct, 
Inijusmodi  infortunia  qua^  pest  mortem 
accidunt,  ctsi  mortuus  nou  cognoscit, 
inlliguntnr  tamcn  a  Ueo  Inijusmodi  pcenae 
propter  correctionem  aliorum.  Kt  quia 
qiiasdam  pccnas  pcccatoris  ad  viam 
praiscntis  vita^  pcrtinentes,  pra-miserat 
ad  ca  qua^  post  mortcm  eveniunt  ; 
ideo  quasi  cpilogando  subdii,  UaBC  errjo 
sunt  tabernacula  iniqui,  idest  processus 
cjus  in  via  pra^sentis  vitae  :  tabernaculis 
enim  viatores  utuntur.  Etquantnm  ad  ul- 
timum  fincni.  qui  est  quasi  tcrminus  mo- 
tus,  subdit  :  Et  istc  locus  rjus  r/ui  iQnorat 
heum,  vel  per  infidclitatem,  vel  per  ino- 
bcdientiam. 


.  • 


CAPUT    DECIMUM    NONUM 


LECTIO   I 


Respoiidens  auteni  Job  dixit  :  Usquequo  aflligitis 
animam  meam,  et  atteritis  me  sermouil)us?  Eu 
decies  confudistis  me,  et  non  eruboscitis  ojtiiri- 
mentes  mc.  Ncnqic  et  si  ignoravi,  niocuui  crit 
ignorantifi  mea.  At  vos  contra  nic  eriginiini,  et 
arguitis  mc  opprobriis  meis.  Saltem  nuuc  intelli- 
gitc,  quia  Dcus  non  aiquo  judicio  afilixcrit  nic,  et 
Hagcllis  suis  nic  cinxcrit.  Eccc  ciamabo  viiu  palicns, 
et  nemo  aiidict ;  vocifcrabor,  et  non  est  (lui  jiidi- 
cet.  Semitam  meam  circumscripsit,  et  transire  noii 
possum  :  ct  iii  calle  mco  teucliras  posuit.  Spoliavil 
mc  gloria  luca,  ct  al)stulit  coronani  dc  capilc  luco. 
Dcslruxit  uie  uudiquo,  ct  pereo,  et  quasi  avulstc 
arbori  abstulit  spcm  meam.  Iratus  cst  conlra  ine 
furor  ejus,  ct  sic  mc  babuit  quasi  bostcui  suiim. 
Siiiiul  vciu'riuil  latroucs  cjiis,  ct  fcccruiil  sibi  viaiii 
pcr  mc,  ct  obscdcruut  in  gyro  laberuaculuui 
meum.  Fratrcs  meos  longe  fecit  a  mc,  et  noti  uiei 
quasi  alicui  rcccsserunt  a  me.  Dcridiqucruut  iiic 
propiiupii  iiici,  ct  (lui  luc  novcraul,  ublili  siiul  luci. 
IiKpiiliiii  doinus  mcu^  ct  ancilla*  iiica'  sicnt  aiicuum 
habucruut  nii^  ct  (piasi  pcrcgriuiis  fui  in  oculis 
eorum.  Scrvuni  luciiiu  vocavi,  ct  non  rcspondit ; 
orc  proprio  dcprccabar  illuiii.  ilaliliiiii  iiiciim  c\- 
borruil  iixor  nica,  ct  orabaiii  lilios  iilcri  iiici.  Sliilli 
quoqne  despicicbant  me,  el  cum  ub  eis  rcecssis- 
sem,  dctrabcbaut  milii.  Abomiuali  suut  mc  ipion- 
dam  cousiliarii  mci,  et  ipiciii  iiiaxiuic  diligcbaiii, 
advcrsatus  cst  mc.  1'clli  inca\  cousiiiuplis  (aruibus, 
adhuisit  os  lueum,  et  dcroiiclu  suut  lantummodo 


labia  circa  deutcs  mcos.Miscrcmini  inci,  miscrcmini 
mei  sallcm  vos  amici  mei,  quia  manus  Domiui  lc- 
tigit  me.  Ouarc  |)crsc(piiinini  mc  sicut  Deus,  ct  car- 
nibus  uicis  saturaiiiiui  ? 

Baldad  in  prauiiissis  vei"bis  ad  duo 
atfondis.so  viihMur  :  piiino  (|uidcm  ad 
confiitandiim  Jol)  dc  insipicntia  ct  sii[)cr- 
i)ia  ct  fiirorc,  \}v\'  (iiiod  cmn  aflhgoro 
intcndobat,  similitcr  ot  alii  amici  sui ;  et 
idoo  dioit,  Vsfpioquo  fi//li</itis  uninuim 
nwam.  Sci'undo  al  oonlirmandum  siiam 
sontciitiam,  qiiod  advorsitatos  pra>sontis 
vit;o  i^ro  [loccalis  [jroviMiianl  :  (juod  ([ui- 
doin  [)roli.\o  prosociilns  fii(M'al.  onuiuo- 
raiido  divorsas  advorsilalos  absi|iio  aiia 
probationc  iiidiicla  :  ot  ijiiantiim  in\  hoc 
siibdil,  /s/  atlcrilis  me  sernumihus^  idost 
vorbis  faligatis,  non  |»rol)alioiiibus  ooii- 
vinoitis,  Kst  anloin  lolorabilo  si  .■«oinol 
arnjnis  oonlra  aniiciim  siiiiin  lo([iiatiir; 
sod  si  lioino  miilli[»lico!  Iiiijiisinodi  vorba, 
vidctiir  csso   malilia>   ooiilirmata* ;    uiulo 


*  Al.   dccst.  :  «  auditorum.  » 


*  Al.  :  «  roddcudum.  » 


iin 


IN  JOI? 


Siilidit  :  /:/<  decirs  rnn/udistis  me  :  ol  ipsi 
loijmMnlo,  «>t  nir  «imi  quadain  indigna- 
lionr  anditMidi».  Anli'  iianc  anl(Mn  res- 
ponsiiunMn  (ininijnii  s  .loli  inv(Miilnr  locu- 
tus,  si  incipianms  al»  lioc  i|iiim1  dixit, 
Pcreat  dics  in  fiua  nalus  sum  :  ct  (jnin- 
quios  oi  respondisst^  amici  sui  invoninn- 
tur.  Sallom  antom  jira;  oonfnsiono,  clsi 
non  propt(M'  amiciliam,  (lcl)niss(Mit  ab 
afllicti  aniictiono  cossaro  ;  undo  sulnlit  : 
Et  non  rrubescitic  opprimentes  me,  scili- 
ret  tam  opprobriis  (]nam  prolixitale  vcr- 
bornm  nn'  gravanlos.  Intor  cu'tora  antom 
opprobria  vidotur  onm  Daldad  do  igno- 
rantia  notasso,  cnm  dixit,  Intclli«/e  prius, 
et  sic  /of/uamur  :  quio  quidcm  ijg^norantia 
toloranda  ab  amicis  osset,  ct  proptor 
cam  cxcusandns  :  nou  autcm  crat  ei  im- 
propcranda,  maximc  tcmpore  advcrsita- 
tis ;  ot  idoo  subdit  :  Nempe  si  ifjnoravi, 
mecum  erit  if/norantia  mea ;  qnasi  dicat, 
Nibil  vos,  scd  mo  solnm  {rravat  :  nnde 
ad  vos  non  portinobut  intor  advorsa  mihi 
iguorantiam  improperarc  ;  et  ideosubdit ; 
At  vos  contra  mc  erigimini,  scilicet  scien- 
tiam  vostram  ostondcntos  :  Et  argidtis 
me  o/iprohriis  meis^  idost  qu?R  ad  mc  so- 
lum  porliiiont,  ct  fsliosnon  gravant. 

(jnibns  [ira^missis  ad  confutationem 
amicorum  portinontibns,  accedit  ad  prin- 
cinale  propositum  prosi^qnondum,  intcn- 
dcns  ostondcrc  falsnm  esse  quod  diccbant, 
quod  pra'scntes  advcrsilates  scmpcr  pro- 
pter  poccata  pra'terita  provcninnt.  Ex 
qua  snppositione  slalim  a  principio  ad 
inconvenions  dncit,  dicens  :  Saltem  nunc 
intcUirjite^  quia  Deus  no7i  eequo  judicio, 
affliicrat  me ;  qnasi  dicat  :  Si  adversitates 
non  advcniunt  nisi  pro  peccatis,  nou  ost 
*quum  Doi  Jndicinm,  qno  me  non  gra- 
viter  pecc.intom  tam  graviter  afflixit. 
Dicit  autom,  Saltem  nunr,  qnia  Jiaclenus 
non  ita  particnlaritor  onnmcravit  snas 
advorsitales  sicnt  nnnc.  Non  solum  au- 
tom  sc  dicit  adversitatibns  aftlictnm,  sod 
ct  cis  lonclnsnm,  nt  viam  ovadcndi  invc- 
nirc  non  possit ;  undo  soijnitnr  :  Et  fla- 
gellis  suis  me  cinxerit  :  qnia  scilicel  ijisa 
flagolla  romodiornm  viam  snbtrax(Miint. 
Kt  lioc.  sccnndnm  primo  (jnidom  por 
anxilinm  bumannm  ;  ot  hoc  duplicitor  : 
uno  modo  in  ipso  facto,  puta  cum  ali^inis 
ab  aliqno  violenter  opprimitur,  et  ab  illo 


snc(  nrsnm  babot ;  ot  ad  hoc  cxcludea- 
diiin  dicil  :  Ertr  rlamaho^rim  /tatirns,  et 
nrnio  cjaudict  :  qnasi  dicat  :  Si  clainarom 
conlra  oos,  (lui  mo  violcntcr  opprimunt, 
nnllns  oxaudirot  ut  auxilium  forrot.  Alio 
modo  post  factnm  :  pnta  cnm  aliquis  in- 
jnriam  passus,  con(|ii('iitiir  jndici,  qui 
enm  scnt(Mitialitcr  rostilnit  ot  viudicat ;  ct 
hoc  cxclud(Mis  snbdit,  Vocifcrabor^  et 
non  cst  qui  judicct  :  idost  si  vociferaror 
couquerondo,  non  adosset  judex,  qui  mc 
suo  jndicio  lib(M'arct.  Sccundo  invcnitnr 
in  adversitatibus  rcmcdium  ab  ipso  ho- 
minCj  qui  advcrsitales  cvadit ;  et  hoc 
dnplicitcr  ;  uno  modo  pcr  potcntiam,  et 
hocoxcluditdicons:S'eW(!//«;;i mcam  circum- 
scri/mt,  et  transire  non  jmssum  ;  quasi  di- 
cat  :  Tot  impodimenta  processibus  meis 
apposuit,  ut  ea  amovere  non  possim. 
Alio  modo  per  prudentiam  ;  ct  ad  hoc 
cxcludendum  subdit  :  Et  in  calle  meo 
tencbras  /fosuit,  ut  scilicet  non  videam 
qualiter  sit  procedendnm.  Deinde  exclnsis 
remediis,  subjungit  advcrsitates,  inci- 
piens  ab  cxtcrioribus  bonis  qua;  pordidit : 
intcr  qucE  primo  ponit  jacturam  honoris 
et  gloria;,  cum  dicit,  S/joliavit  me  (jloria 
mea  :  quia  cnm  prius  iii  houore  et  reve- 
rontia  baberotur,  postea  etiam  jnniorcs 
tompore  euin  irridebant,  ut  dicitur  infra 
XXX.  Secundo  ponit  dispendium  digni- 
tatis  :  nnde  snbdit  :  Et  abstulit  coronam 
de  capite  meo  :  quia  ante  sedebat  quasi 
rox  circumstante  excrcitu,  ut  infra  xxix  : 
nnnc  sedens  in  sterquilinio,  testa  sanicm 
radebat,  ut  dictum  est  supra  ii.  Tertio 
ponit  damnum  cxteriorum  rerum  cum 
dixit,  Dextruxit  me  undique,  sciUcct  de- 
vastatis  omnibus  exterioribus  bonis,  et 
advcrsitate  durante,  quia  non  cst  spes 
rocupcrandi  :  unde  subdit  :  Et  qnasi  avul- 
sx  arbori  abstulit  spem  meam  :  arbor 
enim  quamdiu  radicibus  tcrrce  inliapret, 
babot  spcm,  etiam  si  praecisi  fuerint 
rami  ojus,  ut  rursum  virescat ;  sed  si 
cvellantnr  ejus  radices  de  terra,  necesse 
ost  nt  siccctnr  et  porcat  :  ita  ctiam  ipse, 
quasi  avulsis  radicibns,  nnllam  liabeat 
speni  prosporitatem  tcmporalom  rccupe- 
randi.  Hadix  autem  spei  est  duplex  :  una 
qnidem  ex  parte  divini  auxilii ;  alia  vero 
ex  parte  anxilii  humani  :  radix  autcm 
spei  quae    est   ex  diviao  auxilio,  videba- 


CAPUT  XIX 


147 


tur  esse  avulsa  proptcr  hoc  quod   Deus 
ei    graviter   vidobatur   iratus   securidum 
illorura  opinioncm,  qui  divinam  punilio- 
nem  in  solis    adversitatibus  liujus    vita; 
ponobant ;  undo  dicit  :  Iratns  est  conlra 
me  furor  cjiis ;  quod  dicitad  designandum 
vehementiam  ira^,  nam  furor  cst  ira  ac- 
ccnsa.  Solet  antem  furor,  quo  vehcmen- 
tior  est,  eo  citius  transire  ;  et  sic  potest 
ia  futurum  remanere  spes  do  irato.   Sod 
si  ira  in  odium  transeat,  jam  non  videbi- 
tur  spcs  ulla  rcstare  ;  et  ad  hoc  signan- 
dum  subdit  ;  Et  sic  me  habuit  qiiasi  hos- 
tem  siium;  ab  inimico  autcm  uon  spera- 
tur  romediiun.  Divinffi  autem  irai  et  odii 
siguum  ponit,  cum  subditur  :  Simul  ve- 
nei^unt   lafrones  ejus  :  latroncs   nominat 
SabaBos  et  (Ihalda^os  et  da^moncs,  qui  ejns 
bona    vastaverant    simul,  qnasi   ex  con- 
dicto  ;   quos  nominat  Dei  latrones,  quasi 
hoc   ex  ordinatione  divina  contigerit,  si- 
cut  et  amici  Job  dicebant.  Praulicti  aulcm 
latroncs    dcpraulati     sunt    Job     pnblice, 
absf[uo  ali(|ua  reverentia  vcl  motu  ;  undc 
subdit  :    Kt  feccrunt  sibi  vinm  pcr  me ; 
quasi  dicat,  ita  mo  sunt  depra^dati,  sicut 
hostis,  qui  invenitur  in  via  :  infestaverunt 
etiam    universalitcr  et  perseveranter  ;  et 
quantinn    ad  lioc  subdit,  Et  obscderunt, 
scilicct  pcrseveranler  :  In  </yro,  univcrsa- 
Uter  (|uantimi  ad  omnia  :  Tabernaculum 
meum,  idcst   bona  domus  mca^.    Dcindc 
osteiuht   avulsam  esse  radicem  spei  quaj 
est  ex  humano  auxiho,  ostendens,  (juod 
nihil  auxilii    poterat  expectare  ab  ilHs', 
de  quibus  magis  videbatur  ;  et  enumerat 
primo  ilios  (jui  non  "  sunt  haliilalione  do- 
mus   scparati,    incii)icns   a    rralribus,   di- 
cens  :   Fratrcs  incos  /o?ujc  /ccil  a  me,  nt 
scihcet  anxilinm  milii  fcrro  vel  noii  vcliiit 
vel  non  possint.   Dcinde  ponit  familiaics 
cum    siibdil,    Et    noti    7nei   quasi   a/icni 
recesseruntme,  mibi  scilicet  auxilium  non 
ferenles.  (jiiaiiliiin  aut(mi   ad  coiisaiigiii- 
neos,  vcl   (|iia'(ijm(|iic   alia  ncccssiludino 
coiijnuctos  subdil,  bcrcli^/ucrunl  tnc  /n-o- 
pim/ui  /iwi,  auxilium  non  fcrcntcs.  (.Mian- 
tum  V(;ro  ad  illos  ciiin  (|niliiis   ali(|iiando 
fuerat  conv(M\saliis,  snbdit  :  Ef  qui  ninw- 
ranf,  scili((>l  (diin  (juasi   fainiliarcni  ami- 
cum,  iiiiiic  iii  liibuJarutnc  tddili  siml  mci. 


scilicet   de  me    non  curantes.   Post   hoc 
accedit     ad    enumcrandum    domcsticos, 
dicciis  :  Inqnilini  domns  mex,  (|ui   scili- 
cct  niilii  serviro  consiicvcrunt,  ct  ancillie, 
sicut  alieni  habuernnt  mc^  dc  mcis  scili- 
cct  ainictionibus  non  curantcs  :  Et  quasi 
percqrinus  fui  in  oculis  eorum,  mc  scilicet 
pcnitns  contemnentcs.    Dcinde  de  inohe- 
dientia  servorum    subdit,  Scrvum  meum 
vocavi,  et    non   respondebit   mihi.   Addit 
autcm   et  supcrlium   contcmptum   :  Ore 
proprio  deprecnbor  il/u?n,  idcst  oportehat 
me  ad  eum  agere  non  imperio,  sed  pro- 
cibus,  propter  hoc  quod  me  contemnebat. 
Dcinde  cnumcrat  pcrsonas  maxime  coii- 
junctas,   scilicct  uxorem  et  fihos.    Solet 
autem  uxoribus  maxinie  dclectaljilis  (ieri 
pra'scntia  viri,  nisi  f(jrte  cx  ali(]iia  gravi 
corriiptionc  horribilis  rcddalur  ;  et  ad  hoc 
signandnm  subdit,  Ilalitinn  meu??i  exhor- 
i'uit  uxor  mea,  scilicct   proptcr  fudorem 
ulccrum,  ex  quibus  ei  horribilis  rcddcbar. 
Filii  autem  ex  solo  iiiitii    parcnlis  solcnt 
cjns  V(duiilatcm  iinplcrc  :  cx  magno  au- 
tcm   contemptu    parentis  provenit,  quod 
patrem,  ciii  oportct  a  lilio    rcvercntiam 
exhibcri,   oporlcat  snpplicitcr  liliiim  dc- 
prccari  :  ct  ad  hoc  ostcndcndum  subdit, 
Et  oraba?n  fdios  ultcri  ??\ei.   Scd  hoc  vi- 
dclur  contra    id    quod   dictnm  cst  supra 
piimo,  quod   filii   cjiis   ct  lilia'   opprcssi 
sunt  pcr  domus  ruiiiam.  Scd   potcst  dici 
quod  ali(iui  parvuli  remanscrant,  qui  non 
intcrfuerant  illi  convivio  :  vel  forte  ah^iui 
lilii    rdiorum,    (|ui    morlcm    iiropriornm 
parcnlum    peccatis    propriis,  impiilantcs 
pcccalis  Job,  ipsiim  conlciniicliant.  Pt>st- 
(]uam  crgo  sc  dcspccliim  dixit  a  (h)mcs- 
ticis  et  a  foriiisecis,  oslcndil  conscqucu- 
ter  se  dcspcclum    c.sse  ot  a  sapienlibus. 
Kst   aulcin  slnllornin  iMdi»rinm,    iil     cos 
(lcspiciant  (|iios   in    miscriis   vidont,  (|uia 
sola    boiia   lcrrciia  lioiuM-aiida  putanl ;  cl 
idco  dicil  :  Sfnlfi  quoquc  drs/tcxf?a?it  WK*, 
c(»r(le  pra'.sciil(Mn  :  Et  cu?n  ub  ei  recessis- 
sc??i,  dctrahcba?it  mihiy  scilicct  oro   pro- 
iitmlianlcs  (|ua'  in  pra-scnlia  dic(»ro  vcro- 
hantiir.    jlcindc    cli.im    s»<   a    sapiiMilihus 
dcspccluin  (li<il.  (jnos  ali(|iiainh»  ramilirt- 
res  lialiiKMal  ;  nndc  dicil,  .[bnnn?itili  suiU 
)nc  qnn?u/nni  cmisi/iarit  ?nt'i,  qxuts  scilicel 


>  Al.  (locst  :  i\\)  iliiii 


>AI.    iloi"sl  :  uon. 


llh 


IN  JOD 


proptor  OMniiu  sapiciili.un  ad  nicuni  ton- 
silintn  admiltfhani  :  Et  </ftrni  nntxitne  di- 
/it/r/i<ttti,  tirrfsdtits  rst  inr.  V\  finlc  (licit 
pntpter  alitpnMn  oonnn  (|ui  (ira'S(Mit('s 
a(l(M'ant,  ipii  oi  graviiis  advtMsahatiu-.  Sic 
ifritiir  praMuissis  advcM-silatilms  (pKv  por- 
tiiKMil  ad  ('\t(M'itMa.  siil»JMM;Ait  dt;  pr(>[>rii 
rorporis  coiisnmptioiR',  diccMis:  l*rlli  itirx 
cotisiim/ttis  rtirtii/nts,  (i<//i,rsit  os  tneum  : 
tpiia  scilioet  proptor  t,Mavitalom  a'^ritu- 
dinis  carnes  ojns  consiuupta'  oraiif,  ita 
(]uoti  (Mitis  ojns  ossilms  adliaMcrot.  Sod 
(piia  ial)ia  snnt  carnoa,  (puo  doiitihns  si- 
cnt  ossiims  iuilia-roiit ;  idoo  ad  lia'C  exci- 
pienda  siibdit,  Et  dcre/icta  sutit  tatitum 
ino(/o  /(i/iia  circa  dcntes  tticus,  per  quod 
videtnr  occnlte  innuere,  quod  omnibus 
aliis  ofliciis  mombroriim  ccssantilms,  so- 
Inm  oi  rcmanscrat  locntioiiis  officium. 
Lnumeratis  ergo  advcrsilalibus  suis,  cos 


ud  compassionom  invitat,  ^'cminaiis  nunc 
potitionom  jiroptor  mnltitiidiiioiii  niiseria- 
nim,  dicoiis,  Misrrrttiini  mei,  ttiiserettiini 
mri  sa/trm  vos  attiici  7nei,  cx  qno  ab  aliis 
snm  (lcrclirtns.  (lansa  antem  miserendi 
est  misoria  (pia'  taiito  p^ravior  ost,  quaiifo 
a  fortioii  iiiducitiir  :  idoo  siibdit,  Ouia 
manus  I)<nnini  lcli(jit  me  :  intclligebat 
enim  sc  a  Dco  pcrcnssiim.  Non  videtur 
aulcm  decens,  ut  liomini  afnicto  afflictio- 
nem  addatis  :  et  ideo  snbdit,  Quare  per- 
srrjuitnini  me  sicut  Deus?  (jnasi  dicat, 
Suflicit  mibi  iiersecutio  (iiuo  ost  a  Deo, 
veslrum  aiilcni  essct  magis  consolationem 
adhibere.  Qualiter  aulem  pcrsequerentur, 
ostendit,  Et  carnibus  meis  saturamini  : 
quod  proprie  ad  detractorcs  pertinet  :  qui 
carnibus  Iinmanis  vesci  dicuntur,  inquan- 
tum  iniquitatibus  aliorum  delcctantur  : 
caro  enim  cst  infinnior  pars  animalis. 


LECTIO   II 


Quis  luihj  Iribuat,  ul  scribantur  sermones  mei  ? 
Quis  uiihi  det,  ut  exarentur  in  hbro  stylo  ferreo, 
et  itlumbi  luniina,  vel  celte  sculpautur  in  silice  ? 
Scio  euim,  (luml  Uoilemptor  mcus  vivit,  et  iu  no- 
vissimo  tlie  tle  terra  surreciurus  sum.  Et  rursum 
circumilabor  peile  mea,  et  iu  carne  mea  videbo 
Deum.  Qucm  visurus  sum  ego  ipse,  et  oculi  mei 
conspecturi  sunt,  et  non  alius  :  reposita  est  liaic 
spcs  mea  in  sinu  meo.  Quare  ergo  nunc  dicitis, 
Perseijuanmr  eum,  et  radicem  verbi  inveniamus 
conlra  eum?  Fugile  ergo  a  facie  gladii,  quoniam 
ullio  iniiiuitalum  gladius  est;  et  scitote  esse  judi- 
cium. 

Dixerat  superius  Job,  spem  suam  csse 
ablatam,  quasi  arboris  avnlsai ;  quod  qui- 
dem  dixit,  rcfcreiis  ad  spcm  tcmporalis 
prospcrititas  rccupcrandn?,  ad  quameum 
amici  ojiis  nuiltipliciter  iucitabaut.  Ilanc 
autom  spem  sibi  habendam  non  esse,supra 
multipliciler  ostcndit  ad  diversa  inconve- 
nientiadedncendo  ;  nnnc  autcm  manifeste 
snam  intentioncm  aporit,  ostendens  se 
pr.odicta  noii  dixisso  tpiasi  de  Dco  dcspe- 
rans,  scd  tpiia  altiorcm  spcm  dc  co  gc- 
rcbat,  non  ijuasi  rclatam  ad  prtoscutia 
bona,  scd  ad  fiitura.  Et  (piia  grandia  et 
mira  et  certa  dicturus  crat,  praiostendit 
dcsiderium  suum  ad  hoc,  qnod  sententia 
qnaiii  dicturns  crat,  in  fine  posterorum ' 


perpetuetur.  Transmittimus  autem  sen- 
sus  et  verba  nostra  in  posteros  per  scrip- 
turffi  officium  :  et  ideo  dicit  :  Quis  mihi 
tribuat,  ut  scribantur  sermones  mei  ?  sci- 
licet  quos  dicturus  sum  de  spe  quam  in 
Deo  firmavi,  ne  oblivione  deleanfur.  So- 
lent  autem  ca  qnai  aframcnto  scribuntur, 
pcr  longinquitatem  temporis  deleri  :  et 
ideo  quando  volumus  aliquam  scripturam 
in  longinquum  servari,  non  solum  per 
modum  scripturae  eam  describimus,  sed 
per  aliquam  impressionem  sive  in  pelle, 
sive  in  metallo,  sive  in  lapide.  Et  quia 
ilhid  quod  sperabat,  non  erat  in  proximo 
fulurum,  sed  in  fmc  temporum  reserva- 
tur  implendum,  idco  subdit,  Quis  mihi 
det,  iit  exaretitur  iti  libro  sty/o  ferreo, 
quasi  in  imprcssione  aliqua  facta  in  pelle, 
aut  si  hoc  parum  cst,  impressione  facta 
fortiori,  In  /atnitia /)/umbi  :  vel  si  ef  hoc 
paivum  vidctur.  Cc/te  scu//)antur  stij/o 
fcrreo  iti  si/icc.  Qni  sint  autem  hi  sermo- 
nes,  qnos  tanta  diligentia  vclit  conscrva- 
ri,  ostendit  subdens  :  Scio  enitn  t/uod  Re- 
dctn/)tor  ttieus  vivit.  Signanter  hoc  per 
modum  causai  assignat  :   ea  enim  quae 


'  Al.  :  «  iii  lidc  pccculorum.  » 


CAPUT  XIX  119 

pro  certo  non  habemus,  non   curamus  tus  cceli  in  aeternum  durabit,  nullus  erit 

mandare  memoriae  ;  et  ideo  signanter  di-  novissimus  dies  :  et  ideo   ad   prwdictum 

cit,  Scio  enim^  quia   scilicet  per  cerlitu-  errorem    tollendum   signanter  dicit  ;  In 

dinem  fidei.  Est  autem  ha;c  spes  de  gloria  novissimo  die  :  et  concordat  sententiae 

resurrectionis  futura?,  circa  quam  primo  Domini,  qui  dicit  Joan.  vi,  40  :  E(/o  re- 

assignat  causam,  cum   dicit,  Redemptor  snscitabo  eum  in  novissimo  die.  Fuerunt 

meus    vivit.    Ubi    considerandum,    quod  alii,  qui  dixerunt,  quod  homines  resur- 

homo  qui  immortalis  constitutus  fuerat  gent  rcsumendo  non  terrena,  sed  quae- 

a  Dco,  mortem  per  peccatum    incurrit,  dam  coelestia  corpora ;  sed  ad  hoc  exclu- 

secundum  illud  Rom.  v,   12  :  Sicut  per  dendum  subdit  :  Et  rursum  circumdabor 

unum  homincm peccatum  intravit  in  hunc  pelle  mea  :    ({uod  signaiiter  dicit,    quia 

mundum.,  et  per  peccatum  mors  :  a  quo  supra  dixerat  solam  pcllem  circa  ossa  re- 

quidem  peccato  per  Christum  rcdimen-  mansisse  ;  ex  ipso  autem  modo  loquendi 

dum  erat  genus  humanum  ;  quod  Job  pcr  ralionem  resurrectionis  assignat,  ne  sci- 

spiritum   fidei  praevidebat.  Iledemit  au-  licet  anima  a  proprio  indumcnto  semper 

tem  nos  Christus  de  peccato  per  mortem  remaneat  denudata.  Rursus  fuerunt  ahi, 

pro  nobis  moriendo  ;  non  autem  sic  mor-  qui  dixerunt  animam  idem  corpus  quod 

tuus  est  quod  cum  mors  absorberet :  quia  deposuerat,     resumpturam,   sed    sccun- 

etsi    mortuus    sit  secundum    humanita-  dum    conditionem    eamdem,   ut    sciHcet 

tem,  mori    tamen    non  potuit  secundum  indigeat  cibis  et  potibus,  et  alia  opera 

divinitatem.    Ex    vita     autem    divinita-  carnaHa  hujus  vitae    cxerceat ;   sed   hoc 

tis  etiam    humanitas  est  reparata  ad  vi-  excludit  subdens,  Et  iji  carne  mca  videdo 

tam    rcsurgendo,    secundnm    ilhid  ii  ad  Deum.  Manifestum  est  cnim,  quod  caro 

Cor.  XII,  4  :  Nam  et  si  crucifixus  est  ex  hoiniuis  scfuiidum  statuin  vita'  pro^sentis 

in/lrmitate  naturali,  sed  vivit  ex  virtute  comiptibilis  est.  Corpus  autem  riund  cor- 

i)e/.  Vita  autem  Christi  resurgentis  ad  om-  rumpitur,   arjgravat  afiimam,  ut  dicitur 

nes  homines   diirundetur  inresurrectione  Sap.  ix,  15.  Et  ideo  nullus   in  liac  mor- 

communi:  undeet  ibidemsubdit  :Aposto-  tali  carne  vivens  potest   videro  Deum ; 

lus:  Nam  etnos  infirmi  sumus  inillo  ;  scd  sed  caro  quam  aniina  in  resurrectione  re- 

vivimus  cum  eo  ex  virtute  Dei  in  Jiobis ;  sumet,  eadem  quidem   erit  per  substan- 

uiide  et  Dominus  dixit  Joan.  v,  25,  2G  :  tiam,    iiequc    corruplioiicm    habcbit    ex 

Qua/ulo  jjiortui  audicjit  voccjji   iilii  Dei.,  diviiio  muiicrc,  sccuiKhim  ilhid  Aposfoli 

et  qui  audierijit,  vivcjit  :  sicut  enijji  Pa-  ad  Cor.  xv,  5.'}  :  Ojiortct  corruiilihile  hoc 

ter  habet  vitam  hi  semetipso,  sic  dedit  et  ijuluere  incorrujitiojiejji  :  et  ideo  ilia  caro 

Filio  vitajji  habere  iji  sejjielipso.  Ergo  pri-  luijiis  couditionis  cril,  (|uod  in  nullo  ani- 

mordiaUs  causa    resurreclionis   humana'  mam  impcdiat,  ([uiii  Dcum  possit  videro  ; 

est  vita  Filii  Dci,  qua^  non  sumit  initium  sed  erit  ei  omiiino  subjecta  :  (juod  igno- 

ex   Maria,    sicut   Ebionitai  dixpruut,  scd  rans   Porphyrius   dixit,    ([iiod    aiiima   ad 

scmpcr  fuit,  scciindum  Apostohim  Ilebr.  hoc  (luod  (iat  bcala,  omnc  cor[>iis  fugicii- 

ult.  8  :  Jesus  Christus  hcri  et  hodie,   ipse  dum   cst,  (|uasi   auiina  sil   IkMiin  visura, 

et  in  sxcula  :  ct  ideo  signanter  non  (Hcit,  iioii  lioino  :  et  ad  hoc  exrliuhMidum  sub- 

liedcjjiptor   vivet,    sed  vivit  :    et   cx   liac  dil  :  Qucjji  visurus  sujji  eijo  ipse  :  (iiuisi 

causa   fiituram    icsurrcctioncm   proiiuii-  dicat  :  Noii  solum  aiiiina  mca  Dciiin  vide- 

tiat,  lem[)us  ipsiiis  det^uiniuaus,  ciim  sub-  liit,  Srd  e//o  ijisr,  (jiii  cx  aiiiina  ct  corporo 

dit,  Et  iji  juwissijjw  die  de  tcrra  surrec-  sui)sisto.  Et  iit  ostcudat  (jiKid  illiiis  vi.-jo- 

turus  sujji.  nis  cliamsuo  inodo  cril  [larliciitcs  t'»ir[)us, 

Ubi  coiisidciauduin  cst,  tiiiod    iiuiilain  ir>u\\\nu'/\[  :  Ef  ncu/i  uifi  roiisjirrfuri  sunt: 

ponculcs   motum    cndi,  ct    liuiic   statiiin  iioii    i|iiia   tifiili  ct>i[)oris  (livinam  osscii- 

muiuli    iii    ;rlt-iiium    diiratiii  iiiii,    jiosiic-  tiain  siul  \iMiii  :  scd  i|iiiii  ortiH  corporis 

runt,  ([uod  tiica  rovolutioiics   aiiiiorum,  \idcliiiiit    Kciiin  lituniiicin  factnin,  viiio- 

rcd(Mintibiis  stcllis   ad  silus  cosdcni,  lio-  luint  ctiain  gltniain  hci  in  crcalnra  rcfnl- 

luincs  uiortui  io[)ararcntur  ad  vitain.  Ciun  gontcm,   scfiintlnin    .Vncnstinnm  in  llnc 

^utcin  dics  ex  inotu  coili  causelur ;  si  niti  dr  CiriftUe  Uci.  El  ut  idom  nuincro,  non 


i20 


IN  JOH 


solinu  specic,  rcimraiuliis  linimi  »  riMlaliir 
ad  Dciiin  vidiMKliini,  siiliJiiii^Mt,  /i/  vmi 
a/ittSy  si'lli(H'l  iiiiinrro  :  siMlicel  no  credii- 
(nr  lajcin  scvila'  rt'i»arali(Hi('nu?.\p(.'rfare, 
(inulcin  dcscriliii  Arisloloh^s  in  ii  dc  Ge- 
iU'rtilinm\  dicciis  (|ii(>7l  (]n(iriini(iiiii(]iio 
snhslaiitia  cst  corriiiitiliilis,  r^Mtcraiilnr 
oadcin  si)cci(\  ikiii  cadcni  nninoro. 

II is  orgo  pra'inissis  do  caiisa  rcsnrrcc- 
tionis,  tcmiioro,  cl  modo.  ot  ;j:;Ioria  rc- 
surpMitis,  ol  idoiititato  ojnsdom,  snlijmi- 
gil ,  Jt('/)osit«r  cst  /uvc  spes  hied  in  sitni  tneo  : 
ad  osloiidcndmn,  (inod  lianc  spcm  non 
soiuin  liabobal  in  ^orliis,  scd  in  corde 
absconditam  ;  non  diibiam,  sed  firmissi- 
main ;  non  (luasi  vilom,  sod  (juasi  pretio- 
sam  :  (luod  onim  in  sinu  absconditur,  in 
occulto  lialiotur,  et  firmitcr  conservatur, 
et  earum  roputatur.  Sic  erpro  ostensa  alti- 
tudine  spei   suaj  (}uam  habcbat  de  Deo, 


o.xcliidit  coiiini  calnmnias,  (jiias  coiitra 
oiiiii  (iiia-rcliant,  ()U(id  Doi  sjkmu  «d  amo- 
romabjocissct,  rinia  in  tomporalibiis  spem 
non  poiicbat  :  iindo  subdit  :  Quare  ergo 
unnc  (licitis,  /jersefjunrnur  eum  ?  scilicct 
taiKiiiam  do  Doo  dospcraiitom,  vol  Deum 
nonliiiicnlcm:  Et r(nlirv)iircrhi inveyiiamus 
co)itra  cKin,  iniprobando  dicta  mea,  quasi 
providentiam  Dei  negavcrim,  quam  non 
ncgo,  sed  asscro,  diceiis,  pra-mia  ct  pce- 
nas  a  J)oo  pra'parari  homiiiibiis  etiam 
post  liaiic  vitam  ;  et  idco  subdit,  Fufjite 
crfjo  a  facic  fjladii,  idcst  diviih'H  iiltionis 
in  tutura  vita  nobis  reservata^,  quamvis 
temporali  prospcritatc  floreatis  :  Qiujniam 
ultor  inifjuitatum  gladius  est,  idest  ultio, 
quam  ipse  proprio  inducet  post  mortem  ; 
Et  scitote  esse  judicium ,  non  sohim  in  hac 
vita,  sed  post  hanc  vitam  in  resurrectione 
bonorum  et  malorum. 


CAPUT    VIGESIMUM 


LECTIO   I 


Respondcns  antem  Sophar  Naamathites  di.xit, 
Idcirco  cogilationos  mea!  varia3  sncceduut  sibi,  et 
mcus  in  diversa  rapitur.  Do<'triuam,  ({ua  nie  arguis, 
audiani.  ct  ?|iiritus  inlelliacutia!  uieai  resiioudehit 
mihi.  lliic  scio  :  a  principiu,  ex  (juo  est  positus 
homo  siiper  terram,  quod  laus  impiurum  hrevis  sit, 
(;t  gandimu  hypocritic  ad  iustar  puncti.  Si  ascendc- 
ril  usque  ad  ciidum  superhia  ejus,  et  caput  ejus 
nubcs  letif^erit,  ipiasi  steniuihnium  in  line  perde- 
tur  :  et  ijiii  enm  viderant  dicent,  ubi  est.'  Vehit 
domniuin  avolaus  non  invenietur ;  transiet  sicut 
▼isio  nocturna.  Oculus  qui  eum  viderat,  uou  vide 
hit,  neque  ullra  iutuehitur  eum  locus  suus.  Fili, 
ojus  allcrcntur  ofiestate,  ct  manus  iUins  reddent  ei 
dolorem  sunm.  Ossa  ejus  implehuntur  vitiis  ado- 
lesceutiaj  cjus,  et  cum  eo  in  puhere  dorniieut.  Cum 
enim  dulce  fuerit  iu  ore  ejus  lualum,  ahscoudit 
illud  sub  lingua  sua.  Parcet  illi,  et  uon  dereliuquet 
tllud,  cl  celabit  in  giitture  suo. 


Sopliar  andita  senteiilia  Job  de  spe  fu- 
turaj  vila',  aciiiiievi.sse  videtur  :  unde  et 
post  hanc  seciindam  ojus  rosponsioiiem 
tcrtio  niliil  contradixit ;  sed  tamen  adhiic 
erat  aliqnid  in  corde  ejiis,  (piod  a  priori 
sentontia  eiim  non  pcrmittebat  omiiino 
recedorc  :  piitabat  enim,  quod  etsi  in  fii- 
tnra  vita  llcriiit  rotrilmtioiios  et  piiniljo- 
aes  pro  merilis,  ul  Job  dixerat,  iiiliiionii- 


nus  tamcn  adhuc  ei  videbatur,  quod 
prosperitates  et  adversitates  hujus  vitaB 
hominibus  dispeiisarentur  a  Deo  pro  me- 
rilo  virtutum  vei  peccatorum  :  et  ideo 
quasi  in  parte  conviclus,  et  in  parte  ad- 
huc  primam  sententiam  tenens,  dicit  : 
Idcirco,  scihcet  propter  verba  quae  dicis 
de  spe  futurae  vitae  :  Cogitationes  meae 
varise  succedunt  sibi.  Et  ut  non  inteili- 
gantur  hujusmodi  variae  cogitationes  ad 
eamdem  scntcntiam  pertinere,  sicut  cum 
aliquis  eamdem  conclusionem  per  varias 
rationes  excogitat,  subdit  :  Et  fnetis  in  di- 
vcrsa  rapitur^  scilicet  violentia  rationum, 
quae  induci  possunt  pro  utraque  senten- 
tia,  nunc  ad  uniim,  nunc  ad  aiiud  ducor, 
qiiasi  non  sufriciens  ad  contrariasrationes 
solvendas;  videbatur  enim  ei,  quod  sen- 
tentiam  Job  de  spe  fulura^  vita'  repudiare 
non  deberet  :  et  ideo  subdit,  Doctritiam., 
qua  me  arguis,  audiam,  credendo  scilicet 
quod  dixisti  de  resurrcctione  futura,  sed 
tanicn  adhuc  totalitor  primamsententiam 
non  dimitto  :  et  hoc  est  quod  subdit  :  Et 


CAPUT  XX 


121 


spiritus     intellifjcntisi    mex     respondebit  dit  :  Et  velut  somninm  avolans  non  inve- 

mihi  :    quasi    dicat,    Adliuc    intcllcctus  nietur  :  sicut  enim  avis  faciliter  avolando 

mcus  habet,  quid  pro  sententia  sua  les-  aulertur  ab  oculis  hominum,  ita    eliam 

pondeat.  IIoc  aulcm  videbatur  ci  ccrlissi-  somnia  »le  facih  auferuntur  a  cogniUone 

mum    et    experimento    prohatum,   (juod  humana.  Kt   quia  eornm  nullum   manot 


maH  etsi  aliqua  prosperitate  gaudcant, 
tamen  illa  sit  brevis,  ct  cito  in  hac  vita 
etiam  flniatur  vel  per  festinam  mortem, 
vel  per  aliquam  subsequentem  adversita- 


vestigium  vel  dcljib),  neijuc  ad  aHquod 
testimonium  per.quod  si  [)crd(!tur,  possit 
requiri  :  ideo  irrcparabihler  transil  ejus 
cognitio  :    et    simiHlcr    dat    inteHigere, 


tem  :  et  hoc  est  quod  subdit,  Huc  scio  a     quod  casus  impiorum  sit  irrecupcrabilis  : 


principio,  ex  quo  est  positus  homo  super 
terram;  quasi  dicat,  a  principio  humani 
generis  :  Qiiod  laus  impionim  brevis  sit  : 
laudantur  enim  quandoque  ad  modicum. 
propter  ahqua  bonitatis  signa,  quaj  in  eis 
apparent ;  sed  iha  statim  obnubilantur 
ex  iniquis  operibus  quaj  in  eis  apparent ; 
ideo  gaudium  quod  habent  de  favoro 
quem  capiunt  cx  sua  simulatione,  in 
brevi  pertransit,  et  hoc  est  quod  subdit, 
Et  cjaudium  hypocritx  ad  instar  puncti, 
quasi  in  momento  pertransiet  :  quia  ex 
fructibus  suis  cognoscitur,  ut  dicitur 
Matth.  vu.  Contingit  tamen  quandoquc, 
quod  ex  iHo  favore,  qucm  brevi  temporo 


et  hnjusmodi  irrecupcrabilitatis  rausam 
ostcndit  muHiplicem.  I'rimo  quidcm  cx 
partc  ipsius  pcccatoris_,  qui  pcrit  ;  unde 
dicit,  Transibit  sicut  visio  nocturna  ;  quae 
quidem  est  visio  phantasmatis  non  per- 
manentis  ;  ct  ideo  postquam  desierit,  ad 
eam  rcditus  haberi  non  potcst.  Visio  au- 
tem  diurna  est  aHcujus  rci  pcrmanontis  ; 
quam  si  aliquis  vidcre  dcsicrit,  ad  cam 
vidcndam  rursus  recurrerc  potest ;  et  si- 
militer  quamdiu  pcccator  manct,  si  ad- 
versitas  ei  adveniat,  potcst  reparalio  spc- 
rari  :  sed  quando  ipse  ex  hac  vita  transie- 
rit,  nuHa  uHerius  rcparatio  spcratur. 
Secundo   autcm  ex  partc  aHorum  homi- 


ex  sua  simulationo  captavit,  ad  aHquem  num  ostendit  casum  cssc  irrci)aral)ilcm, 

alium  statum  sublimatus  est  :  unde  con-  cumsubdit  :  Oculiis,  qui  eum  viderat^  non 

sequenter  ostendit,  quod  nec  ei  stabile  videbit  :  ea  enim,  quai  ab  oculis  rece- 

erit,   diccns,  Si  ascenderit  usquc  in  cos-  duut,  de  facilietiamamomoria  transeunt: 

lum  superbia  ejus,   idest  propter  altum  undo  mortui   qui  subtrabuntur   humanis 

statum,  quem  adeptus  est,  in  tantam  as-  aspectibus,  de  facili  oblivioni  traduntur  : 

cendat  supcrbiam,  qnod  non   reputet  se  ut  sic  ncc  in  momoriis  hominum  gloriam 

caducum,  quasi   torrcnum,  sed  immobi-  habcant,  noc  amioi  ojus  anq)Husauxilium 

lem  quasi  cct.\cs>tem  :  Et  ejtts  caput  7inbrs  pra^stare  curant.  Torlio  oslcndit  causam 

tetigerit,  ut  scilicct  ultra  communem  .sta-  irrocupcrabilitatis  ojns,  (|uia  non  potost 


tum  hominum  promoveatur  :  Quasi  stcr- 
quilinium  in  fine  perdetur,  vel  proptcr 
festinam  mortem,  ex  qua  redderotur  hu- 
manum  cadaver  vile,  et  abominabile 
quasi  stcrcus,  secundum  illud  llior.  ix, 
22  :  Cadet  morticinwn  hominis  quasister- 
cus  super  faciem  regionis  :  vcl  per  hoc, 
quod  ojus  malitia  detegetur,  et  ab  omni- 
bus  rcputabitur  vilis,  sccnndum  illiul 
Eccl.  IX,  10  :  Omnis  mit/ier  qutv  esf  for/ti- 
caria,  qunsi  strrnts  tn  vitt  coticrtlcabilur. 
Kjus  autom  suporbia  doJ(H'ta,  stupor  in 
cordibus  hominiim  ori(!tur  dc  tam  siibila 
dejectiono  ;  et  n^vorontia,  (]ua';  babob.itur 
ad  ipsum,  cossabit  :  iindo  subdit  :  Et  qm 
6uni  viflernttt,  dicmt,  l  bi  fst  ?  vol  adnii- 
ranl(^s,  vol  contomiiont^is.  Kt  nt  ostondat 
ejus  dojectionoin  iiidparabihnu  (!sso,  siib 


redirc  ad  priorom  statum  ;  unde  sulxlit, 
Nec  ultra  inlttebitur  eittn  lucus  ejus  :  nou 
eium  potost  Inmio  rodiro  post  morfom  ad 
eumdom  modiim  vivondi,  et  nnn  soluin 
ipsc  dojiciotur  in  pro[»ria  [»orsona  tran- 
sicns,  el  ocuHs  hominum  snhtractns;  pro- 
prio  loco  nun(|uain  r(>stifuoiulus  :  sod 
oliam  lilii  pro  [)occato  ojus  [luniontnr  : 
nndo  s(M[nitur  :  tilii  ejits  titterentitr  ef/cs- 
tafr,  Jiisto  scilicot  Hoi  Jmlicio  :  nf  (]uia 
|)i()  diviliislUiorum  [loccavit.  in  liori>tiam 
.s[)0  sua  rriislrclnr,  liliis  ojus  [»au[»oribus 
olloctis.  Doindo,  (piasi  ac(|uio.sccns  jam 
sontoiitia'  .b'h.  siibjiiiigif  ofiam  do  p«oiiis 
tiiluia'  \il.i'  dircii''.  /,7  tnanifi  i//ins  rcd- 
d/ttif  ri  do/itrrni  sititnt,  \{U'>\  [»io  o[ioribns 
|)occatoniin  qna*  fooii,  dnlorom  patiotur 
iii  poiiis.  Kt  ([uod  ibtu  nMributiu  doluris 


122 


IN  JOB 


sit  iiitrlli.troiida  post  morlcni,  apparct  por 
lioc  (luoil  siilttlil,  Oss/i  rjiis  inijilvhinititr 
vitiis  n(/f»/('srr/iti,v  rjtts,  rt  ntni  rn  in  jnt/- 
vere  (/ornirriit ;  ipiasi  dirat  :  Kliain  post 
morlem  (inaiulo  cariics  cjns  in  pnlviTom 
rcsolvnntnr,  solis  ossihns  in  S(»[»nlcro  rc- 
manontihns,  poMiani  patictnr  pro  pcccatis, 
non  soliim  (|na'  iii  s(MU'ctnto,  soil  otiam 
qno'  iii  adoloscoiitia  commisit,  (jna'  cst 
maj;is  pra»cops  ad  poccaiuiiiin.  I".l  causam 
eliain  (inaro  post  mortcm  punialnr  pro 
p(^ccatis,  ostondit.  Citni  enini  t/it/cr  fiierit 
in  orr  ejits  nia/itni,  o/jsroiif/rt  il/iif/  sitb 
iinf/ita  sitft  :  ot  loiiiiitiir  ad  similitiidinom 
liominis  dulcom  cibum  comodontis,  (|ni 
uon  cito  illnd  absorbet,  sed  diu  fenot  in 


oro.  iil  dinliiis  doloclolnr  ;  niidc  lianc  si- 
inililndiiioin  oxponons,  suddit, /V//y7.7  i//i, 
scilicot  malo  vel  peccato,  (luod  cst  ei 
dulco,  nolons  illnd  doslrnore  :  quod  (ini- 
dom  dostruorotur  dosercndo :  undc  se- 
(initnr,  Et  non  drrr/infjitet  i//itf/.  Oiiare 
aulcm  non  roliiHiiiiliir,  ostendit  snhdons, 
Et  cr/ft/iit  in  fjitttnrr  sito,  idest  nnlli  ma- 
nifostahit  :  ct  propter  hoc  nulliis  ci  poc- 
catum  occiiltnm  dissnadohit,  nec  aruiiiod 
remodiiini  adliihohit  :  quod  adhihctnr 
poccata  sua  coiifltontihns.  Ua^c.  est  ergo 
cansa,  qnarc  pcccata  alicujns  pnninntur 
post  mortom,  qnia  ca  in  vita  roliaquero 
iioluit. 


LECTIO   II 


P.iiiis  pjus  in  utero  illius  vertetur  iu  fel  aspidum 
iiilrinserus.  Divitias  (lua?  dovoravit,  cvomet,  ct  de 
vcntrc  iliius  extrahel  eas  iJcus.  Caput  aspidum 
surget,  el  occidet  eum  liugua  viperJE.  Non  videat 
rivos  flumiuis,  torrentes  nielli.-  et  butyri.  Luet 
qufE  fecit  omnia,  ncc  tamcn  consumelur  :  juxta 
multiludiucm  adinvfnlioiuim  suaram,  ct  sic  susti- 
nehit.  yuoniam  confriuficus  nudavit  paupcris  do- 
muni,  rapuit.  et  non  a;dilicavit  eam.  Ncc  est  satia- 
tus  ventcr  ejus  ;  ct  cum  hahucrit  qiiaj  concupierat, 
possidcre  non  potcrit.  Non  rcmausil  de  cibo  ejus,  et 
propterca,  nihil  permanehit  de  bouis  ejus.  Cum 
satiatus  fuerit,  arctahitur;  aestuabit,  ct  omnis  dolor 
irruct  supcr  eum.  Utiuam  imidcalur  vcnter  ejus, 
ul  cmiltat  in  cum  iraiii  fiiroiis  sui,  et  phiat  super 
iliuui  hclium  siium.  Fugict  arma  fcrrca,  et  irruet 
in  arcuin  aercum.  Eductus  et  egredieus  de  vagina 
sua,  et  fulguraus  in  auiaritudine  sua,  vadent  et 
vcnient  super  eum  horrihiles.  Omnes  tenebrfe 
ahsconditiw  sunt  iu  occulti?  cjus  :  devoraljit  eum 
ignis  qui  non  succenditiir ;  aflligetur  rehctus  in 
tabernaculo  suo.  Revelabunt  cceli  iniquitatem  ejus, 
et  terra  consurgct  adversus  cum.  Apertum  eril 
gcrmen  domus  illius,  dclrahctur  in  die  furoris  Dci. 
HtEc  est  pars  hominis  impii  a  Deo  ;  et  haeredilas 
verborum  ejus  a  Domino. 

Quia  dixerat,  qnod  ossa  impii  replcnda 
sunt  vitiis  adolescentiae  ejus,  nt  scilicet 
pro  eis  puniatur  post  mortem  ;  nnnc  de 
poMiis  ojus  prosoquitiir  latiiis  :  et  primo 
ostcndit  qiiod  iiona  (|ii.'o  iii  lioc  mnndo 
hahiiit,  ei  vortentiir  mala  :  ct  utitnr  si- 
miritudinc  comodontis,  cni  cihns  qnando- 
que  in  maliim  convortitnr;  et  hoc  duo- 
bus  modis.  Uno  modo,  (luando  cihus  in- 
digcstus  intorins  manet,  et  coiivcrtitur 
in  humoros  voncnosos  ;  ct  quantnm  ad 
dicit  :  Panis  ejiis  in  utero  vertctur  in  fc/ 


aspidium  intrijisecus ;  qnasi  dicat  :  Sicut 
quandoqne  cibns  comestus  convertitur  ia 
humorcs  vcnenosos,  ita  et  hona  qna;  in 
hoc  mnndo  hahnit  pcrseverantur  usque 
ad  mortem,  convortnntur  iii  amaritndi- 
neni  mortis.^^Sccnndo  cihns  comcstns,  si 
digeri  non  potest,  per  vomitum  extra 
ejicitur  cnm  ahominatione  et  dolore  :  ita 
qnandoqne  etiam  contingit,  quod  homi- 
ncs  peccatores  hona  temporalia  quae  in 
lioc  mundo  acqnirnnt,  (jnia  eis  bene  non 
nlnntur,  qnasi  indigcsta  divino  jndicio 
cum  dolore  amittunt ;  nnde  subdit,  Divi- 
tias  quas  devoravit^  idcst  rapacitcr  acqui- 
sivit,  Evomet,  idest  cum  abominatione 
perdet  :  Et  de  ventre  ejus,  idest  de  ejus 
dominio,  Extrahet  eas  Deus  :  quia  scilicet 
divino  judicio  por  qnamdam  violontiam 
ei  auferentnr  ;  noc  solum  hona  qua?  ha- 
buit,  ei  vertcntnr  in  malum,  scd  etiam 
ah  inimicis  mala  patielnr  ct  facto  et 
verbo  :  et  ideo  duo  exempla  ponit.  Pri- 
mum  qnidem  de  aspide,  quae  mordendo 
interficit ;  undc  dicit,  Caput  aspidis  sur- 
fjct^  scilicct  contra  enm  ad  enm  morden- 
dum  :  per  qnod  signi(icatur  aliqnis  ma- 
lefactorum  piinceps,  vel  eliam  diaholus 
oura  invadons.  Secnndnm  cxemplum  po- 
nit  de  vipcra,  qna^  lingua  sua  venena 
diirundit  ;  uiide  sequitur,  Et  occidet  eum 
/inijua  vijjcrx  :  pcr  quam  intolligitur 
quodcumque  nocumentum  proveuieus  ex 


CAPUT  XX 


123 


lingua  hominis,  quasi  vcnenum  ex  lin-  qnanlnm  ad  hnc  subdit  :  Domimi  rajtuit^ 
gua  viperae.  Deinde  snhjnngit  poenam  ex  ct  non  xdiflcavit  eam\  quasi  dicat  :  Ea 
privatione    bonorum.  Non    videat   tnvos      qna^  de  domo   rapnlt,  vel  qua?  in  domo 


fluminis^  torrentes  mcllis  et  butyri.  Mel 
autem  et  butyrum  in  hoc  conveniunt, 
quod  utrnmque  snave  cst  ad  edendnm; 
sed  mel  officio  apum  ex  florihns  colligi- 
tur,  hutyrum  autem  ministcrio  hominum 
ex  lacte  domesticornm  snmitur ;  unde 
per  mel   potest  significari  quodcnmque 


confringendo  destrnxit,  recompensare  ne- 
glexit.  Hnic  autem  cnlpaB  convenientem 
prenam  snl)jungit,  dicens,  Nec  est  satia- 
tus  venlcr  ejus ;  (inasi  dicat  :  Onia  luida- 
vit  domnm  panperis,  enm  de  bonis  snis 
satiari  non  sinens,  ideo  appeMtus  ejus 
non  est  satiatus,  nec  de  bonis  quai  jure 


bonum  delectabile,  proveniens  absqnc  in-  possidet,  neque  de  iis  quae  injuste  acqui- 

dustria  hominum  ;  per  bntyrnm  autom  sivit  :  quia,  sicut  dicitur  Eccl.  v,9.  i4ya- 

designatnr  aliquod   honum   delcctans  ex  rus  non  im/ilebitur  pccunia  :  etcp(ia?nat 

studio  hnmano  provenions.  Torrcns  au-  divitias,  fructum  non  capiet  '  ab   eis.   VA 

tem  subito  et  ex  inspcrato  snpervcnicns  quantum  ad  hoc  suhdit,  Et  cum  habue- 

in  flumine  abundantiam  designat  propter  ritfjiix  concupierat,  possidere  non  poterit: 

aquarum  multitndincm  ;  in  rivulis  autem  qnia  vel  ipsc  suhtrahetur  cis,  vel  (juia ' 


distributio  bonorum  designatur  :  non 
enim  omnes  omnia  habent  ncque  tempo- 
ralia  nequc  spiritualia  bona,  scd  quidam 
haec,   quidam    illa.   Datur   ergo   intcnigi 


suhtrahuntur  ci  :  et  hoc  conveniens  est, 
ut  quia  ca  (|ua.^  rapnit,  sponte  reslitucre 
nohiit,  ca  invitus  amittat.  D(Mndc  mani- 
fcstat  idcm  in  culpa  voracitatis,  quam  po- 


quod  bonis  secundum  Sophar  sentcntiam  nit  suhdens  :  Non  remansit  de  cibo  ejus  : 

suavitas  bonorum  proveniat  abundanter  quia  sciHcct  quidqnid  hal)uit,  in  suosusns 

et  ex  insperato,  tum  ex  humano  ministe-  convertit,   nec  in   aliornm   ncccssitatem 

rio,  tum  ex  providentia  divina  sine  hu-  rcscrvans  :  snhjungit  conveniontem  pa;- 

mana  indnstria,  secundum  tamen  quan-  nam,  dicens,  Propterea  nihil permanebit 

dam     ordinatam     distrihnlionem    :    qua  de  bonis  ejus,  sciiic(^t  ei,  ([uia  omnia  pos- 

quidcm   distribntionc   privandum  asserit  sidet ;  ct  hoc  est  convenicns  pa'na  (inan- 

peccatorem.  Et  qnia  quandoque  ex  mul-  tum  ad  hoc  quod  de  bonis  suis  aliis  no- 

tilndine  pcenarnm  homo  deticit,  ut  ulte-  hiit  reservare,  undc  justnm  est  nt  ci  nihil 

rius  pcenas  sustinere  non  possit,  snhjnn-  reservetur.   O"''^"''!"^   vf^'*^  ii<l  'i<^<*  qnod 

git  (|nod   peccator   quamvis   in   hac  vita  snpcrnua  in  suos   nsus  consnmpsit,  snh- 

mnltipliciter    puniatnr,    tamcn     ultorins  .jniigit  aliam   convonientom   p<onam,  di- 

rescrvatur  ad   pamas  fntnra^  vita», ;  unde  cons,   Cum  safiatus  furrit  arctabitur  :  ot 


sequitur  :  Liiet.,  cjux  fecit  omnia,  idcst 
pro  singulis  peccatis  suis  poenam  patie- 
tur  :  Nec  tamen  consumetur,  scilicot  se- 
cundnm  animam,  qna^  fnturis  pamis  re- 
servatur.  Consc^incntcr  ostendit  conve- 
nicntiam  poTiarnm  ad  cnlpas,  cnm  snh- 
dit  :  Juxta  multitudinem  adi)wentio)iutn 
suarum,  idest  peccatornm,  qnai  solicitc 
oxcogitat  :  Sic  et  sustinebit,  scilicct  qnia 
prpna  per  qnandani  convenicntiam  cnl- 
pa;  rosj)on(lel)it.  Et  post  hoc  manifostat 
(|nanlnni  ad  cnl[)am  rapacilalis  :  in  (jua 
dno  [)or  ordin^un  |)onil.  Ouornni  prinunu 
est  violonla  dopr.iMlalio  :  i|uod  signilitiil 
snlKhuis :  Quoniam  co/ifri/u/c/fs  //t/darit 
])atiperes ;  iu  confracliomi  (inidom  violon- 
tiamsignilicans  in  nndalion^i  rapinam.Se- 
cundo  ponit  rostilnlionis  negligcnliam  ;  ot 

*  Al.  :  «  illa.  » 


loiinitiu'  ad  simililudinem  hominis  qui 
nimis  comcdit,  cujns  viscera  arclantur  ex 
nimio  ciho  comprossa  ;  jior  (juod  signill- 
calnr,  quod  homo  i|ni  snpornna  sibi  ac- 
qnisivil,  arclatioiuun  (inaindam  patiolnr, 
non  valons  oiunia  ac(|nisila  rocto  disi)one- 
ro,  sicut  patot  Lnc.  xii,  dodivilo  cnjns  agor 
tam  nhor(»s  frnctns  ju-olnlil,  quod  volnil 
horrcasna  dostrnoro,  nt  facorot  ampliora. 
Kx  arcfationo  viscprnm  se^initur  inordi- 
nalus  calor  ol  anxiotas  :  undo  subdil,  Kl 
ivsluabit  :  ol  siinililor  illi  (ini  lunlta  sihi 
iinino;!oral(^  congro^ant,  mnlla  stdioitu- 
diuo  alHigunlnr.  Doiunm  ox  .snixMllno 
ciho  ad  oinnia  moinhra  solot  dolor  porvo- 
iiiic;  iiiid(!  siihdil  :  Et  oninis  didnr  irntct 
iti  rintt  :  siiniliter  eliam  iis  tiui  siiporlliia 
congrogavoriinl,  luuHiplox   dolor  exori- 


ex  ns 


!2i 


i.\  jon 


tiir,  «lum  iii  pliiriltiis  «lispoiKlia  p.Mliimtiir. 
Coiisidcraiis  crK'»  S(»pliar,  (|ii(mI  satiirila.s 
im|iii  i'sl  (.'i  iiociva ;  (|iiasi  i'.\  zclojiislilia', 
optat   oi   satiirilattMii    iioiionim  tiuiipora- 
rmm,  iil  picnam  patialiir  ;  iiikN;  sc(|nitiir, 
riindni    h/i///('(/fi/r    voitvr    cjiis,    sciliccl 
nliimdanlia    lcmporarmm    Itoiioriim  :    // 
rin/f((/f  iii  d/ni,  sicilicct    Dciis  :  /rani  ft/- 
rtir/s  si/i,  lilcsl  viiKlictam  siiie  miscricor- 
dia.  Kt  modiim  ira'  oslciidil,  siiiidens  :  Kt 
phiat  si/jier  ci/ni  hdli/})/  situm.  Kt  iii  lioc 
qiiod    dicit,    Pli/at,    deslgnat    maloriim 
abiindanliam ;  el  in  hoc  quod  dicit,  S///jer 
i//i(//i,  idcst  snpcr  viros   pcccalorcs,  de- 
sii.Mial    impotciiliam    rcsistcndi  ;    in    lioc 
ault  ni  (|iiod  dicif,  Be//i(m  si/io/i,  oslendit 
qnod  mala  non  infernntur  ci  ad  correc- 
tioncm  pcr  modum  disciplinai  qua  pater 
casli{i:at  lilinm,  sed  per  modum  extcrmi- 
nii,  (|no  hostcs  perdnntur  ;  nnde  subdit, 
i'i((/ii't  ar?/in  ferrca,  idest  pa^nas  pra'scn- 
tis  \ila',  impatienter  eas  sustinendo,  quse 
ad  modiim  gladii   fcrrei   feriunt  de  pro- 
piiiquo  :  Et  irrtiet  i?i  arcum  sercum,  idest 
in  pa^nas  futura^  vitse,  quae  quasi  feriunt 
a  remotis  ad  modum  arcus  a?rei,  qui  est 
infranj^ibilis  :  ut  futnrarum  poenarum  in- 
tcrminabilitas  designetiir.  Kxponit  autcm 
conscqnenter  liujus  arcus  processnm,  di- 
ccns,  Eductus,  et  egredie?is  de  vagina  sua, 
supple  est  arcns  ille  :  qnamdiu  enim  ar- 
cus  cst  in  vagina,  non  pcrculit  :  et  simi- 
litcr   ullio   futura'  damnationis  quamdiu 
est   in   Dei    pra-sentia,    quasi  in   quadam 
vagina,  non  daranat  :  scd  educitur  dc  hac 
vagina  per  malitiam  provocantcm  Dcum 
et  tnnc  egreditur  per  dispositionem  divi- 
nam.  Et  ejus  efrectum  ostendit,  subdens. 
Et  fu/gurans  in  a?naritudi?ie  sua  :  sicut 
enim   fnlgur  de   supernis,    et  suhito,  et 
cum  violentia  ct  claritate   venit,   ila  illa 
ultio    infcrtiir  peccatori    a  Deo    ex    im- 
proviso,    cnm   tanta    violentia  quod  re- 
sisti    non    poterit ;  et  cum  tanta  claritate 
justiliK,  quod  excusationi  locus  non  erit; 
et  ex  hoc  peccator  rcpl(4)itur  amariludine. 
Dcinde  po^nas  ullionis  cxplicat  pcr  par- 
tes  ;  et  primo  (piantum  ad  hoc  quod  sub 
potcstate    da'monnm   tradetur  :  ct  quan- 
tum  ad  hoc  suhdil,    Vade/it,  et  ve?iie?it  su- 
per   eum   horribi/es,   idcst    liheram     po- 
testatem    accipient    super    eum    da^mo- 


ncs.  Dcinde  |>onit  po^iiam  damni,  ciim 
snhdit,  <)i/i/irs  tc/iv/inc  ii/is(i)/i(/if;c  suiit 
i/t  ocii/is  cjus,  (|uia  scilicel  pcrfcdas  te- 
nchras  extcriores  el  inlcriorcs  patietnr, 
elongalus  a  clarilato  Dci  ;  (jiiod  (]nidem 
iii  occullo  dicit  csse  :  quia  sicul  sancto- 
riim  clarilas  in  hac  vita  nohis  occiilta  est, 
ifa  ct  tciichiosilas  impioiiim.  Dcindc  po- 
nit  [icenam  sensus,  cum  dicit,  iJcvorabit 
cu?ti  :  iion  quidem  consiimendo,  sed  sua 
afflictione  ahsori)endo  :  lg?iis,  scilicei  ge- 
hcniicc  :  Qui  no?i  succe?iditur,  scihcet  hu- 
mano  sludio,  sed  divina  virtute,  secun- 
dum  illud  Isa.  xxx,  33  :  F/atus  Do??ii?ii 
sicut  torrc?is  su/pliuris  succede?is  ea??i.  In 
his  autcm  pccnis  nulhim  auxilium  sibi 
aderit  ;  unde  subdit  :  Affligetur  re/ictus 
in  taber?iacu/o  suo,  ex  lioc,  quod  rehn- 
quitur  sine  auxilio  in  loco  po^narum  sihi 
deputato. 

Positis  crgo  pcenis  quas  in  seipso  pa- 
tietur,  subjungil  popiias  quw  pcrtinent 
ad  ipsum,  secundum  quod  post  mortem 
remanet  in  hac  vita  ;  et  primo  quidem 
quantum  ad  lioc  qiiod  remanet  in  memo- 
riis  hominum,  dicens  :  Reve/abu?it  coe/i 
i?iiquitafe??iej\/s,  idest  co^lesli  virtute  fiet, 
quod  iniquitas  ejus  rcveletur  post  mor- 
tcm,  qua;  latehat  in  vita  :  FA  te?'?'a  co?i- 
surget  adversus  eum  :  quia  manifesta  ejus 
iniquitate,  homines  terreni  contra  mor- 
tuum  turbabnnlur,  (jui  fortc  vivum  re- 
verehantur.  Bcinde  ponit  poenam  cjus 
quantum  ad  hoc  quod  romanet  in  filiis, 
cum  dicit,  Ajiertut?!  erit  ger??ie?i  do??ius  i/- 
/ius,  idest  filii  ejus  expositi  erunt  tribu- 
lationibus  ;  et  hoc  germen,  Detra/ietur ., 
scilicet  de  hac  vita  :  In  die  furo?ns  Domi- 
?ii,  idest  in  die  vindictaj  divina'.  Quamvis 
possit  et  hoc  ad  finale  judicium  referri, 
in  quo  sancti  revelabunt  iniquitatenl  pcc- 
catoris,  et  totus  mundns  pugnabit  contra 
insensatos.  Et  ge?'??mia,  idcst  opera  pcc- 
cati,  manifcstahuntur,  ct  tandem  impius 
detrahetur  in  infernum.  Dcinde  epilo- 
gand-o  suhdit  :  llxc  est  pars  impii  a  Deo, 
idest  quam  sihi  ac^iuisivit  pravis  verhis 
ci  opcribus  :  Et  Jicrvditas  vvrborum  cjus 
a  Domi/io,  idcst  quam  sibi  acquisivit  pra- 
vis  sermonibus.  Considcrandnm  quod  in- 
ter  pra^missa  pra^scntihus  poenis  futuras 
commiscuit. 


CAPUT  XXI 


m 


CAPUT    VIGESIMUM    P  R  I  M  U  M 


LECTIO   I 


Respondcns  autem  Job  dixit :  Audite  quaeso  ser- 
moncs  mcos,  et  agite  poenitentiam.  Sustiuete  me, 
ut  et  ego  loqunr,  et  post  inea,  si  vidcijitnr,  vi;rba 
ridete.  Numquid  contra  homincm  disputatio  mea 
est,  ut  mcrito  non  debcam  contrislari  ?  Atteuditc 
me,  et  obstupescitc,  et  supcrpouite  digitum  ori 
vestro.  Et  cgo  quaudo  reconlatns  fuero,  pcrlimcsco. 
et  concutit  carnem  mcam  trcmor.  Quarc  crgo  impii 
vivunt,  sublcvati  sunt,  conrortatiquc  diviliis?  Scmen 
corum  pcrmanet  coram  eis,  propintiuorum  turbae 
et  nepotum  in  conspcctu  eorum.  Domus  eorum 
secura)  suut  ct  pacatae ;  ct  uon  est  virga  Dei  super 
illos.  lios  corum  coucepit,  ct  nou  aliortivit ;  vacca 
pcpcrit,  ct  non  cst  privata  frctn  suo.  Egrediuutur 
quasi  greges  parvuli  eorum,  ct  iufantes  eorum 
exultaut  liisil)us.  Tcncnt  tympanum  ct  citliaraui,  et 
gaudeut  ad  souitum  organi.  Ducuut  iu  l)Ouis  dics 
8U08,  et  in  puncto  ad  iufcrna  desccndunt.  Qui 
dixerunt  Deo,  Rcccde  a  nobis  :  et  scientiam  viarum 
tuarum  nolumus.  Quis  est  omnipotens,  ut  scrvia- 
mus  ei  ?  Et  quid  uobis  prodcst»  si  oravcrimus 
illum?  Vcrumtauicp,  ipiia  non  sunt  in  manu  eorum 
bona  sua,  consilium  impiorum  longe  sit  a  me. 
Quotics  lucorua  impioruui  cxtiDguetur,  et  superve- 
niet  eis  iunndatio,  ct  doloros  dividct  furoris  sui. 
Erunt  sicut  |)alea;  anle  facicm  vcnli,  ct  sicnt  favilla 
quam  turbo  dispergit.  Dcus  scrvabit  liliis  illius 
dolorcm  patris  :  ct  cum  rcddidcrit,  tnnc  sciet. 
Vidcbunt  oculi  pjus  intcrfectionciii  suaiu,  cl  de 
fiirore  omuipolciitis  liibct.  Quid  cuiai  ad  cnm  pcr- 
tinet  (b!  domo  sua  post  se?  et  si  numerus  mensium 
ejus  dimidietur? 

Quia  Sopliar  in  praemissis  vcrbis  qium- 
lum  ad  iiliqiiid  jam  sentcntia!  Job  con- 
sonsenit,  ut  poncret  peccatii  puniri  post 
mortcm,  (|uamvis  adbuc  in  boc  suam 
scntcnfiam  ridinc^rct,  (jiiod  ctiam  iii  vita 
ista  pcccata  tcmporabtcr  puniuntur,  crcc- 
tus  fuit  Job  in  spcm  convcrlcndi  cos  to- 
talitcr  ad  vcram  scntcntiam ;  (!t  idco  primo 
bumin((!r  inibicit  eos  ad  atlcntioncm  cum 
(bcit  :  Andi/e,  gUiVso  scrnionrs  )ih'os.  Kt 
(|uia  bactcnu.s  cum  (|uadam  irrision(!  cji^s 
vcrba  audicrant,  subdil,  /•.'/  of////-  /jivni- 
ten/ia/n,  scilicct  dc  iioc,  ([uod  vcrba  mca 
irrisislis,  vcl  ([uia  vcritati  condixislis.  \\[ 
(juia  omn(!s  bis  hiculi  cslis  :  Siis/inv/e  nie, 
ut  et  ei/o  /o(/iiiir,  rcspond(dto  sciiiccl  ad  ca 
(lua*  ulliiuo  proposila  sunl.  I'.t  iic  antc- 
quam  audircnl,  judicium  condcnmaliouis 


proferant,  subdit,  E/jjost  mea,  sividebi- 
tw\  verba  ridete ;  quasi  dicat  :  Si  judica- 
catis  meam  hanc  sententiam  derisiliilcm 
esse,  prius  tamen  mcam  responsioncm 
audiatis ;  qu»  si  vobis  non  satisfaciat, 
postea  potcrilis  justius  ridere.  Et  ne  vi- 
dcantur  cjus  vcrba  despicienchi  forc,  os- 
tendit,  quod  dc  mairuis  locuturus  est, 
scibcct  de  divinis  juibciis,  non  de  buma- 
nis  ;  undc  suixlit  :  Xumrjnid  contra  lioyni- 
minem  disjmtatio  mea  est,  iit  merito  non 
debeam  co)itristari ;  quasi  dicat  :  Si  ad 
hoc  tcnderet  mca  disputationis  int(Mitio, 
ut  inquirerem  an  aliquis  bomo  juslc  vcl 
injustc  me  afTlixcrit,  (luablcrcumqm^  ac- 
cidissct,  mcrito  tristitia  carercm  :  sed 
disputatio  mea  tciidit  ad  in(|uirendum 
quomodo  hoc  justo  Dei  judicio  accidcrit. 
Kt  quia  de  maj^^na  rc  cst  ista  dispulatio, 
idco  audiciida  cst  aftcnlc  ;  undc  dicil, 
Attendi/e  me.  Ksl  aulcm  auilicnda  non 
levitcr  ct  cum  irrisioiic,  scd  matris  i^ravi- 
ter  et  cum  stupore  ;  undc  subdit,  E/  obs- 
tujicsci/e.  Est  autcm  au^bcnda  silcnlcr  el 
sinc  mussitatione  ;  unde  sulidil  :  Et  su- 
j)er/ioni/e  diiji/uni  ori  ves/ro.  Kt  nc  vidca- 
tur  boc  Jaclautcr  diccrc,  quasi  ad  dcfc- 
rcutbim  lioiiorcm  sua>  aiiclorilati,  ostcn- 
dil  sc  cliam  in  altiliidiiic  luijiis  qua'stio- 
nis  stujXMC  ;  un(b)  suitibt  :  E/  njo  ijiinndo 
rerorda/us  fiiero,  /)fr/iniesco,  no  scibcet 
in  laiila  (|iia'stio!U'  iii  aliiiuo  a  vcritalo 
dcliciam,  aiil  iiicvcriMiltM-  ib'  tbvinis 
Judiciis  loqiiar.  Timor  aiiltMU  istc  tum 
sistit  in  lUtMilc,  .^cd  [icrvciiil  usquc  nd 
cariKMU  :  iindc  siibdil,  El  roncutit  rarnem 
mcani  /rcmor  :  ox  vcbcm»Miti  iMiim  pas- 
sioiic  cliau)  caro  inuMulaliir.  l^Miihus  pr;i»- 
missis  sufliciiMilibus  ad  alt(Mitioii«»m  o.\oi- 
taiiilam.  proccdil  ad  qiia'slioncm.  Kl  (piia 
Sopliar  dixcral,  quod  prospiMilalcs  mab>- 
runi,  si  (jua;  siul,  brcvi  tcmporo  Ibiimi- 


120 


IN  JOn 


tur.  (<t  honix  iii  nialiini  rjiis  voitiiiiliir  ; 
iiioi)  iin[iri>lial ',  ilitiMis  :  (Ji/tirr  vnjo  int- 
pii  viviitit,  scilic(?l  iliii  ;  «jiiasi  tiicat  :  Si 
iinpius  veliit  nvis  volans,  et  velut  visio 
nocturiia  cito  transil  ;  umie  cst,  quod 
niiilli  iiii|iii  lialient  vita>  (rnilurnitatcin  ? 
Ilcin,  si  liypocrita'  ^'aiidinin  csl  ad  iiistar 
piincli,  ct  ejiis  asccnsns  cito  d(\jicicliir  : 
(Jnarr  siihlrrati  siint,  idcst  in  lionorilnis 
pronioti.  ItiMU  si  divitias  (jnas  dovoravil, 
evoinit  :  Qunrc  siihleuali  su/it  confortati- 
quc  (iivitiis,  idost  (iiiaro  oornni  divitiai 
snnt  ois  conlirniata'?  Coiilra  hoc  etiain 
(juod  dixorat,  /'i/ii  cjiis  attercntur  et/es- 
tfitc,  dicit  :  Scmen  coriun  pcrniancf  co- 
rani  cis, '\(\csi  fllii,  cis  vidontibus,  perse- 
vcrant  :  et  idem  snbjungit  de  aliis  perso- 
nis  conjnnclis,  dicens,  Propinqno7'um 
turha  et  ncpolum  in  cons/iectu  corwn ; 
por  quod  duplicom  prospcritalem  dcsig- 
nat,  quia  noc  oorum  propinqui  subtra- 
hniitur  per  mortcm  ;  quod  signilicat  in 
hoc  quod  dicit  :  Coram  eis,  et  i/i  cons- 
pcctu  eorum. 

Deinde  proscquitur  per  partes  pr£pmis- 
sam  prosperitatem  impiorum  :  primo 
quidom  quanliim  ad  ipsos,  pnomittcns 
immunitatom  a  malo  cum  dicit  :  Domus 
eorwn,  idost  familiai  eorum  cum  necessa- 
riis  rebus  :  Sccurx  su/it,  scilicet  ab  in- 
sultu  hostinm  :  Et pacatx,  idest  carentes 
inlcrna  dissiiiisione,  et  ctiam  immuncs 
sunt  a  divino  llagello  :  ct  quaiitnm  ad 
hoc  siibdit,  Et  ?ion  est  virtja  Dci  su/)cr 
illos  :  qnia  scilicct  pro  peccatis  suis  non 
corriguntiir  in  hac  vita.  Et  subjungit  de 
mnltiplicationc  bonornm  :  quia  scilicct 
bona  corum  noii  snnt  stcrilia,  ncc  ihictu 
suo  privaiitnr  :  et  lioc  maiiifostat  in  spe- 
cic  bovum,  qui  apud  anli(|uos  acceptis- 
simi  craiit,  proptor  agriculluram,  undc 
dicit,  lios  eorum  et  vacca  conce/nt,  secun- 
dum  (luod  toilitur  stcrilitas.  Est  autcm 
conccptio  primum  in  frnctincatione  ani- 
malium.  Secundnm  cst  formatio  fretus 
concopti  in  vonlro,  ct  prodnclio  ad  pcr- 
fectum,  quod  impcditur  por  abortnm  ;  et 
quanlum  ad  hoc  dicit,  Et  non  ahorlivit. 
Tertinm  aiitem  est  partus  ;  et  quantum 
ad  hoc  dicit,   Vacca  pc/yerit^  idem  signi- 


licaiis  iiomiiK^  bovis  et  vacca*  :  cl  ntitur 
iilro(|no,  vol  proptor  ornaluin  sormonis, 
vol  nocossilaloni  motri.  Qnartiim  autem 
ost  oducatio  prolis  :  ct  quanliiin  ad  lioc 
siihdit,  lU  non  est  privata  jwtu  suo^  mortc 
scilicot  pra'occiipaiito. 

(Ioiiso(|iionl<M-  aiilcm  suhdil  do  prospe- 
ritato,  (|naiiliiin  ad  iilios  ;  circa  quod 
priino  ponit  proiis  miillitiidiiicm,  cum  di- 
cit,  Kf/rcdiwitur,  scilicot  iii  iilalois  anibu- 
lantes,  non  praivenit  mortc,  Quasi  greges 
parvull  eorwn,  scilicet  in  mullilndinc  et 
miitiia  concordia.  Sccundo  ponil  coriim 
incolumitatcra,  cuin  subdit,  Et  infantes 
corum  cxultant  lusihus ;  quasi  dicat,  noa 
gcmuiil  inlirmitatibus.  Tcrtio  ponit  eo- 
rum  disciplinam  (jua  apud  antiquos  liberi 
instrucbantur  in  musicis  ;  unde  dicit  :  Te- 
nent  tijmpanum  et  citharum,  ct  yaudent 
ad  stmitwn  or(jani,  quasi  instructi  :  ad 
quod  ipsi  coiivcnientcr  musica  utantur, 
et  alios  audicndo  prudenter  judicent.  Sed 
ne  aliquis  dicat,  quod  haec  eorum  prospe- 
ritas  modicum  durat  ad  instar  puncti, 
contra  hoc  subdit  :  Ducunt  in  honis  dies 
suos;  quasi  dicat,  Omucs  dios  vitffi  suae 
in  prospcrilatc  pcragunt.  Nccesse  cst  au- 
tcm  ex  communi  conditione  quod  finali- 
ter  sentiant  mortem,  sed  tamen  hauc  pa- 
tiuntur  absque  praecedenti  angustia ; 
undc  subdit  :  Et  inpuncto  ad  inferna  des- 
cendunt,  idcst  in  mortem  :  omnes  eiiim 
antiqni  aiitc  Rcdomptoris  adventiim,  de 
(|uo  supra  locutus  fuorat,  ad  inforna  des- 
ccndcbant;  scd  quidam  advcrsilalibiis  pres- 
siiu  via,  nonsubito,  sed  per  multas  ama- 
ritudines  ad  inferna  desccndcbant,  sicut 
Jacob  dixit  Cicncs.  xxxvii,  95  :  Descendam 
ad  fdium  meum,  bujens  in  infernum.  Sed 
illi  qui  prospcritate  vigcnt  usque  ad  in- 
ferna  dcscendunL.  Possct  autem  respon- 
deri,  quod  impii  intcr  multa  mala  quae 
faciunt ;  mcrnernnl  a  Deo  prosperilatcm 
tcrrenara  cum  amaiuio  vcl  coguoscendo, 
vel  ei  quibuscumque  operibus  servicndo, 
vcl  sallom  boiia  tcraporalia  ab  ipso  pcten- 
do ;  scd  hoc  cxcludit  subdcns  :  Qui  dixe- 
runt  Deo,  scilicet  cx  cordis  proposito  quasi 
cx  certa  malitia  peccanle  :  JRecede  a  no- 
his  :  quod  pcrtinet  ad  defcctum  amoris  : 


'  AJ.  9ic  legilur  :  ..  ideo  baec  slalim  Job  improbat 
tc.  J» 


CAPUT  XXI 


127 


Scientiam  viarum  tuarum  nolumus :  qiiod 
pcrtinct    ad    defectum    cognitionis    pcr 
ig-norantiam  atrectatam.  Yioi  autcm  Do-, 
mini  dicuntur  prsecepta  et  judicia  ejus, 
quibus  ab  ipso  disponimur  :  Quis  est  nm- 


et  consolatio  in  Deo ;  unde  non  totalitcr 
dissipantur  :  scd  malis,  amissis  temporu- 
libus  bonis,  quai  sola  sibi  quwsicrunt, 
nullum  rcmauct  fulcimcntum  :  unde 
subdilur  :  Quuties  lucerna  idcst  prosperi- 


nipotens,  ut  serviamus  ei?  quod  pertinet  tas,  impiorum  extimjuetur^  idest  finilur  : 

ad  defectum  bonorum  operum  provenien-  Et  supervenient  eis,  divino  judicio,  imm- 

tem  ex  Dei  contemptu.   Et   quid  nobis  c?a^/o,  idest  gravis  tempestas  adversitatis: 

prodest  si  adoraverimus  eum  ?  quod  per-  Et  quoties  Deus  dividit,    idest  sub  cerla 

tinet  ad   contemptum  petitionis  proptcr  mensura  distribuit  Doiores,  idcst    afflic- 

defectum  spei.Sic  ergo  evidentissime  con-  tioncs  aliquas  Furoris  sui,  idest  ex  ejus 

futavit  corumscntcntiam,  ostendcns  quod  furore  provcnientcs  :  £";•«;«/,  impii,  sicut 

prosperitas  temporalis,  non   semper  est  palex  ante  faciem  venti,  qua3  scilicet  prop- 

prffimium  virtutis  :  nec  adversitas  tem-  ter  levitatem  resistere  non  possunt  ven- 

poralis  est  poena  peccati  :  quia  impii  fre-  to  :  Et  sicut  favilla,  qua?  scilicet  remanet 

quenter  prosperantur  in  hac  vita,  nihil  hgno  combusto  :  Quam  turbo  disperqit^ 

boni  merentes  a  Deo.  Et  cum  hic  nulias  quia  sciHcet  non  liabet    bumorcm  ut  si- 


graves  adversilates  patiuntur,  posset  aU- 
quis  abjiccre  :  si  malis  prospera  eve- 
niunt,  et  adversitatibus  careut ;  crgo 
nulla  cst  ratio  a  malitia  dcchnandi ;  unde 
Eccl.  IX,  dicitur  :  Eadem  cunctis  eve 
nitait ;  unde  ct  corda  (ihorum  hominum 
implcntur  mahtia.    Sed  huic    objectioui 


mul  .se  teneat.  Etiam  impii,  adveniento 
adversitate  resisterc  non  possunt,  quia 
carent  fulcimcuto  diviuic  spei,  et  per  di- 
vcrsas  cogitationes  disperguntur  carentes 
humore  virtutis, 

Et  post  hoc  subdit  do  adversitato  quan- 
tum  ad  filios,    cum  dicit  :    Dcus  servabit 


respoudct  diccus  :  Verumtamen  quia  non  filiis  ilUus  dolorem  patris,  quia  pcccata 
simt  in  manu  eorum  bona  sua,  consilium  patris  pertinguut  uscjue  ad  (ilios  imita- 
impiorum   lomje   sit   a   me.   Circa  ({uod     tores  palerna^  malitiie  :  nec  dillcrtur  hoc 


sciendum  est,  quod  iu  manu  homiuis, 
idest  in  potestate  ipsius,  sunt  quasdam 
bona,  scihcet  voluutaria  virtutum  opcra, 
quoruui  cst  dominus  per  libcrum  arbi- 
trium,  gralia  Dci  juvante  :  et  ideo  hujus- 
modi  bona'sempcr  possunt  rctiuero  vir- 
tuosi  quamdiu  volunt  :  propter  iioc  con- 
siiium  sectandi  hujusmodi  bona  est 
acceptandum.  Sed  bona  tcmporaiis  pros- 
peritatis  nou  suntiu  potcstato  babcmtium, 
ut  possint  ca  acquircrc  vcl  rctincre  cum 
veliut.  Et  idco  al)jicicndum  est  eoruni 
consihum,  quo  Dcum  et  justitiam  con- 
temnuut,  ut  prospere  vivaiit  :  (piia  pcr 
hoc  uou  possuut  assc(iui  (juod  iutcu- 
duut,  scd  (juandoque  adversitatibus  prc- 
nuiutur. 

i^st  aulcui  cousidci-aiidum  ullcriiis, 
quod  adv(>rsilas  impii  gravior  ost  (|Uiiin 
jusli  :  (]ui  si  advcrsilalcm  palilur  lcmpo- 
raU)m,  remunet  ci  fulcimcntum  virtutis, 


usque  post  mortcm  patris,  sed  vivente 
et  cognoscente  patre  lioc  erit ;  unde  sub- 
dit,  Et  cum  reddiderit,  scihcct  Dcus  po'- 
nam  liliis  :  Tutw  sciet,  scilicet  patcr ; 
undc  sulxlil,  Videbunt  oculi  vjus  intcrfec- 
tionem  suam,  idcst  filiorum  suorum,  vol 
quamcunujuc  advcrsitatcin  :  ct  in  hoc 
ipso  tlc  furore  omnij^otcnfis  bibct,  quia 
hoc  ii)sum  pertinct  ad  pa'nam  palris, 
quod  lilii  co  vivcutc  puniuiitiir.  uoii  au- 
tciu  si  i)uuirciitiir  post  cjiis  nuwtcm ; 
undc  subdit  :  Quid  c/iim  ud  cuni  /tcrtiiwt 
de  ddtno  sua  post  se?  idest  nou  aflUgcn»- 
Inr  a  riituris  iiifortuuiis  postcroruiu,  ct 
luaxiuic  cniii  pcccalor  posl  niortcm  boc 
iguorct,  sicut  supru  xiv,  (Uctum  ost, 
Sivc  nobilcs  (inrint  /ilii  cjus,  sicc  iipinbi- 
Irs,  nnti  inlrUii/cl.  Aitt  quid  perlinct  nd 
ritni.  Si  iiumcrus  mcnsiiiin  cjiis  «Uvi(U- 
Inr,  imn  polcsl  dc  lioc  doU^ri!  iii  vita, 
«luia  lia'c  igiiorabal  futiira. 


128 


IN  JOH 


LECT.IO    II 


Nuimiuiil  Dcuni  doroliil  quispiam  cciontiam,  t|ui 
rxfclsos;  judiiiit ?  Isle  nntrilur  ruhuslus  rl  siiuus 
«livcs  cl  fi'li\.  Visccrii  cjus  iiIlmiii  suut  .•niiiic,  cl 
mcilullis  iissa  illius  irri^iiutur.  Alius  vcro  uioritur 
iu  muarituiliue  nuiuiie  suiv  absque  uUiii  opibus.  Et 
lameu  siuuil  iu  pulvcre  iloruiiciil,  el  vcruics  ope- 
ricut  eos.  (!crtc  uovi  coj^iliilioucs  vcslras,  ct  sen- 
tenlias  conlra  me  iuiquns.  Dicilis  enim  :  llii  cst 
iJomus  priucipis ?  el  ubi  taberuucula  impioriuu?  In- 
lcrrof^alc  qucuililicl  ile  vintorihus,  ct  lucc  lailcm 
iulcllificrc  cofjuoscetis.  Quia  iii  ilicm  jicniitiouia 
servutiir  luulus,  et  ail  dicm  luroris  Jiicclur.  (juis 
fiurguet  curam  co  vias  ejus?£t  qmu  fecit  quis  rcddc 
illi?!psc  ad  sepulcra  ducetur,  et  in  cougerie  luor- 
tuoruiu  vi<;ilaliit.  Diilcis  fuit  ^dareis  Cocyti.  et  post 
so  ouiuciii  lioiuiuem  Irulict,  ct  unle  se  inuiiiiicra- 
bilcs.  (Juomodo  igilur  cousolamini  nie  fruslra, 
cum  responsio  vestra  repuguarc  ostcnsa  sit  veri- 
tati? 


Quia  supra  Job  proposiun-at,  (juod  im- 
pils  iu  hac  vila,  quau(lo(]uo  prospera, 
qiuiiulo(|ue  adversa  advcuiuiit,  (juod  fa- 
cit  houiiiics  dubitare;  ideo  ad  hujusraodi 
dubitatiouis  s<^ihitioucm  accedeus  praMuit- 
tit,  (juod  hoc  uou  proveuit  cx  dcfectti  di- 
viuic  scieiitiic,  quasi  eum  lateal  malilia 
eorum,  qiiibiis  prospcre  succedit  ;  ideo 
dicit  :  Nwnqiiid  Deion  docebit  quispiam 
scienfidm  ?  i\ui\si  dicat,  .\ihil  iiidigel  ut 
ab  aliquo  iiistruatur  dc  mcritis  horaiuum, 
ut  sciat  (juibus  prospcra,  ct  quibus  ad- 
versa  rcddat.  Qiiod  autem  subdit,  Qui  ex- 
celsos  judicat,  potcst  duplicitcr  iutelligi  : 
uno  modo,  ut  sit  seusus,  quod  Deus  uon 
indigcl  iuslructioue  alicujus  ad  hoc  quod 
possit  excelsos  judicare,  idest  eos  qui 
prospcrautur  iu  hoc  muudo,  sicut  in  re- 
bus  huraauis  indigeut  jndicet  instrui  per 
testes  de  mcritis  judicandorura.  Alio 
modo  potcsl  intcliigi,  ut  indiicatur  quasi 
probatio  prajcedenlis ;  quod  enim  Dciis 
omnia  sciat,  et  quod  ob  hoc  ab  aliis  ins- 
trui  non  indigeat,  palet  pcr  hoc  quod 
ipse  habct  jiidiciura  snper  qucmcuraque 
excclsura.  Nnllus  autcm  jndicat  (|na'  ig- 
norat ;  uude  uon  potcst  csse  (juod  alicnjus 
quantiimcumque  excelsi  scientia  lateat 
ilisuin.  Pra?missa  igitur  sunicieutia  divi- 
nae  scientiae,  subdit  dubitationis  mate- 
riam,  (jna^  potesl  accidcrc  super  diversa 
hniuanarnm  rcrnm  dispositiunc  :  in  qna 
quidaiu  prospeiaulur  usque  ad  mortem, 


qnidam  vcro  in  miscria  rnorluntur.  Ton- 
sislil  anlcin  tenqxiralis  iiros|)ci  itas,  primo 
quidcin  iu  potcstate  ;  ct  (jiiantnni  ad  hoc 
subdit,  Iste  moritur  robustus.  Secundo  in 
corporis  sanitate ;  (d  (juautum  ad  hoc 
subdit  :  Et  sanus.  Tertio  in  exteriorum 
rerum  opulentia  :  et  (jnanlum  ad  hoc 
subdit  :  Dives.  Quarto  in  consiliorum  et 
opcrum  prospcro  succcssu  ;  ct  quantnm 
ad  hoc  subdit.  Felix  :  dicitur  enim  felix 
apud  (|uosdam,  cui  omnia  succedunt  ad 
votum.  Ut  autem  non  solum  divilias  suf- 
ficicntes,  scd  eliam  superabuudantes  sig- 
nihcct,  subdit,  Viseera  ejus  plena  sunt 
adipe  :  adcps  cnim  propter  superabnn- 
danliam  nutrimculi  gcueratur.  Kt  ut  rnr- 
sus  ostcndat  cjus  potentiam  multiplicibus 
auxiliis  suflultam,  snbdit  :  Et  medullis 
ossa  illius  irrirjantur  :  per  ossa  enim  for- 
titudo  dcsignatur,  quorum  robur  nutri- 
mcnto  mednllarum  sustentatnr.  Subjun- 
git  autcm  dc  aliorum  adversitate  diceus  : 
A/ius  vero  moritur  in  amaritudine  animae 
sucV,  quod  scilicct  pertinet  ad  interioresdo- 
lores,  quos  hominesconcipiunt  vel  de  cor- 
poralibus,  nocumcntis  vel  etiam  ex  in- 
fortnnatis  eventibus.  Addit  antem,  Abs- 
fpie  ullis  opibus.,  ad  dcsiguaitdum  exte- 
riorura  rcrum  dcfcctum.  Sed  tamen, 
cum  sic  diversificentur  in  vita  cum  aMjua- 
lilate  meritorum,  uon  potest  dici  qnod 
saltcm  in  iis  quae  sunt  post  mortem  di- 
versa,  ad  corpus  pertinentia,  eorum  sors 
commutctur  :  a^qualiter  enim  eorum  cor- 
pora  disponuntur  post  mortem;  unde 
subdit  :  Et  tamen  simul  in  pulvere  dor- 
mient.,  idest  aequaliter  in  terra  sepe- 
lienter  :  Et  vermes  operient  eos.,  idest 
aequaliter  eorum  corpora  putrescent.  Un- 
de  patct,  quod  non  potcst  as^ignari  ratio 
diflcrcntia?  (jua'  cst  intcr  bomines  secun- 
diim  prospcritatem  ct  adversitatcm  iu  iis 
qua;  suut  aMjualis  meriti  vel  demeriti,  ex 
divcrsa  corpornra  dispositioue  post  mor- 
tem.  Erat  autcm  opiuio  amicorinii  Job, 
quod  ratio  pra^dicta^  divcrsilalis  esset  cx 
divcrsitate  mcritornm  :  qiiod  est  contra 
id    quod    expcrimento   apparet    de    hoc 


CAPUT  XXI 


129 


quod  impionim  quidam  prospcrantur, 
quidam  adversa  patiuntur  :  undc  quasi 
jam  improbatam  eorum  opinioriem  vilu- 
perando  commemorat,  cum  subdit,  Ccrte 
novi  cogilationes  vestras,  quibus  scilicet 
Job  temerarie  condemnabant,  Et  senten- 
tias,  scilicet  exterioribus  verbis  prolalas, 


sunt  sufflcientes  ad  tantarum  culparum 
punitionem  :  quia  si  accrba^  sunt,  cilo 
inferimunt  :  et  iioc  est  quod  dicit,  Etqiiae 
fecit,  quis  reddct  illi?  scilicet  in  hac  vita  : 
et  ideo  (juasi  concludit,  quod  dies  perdi- 
tionis  et  furoris  non  est  in  bac  vila,  sed 
post  mortcm  :  subdit  enim  ipse  :  Ad  se- 


Contra  me  iniquas,  quia   scilicet  inique     pulchnim  dejicictw\\(lQ?,im(yv[.\i\xs?>(iQ.\in- 


impietatis  me  arguilis  ex  adversis  quai 
patior  ;  unde  subdit  :  Dicitis  enini^  ubi 
est  domus  principis ,  et  uhi  sunt  taberna- 
cula  impiorum  ?  quasi  dicat  :  Tu  simul 
cum  familia  tua  ex  altitudine  tanti  prin- 
cipatus  cecidisti,  sicut  solent  deficerc  ta- 
bernacula  impiorum. 

Sic  igitur  per  ea  qua;  supra  dixerat 
OBtensa  iniquitatc  sui,  et  ipsorum,  acce- 
dit  ad  deterrainandum  veritatem  :  et  pra;- 
mittit  hoc  quod  dicturus  est,  non  esse 
novum,   sed  apud  multos  divulgatum  : 


dum  animam  vivet  :  ct  hoe  est  quod  sub- 
dit  :  Et  in  comjeric  ynortuorum  vigilahit : 
quia  scilicct  iicet  videatur  dormire  pcr 
corporis  mortcm,  vigilabit  tamen  per 
auimaivitam.  Et  ne  vido.itiir  post  mortcm 
transiro  ad  gaudium,  sulxlil  :  Dulcis  fuit 
glareis  Cocyti :  quia  enini  lestimonitim 
viatorum  invocavit,  veritalem  de  pauiis 
malorum  post  morlem  proponit  sub  fa- 
bula  qua'  vulgarilcr  fercbatur,  quia  scili- 
cet  in  inferno  intcr  alios  esset  quidara 
fluvius  nomine  flocytus,  qui  inlerpretalur 


subdit  enim,    Interrofjate    quemlihet  de      luctus,    quo   anima»  maloruni  perducun- 


viatoribus ;  quasi  dicat  :  Non  oportet  me 
cum  magno  studio  testimoninui  quicrcrc, 
quia  haberi  poterit  a  qnibuscumque  tran- 
seuntibus  per  viam.  Vcl  vialorcs  dicil  cos 
qui  hac  vita  utuntur,  non  ut  termino,  sed 


liir  :  et  sicut  alii  flnvii  Irahunt  glareas, 
ila  ille  fluvius  (luodammodo  involvebat 
animas  iinpiorum.  Dicilur  ergo  impius 
dulcis  fuissc  glarcis  Cocyti  :  quia  ejus 
conversatio   acceptabilis   fuil    malis  :    et 


ut  via  :  Et  hsec  eadem  illum  intellujere  idco  inter  malos  (|ui  sunt  in  luctu  locum 

cognoscetis,  quai  scilicet  dicturus  sum  vo-  habcbit.    Eflectum    aulem    hujus    fluvii 

bis  :  unde  iuexcusabiles  eslis,  quia  a  ve-  quantum  ad  homiues  subdit  :  Et  post  se 

ritate  receditis  quara  omnes  communiter  omnon    hoininem    trahit,    quasi    scilicet 

leneut:  quam  quidem  veritatcm  cxponit  omncs  liomiucs   cum  (iiiodam  luctu  mo 

subdens  :  Quia  in  dietn  perditionis  serva-  riuutur  :  quod  enim  ost  post  inortcm,  csl 


tur  malus;  quasi  dicat  :  (Juod  in  bac  vila 
non  punitur  mahis,  sed  prosperatur,  lioc 
ideo  est,  quia  reservatur  ejus  punitio  iu 
aliud  tempus,  quando  gravius  punietur  ; 
unde  subdit  :  Ad  dicm  furoris  ducilur  : 
(|uia  cnim  furor  est  ira  acconsa,  nomine 
furoris  acrior  vindic.fa  signilicatur.  (jiiare 
aulem  ad  diem  perditionis  furoris  serve- 
Lur  ostcndit  subdcns  :  Quis  arguet  corani 
eo  viam  cjus,  et  qua',  /ecit,  qiiis  rcddct 
illi?  Ubi  duas  rationes  assignare  vidoliir  : 
qtjarum  prima  esf,  (|uia  iii  lantiini  est 
sapicntia^  impcrccptibilis,  iil  uec  [)(;r  \nv- 
nas  crudirctur  ut  suain  c()gnosc(!rol  ciil 
pam,se(lintcr  flagcllanuinniirarcl,  iiiiasi 
punitus  injusto  :  et  hoc  cst  (juod  dicit, 
Quis  arguet  coram  eos,  idcst,  ul  ipse  re- 
cognoscat  :  Viojn  ejus,  scilicel  ini(|uam. 
Alia  ratio  est,  quia  pauia'  liiijus  vil.o  nou 


quasi  poslremum  bujus  Ihivii,  cujus  au- 
terius  est  ((uod  in  hac  vita  agilur  ;  et  ideo 
subdit,  Et  (fnte  sc  innunwruhiles:  (juia  sci- 
licet  eliam  j)lurinios  iu  liac  vita  pra'()c<'u- 
pat  liictus.  Sic  igilur  Job  per  ordinem 
suam  .s«Mitentiam  cxplicavil  :  primo  ([ui- 
dcm,su[ira  xix,  ostciidons  spom  Jusloium 
tcndere  in  icmunoralionviu  fulura'  \ila'; 
liic  aulom  ox[»rimit,  [)0'nam  ro.servari 
malis  posl  mortom;  ol  idoo  (^x  ulra(|ue 
[)ait()  coiifiifal  i  advorsariorum  scntonlin, 
sulidil  :  Q/oiuiodo  vri/o  mnsnlinnini  mt 
fruslra?  sciiicct  [^romillondo  tom[)oralera 
[)ros[)orilal('in  :  Cum  rrspnnsio  fcstrri  rc- 
pugnare  ostensu  sit  verituti,  iii  hoc  quod 
dicilis  hoininibus  do|)ulari  (trtrniiiim  i>t 
[xouas  in  hiu'  vita,  ((iiod  su|)ra  unilli[)ii- 
cilor  ost  ini()rolialuiu. 


XVIII 


i3n 


i\  jon 


CAPUT  vi(;r:siMLM   skcundum 


LECTIO   I 


npspondcns  aiiteni  Kli|i)i(ii!  Tlicninniles  dixit  : 
Nnni<|uiii  Deo  potcst  conipnrnri  lionio,  (>tinni  ciini 
perfi'itii>  fui-rit  siientin' ?  Quiil  jiroilesl  Deo,  si 
juiituiji  fueris?  aiit  qiiiil  ci  cunfers  si  ininiae.uhita 
fuerit  vitn  tiin?  Nuinqiiiil  timens  arjjnet  te,  et  ve- 
niet  tecuni  in  juiliriuin?  Ht  iion  propter  nialitiani 
tiinin  phiriiiiani  et  inliiiitas  iiiiipiitates  tuas  ?  Abs- 
tulisli  enim  pij^iius  fratrum  tuoruni  siiie  ennsa,  ot 
nudos  spoliasti  vestibus.  Aqunm  Insso  non  dedisti, 
et  esurienti  subtrnxisti  paiieni,  fortilndine  Iirnchii 
tui  possiiiebns  terram.  et  potentissimus  olitinebas 
terram.  Viiluas  liiiiiisisti  vacuas,  et  lacertos  pupillo- 
runi  lommiiuiisti.  Propterea  circnmdalus  es  Inqneis, 
et  couturbat  le  formido  subita.  Et  putabns  te  tene- 
bris  non  visuruin.  et  impetu  nqnarum  inundantium 
non  oppressiiruin  iri.  An  CDgilas  qiioii  Deus  exccl- 
sior  coelo  sit,  et  super  stellarum  verticcm  snbiime- 
tur?  Et  dicis  :  Ouid  enim  novit  Dens?  et  quasi  per 
cnliginein  judicat.  Niilies  latibuluin  ejus,  nec  nostra 
coDsiderat,  et  circa  cardines  cceii  peraiubulat. 


Finitis  sci-monibns  boati  Job,   Eliphaz 

ejiis  verba,  non  ca   intentionc  qiia  dice- 

bantnr,  acccpit  ;  primo  namqnc  qiiod  Job 

dixerat  ad  ostcndcndum  altiftidincm  ma- 

tericB,  Numqiiid  contra  homhiem  dispiita- 

tio  mea?  Klipbaz  sic  accepit  dictum,  ac  si 

contentiosc  cnm   Deo  disputare  intende- 

rct;undecum  pra-sumptionis  aiguit  ex 

triplici    consideratione.    Primo    namque 

aliquis   provocatur  ad  disputandum   vel 

contendcndum  cum  aliquo,  quando  videt 

eum  comparabilem  sibi  in  scientia  veri- 

tatis,  ut  ex  mulua  collocutione  aliquod 

occultum  indagctur.  Est  autem  valde  prap,- 

sumptiiosuin,    quod    homo    suam   scicn- 

tiara  divinai  audeat  comparare  ;  unde  di- 

cit  :  Numquid  Deo  comparari  potest  ho- 

mo^  etiam  cmn  perfectse  fuerit  scientigel 

quasi  dical  :  non,  eo  quod  Dei  scientiasit 

infinita.    Seciindo    provocatur  aliquis  ad 

disputanihim  vel  ratiocinandum  ctim  ah- 

qno  proptcr  ahiiua  (juic  ab  eo  acccpit,  ut 

fiat  colbitio  datoruin  ct  acceptorum.  Est 

autem  pra^sumpluosum,  quod   liomo  pu- 

tet  bona  qiicH   facil   esse  Deo  uliha  ;  unde 

Psal,   XV,  2  dicitii:-  :  Dixi  Domino,   Deus 

meus  es  tu,   quoniam   honorum   meorum 


noncf/es.  Undosubdit  :  Quid prodest  Deo, 
sijustus  fueris,   scihcet  recla  opera  fa- 
ciendo  :  Aut  quid  ei  confers,  si  immacula- 
ta  fuerit  vita  tua?  scihcet  a  peccatis  absti- 
ncndo.  Tcrtio  provocatur  ahquis  ad  hoc 
quod  judicio  contendat  cum  aliquo,  prop- 
ter  timorem  superioris  potestatis,  eum  in 
judicium  vocantis  :  ([uod  nefas  est  de  Deo 
cogitare  ;  nnde  subdit  :  Numquid  timens, 
scihcet  aliqucm  judicem  :  Arguet  te  scih- 
cet  accusando?  A7  veniet  tecum  ad  judi- 
cium,  quasi  dc  pari  citatus.  Dcinde  qiiia 
Job  dixerat,  iniquas   esse  eorum  scntcn- 
tias',  qui  dicebant  domum  ejus  periisse 
sicut  tabernacula  impiorum,  intendit  os- 
tendere    suam  sententiam   rectam   esse, 
cnm    subdit  :  Et  non  propter   malitiam 
tuom  pluriman    et    infinitas    iniquitates 
tuas ;  quasi  dicat  :  Deus  arguit  poMias  in- 
fligendo,  non  propter  timorem,  sed  prop- 
ter  amorem  justitiae,  ut  puniat  tua  pecca- 
ta;  unde  mahtia  potest  referri  ad  peccata 
quibus    alios  laesit ;  iniquitas    autem    ad 
peccataquibusjustitiaioperapraetermisit : 
unde  maiitiam  dicit  phiriraam  ;  sed  ini- 
quitatcs  infinitas,  quia  in  pluribus  peccat 
horao    omittendo    quam    committendo   : 
unde  subjungit  primo  de  nocumentispro- 
ximo  ihatis,  quae  quandoque  per  cahim- 
niam  infcruntur  sub  praetextu  justitiae  ; 
unde  subdit  :  Abstulisti  enim  pignus  fra- 
trum  tuorum  sine  causa,  scihcet  necessa- 
ria,  quia  de  fratribus  tuis  sine  pignore 
confidere  poteras.   Quandoque  autem  in- 
feruntur    nocumenta  sine  ahquo   colore 
justitiae  ;  et  quantum  ad  hoc  subdit  :  Et 
7iudos  spoliasti  cestibus  :  quod  potest  in- 
tclhgi    duplicitcr.   Uno  modo,  quia  spo- 
hando  nndos  rehquisti,  nihil  ei  rescrvans  ; 
alio  modo,  quia   cum  essent  nudi,  idest 
non   snfficicnter  vestiti,   ihud    raodicum 
quod  bai)ebaiit,   cis  subtraxisti.  Subjun- 
git  autera  de  oraissione  bonorum  operum 


'  .VI. 


«  ammos.  » 


CAVVT  XXII 


!3f 


dicens  :  Aquam  Imso  non  dedisti,  (jui  sci- 
licet  ea  indigebat  propter  sitim  ex  labore 
viae  exortam  ;  quasi  dicat  :  Laboraiitibus 
et  afflictis  opom  et  solatium  non  tulisii  : 
Et  esurienti  mbtraxisti  panem  :  (juasi  di- 
cat  :  Indigenti  non  snbvcnisti.  Et  ba'c 
quidcmdicta  sunt  quantum  ad  peccata 
qua!  commisit  sicut  privala  persona  ;sub- 
jungit  autcm  de  peccatis  pertinenlibus  ad 
principatum  ipsius  :  inter  qua*  primo  po- 
nit  quod  principatum  non  per  justitiam, 
sed  perviolentiam  obtinuit :  undc  dicit  :  In 
fortitndine  hrachii  tni  ponsideba:^  terram., 
idest  per  potentiam  tuam  dominium  tcr- 
rae  acquisivisti.  Secundo  ponit  quod  sub- 
ditos  non  gubernabat  per  justitiam,  sed 
per  potentiam,  secundum  illud  Sap.  n,  H 

siitix.  Sit  fortitudo  nostra  lex  *  injustitiee  ;  '  un- 
desubdit :  Etpotetitissimus  obtinebas  eam, 
quia  scilicet  per  excellenliam  potestatis 
subditis  utebaris  ad  nutum.  Tertio  ponit 
iniqua  judicia,  quia  scilicet  infimis  per- 
sonis  justitiam  non  reddebat ;  unde  sub- 
dit,  Viduas  dimisisti  vacuas,  scilicet  dum 
non  fecisti  eis  justitiam  de  adversariis, 
secundum  illud  23  Isa,  1  ''  :  Causa  viduc-e 

illos.  jj^f)fi  ingreditur  ad"  eos:  et  iterum,  (juod 
amplius  est,  inliimas  personas  opprime- 
bat ;  unde  subdit  :  Et  lacerlos  pujjillo- 
rum  comminuisti ;  quasi  dicat  :  Si  quod 
jurium  in  eis  erat,  annullasti,  contra  il- 
lud,  quod  dicitur  in  Ps  x,  18  judicarepu- 
pillo  \  ct  humili :  et  pro  bis  culpis  sub- 
dit  sibi  poBuas  provenissc  ;  undo  subdit  : 
Pro])terea  circumdatus  es  laqueis,  idest 
adversitatibusundique  te  oj)priincntibiis, 
ut  evasioni  locus  non  palcat,  postcjuam 
in  eos  incidisti,  neque  etiam  ante  polue- 
ras,  quia  subito  tibi  supcrvcuerat ;  undc 
subdit  :  Et  turbat  lc  firlitudo  subittniea, 
quiascilicct  malaei  subito  suj)(U'vcncraut, 
cx  quibus  poteratetiam  alia  tinuuo.  (lau- 
sam  autem  (^uare  subito  ei  supervencriinl , 
oslcndit  subdons  :  Et putabas  tr  tenebras 
non  visurum,  idost  nou  |)crvcnturinn  ad 
bas  turbatioucs  iii  (juil^us  ucscio  (juid  fa- 
cias,  (juod  rcfci'liir  ad  lacjiicos.  DciiKlc 
quantum  ad  forlitudiiicui  (•outurliaiitiMU 
subdit :  Et  impetu  aquarum  inundantium 


ntjii  opjtrefisiinim  iri ;  (jiiasi  dicat  :  l'iit;i- 
bas  quod  nunquam  ad  lioc  pervenires, 
(juod  opprimcreris  violentia  et  multitii- 
dine  advcrsitatum  in  tc  supervenientium, 
secuudum  illiid  1  ad  Tbessa.  v,  3  Cum 
dixerint.,  Pax  et  securitas,  repentinus  eis 
superveniet  interitus.  IJuod  autcm  pro  pec- 
catis  nou  putct  arujnis  se  pcenas  passu- 
rum,  ad  boc  pertinct,  quod  non  rredit 
Dcum  dc  rcbus  bumanis  providcntiam 
babere  :  ad  quod  forte  voluit  ictorquere 
quod  Job  dixerat  :  Numquid  Deum  do- 
cebit  fjuisquam  scientiam.  Ad  dcfectum 
scientia'  divinai  prave  iutcr[)rctatus  est  : 
et  ideo  vidctur  ei  consequcnter  imponere 
quod  Dei  providentiam  ncget.  Kst  autem 
considerandum  quod  alii^iii  negant  Deum 
Iiaberc  coguitionem  et  providcntiam  re- 
rum  bumanarum  proptcraltitudiiicm  sua» 
substantia'.  cui  proj)orli()uari  dicunt  siiam 
scientiam,  ita  ut  niliil  sciatnisi  scipsum  : 
putantes  quod  scientia  ejus  vilesceret,  si 
se  ad  inferiora  extcnderet ;  unde  subdit 
An  corjitas  fjuod  Deus  excelsior  coelo  sit., 
idest  tota  nniversitate  crcaturarum  :  Et 
super  stellarum  verticemsublimetur?  idest 
super  altissimam  crcaturaiuin  :  ct  bujus 
cogitationis  conclusioucm  subdit  ;  Et  di- 
cis,  quid  eniyn  7iovit  Deus,  scilicot  do  istis 
infcrioribus  rcbus.  Non  tamen  quod  hu- 
jusmodi  bomiucs  rerum  cognitioncm  Dco 
totaliter  subtrabaut,  scd  dicunt  (juod  eas  , 
cognoscit  iii  uiiivcrsali,  cognosccndo  na- 
luram  cntis,  vcl  uuivcrsales  causas  ;  un- 
de  subdit .  Et  quasi  jier  calitjinem  judicat : 
cognoscerc  cnim  aliijuid  sulum  in  uiiivcr- 
sali,  est  cognosccro  imperfecte  * ;  et  ideo 
bujusmodi  cognitioncm  vocat  quasi  cali- 
ginosam,  sicut  conliugit  de  co  quod  a  re- 
motis  vidclur  (juasi  caliginosc,  qiiia  pcr- 
cij)itiir  cssc  bomo,  S(>d  noii  quis  liomo 
sit  :  cl  ,-idliibct  similitudincin  do  ii.s  qiia' 
apiKl  iKunincs  contiuguiil,  ajtiid  (|UOS, 
(|iii  iii  aliijiioloco  latct,  sicut  non  vidctur 
ab  iis  ijui  cxtra  locum  sunt,  ita  ncc  oos 
vidct  ;  iindc  dicit  :  \ubes  hitibulutn  rjus, 
iwr  uDsfra  nuisidrrtit :  (jiiasi  dicat  :  Sicut 
ijtsc  lalcl  iios,  (jii.isi  iinlnbus  ocoultalus. 
iuquaulum  ca  (lua'  siii»ia  iiubos  sunt  ple- 


(a)  Ilugo  a  sftuclo  Clinro  :  «  QmM  (iii-nnt  :  Forli- 
tiKliiKMU  pro  lo^u  juslitia!  Ii<il>fiitiius.  Aiiii  ItUcrii 
liiil)cl  :  /(■.(,•  in/iislili,v,  id  csl  i|iiiiii|iiiil  iio.^suuius 
quusi  licilo  fuciumus,  lioot  iujusluui  sit.  » 


(A)  Nou.  ul  iu  Parui.  ;  «  iViiliu.  i.  • 
>  Al.  i«i>'  lcgilur  :  o  i|uo(l   liii-ilur  juJicalo  |iU|ttllo 
i'tc.  »  —  '  AI.  :  «  iiupcrfcclioue.  » 


h^ 


tN  .10  fl 


ne  copnosccro  non  valomns,  lln  o  contra- 
rio  nec  i[>sc  ca  ipia'  ad  iios  porlinonl,  <|iia- 
si  siilt  Miiliihus  cxislcnlia',  ij)S(>  Mon  vitlcl  : 
siciil  K/cch.  VIII,  12  o.\  jicrsona  (pKirinn- 
dain  (iiciliir,  I)rrr/tt/uit  Dominfia  torrain, 
Doininus  non  vidot  :  pnlahat  cnini  (jnod 
qnia  ca  <jna'  iii  lcrris  snnl,  ninltisdofoc- 
lihns  ct  inoniinationihns  suhjaconl,  divi- 
iia  j>rt>vi(lciitia  non  rcf,Mintiir,  scd  sohim 
ca'k>slia  (iiionim  tirdo  iiKhilicicns  pcrsc- 
vcral  :  uiidc  scijuitur,    FA  circa  cardines 


r.vli poramhulal.  Dirilnr  aiilom  cardo  in 
(jiio  volviliir  ostiiim  :  nndc  por  hoc  dcsi- 
^^iial  i)cr  Doi  jirovidonliam  ca'hiin  niovori, 
c.\  cujus  niotii  sicul  o.t  quoihim  ostio, 
providenlia  diviiia  nsqne  tid  hav,  infe- 
riora  dcsccndat  :  sicnt  cnim  dicunt  quod 
Deus  cognoscit  Inimana,  sed  nniversali, 
ita  dicnnt  quod  gnhernat  liumana,  sod 
pcr  univ(M'salcs  cansas,  per  so  guhcrnat  ; 
cl  forlc  ;id  iioc  rcforre  voluil  qnod  supra 
dixerat  Joh,  Qui  excelsos  judicat. 


LECTIO   II 


Numiiiiid  semilaui  saeculorum  custoclire  cupis, 
ijunm  cakavernut  viri  iniiiui?  Qui  sul)lati  sunt  aute 
tiMupus  suuiii,  i't  lluvius  suhvertit  fuiulnmentum 
eorum.  Qui  ilit-cbant  Dco,  Recede  u  uobis  :  ct  (lua^i 
nihil  iiossit  faccre  omnipotcns,  rcstimabant  cum. 
Cum  illc  im|<levissct  donuts  euruui  lionis,  i|uorum 
si'iili'ntia  proful  sit  a  uic.  \'iili'l)unt  justi  et  hctn- 
buutur  :  ct  iunocens  subsannahit  cos.  Noune  suc- 
cisa  cst  erectio  eorum,  et  reliquias  eoruni  devoravit 
ignis?  Aoquicscc  igitur,  ct  hahclo  pacem,  et  per 
ha'c  habcbis  friictiis  optimos.  Suscipc  cx  orc  illius 
lcffcm,  et  pone  sermoues  ejus  iu  corde  tuo.  Si 
rcversus  fueris  ad  omnipoteutem,  a?,dificaberis,  et 
longe  facies  iuitiuitatcm  a  tabcrnaculo  tuo.  Dabit 
pro  terra  silicem,  ct  pro  silicc  torrentes  aureos. 
Erilque  omnipotens  contra  hosles  tuos,  et  argen- 
tum  coacervabitur  tibi.  Tunc  super  omnipotcntera 
dcliciis  afflues,  et  elcvabis  ad  Dcum  faciem  tuam. 
Rogabis  eum,  et  c.xaudict  te  :  et  vola  tua  reddes. 
Deccrnes  rem  ct  vcuiet  tibi,  cl  in  viis  tuis  spleudc- 
bit  lumen.  Qiii  cnim  humiliatus  fucrit,  erit  in 
gloria  ;  et  qui  inclinavcrit  oculos  suos,  ipse  salva- 
bilur.  Salvabilur  iunocens,  salvabitur  autem  in 
muuditia  mauuum  suarum. 


Quia  Eliphaz  in  verhis  praemissis  im- 
posuissc  videtur  Job  quod  non  crederet 
Deum  haherc  providentiam  de  rebus  hu- 
maiiis  ;  nunc  consequenter  videturoi  im- 
ponerc  hujus  infidelitatis  cfrcctinTi  :  so- 
lenl  eiiim  illi  qui  Deum  res  hnmanas  cu- 
rarc  non  ciodunt,  contempto  Dci  tiraore, 
inomnibus^  sequi  propriam  voluntatcm  : 
unde  dicit,  Numquid  semitam  sseculorum 
custodire  cupis?  idest  processum  eorum 
qui  nil  credunt  nisi  ista  temporalia  quae 
vidcntur,  et  cx  hoc  proccdunt  ad  injusli- 
tia^  opera  ;  undc  subdit  :  Quam  calcave- 
runt  viri  inifjui.  llli  autcm  calcire  aliquam 
viam  dicuntur  qui  frcqucntcr  et  sinc  ali- 
qua  duhilatione  cx  proposito  viam  lcrunt : 
sic  illi  quinon  (Tcdunt  divinam  providen- 

'  Al.  :  «  ex  quibus.  »  —  «  Al.  :  «  omnes.  » 


tiam.  frequenter  et  secure  et  ex  proposito 
injustili.-eopcraagunt  :qiiodnoncontingit 
illis  qui  in  divinatnprovidentiarn  credunt ; 
quamvis  quandoque  ex  inrirmitate  ad  in- 
justitiam  declincnt.  Et  ne  hoc  impiine 
fecisse  videantur,  subdit :  Qui  sublati  sioit 
ante  tempus  suum,  idest  qui  mortui  sunt, 
nondum  completo  naturali  spatio  vitse. 
Et  causam  assignat  subdens,  El  fluvius 
subvertit  fundamentum  eorum.  Est  autem 
uniuscnjusque  hominis  fundamentum  id, 
cui  principaliter  spes  ejus  innilitur.  Talcs 
autem  non  in  Deo  spem  suam  ponunl, 
sed  in  st)lis  tcmporalibus  rebus,  quae  cor- 
rumpuntur  ipso  cursumutabilitatis  rerum, 
qucm  fluvium  nominat.  Quae  autem  sit 
pra*dicta  semita^  exponit  subdens  :  Qui 
dicebant  Deo,  recede  a  nobis.,  scilicet  con- 
temnentes  ipsum  et  spiritualia  bona  ojus 
qnantum  ad  affectum.  Sod  quantnm  ad 
intellectum  incredulitatem  eorum  descri- 
hit,  subdens  :  Et  quasi  nihil possit  facere 
ojnnipotens^  existimabant  eum  :  quia  sci- 
licct  si  ad  cum  non  pertinet  cura  rorum 
humanarum,  nec  hene  nec  male  homini 
facere  potest  :  quod  contrariatur  omnipo- 
tcntis  rationi.  Et  ad  exaggerandum  cul- 
pam  subjicit  de  eorum  ingratitudine,  di- 
cens  :  Cum  ille  implesset  domos  eorum 
bonis,  scilicet  temporalibus  quse  a  Deo 
dautiir  hominihus.  Et  ad  corum  assertio- 
nem  Improhandam  subdit,  Quorum  sen- 
sentia  sit  procul  a  t7ie-  Et  ne  videretur 
quod  simul  cum  impiis  etiam  justi  sub- 
vertorcntur,  hoc  excludit  subdens  :  l^ide- 
bunt  justi.,  et  Ixtabuntur  ;  per  quod   dat 


CAPUT  XXII 


133 


iiitcUigi,  quod  ipsi  noii  siibvertentur, 
sed  in  lastitia  erunt.  Et  ne  vidcretur, 
quod  ex  lioc  ipso  a  justitia  deficerent, 
quod  de  subversione  aliorum  gaudcrent, 
subdit  :  Et  innoccns  subsawiahit  €os  ;  qua- 
si  dicat  :  Salva  innoccntia,  eos  poterunt 
subsannare  de  boc,  quod  contra  suam 
opinionem  subvertuntur  :  in  boc  enim 
justi  congaudent  divina?  justitia;.  Et  vi- 
detur  boc  proprie  rcspondcre  ad  id  quod 
Job  dixerat,  Post  mca,  sividebilur,  verba 
ridete ;  quasi  conquerens  se  rideri  ab  eis. 
Et  no  aiiquis  dubitaret  fundamentum  im- 
piorum  a  fluvio  esse  subversum,  boc 
quasi  manifcstum  sub  interrogatione  pro- 
ponit,  dicens,  Nonjie  succisa  est  erectio 
eorum  :  videbantur  enim  per  prosperita- 
tem  terrenam,  vel  pcr  propriam  elatio- 
nem,  admodum  arboriserigi  in  sui)lime. 
Scd  sicut  arboris  ercctio  per  succisioncm 
subito  impcditur,  itaetiam  eorum  eleva- 
tio  per  subtractionem  subito  cessat.  Con- 
tingit  autem  quandoque  quod  arbor  suc- 
cisa  in  altius  quidem  crescere  non  potest, 
sed  tamen  iulbuc  ejus  remanetlongitudo  ; 
si  tamen  ignis  apponitur,  nullum  vcsti- 
gium  praiterita)  altiudinis  restat :  ita  etiam 
simortuo  vel  dejecto  bomine  peccatore 
per  ignem  advcrsitafis,  etiam  lilii  ejus 
pereant,  et  divitia^  diripiantur,  nil  resi- 
duum  videbitur  de  altitudiuo  pra'tcrita 
remauere  ;  undo  sequitur,  Et  reliquias 
eorwn  devoravit  itjnis  idcst  ardor  tribu- 
lationis,  secundumillud  Jacob.Hl  Exor- 
tus  est  sol  cum  ardore^  et  arcfecit  fenum. 
Dicuntur  autem  reliquia'  bominis,  velfilii, 
quaecumque  alia;  res  ejus  post  cum  nv 
manontes.  Quia  igitur  bujusmodi  subvcr- 
sioncm  impiis  accidere  dixcrat  ex  boc 
quod  contra  Deum  nitebantur  ;  ut  similia 
Job  evitaro  posset,  sul)dit,  Acquiesce  er- 
go  ei,  et  /tabeto  pacem  ;  quasi  dical  : 
propter  hoc  perturbatus  cs  ([uia  contra 
oum  contendcre  voluisli  ;  et  per  /loc, 
scilii>ct  pcr  paccm,  quia  ci  rccouciliabc- 
ris,  f/abrbis  fructu^  o/)finu)s ;  {[Uixsi  di- 
cat  :  Quiccjuid  (tptiuium  csse  potcsl,  ipiasi 
fructum  bujus  pacis  proscijucris.  (Jiialifcr 
auiem  ei  acciuiesccro  dcbcal,  ostcudil 
subdcns,  Suscipe  e.r  orr  illius  Irijvui  ; 
(juasi  dicat  :  Non  oxistimcs   (|U(>(I  res  liu- 


maua'  divina  providentia  non  regantur  : 
quiiiimmo  secundumlegcmregiminisejus 
luam  vitam  disponas.  Et  (luia  quidam  le- 
gcm  divini  rcgiminis  prolitentur,  sed  ta- 
men  cam  opcre  iion  sccjuuulur  ;  ideo  sub- 
dit  -.Etpone  sermones  ejus  in  corde  tuo,  ut 
scilicet  mandata  ejus  mediteris,'  et  ea 
servare  disponas.  Qualiter  autem  perhoc 
fructus  optimos  babiturus  sit,  oslendit 
Bubdens,  .SV  reversus  fueris  ad  omnipoten- 
tem,  scilicet  ut  cjus  omuipotcutiam  cre- 
das  et  ei  te  subjicias  :  /Edificabtris  ;  qiia- 
si  dicat^  :  Domus  tua^  prospcritas,  (juai 
destructa  est,  reparabitur.  Qiiomodo  au- 
tem  ad  Deum  perfccte  reverti  debeat  os- 
teiidit  subdcns,  Et  lomje  facies  initpiita- 
tema  tabernaculo  tuo  :  et  est  subintelli- 
geudum,  ut  scilicct  littera  sic  legafur,  si 
longe  facias  iuiquitatcm  a  taberiiaculo 
tuo  :  Dabit,  scilicct  Deus,  pro  terra  sili- 
cem,  etpro  silice  torrentes  aureos  ;  ut  boc 
quod  dicit ;  Lonijc  facies  inif/uitatem  a 
tabernaculo  tuo,  sit  expositivumcjus  (juod 
dixcrat,  Si  reversus  fueris  ad  om)ii/)otC)i- 
te)n.  Et  iiou  dicit,  si  loiige  fcccris  iniijui- 
tatcm  a  tc,  seda  tabernaculo  tiio  :  volens 
innuere,  quod  adversitasei  acciderat  non 
solum  pro  peccato  sua*  personali,  sed 
etiam  pro  peccato  sua»  familia*  ;  quod 
sic  dicit,  Dabit  pro  torra  siliccm,  refcrliir 
ad  boc,  (jiiod  dixit,  yEdifcaberis  :  ul  sci- 
liccl  detur  iutcUigi,  (juod  restauratio  sit 
futiira,  scd  ad  aliqiiid  majus,  ut  scilicet 
pro  amissis  majora  rcddat  :  silcx  enim 
prefiosor  estquamglcba  terra*,  et  auruui 
quam  silcx. 

Quaj  sint  aulcm  isla  bona  qua»  ci  res- 
titiicuda  promiflil,  cuiiincraf  coiisc^iiicn- 
tcr,  i)rimo  poiicus  sccurilalcui  ex  Doi 
prolecliouc,  cuin  subdil,  Erittjue  omni- 
potens  contra  /lostes  tuos,  nc  scilicet  ito- 
rato  possinl  surripcro  qua'  libi  roslifuen- 
fiir  a  Dco.  Scciuulo  ponif  (livifiarum 
abiiiKlautiain,  cum  dicif,  Et  nnjcntum 
(•iHicerviibitiir  tibi :  uoiuiuc  cuim  argcnti 
omiics  divilia'  signilicaiilur  :  (juia  cx  ar- 
gcnto  pccuuia  lieri  sob'l.  Ef  nc  vidoafur 
S(duin  coiporalia  l)oua  proniiffore,  sub- 
jiiiigit  do  spirifualilius  boiiis  infcr  qu» 
priuiiim  |)ouif,  uf  lioino  ncuui  diligaf.  ot 
dclcctctiir    iii   co  ;  uudc    siMpiifur  :  Tunc 


'  Al.  :  «  uovcris.  »  —  *  Al  dimsl.  :  <(  dicat.  » 


IJl 


LN  JOB 


sn/trr  oinnijiDlcnlrtti  ilrliriis  nffffirs,  idost 
(|iiaii)lt)  |iai-t>iii  <-iiM)  <'•)  liahcltis,  iii  <>a  ilo- 
ioi-taluTis.  j',l  <iiiia  miiis(inis(jii<'  lihciitor 
rospioit  i(i  iii  <iii<>  (lolo<taliir,  siilidit  :  Et 
elcvithis  ad  JJrnni  ftirir/ti  tiuit/i,  idost 
i)i<>iit<Mii  tiiaiii  nt  ipsiiin  rro^iiioiitiu* 
coiit<'mpl<'i'is,  idost  ll<lii<-iam  aocipios 
ro<'t-iin<Mi(li  ad  ipsiim;  iiiulc  siihdit, 
Hoyultis  ruiii ;  <'t  lioc  iioii  siiic  fruc- 
tu  :  setiiiitiir  onim,  ExamUet  te.  Solent 
autoin  oxaiidiri  a  Doo  vota  implontcs', 
quae  postnlaiido  promiscrnnt  ;  nndo  sub- 
dit  :  Et  vola  tua  rcddes,  (luasi  in  sig- 
num  oxauditioiiis  .  Doindt;  promiltit 
prosporum  proposili  sucecssum,  cum  di- 
cit,  Drcenirs  /•ez/i,  idost  ordinaliis  per 
luam  providontiam,  (jualitcr  alitjuid  sit 
futurum  :  Et  vcuiet  tidi,  idcst  dispositio 
lua  non  frustrahitur.  Kt  ne  dubitcs  (juid 
sit  dcccriioudnm,  lioc  ctiam  tibi  manifcs- 
latur;  uikIc  snbiiit  :  Et  iti  viis  luis  sjj/c/i- 
drbil  lui/ir/i,  idcst  clarc  apparcbit  tibi  per 


(pias  \  ias  proccdore  (ioboas.  Uatioiicm  aii- 
toiii  liariim  promissionum  ostondil  sub- 
dons,  Qui  r/ii/ti  liu//iilialalus  /urrit,  sci- 
licot  Doo  s(!  subjicicndo  per  aHcctum  : 
Erit  iti  f//oria,  (juam  scilicet  conseque- 
tura  Dco  :  Et  </ut  i/ic/i/iaverit  ocu/os suos, 
110  sciiicot  i)or  intcllcctum  alitjuid  supcr- 
bnin  <'ontra  Dcum  sontiat :  /jjse  sa/i:a/jitur, 
a  inalis  sciii<:ct  liberatus,  ct  in  bonis  sta- 
bilitus.  Non  solum  autcm  rc(juiritur  ad 
salntcm  inlorior  bumilitatis  afleetus  et  in- 
tcllcctus,  scd  ctiam  exterior  puritas  ope- 
ruin ;  undo  subdit :  Sa/vabitur  i/moce/is  ? Kt 
quomoritosalvclnr,ostonditsubdens:6'«/- 
vabitur  atitr/n  i/i  //lu/ulitia  //la/iuu/n  sua- 
ru//i,  innoccntia  operum  suorum.  Kt  est 
considerandum,  quodhoc  Eliphaz  non  so- 
him  promittit  Job,  si  convcrtatur,  bona 
tcmporalia,  qua-  possunt  esse  bonis  et 
malis  conimunia,  sicut  supra  fecerat ;  sed 
ctiam  bona  spiritualia,  qucB  sunt  propria 
boiiorum,  sed  tamcn  solum  in  hac  vita. 


CAPUT    VIGESIMUM    TERTIUM 


LECTIO   I 


Rcspondens  auteiu  Job  ait  :  Nunc  quoque  in 
ainai-itudint'  (.'sl  pcmio  meus,  el  manus  plag.-c  mea' 
aggravata  est  siipcr  gomilum  ineum.  (Juis  mibi 
Iribuat  ut  t:oguoscam  et  inveniam  illum,  et  veniam 
usque  ad  sohum  ejus'?  Ponam  coram  eo  judit^ium, 
et  os  meum  replfbo  inirepationibus.  Ut  sciani 
vrrba  iiua'  mibi  rfspnndcat,  et  inleliigam  riuid 
loipiatur  mibi.  Nolo  uiulta  fortitudine  coutendat 
mecum,  nec  magnitudiuis  suse  mole  lue  premat. 
Proponat  ajquitatt^m  contra  me,  ct  pervcniot  ad 
vii:toriam  judiiiuni  meum.  Si  atl  orientem  ioro, 
non  appnret ;  si  ad  occidentem,  uon  iutoliigam 
eum.  Si  ad  siuistram,  quid  agam?  uon  ap[ircben- 
daiu  eum  :  si  uie  vertnm  ad  de.\teram,  non  videbo 
illum.  Ipse  vero  scit  viam  meam,  et  proliabit  me 
quasi  aurum,  quod  pcr  iguou)  Irausit.  Vestigia  ejus 
secutus  est  pcs  meus,  viam  ejus  custodivi,  et  uon 
declinavi  ex  ea.  A  mandatis  labiorum  ejus  non 
recessi,  ct  in  sinu  moo  abscondi  verlia  oris  ejus. 
Ipse  eniiu  soius  est,  et  IU'U)0  avertero  potesl  cogi- 
lationcm  ojus  ;  et  auima  ejus  i]uotlcuiiiipio  voluit, 
hoc  fccit.  Cumtpie  explovorit  in  me  voluntatcm 
Buaiii,  et  alia  multa  siu)ilia  prfesto  sunt  ci.  Et  idcir- 
co  a  facic  ejus  turbalus  sum,  ol  consideraus  oum, 
liiuoro  solliiilor.  Dous  U)ollivit  oor  moum,  et  tim- 
uipotcns  couturbavit  me.  Non  enim  pcrii  proptcr 
immineiiles  tenebras,  nec  faciem  meam  openiit 
caiigo. 


Eliphaz  in  vorbis  pra^missis  duo  contra 
Job  proposuisse  videtur  :  primo  quidem, 
quod  propter  malitiam  suam  pluriman 
fiierit  punitiis  :  secundo  quod  de  Dei  pro- 
vidcnlia  dulTitavcrit,  vel  ctiam  negaverit. 
Solcut  autcm  b(5miiies,  cum  cis  falso  ali- 
qua  crimina  imponuntnr,  ex  hoc  contris- 
tari ;  unde  quia  Job  in  se  non  recognos- 
cebat,  dicit,  Nu/ic  quoque  in  ama/ntudi/ie 
est  sermo  meus ;  quasi  dicat.  Sicut  supra 
me  conlristastis  opprobriis  vestris,  ita 
etiam  nunc,  ut  cogar  cum  amaritudine 
loqui.  Cum  autcm  alicui  afflicto  de  novo 
afflictio  additnr,  priores  afflictioiies  ad 
memoriam  revocantur,  ex  quibus  pifesens 
gemitus  aggravatur;  unde  subdit  :  Et 
manus,  i<lest  potestas,  P/agx  mesp^  idest 
ndversitatis,  qnam  olim  sum  passus,  Ar/- 
(jravata  esl  sujjer  (/r//iitum  //leu/n,  idest 
facit  prsesentem  gemitum  graviorem.  In- 


'  Al.  :  «  implere.  » 


CAPUT  XXIII 


135 


cipit  aiitem   primo   respoiiJere    ad    hoc 
qiiod    dixerat,    propter    malitiam   suam 
eum  punitum  ;  recognoscebat  autem  se 
Job  punitum    divino  judicio  ;  undo  supra 
XVI  dixerat  :  Conclmit  mc  Dem  apnd  ini- 
qiium.  Unde  inquirere  causam  quare  quis 
punitus  sit^  est  inquirere  rationem  divini 
judicii,  quam    quidem  nullus  cognoscere 
potest,  nisi  ipse  Deus.  Ex  quo  patet  praj- 
sumptuose   Eliphaz  asseruisse  eum  prop- 
ter  mahtiam  fuissc  punitum  ;  unde  super 
hoc    non    vult  cum  Eliphaz  contendere, 
sed  disputationem  suam  vertit  ad  Domi- 
num,  qui  solus  sui  judicii  rationem  no- 
vit ;  reputaret  autem   sc    divino   judicio 
praegravatum,  si    propter   mahtiam  phi- 
rimam  esset  punitus.    Solent  autem  qui 
ab    ahquo   judice    sunt    gravati,    primo 
quidem  ad  judicem  accedcre  :  (juod  face- 
re  non  possunt,    nisi    locum    cjus    invc- 
niant:  quod  etiam  non  possuut,  nisi  prius 
eum    cognoscant  :     nulhis   eniin    potcst 
qua^rere  id  quod  omnino  ignorat ;  undo 
dicit,    Quis   mihi  tribwit,  ut  coijnoacnm^ 
et  inoeniam    i//utn,  et  vcniam   iisque  ad 
solium  ryw.s.^sciebat  enimquod  Deus  ejus 
cognitionem   excederet  :  et  ideo  non  po- 
terat  perfecte  do  se   invenire  viam,  per 
quam  usque  ad    sohum  ejus   perveniret, 
idest  usque    ad  plenam    cognilionem  ju- 
diciorum    ipsius.  Solel    autem    gravatus' 
a  judice,  cum  ad  eum  pcrvenerit,  causai 
sua;  justitiam  demonstrare  ;  unde  suhdit. 
Ponam  coram  eo  judiciutn  :  quasi  dicat: 
Proponam  ei,  qualit(!r  debeal    esse   jus- 
tum  judicium  causa;  mea\  FA    os  mcum 
replcbo  increpationihus,  idcst  coniiueslio- 
nibus  :  non  quidem,  ut  credam  divinum 
judicium  esse   injustum,  sed  per  mo^him 
querentis  :  sicut    solcnt  dispufautcs  con- 
tra  dicta  aliorum  oltjicerc,  ut  [»h'uiiis  \{\- 
ritatem    iutelligaut :    unde    subdit  :     Vt 
sciam  vcrha  cpix  miln  rcspondeat  :  quod 
pertinet    ad  voritatcni  rcspoiisionis  cog- 
nosccndam  :  Et  intflliijuni  quid  Inquatur 
milii :  (juod   pertinet  ad  vcrboruni  iutcl- 
ligcutiaui  :  non  (Miini  potest  bonio  scirc, 
an  vcrum  sit    (|iu)(l  ci  dicituf,   uisi  iulcl- 
ligat  (juid   ci    (iicalur.  ric(|U(!nlcr  autcui 
supra   (juasi    ad  diviuuiu  JiKiicimn  siisti- 
ncndiiin,    proposueraiit    diviuaui  rorlilu- 
dineiu    ct    niagnitudiiKMn  :  siciit  Snpbar 

'  Al.  iloesl.  ;  «  cmli.  » 


supra  XI  :  E.rcelsior  cip.lo   cst,  et  quid fa- 
cies  etc.  quai  ibi  sequuntur  :  et  ideo  hanc 
rcsponsionem    excludit     subdens.     Nolo 
multa  fortitudinc  contendat  mecum.,  nec 
mar/nitudinis  sux  me  mole premat ;  (juasi 
dicat,  Non    siifficit    milii    ista  responsio, 
ut  solum  contra  me  aliegetur  Dei  poten- 
tia  et    magnitudo  :  quia    sicut    ipse    est 
fortissimiis    et    maximiis,   ita    est    etiam 
justissimus    et    a.'quitatis   amator ;  uude 
su])dit,  Proponat   xquitatem    contra  me, 
idest  assignetur    ratio  ad  aquitatem  per- 
tinens  :  et  ita  apparebit   (|uod  non  prop- 
ter  malitiam  sim    punitiis  ;  unde    subdit, 
Etpcrvcnie.tadvictoriamjudiciummeum : 
quo  scilicet  coutra  vos contendo,  asserens 
me  non  pro  peccatis  piiuitiim.  Kt  ne  (juis 
credat  ex  eo  (juodihcit.  Quis  mi/ii  trihuat, 
ut  coijnoscam  et  invcniam  illum,et  veniam 
usque  iid  solium  ejus,  quod  crcdcret  eiim 
corporali  loco   coiicludi,  aut   pcr  crcatii- 
ras  suflicicuter  posse  cognosci,  sul)jiiugit, 
Si  od   orit-ntem    iero,  ?wn   apparet.  Ubi 
considerandum  est,  quodsccuudiiin  Aris- 
totel^m,  in  ca^lo  distinguuutur  sex  posi-    i 
tionis  difrcrelitiie  :  scilicet  sursum  etde-   4. 
oFsum  :  dextrorsum  et  sinistrorsum  :  aii- 
te  et  retro  :  principiuincniuimotus  totius 
firmamenti  inaiiif(\sfc  ap[)arct  iii  oricnte. 
Est  autcm  iu  (jiiohbct  auimali  principium 
motus  a  (lcxtro.  Si  ergo  iinagincmiir  mo- 
tumfirmamenti  sicutmotusuniusanimalis 
oportcbit  poucre  dextrumcodi  in  oricnle, 
sinistriim   vcro    in  occidcnte,  siirsum  in 
miuidic,  deorsum  vcro    in    scjitculriono 
anlerius  vero    in  supcriori  hcmisplKvrio, 
postcrius  vero  inpostcriori  hcinispha»rio: 
idesl  vclut  si   imagincmur  unuin    homi- 
nem,  qui    sua  dcxtra   movcret  civlum  ab 
oricntc  vcrsiis  su[)ciius  bcinispbaMiiim, 
consc(|iicnscssct  (jiiod  ca|)ut  lcncrctur  vcr- 
susincridiciu.ct  pcsvcrsiissc[)lcutrioncm; 
ct  parsantcriorboininis«>ssctvcrsus  iicinis- 
[ilwcriiiiu,  [>()st(Mius   vcro   bominis.  idcst 
dcoisiim,  versiis  infcrius.  (^ltiidnm  tnmrn 
uoii  rcspicicntosad  dis[)ositioiuMn  biimani 
corporis,  scd  magis.idordiiuMnmolus  ca»li, 
[•(isiKMUiil  sii[i(>riiis  cirli  csx.'  [larltMU  orien- 
lal(Mn,co(|uod  ibi  iiici|)it  molus  ;  d»>xtruiu 
autcm  iii  [tarlc  nuMidionali,   vcrsus  quuiil 
[)art(  III,  ([iioad  iios  [iroccduiit  moliisiil.iiiiv 
laiiim  :  imd.' [icr  oppositum  iiifcrius  C(»*li' 


I  :if) 


I.N  JOH 


intelliKitiir  orciilrns;  siiiistruiu  autem  cd-li 
intclligitiir  p.irs  si'[>teutrioualis  :  ct  lioc 
niodu  vi(k'UfMr  iiio  procodcMO  verltii  Jol)  : 
uani  (lextruin  et  sinistruni  dividit  coutru 
oriontem  et  occideutem  '.  l'otost  ergo 
siuiplicitei'  iiitelliKi,  (juod  iu  iiiilla  |)arte 
co'ii  Deus  localiler  concluditiir :  ut  sit 
sensus,  Si  ad  oric/itcni  irro^  iion  ajijta- 
rety  qnasi  ibi  viciuior  oxistcns,  ac  si  ibi 
localiter  existeret  :  Si  adoccidrntfm,  non 
intcUifjam  i//um,  (juasi  propiiujuiorem, 
et  ibi  conclusum  :  Si  ad  si/iistram, 
idest  vcrsus  septeutrioualem  partem  : 
Qiti(/  a<jam?  non  apprchcndam  cam, 
qui  scilicct  non  est  ibi  corporaliter  situa- 
tiis  :  Si  )nc  vertam  ad  dextram,  idcst 
versus  partem  meridionalcm  :  Non  vide- 
bo  i//afn,  (juasi  ibi  existentem.  Vel  pos- 
suiit  luec  vcrba  iuduci  non  ad  excludcn- 
dum  a  Deo  localem  sifum,  sed  ad  osten- 
deudiim,  (juod  non  potest  sufneienter  pcr 
infcriores  efFcctus  inveniri.  Intcr  omnes 
autem  elTectus  in  rebus  corporalibus 
appareiites  univcrsalior  est  et  major 
motus  firmamenti  :  ct  (juamvismanifcste 
V  apparcat  hiijiis  motus  principium  in 
orienle  ;  tameu  liiijus  molus  -  principium 
non  sufficienter  dcmoustrat  infinitatem 
divinae  virtutis  ;  uude  dicit  :  Si  ad  orioi- 
tem  iero,  scilicct  progrcssu  mea3  consi- 
derationis,  (juasi  cousiderans  principium 
raotus  firmamenfi  :  Non  apparet,  seilicet 
sufficienter  pcr  hauc  considerautionem. 
Secundus  '  aufemcffectus  diviuae  virtulis 
in  rebus  corporalibus  est  motus  plancta- 
rum,  qui  est  ex adverso  motus  firmamenti ; 
uude  principium  est  in  occidente,  ex  quo 
ctiam  nou  sufficieuter  potcst  coiisiderari 
virtus  diviiia  :  undc  subdit  :  Si  ad  occi- 
dctitcm,  scilicet  iero,  considerans  priuci- 
pium  motus  jtlauetarum,  Non  intci/igayn 
i/lum.  Et  valde  signanter  loquitur  :  hic 
enim  motus  magis  intelligitur  ex  divcrsi- 
tatc  situs  planetarum,  quam  appareat 
aculis:  ex  parte  autem  scptcntriouali  nou 
vidctur  esse  princij)ium  uobis  nisi  teue- 
brarum,  qiiia  versiis  illam  partem  sol 
uunquam  acccdit.  Tenebrae  autem  impe- 
diunt  actionem,  secundum  illiid  Joan.  ix, 
4  :  Venit  nox,  quando  nemo  potest  operari 


unde  siibdit,  .SV  ad  sinistram,  scilicet  per 
consideralioiicm,  Pe/rerero,  fjuid  afjam? 
idest  noii  iuvenio  ibi  nisi  defectum  actio- 
nis.  Iliidc  nulliim  vcstigium  dabitur  ad 
eum  coguoscendum  ;  unde  subdit :  Non 
apprc/icndam  cutn,  etiam  (jualifcrcumquo. 
Kx  I^arfe  vero  mcridionali  est  ludjis  prin- 
cipiiim  liiininis  j)ropter  corpora  lumina- 
riuin  ex  illa  parte  nobis  apparentium  ; 
unde  sul)dit,  Si  me  vertam,  idcst  per 
cousiderationcm  :  Ad  dextcram,  idesl  ad 
partom  meridionah^m  coeli  :  Non  videbo 
i//um  ;  quasi  dicat,  iuvcuiam  ibi  lumen 
corporalc,  per  quod  tamcn  ipso  videri 
non  potcst.  Et  quamvis  ipse  sic  mo  la- 
teat  ;  eum  tamen  non  latet,  quae  circa  me 
aguutur  ;  unde  subdit,  Ipse  vero  scitviam 
meam,  idest  totum  processum  vitae  meae  : 
quod  videtur  Job  diccre  contra  id  quod 
Elij)haz  supra  iuduxerat  ex  persona  im- 
piorum,  quasi  imponendo  illud  Job  :  Nu- 
bes  /atibu/um  ejus,  nec  nostra  considerat. 
Et  quia  posset  aliquis  dicere,  si  scit  viam 
tuam,  ergo  propter  peccata  tua  te  punivit 
ipse  respondet,  Et probabit  me  quasi  au- 
rum,  quod  per  irjnem  transit,  Ubi  primo 
mauifeste  exponit  causam  suai  advcrsita- 
tis,  quae  fuit  ei  inducta  ut  ex  ea  adproba- 
tus  hominibus  appareret,  sicut  aurum 
adprobatur,  quod  potest  ignem  sustine- 
re  :  et  sicut  aurum  non  fit  verum  auriim 
ex  igue,  sed  ejiis  veritas  hominibus  ma- 
nifestatur  ;  ita  Job  per  adversitatem  pro- 
batiis  est,  non  ut  ejus  virtus  appareret 
coram  Deo,  sed  ut  hominibus  manifesta- 
retiir.  Dicit  autem,  Probabit,  de  futuro, 
quasi  exhibens  se  per  patientiam  et  ad 
futuram  examinationem.  Quod  autem 
nou  sit  puuifus  pro  peccato  praecedenti, 
probat  per  recfitudinem  vitac  suae.  Ubi 
cousiderandum  est,  quod  unumquodque 
ostenditur  rectum  per  hoc  quod  suae  re- 
gula^  couformatur.  Est  autem  duplex  re- 
gula  humana^  vita^  Prima  quidem  estlex 
nafuralis  a  Deo  mentibus  hominum  im- 
pressa,  per  quaiu  uaturalitcr  homo  iutel- 
ligit  quid  est  bonum  ex  similitudine  di- 
vinai  bouitatis.  In  quo  primo  attendeu- 
dum  est,  quod  homo  secuudum  suum 
posse  imitetur  iu  suis    affectiouibus  et 


'  Al.  :    meridioiii    fl  seplenlrionem.   »   —    i    Al. 
(leest.  :  moUis.   »   —  '  Al.  :  «  sensus.  » 


CAPUT  XXIII 


137 


operibus  divin.T  bonitatis  opcrationem, 
secundum  illud  Malth.  v,  48  :  Estote 
perfecti,  sicut  ct  Pater  vestcr  coclestis  per- 
fectus  cst ;  et  Eph.  v,  Estote  imitatores 
Dei  sicut  filii  carissimi;  undc  dicit  :  Ves- 
tigia  ejus,  idcst  aliqua,  Hcet  ex  parva 
parte  similitudlncm  bonitatis  divina!  opc- 
rantis  :  Secutus  est,  scilicet  per  imitatio- 
nem  :  Pes  meus,  idest  afFectus  meus, 
quo  ad  operandum  procedimus.  Secunrlo 
requiritur,  quod  ahquis  tota  mente  soUi- 
citudinem  adhibeat  ad  dominum  imitan- 
dum  :  unde  subdit,  Viam  ejus  custodivi, 
quasi  sollicitus,  ne  ab  ea  recedam.  Tertio 
requirilur,  quod  homo  in  ea  perseveret, 
et  totaliter  in  ea  mancat,  non  ex  parte  ; 
unde  subdit,  Et  non  dcclinavi  ex  ea,  idest 
ex  nulla  parte  reccssi.  Sccunda  autem 
regula  linmanae  vitae  est  lex  exterior,  di- 
vinilus  tradita  :  conlra  quahTliomo  pec- 
cat  dupliciter  :  uno  quidem  modo  per 
contemptum  :  et  contra  boc  dicit,  A 
mandatis  labiorum  ejus  non  recessi  :  fue- 
runt  enim  Noe  aliqua  praecepta  divinitus 
data,  et  forte  aliquibus  aliis  sanctis  viris, 
in  quorum  labiis  Deus  loquebatur.  Se- 
cundo  aliquis  peccat  contra  legem  Dei 
per  ignorantiam  vel  obliviouem  :  et  con- 
Ira  boc  subdit,  Et  iii  sinu  mco,  idest  in 
occulto  cordis  mei  :  Ahscondi  verha  cjus, 
secundiim  illud  I's.  cxvni,  ii  :  In  corde 
meo  ahscondi  cloquia  tua,  ut  non  jtccccm 
tibi^  Et  ne  aliquis  diceret  hanc  probatio- 
nem  quam  induxit  ex  rectitudino  sua?  vi- 
tae,  non  esse  convenientem,  osteudit  con- 
sequenter  quod  de  divinis  judiciis  certis- 
sima  et  demonstrativa  proi)atio  induci  non 
potcst,  propter  incomprcluMisiijilitatcm 
divina;  volnnlatis.  Sultdit,  Ipsc  cniin  so/us 
es,  quasi  non  lialtcat  aliquam  crcaturam 
similem  vel  a-qualcm,  qua'  eum  compre- 
hendero  possit,  et  pcr  conse^iucns  ncc 
ejus  vohuitalcm  ;  undo  siibdit,  Ef  ncmo 
adverterc  potcsf,  idcst  pcr  ccrtitudiiicm 
cogiioscerc  Cof/ifationcs  cjus,  idcst  (lis|)()- 
sitioncs  judicioruui  ipsiiis.  I"!t  sicut  non 


potest  comprehendi  cjus  dispositio,  ita 
ncque  ei  potesl  ab  ullu  crcatura  rcsisli ; 
unde  sequitur  :  Et  aidma  cjus,  idest  vo- 
luntas  ejus,  Quodcumque  voluit  hoc  fecit, 
quasi  nullo  resistere  valcntc.  Contingit 
autcm  quandoquc,  maximc  in  aliquo  sa- 
picrite,  qui  volnntaloin  siiam  mcjtlcratur 
secundum  suam  virtuteni,  ultra  quam  fa- 
cere  non  potest ;  sed  hoc  ideo  excludit, 
cum  subdit,  Cum  cxpleverit  in  me  volun- 
tatem  suam,  et  alia  multa  similia  prxsto 
sunt  ci;  quasi  dicat  quod  mihi  ultra  ad- 
versitatcm  non  inducat,  non  est  quia  ul- 
tra  non  possit,  sed  quia  ultra  non  viilt. 
Et  idcirco,  quia  scilicct  scio,  quod  uitra 
facere  potest,  et  non  possum  advertere 
utrum  ultra  facere  velit.  Turhatus  sum^ 
idcst  turbatione  timoris  ;  unde  subdit,  Et 
considcrans  eum^  idest  potcntiam  ejiis  : 
Timorc  sollicitor,  ne  sciiicet  adhuc  me 
probaturus  sit  advcrsitatc  gravioii.  Cau- 
sam  autcm  hujus  soUicitudinis  formido- 
losa"  assignat  per  hoc,  quod  est  expcrtiis 
in  se  divinam  pcrcussionem  ;  unde  sub- 
dit,  Dcus  rnollivit  cor  mcum,  quasi  Ii(]ue- 
facicns  ipsum,  firinitate  sccuritatis  su- 
blata  :  Et  oinnipotois  conturhavit  me, 
idest  per  omnipotentiam  suam  perturba- 
tionem  tristitia»  de  prajsentibus  malis,  et 
timorcm  de  futuris  indnxit.  Qiiare  autem 
timcat  in  fiiluruui,  cum  non  sit  sibi  cons- 
cius  dc  culpa,  ostcndit  subdciis,  Son  cnim 
pe7'ii,  idcst  adversitatcm  passiis  siiin  ; 
Proptcr  imminentcs  tcnchras,  idcst  orro- 
res  vd  peccata,  quai  quidcm  immincre 
dicuutiir,  qiiaudo  in  mcntc  hominis  cou- 
firmantur,  puta  cum  ijuis  ex  malitia  pec- 
cat.  Coutingil  aiitcm  qiiandoque,  (|uod 
malitia  iu  homiuc  uon  liiinatur  ;  scd  ox 
ali^jua  subila  passionc,  piita  coucnpiscen- 
tia'  vcl  ira\  ad  pcccaudiiin  iinpcllilur  : 
i)t  hoc  a  sc  cxcludit  siibdcns,  Sec  fariem 
mcam  opcruit  calii/o  :  qiiasi  euiin 'caligal 
ociiliis  rationis,(iiiiiii(io  pro[)tcr  passiouem 
judicium  cjus  iii  tqHic  parliculari  dccipi- 
tiir. 


'  Al. 


Uoli 


138 


I.N  J(»H 


CAPL  T     \  I(;i:SlMU  M     OU  A  \{  TV  M 


LECTIO    I 


Al)  ouiiiipotento    iion   piint  uljsconditii  temiiora  : 

q)ii  aiitcni  Mov*M-niit  onni,  iiinornnt  die^i    illiiis.  Alii 

leniiiiios    transtiiliTtinl,  iliii|iiifruiil   gn^jrcs,  et  pii- 

vrniiil    eos.    Asiiiniii    |uiiiillornni      uheffi^rnnt,    ct 

abstulennit   pro    |ii{j;nore   bovem  viduae.  Subverte- 

runt  paupenim  vinni,  et  oppre««orunt  iiuritcr  man- 

Biietos  terr;e.  Alii    quasi   ona>{ri    in    deserto    cfrro- 

diuiiliir   ad   opus   suiiin,  vijrilantesquc   ad  pra-dain 

pra'parnnt  paneni  liberis.  A{?riim  non   suum  dciiie- 

iuiit,  et  vineain  cjus,  quem  vi  oppressernnt,  vinde- 

miaDt.  Nudos  ditnittuut    homincs    indiiinciita    lol- 

lenles,   quibns   iion   est   opcriinciitiiiii    iii    frif,'ore. 

Qnos   imlires    inontinm    rijrant  :  et   non    habentes 

vclamen   ampicxautur   lapidcs.  Vim    fecerunt    de- 

pra-dantes  piipillos,  ct  vul^um   pauperem  spoliave- 

lunt.  Nudis  el   in'"cdentibus  absipie   vesliln   et  esu- 

riciitibns    tulcrnnt     spicas.    Inter    acervos    oorum 

uicridiati  sunl,  qui  calcalis  torcularibus   sitiunt.  De 

civilatibus   fecernul  viros  gemcrc,  cl  auima  vulne- 

ratonim    clamavil ;    ct    Dens    iunlluiii     abiic    non 

pntitur.    Ipsi    fuerunt  rcbellcs   lumini,    noscieruut 

vias  ejus,  nec  reversi  sunt   per  semilas  iUius.  Maue 

primo    consurgit   homicida,    interficit   egenum    et 

pauporem  :  por  noctom  vero  crit  quasi   fiir.  Oculus 

adultcri  observat  caligincm,  dicens  :  Non   nie  vide- 

bit   oculus,  et  operiet   vuituin    suum.   Perfodit    in 

tcnebris  domos,   sicut   in   die   coudixorant    slbi,  el 

ignoraverunt  lucem.  Si   subito   apparuerit   aurora, 

arbitrantnr    umbram    morlis   :    et   sic    in  teuebris 

quasi    iu    luce    ambulant.  Levis   est   super   faciem 

aipia  :  malcdicta  sit  pars  ejus  in   lerra,  nec    ambu- 

lct  per  viam  vinearum.  Ad  nimiiim  calorem  Iransiet 

ab    aqnis    niviuin,  et   usque    ad    iuferos   peccatum 

iilius.  Oliliviscatur  cjiis  miscricordia,  dulc(!do    illius 

vermos  :  non   sit   in    recordatioue,  scd   contoratur 

sicut  lignuin  infructuosum.  Pavit  eniin  sterilom,  et 

quflB  non  parit  :  et  vidu.Te  liene  non   fecit.  Detraxit 

forlos  in  fortitudine  sua ;  ct  cuin   stetcrit,  non   cre- 

dnt  viljo  sii.-E.  Dcdit  ei    Deus  locuin  prpnitonti.e,  et 

illo  abutitur  eo  iu  superbia  :  oculi  autem  ojus  sunt 

in   viis   illius.   Elevati   suut   ad    modicum,   el    non 

subsistont,  et   hiiiniliabiinlur   sicut  oinnia,  ct  aufe- 

renlur;  ot  sicut  suinmitates   spicaruiu   conteroutur. 

Quod  si  non  est   ita,  quis   me   potost   arguere  esse 

mentitum,  et  ponere  ante  Deuin  verba  mca  ? 

lu  praecedenti  capitulo  Job  se  non  esse 
propter  malitiam  piinitura  dixil,  ut  Eli- 
phaz  asseverat ;  nunc  autem  vult  raani- 
feslare,  quod  nou  exislimal  JJeuin  non 
hal)cre  curara  rorura  liumanarura,  sicut 
Eliphaz  ci  iniponchat.  Est  aulem  conside- 
randiim  qiiod  aliqui  ponehant  DeiVm  hu- 
manarum  rerum  notitiam  et  curam  non 
haberc  proptcr  distantiam  ejus  a  nobis: 
crcdebnnt  cnim,  qiiod  sicut  propter  hu- 
jiismodi  di.staiitiam  nos  eum  coguoscero 


ijon  valemiis,  ifa  nec  ipse  nos.  Sed  hoc 
ipse  prinio  ("xcliidit   dicons,  A/)   omnipo- 
Ivntc  non  sunl  (ihscondiln  Innjiora,  quasi 
dicat  :    Quamvis    oranipotens    sit    extra 
temporum     mutai)ilitatem,     ipse    tamen 
leraporum    cursum   cognoscit.    Isti   vero 
qui  sunt  in  tempore,  ita  eum  coguoscunt, 
qiiod    tamcn    moduin    aMernitatis    ejus 
comprehendcre  non  valcnl ;  undc  subdit, 
Qid  autem  nocerunt  eum^  idest  liomines 
lemporales,  ejus  uotitiam  qualcmcumque 
habentes,  vel  naturali  cognitione,  vel  per 
fidem,  vel  aliqua  majori  sapienliai  illus- 
tratione  :  bjnorant  dies  iiiius,  idest  com- 
prehendere  nou  valent  modum  aeternita- 
lis  ejus.   Et  quia  dixerat,   temporalium 
cursum  Deo  ignotum  non  esse,   conse- 
quenter  ostendit  qualiter  temporalia  ju- 
dicat,  prcEmittens  diversas  hominum  cul- 
pas.   Quorum  quidam  fraudulenter  aliis 
inferunt  nocuraenta  ;   unde  dicit  :    Alii, 
scilicet  inter  horaines,  Terininos  transtu- 
lerunt,    furtivc  rautantes    possessionum 
confinia,  et  similia   fecerunt  in  animali- 
biis  quae  gregatim  pascuntur  ;  unde  sub- 
dit :  Dirijnierunt,  scilicet  furtive  :  Greges, 
scilicet  alienos  :   Et  jjaverunt  eos  ut  sic 
videantur  esse  eorura  :  et  eorum  culpam 
aggregat    vel    exaggerat    ex    conditione 
personarura  quibus  iulerunt  uocumenta. 
Consueverunt  enim  homines  misereri  pu- 
pillorum  propter  defecturaa^tatis,  etca- 
rentiam    sustentalionis    parcntum  :     et 
contra  hoc  dicit,  Asinum  pupillorum  abe- 
rjerunt,  idesl  abcrrarc  feccrunt,  ut  eum 
rapercnt,  non   miserantes  piipillum.  Si- 
militer    ctiara    viduaruni    consueverunt 
homines    misereri    propter    fragilitatem 
sexus,  et  quia  destituta  suiit  virorum  so- 
latio  ;  sed  contra  lioc  subdil,  Et  abslule- 
runt  jtro  pignorc  bovrm  vidux,  iiuasi  sub 
quodara  culore  justilia'   eam  gravantes. 
Consueverunt    eliam    homines    misereri 
pauperum,  qui  divitiarum   sustentatione 
carent ;  et  contra  hoc   subdit,  Subverte- 


CAPUT  XXIII 


i:J9 


rnnt  pmiporvm  viam  :  idcst  ab.stiilerunt 
eis  facultatem  sibi  neccssaria  procurandi, 
eosmultipliciter  molcstando.  Solcnt  ctiam 
homincs  dcsistcrc  a  nocumento  oorum 
quialiisnocerenon  consueverunt,  sed  inter 
aliossuaviterconversantur  ;  et  contra  hoc 
subdit,  fi"^  oppresserimt  pariter  mansrtetos 
terrx^  qui  scilicet  ncc  provocari,  ncc  provo- 
care  alios  noverant.  Sunt  etiam  quidam 
qui  non  fraudulcnter,  ut  pradicti,  sed 
per  manifcstam  violentiam  aliis  nocent  : 
qui  ad  mala  facicnda  prorumpunt,  quasi 
nulla  disciplina  lcgis  contineantur  :  de 
quibus  subdit  :  Alii  qitasi  onagri  in  de- 
serto,  idest  asini  silvcstres,  qui  hominum 
servituti  non  subsunt  :  Ef/rediantar  ad 
opiis  suum,  idest  ad  hitronicium_,  cui  quasi 
proprio  operi  sollicite  intendunt  :  uiide 
sub(Ht  :  Vigilantesque  ad prasdam,  scili- 
cet  diripiendam  :  Pr,-2parant  panem  li- 
beris,  scilicet  suis,  ex  pra^^da  dircpta. 
Dcindc  genus  pricda;  detcrminut,  sub- 
dens  :  Agrum  non  suum  demetunt^  sci- 
hcet  per  violentiam  messes  alienas  colli- 
gentes  :  Et  vineam  ejus  quem  vi  oppres- 
serunt^  vindemiant  :  quia  sciUcet  prius 
aHquem  opprimunt  ad  hoc  quod  ejus 
bona  Hbcrius  rapiant ;  nec  sohim  exte- 
riorabona  per  violentiam  abstrahunt,  sed 
etiam  ea  quse  jam  sunt  ad  usum  corporis 
fovendi  assumpta  ;  undo  subdit  :  Nudos 
dimittunt  /lomines^  idcst  nihil  cis  relin- 
quuut,  Indumenta  tollentes.  Et  ut  magis 
exager(!t  hujusmo{H  rapina^  culpam,  sul)- 
jungit  afflictioncs  (juas  ox  nuditalc  pa- 
tiuntur  ;  unde  dicit,  Quihus  non  est  opr- 
rimentum  in  friqore  :  esset  ouim  aii^iua- 
Hter  tohn"abilc,  si  aliutide  possent  nudi- 
tali  subvenire  :  ncc  soluni  indunieuta 
suut  nccossaria  ad  calcfacicndum  coutra 
frigus,  scd  etiam  ad  t(!gunu'nluin  coutia 
pluviam.  Hude  oportct  a  latronibus  dcuu- 
datos  uon  solum  liigore  aflHgi,  scd  etiam 
phivia  pcrfundi  :  et  hoc  est  qnod  sub- 
dit  :  Quos  imhres  montiuni  riijant  :  soleut 
cnim  homincs  ad  loca  monlaua  (juasi  ad 
tf^uloria'  coiifugere  [^ro  tiuiore  lalroinuu 
vel  bostiiiiu,  iibi  pro[)ter  aei'is  frigidila- 
tem,  et  fr(Mpienliores  (>t  giaviores  suiit 
[)luvia',  iiia.\ime  uiidis  lioiuinibus.  Kst 
autcm  (iualecum([ue  iiudilalis  remediimi, 
si  illo  qui  vcstimentorum  o[»crimeutum 
'  Al.  :  "  quiisi  viciniorn,  » 


n(»n  habct,  saltcm  operimento  domus  non 
carcat ;  scd  contra  hoc  subdit,  Non  ha- 
bentes  velamen,  scilicet  vestimeuti,  nec 
domus,  Amplexantur  Inpides^  idest  abs- 
coudiint  se  in  cavernis  la[)idum  qua*  in- 
veuiuntur  in  locis  moutanis.  Ultcrius  au- 
tcm  cxaggcrat  eorum  ciilpam  cx  condi- 
tionc  miscrabilium  pcrsouarum  quas 
gravant  :  uiidc  subdit  :  Vim  fecerunt 
deprxdantes  piupillos,  qui  scilicet  magis 
erant  sustcntandi  :  Et  vuUjum  pauperem 
spoliaverunt,  cui  scilicet  magis  erat  sub- 
veuieudum.  Esset  autem  utcumquc  tole- 
rabile,  si  saltem  habcntibtis  sufticientia 
subtrahcre  vcllcnt  :  et  idco  ad  majurcm 
aggregationem  iniqiiitatum  eorura  sub- 
dit,  Nudis^  idest  non  habcntibus  vestimen- 
ta  :  Et  incendentihus  ahsque  vestitu,  idest 
pta^  nimia  nccossitale  ctiam  ad  publicum 
sinc  vcstibus  niidis  proccdeutibus,  ijiiod 
pcrliuct  ad  magtiam  ino[)iam  vestitus.  Kt 
ut  osteiidat  ctiam  in  victii  eos  inopiam 
pati,  subdit,  Et  esurientibus.  Flis  autcm 
nihil  magis  auferre  possuut ;  sed  et  id 
modicum  quod  habcnt,  cis  surripere  non 
verentur  ;  unde  subdit  :  Tulerunt  spicas  ; 
quasi  dicat,  Non  tulerunt  eis  mcssem 
quam  non  habcnt,  sed  aliquas  paucas 
spicas  (juas  sibi  collegerant  :  el  si  forte 
in  aHiiuo  abundarc  videautur,  illud  sub- 
trahunt,  non  pcusantes  ([uantam  pcmi- 
riam  in  aliis  patiutitur  ;  utide  siibdil  :  In- 
ter  acervos  fnii/iini,  scilicel  eorum,  Meri- 
diati  siint,  idcst  iii  nuM-idie  ([uieveriiuf. 
quasi  lascivieutes  de  boiiis  eoriiin  :  ()/// 
calcdtis  torciilarihus  sitiiint,  idest,  (|ui  sta- 
tim  post  vindetniam  luodicuin  habent  de 
vino.  Nec  soliim  homiiies  s[)oliant  iii  re- 
liiis  exterioribus,  scd  etiaiu  bedutit  in 
personis  ;  uude  subdit  :  l)r  ciritatihus  fe- 
crriint  riros  qrnirrr  :  ([uia  scilicet  ([ui- 
busdaiu  Uesis,  multi  ex  civibus  contur- 
baiitiir,  et  ipsi  (|iii  la»si  siint,  coii- 
([iienintiir  ;  iiiidi-  siibdit  :  Et  animx  vui- 
/irruforiini  claniuhiinf,  Et  Drits,  a  i[UO 
.scilicet  lum  simt  abscondita  ([iia»  in  tem- 
pore  agiiiitur,  /iiulfiiui  ahirr  non  pati- 
tur  :  ([iiod  scilicef  iion  es.sel.  si  di»  rol)US 
humauis  provideiitiam  non  iialieret.  Caii- 
sam  autem  ([iiare  Dens  lioc  inullumabir« 
iiiMi  |)atitiir,  osleudit  per  h«».*,  quod  non 
l)er  igiiorantiam,  sed   [ler  inalitiam  pco- 


140 


i\  jon 


cuul,  ex  (jiia  sapiciitiain  <Mliiiiil  ipsoiuin 
pcrcatu  ai>,'iM'iitrin  ;  iiiult'  Mihilil  :  Ijtse 
/urnnit  rvhrllcx  litniini,  scilirct  cx  pin- 
posito  aKLMitos  roiitra  iil  i|ii(mI  cis  liiinen 
rationis  dictat.  Sicut  aiilcin  saiticntia 
pra'occupat  c-os  (jui  cam  coucupisciiut, 
ita  fiif^it  ah  cis,  (]ui  ci  rcuiluutiir  :  uiide 
siiljilit  :  \rs(irrunt  vifi'^  fju'^,  iilcsl  ha- 
benles  sensuin  per  inalitiain  (lepravatum, 
nou  potueruut  sapientia'  processus  cog- 
noscero.  Vel  nesoicrunt,  idcst  non  adpro- 
baverunt.ncc  cxpcririvoluerunlsapientiaj 
mandala ;  et  iinpaMiitcutiani  eoriim  dc- 
mouslral  suhdeus  :  AVr  rrrcrsi  sio/t  prr 
srnufffs  illius  :  illi  (]uidem  pcr  semilani 
sapieutia?  revertuutur,  (]ui  etsi  sapieutia? 
peccando  rcbcllent,  tamcn  poeuitendo  ad 
sapientiam  rcvcrluntur.  lu  siguum  au- 
tem  (]Uod  spirituaii  lumiui  sapicutia*  di- 
viiKT  repujfueul,  iuducit,  quod  ct  himeu 
exlciius  dctcstautur,  tenebras  amantes, 
secuudum  (]Uod  Jo.  iii,  dicitur,  Omftis  qui 
male  agit^  odit  lucrm :  undc  et  hoc  sub- 
ditur  :  Mane primo^  ad  hoc  scilicet  exis- 
tentibus  teuebris  :  Consurgit  homicida 
et  intrrficit  egrnum  et  pauperem  :  quia 
scilicet  illa  bora  noudum  commiiniter 
homiucsvaduutpcrviam,sedaHquipaupc- 
rcs  necessitate  ducti  pra^occupant  tempus 
operis,  quibus  latrones  insidiantur  in  via. 
Ad  hoc  autcm  quod  de  domiuis  aliquid 
furtive  surripiant,  profuudioribus  indi- 
gent  tcnebris  :  unde  subdit  :  Per  jioctem 
erit  quasi  fur,  scihcet  spoHans  domos, 
quia  ei  primo  mane  facere  tutum  non  cs- 
set,  quia  tunc  bomiues  cvigilare  inci- 
piunt.  Item  autem  in  aduUero  ostendit, 
subdens,  Oculus  adulteri,  qui  sciHcet 
insidiatur  aHcuo  toro  :  Observat  caligi- 
nem^  ut  sciHcet  deprehcudi  uon  possit ; 
unde  subdil  dicens  :  Non  viflebit  7ne  ocu- 
lus,  idest  in  hoc  proposito  observat  caH- 
ginem,  ne  cujusquam  oculo  videatur.  Et 
quia  non  sufficit  ei  occultatio  noctis,  ad- 
huc  aHas  occuHaudi  artes  assumit ;  undo 
subdit,  Et  operiet  vultum  su7im,  quaH- 
cumque  mutatioue  habitus.  Et  sicut  ad 
incipiendum  opus  observat  cahginem,  ita 
etiam  opus  exequitur  in  teuebris  :  unde 
subdit :  Perfodiunt  in  tenebris  domos,  sci- 
licet  quaHcumquc  fraude,  vel  violeutia. 


ubslacula  aufcrcntos  :  Sicut  in  fiir  confiixe- 
ni/it  sibi,  scilicet  aduUer  v.l  adultt!ra'  : 
ICt  ig/iorffuerunt  /uceni,  idest  alijecerunt 
in  tota  exocution(!  uefarii  operis  :  Si  su- 
bito,  quasi  cx  impra'meditato,(juia  tcinpus 
eis  j)revis  videliir,(Him  (aruaii  dclcctationi 
vacant  :  Apparucrit  aurora,  (]ua*,  est  diur- 
lue  lucispriucipiuin  :  Arbitrantur  umbram 
mortis,  idcst  existiinaut  cam  odiosam  sicut 
nmbram  morlis,  dum  se  vident  suaslasci- 
viasultcrius  non  po.ssc  prolraliero.  Solopt 
autcm  homincs  duplicitcr  a  suis  operibus 
impcdiri  :  nuo  modo,  (]uaudo  non  jtros- 
piciunt  rci  cvcutuin  ;  ali(»,  (jiiaudo  habent 
iu  suo  proposito  dcbilc  fulcimentum.  Sed 
adulteri  qui  ex  concupiscentia  dncuntur, 
e  coutrario,  primo  quidcm  iuconsiderate 
se  pericuHs  iugeruiit,  qnamvis  ignorent 
quid  sequatur  :  et  ad  hoc  significandum 
dicit.  Et  sic  in  tenebris,  idest  in  dubiis  et 
obscuris  :  Quasi  in  luce,  scilicet  in  mani- 
festis  :  Ambulant^  idest  procedunt.  Se- 
cuudo  ex  re  modica  et  fragili  maguam 
fiduciam  capiuut ;  unde  subdit ;  Levis  est 
scilicet  aduUer  :  Super  faciem  aqux  : 
quasi  dicat,  adeo  leviter  movetur,  ut  vi- 
deatur  ei  quod  per  aHqua  mollia,  sicut 
est  aqua,  possit  pertransire  ad  suum  pro- 
positum  proscquendum  :  vel  ad  Htterara, 
quod  dicit  :  Sic  in  tenebris  quasi  in  luce 
ambulant,  potest  referri  ad  hoc,  quod 
uterque,  scilicet  adulter  et  adultera,  sua 
opera  in  tenebris  agere  amant  ;  quod 
vero  subdit,  Levis  eint  super  faciem  aquas, 
refcrtur  spiritualiter  ad  adulterum  cui 
propter  impetum  concupisceutia?  videtur 
quod  eliam  super  aquam  et  super  quam- 
cumque  difficultatem  vel  adversitatem, 
levitcr  pertransire  possit,  ad  hoc,  quod 
perveniat  ad  fruitionem  rei  concupitae. 

Enarratis  ergo  diversis  gencribus  pec- 
catorum,  subjuugit  dc  p(Ena  :  et  primo 
quidem  quantum  ad  poenam  praesentis 
vita:',  cum  subdit,  Malrdicla  sit  pars  ejus 
in  terra  :  illud  cuim  uuicui(jue  pars  esse 
videtur,  quod  quasi  potissimum  bonum 
dcsiderat ;  peccator  autcm  in  rebus  ter- 
renis  quasi  in  sua  parte  ultimum  finem 
constituit,  secundum  illud  Sapient.  ii  : 
Hxc  est  pflrs  nostra,  et  hiec  est  sors.  Qu^ 
quidem  maledicta  est,  quia  bona  hujus 


'  Al.  :  «  si-ilicet  adulteria.  • 


CAPTIT  XXIII 


441 


inundi,  quibus  malo  ufitiir,  ei  vertuntur 
in  malum  :  et  hoc  manifestat  subdens, 
Nec  ambulet  per  viam  vineanim  :  solent 
enim  viae  vinearum  umbrosae  esse,  per 
conscqucns  tcmperata^  vineae  etiam  com- 
temperatum  locum  requirunt  :  nam  in 
locis  nimis  frigidis  destruuntur  per  gla- 
ciem,  et  in  locis  nimis  calidis  aduruntur 
per  calorem.  Impius  ergo  per  viam  vi- 
nearum  non  ambulat,  qui  rebus  hujus 
mundi  moderato  non  utitur,  sed  quando- 
que  declinat  ad  unum  extremum,  quan- 
doque  ad  aliud ;  et  quantum  ad  hoc  sub- 
dit :  Ad  nimiiim  calorem  tramiet  ab 
aquis  nivium :  quasi  a  contrario  vitio  in 
contrarium  transeat,  quod  in  mcdio  vir- 
tutis  non  manet :  et  ista  poena  conscqui- 
tur  omnes  malos,  quia  inordinatus  ani- 
mus  sibi  ipsi  est  poina,  ut  Augustinus 
dicit  in  /  Conf.  Deinde  ponit  poenam 
quae  erit  post  mortem,  cum  sul)dit :  Et 
usque  ad  inferos  peccatum  illius;  quasi 
dicat :  Non  solum  in  terra  pars  ejus  ma- 
ledicitur,  dum  inordinatc  utittir  rchus 
raundi,  sed  ctiam  per  hoc  in  mferno  pop- 
naspatietur:  ad  quas  pfenas  rcferri  po- 
test  ([uod  dixerat.  Ah  aquis  nivium  etc, 
quia  in  inferno  nulla  crit  tempcries.  Et 
ne  crederet  aliquis  poenas  illas  per  Dei 
misericordiam  finiendas,  subdit:  Oblivis- 
catur  ejus^  scilicet  pcccatoris  in  inferno 
damnati :  Misrrirordia,  scilicet  Dci,  ut 
nun(iuam  exinde  libcretur.  Qualis  antcm 
sit  illa  poena,  ostendit  subdens :  Dulccdo 
illius  ve?'mis^  idest  delectatio  peccati,  con- 
vertetiu'  in  vermem,  idcst  conscienfioe 
remorsum,  do  (ju.i  dicitur  Isa,  ult.  :  \'rr- 
mis  eornm  non  tnorietiir.  Undo  et  hujus 
pamai  intorminahilitatem  suhdil  :  Son  sit 
in  rccordulu)!!!'.,  idest  ita  tolaiiler  relin- 
qnatur  aDeo  sine  remedio  lihcrationis,  ac 
si  ejus  esset  ohlilus:  et  ponit  siiuililudi- 
nem,  c.um  siihdil.  Scd  conti-ratiir  (/iiasi 
liijniiiii  iiifructuosuni :  /irbor  enini  i/ii,v 
non  facil  frurtum  honiun,  r.rridrtiir  rt 
in  ii/nrm  niiltrliir,  iit  diciliir  Matth.  III. 
Lignnni  aiitem  IVuctuosiiin  pi;ei-i(liliir  ut 
purgetiir,  secundiim  illiKl  Joaii.  .\V  :  Oin- 
7irm  pa/mitrm  qui  non  frrt  frurtum  /iiir- 
i/ahit  rum,  ut  fructum  /iliis  affrral.  \\\\\n\ 
ergo  puniuntur  ad  («xlcrminiiiin,  jiisli 
autem  ad  profectimi.  Qiian^  aiiUMii  in- 
fructuoso   ligno   comparctiir,  manifoslal 


ex  duobus  :  primo  quidem,  quia  bona  sua 
iii  res  inutiles  consumpsit;  unde  dicit, 
Pavit  enim  sterilem,  et  qui  non  parit :  et 
loquitiir  de  illo  qui  hona  sua  iu  res  inu- 
tiles  consumpsit  ad  similitiidinem  cjus, 
qui  iixorem  sterilcm  inutiliter  nutrit.  Se- 
cundo,  quia  indigentibiis  non  subvenit, 
quod  ei  esse  poterat  fructuosum ;  unde 
subdit,  Et  viducV  hene  non  fecit,  per  vi- 
duam  homines  indigentes  significat.  Nec 
solum  fuit  infructuosus,  sed  etiam  fiiit 
nocivus,  sicut  lignum  profcrens  frucfus 
venenosos:  unde  subdit:  Dctraxit  fortes 
in  fortitudine  sua,  idest  potestate  sua 
usus  est,  non  ad  subveniendum  oppres- 
sis,  sed  magis  ad  opprimendum  fortes: 
et  hoc,  quia  qnod  aliis  nocet,  efiam  in 
suum  nocumontiim  rcdundaf,  (juasi  scili- 
cel  in  se  securam  vilam  agere  non  po- 
test,  timens  ctiam  lauii  ab  cis  quos  hose- 
rat;unde  snWWi .,  Et  cum  strtrrit,  idest 
cum  niliil  adversiun  passus  fuerit :  \on 
credet  vitce  sihv,  idest  non  erit  de  vita  sua 
securus,  secundiiin  illud  (|iiod  Eliphaz 
supra  dixorat  XV  :  Su/iitus  trrruris  srm- 
prr  in  aiirihus  cjiis,  rt  rum  /)ax  sil.,  iUe 
semper  insidias  siis/nratur.  (lausam  au- 
tem  quare  absquo  misericordia  sit  pu- 
niendus,  assignal  ex  hoc,  quia  miseri- 
cordia  noluit  uti  dum  potuit ;  unde  siib- 
dit :  Dcdit  ei  Deiis  locum  pomitentix,  scili- 
cet  dilloreiis  pfoiiam;  ot  Iia'c  cst  ratio 
qnaro  pcrmissiis  csf  in  prosporifafo  ali- 
quis  diii  vivore.  Sed  hoc  ijuod  Dous  oxhi- 
buit  ei  in  bonum,  ipso  pervortit  in  ma- 
liim  ;  unde  subditur:  Et  illc  ahutitur  eo 
in  su/)erhiani,  non  alfribuens  diviua»  mi- 
soricordia'  iiuod  post  poccatum  non  sta- 
tini  punilur,  sod  ox  lioc  siimit  poccali  au- 
daciam  usqiio  ad  Doi  coiifomptiim.  Kt 
(jiiainvis  poccalor  tonohras  ipia-ral  ad 
pcccamliiin,  noii  f.iincn  polosl  facoro 
(luiii  vidoaliir:  iiiido  suhdil :  Oru/i  rnim, 
scilicol  Doi ,  SiDil  in  viis  rjus,  idost  Ci»risi- 
(ioranf  pr(»cossus  ojiis,  quamvis  in  tono- 
hiis  anihiilot  ;  ot  indo  ost.  (Jmtd  r/rrati 
siiiil  iid  iiindirum,  idost  ad  ali(|uam  torro- 
nam  siihliinilalom  ot  caducani.  Doo  danto 
(>is  lociim  poMiitonlia' :  Et  nnn  sii/»sis- 
Ir/il,  sciliccl  (Inalitor,  (|uia  altutuiitur 
|)ci  mi.soiicordia  in  suporhi;im.  Kt  adhi- 
het  hiijiis  roi  similitudimMn.  Omiiia  onim 
qua'  in  fomporo  gonorantiir,  dolorminato 


U2 


iN  jon 


leiupun*  ciescMml,  rl  posloa  iii('i|iiuiil  dc- 
jici,  ct  tau(l<<ui  totalilci'  <i(>striiuutur ;  d 
ita  (*outiiiKit  <i(^  iiupiis:  iiMdc  suhdil,  AV 
ftiimilialnmtui'  siriit  (inniiii ,  ijiia!  scilii^et 
iii  t('iu|H»i(.'  ( rosciiut  :  Ef  aiifcmitiir,  sci- 
licpt  t<italit<M',  (|uaii<I()  ad  sumiuuui  jier- 
veuoiiiil  :  et  adliibcl  similitudiucm,  sub- 
(leus  ;  AV  siciit  suinmitatis  spicarum  con- 
terentur.  Noii  eiiiin  coutcieiitur  lru^M>s 
(luatudiu  siiut  iii  licrlia  ct  crescuut;  sod 
(liiaudo  jaiu  ad  porfoclam  mnturitalom 
poi'V(>mM'uut :  et  sic  impii  uoii  slafim  i)u- 
uiiiiitiir  a  Deo,  sed  (|uaiuio  ad  siimmum 
pervoiuMiiiit,  sociiikIuiu  moiisuram  a  Doo 
pnfvisam.  lloc  aiitem  iudiixit  ail  ost(Mi- 
tleiidum,   (juod   lioc   qiiod    impii     slatim 


iioii  puuiiiuliir,  scd  prosperam  vitam 
aKuiil,  non  coiiliiigit  ex  dcroctu  divinw 
providiMitia',  scd  ex  lioc  (juod  difTerl  Deiis 
jKoiiam  iii  cougriium  t<'iu|)us;ot  sic  pn- 
let  ralsiim  csse  (jiiod  Kli[)liaz  ci  calum- 
uiosc  imposuorat  do  uo^Mtiouo  providen- 
tia'  di\'iiia' ;  iiiul(!  siibdit:  Qiiod  si  non 
est  ita  sicut  j)ra'dixi  dc  puuitiouo  malo- 
ruiu,  siciit  vos  opiiiamiiii  cr(Nleutes  scm- 
pcr  liomiues  id  hac  vila  piiuiri  pro  pcc- 
catis  :  Quis  me  pcttest  ar(/uere  esse  men- 
titu)/i?  quasi  scilicet  diviuam  j^rovidon- 
tiam  doiiogom  :  Et  poncre  ante  Ueum 
verha  mea,  idost  verha  mea  in  accusatio- 
uem  vertere  coram  Dco,  ac  si  sint  contra 
ejus  providcntiam'. 


CAPllT    VIGESIMUM    QUINTUM 


LECTIO    I 


Respondens  autem  Bnldail  Siibitos,  dixit :  Potestas 
et  terror  afnid  ('iim  cst,  qui  faeit  concordiaiii  in 
sublimilius  suis.  Nuuiijuid  est  numerus  miliUim 
ejus?  et  super  quem  non  surget  lumeu  illius? 
Numquid  jusfifirari  iiotcst  fiomo  pomjiaratus  Deo, 
aut  aiipariM-i!  imiudus.  iialiis  de  miiliori''?  Ei:i-e  luna 
etiam  non  splendet,  cl  stellaj  non  sunt  miindaj  in 
conspeclu  ejus.  Ouauto  magis  bomo  putredo,  et 
fibus  liominis  vermis? 


Job  in  sua  respousioue  duascalumuias 
quas  iu  Klipliaz  iujecerat,  iu  j)raicedouti 
sua  responsionc  jam  repulit,  ostendens 
se  neqiic  pro  pcccatis  punitum,  ncquc  di- 
vina^  providcutia?  negatorem.  Ostenderat 
autem  valde  expresse,  quod  divina  provi- 
dentiae  non  repugnabat,  si  impii  in  hoc 
miindo  prospcrautur,  quia  servatur  eo- 
rum  poena  iii  aliud  tempus  :  et  ideo  con- 
tra  hoc  ultcrius  resisterc  uon  potuerunl; 
sed  alterum,  scilicct  quod  noii  fuerit  pro 
pcccatis  puuitus,  uon  tam  evidcuter  os- 
teudorat,  quin  potiiis  (lchilitatem  sua?  os- 
teusiouis  signiiicavit,  cum  dixit  :  Nemo 
advertere  potcst  co<]itationes  ejus;  et  ideo 
conlra  hoc  iiltoriiis  Ikildad  rosistere  uiti- 
tur  redargiicus  .loh,  (|uod  sc  asscrchat 
nou  pro  peccatis  siiis  punitum :  et  (juasi 
immemor  verborum  Joh,  quibus  dixerat, 


non  sibi  sufficere  si  contra  eum  ex  Dei 
fortitudiue  contendatur ;  a  divina  potes- 
tate  disputationis  suae  sumit  exordium, 
et  proponit  magnitudinem  divinai  potes- 
tatis  duj^liciter:  primo  quautum  ad  hoc 
quod  potentiam  cxercot  in  superiores 
crealuras,  iu  siimma  pace  eas  couser- 
vans  ;  unde  dicit :  Potestas  et  terror^  idest 
ex  qua  timeri  debet,  Apud  eum  est,  scili- 
cet  Deum  ;  Qui  facit  concordiam  in  suhli- 
ijiioribus  suis  :  in  inferioiibys  euim  creatu- 
ris  discordia  multiplex  invenitur,  tam  in 
crealuris  rationalibus,  ut  patet  per  con- 
trarios  motus  humanarum  vohintatum, 
quam  in  creaturis  corporalibus,  ut  ex  ea- 
rum  contrarietate  apparet,  per  quam  ge- 
nerationi  et  corruptioni  subduntur;  sed 
in  superioribus  corporihus  uiilla  contra- 
riotas  reperitur,  uudc  ct  iucorruptihilia 
suut :  sic  et  supcriorcs  iutellectuales 
substautiae  etiamin  summa  concordia  vi- 
vunt.  Hffic  autcm  summa  concor^Ua  su- 
periorum  crcaturarum  ex  potestate  di- 
vina  procedit,  quae  supcriores  croaturas 
in  perfocta  sua;  uuitatis  participatione 
coiistitiiit,  quasi  sihi  propinquiores ;  et 
ideo    signanter   dicit,     In    subliniioribus 


*  Al.  :  «  providentiam  dicta.  » 


CAPUT  XXVI 


iili 


suis^  idest  sibi  magis  coiiformil)us.  Se- 
cundo  commendat  divinam  potestatem 
ex  iis  quff;  operatur  in  inferioribus  crea- 
turis,  in  quibus  operatur  per  niiniste- 
rium  superiorum  creaturarum,  quarura 
multitudo  homini  est  ignota;  unde  sub- 
dit,  Niimqind  est  numerus  militum  ejus? 
milites  quidem  Dei  vocat  omnes  cailestes 
virtutes,  qua;  divinum  nutum  sequuntur, 
sicut  milltes  obediunt  duci,  Ilarum  au- 
tem  cielestium  virtutum  numerus  igno- 
tus  est  liomini :  et  simile  esl,  quod  habe- 
tur  Isaiae  xl,  26.  Quieducit  in  numero  mi- 
litiam  eoriim.  Et  ne  aliquis  crederet  quod 
caBlestes  virtutes  non  se  haberent  sicut 
milites  parentes  alieno  imperio,  seiTsi- 
cut  duces  et  principcs  ex  suo  arbifrio 
cuncta  agentes,  sicut  aistimaveruut  mul- 
toriTrn  deoiMjmjcuUores,  subjungit,  Et  su- 
per  quem  non  surrjit  lumen  ejus ;  ((uasi 
dicat:  Omnes  caele.stes  virtutcs  periHumi- 
natiouem  divinam  diriguntur,  sicut  ho- 
mines  per  hoc  quod  super  eos  surgit  hix 
solis. 

Proposita  ergo  polestate  divina,  acce- 
dit  ad  propositum  dicens  :  Numquid  jus- 
tificari  potest  homo  comparatus  Deo  ? 
quasi  dicat:  Ex  (juo  Deus  tam  magnus 
est  et  in  justitia  praicellens,  ut  etiam  in 
sublimibus  concordiam  faciat  quai  est 
justitia'.  etrectus,  secundum  illud  Isa. 
xxxir'  Opus  justitia;  pax,  omnis  justitia 
hoininis  divina;  justitia^  comparala  quasi 
nihil  reputabilur  :  nec  sohun  Dco  homo 
comparatus  non  potcst  justus  videri,  sed 
quod   plus   est,  ei   comparatus,   apparet 


injustus  :  sicut  in  comparatione  ad  res 
pulcherrimas,  qua?  quamvis  pulchritudi- 
neni  habeant,  videntur  immundaj ;  unde 
subdit_,  Aut  ajjjjarere  mundus  natus  de 
mulierp?  quod  signanter  dicit,  quia  ex 
hoc  ipso  quod  homo  de  muhere  per  con- 
cupiscentiam  carnis  uascitur,  maculam 
contraliit.  IIoc  autem  quod  dixerat,  cou- 
sequenterper  «imileconhrmat,  cum  sub- 
dit,  Ecce  etiam  luna  non  sjjlendet,  ct 
stellx  non  sunf  mundie  in  cons/jcctn  eius. 
Ul)i  consideranduui  est,  quoJ  do  .s.de 
mcntionem  non  facit,  quia  nou  apparet 
sensibiHlcr  quod  ad  praisentiam  maj(jris 
hnniuis  himen  ejus  ol)tenebretur ;  sed 
luna  et  stehaj  etiani  ad  prijesentiam  cor- 
poralissolis  obfiiscantur :  unde  umlto  uia- 
gis  cariim  claritas  quasi  obscuritas  quai- 
dam  est  immeusitati  diviui  huninis  com- 
parata;  et  ex  hoc  coucludit  propositum, 
subdens,  Quanto  mayis  /nnno  putredo, 
et  fdius  hominis  vermis?  scilicet  non  po- 
testreputari  .splcndens  splendore  justitia", 
si  diviuie  justitia'  comparetur  :  ne^iue 
muudus  per  innocentiam,  .si  comparcfur 
puritati  diviua».  Signantcr  aulcm  houii- 
nem  putredini  comparat  ([uasi  ex  mate- 
ria  existentem  putrefactioui  vicina;  et 
fihum  hominis  vermi,  quia  vermis  ex 
putredine  gcncratur.  IIoc  autem  iuducit 
ad  ostcudcMdum,  ([uod  bomo  non  potest, 
(luautumctnniiiu' Justus  ct  iuuocens.  jus 
tiliam  et  iuuoccutiam  suam  [)it)[)oiu're, 
quasi  uibil  rc[)utatain  iu  coiu[)aratiniio 
ad  Deum,  cum  agilur  dc  divino  judicio. 


C  A  l^  U  T     \  [Cr  E  S I  M  U  W    S  i:  \  T  l   M 


LECTIO  I 


Reaponiluns  autoui  Jol),  ilixil,  Ciijiis  aiulilor  os? 
nuuiquid  iinliocillis,  i>l  siisltMitas  liracliiuiii  cjus  (|ui 
nuii  esl  torlis?  Cui  ilcilisli  coiisiliuiu  ?  torsitan  illi 
qui  non  halirt  saiiiciitiain  7  cl  pruilciiliaiii  luaiii 
ostciidisti  |iluiimaiu?  (,1iicim  iloccn-  vojiiisti?  iioiiin) 
ciiiii  (|ui  fecit  s(iiraiiiciitiiiu  ?  Kccc  ^ij,(antes  ^cniuiit 
suh  a(|ui9,  et  (|ui  lialiitanl  ciini  ei.-i.  NikIiis  u«l 
iiifcriius  coraiii  il!o ;  cl  iiiilluiii  csl  o|icriiiii'iiliiiu 
pcnlitioiii.  (Jui    cxlcmlit  ai|iiiloncin    sii|icr  vaciuiiii, 


et  a|)|icii(lit  lcrrain  su|u>r  niliiluni.  Qiii  ligal  aquat 
iii  iiiiliiltus  siiis,  iit  iioii  •'riiiii|iaiit  |iarit«>r  ii*<orHuin. 
(,)iii  ti-iict  viilluiii  solii  siii,  ct  fxpuiiilil  «upcr  illud 
iicImiI.iiii  suaiii.  Ti-riiiiiiuiii  circuiiidctlil  ai|iii!<,  ua- 
i|ui'  (liiiii  liiiiaiitur  lii\  ct  li-nclinr.  r.oluiiiiiiv  cipli 
ciuilrcini^^cuiit,  ct  pnvciit  a<l  nutuiii  cjui>.  lu  forii- 
tudiiiu  illiuii  repfiilt)  iiiiiria  coiigipgala  nuiil,  et 
prihlciilia  cjiis  pcrcus-iil  siipcrltiiiii.  Spiritiii*  cjua 
(Uiialiit  cirlos,  ct  oli^tclrixuit"  iiiiiiiu    •■jiiii,  ciliirlii« 


{(t)  Tuxlud  ille  tiou  invcuiturapud  Isni.  ca]).  xxxii, 


scd    lc^'itur    npiid     Jacoli.    m,    IS  :  Frttctut    autefn 
jUititiJt  i/l  pacc  sriiiiitntur. 


144 


iN  jon 


Ml  coliibrr  tortiio«ut.  Ecco  Iiipc  ««t  partfl  dicUi  miiiI 
viaruiii  cjuii;  ct  ciiiu  vix  itnrvaiii  silillaiii  Aeriiiuiiis 
pjiis  aiiilicriiinH,  t|iiin  |Hiti'rit  loiiilriiiiiii  iiiiif/iiitii- 
dinis  itliiis  iiiliicri .' 


HaMad  iii  vorbis  praMnissis  Job  con- 
vitUMM"»»  voltiit  ox  ('oiisidoralioiio  diviiiai 
poteslalis  onitiibiis  trcnirnda',  rospoctii 
cujns  nttliiis  potosl  jnstit-iam  anl  inno- 
cenliam  pra^lomlcre,  ut  sc  asserat  absijue 
peccato  pnnitimi  :  undo  Job  tripliocm 
responsionom  subjungit:  (itianmi  prima 
spcrialitor  est  contra  IJaldad,  qui  Job 
torrero  conatus  fuerat  ex  consideraliono 
divina^  potestatis.  Solent  autem  homines 
non  ratione  contra  aliquem  condemna- 
tum  ntentes,  sed  judicis  potentiam  et 
sapiontiam  allegantos,  lioc  faoere  in  judi- 
cis  favorcm.  Adhibotur  autem  favor  ali- 
cni  pcrsona'  duplioitor;  uno  modo  prop- 
ter  dofoctum  potentia;  illius  cui  favetur; 
alio  modo  propter  defecttim  sapientiffi. 
Quantum  or^o  ad  primum  dicit,  Ci(Ji/s 
adjutor  es,  luinupdd  hnbecillis'}  quasi  di- 
cat :  ILec  qiia^  locutns  cs,  non  sccun- 
dnm  viam  rationis,  sed  qnasi  in  Dci  fa- 
vorem,  numquid  ad  hoc  dixisti  nt  fcrrcs 
auxilium  quasi  inlirmo.^  Adjuvare  au- 
tem  vidctur  aliqucm  qui  ejus  opcratio- 
ncm  dcfendit;  undc  subdit,  Et  sustentas 
brachium  ejus,  qui  no)i  est  fortis?  quasi 
dicat :  Numquid  vis  tu  iis  vcrbis  defen- 
dere  opcrationcm  qna  punitus  sum  ab 
eo,  ac  si  non  ossct  fortis  ad  se  defenden- 
dum?  Dcinde  quantnm  ad  favorem  qui 
alicui  adhibetur  proptcr  dcfcctum  sa- 
pientiaB,  considerandum  cst,  quod  hic  fa- 
vor  est  duplex :  nnus  quidem  ex  hoc 
quod  consilium  dalur  alicui  circa  rcs 
agendas ;  ct  quantum  ad  hoc  dicit,  Cui 
dedisti  consilium  ?  Yidelur  ali(|uis  alicui 
consilium  dare,  quando  ejus  causam  sine 
ratione  defendit ;  non  autem  consilio 
Deus  indigct  qui  est  in  sapieiitia  pcrfec- 
tus ;  unde  subdit,  Forsitan  illi  qui  non 
habet  sapientiatn?  quasi  dicat  :  Nnmquid 
dubitas  Deum  sapientiam  non  habere, 
ut  tam  stulte  pro  eo  loquaris?  Qui  autem 
sapieuti  consiHum  dat,  vidctur  hoc  facere 
ad  snam  sapiontiam  ostendendam  ;  unde 
subdit :  Et  jjrudentiam  tuam  ostendisti 
plurinuim  ?  quasi  dioat,  Nnmquid  pcr  hoc 
voluibti  tuai  prudentiai  abuudautiam  os- 


lontare?  Alins  atilom  modtis  favoris  con- 
tra  dofoctnm  sapienlla!  est,  ut  quis  lits- 
frnat  ifrnorantom  oirca  soibilia ;  ct  quan- 
tuin  ad  hoc  snbdit :  Quem  docere  vo/uisti: 
visus  cs  enim  Dcnm  docere,  inqnantum 
ojus  potontiam  contra  me  allcgasti ;  sed 
ipso  dorori  non  indifret,  qni  est  totius  hu- 
mana?  scientia»  causa ;  unde  snbdit : 
Nonne  eum  qui  fecit  spiramentum  ?  idcst 
qui  crcavit  humaiiam  animam,  per  qnam 
homo  et  intolligit  et  spirat :  ima.  euim  el 
cadcm  anima  est,  qua?  pcr  intellectura 
scieiitiam  porcipit,  et  per  ahas  vires  cor- 
pns  vivificat. 

Deinde  ne  videatur  in  aliquo  potentiee 
Dci  derogare,  commendat  ipsum  mnlto 
difTusius  quam  Baldad,  ennmerans  mul- 
tos  effcctus  divina^  potentia? :  et  incipit 
ab  iis  qua»  potentor  fecit  in  gencre  hu- 
mano  circa  diluvium  :  legitnr  cnim  (ien. 
VI,  quoii  gigantes  crant  super  teiram  in 
dicbus  ilhs :  et  postea  subditiir:  Cumque 
vidisset  Deus  terram  esse  corruptam,  om- 
nis  quippe  caro  corruperat  viam  suam 
supcr  tcrram,  dixit  ad  JSoe :  Finis  univer- 
ScV  carnis  venit  coram  me ;  et  postea  sub- 
dit,  Ecce  ego  adducam  aquas  diluvii  su- 
per  terram,  etinterficiam  omnem  caimcm. 
Ilunc  ergo  cfTectum  divinae  potentiae  os- 
tendit  subdens :  Ecce  gigaiites,  scihcet 
antiqui :  Gcmunt  scihcet  in  poenis  in- 
ferni :  Sub  aquis^  idcst  qui  fuerunt  sub- 
mersi  aquis  diluvii.  Et  quia  non  soli  ipsi 
perieruut,  sed  mulli  alii  cnm  eis  :  ideo 
etiam  postca  suljjungit,  Et  qui  habitant 
cum  eis,  scilicet  similiter  gemunt,  sciU- 
cet  a  virtute  potestatis  ipsius.  Et  nc  ali- 
quis  crcdcrct  quod  divina  providcntia  se 
cxtendcret  sohim  ad  judicandos  homines 
in  liac  vita,  noii  autcm  post  mortcm,  si- 
cut  amici  Job  scntire  vidcbantur ;  ad  hoc 
excludcndnm  subdit,  Nudus  est  infernus 
coram  illo ;  quasi  dicat ;  Ea  quai  in  in- 
fcrno  aguntur  conspicua  sunt  ocuhsejus, 
et  secundum  cjus  judicium  aguntur: 
unde  ad  hujusmodi  expositionem  siibdit; 
Et  nuUum  est  operimentum  perditio?ii, 
idest  iis  qui  suut  perditi  in  inferno,  ut 
possiut  ab  oculis  Dei  occultari,  sicut  oc- 
cultantur  a  nobis. 

Deindo  enumerat  cfTcctus  divinae  po- 
tentiic  in  robus  naturaUbus  :  et  iucipit 
ab  extremis,  sciUcet  a  caelo  et  terra,  ia 


CAPUT  XXVI 


145 


quorum   utroque  aliquid   apparet  ox  di- 
vina  potentia  inslitutum  quod  liumaiias 
vires  excedit.  Secundum  autem  id   quod 
sensibiliter  apparet,  videtur   cailiim  ex- 
tensum  esse  super  terram,  sicut  (jiiod- 
dam  tabernaculum ;  terram  autem  esse 
sub  caelo,  sicut  tabernaculi  pavimeiituin. 
Quicumque  autem  tabernaculum  erigit, 
aliquid  supponit  quo  tabernaculum  sus- 
tentatur ;  sed  hoc   in  ceelo   non  apparet; 
non  enim  videtur  aliquid  cielum  susten- 
tans,   nisi  virtus  divina  ;  unde  dicit,  Qui 
extendit  aquiUmem   super   vucuum :  per 
aquilonem  intelligit  superius  hemispba»- 
rium  quoad  nos:  nobis  enim  aquilonaris 
polus  super  orientem   elevatur:  aiistralis 
vero  sub  horizonte  deprimitur;  unde  di- 
cit :  Aquilonem  extendit  sui^er   vucuum, 
quod    dc    superiori     emisphierio     ((eli 
nihil  nobis    apparet,    nisi   spatium  aere 
plenum,  quod    vulgares  lioniines   rcpu- 
tant  vacuum:  loquitur   eiiim   scciindum 
existimationem     vulgariuin     iioniiiiuin, 
prout    est  mos  in   sacra  Scriptura.    Sic 
etiam,  qui  pavimentum   facit,  super  ali- 
quod  ipsum  firmat ;  terra  autem  quai  est 
quasi   c(pii  fundamentum,    non   apparet 
siiper  ahquod  (irmata,  quod   eam  possit 
sustentaro,  sed  sola  Dei  potentia  sustine- 
tur  ;  uude  sul)dit,  Et  appendit  tcrram  su- 
per  nihilum.  llaec  autem  non  ita  dicun- 
tur  quasi  ccelum  sit  ponderosum,  ut    iii- 
digeat    sustentamento,    ne     cadat ;    aiit 
terra    possit  descendere    nisi   iis(|ue    ad 
ccntrum;  sed    ipsas    naturalcs    virtutes 
quibiis  in   suis  locis  corpora   natiiraHter 
continentur,  ex  divina   poteslat^;  proces- 
sisse   significat :   sicut   enim  motus   vio- 
lentus  est  a  potestate  bumana,  ita  indi- 
nalio  naturahs  est  ex  virtute  divina,  qui 
est  natura;  principium. 

Deinde  enumerat  clVectus  divina'  po- 
tentia3  inspatio  medio  (luod  est  intcr  («i'- 
iumcttorram:  et  primo  in  aere,  in  (|U(> 
hoc  admirabilo  vidcliir.-  (iiiod  a^iua  in 
aere  suspendatur,  vaporaliter  clevala,  el 
non  lota  simul  cadit,  scd  guttatim,  ut 
apparot  iii  pluviis;  undc  dicit :  Qui  lujnt 
aquas  in  nuhibus  suis;  idcst  cjiis  virtute 
causatis  :  Ut  non  erumpnnf,  srilic(.'l  a(|ua' 
pluviarum,  Pnriler  deorsum,  scd  giillalim 


scciindiim  (juod  expedit  ad  temperiem 
tcrra;^  qiiasi  divina  virtutc  illud  qiiod  re- 
mau('l  iu  niibibus  esset  li^'atuin,  ut  nun 
a  priijcipio  cadat :  ht  enim  diviua  vir- 
tute,  ut  vapures  non  simul  condeDsentiir, 
ul  oporteat  simul  eos  in  aquam  conversos 
pariter  cad(,'ie,  pluviis  ex  mibibus  deor- 
sum  cadcutibiis,rcmanciit  (jua^dam  vapo 
rum  reliquiai  ex  quibus  ncbula"  geueran- 
tur,  per  quas  u(jbis  tegitur  cailum,  quod 
est  quasi  solium  Dei  secundum  illud  Isa. 
ult  {  :  Coelutn  '  mi/ii  sedes  est '  et  quan- 
tuin  ad  hoc  subdit :  Qui  lonet  vultum  so- 
/iV  67//,  idest  qui  tenet  quasi  oi-cultatara 
faciem  c(vli.  (luod  est  soliuin  ejiis;  el  buc 
per  nebulas,  quibus  pndiibeniur  cu-liiia 
videre ;  iinde  subdit :  Et  expnndit  super 
dlud  iiebulam  suam,  idest  ejus  virtutem 
prodiictam. 

heiiide  ostendit  offectum  diviuae  po- 
tentiai  in  a^iiiis,  eum  subdit :  Terminum 
circumdadit  nquis  :  afjiue  cnim  secuiKlum 
elementorum  naturalein  ordiiiem  undi- 
que  terram  operire  debereut ;  sed  quod 
aliqua  pars  terrai  remancal  discooperta  ab 
aquis  hoc  factum  est  divina  virtuto,  quae 
usque  ad  certum  terminum  terram  fecil 
operiri  ab  aquis ;  et  lioc  praecipuo  vide- 
tur  ad  oceanum  pcrtinere,  qui  undique 
terram  circumdat ;  et  propter  hoc  sub- 
dit:  Usquedum  finiantur  lux  et  tetiebrx : 
suinit  enim  lucem  diei  et  teuebras  noc- 
tis.  sole  accedento  vel  recedente  ab  he- 
mispJKerio  supcriori ,  (|uod  supponilur 
nosfra'  tcrra'  babitabili,  (iiia'  quasi  uudi- 
(lue  occaiio  (•oucluditur,  Vcl  potest  iiilcl- 
ligi,  ((uod  tcrmiiiiis  aiiuarum  iiitransinu- 
tabilis  pcrmancbit,  mancnto  lioc  statu 
miiiidi,  iii  (|uo  est  successlo  lucis  el  tc- 
nebrurum. 

Sic  crgo  cniiincralis  cllVctilMis  divina' 
jxtlcntia'  iii  (•«>r[toialil>us  crealuris,  os- 
lcndit  cjiis  clfccliim  in  crcaluris  spiiiUm- 
libtis,  (juas  vocal  c(duinnas  ca^Ii,  (juia 
scilicet  e(UiiiM  oriicio  administratur  mo- 
tus  ca'loriim  ;  uiidc  dicil.  ('n/itnnui'  ae/i, 
scilicel  aii^di;  ('tmtmni^irunl,  et  fntvcnt 
ad  nu/uf/i  ijus,  idcsl  (dicdiunl  ci  ad  nu- 
liini;  cl  liMjiiilur  ad  similitudincm  alicu- 
Jiis  ad  nuliiiu  (dicdiciilis  nomiiio  iu'«^p(cr 
timorcin  ct  trcmoreiu   ijisiiis  ;  ut  limor  ' 


IHfll 


(a)  la  actibus  upustoloruui :  C'<r/Mwi  mihi  scdet 
XVUI 


cst.  —  '  Al.  :  n  nuior.  • 


10 


140 


IN  JOB 


rcroratiir  atl  aiiimain,  Iri-mor  ad  turiuis. 
N«»n  «•slaulfin  pulaii-Itim,  iiuod  inrcralur 
antfflis  limor  ptrnalis,  sed  ooriim  nno- 
rciilia  ad  nnim  liio  timor  nolaliir ;  et  sic 
pavor  rofrrlur  ad  alloctiim,  tromor  au- 
tem  ad  oxtorioroin  olVoolum.  Kt  quia  in 
angoiis  aliiiui  sunt  qui  a  dobita  Dei  reve- 
rentia  discosseriint,  de  (]uilius  supra  iv, 
dictiim  osl  :  ///  aiujelis  suis  reperit  pravi- 
taleni ;  ideo  consequontor  do  distinctione 
honornmol  malorum  angolorum  suljjun- 
git.  ('.rodilnr  autem  simul  cum  distinc- 
lione  creaturw  i'orporalis  eliam  creaturae 
spiritiialis  distinclioiiem  fuissc  ;  et  ideo 
ad  insinuandam  distinclionem  creaturae 
spiritualis  pramiittit  de  creatura  corpo- 
rali,  dicons :  hi  fortitudine  illius  repente 
rnaria  conyretjata  su/it,  secundum  illiul 
Gen.  1,  9:  Congreyentur  aquse,  quae  sunt 
super  terram,  iji  locum  loium,  et  appa- 
reat  arida.  Et  sicut  creatura^  corporales 
snnt  «listinctje  divina  virtute,  ita  ctiam 
creatura?  spirituales ;  undc  snbdit  :  Et 
prudoitia  cjus  percussit  superbum.  I*er 
virtutcm  prudentiai  '  ipsius  diabolus  su- 
perbiens  de  sua  gloria  privatus  est;  et 
sic  eo  percusso,  boiiis  angelis  sunt  spiri- 
tualia  dona  augmentata  ;  unde  subdit : 
Spiritus  ejus  ornavit  cx/os,  idest  cseles- 
tes  spiritus,  ornamcnlis  scilicet  spiritua- 
lium  donorum.  iSon  erat  autem  conve- 
niens,  ut  percussus  per  privationem  glo- 


ria',  cum  ornalis  per  Spirilum  sanctum 
rcinancrot  ;  iinde  subdit,  Lt  obstetricunte 
mtinu  ejus,  rdurtus  cst,  idest  a  .societale 
bonorum  angolorum  :  Coluber  tortuosus, 
idosl  diaboliis,  (lui  colnbro  comparatur 
propter  malignilatis  vcnenum,  et  tortuij- 
sus  dicitur  proi)ter  calliditatem,  Signan- 
tor  autem  dicit  eum  cductum  obstetri- 
cante  manu  iJei :  sicut  enim  obstelri.v 
cducit  infantom,  (|uan(loque  mortuum, 
ut  mator  non  hodatur,  ita  iJeus  sic 
eduxit  diabolum  de  medio  angelorum, 
ut  bonorum  angelorum  societas  in  nullo 
detrimontum  sit  passa.  Et  ne  aliquis  cre- 
deret  lios  eirectus,  licet  sint  magni,  di- 
vinam  polcntiam  ada'quare,  snbdit :  Ecce 
/uvc  ejjjurte  sunt  dicta  ciarum  ejus,  idest 
operum  ejus,  quibus  et  nos  in  Uei  cogni- 
tioncm  asccndimus,  et  Deus  nobis  se 
quodammodo  communicat.  Et  ne  videan- 
tur  haec,  et  si  nou  tolam  divinam  po- 
tentiam  ada^quare,  tamen  magna  ex 
parte  ad  ejus  iequalitatem  accedere,  sub- 
jungit :  Et  cum  vix  parvam  sti//am  ser- 
monis  ejus  audierimiis,  quis  jjoterit  toni 
truum  magnitudinis  i//ius  intueri?  quasi 
dicat:Omnium  quai  nuncdictasunt  deef- 
fectibusdiviu*  potentiae,  minor  est  com- 
paratio  ad  divinam  potentiam,  quam  unius 
parvi  sermouis,  quasi  silenter  stillantis, 
ad  maximi  tonitrui  sonum. 


CAPUT    VIGISIMUM    SEPTIMUM 


LECTIO I 


Addidit  qiioqiic  Job,  assninens  parabolam  ?uam, 
et  dixit  :  Vivit  iJeus,  qui  abstulit  judicium  meum  : 
et  omDii^iutens  qui  ad  amaritudiiiem  adduxit  ani- 
mam  meaui.  (Jiiia  donec  suiierest  balitus  iu  me,  el 
spirilus  Dri  iu  naribus  mi;is,  nou  loquenlur  labia 
inea  iiiiqiiitatem,  nec  liugua  mea  medilabitur  inen- 
dacium.  Absit  a  uu;.  ut  jiistos  vos  esse  judicem  : 
donec  deficiam,  uon  recedam  ab  inuoceutia  mea. 
Juslificationem  meam,  quam  ccepi  tenere,  uon 
deseram  :  neque  euim  reprehendil  me  cor  meum 
in  omui  vita  mea.  Sit  ut  impius  iniinicus  ineus,  el 
adversarius  meus  quasi  iniquus.  Qua?  est  enim 
spes  hypocrit£E,  si  avare  rapiat,  et  non  iibrret  Deus 
auiinam    ejus?    Numquid    Deus    audiet    clamorem 


ejus,  cum  venerit  super  eum  angustia?  Aut  poterit 
in  omuipotenle  delectari,  el  invocare  Denui  onini 
tempore?  Docebo  vos  per  manum  Dei,  quae  omni- 
polens  habL-at,  nec  abscondam.  Ecce  vos  omnes 
nostis  ;  et  qiiid  siue  causa  vaua  loquimini  ?  Hx'C 
est  pars  bouiiuio  iiupii  apud  Deum,  et  biKreditas 
violentorum  quani  ab  omnipotente  suscipient.  Si 
mulliiilicati  fiierint  iilii  ejus,  in  gladio  eruut  :  et 
nepotcs  ejus  nou  saturabuntur  pane.  Qui  reli(iui 
fueriut  ex  eo  sepelifiilur  iu  iuteritu  ;  et  vidiitB, 
illius  uou  plorabunt.  Si  comportaverit  quasi  terra 
argeutum,  et  i^icut  lutum  prfeparaverit  vestimenla, 
priEparabit  quidem,  sed  justus  vestietur  illis,  et 
argentum  iunocens  dividet.  iEdificavit  sicut  tinea 


'  Al.  :  «  providentise.  i> 


CAPIIT  XXYII 


447 


domuii)  suam,  et  sicut  custos  fecit  umhraculuui. 
Dives  cum  dormierit  nihil  secum  affcret  :  aperiet 
oculos  suos,  et  nihil  inveuict.  A{)[(rei)eridct  eum 
quasi  aqua  iuopia ;  nocte  opprimet  cum  teinpcstas. 
Tollot  eum  veutus  urens,  et  auferet,  et  volut  turbo 
rapiet  eum  deloco  suo.  Et  mittet  super  euin,  et  uon 
parcet ;  et  de  mauu  ejus  fugiens,  fugiet.  Stringet 
super  eum  manus  suas ;  et  sii)ilahit  sujicr  ilhmi 
intuens  locum  ejus. 

Inpraemissis  verbis  Job  confutaveiat  ve- 

ra  dicta  Balaad,  qui  contra  enm  (livinani 

potestatem  allegaverat,  quasi  Jobejnsma- 

gnitndinem  ignoraret ;  finita  autom  siia 

responsione,  intclligiturexpectare  ut  tci"- 

tius  amicorum,  scilicet  Sophar,  more  soli- 

to,  suo  ordine  respondoret.  Sed  ([uia    ille 

quasi    convictus,  tunc  tacuit,  Job  itcrato 

sermonem  assumit,  et  peraliam  rationom 

ostendit  non  esse    contra  divinam  provi- 

dentiam  si  mali    in   hoc  mundo  prospe- 

rantur,  et    boni   adversitates   paticntur ; 

unde   dicitur,  Addidit   quoquc  Joh,  post- 

quam  scilicet  ei  nullus  rcspondcbat,  As- 

sumens  paroholam  suam  :  quia    scilicet 

per  similitndines  loquebatur  ad    modum 

parabolas   inducentium.   Autcquam    au- 

tem  propositum  ostendat,  se  in  amicorum 

sentcntiam    nunquam    transiturum    esse 

denunciat  :  et  ad  hujus  firmitatcm  jura- 

mentum  praemittit ;  undc  sujjdit,  tjt  ait^ 

Vivit  Dcus,  qui  ahstuiit  judicium  ineutn, 

supposita    scilicet    vestra  sentcntia,  qua 

asscritis    ad   justitiam  divini  judicii  per- 

tinere,  ut  adversitates  pra'scntcs  uon  nisi 

peccatoribus    inducat  :  et   ideo   ad  cxpo- 

nen(him  in  quo  judicium    sunm  dixcril, 

subdit,  Et    omnipotrus,  qui  (ul  tnnaritu- 

dinem  adduxit  animam  nwani,  idcst  {\\\\ 

absque  culpa    praecedentc   mihi  advcrsi- 

tates  exteriorcs  induxit,  cx   (juil^us  ania- 

ritudinem  in  anima    patior.    u(M'    lauKMi 

ab  cjus    reverentia    ct    amorc    disrcdo, 

patet  ex  hoc  (piod  pcr  i[)sum  juro.  Indu- 

cit  autcm  prauiictum  jinauuMifnin  ad  lioc 

quod  subditur,  Quia  diuwc  su/wrcst    hah 

tus  in    me,  idest    doncc    hal)id)()    vilani, 

qua?   per  respiralioiuMu   conscrvatur.  l.l 

ut  ostendat  sc   vitai  bcncllcium  a  Dco  rc- 

cognoscere,    subdit,  Et   spiritus    Dri  in 

narihus  mris  :  rcspiratio  (Miini   pr.-ccipiic 

lil  pcr  narcs  :  nam  rcsiiiralio  (|iia'  lil  [xm' 

os,  non  cst  adco  congriia,  ul   Arislotclcs 


dicit  inlib.  de  hist.  Anini.  llcspiralTo  er- 


go  liominis,  quu'  principalitcr  in  naribu^ 

posita  csl,  hic   spiritus  Dcis  dicitui',  (juia 

iioc  liabet  liomo  ut  vivendo   possit  rcspi- 

raic  :  cf    liiiic    bcncficio    ii^sc    \un\    vult 

essc  ingratuspcccando  ;  undcsubdil :  \on 

loqucntur  lahia  mea  iniqaitatcm,  ut  sci- 

licct  dicam,   oinncs   qui  advcrsilatcm  pa- 

tiuntur    essc    iuiiiuos  :  iXec    lin</ua    mea 

mcditahitar  moulacium^  ut  sciiicct  dicam 

lioc  pertinere    ad    divinam  justitiam,  ut 

juslorummerita  praisenti  prosperitale  re- 

muncict,  ct  iiiiijuorum    peccata    tcmpo- 

rali  advcrsitalc  condcmnct.  Kl  (juia  ami- 

ci  Jot)  ista   asscrcbanl,  subjnngit.    Ahsit 

a    inc    ut  justos   c<is   cssc  judiccni  :  non 

enim    polcrat  justos    e(js  judicare,    nisi 

eorum  injiistain   scntentiam  ap[»robaret, 

per   quod  a  siia  jiislitia    recederet  ;  unde 

subdit,  Doncc  dcficiam,  sciiicct  pcr  mor- 

teni  :  Kon  reccdam,   idcst    propouo   non 

rcccdcrc  Ah    innocoitia    mea,  a   qiia  sci- 

licct  rc(jcdcrcm,  si   sanctos  advcrsitatcm 

in  lioc  mundo  palicntes  vol)iscum  impios 

judicarcm.  Kt  sicut  ab  innocenlia  ad  no 

cendum  translcrri  non    propono,  ita  ncc 

justitiicviam  deserere  ;  undc  siibdit  :  Jus- 

tificatiofwni  meani,  ([u;c  scilicct  pcrlinot 

ad  justitia'    cxcculioncm,  Quam  cicjn  tc- 

nere,  scilicet  non   approl)ando  homincm 

in  prosperitatc  quain  habct,  nec  contem- 

nando  pro    advcrsilatc    (iiiain   patitur  in 

hac    vila  :  ^ou    dcserum,    scilicct    dccli- 

neiido  in  v(5straiu  scntcutiain.  Solcnt  au- 

lem    (]ui    sciud    [)cccav(Munl,  proniorcs 

ess(>  ad  itcrato  [)ccrandiini ;  (|ui  vcro  pec- 

calorum  siiiil  iiicxpcrti,  difllcilius  ad  pcc- 

cata    prolabiiiiliir  ;  iiiidc    siibdit,    \cque 

enini  rcprdtindit  mc    cor  mcum  in  umni 

vita  nica  :  (juasi  dicat  :  Idct»  conlldoqiu^d 

non  recedam  ab  innoccntia,  iuc  jusliliam 

dcs(M'ani,  (|nia  luu-    [mm   cx[>criciitiaiii  di- 

dici  :  uoii  cniiu  hahco   fonsci(Mitiain   ro- 

luordcnlcni  dc  arn[iio  gravi  (juod  commi- 

S(Miiu  iii  liil.i   vila    lucii.  Vcl  alilcr  potcsl 

conliiiiiari  :  (|uia   «'iiiiu    dixcral    sc    noii 

rcccssiiruin  ah   innoccnlia  siia.  noc  jiisll- 

licalioncm,  (|iiaiu  1(MI(M(»  cn^porat,  dcsor- 

tiiiiiui  ',  p(t>sft  alitjiiis  .liiorc,  (juod  ipso 

aiilo  hoc   ncqiio    innocculiaui    110*1110  jus- 

liliaui    babiKMal  ;  sod  ipso    hoc    exchulit 

dicuiis,    \ec    enim    rcprchcndit    vie    cor 


I  Al.  deust.  :  u  deserturum.  » 


TiK 


iN  m\ 


mcin/i  rlf.  ^(«('liiiarom  aiitcni  il)  iimo- 
r«Milia,  «>l  (l»'.s(«n'r('m  jiisliliam,  si  vohis 
ravcrcm  (|iii  iiijiistiti;im  ct  im|iic(al(;m 
siistiiictis  ;  uiidc  siili(iit  :  Sil  ut  im/jius 
inittiicus  /neus,  iiKjiiaiitiim  scilioel  coii- 
tra  vcritatcm  divini  jiulioii  loqiiitur  : 
Atlvrrsfirius  innis  t/iifisi  i/iit/tiiis,  iiKiiian- 
lum  soilioet  ini(]uam  scntcntiam  prolert, 
milii  advorsando,  dum  dicif  m«^  impiinn 
essc,  (juia  f.'ravitcr  suin  arnictus. 

llis  igitiir    pra-missis    p»M"lincnlibus  ad 
amioorum  siiorum  conriitationem,  et  suae 
sententia'    iirmitatem,  accedit  ad    princi- 
pale    propositum  :    ut    soilioot    osteiidat 
non  esse  contrariiim  diviiuv  providcntiio, 
si  mali  in  hoo  nnmdo   tcmporaliter  pros- 
porentor,     ct    jiisti     tomporalitcr     alfli- 
gantur  ;  et  supra    (juidem   hoc  manifes- 
taverat  ex    futuris  priemiis  et    flagellis, 
qua^    reservantur    bonis    et    malis    post 
lianc  vifam  :  nunc  autem  hic  o^stendit  ex 
dohilifato    honorum     tomporalium    (jiue 
mali  jiossidont    in  hac  vita,  et  magnitu- 
dine   honorum    spiritualium,  qua^    bonis 
eoncedentur.  Asserit   ergo  primo  inutile 
esse    peccatoribus,  si  in    hac    vila  hona 
temporaUa  consequonliir    absque  animai 
honis  ;  undo   dicit,  Qiix  cst  enim  s/)es /nj- 
pocritai^  si  avare  ra/nat^  si    injusto  divi- 
tias  cougregot ;  Et  non  liberet  Deus  ani- 
7nam  ejus,    scilicot  a  peccato  por  gratise 
dona,  idest   (juid  honi  pofest  ex  hoc  con- 
soqui?  et  loquitur  de   hypocrita,  soiHcet 
simulatore,    loco  omnium    pecoatorum ; 
quia  simulata    a^quitas  ost  duphw;  iniqui- 
fas  ;  et  hypocrita^    tamquam  falsarii  vir- 
tiitis,    videntur    maximc    esse  ahomina- 
biles  apud    Dominum,  sicut  infra  xxxvi, 
dicitur  :  Simulatorrs  et  callidi  provocant 
iram  Dei.  Ostondit    autcm  cousequenter 
eos  diiplioi  spo  privari  :  quarum  una  est 
quam  habcnf  jusfi  do  Deo,  qiiod  in  fom- 
pore  neoc.«,sitafis  oorum  orafionom  oxaii- 
diat  ;  sed  hoc  ab  impiis  exchidit  dioens  : 
Numfpiid  Deus   audict   clamorem    ejus^ 
cum  venerit  su/)er  ilhim  angustial  quasi 
dicat,    non  :  et    ratio    hujus    assignalur 
Prov.  I,    iJi   ex  orc   sapioiitiae   dicontis  : 
Vucavi  et  renuistis.  Et  post  pauoa  suhdit : 
Tunc,  scihoet  (juando  venit  super  eos  an- 
gustia,  invocabunt  me  et  non  exaiid.iam  : 
et  Prov.   xxvui,  9    dicitur  ;  Qui  declinat 
aurem  siiam  ne  audiat  legem,  oratio  ejus 


firt  e.recrahilis.  Secuiida  aulem  spos  jiis- 
tdriiin  ost,  qiiod    noii    defloit    eis  tempo- 
liilis  coiisdlalio  iii    t(Mnj)oro  tiihiilationis, 
liiiuntiir  dclcolatione  divina,  el  doh-olan- 
tur  in  laude  ipsius  :  sed  hoc    ab   impiis 
exoludit  subdens  :  Aut  /)oterit  in  omnipo- 
tente  delfctari?  quem  soilicet  uon  dilige- 
re  in  operihiis   oomprobatur  :  Et  invoca- 
ro  Dfiim  f)niui  tvm/Ktre?  ox  magna  enim 
(i(declalioiioJ)oi  j)roveiiit,  quod  semper  sit 
in  ali(juonimorolausl)ei.  Et  (juia  ostende- 
ratparum  valerehonatomporalia  qua»  im- 
piil)Ossident,sinespejustorum  quamsanc- 
ti  liahent,  ostendit  conseijuenter  tempora- 
lia  hona,quaMiiterdumimpii  possideiit,fra- 
gilia  osse  :  et  ad  assertionem  eorum  qu« 
diotiirus  est,  duo  pra^mittit  :  priino  qui- 
dem,  quod    ea  qua'    dicturus  est  sapien- 
tia3  diviii*  conveniunt  :  unde  dicit,  Do- 
cebo  vos  per  manum  Dei,  idest  per  virlu- 
tem  ipsius  ;    Quai    omnipotens   habeat., 
soilicet  in    sua   sapientia    quasi  certum. 
Nec  abscondam.,  quap    scilicet,    Deo    ins- 
truente    me,    didici.    Secundo    ostondit, 
quod  ea  quai    dicturus  est,  tam  sunt  ma- 
nifesta,  ut  etiam    ipsi   ea    ignorare  noa 
possint  ;  unde    subdit  .  Ecce  vos    ortmes 
)ioscitis,  scilicet  vera   esse    quae  dicturus 
sum  ;et  ideo  mirum    est,  quod  tam  irra- 
tionahilitor  oontra  veritatem  manifestam 
loquiinini  ;  et   hoc   est    quod  subdit  :  Et 
2tt  quid  sine  causa  vana  loquimini?  idest 
ea  quse  rationis  fulcimentum  non  habeiil : 
solent  eiiim  homines    hebetes,   cum  cog- 
noscant  praemissa,  non  advertere  quid  ex 
eis  sequatur.  Et  autem  considerandum, 
quod  cum  Deus    sit   creator    omnium  et 
gubernafor,  omnes  ab  eo  suscipiunt  ali- 
quid,  quasi    hereditatem    suam  a  patre  ; 
mali  autem  homines  quasi    suam  partem 
et  suam  hereditatem  a  Deo  accipiunt  bo- 
na  tomporalia  hujusmundi  :  unde  ex  eo- 
rinn  persona  dicilur  :  Uiec  pars  vestra,  et 
/isec  est  iors ;  e  converso  autem  honi  pnr- 
cipiunt    quasi   suam  partem  et  heredita- 
tcm  spiritalia  hona,  secundum    illud  l*s. 
XV,  6  Fiines  ceciderutit  mi/ii  in  /)raeclaris, 
etetiim  /lereditas  ttiea  prxclara  est  ttii/ii. 
Dcsoribons  ergo  quam  fragilis  sit  et  ca- 
diica    pars    impiorum,    quam    in   rebus 
temporalibus  acoipiunt,    dicit  :   Hsec  esi 
/jars    im/)ii   apud    Deutti :  idest  tale    est 
quod  eis    in   sortem   veuit,    dum   bonis 


CAPUT  XXVII 


U9 


spirifalin,  et  cis  fompor.nlia  distribnimtiir  ; 
Et  hgereditas  violcntorum,  idest  injiisto 
aoqnirentiiim  tomporaiia  bona  :  Qunm  ah 
omnipotente  suscipicnt^  eo  scilicet  per- 
mittente,  ct  facultatcm  prsbente,  sicut 
supra  xxn,  dictum  est,  Cum  ille  imjde- 
visset  domos  eorum  bonis.  Ostendit  autom 
hanc  partem  sive  hereditatem  esse  cadn- 
cam  :  primo  qnidem,  quantnm  ad  hoc 
qnod  frequenter  circa  impiornm  prolom 
accidit,  quod  tamen  intor  tomporalia  bo- 
na  potissimnm  ropntatnr.  Contingit  au- 
tem  qnandoqne  qnod  impiornm  filii,  qni 
inhocmundo  prosperati  sunt,  occidnntnr; 
unde  dicit,  Si  multiplicati  fucrint  filii 
ejus,  quod  scihcet  ad  magnam  prospo- 
ritatem  computabatur  ;  In  fjladio  erunt, 
idest  occidcntnr.  Et  (|uamvis  raro  contiu- 
gat  qnod  divitum  filii  ad  maguam  pau- 
pertatom  deveniant,  tamou  lioc  circa 
nepotes  ct  posteros  frequontercontingil : 
unde  ?>vibi\\{,  Et  nepotes  ejus  non  satura- 
buntur  panc^  scihc(;t  propter  inopiam. 
Qiiautnm  autem  ad  aHos  familinres  ejns 
subdit^  Qui  rcliqui  fucrunt  ex  eo^  scili- 
cof  domestici  ot  amici,  Sopeiwntur  in  in- 
teritu,  idest  absque  solcmnifafo  quasi 
occisi  :  unde  et  quanfum  ad  uxorcs  sub- 
dit,  Et  vidux  illius  non  plorabunt.,  quod 
scilicct  fieri  solet  in  solomnibns  sopnlln- 
ris.  Sicnt  ergo  fragilis  ost  ot  cadnca  eo- 
rnm  folicitas  fiuantnm  ad  filios  otamicos, 
ita  otiam  (jnanfnm  ad  divilins  pos.sossas  : 
f^  ^  a  inter  qnas  qna?dam  sunl  divilia'  arfifi- 
\\o<  cialeSj^  sciUcet  pecunia,  ([uaM-st  adinvenla 


^70 


•« '  -' 


5-  quasi  mensnra  commnt.ilionis  roruin,  iit 
'  Philosoplins  dicit  :  et  (|uanlnm  ad  lioc 
'b'^'*  snbdif:  Si  comportaverit  quasi  torrani 
arfjentum^  idest  si  tautamcopiam  pocu- 
nia'  ac(iuirat,  qnanfa  luibofur  fona.  .\lia» 
vero  snnt  divitia'  nafuralos,  (pia'  sciiicot 
hominum  nafnrali  necessifali  siibvouinnt, 
sicuf  panis  et  vinnm  ^t  vosfimonta  rt  alia 
hujnsmodi  ;  ot  qnantiim  ad  hoc  subdil  : 
Et  sicut  lututn  praiparai  erit  reslinwntti, 
nf  scilicot  faufam  (M)rum  copiani  liabcaf, 
(juanlain  of  Infi.  Pr.vpararit  quidiin^ 
idesf  liabuit  sollicitiidiucm  in  i)i;oj)aran- 
do  :  alins  tamen  babcbit  IVuctuni,  of 
qnaiido(inc  bonns,  (|ui  circa  boc  iioiisol- 
licilaliir;  iindo  snbdil.  Scd Jtfstus  restir- 
tur  i//is,  scilicof  voslinioulis  ad  siiain  110- 
cossilalom  :  Et  arqnituni  iiini>rriis  diridr/, 


idost  distribuet,  ot  daiiit  panperibns.  Noq 

reservabit  coacervatum,  quod  contra  in- 

noc(mfiam  essot.  P(Mfiuet  otiam  ad  pros- 

peritatom  foiTonam  spatiositas  df>mornm  ; 

sed  efiam    hoc    osfendit    esse    caducinn 

proptor  duo;  primo  qnidom,  quia  ipiau- 

doque  .sibi  domum  a-dilicat  por  violontiam 

in   loco  aheno,  a  qno    depellitiir ;  unde 

sut)dit  :    yEdifiravit    sicitt    tinca   domum 

suam,  quio   scilicet    corrodendo    vestem 

ahenam,    pra'parat    sibi    b)cum,  a   quo, 

excussa  vosfo,  dojicitur.  .\lio  modo,  qiiia 

etsi  in  solo  proprio  domum  a'dificet,  nou 

tamon  ost  sibidafum,  nf  diu  illiiis  posses- 

sionis  cnram   et  domininm   habeat,   sed 

ad   modicnm    temporis ;  nndc  siibdit.  Et 

sicut  custos,  scilicct  vinea»,  Eecit  umbra- 

cu/um,  qnod  .scilicct  dojicifur  finifo  t(!m- 

poro  cnstodia^    'Mi's.  Qiiomodo  aiifom  ac- 

qnisifa  bona   aniitfaf,  ostondif   siibdons  : 

Dives  cum  dormierif,  idost  cuin  mortnus 

fuerit  :  \i/ii/  e.r  liis    (ju;v  possidet  serum 

aufcret,    scilicot   in    alia    vifa  :     Aperiet 

ocu/os   suos,    sciliccf    in    rosurrocfionc  : 

Et  nihii  inveniet :  quia  scilicot  non  rovor- 

fofur    ad    fomporalia    bona    possidiMida. 

Quaii(lo(|i)o  of  iu  liac  vifa  snbifo  ca  pordit, 

ad  modiim  (juo  pluvia    snbito  hoinini  sn- 

pervcnif  ;  undo  siibdil  :  Apprehendet  eum 

quasi    aqua.,    scilicot     plnvialis,    Innpia ; 

idost    snbito   sii[)orvoiiiol  oi.  I'.t    (|nanivis 

pliivia  in  dic  aliijualifor  pia-vidori  p(pssit, 

iii   iioclo  tainon  oniuiuo  pra-occupaf   bo- 

minoin  ;     iindo    siibdit.    \ncte    o/quimrt 

rum  tempesfas,  scilicef  advcrsilatis,  idesf 

omuiiio  ox    iinproviso.  rilimo  autom  os- 

foiidif    rrapilitalom    muiidaiia'  prospcrila- 

tis,  (|uaiituiii  ad  ipsani  [MMsoiiani  bominis, 

(]ua'  (|uaii(lo(|uo    [)ciit    [^cr    ali(|iiain    fo- 

broiii,  vol    [)or   aliijiiain     [)crscciiliouoni  ; 

ot   ([uaiiliiin    ad   lioc  snbdil  :   Tid/rt  euni 

rriitus  urrns,  idost    ocridot  ciim  :  Et  ati- 

frref^    scilicol  a    sociotalo    \ivontium  :  ct 

lioc  llol  siil)ito,  ot  o\  ini(ir()viso  ;  iindc  so- 

(|uiliir.    \r/uf    liir/iu     rupiet  rnni  dr /oro 

siit),  idost  violoiitorct  al»s(iii(' inora.  Quaii- 

doipio  Ncro  iion    ali  iiilcrioii  iiitlnnitato, 

sod  ab  oxforiori    |)ors(Miili<)iu'  orridiliir; 

iiiido    siilMli!  :  Ef  mitfrt,    sriliri»!    Meus, 

Sii/irr    runi,  arK[uciii    |)crsoriilor«'ni,    qui 

|)ofciitior  ••()  sit,  <'iii  iioii  po.ssil  rcsistrro  : 

El  non  /uircrf  :  i[)so    scilicot  [lorsprutor  : 

nudc  ipso    impius,  Dr    nianu    rjus,  idos. 


1  r)0 


I.N   J(il{ 


d«'  poloslati'  cjiis,  Fwjivns  fn</ivt :  vel  por 
inorloin.  vol  pnsti|ii.iin  ofcidoril,  ihmi  lia- 
bol  ani|>liiis  (itiid  laci.il.  Ko  aiiloni  inor- 
tn(),ainiris  (^jiisrcinaiiot  stiip(»r  cl  liictus  ; 
iiiulo  siibdit  :  Strinyct  super  illum  manus 


suus,  (jiiasi  [»rio  stnporc  :  Et  si//i/f/f/it  sn- 
jjrr  i//uni,  (|ii.isi  oonipatiens  ci  :  Inturns 
/orum  cjus^  idosl  considcraiis  cjas  prisli- 
nain  dignilatciu. 


C  A  P  l)  l^    \  1  G  E  S  1  M  U  M    O  C  T  A  V  U  M 


LECTIO  I 


Hnticl  nrpcnlnni  vcn.irnni  siinrnm  princiiiin,  el 
anro  iocns  c?l  iu  iiuo  coullatnr.  Fcrruiu  dc  lcrra 
tullitnr,  el  lapis  sointns  calure  iu  a's  vertilur. 
Teuiitus  posnil  tcncbris  :  ct  uujvcrsorinn  liueni 
ipse  consiiiernl  :  Inpidciu  qnoquc  caliginis  et  nm- 
brani  niorlis.  Diviilit  torre.is  n  poiiulo  peref;riunnte, 
cos  quos  oblilus  csl  pcs  e^cutis  liouiinis.  el  iuvios. 
Tcrrn.  ilc  qun  oricbalur  pnnis  in  loco  sno,  igni 
snliversa  cst.  Locns  sapphiri  lapidcs  cjns  et  fjleljae 
illius  nnruui.  Semitam  ignoravilavis,  ueciutuitnsest 
cain  oculus  vulturis  Noncnlcnvcruut  eniu  iilii  iiisti- 
torum,  uec  pcrlrnnsivil  per  eam  lcena.  Ad  sili- 
cem  extendit  mannm  suam  :  subvertit  a  radicibus 
monles.  lu  pctris  rivos  excidit,  et  omne  preliosum 
vidit  ocnlus  ejus.  Profnndu  quo([uc  lluviorum 
scrutatus  est,  ct  abscondila  produxit  in  lucem. 


Siipra  Job  osloiidorat  (jitam  fragilis  et 
caduca  sit  pars  iinpiorum,  quam  a  Deo 
rccipiunt  ;  iiiinc  autom  ostendore  iufoii- 
dit  e  contrario  dignitatem  sp.Lritalis  boiii, 
qiiod  bomincs  justi  a  Deo  perciplujit  etiam 
iii  boc  mundo  ;  quod  quidom  .spirifale 
boiiuin  sub  snpiciitia  comprebcndit.  Et 
idoo  iutondit  pra'forro  sapicutiam  omui- 
bus  robus,  ct  (luaufum  ad  oriffiucm,  et 
qiiantum  ad  preliositatcm.  Et  iucipit 
primo  ostcndere,  quod  omnia  qua^  in  re- 
bus  rorporalibus  prctiosa  videntur,  ba- 
boiit  in  ccrtis  locis  origiuom  ;  ct  incipit  a 
mofallis,  (jua'  apiid  bominos  protiosa  ba- 
boutur.  Kst  autcm  cousidcrandum,  (jiiod 
mctalla  gciHUMutur  ox  vaporibiis  bumidis 
rcsolutis  a  torra  pcr  virtufcm  solis  et 
aliarum  stcllarum,  ct  iu  tcrra  retcnto- 
riiin  :  unde  ot  mclalla  diictibilia  et  liqiia- 
bilia  suiit,  siciit  c  contrario  lapidcset  alia 
bujusinodi  (jua^  nou  moHiuutiir  iicque 
fuiiduntiir,  youcraiitur  ex  sicoa  oxluila- 
tionc  intra  lorram  retenta.  Diversificautur 
aulem  mctallorum  species  secundum 
majorom  vd  min(»rcin  puritatcm  vaporis 
res(»lufi.  r\  sticiiiKliiin  diHtiicntiam  ouloris 


digcroiitis  :  int(!r  quco  aurum  vidctur  pu- 
rissimum,  cl  post  lioc  argeutum,  et  sub 
hoc  JBS,  iulimum  autem  fcrrum  :  el  .se- 
cuiidum  majorcm  vd  minorempurilatem, 
mctalla  iit  j)lurimuin  babcnt  divcr.sas 
origincs.  Qiii<i  crgo  aurum  est  purissi- 
miim,  iuvouitiir  ul  plurimum  gcncralum 
iu  sua  [)uiitalo  intcr  areuas  flumiuiim 
propter  mulliludiuem  evaporationis  et 
caliditatem  arcna^.  Argentum  autem  in- 
veuilur  ut  plurimumin  quibusdam  veuis 
teiTffi,  vel  etiam  lapidum  ;  aes  autem  in- 
venitur  ut  iucorporatum  lapidibus  ;  fer- 
rum  autem  quasi  in  terra  faeculenta,  non- 
dum  j)crfcctam  digcstionem  babcntc,  ut 
sil  pcrvcntum  usque  ad  generalioncm 
lapidis.  Euumerans  ergo  diversa  mota- 
lorum  loca,  dicit  :  Habet  arrjentum  ve- 
narum  suarum  principia^  scilicet  in  ali- 
quibus  determiuatis  locis,  ex  quibus  ta- 
les  vapores  rcsolvuntur,  qui  suut  apli  ad 
gcncrationcm  argcnti  :  et  sic  dum  mis- 
centur  terrai  vcl  lapidi  pra^.dicti  vapores, 
efUciuntur  ibi  venaj  argenteae.  Quantum 
autcm  ad  aiH'uin  subdit,  Et  auro  /ocus 
cst  in  quo  conjlatur :  quia  scilicet  ex  mul- 
tis  arenis  coUiguntur  queedam  granula 
auri,  qua^  in  unum  ligautur  ;  quod  qui-' 
dcm  uon  lU  in  omui  loco,  sed  in  ali(juo 
loco  dctermiuato,  inquo  coucurrit  debita 
proportio  virlutis  activai  ad  materiam 
proportionatam  tali  spcciei.  Deindc  (juan- 
tum  ad  fcrrum  siibdit,  Fcrrum  dc  tcrra 
toi/itur^  scilicet,  quia  in  tcrra  ([iiasi  in- 
digesta  invenilur.  Deinde  quanlum  ad 
cas  dicit,  Et  /apis,  cui  .scilicet  vapor  pro- 
portionatur,  natura^  ejus  permiscctur  : 
So/utus  ca/orc^  scilicet  ignis  vehemeutis  : 
In  ess  vertitur,   dum   sciiicet  id  quod  est 


CAPUT  XXVIII 


151 


I 


ibi  dc  natura  aeris,  per  ralorem  ignis  eli- 
quatur.  Deinde  proscquitur  de  aliis  rebus 
quaR  habent  determinafiim  fempus  ef  lo- 
cum  ex  dispositione  divina,  unde  divinae 
cognilioni  subjaoent,  pluraque    ipsorum, 
qua'  ab  hominibns  sunt  orculta.  Occultan- 
tur  autcm  a  nobis  ct  sol  ctaliamuifa  pcr 
tencbras  noctis,   sed    hoc  fit  per  disposi- 
tionem  divinam  ;  unde  dicit,  Tompus  po- 
suit  tenebris.  Occultanturetiam  qna^dam  a 
nobis  per  eorum    corruptionem,  dum  re- 
solvuntur  in  sua  principia,  qua^  Deo  sunt 
nota,  nobis  autem  occulta  ;  undc  subdit : 
Et  universorum    finem   ipse    considerat^ 
idest  terminum  resolutionis  rerum.  Inve- 
niuntur    etiam    quaHljim    ab   hominibus 
occultapropter  locum  invium,  sicntquan- 
doque  sunt  quidam  montes  inaccessibles, 
in  qnibus  snnt  fiuaHJam  invia  hominibus: 
et    (jiKintum    ad     lioc    snlxlit,     Lapidem 
quoque  caliginis,    idest    a]i(jnam    rnpem 
alicnjus    cxcelsi  monfis,  qua^   qiMsi  fcm- 
per    oaligine    nebnlarnm    obtegifnr  :  El 
umbram    mortis^    idesf    aliqncm    locum 
umbrosnm    intcr    convalles  monfium,  ad 
qna^  vitalis  calor    solis  nunquam  perfin- 
git.    Dividcnt    torrens  a  popxdo  pcrc(p'i- 
nante  :  solent  enim  in  radicibus  (juorum- 
dam    montium    dcflnerc    innnmcrabiles 
torrcntes.  ita  quod    cx  una  parfe  torren- 
tis  estvia  per  quam  pcregriiii  franscnnf, 
et  ad  aliam  partcm  ripa'  non  pafct  acces- 
sus.  Contingit  autem  (inandfxjue  (juod  in 
hujusmodi   inacccssibilibns  locis,    ali(iui 
rari    homincs   habifanf,  ad    quos  ctiam 
paupcrcsqui  omnia  circumeunt,  accedcre 
non  possunt    propfcr  accessus  difficulta- 
tem  ;    unde    snbdif,  hJt  torrens  diridif    a. 
poinilo pere(p'inante  eos,  sciliccf  liomincs. 
Qaos^  in  locis  inacccssibilil)iis  habitantcs, 
Oblitus  est  pes  e(/rntis  //ominis,  uf  scilicot 
ad    eos     non   accedaf,     et    invi(fs,    idest 
propter  hoc    quod  ad  eos   via  uou  j)afcf. 
Sunt  efiam    qnaMJam    loca    non  j^ropfcr 
sitnm,  sed  proptcrali(|ua  jiccidenfia,  iiiac 
ccssiiiilia,  j^nfa   (iui;i  j)cr  Jili^injiin  alfcra- 
tioncm  subvcrfniifiir,  nt  lcgitiir  (icii.  xix 
dc  Sodoma  (^f  (lomoiilia  :  ninli!    siibdit  : 
Terra  de  qua  oinehatur  panis  in  loco  suo, 
idest  quasi  in  proprio  et  convcniiMiti  loco, 
hpii  subversa    est,    sciliccf    siilivcrsioiiis 
pjus  causa    cx    suixMiibniidiintiii   coloris 
procedit.  Calore  aiitrm  sM|)t'r.il)iiiiil.iiitc. 


sequifnr   qnod    resoliitiones    tam    sicca» 
qnam  liumida*  ad   magnam  digestioiicm 
pervenianf,  iit  cxinde  generentur  aliqua 
prctiosa,  pufa  lapidcs,  vcl  mctalla  ;  unde 
(jiiJiiifiim  ad   lapidcs  pretiosos,  (jui  gene- 
rantur  ab  cxbalafionc  sicca,  subdit  :  Lo- 
cus  sappJiiri  lapidcs   ejus^    scilicet  terrai 
subversje  igiii.    0'ianfiim   jmtcm  ad  pre- 
tiosa  mcfallji   qua^   generantur  ex    vapo- 
rafione  liumida,    subdif  :  Et  f/lebx   illius 
aurum.  Hujusmodi  auf(!m    loca    sic  snb- 
versa    propfer    corruptioncm    acris    ex 
abnndantia  sulphuris,  non  solnm  h()mincs 
vitant,  scd   cfiam    animalia  brufa  ;  nnde 
primo  qiiantnm    ad    aves,  de  qnibus  mi- 
nus  videtur,  dicit,  Semitam.,  scilicct  illius 
fernc  :  Icpu)ravit   //vis,  qiiia   scilicct   su- 
pcr  eam  volarc  non  aiidet,  propter  jieris 
corriipfioiicm,  ncccfiiim  iippropiinjuarc  ; 
undc  siibdif,  \f'c  intuifus  esf,  scilicct  eam, 
oculus  vulturis  :  qni  tameii  viildc  a  remo- 
tis  solct  vidcrc.  Vel  pofesf  alifcr  oxponi  : 
Terra  illa  if/noravit,    idcsf    non   cxposila 
ad  scmitam  avis  ;  quasi   scilicet  nec  avis 
pcr  cam  transit  ;  Sec  intuitusest,  scilicct 
aliquis  in  tcrra  illa  oculos  vnlfnris.  Dein- 
dc  qnanfuin  ad  homincs  dicit   :  }\<ni  cal- 
caverunt  efim  fdii  institorum,   idcsf  mer- 
caforum,  qui  famcn   difliciliji   loca  solent 
adirc  ad  Incrandum.  Dcindi»  qnanfnm  ad 
qujidnii^cdiji    siibdif,  Xcc /tertransibit  pi^r 
eani  lavna,  \\\\{v  silvcsfria  locji  iiiliabifat. 
Hjcc   jinfcin    (|u;iinvis  lioiniiiibus  sinf  oc- 
cnlta,  Dcuin   tjiincii   iion  liifciif,  (iiii  tM  iii 
monfibns  ct  in  (hiininibns  siiinn  virtutcui 
exerccf  ;  niidc    sulxlif  :  Ad  silicrm,   idesf 
ad    iiiontcs   Ijipidosos,    e.rfendit    manum^ 
idcsf  potcsfatcin  siuiui.  Kt  hoc  in  dnobus 
ctrcclibiis    injinifcstiil  :    priiiio    pcr    lioc 
(|iioil  inoiifcs    (|iiiindoiiiii>    fniiditiis  dirii- 
iint  :  ct  lioc  csl    ijnod    siibdil,  Subtfrfit  a 
r(ulicibus  monfes.    Secnndiiin    juilcm   cst 
(liiod     iiitcr    inciliiim    nioiitiiiin    pcrtran- 
sciiiit  iKinji',  qiiasi  diviiia  virliito  cssot  ois 
via  cxci.sa  ji  Dco    iii  pcfris  ;  iindc   snbdit, 
lu  pcfris   riviis    iiridif,    idcst    mcjiliis  ri 
MMiiin.   Kf  siciif  polciiliji  siij»  sc  cxtfudit 
iid  (iiiiiiiii  in;igni(i('ii  fiK-iciida.  ita  cjiis  .k;i- 
piciifia  sccxtcndit  <id  omiiiii  protio.Hu  cog- 
noscciidji  ;  uiulc  subdil  :  Et  nmnr  pretiit- 
sum  vidif  iiculus  cjus  :  .si  iMiiin  ipso  moii- 
tcs    potcst    siibvcrlcrc,   si    potcst    polr.is 
cxcidcn»,  cf  siinilcin  pofcstjilcm  oxcivere 


!r>2 


i.\  .10 n 


ii)  lotiiin  trrram,  rniivoiiinns  (»st,  (|ii»t(l 
prcliosa  vidciit  (|n.'i>  ihi  lalrnt.  ipi.iinvis 
ocnins  lioiiiinis  ca  vidcit'  non  pussil  :  ct 
non  snlnin  ca  ijna'  lalcnt  in  lcrris  oimiIiis 
pjns  vidcl,  si'(l  l*i'ofun<l(i  (jiiotjno  flurio- 
nint  scrnlatus  est ;  idost    ca   (}iia>  iii  pro- 


fnndis  lliiviornin  latcnt,  ita  iicrfoctc  rog- 
iiosrit,  sinit  si  ca  scrntarctnr  :  ct  hoct 
sip-nnin  osf,  ipiia  Afisnnulito  produj^it 
in  lurctn,  ad  inanifcstationcm  liomi- 
iiiiin. 


LECTIO    II 


Sapiontia  vtTo  ubi  iiiveniliir?  ot  quis  cst  lociis 
inleilinonliip?  Nosiil  lioiiio  proliiini  ojiis,  neo  inve- 
niliir  iii  lorru  siiiivilor  vivcnliiim.  Ahvosus  dicil, 
uon  osl  in  nie  :  ot  mare  loi|iiitiir,  iion  esl  mocuni. 
Non  (inhitnr  aiirum  ohri/nm  jtro  ea,  nec  nppomlolur 
arnonliini  iii  riunmulalionu  ojiis.  Non  coulorolur 
tinctis  Inilia'  ooloribus  :  nec  la|iiJi  sardouico  pre- 
tiosissimo,  vol  sapphiro.  Nou  adiequaliiliir  ei  au- 
ruin  vol  vitrum  ;  uec  oominutahiintur  pro  eu  vasa 
auri.  Kxcclsa  el  omiuenlia  nou  commemorahuulur 
comparutione  ejiis ;  trahitur  aiilcm  sapiontia  dc 
occultis.  Nou  adipquahitur  ei  topazius  de  iEMiiopia; 
ncc  tiucturiE  inuudissimrD  comi)onplur.  Uude  orgo 
sapieutia  veuit?  et  qiiis  est  looiis  iiilcUif^enliui  ? 
Abscondita  csl  uh  oculis  omuiiim  vivontium  ;  vohi- 
cres  quoiiue  ccoU  latot.  Porditio  ot  mors  dixernnt. 
Auribus  nostris  nudivimus  famam  ejus.  Deus  intel- 
Ugit  viam  ejus,  et  ii)se  novil  locum  ilHiis.  Ipse 
euim  finos  nuiudi  intiietur,  el  omnia  qiiie  suh  ccpIo 
»unt,  respieit.  Qui  feoit  vontis  |)ondus,  et  aquas 
appendit  in  mensura.  Ona"''"  pouehal  pluviis 
legcm,  et  viam  itrocoUis  sonautihus  :  Tunc  vidil 
illnui,  et  enarravit,  et  ])ra'paravit,  et  investigavil. 
Et  dixit  liomini,  Ecce  timor  Uoinini,  ipsa  est  sa- 
pientia ;  et  recedere  a  malo,  inteUigeutia. 

(Juia  ostenderat,  oiniiia  prctiosa  (jna^ 
iii  corporalibus  iiiveniiintnr,  determinatis 
locis  contiiieri,  quae  si  ignota  sint  homi- 
nibns,  sunt  lamen  cognila  Dco  ;  ad  osten- 
deiidum  eminentiain  sapientiae,  primo 
iiiducit,  (jiiod  delorininalo  loco  non  con- 
tinelur  :  \\m\v  dicil,  Sapicntia  vero  uhi 
invenitur?  (jiiasi  dicat  :  Nullo  corporeo 
loco  concluditur,  (]nia  non  est  ali(inid  cor- 
porale.  Ea  vcro  (puc  siint  iii  corporibns 
pretiosa,  iion  solum  ipsa,  sed  et  eornm 
priiicipia  locis  corporalibus  concluduntur. 
Sed  hoc  (\f  sapicntia  Dci  non  potcst  dici  ; 
undo  siibdit  :  Et  quis  cst  /ocus  infc//if/r?i- 
tixl  intellectus  enim  est  principium 
scientiae  et  sapientia?.  Sicut  autemsapien- 
tia  non  coucluditur  loco,  ita  eliam  nec 
intelligentia,  (]uae  est  priucipium  cjiis. 
Sccuudo  ostcndit  dignitatem  sapientise, 
co  (inod  pretio  a'stiinari  non  potcst ;  undc 
subdit  :  \escit  liomo  pretium  ejus^  idest 
niliil  ([uod  honio  cogiioscat,  cst  siifficicns 
sapicnlia' prctinm.  I  IninKinc  aiitom  pnc- 


missorum  pcr  coiiseiinentia  manifestat  : 
et  primo  quidein  qnod  di.xerat,  sapien- 
liain  in  loco  determinato  non  inveniri. 
Inveniuntiir  aiitein  qua»  apud  homincs 
pretiosa  re[)iilanliir,  partim  qiiidem  apud 
liomines  dcliciosos,  qui  pretiosa  lapidum 
el  metaliorum  congregare  nituntur ;  sed 
in  talibus  non  invcnitur  sapientia ;  uiidc 
subdit,  Nec  invenitur  i?i  terra  suaviter  vi- 
ventiu?n,  idest  deliciosorum,  quia  ipsi 
maxime  a  sapientiae  perccptioiie  impe- 
diiintur,  cor  habentes  deliciis  occupatum. 
Partira  autem  iiiveniuntur  hujnsmodi 
pretiosa  corporalia  in  aliquibus  profiindi- 
talibus  obscuris  ;  scd  non  est  ita  de  sa- 
picntia  ;  unde  subdit,  Abyssus  dicit,  non 
est  i?i  me  :  quod  scilicet  ea  quae  in  abs- 
conditis  profuiidorum  latent,  maximo  sa- 
pienti.H  humanae  sunt  abscondita.  Partim 
autem  inveniuutur  in  mari  :  tum  quia 
ibi  gencrantur,  sicut  margaritae  in  con- 
chis  marinis  :  sive  quia  ibi  depereunt  in 
navibus  ibi  submersis  ;  sed  non  est  ita  de 
sapientia  :  tum  etiam  quia  per  mare  so- 
lcnl  hujusinodi  pretiosa  de  loco  ad  locum 
portari ;  unde  subdit  :  Et  ?nare  /oc^uitur, 
No?i  est  ?necu??i.  Quinimmo  ea  quai  sunt 
in  mari,  ma.xirae  latent  sapicnliam  hu- 
manam.  Dcinde  manifestat  id  quod 
dixcral  do  hoc  quod  sapicntia  pretio  aesti- 
mari  iion  potest  ;  et  enumerat  ea  quai 
snnt  apud  homines  pretiosissima,  dicens: 
Ao?i  dabitur  auru/?i  obriziwi,  idest  puris- 
simnm,  pro  ea,  quia  nullo  auro  pote^^t 
pretium  sapientiae  cTstimari.  Post  aurum 
autem  inter  caMcra  pretiosiiis  reputalur 
argentum,  de  quo  subdit  :  Sec  appciide- 
tur  ar<jc?itu??\  in  com??iutatio?ic  ejus.  Sunt 
ctiam  pia-ter  mclalla  preliosissimi  lapides 
diversoriim  colorura,  qui  maxime  iuve- 
niuntur  injndia,  de  quibus  subditur,  Noii 
co?ife?'etw\    idest  non  comparabitur  sa- 


CAPIT  XXVIII                                                    j;.3 

pienti.i  linclis  Indix  colorihus,  idost  lapi-  occultas  propriotatcs  (!t  ossentias'  sapien 

dihus  protiosis,  divorsis  coloribus  natura-  tia  irujuirit,  et  ex  his  in  diviiiorum  cog- 

litcr  in  India  tinctis.  Et  subjungit  do  (jui-  nitionom  ascondit,  quy  maxime  sapien- 

husdam  pretiosis  lapidibus,  qui  etiam  in  tia-   appropriatur ;   unde   conchidit   (juod 

aUis  terris  inveniuutur  ;  unde  subdit  :  Nec  neque  ralione  pretiosilatis,  neque  ratione 

lapidi  sardo?iico  pretiosissimo ,  qui  scilicet  occultationis  aliquid  potest  ei  compaiari  : 

est  compositus  ex  duobus  lapidihus,  sci-  neque  in  lapidibus  pretiosis  ;  unde   sub- 

licot  ex  Sardio,  qui  est  ruhei  coloris,  ac-  dit  :    Mec    adiefpiahitur    ei   topazius    de 

cendens  animum  ad  gaudium,  et  acuens  Mthiopia^  qui  sic  vocatur  a  loco  primap- 

ingenium ;   et    Onichino,    qui  ab    eo  li-  vie  sua^  invcntlonis  :  vol   quia  in   colore 

gatur,      quasi     habens     quasdam     no-  auri  similitudinem   praMendit.    Quantura 

xias    virtutes,     scilicet  excitandi     tristi-  autem    ad    pretiosas   vestes    subdit,    Scc 

tias  et  timores  ;   cujus  nocumentum   re-  tijicturx  mundissimx,  idest  cujuscum(|uo 

frenatur  per  Sardium  :  undo  proprietatem  panni  serici  vol  lanei,  componentur^  idest 

haberc  dicitur,  quod   hixuriam  dopollat,  comparabuntursapiontia^ 

hominom  castum  ot   pudicum    rcddous  ;  Quia  orgo  sapionliam  incomparahihMn 

unde  et  pretiosissimus  nominatur.  Subdit  dixerat,   et   occultam    hai>oro    oiiginem, 

autem,  Et  sapphiro^  qui  est  coelestis  co-  incjuirit  undo    sit    ejus  principium,  cuui 

loris,    qui    etiam    pretiosus    ost   propter  suhiHt  :  Uiule  erijo  sapientia  venit,  unde 

multas  virtutes  (juas   habof  :    nec   refert  derivatur,  Et  quis  est  locus  inteUiijentix? 

quod  ahqui  alii  hipidos  pretiosiores  sunt,  a  (|uo  principio  hominos  hmion  intollec- 

quia  j)rotia  lapidum  non  sunt  eadom,  noc  tus  participanl.  Ostcndit  antom  hoc  priii- 

in  omnihus  locis,  noc  inomnihus  tompori-  cij)ium    oxcodere    omnom    cognitionoin 

bus.  Suhdit  autom  de  iis  qui  hanchahent  humanam  ;  unde   subdit,  Abscondita   est 

pretiositatem  ox    pulchritudine,  dicens  :  ab  ociilis  omnium  viventium^  quia  f(ms 

Non  ad  aequabitur  oi  aurum,  quod  liahet  sapientix  est  Verbuyn  Dei  in   e.rce/sis,  ut 

pulchritudinem  exsplendore,  vel  vitrum,  dicitur  Kccli.  i,  5.  P^uorunt   ah(]^iii   augu- 

quod  habot  pulclniludinem  ex  perspicui-  rioriim  soctatores,  qui  tiadorcnt  (|nasdam 

tate,quamvisnonsit  pra^cellenspretiiaisti-  avos    augurahjs   quom^him   airoclum   sa- 

mationo.  Suhdit  autom  de  iis  qua^  hahont  piontia'   participare   sn|)ra  liominos,    in- 

pulchritudinem   ex   artificio,   cum  dicit,  quantum  scilicet  ex  eis  ad  homiiios  [>or- 

Non  commutabuntiir  pro  ea  vasa  auri  ex-  venire    crodehant    cognitionom    fiitnro- 

celsa.,    scilicet   quantitato,   et   eminrntia,  rum  ;  sod  qiiod  sapientia  hancconjecturam 

scilicet  in    comparalione.    Et    sicut  non  oxcodat,  ostondil  sulxlons  :  Volurres  quo- 

possunt    pro    sapiontia    commutari  :*ila  que  cadi  latct.  Por  (juod  j^otost  intclligi 

etiam  omnia  praMlicta  nihil  ropulantur  in  quod  origo  sapiontia'  oxcodit  cudostia  cor- 

comparatione  ad  sapiontiam  ;  undo  suh-  pora,  a   (juihiis   hiijiismodi  aves  movoii- 

dit,  Nec  commemorabuntur  in  compara-  tur.  Siint  otiam  alicjui,  i|iii  a  morfuis  fu- 

tione  ejus,    idost  non  est  dignum,    quod  tiirorum   cognitioncm   oxijuircrenl  ;    sed 

vel  momoria  do  his  haheatur,  ciim  fil  dc  noc  hoc  aflingit  ad  sapiontia'  origincm  ; 

excollentia    sapiontia^    montio.    Et    ([uia  ui\(\i' sn\u\\\,  Prrditio  rt nmrsdi.rfri4nt,tiu- 

dixorat  (jiia^dam  corj)oralia  osso  occulfa,  rihus  /tostris  audirnnus  famani   ejus.  \-\ 

el  ob    hoc    prcfiosa    repufaiifur,    con.^^c-  ri;cfc  famam  .sajdciifia' moiti  ol  [)crdilinni 

quontor  ostondit  ([iiod  ha'C  ofiain  |)rotio-  aftrihiiif,  (|uia  jjcrditio  ot  mors  im|)orlaii( 

sitas  sapiiMitia;  doost,  cuin  siihdit,   Trahi  rccossnm   cf   clongafioncm  a  Imnis,  «|u.i' 

tur  autem  sapientia  de  occultis.  Est  oiiiiu  .sa|)ionfiam  con.so(|uuutiir.  l'o.s.^uiil  lamcn 

human.e  .sapioiifia'  origo  occulla  (luiirici  tria  |)ra'dicta  sccuiidiiin  mcta^ilioram  mi 

tcr.  Uiio  moiio  cx  parfo  intolloctiialis  lu  Iria    ralionalis    crcalura'    iwrlinoro  :    ut 

minis,  ([uod  doiivatur  ad  nos  ah  occiillis-  quod  dicil,  Ahsnaidita  cst  ah  mnlis   om- 

sima    omiii   caiisa,    scilicot   a    Doo.    .\lio  niuni    rivrntiuni,    relVralur  m(1  hominp^s  ; 

modo  ex  parto  rerum  cognitarum  :  ((uaro  quod  verosubdil.  Vn/ucre.s  cocli  /aiet,  re- 

'  Al.  :  "  pI  ecrlpsinslirti-    • 


184 


IN  JOB 


forjitiir  .1(1  nnf,'clos  ;  (jiiod   vcro   iiddiliir, 
Prrditii)  rt  niors  di.rrrttnt^  oinfirinuts  fa- 
mam  ejua^   rrfcratiir  ad  da-moiios,  i|iii  a 
Dco    (lamnaltililcr     clongati,    a    immhoHs 
fpiasi  cx  sola  fania  divina'  sapiiMilia'  no- 
tiliain  Iiabcnl.  Ul  crf^o  oslondat  sapiciitia' 
radiocm,  siibdit,  Dcus  intcUit/it  viam  cjns, 
idost  lotiim   sapiontia^   proccssnin,  dnm 
et  ipse  cst  et  origo  sapicntia^  ct  locns  in- 
tclligcnti;p,  Kt  qnia  ipso  scipsnm  pcrfcctc 
novit,  idoo  snhdit,    Et   ipsr   nnvit  lorjim 
iUins,  idost  soipsnm,  in  qno  plcne  sapion- 
tia  invonitiir  sicut  in  prima  origino.  l)e- 
rivatnr  autcm  sapiinitia  ab  ipso  in  omnos 
frcafnras,  qna*  per  Dei  sapicntiam  finnt, 
sicut  ars   dorivatnr  a   montc  artificis  in 
opera  ojns  :  nndc  (licilnr  Kccl.  i,  10,  qnod 
hcus  rfjuilit  sdpirntidm  siiprr  omnin  opcra 
sua  .•undo  cl  ipsa  univcrsilas  crcalnrarnm 
cst   quasi   quidam  sapionliai  socundarins 
l(»cns.    Et    idco    ad    ostcndondnm    (]uod 
Dons  cognoscit  sapiontia^  lociim,  subjun- 
git,    quod   ipsc  cognoscit  univcrsitatem 
croatnrarum.  Primo  qiiidom  boc  ostondit 
qnantum  ad  oxtromas  crcalnras  supor  (jui- 
bns  ali.o  continonlur  ;  undc  siibdit  :  Ipsc 
enim  finrs  mundi  inturtw,  idcst  excollcn- 
tiorescreaturasinqnibnsordocrcatiiraram 
terminalur    ab    inforionbus  ascendcndo, 
sicut   sunt  ca^lestia   corpora,  et  coelcstes 
spiritus.  Dcinde  hoc  ostcndit  (luantum  ad 
alias  croatnras  sub    cis   contentas,  sicut 
sunt  clcmenla'  •  undc  subdit,  Et  omnia 
quap  siib  ccclo  sunt  respicit.  Et  ne  aliquis 
crcderct    (juod  nolitiam  rei  habeat  a  re- 
bus  acccptam  sicut  nos  habemus,  osten- 
dit  consoquontor  (juod  cognoscit  ros  sine 
omni  cansa  :    iiiidc   subdit,  qnantum   ad 
quasdam  croaluras,  scilicot  vciitos  ct  plu- 
vias.  Qui  fecit  ventis  pondus,  idest  dodit 
eis  inclinationem  motns,  nt  scilicet  quan- 
doque  moveanlur  ad  hanc  partem,  quan- 
doque  ad  illam.  Dcindc  loquitur  de  plu- 
viis  :  et  primo   quidcm   seciindnm   quod 
sunt   vaporabiliter   clovata'   in   nnbibus ; 
undc  subdil,  Et  aqiias.,  scilirot  vaporalos, 
appendit,  idest  apponsas  tonot   in  aore  ; 
ct   boc  in  mensura,  ne  scilicet,  si  siipcr- 
excedorent,     omnia   submcrgcrcnt  ;    aut 
si  plns  dcbilo  diminuorontnr,  omnia  sic- 
carontur.  Sccundo  qnantnm  ad  ipsam  ge- 


noralionom  pliiviarum,cum  dicif :  Qiiando 
pnnrhat  ptiiriis   Irqrm,  nf    scilicot    cortis 
t('ini)oribus  (^f  locis  descondpront.  Tortio 
(|iianfiim  ad  oir(!cfiim,  pra-cipuo  iii  mari: 
(piod  maximo  ox  iinmnfationo  aoris  com- 
movctnr  ;  iin(l(!  snbdit,  Et  viam,  scilicct 
ponobat  prorrllis^  scilicct  marinis  sonan- 
ti/>us,   scilicot    ox   magna   commofione  : 
quia  et  liujnsmodi  procclla'  certis  tempo- 
ribus  et  sccnndum   ccrtam   (luanfifatem 
consurgunt.  0"'«'^  vcro  ox  ipsis  croaturis 
sapicnfiam    non   acquirit  sicut   nos,    sed 
pofiiis  cx  sna  sapiontia  crcaturas  produ- 
xit,  ideo  siibjnngit,  Tunc,  scilicct  quando 
croaturas  faciebat,  Vidit  illam,  idest  sa- 
picntiam.  hi  sripso,  inquantnm   per  ac- 
fiialem    sua^    sapiontia^    considorationem 
ros  in  csse  produxit.  Ab  ipso  aufom   sa- 
pientia   dorivata   osf,    primo   quidom   ad 
Angelos,  qui  facti  sunt  participes  sapien- 
tire  divinae  ;  ct  quantum  ad.boc  dicit,  Et 
enarravit,  sapiontiam  suam  ois  manifes- 
fando.    Secundo   vero   ad    univcrsitatem 
creaturarum,eampcr  suam  sapientiam  dis- 
ponondo  ;  ct  ad  hoc  portinet  qnod  sub- 
dit  :  Et  prxparavit,  scilicet  in  sapicntia 
sua  orbem  terrarum.  Tertio  quantum  ad 
homines,  qui  non  per  simplicem  appre- 
hensionem  percipiunt  sapicntiam  verita- 
tis,  sicut  Angeli  quibns  enarratur,  sed  per 
inquisilionom  rafionis  adoampor  veniunt ; 
unde  subdit,  Et  invrstic/avit ,  idest  homi- 
nes  eam  investigarc  fecit;  ethoc  est  quod 
subdit  :  Et  dixit  homini,  scilicet  per  inte- 
riorem  inspirationem  illnminando  ipsiim, 
et  sapionfiam  commnnicando  :  Ecce  timor 
Dowzm/,  qucmscilicct  principalitor  tibi  do. 
Ipsr  est  sapirntia.   quia  por  timorem  Do- 
mini  homo  Dco  inh.orel,  in  qno  est  vera 
sapiontiahominis,  sicut  in  altissima  omni 
causa  :  Rrcedere  a  malo,  idest  a  peccato, 
quo  homo   amittif  Doum,    rst  intelli(jen- 
tia  :   qnia  scilicet  intolligentia  prscipue 
ad  hoc  homini  esf  nocossaria,  ut  per  in- 
tclligentiam  discernat  mala  a  bonis  :  qui- 
biis  cvitafis,  por  cxecnfionom   bonorum 
opcrum  ad  sapicnlia»  divinap  participatio 
nom  porvcnlaf.  Sic  ergo,  qnia  timor  Do- 
mini  est  .sapiontia,  et  recodcre  a  malo  est 
intcUigcntia,  consoqnons  ost,  qiiod  justi, 
([ui  Dcum  timcnt  ot  recedunt  a  malo,  ha- 


'  Al.  :   .  >irut    ?iiiit    (■a*,leslia   rorpora  t't  coelestes       i^piritu?  :  undo  <^tc.  >. 


C.WUT  X\!X 


irjo 


beaiit  sapientiiim  et  intclligentiam,  quae  videMtia^  diviiiae,  tniod  jiistis  dantnr  buna 

pra^feruntur  omnibus  bonis  terrenis,  (juae  spiritualia,  tanquam   meliora  ;   malis  au- 

mali  homines  possident  :  et  sic  manifes-  tem  bona  temporalia,  tanquam  caduoa. 
tum  est,  quod  in  hoc  salvatiir  ratio  pro- 


C  A  P  U  T    V  I  G  E  S  I  M  U  M     \  0  N  L  M 


LECTIO    I 


Addidit  quoque  Job,  assumens  parabolain  suam, 
et  dixit  :  Quis  milii  tribuat,  nl  sim  juxta  inonses 
pristinos,  secunduin  dies  quibus  Ueus  custodiebat 
me?  Quando  splen<lcbiit  lucerua  ejus  super  caput 
meum,  ct  ad  luinen  ejus  anibulabam  iu  tenel)ris. 
Sicut  fui  in  diebus  adolescenlia;  mefe,  quando 
secrcte  Deus  erat  iii  tabernacuio  meo.  Quando  erat 
omnipotens  meciim,  ct  in  circuitu  meo  puori  luei. 
Quando  lavabam  pcdes  ineos  butyro,  et  pctra  fun- 
debat  milii  rivos  olei.  Quaudo  jirocedebuu  ad 
porfam  civitatis,  et  in  platea  parabant  calbedram 
mibi.  Videbant  me  juvenes,  et  abscondebantur,  et 
sem.-s  assurfjcntes  stabant.  Principes  ccssabaut 
loqui,  et  digituin  superponebant  ori  suo.  Yocem 
suain  cohibebant  duces,  et  lingua  eorum  gutturi 
suo  adha^rebat.  Auris  audiens  beatificabat  me,  ct 
ociilus  videns  tcstimonium  reddebat  inihi,  eo  c[uod 
liberassem  paupercni  vociferantem,  ct  pu[(illuui  cui 
Don  crat  adjutor.  Bencdictio  perituri  super  me 
veniebat,  et  cor  viduae  consolatus  sum.  Justitia 
indutus  sum  ;  et  vestivi  me  sicnt  veslimento  et 
diademate  judicio  mco.  Oculus  fui  cajco,  el  pes 
claudo.  Paler  crain  pau[)eruni,  et  causam  i[uam 
nesciebam  diligcutissimc  investigabam.  Contcrebain 
molas  iiiiqui,  ct  dc  dciitibus  illius  aufcrebam  [»raj- 
dain.  Diccbamque  :  lii  nidulo  mco  moriar,  et  sicut 
paluia  multiplicabo  dics.  Hadi.\  mea  a[ierla  est 
secus  aqiias,  et  ros  morabitur  in  messionc  mea. 
Gloria  mca  seiii|)er  iiiiiovabitur,  ct  arcus  meus  in 
maiiu  inca  instaiirabitiir.  Qni  nn!  aiulicbaut,  c.\[)cc- 
tabaiit  scntcntiaui,  ct  inlcnli  taccbant  ad  cousilium 
ineiim.  Yerbis  meis  addcre  nihil  audebaiit,  ct  sn(icr 
illos  stillabat  eloqnium  mcniii.  Exiicctabant  me 
sicut  [iluviam,  ct  os  suuin  a|icricbaiit  qnasi  ad 
iinbrcm  scrotiiuim.  Si  qnandd  rcs[i()ndebain  ad 
eos,  non  credebant,  ct  hi.x  vultus  mei  non  cadcbat 
iu  tcrram.  Si  vohiisseiu  ire  iid  eos,  sedebam  [)ri- 
mus,  cuniqni!  scdcrcni  qna>i  cx  circniiir^tante 
exercitn,  craiii  taiijcn  iiKiTciitiiim  coiisolator. 

Quia  Joi)  in  pra'missis  verbis  iii  uiiivcr- 
sali  osttMiderat  rationtMU,  o.\  (|iia  fviden- 
ter  appart;!,  non  esse  eontra  diviiiain  jiis- 
titiam,  tjuod  inali  [)rosptM'antiit ,  v[  \n>u\ 
iiitcrdiini  iii  Iidc  inuiido  liMiiporali  |)rt)s- 
peritiilc  ciiKMil,  (|iiii)us  oonceduiitiir  niii 
jora,  sciUcet  spirilalia  boiia,  iiiiiiiircstiit 
iif)C  iii  siiipso,  (luiisi  iii  (^X('m|)lo,  iiilcii- 
dens  coniiu  (diifuliirc  sciilciiliiiui  cliiini 
quautum  ad  lioc  qnod  usserobanl,  ciim 
pio     pcccilo    ,i(l\fisili»tes    passum.    El 


primo  commemorat  prosperitatem  praete- 
ritam   qua   virluose  utebatiir  ;  et  deindo 
magnitudiiicm  adversitiitis  iii  (|iiiim  iiici- 
deral,  ct  ad  ullimum  niiiHi[)licilcr  siiam 
iniioct!nliain  demoiistrat.  Dittiir  iiulem  in- 
telligi,  (juod  sicut  posttjiiam  satisfecerat 
verbis  Baldad,  Sophar  lacente,  processerit 
ad   suiim   propositum   osteiidendiim,   ita 
etiam   maiiifesliilo   [jioposito,    c.\pcctiivit 
si  arKjuis   aliorum   loiiucretur.  Omnibiis 
autem  tacenlibiis,  ipse  iteriito  serniuiiera 
resumpsit ;    uude   dicit,    Addidit   quoqut 
Job^  asauniois parobolani  suam,  quia  sci- 
licet  mclaphorice  locuturus  erat ;  Et  dixit, 
Quis  nii/ti  tribuat  ?  ({woiX  jionitiir  ad  desi- 
derium   tlesign<induin,    niiigis   (juam   ad 
petilionein    foriniuidmn.    l't    sini    ju.rta 
nicnses  /jrtsfi/ios,  idcst  ut  in  [)ros[icril.ite 
vivam  sicut  olim.  Kl  qui  Iianc  prt)sperita- 
tem  non  fortuna'  netjue  suis  viribus,  sed 
divint)   attribucbiit    aiixilio,    sulidit  :    .*?<*- 
cunduni  dics  quibus  Deus  custodiebat  me, 
protcgcndo    sciliccl     coiitrii    iidvcrsji,    t»t 
etiiuii  [iroinovciido  diii^cbiit   iid  boim,  iii 
(juibusdiini  ijirKJcm  [^roccdctido  iul  bont)S 
etrectus  etiain  siijiiii  ineain  intentiontMn  ; 
ct  lioc  est  (jiiod  tlicil  :  Quandi»  spleiuiflutt 
i  cerna   ejus,  scilict^l  [utividciiliij   ijisius, 
Su/icr  cajntt  memn,  idesl  nuMiliMU  mciim, 
tliiigcus   in    miiltii    bona,    ad  (jiiic  iikmih 
mcii  non  iittiiigcb.il  ;  iii  (juibu.Mliun  vcro 
dirigcbiilur  ii  Deo,  (jiiasi  ab  eo  instriiclus 
i\{'  iis  (jiiir  criuit  iigciitlii  ;  uiiiic  stibdit  : 
Et  tul  lunwn  cjus,  iih«st  iul  insiructioneni 
i[)sius,    ambu/abam,    idest    |)rocedebam, 
in  fcnebris,  idt»st  iii  diibiis.  l.\  ul  non  at- 
liibiiiiliir  lioc  niiMilo  jusliliii»  |)r.i'ct>don 
lis,  subjiingil,  Suut  /ui  in  dirbiis  ndo/fx- 
rruti.v  nie.v  :  ([uaudo  scilicel  atiliuc   noii 
potucrain   taiitam  prosporitatem   prome 


156 


iN  jon 


rcri.  Doindo  sorialini  p\p(niit  boiin  st;ifns 
pr;i'li'rili  :  ct  incipit  «luasi  ;i  priiicipin  ;i 
fainili;irit;ito  divinii,  qn;)in  in  nriilioiK^  et 
contonipl;ili(>nc  pcrci[)i('l);it  :  (Jinnido  se- 
creto  Dens  en/t  iii  tfilirnuiriilo  fnro,  idcst 
Dei  pra-scntiam  S(Miliclt;ini,  dnni  sccrolo 
in  t;il)(M'!i;iciil<t  mco  or;ih;ini  ct  tncdit;ili;ir, 
(]nod  pcrlincl  nd  C(t[itcni[tl;itioiieni.  (^)n;in- 
tiim  vcro  ;id  actioiKMii  siii)dit  :  Qiunido 
erat  Oi/uii/iotens  mecum,  (jnasl  scilicet 
miliicooporjins  nd  hoiKjnf^ciidnm.  Dcindc 
dcscrihit  prospiMMlatcm  su;im  ex  p;irfo 
prolis,  ciim  siihdit,  ///  circnifii  meo  jjiirri 
mei  :  ;idolcsconlis  onim  pntris  liiios  pno- 
ros  cssc?  (tporlol.  ril(Miiis  ;intcm  procedit 
ad  nninonfiam  reruni  (|u;e  pertinent  nd 
usum  vita\  cum  suhdit  :  Quamio  lava- 
bam  pedes  rneos  hiitijro  :  npud  <inti(juos 
enim  diviti;e  pra^cipue  in  pecudibiis 
rrant  ;  a  (luibus  proptor  lioc,  socundnm 
Aii.i^uslinnm,  pccuiiia  nomiii;itiir  :  iiitor 
fructiis  autcm  p(!cudum  pretiosius  vidc- 
tur  esse  butyrum,  f]uod  cst  lactis  pin- 
gucdo  :  cujus  affliienfiam  parabolicc  de- 
sij^Mint  per  pedum  loti(tncm,  piita  si  nli- 
quis  diccret,  faiitum  sibi  abiHidarc  ali- 
quom  pretiosnm  lifjuorem,  usfjuo  ad  pc- 
dum  lofioucm  ;  et  sicut  hutyrum  videtur 
esse  pretiosius  intcr  friictus  animalium, 
ita  etiam  oleum  iufer  frnctus  terrnrum. 
Solent  autem  oliva?  opfimum  oleum  lia- 
bcntes,  in  locis  hpidosis  et  arenosis  csse, 
uiido  subdit  :  Et petra  fundebat  mihi  ri- 
vos  olei  :  per  (juod  ;ihundanfiam  desig- 
naf  et  frnctus  bonitatem.  Deiude  exponit 
magnitudinem  pristina^  gloriae,  cum  sub- 
dit,  Quando procedrbam  ad portam  civita- 
tis  :  per  quod  dat  intelligere,  se  habuisse 
aiictoritatem  judicandi,  quia  apud  anti- 
quos  jiidicin  cxercebantur  in  portis  .  et 
iit  ostend(M'et  sc  non  fiiissi^  quasi  nuum 
ex  pedancis  judicibus,  snbdit  :  Et  in pla- 
tea  jiarahant  cathedram  mihi,  ut  per  hoc 
osteiidatiir  singulnris  dignitntis  fuissc. 
Ostondit  autem  conseqiicntcr  autorifafem 
sui  judicii  ;  primo  (jnidem  per  signum  ac- 
CP[itnm  ox  parte  juviMiiim,  ciim  dicit,  Vi- 
debnnt  me  juvenrs^  qui  scilicot  soloiit  osse 
ad  pcccata  proclives,  et  ahsrondeban/ur, 
quasi  scilicet  mouni  jndicium  formidan- 
tes.  Secundo  qnantum  ad  senes,  cnmsub- 


dit,  Et  senrs  nssurfjentes  stnbant,  (juia 
scilicet  mc(t  judicio  snhjecti  ;  li;ihcbi>i 
(Miim  ;incforil;it(Mn  non  .solnm  ad  jndican- 
dumjnveueSjSedctinmKenes.Tertioquan- 
tumad  ci^itnlnm  rcctores,  quiejus  judicio 
rovcrcntiam  exhibol);int ,  jtrinio  (jiiidom 
quanliimad  hoc(iuod  vcrh;iiiicli()at;idimit- 
tchnnt  dnm  ilh;  lo(jni  volehnt  ;  nude  dicit  : 
Pri)icij)es  rrssabnut  liKjui.  Socundo,  quia 
eoloquento,  ipsiim  infcrrumperc  non  au- 
debanf:  undesnhdit:  Et  dijitumsujierpone- 
hantorisuo.  TcvWa'  quautumad  ducesbel- 
lorum,  (jui  sohMit  aiid;icioresesscef  promp- 
tioros  nd  loquondiim,  (jui  fnmoncornra  eo 
presumptuoseet  tumultiiose  loquinon  au- 
dcbiiiit ;  unde  subdit  :  Vocem  suam  cohi- 
hebant  duces,  scilicet  [jlane  et  bumiliter 
loqucndo  ;  et  qunndoque  infantum  .stupe- 
bant,  quod  loqni  pouitus  non  auderent ; 
undo  siibdit :  Et  limjua  eorum  (jutturi  suo 
adJixrebat,  (juasi  loqni  noii  v;ilerout.  Et 
quia  solont  homiiies  tam  rigida»  auctori- 
tatis  a  populo  pofius  timcri  quam  amari, 
ostcndit  se  populo  nmabilom  fuisse  :  quia 
ad  magnaiiimum  pcrfinet,  ut  apud  mag- 
nos  aucforitatem  servet,  et  tamen  mino- 
ribus  condcscendat ;  uiide  subdit  :  Auris 
audiens^  scilicct  ab  aliis  recitari,  scilicct 
meam^  gloriam,  vcl  moa  judicia  non 
odicbnt  noc  iuvidebat.  Sed  heatificahat 
nu\  idest  benfnm  mie  reputnbaf,  et  beati- 
tudinem  mihi  optabat ;  et  boc  pertinet 
ad  ahsentes.  Ounntum  nutem  ad  pra^sen 
tes  subdil  ;  Et  ociilus  videfis,  scilicet 
meam  gloriam  ct  judicia  :  Testimotiium, 
scilicet  dc  virtiite,  reddehat  ffiihi,  scilicet 
apud  alios  :  et  hoc  propter  opera  miseri- 
cordia"  qua  exerccbam  :  et  hoc  primo 
ostendit  qunutum  nd  paupercs ;  unde 
subdit  :  Eo  rjuod  libcrassnfi,  scilicet  de 
manii  opprimontis,  pnuprrrfn  vocifrran- 
trffi.  idest  conqiierenfom.  Secundo  quan- 
tum  ad  pupillos  ;  unde  siihdit  :  Et  piipil- 
lum  cui  fion  crat  adjutor,  scilicet  amisso 
pafrc,  Terfio  quantnm  nd  homines  in 
periculis  oxistentos  :  iiiido  subdit  :  Brnr- 
dirfin  perifuri  siiprr  mr  veniebat,  idest 
illo  qui  in  pericnlis  orat,  per  mo  ndjnfus, 
mihi  heuodicebnt.  Qnarto  (junnfum  nd  vi- 
duas ;  unde  subdit  :  Et  cor  viduas  consola- 
tus  sfim,  qu»  scilicct  solntinm  viri  nmise- 


'  Al.  :  <(  c]n,Trto. 


2  Al.  iIp  e«t.  :  meam.  » 


CAPUT  X\I\ 


ir,- 


rat.  Non  aulem  sic  iii  jiidicio  aliqiiil)us 
misereudum,  quod  justitia  reliuquutur  ; 
unde  subdit  :  Justitia  indutus  sum,  idcst 
uudique  in  processibus  meis  juslitia  ;ip- 
paruit  :  vostimento  enim  homo  undiquc 
circumdatur.  Kt  ut  ostcndat  sc  nou  csse 
coaclum  sed  voluntale  fecisse  justiti;im, 
subdit  :  Et  vestivi  me,  quasi  propria 
sponte  justiti;im,  sicut  vestimcnto,  scilicot 
undique  protegcns  et  ornans.  Sicut  autem 
in  concertationc  bellorum  victoribus  d;i- 
tur  corona  ;  ita  etiam  ct  judcx,  cum  pcr 
judicium  suum  justitia?  victoriam  Iribuil, 
coronam  mcrctur  :  undc  subdit  :  Et  dia- 
demate  judicio  meo  ;  ac  si  dicat,  indulus 
sum  judicio  meo  sicut  di;ulcmatc.  Et  ut 
ostendat,  qualiter  simul  cum  juslilia  po- 
tuerit  miscricordiam  conservare,  subdit  : 
Oculus  fui  caeco,  idcst  instru.xi  simpliccs, 
qualiter  in  negotiis  suis  procedcreut,  ne 
per  ignorantiam  dctrimentum  patercn- 
tur.  Et  quia  nou  solum  iguonintibus  da- 
bat  consilinm,  sed  cfiam  impoteulibus 
pra^bebat  auxilium,  subdit  :  Et  pes  clau- 
do,  idest  illi,  qui  non  poterat  proccdcre 
in  suo  negolio,  auxilium^lodi  ut  possct 
proccderc  :  tucbatur  etiam  illos  qui  tu- 
tela  carebant ;  undesubdit  :  Pater  eram 
paiiperum,  scilicet  eos  protegeudo  ct  fo- 
vendo.  Contingit  autem  quaudoque,  quod 
simplices  et  impotcntcs  ct  pauperes  ali- 
qui  per  fraudulonliam  calumniosc  l;ui- 
daulur  :  sed  contr;i  lioc  adhil)cl);it  dili- 
gcutem  solicitudin(^m,  ut  calumuiosos 
processus  malignorum  oxcludorct ;  undc 
subdit  :  Et  causam  quam  nesciebam,  dili- 
gentissime  investif/aham,  no  scilicet  ali- 
quid  fr;nidis  ibi  lalerct.  Quid;im  vcro  pcr 
violouti;im  p;iupercs  opprimiiut,  cos  (juo- 
dauiinodo  [)or  r;ipinam  dogluticntos  : 
quorum  violoutiam  Job  i)cr  su;im  polon- 
tiam  dostrucbat  :  uudc  siibdit  :  Conterc- 
bam  molas  iniqui,  idost  dcslruobam  vio- 
leuliio  r;ip;u'it;iloui,  no  scillcet  posset 
ultcriiis  i;iporo  :  Et  de  de/ifibus  illiusau- 
ferebam  pnvdam,  (pii;i  scilicol  oos  rosli- 
tuorc^  cogcb;iui  toliiiii  id  (|iiod  j;im  acco- 
poraut  pcr  r;i[)iu;iui.  E\  [)r;oiuissis  ;iulom 
l)onis  op(!ribiis  coiilidobiil  ([iiod  ojiis 
pVosperilas  pcrduriinH  :  cujiis  coiitinua- 
lioucin  jiriino  (hvscribil,  (|ii;iiiluiu  ;id  [uo- 
pri;un  [lorsoiuim  ;  iind(!  subdit  :  Diccbani- 
que,  In  nidiilu  ineo  moriar,  idcst  .spora- 


bam  propter  praecedentia  merita,  quud 
in  (juiefo  domus  mew  raoriturus  essom, 
non  cxul  a  doino,  non  eti;ini  domo  mea 
portiirbiita  :  nec  tamen  crcdebat  se  tom- 
postiv;i  morto  pra'Occupari  ;  iinde  siibdit  : 
Et  sicut  pulma,  qua^  scilicet  diulissime 
vivit,  muUiplicabo  dies,  scilicet  per  vitae 
lougiliidiuom.  Secundo  describit  conti- 
nuitatem  prosperitatis  quautum  ad  divi- 
tias,  quaruin  augmcntum  describit,  sub- 
dous  :  Radix  mea  aperta  est  socus  aquas  : 
;irl)orcs  cnim  ([u;o  sccus  aqiias  radices 
h;ibcnf,  soliMit  ;ibuud;ire  fructibus.  L'nde. 
pcr  hoc  desiguat  femporalium  fructuum 
miiltiplicationem.  Contingil  autcm  quan- 
doquo  (juod  fructus  aliciijiis  hominismul- 
ti[)li(antur,  sed  proptor  ali([ua  iinpodi- 
mciita  supervouiontia  oos  colligorc  iiou 
possunt ;  undo  ;id  lioc  excludondnm  sub- 
dit  :  Et  ros  morabitur  in  tyiissione  nifia. 
Contingit  enim  in  torris  calidis,  ([iiod 
proptcr  vohomentiam  a^stus,  mo.ssores  iu 
agro  consisfere  nou  possunt  ad  meton- 
dum ;  scd  nubos  roiis  eis  refrigerium 
pr;ost;it ,  ut  ;id  mof(,'iidum  uon  impe- 
diautiir,  sociiudum  illud  Isa.  xviu.  l  : 
Siciit  nubes  roris  in  '  diebus  messis. 
Tertio  doscribit  [)iocessus  confinuif;itom 
quantum  ad  gloriam,  ciiin  siibdit  : 
Gloria  mea  semjjcr  innovabitur,  sci- 
licot  por  bona  opora,  qua'  mulfiplicare 
[)ro[)()iiol);it.  Qiiiirlo  ([luintiim  ;id  conti- 
nii;iliononi[)otonlia':subilil:  Et  arcus  meus 
i/i  i/ia/iu  /nea  i/istaurabitur  :  por  arcuin 
cuim  polcnfia  dosigualiir  :  liilibus  enini 
armis  m;ixinie  orionlalos  utiiiiliir  ;id 
bolla.  Sic  igiliir  iu  [)ia'inissis  describit  ol 
sovoriliilom,  ot  misoricordiam ,  t[uaiu 
oxhibobiil  in  jiidiciindo  ;  niinc  iiiifoni  for- 
fio  oslondit  ([iiomodo  oliani  s;i[iicnlia 
utobiiliir;  ot  [»riino  ([iiidoin  iii  judiciis  : 
ot  (|ii;intniii  iul  lioc  dicit,  Qni  nw  audic- 
ba/it,  scilicol  moo  judicio  siibjcifi,  espcc- 
laba/it  srntr/itia/n  nira//i^  scilicot  credon- 
fosoliiiuisoidi([niil  siqiionfissiiuiiinauiliro. 
Qiiiinluiu  voro  ;iil  coiisili;i  siibdit  ;  /•.'/  in- 
fc/ifi  farrbft/if  ad  ransdiitm  inntin^  scilioet 
ox[)ocf;iulis  i[»siini,  ot  ;ivitlo  aiidimilos; 
of  [)osti|Uiim  tonsilium  dotlcram,  orant 
eo  ctuilonli  ;  uiidc  siibilit  ;  Vcrbis  ineii 
aililere  /lil audtdmnt,  [)ro[)lor  .stiljorl  ni;ig- 
iiiini  sii[)ionfi;ini.  i[u.ini  in  uu'  fxisfima- 
baul  ;    ol   noii    soliiui    Uruium    lcnobanl 


'  in  die 


458 


IN  JOB 


iu«MMH  t'(»iisiliim),  sod  oti.iin  iii  r«>  «Mui^t»- 
lahaiittir,  i)«M"«i|ii«Mitos  illiid  «'ss«'  «»flicax 
ail  siiiiin  i)r«)i)«)sitiiin  «■<)iisiM|ii«MiiiiMn  ; 
unde  siil)«lit  :  Sujtrr  illns  slilhibnt  vliHjnium 
meum,  i«lost  ad  in«)(iiMn  stillanMn  oos  re- 
frigerabat.  Oiiia  if;:itiir  jain  dix«M'at  «[iialis 
erat  in  «M)i)siliis  ot  in  jinliciis,  oonsoijiion- 
ler  ostiMidit  «iiialis  «M'at  in  (M)inmniii  ho- 
inimiin  cM)nvorsatioiio.  Kt  primo  ostendif, 
quod  orat  gialiosiis  :  ijiiia  onm  erat  ah- 
sens,  ojns  pra-.sontia  (losi«lerahatnr ;  nn«le 
dtoit  :  Ejitortahont  mc  sicnt phwiam,  p«M' 
quam  srilioet  homines  refrigerantnr  : 
(jiiandt»  autom  orat  pra'sons,  ex  ojns  as- 
j)0<tn  ot  sormonihiis  oonsolahantni'  : 
iin«io  suhdit  :  Kt  iis  suiim,  idest  sunm 
animnm  aperiebant,  scilioct  versiis  me, 
ut  oonsolationom  reciperent  ;  et  hoc  est 
qnod  snhdit :  Quasi  ad  imhrem  serotininn 
qui  scilicot  rofrigeriiim  pra^stat  post  ips- 
tnm  diei.  Secundo  ostendit,  quod  erat  in 


(M>iivorsati<»no  in(»«l(M"alns  :  m»(juc  onim 
dissolvohatiir  gaii«li«)  :  iinih;  dicit  :  .S'i 
ijuainlo  riilcham  ail  cos,  scili(M.'t  alifjuam 
magnam  hotiliam  ostcndens,  nnn  rrede- 
hant,  scilioet  me  esse  risihns  dcditum. 
Similiter  etiam  non  erat  per  tristiliam  dc- 
prossus  ;  unde  siihdit  :  Et  lux  rultus  mei 
iion  cadchat  in  terram  :  soleiit  oiiim  lio- 
minos  nKvrore  doprossi,  ociilosad  toriam 
demi.ssos '  hahon;.  Tertio  ostendit,  qiiod 
non  erat  immoderatus  circa  houores  : 
quia  soilicot  noque  eos  cupiehat ;  unde 
suhdit  :  Si  voliiissem  ire  ad  eos,  quod  ta- 
mon  noii  de  facili  faciebat,  sedeham  pri- 
miis,  scilicot  apud  eos  in  hoiiore  existens: 
nequo  tamon  erat  in  honorihus  fastuo- 
sus ;  unde  siihdit  :  Ciimfpie  sederem, 
quasi  rex  cii^cumstante  exercitu,  omnibus 
scilicet  me  hinc  inde  admirantibus,  eram 
tamen  moErentium  consolatcn- ,  quasi  non 
despiciens  eos. 


C  A  P  U  T    T  R  I  G  E  S  I  M  U  M 


LECTIO    I 


Nunc  autein  «jerident  n)e  jnniores  tempore,  quo- 
runj  nou  diguiiijar  patres  ponere  cuin  canibus 
gregis  mei.  Quorum  virtus  mauuuni  mihi  eral  pro 
uiliilo,  et  vita  ipsa  pntabantur  indijfni.  Egestate  et 
fame  steriles  ;  qui  rodebant  in  soliludiiie  squalen- 
tes  calamitale  el  miseria.  Kt  n^audebant  herbas,  et 
arborum  cortices,  et  radix  juniperoruni  erat  cibus 
eorum.  Qui  de  convaliibus  ista  r.ipientes,  cnm 
singula  repcrissent,  ad  ea  cuni  clamore  currebant. 
In  deserii?  habitabaut  torrenlium,  et  in  cavernis 
terrae,  vel  super  glaream.  Qui  inter  hujuscemodi 
laetabantur,  et  esse  sub  sentibus  delicias  coinputa- 
bant.  Filii  stultorum  et  ignobilium,  et  in  torra 
peuitus  non  parentes.  Nunc  aulem  iu  eorum  can- 
ticum  versus  sum,  et  factus  sum  eis  in  prover- 
bium.  Abominautur  me,  et  longe  fngiunt  a  me,  et 
faciem  meam  conspuere  non  verentur.  IMiaretram 
enin)  suam  apernit,  et  afllixit  me,  el  fra?num  po- 
suit  in  os  meum.  Ad  dexleram  orienlis  calamilatis 
mete  illico  surie.\erunt,  pedes  ineos  subverlernnt, 
oppresserunl  quasi  fluclibus  scmitis  suis.  Dissipa- 
^ernut  ilinera  inea,  insidiati  sunt  miiii,  et  pr.-Eva- 
luerunt,  et  non  fuit  qui  ferret  auxiliuin.  Quasi  ruplo 
muro  et  aperla  janua  irruerunt  super  me,  et  ad 
mea?  miserias  devoluti  sunt.  Redactus  sum  in 
nihilum  ;  abslulisti  quasi  ventus  desiderium  inenm, 
et  velul  uubes  pertransiit  salus  mea.  Nunc  autein 
in  mcmetipso  marcescit  animu  mea,  et  possident 
me    died    afflictionis.  Nocte    os    meum    perforatur 


doloribus  ;  et  qui  me  comedunt,  non  dormiunl.  In 
mullitudine  eornm  consuniitur  veslimentum  meum: 
et  quasi  capitio  tunica»  succinxcruut  ine.  Compara- 
tus  snm  luto,  et  assiuiilatus  sum  favillre  et  cineri. 
Clamo  ad  te,  et  uou  exaudis  me  :  sto,  el  non  res- 
picis  me.  Mutatus  es  mihi  in  crudelem  :  et  ia 
duritia  manus  tuae  adversaris  mihi.  Elevasti  me,  et 
quasi  super  ventum  ponens  elisisti  me  valide.  Scio, 
qui.i  luorti  trades  ine,  ubi  constiluta  est  donius 
omni  viventi.  Verumtamen  non  ad  consumptionem 
eoruin  emiltis  manum  tuam  :  el  si  corruerint,  ipse 
salvabis.  Flebam  quondam  super  eo  qui  afllictus 
erat,  et  compaliebatur  anima  mea  pauperi.  E.xpe- 
ctaham  bona,  et  veuerunt  mihi  mala  :  prajstolabar 
luccm,  et  eruperunt  tenebrre.  Interiora  mea  effer- 
buerunl  absque  ulla  requie,  praeveneruut  ine  dies 
afflicliouis.  Mcjerciis  incedebam  sine  furore,  consur- 
gen?  in  turba  clainabam.  Fraler  siii  draconum.  et 
socius  struthionum.  Cutis  mea  denigrata  est  super 
me,  et  ossa  mca  aruernnt  priE  caumate.  Versa  est 
in  luclum  cilhara  mca,  et  organum  ineum  in  vo- 
cem  flentium. 

Postquam  enumeraverat  multa  ad 
prosperitatem  pertinentia,  quffi  in  tem- 
pore  pra^ccdenti  habuorat ;  hic  enumerat 
adversitates    quas    nnnc    patiebatur;  et 


*  Al.  :  «  demersos. 


CAPUT  XXX 


4;i9 


priiTio  quidem  coutra  gloriam  el  revereii- 
tiam  prislinam,  ostendil  se   in   pra;senti 
contemptui  lialjeri.  Tanto  uutem  aiiquis 
gravatur    super     alicujus    contemplum, 
quantum  luerit  persona  contemnenlis  ab- 
jectior  :   unde  et  ostendit,   eos  a  quibus 
contemnebatur,  esse  abjectos,  multiplici- 
ter :  primo    quidem  ex  tempore  ;   unde 
dicit,  Nunc  aiitem  derrident  me  jimiores 
tempore,  contra  id  quod  supra    dixerat, 
Videbant  me  juvenes,  et  abscondebantur^ 
et  senes  assurgentes  stabant.   Secundo  ex 
ignobilitate,  cum    subdit,    Quorum  non 
diynabar  patres  ponere  cum  canibus  <jre- 
gis  mei^  idest  non  reputabam  eos  dignos, 
ut  eos  assumerem   ad  ministeria  domus 
meae,  quantumcnnKjue   infima,   pula  ad 
custodiam  canum ;  quod  per   oppositum 
respondet  ei  quod  supra  dixerat,  Princi- 
pes  cessabant  loqui.  Tertio  quautum  ad 
modicitatem  potentiai ;  unde  subdlt,  Quo- 
rum^  scilicet  deridentium,  vel  etiam  pa- 
trum   ipsorum,   quorum  virtus  manuum 
mihi  erat  pro  mihilo^  idest  omnem  co- 
rum  potentiam  quasi  nibilum  parvipen- 
debam  ;  et  boc  per  oppositum  respondet 
ei  quod  supra  dixerat,  Vocem  suam  cohi- 
bebant  duces.  Quarto  quantum  ad  inbo- 
nestatem  :  unde  subdit,  Et  vita  ipsa  pu- 
tabantur  indiqni.,  scilicet   propter  multi- 
tudinem    gravium    peccatorum  :   et  hoc 
per  oppositum  respondet   ei   ijuod  supra 
dixerat,  Auris  audiens    bcatificabat    nie 
etc.    Quinto   quantum  ad   paupcrtatem  ; 
unde  subdit,  Egestate,  scilicet  (luantum 
ad   rerum   defectum,  et  fanu\  quanlum 
ad  afllictionem  inde  consequentem  :  Ste- 
riles^  idest  fructilicare  non  valentes,  con- 
tra  id    (juod   supra  de   so   dixeraf,  Petra 
fundcbat  mihi  rivos  olei.  Sexto  quantum 
ad  gravem  vitam   (juam  duieb;uit;  imde 
subdit,   Qiii  rodcbant  in   solitudinr,  i(h;st 
grossis  cibis  ut(;bantiir,  (juos  iu  desertis 
(jua'rebanl,  puta  giandilms,  ,iut  aiiis  iui- 
jusmodi,  (!o  (juod  fructus  agoiiiui  non  lia- 
bebaut    j)ra!   egiislalc  ;  (^l  liujiismodi   vic- 
tus  eHeclus  oslendil,  sulxlcns,    Sqttalcn- 
tes,  idest    (lelurj)ati :    ('altintitatr,    (pian- 
tum  ad  afllictioncm  j)roj)rii  corjxtris;  Et 
miseria,   (juanluiu   ad    adviJrsilatcs  (>xte- 
riores.  Exponit  aut(un  conse^juenler  (juid 
rodebant,  cum  siibdil,  Et  niandrbanf  hrr- 
bas,  scilicet  agrestes  et  crudas,  rt  arbo- 


ruui   cortices^  et  radix  juniperorum  erat 
cibus  eorum,  in  quibus  grossitiem  et  vili- 
tatem  cibi  ipsorum  demonstrat.  Ostendit 
autem  consequcnter,  quod  nec  in  hujus- 
modi  tam  vilibus  cibis  abundabant,  os- 
lendens  quod  bujusmodi   cibos   acquire- 
bant  etiam  laboriose:  quod   signat,  cum 
dicit:  Qui  de  convaUibm  ista  rapientes^ 
idest  cum  magiia  diflicultate   accipientes 
propter  ascensum  et  descensum,    et   in 
parva   (juantitate:   quod   sigiiat,  cum  di- 
cit,  Cinn  sintjula  rtperisscnt ;  e\  ciim  (jiia- 
dam  contentione  :  quod  signat,  cum  dicit, 
Ad  ea  cum  clamore  currebant,  ut  scilicet 
unus  alium   prceveniret:    et   omnia    ista 
per  oppositum  respondent  ei  qu6d  supra 
dixerat,  Lavabani   pedes    meos    buttjro, 
Sej)timo  ostendit  eorum  abjectionem  ex 
parte    babilalionis,   (juia    scilicet    domos 
non  habebant  ad   manendum :   quod  si- 
gnat,  subdens,    In    desertis     habitabatit 
torrentium^    idest  in     alveis    torrentium 
desiccatis :    in  quibus  se   protegebant    a 
calorc :    Et    in    cavernis    terrx,    scilicet 
proplcr  iimbram,  vcl  super  (jlarea))i,  sci- 
licet  jjropter  relVigcrium   aijua'    viciuie^ 
vcl  propler    moHitiem    areua'  ;  et    boc 
etiam  eis  jucundum  videbatur,   (juaudo 
talia  loca   invenire  poteranl   ad   manen- 
dum;  uiido  subdit,  Qui  i)iter  hujusniodi 
dclectabantur ,    quasi   etiam  talium  loco- 
rum    coj)iam    ni'n    babentes :  ct   si   ali- 
quando    coulingeret    (juod    commodiora 
loca  invenirent,  hoc  (juasi  deliciosum  re- 
putabant ;  uiidc  subdit,  Et  esse  sub  senti- 
bi/s,  idest  sub  umbra  parvorum  arborum, 
driicias  co))iputaba)it,    (jiiia   scilicel  talis 
lociis    erat    commodior     ad    maucudiim 
(jiiam  j)ra'missa.  Iloc  autcm  \  idctur  les- 
poiulcrc  jicr  ojijiobitum  ad  id  (jiiod  siij)rtt 
dixcrat :  ///  )iidulo  tnen  /noriar.  Enume- 
ralis  aiitciu  jicr  siiif;:ula  miscriis   o«>rum, 
(juasi   cj)iIogan(l(>    colligit    (jiiod    dicttim 
cst,     subdcns:   hi/ii     stnllorutn,     scilicot 
nu'nl«',  el  i'j)t<tbiliu))i,  scilicct    ,u'ciicrc.  et 
i)i  terra  pcttitus  tnui  paroitrs,  ido.st  iiiilla 
diguitate  vcl     k''"'''     coiisj)icui.    (lonsc- 
(|U('iit(>r  cxjxuiit   (juid  ab  cis  iiaticbutur; 
cl    juiiiio   (juidciii    ostiMidit.  (juod  al)   cis 
irridcbahir  oro,  ct  iii  ludis:  (juod   signat 
ciim  dicit.  Xunr  i)i  roruttt   canticutti  vrr- 
sns  sntn,  (piia  scilicot  do  oo    facicl»ant  ir- 
risorias  cantilcnas:  ot   quantum  ad  hoc 


100 


IN  Jnn 


siiltilil  :  Kt  fdcliis  siim  cis  in  proverliiion, 
i|iiia  sfiliccl  iii  foiniiniiii  (|ii;isi  provrr- 
hiis  iilrltantiir  iiirni  tiiniis  .lol),  iii(iii(-en- 
tes  ciiiu  iii  r\<>in|iliiin  ('ii1|m'  ct  inisi^ri;». 
SeiMiiulo  ostiMiilit,  (iiioinodu  coiitoiiino- 
hat  eiim  conlo  siio;  iiikIc  siihdit,  Ahn- 
minnhntitnr  inc,  scilicet  qiiasi  viloni  ct 
iiiinnindiiin.  Tcilio  osfciulil  (inoinodo 
coiitcnHichai-il  ciim  facto  :  prinio  «inidcni, 
iiKluanlnni  cjus  pra-sciitiani  lioirohaut ; 
nnde  suhdit  :  /s/  /onf/e  fnijiunt  a  nu\ 
coiitra  id  (juod  siipra  dixcrat,  expectabnnt 
me  sicnt  jtluvinni.  Socundo  vcro,  in(|iian- 
tnm  ci  injurias  irrogabaut;  uudcsulnlit: 
Et  /ncieni  nwn/n  conapncre  non  vercntnr, 
sc41iccl  iu  sif,Miuin  contumelia'  et  despec- 
tns.  Ne  putarctur  propter  ali(]uam  cul- 
pam  commissam  in  despectnm  vcuisse, 
ostendit  causam  pni^dicti  contcmplus  cx 
parte  divina»  percussioimis,  ostcndcns 
primo  fiuidom  sc  divinitus  afflictiim, 
cum  dicit :  Plinretram  enini  suam  ape- 
ruit,  et  affli.rit  me.  Dc  pharctra  sagitla^ 
extrahuutur,  (}uihus  ali(iui  utuntur  ad 
percutieudiim.  Per  sagittas  autem  intel- 
liguntur  divina  (lagclla,  secundum  quod 
supra,  VI,  dixcrat :  Sayittai  Domini  in  me 
sunt,  qnarum  indiynatio  ebibit  spiritum 
meum.  Pharetra  ergo  Dei  est  divina  dis- 
positio,  ex  qua  hominibus  advcrsilates 
provcniunt ;  quam  apertam  esse  dicit 
propter  abundantiam  adversitatum,  ex 
(|uibus  non  solum  exterius,  sed  ctiam  in- 
terius  se  afflictum  dicit.  Secuudo  asscrit 
se  impcditum  a  Dco,  ne  saltcm  verbo 
suas  injurias  rcpcUere  possit ;  unde  sub- 
dit :  Et  frxnnm  posuit  in  os  meum,  quia 
scilicet  per  flagella  divina  sibi  aufereba- 
tur  fiducia  respondcndi,  cum  alii  cx  ipsis 
fiagellis  argiimeuta  sumcreut  contra 
eum.  Ostendil  antem  consequcnter  hu- 
jusmodi  advcrsitates  essc  sibi  a  Deo 
immissas,  ex  eo  quod  pra^tcr  consuetum 
modum  humanarum  adversitatum  adve- 
nerint :  quod  quidem  primo  ostenditur  ex 
loco,  unde  adversitatcs  adveniunt :  solcnt 
eniin  ct  prapcipue  interris  illis  impugna- 
tiones  insurgere  a  partc  septemtriouali, 
in  qna  habitaut  barbarai  uationcs,  et  ho- 
miues  magis  feroces  et  bcDicosi,  secun- 
dura  illud  Hier.  ik  Ab  aquilone pandetur 
umne  malum;  sed  impugnatores  beati 
Job  proveneruut  ex   parte  meridiei,  ubi 


solont  liominos  ininus  bcllicosi  et  foroces 
h.ihilaro.  Diiluin  ost  oniin  siipra,  i|uod 
ojns  adversitas  incepil  a  Saba-is  qiii  liile- 
runt  boves  et  asiuas,  ct  pueros  occido- 
ruiit  ,  iiiide  dicit,  Ad  dr.rternm  orientis^ 
idcst  ex  parte  mcridici,  (juaj  ost  doxtrum 
respeclu  oricutis:  si  quis  euira  se  ad 
oricnt(!m  conv(>rtat,  meridies  crit  oi  ad 
doxlrnm.  CalamHates  mex  illico  snrre.re- 
rii/it,  idcst  slatim,  a  principio  Saba'is  ir- 
1  nonlihus.  Secuudo  ostcndit  suas  adver- 
silates  esse  prajter  communem  inodum, 
(juanlum  ad  multiplicilatem  iinpugnalio- 
nis:  iinpugnatus  cuim  fuit  ctiara  quan- 
tnm  ad  ainissioncm  bouorum,  ex  (|uibus 
lioino  hahet  facultatem  operaudi,  (luie 
pcr  pedes  significatur  ;  undc  subdit ;  Pe- 
des  meos  subverterunt,  idest  omnes  fa- 
cultates  meas  destruxerunt :  et  hoc  fece- 
runt  faciliter;  unde  subdit :  Et  oppresse- 
runt,  scilicct  pedes  meos.  semitis  suis., 
quasi  in  suo  transitu  sinc  aliqua  difficul- 
tate ;  et  cxempluin  addit,  cum  dicit, 
Quasi  fluctibns:  fluctus  cnim  maris  subito 
cooperiuut  tcrram  sivc  navem,  et  totali- 
tcr  cam  absorbent.  Subvcrsis  autcm  pe- 
dibiis  et  facultalibus,  per  cousequcus  se- 
quitur,  quod  ejus  processus  fueriut  impe- 
diti ;  unde  sequitur :  Dissipaverunt  iti- 
nera  mea.,  idest  omncs  processus  ope- 
rum  meorum.  IJlterius  etiam  me  in  per- 
soua  persccuti  sunt,  et  dolose ;  quod  si- 
guat,  cum  subdit,  Insidiati  sunt  mihi,  et 
prcevaluernnt.,  In  hoc  quod  addit,  Et  prae- 
valueinmt  idest  sine  contradictione,  (|nia 
non  fuit  qui  eos  impcdirct  in  hoc  facto  ; 
unde  subdit:  Et  non  fuit  qui  ferret auxi- 
lium.,  scilicot  mihi,  dum  ab  eis  oppri- 
mcrer  :  nec  etiara  qui  eos  impediret  ne 
ad  me  accedercnt ;  unde  subdit :  Quasi 
rupto  muro  et  aperta  janua  irruernnt  su- 
per  me,  idest,  ac  si  nuUum  obstaculum 
fuisset  :  ueque  ex  ipsa  substantia  ne- 
gotii,  quod  significatur  per  murum,  ue- 
queexsollicitudine  humaua,  quod  signi- 
ficatur  pcr  januam.  Ad  me  autcm  tam 
liberc  iutrantcs,  nou  sunt  miscrli ;  unde 
subdit ;  Et  ad  meas  miserias  devoluti 
sunt,  idcst  totaliter  ad  hoc  iiitenderunt, 
nt  me  miscrum  redderent.  Tertio  osten- 
dit  hujusmodi  adversitates  csse  a  Dco 
immissas,  ex  efTeclu  earum,  quia  scilicet 
per  eas    lotalilor  erat    destitutus  ;   uuda 


CAPUT  XXX 


ir,i 


subdit,  Redactus  sum  in  nikilum  :  quod 
dixit,  quia  niliil  ci  de   prislina   piosperi- 
tate  remanserat.  Qua;  (luideni  in   duoijiis 
consislebat :  uno  quideni  modo  in   exte- 
rioribus  rebus,  quae  per  violcntiam   ami- 
serat;  unde  subdit :  Ahstulil  quasi  ventus^ 
scilicet  per  violentiam,  Desiderium  meum 
idest  omne  desiderabile  quod  in  rebus  cx- 
terioribus  habebam.  Alio  modo   consiste- 
bat  cjus  prosperitas    in  ^ahite   propriai 
personae :  et  quantum  ad  boc  subdit,  Et 
vetut  nubes,  idest  subito  ct  totaliter,  per- 
transiit  salus  mea^  sciiicet  meaj  personaj. 
Ablatis  autem  desidcral)ilibus  bouis,  ejus 
anima  in  tristitia  remancbat ;  unde  sub- 
dit,  l^unc  autrm  in  mcmctipso  marccscit 
scilicet  per  trislitiam,  A?mna  mea:  non 
enim  poterat   non  tristari,  fdiis  et  rcbus 
amissis.  Recedente  autem  salutc   corpo- 
rali,  consequens  erat,  ut  cliam  corpora- 
lem  dolorem  sentiret,  ([ui  indie  nec  dabat 
ei  requiem;  unde  subdit,  Et  posssident 
me  clies  afflictionis^  idcst  corporalis  dolo- 
ris :  quo  etiam   in  nocte  aggravabatur ; 
unde  subdit,  Nocte  os  mcum  perforatur 
doloribus;  quasi  dicat :  ita   in  nocte   in- 
crescunt  dolorcsmei,  quod  vidctur  mihi 
quod  pcrveniant  usque  ad  ossium  pcrfo- 
rationem.  Causam  autem  doloris  cx  vul- 
neribus  putrcfactis  fuisse   ostcndit ;  undc 
subdit ,  Et    fpii  me   comcdunt ^   scilicet 
vermes  ex  pulrediuc  vulncrum  generati, 
Non  dormiunt  quia  scilicct   nullam  rc- 
quiem  ei  dabant.  Et  ut  eorum  multitiidi- 
nem  ostendat,  subdit :  In  multiludine  eo- 
rum    consumitur     vcstimcntu/ji    mru?n ; 
quasidicat:Tantaest  vcrmium  niullitudo, 
quod  non  solum  carncni    conicduiit,  scd 
eliam  vcstimcnta  corrodrnt.  Kt  ut  osfcn- 
dat  eosnon  in  una  tautum  parte  corporis 
csse,  scd  quasi  pcr  totuui  for[)iis   usqiio 
ml  caput  dillundi,  subdit,  Et  f/uasi  cajiitio 
tmiicx  succiwrerunt  mc ;  (|uasi  dicai  :  Vviv 
multiliuHnc  non    contiiicnlur  siib   vcla- 
miiic  lif.!:atura'  vcstiiuciiti,  scd    proriiin- 
puut  in  aitcrtiim,  et  circiimdant  colluiu. 
Ex    bujiismodi  aulcm  piciia   ostcndit  sc 
abominabilcm   bominibus  facluiu  ;   iiiuU^ 
subdit,  Comparatus  sum  liilit,  ut  scilicet 
mibi  pra'  multitudiiic   piitrcdinis   cl  vcr- 
miiim   millus   aiipropimiUiii-c   vclit,  sicut 
ncc    luto  :  Et  assimi/atus   siiin  finll.v  ct 
cineri^  idost  dcjeclus  et  conlcmpliii  liabi- 


tus.  Solent  autem  qui  ab  hominibus  des- 
piciuntiir,   auxilium   babere  a   i)eo  ;   sed 
i[)sc   a   Dco    rclinqucbatiir   iu    tcm[)orali 
adversitate:    unde   subdit  :    Clamabo   ad 
^e,  scilicet  continuepetens  liberari  ab  hac 
adversitate,  et  non  exaudies  me,  scilicet 
tam  cito :  Sto,  idest  persevero  in  orando, 
et  non  respicis  me,  scilicet  ab  adversitate 
liberando  ;  ct  ita  si  considcrarcm  tantiim 
tcmporalcm  statum,  repularcm  U)  criide- 
lem  et  duruui  hostem  ;  undc  subdit  :  Mu- 
tatus  es  mi/ii  in  crudelem,  secundum  sci- 
licet  quod  vidctur  ex  exterioribus   nagel- 
lis,  dum  nec  mihi  dcprccaiiti  parcis :  FA 
in  duiiitia   manus   tuie  adcersaris  tni/ii, 
scilicet  gravitcr  mc  affli,i,^cndo.  Et  secun- 
duin  ([iKxl  cx  cxtcrioribiis  a[)paret,  vidc- 
tur  quod   in  maliim  meum  mihi   pristi- 
nam     prospcritatcm    concesseris;    unde 
subdit:  Elcvasti  me,  scilicet  in  tempore 
prosperitatis,  et  cjuasi  super  vcntum   po- 
ncns,   idcst   in    altissimo    stalu  instabili 
tautum  ad  modum  vcnti,  clisisti  mo  va- 
lidc,  idest  gravitcr  rae  hcsisti,  (juasi  do 
alto  in  tcrram  projiciens.  Et  ne  videre- 
tur  hoc  ex  dcsperationc   dcduxisse,  sub- 
dil :  Scio   quod  morti  tradas  /ne;   ([uasi 
dicat :  Non  patior  hoc  quasi  inexcogitata 
scd  scio,  ([uod  adbuc  ad  ultcriorcm  dcfoc- 
tum  dcdiicar,  scilicct  usi[uc  ad  morlem. 
Iloc  aulcm   dicit  se  scire  pro[>tcr  coiidi- 
tioncm  mortalis   vila';unde   subdil :/'/;/' 
constituta   est  donms  otnni    civcnti,  ([uia 
vidolicet  ad  morttun  omiics  liomiiics  tcn- 
dunt,  siciit  bomo  ad  suam  doiuum :  nec 
lauicii  hoiuo  [)cr  morlcm  totalilcr  coiisii- 
luitiir,  (juia  rcmanct  aniiua  imiuortalis; 
undc  subdit :    Viruiutanwn   tm/i  ad  con- 
sutnjilionetn  corutn,  sciliccl  homiuum  vi- 
vcntiiiiu,  cinittis  tnaniini    tuattt^  ul   s<'ili- 
cel  pcr  tiiaiu  polculiam  cos    in   niliilum 
redigas,  ct  si  corrucrint,  sciliccl  pcr  mor- 
lcm,  i/>sc  salrubis,  aniiuas  sciliccl  bcaiill- 
caiiilo:  ct  boc   dc  lua  bcnignilalc  s|»cro, 
([ii;intiiiu»iiiu(|uc  iii   lcin|)oialibus  advcr- 
sus  mibi  cnidclis  cl  diirus   vldcaris.  Ilis 
iLrilur    pra-inissis   dc   prislina     pn»spcri- 
lalc,  ct    siibsccula  advcr>ilati».  qiiasi  siib 
(liiodain    couqicnilio   [<ra'iniss;i  loctdlipit 
dicciis :    ricbiiin   quniidaiti,  scilicol    [tros- 
[xMilatis   tciu|iorc.  suftcr  cn  qui  af/lictus 
rrat,  sccundiiiu  Apostolum  Uom.  xii,  l?i: 
Elcre  cuin  /lcntibus^  cl  coinpaticbiir  dofcc- 


162 


T\  m 


tum  p.ititMililms  ;  (|iio(l  ostfMulit  siilxltMis: 
Et  rotn/ifitir/)f//ur  f/tiinifr  i/iff/  ////>//irri, 
srilicrt  iKni  s.iliiin  iii  airfclii,  scd  ctiam 
iii  edVrtii,  ut  siipra  dixi ;  «'1  pro  liis  ini- 
siM-ironlia'  opiM-ihiis,  E.r/ivrtf/hf/7)/  hn/if/, 
siipra'  prosptM'a  lnijiis  iniindi  socMiiKliiin 
opinioiKMU  amifonim  snoriim  :  Kt  ve/ie- 
runt  mi/ii  //if//f/,  idest  adviMsa  :  per  (|uod 
pat(H  ooriim  s»Mit(Mitiam  esses  lalsam; 
P/rsii)/f///f/r  /i/cr///,  id(?st  ronsolationem 
vel  consirnim  (pio  a  malis  (M-ipiMer:  Et 
cri//)/ru/it  tf'/if'hi-a\  idcst  amarilndinnm  et 
desolalioiinm-.  Kxponil  aiitem  conso 
(juenter  mala  snp(M'vcnieiitia :  et  incipit 
ab  iiiteriorihns  malis,  :'um  dioit,  hiterif/ra 
mea  efferhu/'r//)it  a/)sque  u//a  requie: 
(luod  potest  relerri  ad  iiilirmitatem  iiite- 
riornm  vis(M^nim  procedentem  cx  inordi- 
iiali  caloris  IVrvore.  Kt  ut  hnjusmodi  in- 
(juietndinem  uimis  tempestivam  osten- 
derct,  snbdit :  Prxvetieru)it  me  dies  af- 
f/ictif))iis:  omnes  enim  homines  senectu- 
tis  tempore  affliguntur  prophM"  invalitu- 
dinem  sed  ipsc  in  jnventiilc  fuit  prjpvcn- 
tns  afniclionibiis.  Deinde  (juantnm  ad  cx- 
tcriora  subdit :  Mferois  i)icc(/cha))i,  idest 
ciim  inter  homincs  ambnlabam,  propter 
miseriam  et  Iristiliam  procedebam :  sed 
licet  tristitia  sit  causa  irae  ;  hoc  tamen  in 
me  iion   fnit :  unde   snbdit :  Si)ie  furore 


ci»isurf/e)is  iii  ti/r/)a  r/at)iav{,  cxponcns 
scilicct  mcas  miserins,  qiia^  srilicet  pnr- 
tim  craiit  ex  dcfcctii  amicornm  :  de  (jui- 
biis  siibdif  :  Erf/trr  fui  f/racftiiut/) ,  idost 
illi,  (|iii  m(>  debebant  ut  fratrcm  diligere, 
mordebant  me  nt  dracones :  Et  st/cius 
strutl/iotu/))/,  {\\\\  scilicet  solent  obHvisci 
proprii  f(etus:  ita  ot  ipsi  obliti  siint  mei, 
iil  mihi  non  siibvenirent.  Partim  aiitcm 
erat  ei '  adversitas  cx  iiinrmital(!  corpo- 
rali ;  unde  primo  qiiantnm  ad  cxteriora 
dicit :  Cutis  ///rt/  doiif/rf/ta  cst  supcr  ttie, 
scilicet  proptcr  interiorem  corrnptionem 
hnmoruin  et  vcrmium.  Deinde  quantiim 
ad  interiora  snbdit :  Et  ossa  mea  arue- 
rwit  prge  caumate,  idest  tanta  est  vis 
inordinati  caloris  in  me,  qiiod  quasi  me- 
dulla*  ossiiim  aruerunt.  l'artim  aiitem 
consistebat  ejiis  advcrsitas  in  exteriori- 
bus  tristiti*  signis,  in  quae  commutata 
erantsigna  gaudii :  quae  qiiidem  sunt  vel 
mnsica  instrumenta* ;  et  quantnm  ad  hoc 
dicit,  Versa  est  iti  /uctum  cithara  mea; 
quasi  dicat :  Succedit  mihi  hictus  cithara', 
qua  ad  jncuiiditatcm  utebar  :  vel  siint 
humana»  vocis  canlica  ;  unde  subdit:  Et 
orga/tum  mewn,  quo  scilicet  utebar  ad 
gandium,  m  vocem  f/entium,  scilicet  ver- 
sum  est. 


C  A  P  U  r    T  U  I  G  E  S  I  M  U  x\l     P  R  I  M  U  M 


LECTIO  1 


Pepigi  foedus  cum  oculis  meis,  ut  ne  eogitarem 
quideui  de  virgiue.  Quaui  euim  parleui  lialjeret  in 
me  Deus  dcsuinr,  el  liereditatem  omuipolens  de 
excelsis.  Nunniuiil  non  perdilio  est  ini(^uo,  et  alie- 
nalio  oiieraiitiljus  iujuslitiam?  Nonne  ipse  conside- 
rat  vias  meas,  et  iHUictos  yressus  uieos  dinumerat? 
Si  amJjulivi  in  vanitate,  et  festinavit  in  dolo  pes 
meus.  Appcud.il  nie  in  statera  j\ista,  et  sciat  Deus 
simplicitaleni  uicam.  Si  deciiuavit  gressus  meus  de 
via  ct  si  sci  (itus  cst  uculus  nicus  cor  uicuui,  et  si 
in  manibus  meis  ndLiesit  macula,  seraui,  et  aliiis 
couicdat,  et  progenies  mea  eradicetur.  Si  deceplum 
est  cor  uieum  super  uiiilicre,  el  si  ad  ostium  amici 
mei  insidiatus  sum,  scortiini  aitcrius  sil  uxor  uiea, 
et  supcr  illam  iiiciirventur  alii.  IIoc  euim  nefas  est, 
et  iuiijuilas  ma.vima.  Iguis  est  usque  ad  perditio- 
nem  devorans,  et  omuia  eradicaus  geuimiua.  Si 
coutempsi  subire  judicium  cum  servo  meo  et  an- 
cilla    mea,  cum   disceptareut   adversum   me.   Quid 

'  Al.  :  1«  scilicet.  •>  —  *  Al.  :  «  dubitatiouum.  » 


euim  faciam  cum  surrexerit  ad  judicandum  Deus? 
et  cum  qufesierit,  quid  respoudebo  illi?  Numquid 
non  iii  utero  fecit  me,  ([ui  et  illum  operatus  est  : 
et  formavit  me  in  vulva  unus?  Si  negavi,  quod 
volebaut,  pauperibus,  ct  oculos-  viduse  expectare 
feci.  Si  comcdi  buccilam  meam  solus,  ct  uou  come- 
dit  pupillus  ex  ea.  Quia  ab  iufanlia  mea  crevit 
UKJcum  miseratio,  et  de  utero  matris  meiE  egressa 
est  mecum.  bi  despe\i  prajtcreuntem  eo  quod  non 
babucrit  iuduiueuluni,  ct  alisque  operimeulo  pau- 
pereni.  Si  nou  beiiedixeruut  mihi  lalera  ejus,  et 
de  velleribus  ovium  mearum  calefactus  est.  Si 
levavi  super  pupillum  mauum  meam,  etiam  cum 
vidcreui  me  iii  poila  suiicriorcni.  llunierus  meus  a 
junclura  sua  cadat,  ct  liracliium  ineum  cum  suis 
ossibus  confringatur.  Semper  euim  quasi  tumentes 
super  me  fluctus,  timui  Deum,  et  pondus  ejus  ferre 
non  potui. 

»  Al.  :  «  ejus.  »  —  *  Al.  :  «  instructa*  » 


CAPUT  XXXI 


163 


Poslquam  Job  narraverat  pristiiiam 
prospcritatem,  et  subsequentcm  adver- 
sitatem  ;  bic  consequenter  innoceuliiim 
suam  ostendit,  ne  credatur  propter  pec- 
cata  in  adversitates  iucidisse.  Incipit  au- 
tem  umocentiam  suam  ostendere  per 
immunitatem  a  peccato  luxuriai,  quod 
plures  involvit ;  quod  quidem  peccatum 
in  lubrico  positum  est,  et  nisi  abquis 
principia  vitet,  vix  in  posterioribus  possit 
pedem  extrabere.  Primum  autem  in  lioc 
peccatoest  aspectus  oculorum  quomulier 
pulcbra  aspicitur,  ct  pra3cipue  virgo  : 
secundum  autem  est  cogitalio,  tertium 
delectatlo,  quartum  consensus,  ([uiutum 
opus.  Voluit  igitur  Job  principia  liujus 
peccati  excludere,  ut  eo  non  involvero- 
tur ;  unde  dicit,  Pepi//i  fcedif.s,  idcsi  in 
corde  meo  firmavi,  sicut  pacta  firmanlur, 
Cum  ocidis  meis^  ex  quorum  scilicet  as- 
pectu  pervenitur  inconcupiscentiam  mu- 
lierum  ;  ct  ita  ab  inspiciendis  muli(M  ihus 
abstinerc  ,  Ut  no  cofjitarcm  dc  riiu/inc^ 
idest  ut  nec  primum  gradum  inferiorem 
attingcrem,  scilicet  cogitatione  :  videba- 
tur  enim  esse  difficilo  si  iii  primum  inci- 
deret,  scibcet  in  cogitationem,  quin  in 
alia,  laberetur  scilicet  in  delectationem  et 
consensum.  Deinde  ostcndit,  quarc  tam 
soliicite  boc  peccatum  vitaverit  ;  et  piimo 
quidem  rationem  assiguat  ex  lioc  quod 
per  peccalum  bixuria;  bomo  maxime  vi- 
detur  a  Deo  discederc.  Accedit  aulem  bo- 
mo  ad  D(Mun  per  spirituales  actns,  (|ui 
maxime  impediuntur  per  dclcctationcm 
vencream  ;  unde  subdit,  Quam  cnini  jiar- 
tcm  hahcrct  Dcus  dcsupcr  in  nic?  (jiiasi 
dicat  :  intantum  in  me  Dcus  parliMU  ba- 
bet,  iiKiuantum  ad  sup^irioia  mca  mcns 
rai)itiir  ;  si  vero  pcr  luxuriam  mens  mca 
ad  caruaUnn  dclectalioiicin  ('jicialui', 
niillam  [lartcm  in  me  Dciis  (l(!sii[)cr  lia- 
bciiit.  (loiiligit  aulcm  (|uaii(lo(|iic  (piod 
cliaiii  liixuriosi  ad  liorani  aliijiiid  dc  Dco 
s[)irilualitcr  cogilaiil,  s(!d  iiiox  [)cr  ddcc- 
talionis  concupisiuuiliam  ad  iina  voriiii- 
tur  ;  unde  par  Dci  in  cis  lirma  osso  iion 
potcst  (juasi  bcrcdilas  ;  iiii(!(>  sulidit  :  Et 
hcrcditatcni^  id(>st  finiiain  [losscssioiicm, 
in  mc,  scilicct  ad  iiifciiora  [irola^iso,  Iia- 
bere  iion  pt)lcril,  (nnn///o/r/ts  dr r.i rr/sts! 
idost  ([ui  iii  cxcclsis  Iiabilal.  rndo  o[)or- 
tot,  ([uod  bercditas  cjus  sit  in  iis  quisu- 


blimia  pctunt,  scilicet  spiritualia  ;  nou 
aulcm  in  iis  qui  ad  carnalia  dcscendunt. 
Sccundo  ostcndit  causam  ([iiare  luxuriae 
peccatum  vitavcrat  ex  damno  quod  ho- 
mini  infert,  quod  e.st  duplex  :  unum 
quidcin  corporalc,  dum  scilicet  homo 
propter  peccatum  luxuriai  incurrit  peri- 
culum  pcrsonu!  et  rcrum;  unde  subdit  : 
Num//uid  non /jcrditio  est  ini//u/)?  quasi 
dicat  :  Iniquus  qui  boc  peccato  involvitur, 
in  perdilionem  vadit.  Aliud  vero  dam- 
num  est  impcdimentum  abonisoperibus  ; 
unde  siibdit  :  Et  alienatio  operantibus 
ini//uitatcm?  quia  euim  vehemens  delec- 
tatio  magis  animiim  ad  se  trabit,  inde 
est  quod  bomincs  luxuria*  dcdili  a  bonis 
opcribus  discedunt,  et  etiam  a  boiiis  priE- 
dicationibus.Tertio  assignatcausam([uam 
considerat  ex  parte  divinae  providentiae, 
qiKc  omnia  facla  bominum  prospicit,  ct 
sic  nuUus  polcst  a  poena  esse  immunis  ; 
undc  siibdit  :  JVonnc  i/)se  considerat  vias 
mc/is?  iilcst  proccssiim  mcorum  opcrum 
ad  remunerandiim.  Nec  solum  tolalem 
processum  ipsecognoscit,  sed  et  singulas 
partcs  illius  processus  ;  uiidc  subdit  ;  Et 
cunctos  /jressus  meos  dinumeratl  idest 
omnia  etiam  modica,  quie  iu  actibus 
mcis  rcprcbcnsibilia  vidcntur,  suo  judi- 
cio  cxaininat  ;  ct  ita  non  transircm  de  eis 
impunitus.  Secundo  se  a  vilio  dolositatis, 
utcus  in  boc  et  omnibus  subse([ucntibus 
quodam  jiiramcnto,  ([uod  lit  per  exccra- 
tioncm,  diim  scilicct  Iiomo,  si  non  est  ve- 
rum  ([iiod  diciliir,  obligat  se  ad  [)a'uam ; 
undcdicit  :  Si aniliul/iri^  idcst  si  proccssi, 
in  v/initatc,  iilcst  iii  ali([ua  falsilate  : 
dicunlur  eiiim  vaiia  illa,  ([ua*  solidilatcm 
noii  iiabcnt  :  solidilas  aiitcin  in  aniina 
maxinia  est  pcr  vcritalcm.  t^Wiomodo  au- 
tcin  anibiilcliir  iii  vaiiitalc,  ostondit  sub- 
dcns  :  Et  /rstin/irit  in  t/tdo  /ics  mrus^ 
idcst  aircctiis  inciis,  ct  (|iia'tumi[uo  aliu 
virlus  aiiiiiKc  cst  molionis  [»rinci[>iuiu. 
Sigiianlcraiilciu  dicit,  Fcstinarit  in  dolo  : 
([uia  tuiic  boiuo  fcsliuaio  diciliir.  ([uan- 
(lo  [)cr  afKiuas  vias  dt)Io.«ias  iutcndit  volo- 
cilcr  obtiiicro,  ([iiod  [)or  viain  veritatis 
ciim  UKigiia  difllcullatc  obtincrclur.  0»^ 
aiibMU  ali(|iiis  al)S(|iic  dolo  ainbiilcl,  coii- 
si(l(Mari  [)olcst  o\  iiis[)ocliono  roclitudinis 
Jiistitia',  a  ([iia  dolosus  dociiiint  :  uiido 
subdil  :  Afi/wndat   me    iii  statcra  Justa, 


ini 


iN  jon 


soilict^t  Doiis.  \\\  ox  ojiis    jiislilia    (lisrnr- 
na'ur  ;ui   (\lmi    in  dolo  pritoossrriin.  (!um 
nulcin  (lolus  pra'('i|)U(^  in  inlcnliono  cor- 
His  ("(tnsislat,  illc  solus    potcst  (lcdoloju- 
dicnrc.  cui  jiatcf    cordis  intcntio,  scilicct 
I)(Mis  ;  uikIc   siihdit   :   A7  srint   Dciis    sitn- 
pliritntoDi   mram.  {\\\\v  scilicct  duplicitati 
dolositatis   opponiliir.  Dicit    autcin,  Srint 
Ihns,  n(Ui  (juasi  i\{'  iiovo  c(»frnosciturus, 
scd  quasi    alios  i\o  novo   scirc  raoturus  : 
vcl  (]iiia  in    rafioiic   sua'   jus'itia'  lioc  ah 
aMcrno  coj^Miovit.  VX   \\\\\i\  univcrsalitor  a 
80  dolniu'  cxclusoral,  doscondit    ad  (iiwo- 
dain    spocialia-  p(M*cata,    (|uil)us    alitiuis 
doloso    rclms    alicnis    insidiatiir  :   fjuod 
(|nidcm  continj^it  in  fiirlo,  ot  in  adiilteiio  : 
in  tiirlo  onim    ali(pii.s   dolo.se    insidialiir 
rchiis  posscssis  a  proximo  ;  ot  hoc  oxclii- 
dit  a  si?  dhi^ns,  Si (/('c/itiacit  (/ressits mcits 
de   via,    scilicet     justitia'    contomnondo 
ipsam  :  ox  quo  scquiliir,  qiiod  homo  rcs 
proximi  insidioso  ocuh)  videat  ad  rapicii- 
dum  :  undo  siihdit  :  Si  secutus  est  ociilus 
meus,    Cor    tticutn\     idest     dosidoriiim 
moum ;  quasi  dicat,  Si  ad  lioc  haheiidiim 
oculus  meus  intcndit,  (jiiod  cor  dcsidcra- 
vit.  Tertio  autom  coutiugit,   quod  liomo 
contempta  jiislitia    et  intentione    directa 
ad    acquirendnm   qiiod  cor    concupiscit, 
adhibet    manum   ad   rapiendum  alieiia  : 
unde  sequitur,  Et  tnmiiltus  ttieis  adluvsit 
ttiacula,  sciiicot    per  ahlationcm  rei  alie- 
nav  Justum    est  aiitem,  ut  si  qnis  l  ona 
alicna  rapiat,  et  hona   ojus  ab  aliis  diri- 
piantur  :  unde   subdit  :  Seraiti,   ct   cdius 
cotticdat ;  (|uasi    dicat  :   Si    bona   aliona 
rapui,  houameaab  aliis  rapiantur,  ([uod 
ost     execrationis    juramentum.     Solcnt 
aiitem  humines  aliena    rapere,    ut  filiis 
suis  divitias  congregent  :  secundum  illud 
Nahiim  II,  12  :  Leo    cepit  siifficienter  ca- 
talis  suis ;  cl  ideo  jiistum    cst  ut  homiui 
(pii  aliena  rapit,  nun   solum  sua  diripiau- 
lur,  .sod  ofiam  fllii  moriantiir  :  undc  snb- 
dit  :  Ktnies   prorjc    ttica    cradicetur,    cui 
scilicot  ridercliir  rapina  fnisseconscrvala. 
In  adultnrio  vero  liomo  uxori  proximi  do- 
lose  insidiatur  :  in  (luibus  insidiis  qua^dam 
cordis  decepao  praecedit,  dum  seilicet  ra- 
lio  per   concupiscentiam  obtenebratur ; 


nndc   sulidit  :  Si  deceptum  rst  cor   mrum 
snprr    tniilicrctti,  scilicot  alienam   concii- 
piscendam.  Kx  (luoaiitemcor  a  concupis- 
coutia   mulicris   vincitur,  conscr|ucns  ost 
ut  mulicrom    concupitam  (|iiihus(um(iuo 
dolis  hahere     coiietiir  ;  unde  suhdit  :  Et 
si  ad  (istiutn    ricitii   niei   itisidiatus  sutti, 
iit  scilicet  ojiis  uxore  abuterer.  Juste  au- 
tcm  i)uniri  vidclur  (]ui    alienam  uxorem 
adultoiio  polliiit,  quod  etiam    ojus    uxor 
ah  aliis  polluatiir  ;  undo  suhdit  :  Scortum 
altcriiis  sit  ii.rortnea^wi  scilicet  aliis  se  ve- 
nalem  exibeat.    Kx    quo    se(iuifiir,  quod 
alii  oa  abiitanlur;  iinde  subdit  :  Et  sttper 
illatti  incurrenttir  alii,  scilicet  adulterium 
committendo.  Qiiare  autem  hoc  peccatum 
vitavorit,    ostondil    siihdens  :  Hoc   etiim 
tiefas  est :  quia  scilicct  est    contra  statu- 
tiim  Dei,  qiii  viriim    et  mulierem  iu  ma- 
trimonio    conjiinxit  ;   et    si   consideretur 
humana  justilia.  Est  iniquitas  ma.dma  : 
quia    scilicet   quanto  cst  majus   bonum 
quod  suiripitiir,  tanto  est  iiijustitia  ma- 
jor  :  si  qnis  oiiim  furarctur  bovem,  ma- 
jor  est  ini(]i]ifas  qiiam  si  furaretur  ovom; 
unde  et  majori  pceiia  punitur,  ut  hahctiir 
Exod.   XXII.  Ille   autem    qui    adulfcrium 
committit,  maxime  quid  ei  subtrahit,  sci- 
licet  uxorem,  qua3  estuna  caro  cum  ipsa, 
et  prolem  certam,  et  per  consequens  to- 
tam  pafrimonii  successionem,    qua*  prop- 
ter  adulterium  quandoque  ad  extraneum 
pervenit  ;  uiide  subdit  :  Ignis  esf,  scilicet 
adulterium,  vsque  ad  eonsumptiotiem  de- 
vorans,  quia  sciUcct   defraudat  homine:Ti 
in  toto    patrimonio,    ut    dietum  est  :  Et 
ottinia  eradicans  gcnitnina,  dum  scilicet 
filiornm    succossiouem    facit    incertam  : 
unde  dicitur  Kccl.  xxiii,  32  Mulier  ottviis 
relinquens  virutti  suutn  \}(iQ.ttn\n\ ,  statuetis 
hcreditatetn  ex  alietio  matrimonio. 

Sic  orgo  postquam  cxpurgavit  sc  dc 
injiisfifia  quanfum  ad  hoc  quod  aliis  in- 
juriam  non  focit,  ncc  in  rcbiis  surripien- 
dis,  nec  persoiia  conjuiicta  abutendo,  ex- 
cnsat  se  consc(iuenter  iii  co  quod  injus- 
tifiam  non  iucurritper  jusfitia^  defectum  ; 
iinde  subdit  :  Si  contempsi  judiciutti  su- 
bire  cum  servo  ttieo  et  aticilla  mea,  cum 
disceptaretit  adversum    ttie  ;  quasi  dicat  : 


'  Al.  :  »  virililer  a  se  dolum  ctc.  » 
*  Ai.  :  <>  ppiritualiu.  » 


*  Al.  :  «  sic  legitur  :  »   «  ad  rapieadum  scllicet 
cor  meum  etc.  » 


CAPUT  XXXI 


m 


Si  minoribiis  meis  jusliliam  reddore  con- 
tem[)si,  lia*e  et  illa  gravia  mihi  accidaiit. 
Quare  autem  cum  servis  suis  judiciuui 
subire  nou  contempserit,  osteudit  suh- 
deus  :  Ciim  surrexerit  ad  judlcanditm 
Deus,  idest  cum  apparucrit  juilicaturus 
ipsc,  cujus  judicium  modo  despicilur, 
non  haherem  ad  cujus  consilium  vcl  au- 
xiUum  confiigerem'  :  ncc  etiam  possem 
Deo  rationahiliter  in  judicio  respoudere ; 
unde  subdit  :  Et  cmn  quxsierit,  idest 
cum  facta  mea  examinavcrit,  Quid  ro.s- 
pondeho  illi?  idest  quam  rationem  red- 
dere  polero  (juarc  cum  servis  meisjudi- 
cium  suherc  nohierim?  quasi  dical,  luil- 
lam^;  ct  hoc  ostendit  consequeutei'  ex 
hoc  quod  naturaliter  est  eadcm  couditio 
omnium  homiuum  ;  unde  suhdit  :  \u//i- 
qiiid  non  in  utero  fecit  me,  qui  et  illum 
operatus  esl?  quasi  dicat  :  Eamdem  uni- 
mam  cum  servis  meis  hai)eo  a  Doo  crca- 
tam  :  corpus  etiani  meuui  eadom  diviiia 
virtiitc  formatum  est ;  uude  suhdit  : /s7 
furmavit  me  in  vulva  unus,  scilicct  Deus, 
qui  et  illum  forraavit ;  v\  ideo  manifes- 
tum  est,  quod  cura  est  Deo,  qualiter  il- 
lum  tractem. 

Postiiuam  igitur  ostendit  so  uon  fuissc 
luxuriosum,  neque  iujustum,  conscciueu- 
ter  ostimdit  se  uou  fuissc  immisoricordcm  : 
quod  (juidem  primo  ostendit  ex  lioc  quod 
beneficia  miseris  non  siil)lraxit.  Soleut 
autcm  quidam  pauperi  eleemosyuam 
petenti,  statim  a  principio  ncgare  qiiod 
petitur  ;  quod  a  sc  cxcludit,  diceus  :  .SV 
ne<j(ivi  jiauperibus  qiiod  rnlchant .  Quidam 
vero  non  negant,  scd  tameii  dan^  dille- 
runl ;  quod  u  seexcludit,  dicens  :  Etocu- 
los  viducU  expectare  feci.  Alii  vero  noii 
negant,  nec  duro  ditleriint  (|ua'  petun- 
tur,  sed  niliil  cx  proprio  victu  daiit  ';  sed 
hoc  u  se  excludit  ostoiidens  (iiiod  uec 
modicis  soliis  voluil  uli  quin  aiiis  roiu- 
municarot ;  uudc  subdit  :  Si  comedi  huv- 
ccllam  meam  solus,  et  /um  romcdit  pupil- 
lits  ex  ca  :  ol  subiuteHii^itiir,  ha'c  \v\  ill;i 
gravia  mihi  accidant.  Kst  aiifeni  conside- 
raudiim  ([uod  vahh;  sigiiiiMtcr  lo(|uiliir  : 
puiipcues  enim  uou  soliim  potere,  ^cd 
etiaui   instarc    solenl,    iiiido    benelicium 


misericordia.' lujii  siil)trabitur  ois  nisi  per 
ouuiiuiodam  iicgalioiuMU  ;  vidiui'  autem 
p(!tiiut  (juideiu,  sed  iustare  veroulur  ;  et 
ideo  iiisi  cito  eis  suhvenialiir,  misericor- 
dia'  beueficio  privantur ;  pupilli  autem 
nec  petere  audcut  :  iiiido  oportel  quod 
eliam  eis  non  petculibiis  misericordia 
impondatur.  Oiiarc  autemlaui  miscricors 
fucrit,  ostcndit  ex  diiobus;  primo  (lui- 
deui  ex  antiqua  coiisuetiidine  (luam  a 
puoritia  inchouvit  :  iinde  subdit  :  Quia 
ah  infantin  mea  crevit  mecitm  miseratio  : 
quaiito  enim  magis  cresccbat  in  auuis, 
taiito  luagis  in  misericordia*  operibus 
excrcchalur.  Socuiido,  (juia  natiiralem 
incliualionem  liahebat  ad  inisericordiani, 
siciit  diversi  homiuesad  diversus  virliiles, 
quasdam  naturales  inclinationos  habere 
solont ;  uiide  subdit  :  Et  de  utcro  matris 
mex  egressa  est  f/iecum  :  (luia  scilicet  ex 
priinis  gencraulihus  sic  dispositiis  fui, 
ut  cssem  ad  miscicndiiiu  prouiptiis.  Snh-l 
autem  osse  diqdex  misericordia'  impodi- 
meutum  ;  quortim  primiim  est  conlomp- 
tus  miseri,  qucm  non  reputat  misoratio- 
iic  diguum.  Coiisueverunt  aiitom  dospici 
qui  viiihiis  iiidiiiiiilur,  et  honorari  (lui 
utuntiir  vostihus  [irotiosis  ;  uiuie  dicitur 
Eccle.  XIX,  27:  Quod  amictus  corpuris 
enu)iciat  de  homliw ;  sod  hoc  misericordi;»* 
impodiineiiliiin  a  si^  excludit  Mibdcns  : 
Si  dcspcxi prsetcrcuntcm,  idcst  (lueincum- 
(luo  extraueiiiu  [)cr  viani  transouulom, 
et  jtaupercm.,  eo  quod  non  hahucrit  in- 
dumcntinn,  scilicct  iiovum',  cn  ijund 
essct  ah.sque  itpcrimcntn,  siibaiidi,  luoc 
vel  alia  luihi  accidanl.  Noc  S(diim  iiou 
des[)(\\i  vesliuionlis  carcnlom,  sed  etiam 
d(5  voslimontis  [)rovidi  oi  ;  undo  sub- 
dit  :  Sl  iinii  hcncdixcrint  mi/ii  /atrra 
cjiis,  ([iKo  si  iliccl  disi-oo[)('rla  o[)crui,  ot 
sic  fiicriiiil  occasio  (|iiod  luihi  boucdixo- 
ruiit.  Kl  ratiiuicm  hujiis  ox|)(iiiil  .siib- 
dciis  :  Et  dc  vcl/crihus  ovium  mcanim 
ralcfactus  cst.,  scilicel  |)er  vosliinouta  sibi 
exhibila  :  ct  osl  subaudioiuiinu  idoiu 
(|iio(l  cst  su|)ra.  .Miiid  aiitoiu  iiupodiiiicn- 
liiiii  luiscricordia'  osl  lidiicia  |ir(t[iri.o  |k)- 
lc.Nlatis,  ox  i|iia  JKUuiui  \idolur(|Uod  im- 
[)une    [lossil    alios    cravaro,    ol    luaxiinu 


■  Al.  :  M  inilhuu.  » 


I  Al.  :  "  (lnri<ul.  » 
t  Ai.  :  «  uotuui.  » 


166 


IN  JOB 


inferioros  porsouas  ;  v\  lior  n  so  oxoliKlit 
dirons  :  Si  lcvnri  sitjirr  pujiilluin  wniium 
meam,  ut  scilicot  ouin  ..|nuimon'm,  rduin 
cum  ritiorem  me  in  /mrtfi  idost  iu  loco 
yu\u'\\,su/ini'ireiii,  idost  majris  potoutom. 
Justuiu  osl  aulom,  ut  liouio  uuMuliris  privc- 
tur  «luihus  aii  iujusliliam  utilur;ot  idoo 
sul»JuuL;il  amissiouom,  quasi  puMiam, 
noii  solum  manus,  sod  otiam  hrachii,  iu 
quo  radioatur  mamis,  ot  humori.  cui 
brachinm  colligatur  ;  muU\  sulidit  :  I/u- 
tuerus  7nrus  a  junctura  sun  cadat,  ct 
lirachium  mcuin  cum  suis  ossi/jus  con- 
teratur;  si  scilicct  mauu  mca  sum  abusns 
ad  paupcrum  opprossioncm.  Ostcndit  au- 
tom  consoqnenter,  quare,  licet  esse  sn 
pcrior,  supcr   pnpillos  manum  non  leva- 


rol  :  ([iiia  scilicot  otsi  iiou  dimitterot 
pictplcr  homiiuMn,  dimiltorot  tamon 
jiKqilcr  Doiim,  cujiis  scilicot  judicia  time- 
lial  ;  iiiido  siihdit  :  Scnijirr  niim  fjuasi  tn- 
mmtrs  su/irr  mc  /liiclus  tintui  Dciim  : 
cl  hiquiliir  ad  simiriliidiuom  iu  mari  na- 
vifrauliiim,  qui  iutumcsccntihns  nuclibus 
su|)or  altiludiiiom  uavis,  timont  ne  ab  ois 
sniunorgauliir  :  similitor  timebat  commi- 
uatiouos  diviuas,  quasi  flnclns  iutumes- 
cciilcs  :  et  cliam  aiK-toritati  diviua'  code- 
bat,  ex  qua  prohiixdur  pupiilorum  op- 
prcssio  ;  undc  sul)dit  :  Et  jiondus  ejus, 
idesi  anctoritatcm  Dci  protegentis  pupil- 
los,  ferre  non  potid,  quin  scilicet  in  me 
inclinarem. 


LECTIO  II 


Si  piitavi  aunim  robur  meum,  et  obrizo  dixi, 
fiducia  mca.  Si  lactalus  sum  super  mullis  diviliis 
nieis,  et  quii  plurima  reperit  mauus  mea.  Si  vidi 
solem  cum  fulgcret,  et  lunam  incedeutem  clare  : 
Et  laetatum  est  in  absuoudilo  cor  meum,  et  oscula- 
lus  sum  manum  meam  orc  mco  :  Quffi  cst  iuiciuitas 
maxima,  et  ncgatio  contra  Deum  altissimum.  Si 
gavisus  sum  ad  ruinam  ejus,  qui  me  oderat,  ct 
exultavi  quod  invenisset  eum  malum.  Non  enim 
dedi  ad  peccandum  guttur  mcum,  ut  expelcrem 
maledicens  auimam  ejus.  Si  nou  dixcrunt  viri  ta- 
bernaculi  mei  :  quis  dct  de  carnibus  ejus,  ut  satu- 
ramur?  Foris  nou  mausit  peregrinus,  ostium  meum 
viatori  paluit.  Si  abscondi  quasi  bomo  pcccatum 
meum,  et  cclavi  in  sinu  meo  iuiquitalem  meam.  Si 
expavi  ad  nuiltitudinem  nimiam,  et  despecto  pro- 
piuquorum  terruit  me.  et  non  magis  tacui,  nec 
egressus  sum  oslium,  Quis  uiibi  tribuat  audilorem, 
ut  desiderium  mcum  audiat  omuipotens.  ct  bbrum 
scribat  ipse  qui  judicat?  Ut  in  bumero  mco  portem 
iilum,  et  circumdem  illum  quasi  coronam  mibi  ? 
Per  singulos  gradus  mcos  pronunciabo  illum,  et 
quasi  principi  olferam  eum.  Si  adversum  me  terra 
mea  clamat,  et  cum  ipsa  sulci  ejus  defleut.  Si 
fructus  ejus  comedi  absque  pecunia,  et  animam 
agricolarum  ejus  arilixi  :  Pro  frumento  oriatur 
mibi  tribulus,  et  pro  bordeo  spina. 

Finita  sunt  verba  Job. 

Postquam  .lob  cxcusavit  sc  de  justitia 
et  de  immisericordia,  hic  conseqnenter 
excnsat  se  de  inordinato  affcctn  ad  divi- 
tias  :  quod  quidcm  contiugit  duplicitcr  : 
uno  modo  per  hoc  quod  bomo  nimis  de 
divitiis  confidit  :  et  boc  oxcludit  dicons  : 
Si  /iutavi  aiiruin  rohur  meuin,  ut  iii  di- 
vitiis  priucipalitor  virlutcm  mcam  ropu- 
arem,  et  si  obrizo^  idcst,  si  auro  puribsi- 


mo,  flixi,  fulucia  mca,  scilicet  tu  es, 
contra  id  quod  Apostolus  dicit  17  ad  Ti- 
moth.  ult  :  Divitibus  hujus  sxculiprsecipe, 
nonsperare  in  incerto  divitiarum.  Secun- 
do  dcordinatur  hominis  affectus  circa 
divitias  pcr  hoc  quod  nimis  de  divitiis 
gaudet ;  et  ideo  quantnm  ad  divitias  jam 
habitas  subdit  :  Si  loctatus  su?n,  scilicet 
inordiuatc,  sujier  multis  divitiis  mris^ 
quas  sicut  propria  possidebam.  Quautum 
autcm  ad  acquisitioncm  divitiarum  sub- 
dit  :  Et  (juia  jilurima  reperil  manus  mea 
solcut  ouim  homiues  de  his  quff"  dc  novo 
acqniruut,  magis  gauderc.  Dcindc  cxcu- 
sat  sc  a  poccato  superstitionis,  quod  ost 
coutra  Doum  :  colcbant  antem  autiquitus 
idololatrro  slollas  co^li  et  praecipua  lumi- 
naria,  proptcr  maximam  eorum  clarita- 
tcm  ;  et  hoc  a  se  excludit  dicens  :  Si  vidi 
solem  cum  fuUjeret^  et  lunam  incedentem 
clare^  proptor  qua^  scilicct  ab  idolalotris 
coluutur,  rt  Irjptatiimest  iih^bsconditocor 
mruin,  quasi  iiiteriori  cultu  eis  devotus 
existens  :  et  quantnm  ad  exteriorem  cul- 
tum  suhdit  :  Et  osculatus  sum  manum 
mram  orr  meo,  quasi  in  eorum  reveren- 
tiam.  Kt  iiuare  hoc  vitaverit,  ostcndit 
suhdons  :  Qiuv  rst  iniijuitas  marima  :  si 
oiiiui  iui(]iiiim  cst,  ul  illud  quod  cst  uni 
homiiii  dohitum  altcri  cxhibcatur,  raa- 
ximc    videtur  csse    iuiquum,    ut   oultus 


CAPUT 

Dei  dcbitus  cxhibealur  crcatur*  '.  Et 
quia  impossibile  est,  (|uocl  homo  simul 
Dco  et  crcalurse  exhibeat  hitriam,  idco 
subdit  :  Et  ?ief/atio  contra  Deuin  ulti- 
ssimurn  :  si  euim  ([uibusdam  creaturis 
nomcu  Dci  pcr  participatiouem  atliibua- 
tur,  soli  tamcu  Deo  altissiuio  hitria'  cul- 
tus  debetur,  qui  vocatur  idtissimus, 
etiam  si  aliis  tahs  cultus  cxhibea- 
tur. 

His  igitur  praemissis  quaj  pertiucut  ad 
commuuem  justitiam,sul)juugit  (jua-dam 
qua;  perliueut  ad  perieclioucm  virtutis  : 
Inter  qua;  primo  odium  iuimicoruui  (^x- 
cludit,  quod  maxime  mauifestatur  quau- 
do  aliquis  gaudet  de  totali  ruiua  ejus  ; 
et  hoc  excludit  a  se,  dicens  :  Si  f/avisus 
sum  ad  ruiiiam  ejus,  qui  ?ne  oderat  ; 
vel  dc  ah(|uo  malo  ci  su[)ervcuieu- 
te  :  ([uod  a  se  excludit  subdeus  :  Et  si 
exultavi,  quod  i?ive?iisset  <'u?n  ?nalu?n^ 
idcst  ex  iuspcrato  ei  supcrvcuisset.  Kt 
quarc  hoc  vitaverit,  ostcudit  subd(!us  : 
No7i  eriim  dedi  ad  jjecca?idu?n  guttur 
meum{  ut  expetere?n  maledicc?is  a?ii??iam 
ejus  :  naturalitcr  cnim  homo  desiderat  ea 
de  quibus  gaudct,  et  desiderium  iutciius 
explicat  vcrbis.  Conse(|ucns  igilur  cst, 
ut  si  aliquis  de  malis  gaudeat,  quod  ea 
desidcret ;  et  per  consequens,  (piod  ma- 
ledicendo  ei  malum  imprecetur. 

Deinde  perlcctionem  suiv.  virtutis  os- 
tendit  (juautum  ad  suj)erabuiuhuitiiim 
bonorum  (jua'.  aliis  exliibuil  ;  et  |)riui() 
quidem  quantum  ad  domesticos  siios  di- 
cil  ;  Si  ?io?t  dixe?unt  viri  tabe?'?uu\di??ieiy 
quis  det  de  car?iibus  ejus  ut  sature??iur  : 
cum  cnim  ali(|uid  csl  dcleclcibile  ad  usum 
comestionis,  desidcraut  homincs  ejus 
ciiruibus  saturari.  i*er  lioc  (ugo  diil  iu- 
telligere,  (juod  (!jus  convcrsiiliu  liim  luit 
suis  domeslicis  grata,  (juod  ejus  cariudi 
praisentia  cupcrent-  saturari.  t.>u;iutum 
autem  ad  extraneos  subdit:  Eoris  nnn 
re??ia?isitj)ere<]?inus,  (|uiu  sciliccl  iiidumo 
mea  r(M'ii)eretur  :  ostiu??i  ??uu?/>  viafori 
jnttuit ;  ut  scilicet  ei  uoii  csscd  diilicilisiu- 
gr(!ssus.  llllerius  iul  ostcudciidiuu  siut' 
virlutis  pertectiouem,  (iiiiiiilum  iid  cx- 
clusionem  timoris  iudebili.  Solcnl  iiiilcm 


XXXI 


167 


homiuos  propter  (•oiifusionis  timorem 
iuterdum  C(julra  Justiliam  suam  culpiim 
ucciiltare  :  vel  eam  uegaudo  :  quod  a  se 
excludit,  dicens  :  Si  absco?uli  quasi  ho??iOy 
idest  sicut  bomiues,  soleut  facere,  Pecca- 
lu?n  meurn^  illud  scilicct  indcbite  negan- 
do,  vel  excusaudu,  V('l  (diam  astutiis 
ali^juibus  palliaudu  ;  uudesubdit  :  Et  ce- 
lavi  i?i  sinu  ??ieo^  idest  per  aliquam  oc- 
cultam  simulationem,  iniquitatem  meam, 
cum  scilicet  eam  cou(lt(M'i  vererer.  Con- 
se(|ueuter  autem  excludit  a  se  iiujrdina- 
tum  timorem  corpuriilium  jiericulorum, 
(|ui  ([uidem  maximc  solet  [)i"ocedere  ex 
multiiudiue  cuutra  homiueui  iusurgente, 
secundum  illiid.  Eccl.  xxvi,  5  et  6  :  i4 
tribus  timuit  cor  meu??i :  delatura?n  ^  civi- 
tatis,  et  col/ertio?iem  jjoj/u/i  etc  :  unde 
dicit  :  Si e./jjavi  a//  ??iu/titudi?icin  niniiat?i, 
Additur  autem  ;ul  hunc  timorem,  si  homo 
des[)ici;itur  i\  pi"0[)i!u|uis,  a  (juibus  juvari 
debuerit  ;  uude  subdit  :  Et  desjjerfio  jj?'t}- 
jji?iquoruni  ter?'uit  t?ie.  Solent  autem  ho- 
mines  impavidi  iii  contr.iiium  incidere 
pcr  pra*sumptiouem  :  ct  (juandoque 
quidem  saltcm  verbis  kxjuuutiir  coutra 
fortiores  ;  et  hoc  a  se  excludit  dicens  : 
Et  ?u)/i  ??unjis  tacui  :  quandoque  autcm 
ulterius  procedunt,  ut  iira^sumptuoso 
multitudiiicm  adversariorum  iiiv;i(l;iut ; 
sed  hoc  excludit  dicens  :  \ec  e«j/'essus 
su??i  ostiuui.  Et  (juia  luulta  et  m;igua  do 
se  (iixerat,  su[)cr  his  divinum  testimo- 
niiim  iuvocat  ;  uiide  subdit  :  Quis  //n/ii 
i/'ibu((t  audit(>re//i.  (|iii  scilicet  mecum 
inter[)cll('t  ;ul  Dciiui.  l.t  ;i(l  (|uid  ;i(l|uva- 
ri  velii,  ostcudit  sulidens  :  Lt  desideriutti 
//icu/n  (ludiiit  <i/iiniji(ite/ts  :  el  (juod  sit 
suuui  dcsidcriuin,  c.\[)ouil  subdciis  : 
Et  ii/n  U//I  s<  ri/)(it,  scilicel  uic;e  ;iccusa- 
tiouis  v(d  coiuiueiuhilioiiis  su()er  iir;i'inis- 
sis,  ij/se  qui Judiruf,  scilicct  omnes  actus 
huiuiuios,  scilicet  iiilcrioreset  exteriores  ; 
et  si  (luideui  jier  liujiis  libri  tolimo- 
niuin,  idesl  [ler  certaiu  verihilis  miUiires- 
talioiiciu  cgo  cul[)iibilis  ii[)[»iire;im.  vol«» 
I)orl;»re  |i(eu;iiu  ;  unde  .subdil,  /  /  in  hu- 
//iiro  //tn/  jKirtri/i  i//ui/i.  Si  Ncro  niauifes- 
tiil;i  vcriliile  ( (•iiiiueiidabilis  appareain. 
oxinde  coroniiiu    pra-inii  accipiain  :  uiulu 


'  Al.  (lcesl.  :  «  civatnraB.  » 
^  Al.  ducst.  :  «  cuporeul.  » 


'  l'unn.  :  «  /.Cinlurinn.  » 


m 


iN  jon 


suliilit  :  lCf  circnmtfri/i  illnni  qunsi  coro- 
nam  mihi:  \h^v  (\\\im\  dat  iiitcHigcro  suiim 
deslilcriinn  esse,  ul  qui  iiijiisto  coudi-m- 
nuli.itiir  ;il)  jimiris,  juslo  l)i'i  jiitlioio  reser- 
votiir.  1'rii'ilirlo  aiiliMii  lihro  (Ji\  iui  tcs- 
tiu)i)iiii  se  uoii  coutradiclurum  promiltil; 
iiinli'  sulitlit  :  Prr  sinfjido  ijrtithi^  mcos, 
idest  proressus  operum  \\\{Hn'\\m,j)ru/nni- 
ciiiho  i//iim,  idrst  eoufilebor  vcrilalem 
diviui  lesliuiouii,  nee  reeusabo  subirc 
seutcnliani  secuudum  leslimoulum  divi 
uum  ;  iiutle  subtlil  :  Kl  ijiKisi  jirinrijji  of- 
frrain  i/linn,  sfilicet  gralaiiter  rerens,  ut 
secuntliira  diviuum  teslimonium  cum  co 
agatnr. 

J)eindo  excludit  a  sc  vitium  supcrfluai 
cupitlitatis,  eliam  in  rebusacijuircndis  cx 
propriis  possessionibus ;  quod  qnitlcin 
dupiicitcr  nianilestatnr  :  uno  modo  per 
hoc  qiiod  liomo  per  niinium  culhiin 
snpeilliios  friictus  a  suis  posscssionibus 
extrahcrc  nitilur  :  ct  ad  '  hoc  exclu- 
deudum  mctapliorice  siibdit  :  Si  adver- 
siim     me    terra     mea    clamat    :    qua- 


si  iion  ptMmiserim  cam  (juiesccrc,  scd 
niinis  (>am  cnlucrim  ;  uudo  subdit  :  Et 
ciim  ij)sa  su/ci  rjiis  drprnl  :  ct  lofpiilur 
pcr  similitudiiii-m  liomiuis  qui  nimis  an- 
pariarcliir.  Alin  motlo  mauirfslatur  super- 
llii.i  (MipiililasjKM'  bt)c  (juod  liomooj)erariis 
suis  prelium  dciiegat  laboris  ;  undc  sub- 
(\\i  :  Si  fruclits  rjits  comrdi  a/)Sfjue pecu- 
fiia,  scilicct  sobila  opcrariis,  et  animam 
aijriro/aritm  rjiis  afflixi^  scilicel  nimis 
cogcndo  ad  laboraiidiim,  vel  merccdem 
subtrabciido.  Kst  aulem  dcbitum,  ulqui 
sniiLMllua  ct  inconsucla  cupit,  ctiain  tlc- 
bitd  ct  cousncta  pcrdat ;  undc  subdit  : 
Pro  fritmento,  qnod  scilicet  seminatur  ad 
victum  bomiuis,  oriatitr  mihi  tri/jit/iis^ 
qui  scilicct  non  solnm  cst  inutilis,  scd  et 
pung-ilivus  ;  rt  jiro  hordco^  quod  scilicct 
seminatur  iu  cibnm  jumenlorum,  Spina^ 
quie  scilicct  eliam  jumenla  pungendo  laR- 
dit.  Quibns  praemissis,  subditur  cpilogus, 
cum  dicilur,  Finita  sitnt  verba  Job^  quae 
scilicct  adduxit  ad  suae  scntentiai  assertio- 
nem,  nihilque    posthoc  proposuit. 


CAPUT    TRIGESIMUM    SECUNDUM 


LECTIO   I 


Omiserunt  atiloni  trcs  viri  isti  rcspoudere  Job, 
eu  (iuod  juistus  sibi  viderotur.  Et  iratus  indignatus- 
que  est  Eliliu  tiiius  Baracbel  Buzitbes,  de  cogna- 
tionc  Haui.  Iratus  est  auteni  adversum  .lob,  co 
quod  jiistuiu  sc  csse  dicerct  coram  Deo.  Porro 
atlversum  aniicos  ejus  indignatus  est,  eo  quod  non 
invcui.*sent  rcsiiousioncin  rationabilcni,  scd  tan- 
tumiuoiio  contlcmnasscQt  Job.  Igitur  Eiiliu  cxpcc- 
tavit  Jol)  loiiuentcm,  eo  quod  scniores  essent  quod 
loqucbautur.  Cum  autem  vidisset  quod  tres  rcs- 
pondcre  non  potuissiMit.  iratus  est  vehcmcntcr. 
Responilcnsquc  Eiiliu  fiiiusBarachel  Buzitlies,  dixit : 
Junior  sum  temporc,  vos  aulem  autiquiores  : 
idcirco  demisso  capite  vcritus  sum  vcbis  indicare 
mcam  sententiam.  Sperabam  enim,  quod  .•etas 
prolixior  loqucrctiir,  ct  anuorum  multitudo  doceret 
sajiicntiam.  Scil,  ut  vidcln),  spiritus  est  iu  liomini- 
bus  :  et  inspiratio  oninipotentis  dat  intclligcutiam. 
Noii  snnt  longtevi  sapientes  :  nec  senes  inteliigunt 
judicium.  tdco  dicam,  audite  me  :  ostendam  vobis 
etiam  rgo  nicam  sapientiam.  Expectavi  euim  ser- 
nionfs  veslros,  audivi  prudcntiam  vcslram  doucc 
disrcplaremini  scrmonibtis  vestris  :  ct  donec  puta- 
bam  vos  oliquid  dicere,  cuusidcraiiUm.  Sed  ut 
vidco,  non  est  qui  possit  arguere  Job,  ci  rcspon- 
dere  IX  voiii.s  siTmoiiiltus  ejus.  Nc  fortc  (iicatis, 
inveiiiiiuis  sapii-nliam :  Dciis  projccit  cuin,  noii 
hoiiio.  Niliil  loculus  cst  mibi;  et  cgo  non  secundum 


sermones  vestros  respondebo  illi.  Extimuerunt, 
nec  responderunt  uitra,  abstuleruntque  a  se  elo- 
quium.  Quouiain  igitur  expectavi  ,  et  non  snnt 
locuti  ;  stetcruut,  nec  responderunt  ultra  ;  respon- 
debo  et  ego  partcin  meam,  et  ostendam  seien- 
tiam  meam.  Plenus  sum  enim  sermonibus,  et 
coarctat  me  spiritus  uteri  mei.  En  venter  meus 
quasi  inustuni  al)S(iuc  spiracuio,  quod  laguuculas 
novas  disrunipit.  I^otiuar  et  respirabo  paululum  ; 
aperiam  labia  uica,  ct  respoudebo.  Nou  accipiam 
personam  viri,  et  Deum  homiui  non  aequabo. 
Nescio  enim  quamdiu  subsistam,  et  si  post  modi- 
cum  tollat  me  lactor  meus. 

Finita  dispulalione  Job  et  trium  amico- 
rum  cjus,  subditur  dispulatio  J']Iihu  con- 
tra  Jobtjui  ijuidcm  qnibusdam  acutioribus 
rationibus  coulra  Job  utitur  quam  priores 
et  magis  ad  veritatcm  accedit  :  unde  et 
Job  ei  non  respondet  :  licet  tamen  iu  ali- 
quo  a  veritalc  deviet,  et  verba  Job  sinis- 
tre  intcrprclctiir,  ut  iufra  patebit,  Prae- 
miltitiir  antcm  causa  ex  qua  motus  fuit 
ad  loqueudum  :  scilicet  ex  indigaatione 


CAIM!T  XXXII 


lb'J 


confra  Job,  et  contra  amicos  ejns,  Pra»- 
mittit  ergo  trium  amicorum  silentium, 
cum  dicit,  Omiserunt  aiUem  tres  viri  isti, 
scilicet  dc  quihus  supra  hiibitum  esf,  res- 
pondere  Joh.  IJbi  iiolandum  csf,  quod  cos 
viros  non  nominaret,  si  non  fuisscf  rcs 
gesta,  sed  parabola  conficfa.  Causam  au- 
tem  silcntii  ostendit  sufidens,  Eo  quod 
juslus  sihi  videretur  :  mulla  enim  dixerat 
Job,  qua^  ad  sua'  jusliliai  ostensionem 
pertinebanf,  (juibus  pra'dictis  tres  viii 
contradiccre  noii  valebant.  Ex  utroque 
borum,  scilicet  ex  silentio  amicorum,  et 
ex  hoc  quod  Job  sibi  justus  vidcbufur, 
commotus  fuit  Elihu,  qui  asfabat,  ad 
iram  ;  et  ideo  subditur  :  Et  iratus,  scili- 
cet  in  corde,  indi(jnatusqiie,  sciHccl  os- 
tendendo  ine  signa  exlcrius,  Est  Elihu, 
in  (juo  describitur  cx  nomine,  filius  Ba- 
rac/icl.,  in  quo  describitur  ex  origine  ; 
Buzithes,  in  quo  descrihitur  ex  pafria  ; 
De  cognalione  Barn,  in  quo  describitur  ex 
genere  ;  qua;  tota  descriptio  ad  hoc  va- 
lef,  ut  ostendatur  ad  rem  gestam  perti- 
nere.  Causam  irae  explicat  consequenter  : 
et  primo  quidem  contra  Job,  cum  dicit, 
Iratus  est  adversus  Job  eo  quod  justum  se 
esse  diceret  coram  Deo,  idest  secundum 
divinum  testimonium  :  quod  maxime  ac- 
cipi  pofest  ex  eo  quod  dixerat  supra  xxn: 
Ipse  scit  viam  meam  :  et  post  sub(ht, 
vcstigia  ejus  consecutus  est  pes  meus. 
Quantura  autem  ad  amicos  subdit  :  Porro 
adversus  tres  amicos  ejus  indignatus  est, 
eo  quodnon  invenissent  rcsj)onsionem  ra- 
tionabHem.,  quascijicet  respondent  verbis 
cjus,  quibus  pe  justum  assercbat  ;  s(>d 
tantummodo  condemnassent  Joi),  dicen- 
tes  scilicct  eum  esse  iui(pium.  Osfendif 
aufera  conse(iU(!ntcr  causam  (juarc  Klihu 
prius  in  nullo  responderal  Jol»,  cum  sub- 
dif  :  Igitur  Elihu  cxjjcctavit  Job  hiqucn- 
tem.,  idest  in  nullo  confradicens  cjus  ser- 
monil)us,  eo  quod  smiorcs  essmf  qui  lo- 
qucbantur,  eis  sciliccf  defercns  (juasi 
sapientioribus,  (|uod  a'las  scncctulis  rc- 
quirchat.  Scd  (|uia  non  vidcbatur  (m  ([iiod 
aliciii  (lchcrcl  rcvcrcntiam  cxhibcrc  iii 
pra'ju(Uciura  verilatis,  irafus  coutia  Ircs 
seniores,  ipse  junior  resi^ondcrc  iiici>pit  ; 
undo  dicilur  :  Cum  autem  ridisset,  quod 


tres  respondere  non  jmtuissent,  scilicct  ra- 
tionibus  J(»b,  iratus  est  vehementer^  (\\iSiSi 
exislimans  quod  pcr  illorum  igii.iviam 
vciitas  depcriret  :  ef  ideo  loco  iilorum 
voluit  verifafem,  uf  crcthihaf,  defeudcre; 
ef  lioc  est  (juod  sui^dif  :  Bfsjjoudcnsque 
Elihu  fdius  Barachfd  Biizit/tcs,  S(ilici'tser- 
monibus  et  lationibus  Job.  lu  ha<-  aufem 
sua  rc.-^ponsione  primo  cxcusat  pristiiium 
silcnfium  ex  suii  a-fate;  uude  se(]uifur  : 
Dixit.,  jwiior  sum  temjtore  ;  tum  ctiam  ex 
illorum  antiijuitafe  ;  uiide  subdif  :  Vos 
autem  autiqaiores.  Juvcnes  autcm  debcnt 
reverentiam  deferre  senioribiis  ;  uiide  se- 
quitiir;  iJcmisso  cajj i te,  6c\\\cc\  in  signura 
revcrenfia'  :  Veritus  sum  indicare  vobis 
meam  sententiam,  ne  scilicel  priesurap- 
tuosus  vidcicr  impcdiendo  mcis  sermoni- 
bus  sapiciilioriim  vcrba.  Prohaliile  aufera 
vidctiir,  quod  scncs  sapicntius  I(Kiuaiitur 
pjxvL)fcr  duo  :  primo  (]uidem  quia  Juveiics 
ex  fervore'  auimi  freiiucnler  miilla  ct 
inordinafe  proponunt  ;  scnes  autcm  prop- 
ter  gravitafcm  a-tatis  maturius  loquun- 
tur ;  unde  subdit  :  Sjjcraham  rni/u  quod 
getas  jjrolixwr  loqucrctur,  scilicet  gravius 
et  efficacius.  Secundo  vero  (juia  senespcr 
experienfiam  b^ngi  femporis  mulla  cog- 
uoscere  potuerunt,  et  per  consequens  sa- 
picntius  loijui  :  undc  scijuitur  :  Et  anno- 
rum  multitudo,  projttcr  (]uam  .sciliret 
experimenfum  accipi  potesf,  doceret  sa- 
jjicutiaui,  scilicef  cxperimenfo  acccptara. 
Coiis(H]uciifer  excusat  se  qiiare  nuiic  lo- 
qui  iiiciiiiaf  :  quia  sciliccf  cxportus  est, 
quod  a'tas  iioii  cst  suriiciens  sapicnlia' 
caiisa,  sed  niagis  inspiratio  diviiia  ;  iiiulo 
suhdif  :  Srd  nt  rid-o,  idcst  ]icr  cllcctura 
cousidcro,  sjjtnfi/s  l)ri  csf  iu  hduiiuibus, 
in(]iiaiitum  scilicct  iii  cis  oi»cratur;  (>t  hoc 
csl  (itiod  siihdit  :  Et  iusjtinitii)  lunni/io- 
tcutis,  (jua'  scilicct  horainilius  inspiral 
Spiriliim  sanctuiu,  (|iii  cst  spiritus  sapiou- 
tia'  ct  iijtcllcctus.  dut  intri/ignitiain,  sci- 
liccf  vcritalis,  ijua'  cst  sajiicniia'  jirinci- 
[)iiim  iis,  (|uihus  inspiratiir.  Qiiod  aiilcm 
Ikcc  iiispiralio  sit  sapiculia'  pr.ccipua 
caiisa,  ostciKlit  j)cr  liuc  (juod  a'tas  non 
jicrHcif  sajiicntiara,  scd  caiisat ;  miilc  sub- 
(iit  :  Xou  suut  /oug,vvt  siijiintfcs,  (juanluin 
sciliccl   ad  cognilioncra  divinii'  vcrilalis, 


'  Al.  :  «  furoro.  » 


170 


iN  .lon 


nec  srnr'i  iiitr//i(/itnf  jin/iriitm  (|iiaiiliim 
Rrilicot  nd  Dnliii.itioiuMM  liiiinaiKiriiin  ac- 
tnmn.  I".t  (|uia  licct  iioii  cssct  sciicx,  c(tn- 
:>i(icraliat  taiiicii  sc  iiispiratiiin  a  Dco, 
idoo  lo(iiii  andclial  ;  iindo  snbdit  :  liicn 
dicam. 

In  li.-ic  aiitcin  sn.i  lociitiono  pvimo  in 
diicit  oos  ad  aiidiondiim  ox  anctorifato 
Doi,  ciijns  inspiialionc  lo(|ncl)afnr  ;niidc 
dicit.  Ai/f/iff  /ttr  ;  uf  sciliccl  cjns  scnno- 
noin  non  intcrniinpanf.  Andicnliljiis  aii- 
toin  pra-niiltit  scicnlia'  docninoiila;  nndo 
snltdil,  ()sfv)ii/n)n  vabis  cfinni  ct/o,  scili- 
cct  (inamvis  sim  jnvenis,.sr/V7///rtm  incnm^ 
scilicot  ox  qiia  rospondcbo  ralioniltiis 
Job.  .Instnm  antcm  oral  (jnod  ipsi  onm 
andiront,  (inia  oliam  ipso  oos  andici'at  ; 
undo  snbdH,  Ej/jcctaci  ctiim,  scilicot  din, 
sermones  vestros,  qiios  scilicct  contra  .Job 
protnlistis.  Et  qnia  ropnlabat  so  posse 
disccrnoro  tinod  ab  eis  bciic  dictnm  cs- 
sot,  ot  quid  iioii  bono,  subdit  :  Avtlivi 
pntdcntiani  vcstrani;  quasi  dicat  :  Aii- 
diondo  diu  coyitavi  ot  dijudicavi  quid  in 
verbis  vestris  ad  prndontiam  portincret; 
non  autem  parum,  scd  diu  expcctavorat. 
Terminum  antem  cxpcctationis  suaj  de- 
torminat  ex  duobus  :  primo  qnidom  cx 
illorum  voluntalc  ;  iindc  subdit  :  Doncc 
disce/)tarcniitn  in  scrnioniljus  vcstris,  idcst 
donoc  placuil  vobis  contra  Job  discoptarc. 
Secundo  ex  spe  quam  de  eorum  sapien- 
ti  doctrina  babcbat ;  undc  subdit  :  Et  do- 
nec  /yutabam  vos  aliquid  dicerc  conside- 
rabatn.  Non  ost  antom  amplius  andion- 
dus,  de  quo  non  sporatur  quod  aruiuid 
utile  sit  dicturus.  Yidobatur  aiilom,  (juod 
verba  oornm  quibns  contra  Job  iitoban- 
bautur,  oflicacia  non  erant ;  primo  qni- 
dem,  quia  eum  rationibus  viiicerc  non 
poterant  ;  unde  subdit  :  Scd,  ut  video, 
non  est  ciui  /jossit  artjucre  Job,  scilicet 
eum  conxincondo  ratioiiibus.  Sccundo, 
quia  non  poforant  cjiis  ralionibus  obvia- 
rc  :  undc  subditnr  :  Etrespondere  scilicet 
sufficienter,  cx  vobis,  idcst  ex  vestro  sen- 
su,  vel;nonestqiiipossitcxvobis,  idestcx 
vestro  numcvo .Sermonibus  ejiis,  de(juibus 
scilicet  coutra  v(js  ntitiir.  I'ra'cipuo  au- 
lcm  eoruni  ralionos  coiitra  Job  fnndaban- 
tur  in  hoc  (juod  advorsilatos  Job  atlri- 
bncbant  divino  judicio,  cjuod  crraro  non 
polost  :  quam  (piidom  rosponsionem  esse 


insnfllciontom  cons(!()iiofitor  ostcndit,  di- 
cons  :  \c  forfc  dicafis,  invcni/nus  sapien- 
ti(t//i,  idcst  istiid  snfllcit  nd  sapiontom 
rosp(tnsioiicni  :  Dcus  //ritjrcil  eum,  in  ad- 
vorsitatiis,  ijni  orraro  non  polost  :  Et  non 
Inu/io,  (jiii  jtolosl  docipi  ot  dccipere.  Ipse 
aulom  intondobat  oflicacius  icspoiidorc  ; 
uiido  subdit  :  \ilti/  /ocutus  est  milii.  Ex 
qiKt  vnlt  osfcndoro,  quod  non  loquitnr 
(jiiasi  iirov(tcatus  :  Et  ci/it  /lon  scntndit/ti 
scr/tio/ies  vcstro  rcsjjo/idcbo  iiii,  idost  non 
soijiiar  vias  vcstras  iii  rospondondo;  sed 
alias  officaciorcs  ad  rospondondum  vias 
invcniam.  Intcndit  autcm  sc  de  fufura 
rosponsionc  cxcusare,  non  soliim  apiid 
ipsos,  sed  cfiam  apud  alios  :  et  idco  ad 
alios  convortit  sermonom  snum,  dicons  : 
Edti/tiue/'u/it.,  scilicet  ultorius  loqui,  ne 
manifostius  convinccrentur  :  \ec  respon- 
de/'U/it  u/tra,  scilicot  rationibns  Job.  Et 
ut  ostondat  boc  fuisse  propter  eorum  ig- 
naviam,  non  proptcr  officaciam  rationnm 
Job,  idco  subdit  :  Abstu/crunftjitc  a  sc 
e/o(ptiuni.,  scilicot  ncgligontor  taceiido. 
Quaiido  aufom  homo  efficaci  ratione  con- 
vincitur,  non  ipso  a  se  aufert  eloquium, 
sed  potius  ei  ab  alio  aiifortur.  Quia  crgo 
illi  defcccrant,  dicit  se  vclle  eorum  defec- 
tum  supplere ;  undc  subdit,  Quo/iiam 
i(jitur  cx/jcctavi.,  scilicct  diii,  ut  eis  dofer- 
rom  :  et  /lo/i  su/it  /ocitti,  scilicot  rcspon- 
dentes  suflicicnter  sermonibus  Job  :  Scd 
steteru/it,  idest  cessaverunt  et  siluerunt, 
falsitati  scilicot  uon  rosistontcs  :  \ec  res- 
po/idc/'u/it  u/tra,  scilicot  pro  testimonio 
vcritatis  aliquid  diccntos  :  Rcsjjo/idcbo  et 
ccjo  partctii  tnca//i  :  ijuia  scilicet  defonsio 
vorilafis  portinct  ad  omnes  :  ot  uiiusquis- 
quc  debot  ibi  ponore,  quasi  pro  parte 
sua,  quod  potest.  Non  solum  autem  zelo 
veritatis  dofcndciida?,  sed  ofiam  ex  inani 
gloria  movobatur  ;  iindo  subdil;  Et  ostc/i- 
datti  scicntiam  mcam  ;  (imTrit  onim  ina- 
nis  gbtriiT  cu[tidns,  ut  si  quid  in  sc  cxccl- 
lcns  cst,  manifcsfot  :  et  ideo  conseqncn- 
lcr  ostondit  maximam  sibi  facnltatcm 
animi  esse  ad  rcspondendum,  cum  sub- 
dif  :  P/c/ius  sum  e/ii/ti  sc/'mo?iibus,  qiiasi 
abuiidanfcr  occnrrif  milii,  ijuod  rospon- 
doam.  Et  quia  facultas  iion  suflicit  ad 
agendnni  nisi  boino  ab  aliquo  incilctnr, 
idco  snbdit  :  Et  coarctat  me  spi/ntus  ute/'i 
1/ici.  Utcrus  cst  locus  concopfionis  :  unde 


CAPUT  XXXIII 


171 


per  uterum  hlc  metaphorice  signatur  in- 
tcllectus,  intcHigibilia  diversa  concipicns, 
Spiritus  vero  ulcri  est  voluntas,  impel- 
lenshominemad  manifcstandum  concep- 
tiones  cordis  per  scrmonem.  Est  autcmho- 
mini  molcstum  cum  non  implct  quod 
desiderat  ;  cl  idco  auxietatcm  (jiiaui  patic- 
batur  tacendo,  exponit  per  similitudincm 
subdens  :  Est  venter  meus,  idost  mens 
mea,  qiiasi  mitstion,  scilicet  quod  fervet, 
Absque  spiraculo,  quod  lagunculas  novas 
disrumpit :  \\W\Q\im\  vapor  musti  fcrven- 
tis  ex  parte  aliqua  evaporct,  multiplica- 
tur  vapor  inteiius  quandoquu  usquc  ad 
vasis  confractioucm  :  et  ita  etiam  se 
musto  propter  juventutem  comparat  ;  et 
ideo  ex  magno  desiderio  loquendi  peri- 
culum  sibi  existimat  imminere,  nisi  lo- 
quatur ;  undc  subdit  :  Loquar  et  respira- 
bo  paululum  :  quia  scilicet  per  verba 
evaporabo  intcriorem  fcrvorem,  ut  ab 
anxietate  desiderii  quiescam.  Quid  autcm 
loqui  velit,  ostendit  subdens  :  Aperiam 
labia  mea,  et  respondebo,  scilicet  verbis 


Job.Quemautcm  modum  in  rcspondiMido 
observare  dcbeat,  ostcndit  subdcns  :  A'o/t 
accijjiayn  personam  viri  :  ille  enim  in  res- 
pondeudo  per.soiuim  hominis  accipit,  qui 
veritatcm  rclinquif,  ut  homiiii  placeat 
vcl  dcferat.  Quarc  aiitcm  lioc  ipsc  facere 
nolil,  ostcndit  subdcns  :  Et  Deuni  /mtnini 
non  xqriaho.  Talis  enim  sibi  vidcbatur 
esse  disputatio  prcBsens,  ut  si  homini  de- 
fcrrcf,  cxccUcntia;  divinx-  revercutiam 
dcbifam  iiou  servarct  :  quod  quidcm 
quare  facere  timeat,  osfcndit  subdeus  : 
Ncscio  enim  quanidiu  subsistam,  scilicet 
in  hac  morlali  vita,  ut  possim  milii  diu- 
turna  spafia  tcmporis  ad  pcjLuiifcndiim  rc- 
promitfcrc  :  Et  si  post  modicum  tollat 
me  factor  meus,  per  mortem  assumat  ad 
suum  judiciiim.  Ex  quo  patet,  iiuod  Eli- 
hu  in  hoc  concordabat  cum  Job,  quod 
rctributio  pcccatorum  esset  post  mor- 
tcm  :  alias  cnim  frustra  viderctiir  ti- 
muisse  Dcum  oncuderc,  propter  vicinita- 
tem  mortis. 


C  A  P  U  T     T  R  I  G  E  S  I  M  U  M     T  E  R  T  1  U  M 


LECTIO    I 


Audi  igitur,  .lob,  eloquia  moii,  ot  oinnos  scrnio- 
nes  mcos  uusculta.  Ecce  aperui  os  meum  :  loqua- 
tur  linf;ua  moa  iu  faucibus  niois.  Siniplici  oordc 
moo  sormonos  mei,  et  soulentiani  laiiia  moa  i>nram 
loqucutnr.  Spiritns  Doi  feoit  me,  et  spiraciiluni 
omuii)otentis  viviticavit  nie.  Si  i>otos,  rospondo 
miiii,  et  adversus  fdciem  meam  consiste.  Ecco  et 
me  sicut  ot  to  focit  nons,  ot  i\('  ooili-ni  iiilo  o^'o 
quo(|uo  lormatns  siim.  Voriinilaiiion  niiracnlnm 
moiim  uou  te  terreat,  et  eloiinoutia  mea  nou  sit 
tiiii  gravis.  Dixisti  orfj;o  iu  aniibiis  mi-is,  ct  vooom 
vcrborum  tuoriim  aiKiivi.  .Miinilus  sum  oj^o.  et 
aiisiino  (b'lict()  immaciilatiis  :  ot  non  ost  iiiiipiil.is 
iu  mc.  Quia  (lucrclas  iii  mc  reporit,  ideo  urbitralus 
est  me  inimicum  sibi.  Posuit  iii  uorvo  podos  moos, 
custodivil  omiios  somilas  moas.  lioc  esl  cr^io,  iii 
quo  uou  es  justilicatus. 


Dicfiiiu  cst  siipia,  (|U()(1  Eliliii  indigua- 
lus  fuit  coufra  .lob,  ct  (•oiitra  aiuicos 
cjiis;  posf(|uam  aiiftMU  lociitiis  rii(>r;il 
contra  iguaviaui  amicorum  .lob,  uuiic 
coutra  ipsum  .lob  incipit  loqui  :  cf  idco 
primo   cuui   ;id    atlcnfioucm   oxcilaf,   di- 


cens  ;  Audi  i^jitur,  Joli^  rloipiin  mra, 
qiiia  sciliccl  cgo  jam  n^spoiidcrc  infcndo, 
Ef  ut  significct  siugula  sc  cum  poudoro 
dicfiinim,  siibdil  :  Et  omnes  serninnes 
meos,  quasi  nihil  sit  iii  vaniiin  tliclurus. 
Et  ne  .lob  (pucrcrcf  (piarc  prius  looutus 
non  fiicrif,  siibdil  :  Errr  aprrui  iri  mriim: 
(jiiasi  (licaf  :  Piius  duiu  taciii  os  mciim 
claiisciaui  projifcr  rcvcrcufiaiu  siMiio- 
riiiii  :  niiiic  ipiia  ipsi  ibMiciuut.  ncocssitns 
cogif  :iic  loiini  :  iindc  siibdif  :  l.nipititiir 
bnijud  iiirn  iii  /niiribus  mris  :  quasi  di- 
cat  :  i\on  scipiar  Ncrba  ali(»ruiu,  scd  pro- 
prios  conccptiis  cnunfifibo.  El  tiuin  J(»b 
iii  [ira^ccdcnlibus  ctmtra  anuctis  suos 
dixcrat,  (pitxl  (>um  V(M  bis  art1ii;(*biui(  et 
contuiidcb.inf ;  idco  lioc  a  .so  o.xcludil  siib- 
dc iis,  Simpliri  rordr  mcn  srnnnnrs  mci, 
sciliccf  siint  ;  tpinsi  dical  :  \ori  lt>quar  ad 
c.-iluuiniautliim    V(d    ritl(Mitluu),   scd    sim- 


!72 


|\  .Ktl! 


pllci  aiiiino  ad  v<M'ilatom  maiiiftstaiuliiin. 
El  (piia  pr.iMlicli.s  trilnis  viris  .lnli   imi)o- 
sncral  (cap.  xtii'*  «piod  c.ssciil  raliricalorcs 
mciidacii  cl    ciillnrcs    prrvcrsoriini   (U);.,'- 
maliiin,  hoc  a  sc  cxcliidil  diciMis  :  Et  scn- 
tentinni  lnhifi  )iir<i  pnntni  ln<fnrntn)\  idcsl 
abstpic  ad  inixliohc  aliciijiis  falsilatis  vcl 
erroris.    riidi?  aiitiMn    lldiiciain   viMilalis 
mnnifcslaiida'    acccpiMil,    oshMidit     snl»- 
(loiis  :  Sjiirilns  l)ci /rcit  nn'  :  cl  idc(»  ikmi 
est  inirnm  si   siiain  facliirain   niovcl    cl 
pcrlicit  ;  et  hoc  cst  (piod  siihdit  :  A7  .yji- 
rnrnlum  onini/iotrntis  vivificnrit  ine,  sci- 
liccl  ad  op(M*a  vila'  movct  ct  pcrficit,  iii- 
ter  (jiia»  pra'cipiinm  csl  intcllig-cntia  veri- 
tntis.  Kt  nc  vidcatiir  lioc  iiidiixissc  qnasi 
pra\iiidicinm   allcrre   iiitcndcns    .joh,    no 
coiilra  divinitns  loquenlem  responderel, 
suhdil  :  Si potes^  respojnlc  7ni//i,  (laaiitinn 
scilicct  ad  ca  (jikc  coiitra  dicam,  Et  ad- 
ve/sns  faciem  meam  consiste,  ut   scilicct 
tu  ctiam  conlra    me  ohjicias.  si  (iiiid   ('i- 
xero  (]nod  tihi  non  placct.  Kt  ne  Job  de- 
dignaretnr    ciim    eo    dispntare    propter 
snam  famosam   sapientiam,  et   illins  Jn 
ventntem,  ad  hoc  exclndeiidnm  subdit  : 
Ecce  et  me  sicnt  et  te  fecit  Deus  :  et  ita 
ex  parte  factoris  nterque  nostrum  eam- 
dem    spem  veritatis    inqnirenda^    potest 
habere  ;   ex  partc  vero   materije  utriqne 
adjacct  idem  impedimentum  ;  uiide-snb- 
dit  :  Et  de  eodem  luto  ego  qnoque  forma- 
tus  sum  :  cx  cujus  scilicot   grossitie   In- 
men  intcHigentia^  ohtenebratur.  Videliat 
autcm  Elihii    sihi  posse   responderi,   hoc 
quasi  ad  mira(Miliim  pertincre,  si  jiiveni 
tauta  sapientia   ct    facniuiia   pra'beretur, 
quod  contra  sapienlissimum  sencm   sul- 
ficeret  disputare  ;  et  ideo,  qnasi  innuens 
hoc  miraciilo    se  esse  assecutiim,  suhdit : 
Verumtamen    miraculum   meum   non  te 
terreat^  scilicet  ut  respondcre  non  audeas 
miracnlose  scienliam  adepto,  et  eloquen- 
tia  mea  non  sit  tibi  qravis^  ut  scilicet  ex 
ea  obstupescas. 

Ilis  igitnr  pra^missis  (juasi  pro^pmiali- 
ter,  snhjnngit  ca  in  qiiihus  .hib  repro- 
hendcre  inteudit  ;  unde  siihjiingit:  Diristi 
erqo  in  aurihtis  meis;-^  qiiasi  dical  :  Excn- 
sare  te  non  potes  cum  dixcris  :  Et  vocem 


rrrhornm  tuornm  nudiri^  .scilicot  per  so- 
lliciliidiiKMn    altcntionis.    Primo   ergo  in 
vcrhis  .joh  iiolavcrat,  (jiiod   sc,  iiiiiniiiMMn 
essi^    dixcral    a    pcctalo  :    iiiide    dixit  : 
Mnndus  snm  ei/o,  scilicel  ab  iiiiinundiliis 
cariiis,  Et  ahsi/ue  delirto^  scirutet  pcccato 
omissionis,  immaculatns^  idest  gravibus 
peccatis  (jua'  sunt  coutra  Denm,  pula  ido- 
latria,  vel  aliijuid  liiijusmodi,   et  )ion  esl 
inii/iiitas   in  nie,  \\\  scijicct  j)ioximos  la'- 
seriin.  Se(Miiido  nolat  iii  vcrhis  cjus  (jnod 
Deo  iiiiijuitatem  Jiidicii  imposuerit  :  ini- 
quitas  aiitem  judicii  solet  cx  odio  jndi- 
cantis  procedcre.  Onantum  ad  hoc  com- 
memorat  Job  dixisse  :   Quia  qnerelas  in 
me  reperit,  ideo  arhitratiis  est  nie  ini))ii- 
cn)n  sihi.  Supra  quidiMn  xiii,  Job  dixerat 
intcrrogalive,    Cur  faciem  tuam  ahscon- 
dis,  ot  arhitraris  me  i7ii)iiicnm  tnum  ?  hoc 
aut(  m  quod  dicitur  hic,  Que)'elas  in  me 
reperit,  non  invenitur  dixisse  :  unde  hoc 
esl   additio    Elihii,    prave    iiilcrpretantis 
veiha  Job.  Judicis    eniin   odium   Justum 
esse   videtur,    si   certilicatus    de    malitia 
alicujus,  odio  eum  haheat  ad  puniendum; 
sed  si  ex  levibus  querelis  judex  provoce- 
tur  ad  odium  alicujus,  erit  odium  injus- 
tum  :  et  taliter  interprctabatur  quod  Job 
dixeratseaDeo  inimicum  rcputatum  essc. 
Secuudo    ad    iniquitatem    Judicis    perti- 
nere  vidctur,  si  alicui   facultatem  Justa; 
defensionis  auferat  :  et  quantum  ad  hoc 
suhdit,  Posnit  i)i  nervo  pedes  meos,  idest 
compcdivit,  quasi  impediendo  me  a  meis 
operihus.  Tertio  pertinct   ad  iniquitatem 
jiidicii,  ut  (iua'libet  levia  ad   condcmna- 
tionem  congreget  alicujus  :  et  quantum 
ad  lioc  subdit,  Cnstodivit  onDies  semitas 
meas,  quasi  in  singulis  operihus  eum  ob- 
servans.  Hoc  anlem  Job  iion  dixerat  ad 
ostendendnm  perversilatera  diviui  judi- 
cii,  sed  (jnasi  fignraliter  lo(juens,  ut  su- 
pra  xiu,  ostensum  est.  Uiide  et  ibi  pra3- 
mittitur,   jEniq)nata  anrihus  vestris  :  et 
quia    hoc    secuiidum    excliidit,    primum 
subdit  :  Hoc  est  erqo  i)i  quo)io)iesjustifi- 
catiis  (jiiasi  dicat,  Non    jioles    te  Justum 
dicere    :    (juia  hoc    ipsnm    ad     iiijnsti- 
tiain  tnam  ])crtiiict,  quod    Deo    injusti- 
tiam  imponis. 


(;Ai»nT  XXXIII 


I7:i 


LECTIO  II 


Rospon(iebf)  tihi,  qni;i  nmjor  sit  Deus  homine 
Adversus  enm  contnndis,  quod  non  ad  omnia  verha 
responderil  tibi.  Semel  ioquilur  Deus,  et  secundo 
ad  ipsum  non  repetit.  Por  somniuiu  in  visione 
nocturna,  quanrlo  irruit  sopor  super  homines,  et 
doriniunt  iu  lecLulo,  tunc  aperit  aures  virorum,  ct 
erudiens  eos  instruit  discipliua,  ut  avertat  hominem 
ab  iis  qujE  fecit,  et  liberet  eum  de  superbia.  Eruens 
animam  ejus  a  corruptione,  et  vitam  illius,  ut  uou 
transcat  in  ghuliuui.  Increpat  ([uoque  per  dolurem 
in  lectulo,  et  omnia  ossa  ejus  marcescere  facit. 
Aliominabihs  ei  fit  in  vita  sua  panis,  et  animie  iilius 
cibus  ante  desiderabilis.  Taliescet  caro  ejus,  et  ossa 
quu!  recla  fiicraut  uiidal)uulur.  A[)pr(jpiu([uabit 
corru()ti()ui  auiina  cjus,  ct  vita  illius  morliiVris.  S 
fuerit  pro  eo  angeius  lo(iuens  nnus  de  millibus,  ut 
annunciet  honiinis  ui(iuitatem.  Miserehitur  ejus,  et 
dicit  :  Lil)era  cuni,  ut  nou  dcscendat  iu  corru[)tio- 
nem  ;  iuvcni  iu  ([iio  ei  [)ropitior.  Consunqita  est 
caro  ejus  a  suiqiliciis,  revertatur  ad  dies  adoles- 
ceutiiE  suai.  Deprecahitur  Deum,  et  placaliilis  ei 
eril,  et  vidchit  lacicui  ejus  iu  juhilo,  et  rcddet 
homini  justitiaui  suam.  Rcs[iicict  homincs,  et  dicct : 
Peccavi  et  vere  deliqui,  et  ul  erani  dignus  uon 
rece[)i.  Liberavit  aniuuun  suam,  ue  pcrgcrcL  iu 
i  ntcrilum,  sed  vivens  luccm  vidcrct.  Ecce  hajc 
onmia  (qieratur  Dcus  trihus  vicihus  [icr  siniiiilos, 
ut  revocet  auinias  corum  a  corru[itionc,  ctillumiuel 
lucem  viventium.  Altende  Joh,  et  audi  me,  ct  tace 
dum  C(?o  l(i([U(ir.  Si  autem  babes  ([uid  l()([uaris 
rcs|iond('  uiihi  :  lo([uerc,  volo  cuim  te  a[)[iarerc 
justuui.  Quod  si  nou  liahes,  audi  mc  :  tace,  el  do- 
ceho  lc  sa[iieutiam. 

Propo.sucrat  supra  Eliiiu  ca  de  quibus 
contra  Jol)  (lispularc  iutcudc^liat  ;  vcrum 
(|uia  Jol)  autcquam  praMnissa  vcrba  dicc- 
rct,  pra^miserat  supra,  c.  w\\:  Disputare 
cum  Dco  cupio:  vidi^lur  autcm  iucouvc- 
uicus  cum  (lui  auhclat  ad  dispulaudum 
cum  su|)criore,  rcvocarc  ad  hoc  (|uod 
cuui  iufcriorc;  dispulcl :  aulc([uam  supcr 
pra'missis  cimi  Job  dispulalioiu^m  Eliliu 
iucipiat,  dc  hoc  ipso  euin  rcdari^niil  (juod 
cuui  Dco  disputare  cupicbal.  Et  primo 
(]uid(Mn  quia  boc  ipsum  maj^iia  pra'- 
suuq)lio  vididiir  (|U(id  ali(|uis  m.ijorcm 
se  i^rovocet  ad  dispulaudinu  :  iiiidc  di- 
cit,  licsjxnulrbo  lihi,  idcsl  Iud  d(!sid(M'io, 
quod  dispularc  (Mim  Dco  cu[)\a,  (//uni  /nu- 
jor  sit  Drus  /ujf/iifw :  \\\n]()  prcsiimpluo- 
sum  csl,  ([iiod  bomo  (Mipial  dispulare 
cuiu  Dco.  Et  iii  boc  ((iiidiMU  jiistc  ar,L;ii(>- 
rclur  Job,  si  (Mim  D(!o  dispubuu!  voluissct 
tid  cuutradiccudiim  (juasi  dr  puri.  Job  au- 


tem  cum  Dco  disputare  volct)at  (juasi  ad 
addisccudiim,  sii^^ut  di.scipubis  cum  ma- 
gistro:  uudc  supra  xiii,  di.vit:  Os  meum 
replcho  uicrcpatujiiihus,  ut  sciam  vcrba 
cjuas  mi/ii  respondeat :  quod  tamcn  Elibu 
iutcrprctabutur,  quasi  ba*c  Job  couten- 
tiose  contra  Dciiin  dixcrit  coiuiucrendo 
quod  ci  non  respouderct  ;  unde  subdit : 
Advcrsus  eum  contcndis,  quod  nonadom- 
nia  verha  respxmderit  tihi ;  (]uod  quidem 
ex  pru»dictis  vcrbis  Job  colligere  voluit: 
et  ex  boc  quod  ctiain  supra  xix,  dixerit: 
Ecce  clamabo  vim  patiens,  et  nemo  exau- 
diet;  vociferahor,  ct  non  est  qui  judicet: 
quae  quidem  vcrba,  et  quw  similia  supe- 
riiis  dicta  sunt,  uon  per  modiim  coiitcn- 
lionis  diccbantur,  scd  ([uia  dcsidcrabat 
rationcs  divina'  sapicntia!  cogiiosccre.  Ad 
rcpcllcudum  aulem  pra^dicta  verba  Job, 
(]ua'  intcrprctabatur  Eliiiu,  ac  si  essent 
conteutiose  dicla,  cousequcntcr  ostciidit 
Elihii,  uon  essc  ueccssarium  quod  Dciis 
liomini  ad  siug-iila  vcrl)a  rcs])oiid('al,  si 
unicui(]uc  sulliciculcr  lo^iuilnr  ad  cjus 
instrucliouein ;  unde  subdit :  Scmc/  lo- 
quitur  Deus;  scilicet  liomiui  suftlcienter 
ad  ejiis  instruclioncm :  unde  deiuceps 
uou  oportet  quod  ad  siugiilas  iiomiiiis  in- 
tcrrogatioucs  rcspondcat  ;  uiidc  subdit : 
Et  srcundo  idipsum  non  rrprtit;  (juia 
quod  suriiciciit(M'  raclum  csl,  itcrarc  su- 
[)crniiiiiii  cssct.  (jiiomodo  aiitcm  lo(]uatur 
D(Mis  lioiuiui,  oslciidil  siibd(Mis:  Per  som- 
nnnn  ni  risiniic  nitrtiirna.  1'olcsl  aiitcui 
cl  alius  essc  scusiis,  tit  lioc  '  (luod  dixit, 
Srnirl  ioquitur  Drus,  scilicct  houiiiit,  re- 
rcialiii'  ad  uiculis  iustritctioiiciii,  (jiia! 
csi  [)(M'  liiiiKMi  ratiouis,  naturalis,  scctui- 
ditiu  illitd  l'sal.  tv,  (» :  .)hi//i  dirunt,  (/uis 
ostrndit  nobis  lumn?  cl  quasi  rcspoiidcns 
siibdil.  Sii/iuitum  esi  su/ier  uos  /uinen 
vu/fiis  tiii  DdminCy  p(M*  iiuod  scilicol  dis- 
ccriKMC  [)ossiiii)Us  bouiiiii  a  uuilo.  Ki 
([iiia  iialiiralis  ralio  iiiiiiicbilitcr  iii  lu>- 
iititic  luatict,  itt  itoti  sit  iioccsso  oaiu  ito- 
rat  0,   idco    siibdil :    Et  sccuuiJo  ui^^sum 


'  Al.  :  "  [icr  hoc. 


174 


l\  .loH 


non  rrjietil :  »1  iIciiKlc  ostiMulil  inodiiin 
qiio  arK|ii.'iii(l<i'  l)*Mis  lininiiii  loi|niliir  piM' 
iina^Mtiiiriani  visioiuMn  iii  apparitionilnis 
S(Mnninniin  ;  nndc  snlxlit  :  Pcr  sofunii/ni 
in  risiiiiH'  nitvtiirnn :  (jiiod  (inidrni  potcsl 
loftMTi  ad  proplicticain  ijnclationoni,  se- 
cniido  illiid  Niini.  XII,  (i :  Si  ijiiis  fiirrit 
inter  cos  prnplirtu  Ihnnini  pcr  Soniniiini 
ad  illum  ff„i  j,,  ,isione  /oi/ii/ir'  /id  /itni.  Vol  potcst 
rcfcMii  ctiani  ad  coinninnia  somnia,  (]na^ 
crcdcliat  Klilui  (iivinitns  j>ro(  nrari.  Mo- 
(liiin  antom  ct  ordincni  soniniornm  coii- 
soijnenter  exponit.  Primo  (luidem  tan- 
gens  natnraiem  cansam,  cnm  dicit, 
Qii/mdo  irriiit  soj)or  super  hondnes  :  quod 
qnidem  fit  debilitalis  extcrioribus  sensi- 
bns  pcr  vapores  descendenles  ad  priiici- 
pinm  somniandi.  Sccniido  ponit  disposi- ' 
tioncm  cx  parte  voluntatis  bumaiKe,  cum 
snbdit :  Et  donniiint  in  lectido  :  qiiia  sci- 
licet  homines  maxime  ordinata  et  signi- 
ficativa  somnia  vident,  (iiiando  quiete 
dormiunt  :  unde  infirmis  pr^^pter  iiujnie- 
tudincm  apparcnt  distorta  somnia  :  uiide 
signantcr  dicitur  Dan.  ii,  28:  S/nnniiun 
tiium  ct  visioncs  capitis  tid  i)i  cubicido 
tuo  /uijuscemodi  fuerimt.  Tu  rex  cospisti 
cogitare  in  strato  tuo  etc.  Tertio  ponit 
operationem  divinam  circa  dormientem: 
qua3  quidem  attcnditur  primo  (luantura 
ad  lioc,  quod  d(d)ilitatis  extcrioribns  sen- 
sibus  per  soporem  in  liomine  in  lectulo 
(juiescente,  datur  divinitus  facnltas  quai- 
dam  pcrcipiendi  divinam  instrucfionem, 
qui  ejus  anima  circa  exteriora  non  oc- 
cupatur;  unde  subdit  :  Tunc  aperit  aures 
viroriun  :  et  satis  convcnienter  vim  per- 
ceptivam  divinaj  instructionis  in  somnis 
vocat  aures,  qnia  de  iiujnsmodi  instruc- 
iione  loqnitur  sicut  de  quadam  locntione, 
eo  quod  uon  fit  per  inspectionem  ipsa- 
rum  rerum,  sed  per  signa  (ina?dam  sicut 
et  locutio.  Data  autem  facultate  aiidicndi, 
conscijuens  est  ut  doceat ;  unde  subdit : 
Et  crudiens  /'os  instriiit  discip/inatn  :  et 
sumittir  hic  disriplina  pro  instructione 
eornm  qua.'  homini  occnrruiit  agcuda  vel 
vitanda.  iion  pro  cognitione  scieutiarum 
specnlativarum,  (jua'  non  consueverunt 
in  somno  revelari  ;  unde  siibdit:67  acer- 
tat  /loinineni  a/>  iis   /jux  fecit :  frcijncn- 


t(M"  enim  liomo  in  somiiis  corripitiir  de 
pecciitis  commissis.  Et  (jiiia  j)riniMi)ium 
j)cccatoiiiin  (!st  siijjcrbiii,  ijnia  D(!i  j)rai- 
ccjita  conf(Mnnunliir,  subdit;  Et  /iberct 
ciini  dc  siijicr/tia.  INm*  lioc  iiutem  quod 
homo  libcratur  a  culpa,  con.scqiiens  est 
ut  eviidat  pcenam  :  (jiiod  quidem  conse- 
quenter  ostendit,  quantnm  inl  (iiij)Iicem 
poMiam  :  primo  quidem  quantum  ad  sj)i- 
rilu;il(Mii  poMiiim  anima' ;  uiide  subdit : 
Erucns  aninuun  cjiis  //c  rorrujjtione, 
qu;e  scilicet  est  per  deordinationem  po- 
tentiarum  auima}.  Secundo  vero  qiiau- 
tum  ad  pa3nam  corporalem ;  uude  sub- 
dit :  Et  vitam  il/ius,  scilicet  corporalem, 
iit  non  transeat  in  g/adiiu/i,  puniendus 
scllicet  prosuo  peccato.  Velpotest  utrum- 
que  refcrri  ad  mortem  corporalem :  quae 
quandoque  accidit  per  interiorem  corrup- 
tioncm  sicut  cum  aliquis  ex  aegritudine 
moritur,  quam  Deus  immittit  pro  pec- 
cato ;  quandoque  vero  accidit  ex  violen- 
tia  gladii.  Deinde  subjungit  alium  mo- 
dum  divinae  locutiouis,  (juod  scilicet  cor- 
rigit  homincm  pcr  a*gritndincm  corpo- 
ralem  :  in  qua  primo  uotat  dolorem  sen- 
sibilem  ;  unde  dicit,  Increjiat  quoqiie.,  sci- 
licet  hominem  de  peccatis  pratcritis, 
jm-  do/orem.,  scilicet  corporalem  cx 
ffigritudine  provenientcm  ;  unde  subdit : 
In  /ectu/o,  secundum  illud  Psal.  xl,  4  : 
Super*'  /eclu/o  //o/oris  cjus.  Secundo  tan-  "  lecti 
git  debilitatem  infirmorum,  cum  dicit: 
Et  onuiia  ossa  i//ius  marcescere  facit., 
idest  fortitudinem  ejus  anniliilat,  quae  in 
ossibus  consistit.  Tertio  ponit  amissio- 
nem  appetitus,  cnm  subdit :  Abominahi- 
/is  ci  fit  in  vita  sua.,  idest  dum  adhuc  vi- 
vit,  scilicet  propter  infirmit.item,  payiis., 
qui  scilicet  est  cibus  eommunis,  et  ani- 
mse  d/ius  cihus  ante  desidera/n/is :  qnod 
referlur  ad  alios  cibos,  qui  diversimode 
a  diversis  desiderantur.  Quarto  ponit  ma- 
ciem  ex  lioc  provenicntem,  cum  subdit, 
Tahescet  caro  i/Ziwi,  idest  deficiet  ;  et  sic 
pcr  consequens  ossa  qux  /ecta  fuerant, 
scilicet  carne,  nudahuntw\  idest  mani- 
festabuntur  .sola  cule  contecta.  Quinto 
ponit  mortis  periculum  et  timorem ; 
unde  subdit :  Apj)ropinqiiabit  corruptioju 
aninia  ejus,  idest  vita  ipsius  qucP  est  per 


'  Al.  :  «  osleudit  uliquaado  modum  quo  Ueus.  » 


CAPrT  xxxin 


I  —  V 

1  i.) 


animam  ;  unde  subflit :  Et  riia  illius  mor- 
tiferis,  idcst  causis  inducentibiis  mor- 
tem.  Notandiim  cst  autem  quod  boc  pro- 
posuit  ad  respondcndum  conqucstioni 
Job,  quod  Dcus  non  ad  singnla  ci  non 
respondebat :  v  oluit  cnim  ci  pcj-  jiiadict 
probare,  quod  triplioitcr  ci  Dcus  sit  locu 
tus  :  primo  quidcm  per  naturalcni  ratio- 
nem,  sicut  ad  omncs  homincs.  Secundo 
a  rguendo  per  somnia  :  dixerat  enim  su 
pra  vu  :  Terrebis  me  per  somnia^  etper  vi- 
siones  horrore  coiicuties.  Tertio  per  infir- 
mitatem  :  dixerat  enim  supra,  xxx  :  Nunc 
m  memefi/jso  rnarcescit  anirna  nica.  Itcm 
considcrandum  cst  (|uod  Klihii,  sicut  ct 
tres  aHi,  crcdc])at  omnes  infirmitatcs  pro 
peccato  homini  advcnire ;  non  tamen 
principaMter  ad  puniendum,  sicnt  sona- 
bant  verba  illorum  tiium,  scd  magis  ad 
redarg-uendum.  Kt  quia  Job  non  sohim 
vidcbatur  conqucstus  fiiissc  qiiod  Deiis  ci 
non  Io(|iieretnr,  scd  ctiam  quod  ipso  ac- 
cedcrc  non  posset  ad  colloqiicnthun  Dco, 
ct  ad  ponenfhim  jiidicium  sum  coram 
ipso,  ut  patet  supra  xxui ;  idco  huic  (luaes- 
tioni  satisfacit  :  (|uia  ctsi  hoinini  non  pa- 
tcat  manifcste  acccssus  ad  Dcum,  suiit 
angeli  mc(hi  intcr  Deiim  ct  homincs,  qui 
justitiam  Deo  proponunt,  non  (|uasi  cum 
instrucntes,  scd  siciit  suis  desidcriis  ho- 
mines'  adjuvantcs:  ct  sic  nihil  dcpcrit 
homini  quod  ipse  pcr  seipsum  usque  ad 
solium  Dei  non  potcst  acccderc,  iit  ei 
justitiam  siia»  causa'  proponat  ;  uiid(>  ad 
hoc  ostcndendum  siihdit  :  .SV  fucr()  j)ro 
eo,  idest  pro  liominc  affhclo,  Anrjclus  lo- 
quens,  idest  inlercedcns.  Et  ne  tiineve- 
tur  (juod  unus  Vngchis  non  sufficcrct  ad 
intcrpclhindiim  pro  omnihns.  siibdit : 
IJmfs  <le  Millibus,  sccuiidiiin  ilhid  (jiiod 
supra  XXV  dicliiin  csl  :  Sunujuid  csl  nu- 
uicrus  uiililuuK  cjus,  ul  cuiinrirt  a'ijuitfi- 
tem^  scilic(rl  Deo,  //o///////s-,sciiicel  alllicli: 
ndscrcbitur  cjus  rt  iliril\  idcst  Angclo 
impcrahil:  Librra  ruui:  iil  scilicet,  sicnl 
ipsG  est  allegahtr  Jiislilia'  homiiiis  ai»iid 
Deum,  ila  ct  ipsc  sil  cxc<Milor  (iiviiia* 
miscricordia'  apud  homiiics.  I-.I  a  ([110 
liherandiis  sil,  siihdit.  l  t  unii  i1r<rrui1at 
in  corriijjtiourui,  idrsl    in    mortciu.  Kt   iil 


hanc  libcrationcm  Dco  csse  gratam  os- 
tcndat,  suhdit  cx  per.sona  Dci  dictum: 
Invcni  in  quo  ri  projjiticr.,  idest  apparct 
ip.  liominc  aliqnid  aujuitalis,  ex  quo  ci 
misercri  possim;ijuod  qua-rebam.  Et  (juia 
primo,  supra  vii,  quasi  leparari  non  pos- 
set,  dixcrat,  huliita  cst  caro  mca  putre- 
dine:  ad  lioc  excludendum  subdit:  Con- 
sumpta  cst  ccwo  cjus  a  sujjpliciis ;  quasi 
dicat,  hoc  mcw  poteslati  non  pra^judi- 
cat ;  unde  siil)dit  :  Rcvcrtatur  ad  dies  ado- 
lcscentix  sum,  idcst  recupcret  vigorem 
sicut  in  adolcscCiitia. 

Sic  igitur  posilis  Dei  verbis  liberantis, 
Elihu  utens  suis  vcrbis  dcscribit  modum 
liberationis  Iiumana',  diccns  :  Dcprccabi- 
tur  Dcum,  quasi  dicat.  Non  snfhcit  quod 
angchis  pro  co  loiiiiatiir ;  scd  ad  hoc 
quod  liberetiir,  oportet  quod  ipse  ctiam 
prose-oret.  Vel  aliter  potcsl  continuari: 
quia  cnim  supra  oslciidcrat  qnod  liomo 
non  pofcst  coiKjueri  de  hoc  qiiod  judi- 
cium  coram  Dco  jjoncrc  lutii  po.ssit,  quia 
Angelus  pro  eo  eincacitcr  proponit ;  nnnc 
ostendit  quoil  etiain  ijisc  [)ro  .sc  propo- 
nere  potest  orando.  Kt  ut  ostendat  eliara 
hoc  cssc  efficax  sicul  ct  primiiin,  suhdit  : 
Et placabilis  crit  ci,  scilicet  Dciis  homini, 
sccundiim  ilhid  Joel,  11,  l.'j  licuiquus  ct 
miscriciws  cst,  ct  *  jtlarabilis  siijjcr  mali- 
tia:  ct  ex  lioc  scijuitur  in  honiine  (idu- 
cia  cogitandi  de  Deo  ciim  qiiadam  spiri- 
tali  hctilia  ;  undc  siibdit :  Kt  vidcbit,  sci- 
licet  Iiomo,  Facicm  cjus,  iilcst  conside- 
rabit  honitahuu  ipsiiis  iii  jiravsciili  (jui- 
dcm  vita  imiierfcctc,  iii  futura  aiilcin  per- 
fcvlc :  /n  Jiibi/a,  idcst  iii  (|uodani  iiicx- 
plicahili  gaudio;  ct  sic,  /Wf/f/,  scilicot 
Deus,  /lomini  Jiistitia/n  siiani,  idest  rcmu- 
ncrahil  ciim  [iro  mcrilis,  reiuoto  impcdi- 
UKUilo  i)Cfcali.  Scd  lioc  csse  noii  potest 
nisi  homo  liuiuililcr  suum  pcccatum  re- 
cogiiwscat  ct  coiilitcatur ;  iiudc  siibilit: 
Hrsjiirirt  /loiuinrs,  ([iiasi  ullro  sc  ofrcrcns 
ad  coufcssioncin  i)cccali;  undi>  subdil, 
/iV  dicrt,  jicccavi.  Kt  ut  non  crcdalur  hoc 
cx  hiiiuililale  diccre,  siibdil :  Et  vere  de- 
/iqiii.  Uiiod  inducil  contra  Job  :  (|uia  Ku- 
pra  dixcral.  xvii :  Xnu  jiccrari^  ct  in 
tiunnitiiiliiiiluis  uinratiir  nni/iis   ;/;ci/\  :  ct 


*  prxsta- 
bitis 


'  Al.  :  «  lio.^itort. 
*  Al.   sic    lcf^itur 


(//    niiiitlirt   tiominis  xquitn- 


trm,  scilicol    Uco,  /wituttu,   scilicct  afnxM     >-'  '/><-/ 
utc. 


HQ 


i\  .i(»n 


iii  siiu  ronf(<ssi(>ii(>  iiuii  iii)inniiral)it  (h^ 
pipii;!'  ^ravitatc ;  innli'  suhilit  :  /vV  /// 
rntm  tiii/iiiis  iinn  rrrrpi ;  (|iiasi  dicat: 
graviorcin  im'iiain  iiicrui  Kl  lioc  vide- 
lur  (liccrc  coiitra  li(»c  (|iio(|  siipra  vi,  dixc- 
rat :  /  findiii  (ipjirmlrrrntnr  jirmila  inea, 
(/ni/nts  iifim  inrrni.  Kl  friictnin  liiiniili- 
tatis  oslciidil  snhdciis,  Li/irrarit  aniinain 
stirm,  c(nilllciido  pcccatnm,  ne jjrrf/rret 
in  intrritain,  idcst  iii  niorlcm,  (H^rporji- 
lcm  scilicct,  ct  s|)iiiliilcm,  nl  nltcrins 
hoiia  ccnisc^incrctnr  ;  nndc  snbdit :  Srd 
rirrns  ridrrrl  larnn,  scilicet  vel  corpo- 
ralom,  vcl  sidrilalcm  sapicntia'.  Kl  ijiiia 
Deus  non  statim  hoiuinem  liiuililer  dam- 
nat,  scd  mnltoties  moiiet,  ideo  snhdit: 
Ecce  /uvc  (iinnia,  scilicet  qiue  pcrtinent 
ad  iiislrnctioncm  per  somiiia  et  incrcpa- 
lionem,  per  dolores  el  sanatioiiem,  ojic- 
ratar  Deas  tri/jas  vicidas,  idest  mnlto- 
ties,  (jnamdin  vidcrit  expedirc;  sed  nti- 
tnr  iiumero  tcrnario,  ut  congruat  huma- 
nse  consuetndini,  per  qnara  solent  homi- 
nes  ter  moncri  vcl  citari ;  et  hoc  noii  fa- 
cit  nni  tantnm,  sed  omiiibns  indigciiti- 
bns;  niidc  snbdit :  Per  siinja/os,  quos  sci- 
licet  viderit  instruendos  et  incrcpandos: 
et  assignat  utilitatcm,  subdens :  Ut  revo- 
cet  animas  eoram  a   cojraptione,  quod 


pcrtinet  ad  rihcrationcm  a  malo,  et  i//u- 
i/iinrt  /iirrin  rircnliam,  (juod  pcrlinet  ad 
conseculi(jiiem  honornm.  Kt  putest  ntrnm- 
(jiic  cxi»oiii  corpnralit(M',  vel  siiirituali- 
tcr.  (Jnod  antcin  dicitnr  hic  de  trihus  vi- 
cihus,  refcrcndnm  cst  ad  dnos  sccundos 
modos  locutionis:  luiin  de  primo  dictum 
est,  quod  ^ccundo  id  ipsura  non  lepetit. 
Indncit  autem  lioc  ad  oslendcndum  ra- 
tioiicm,  qiiarc  aruinando  peccatores  siis- 
tincntnr  iii  prospt^ritate,  et  non  statim 
condcmnautnr.  Kt  (|nia  videbalur  ei 
quod  eificaciter  locutus  esset,  inducit  Job 
ad  tacite  audiendum  ea  quaj  restant; 
nndc  snhdit:  Atteiu/r  Job,  scilicet  corde, 
ct  aadi  me.  scilicet  auribus,  et  tace  dum 
cijo  /oijaor,  scilicet  ne  me  irapedias.  Et 
110  vidcalnr  ci  anferre  facultatem  res- 
pondcndi,  snbdit  :  .SV  aatem  habes  qaid 
/oqaaris,  respoiu/e  mi/ii.  Et  qnasi  deside- 
raiisejus  responsionem,  subdit :  Loqaere\ 
et  causam  desiderii  subdit  dicens,  Vo/o 
enim  te  apparere  jastam  :  qnod  dicit  ad 
ostendendum,  (inod  noii  intendedat  ad 
cjns  confcssioncm '.  Kt  (juia  non  crcdchat 
cum  juslnin,  sul)dit :  Qaod  si  noii  /labes^ 
quid  scilicet  pro  tua  juslitia  dicas,  aadi 
me,  tace^  et  docebote  sapientiam^  qnam 
scilicet  ignoras. 


C  A  P  U  T     1  R  I  G  E  S  I  M  U  M    Q  U  A  r\  T  U  M 


LECTIO I 


Pronuncians  itafjue  Elibu  etiani  hacc  locutus  est: 
Audile  saiiienles  verlta  niea,  et  eruditi  auscultate 
uje.  Auiis  ciiim  vi-rlja  [irohut,  ot  ^nltur  escas  gnstu 
dijudical.  Juiliciimi  elif^auius  uoliis,  et  inter  nos 
vidoainus  iiuitl  sit  molius.  Quia  di.\it  Job,  juslus 
sum.  cl  Deus  subvertit  judiciuiu  inouui.  lu  judi- 
caudo  eiiiin  me  niondacium  est ;  vioionla  sajjitta 
uioa  absi]ue  ulio  ]>oocato.  (Juis  osl  vir  ul  ost  Job, 
qui  bibit  subsauiiatioiiein  iiiia-i  aiiiiain  :  Qiii  ^ra- 
dilur  <-uiu  ojtorantiburi  iuiquilalein,  et  ainbulat  cum 
viris  im|iiis?  Dixit  enini.  Non  idacobil  vir  Deo, 
etiuiu  si  cucurrerit  cuin  oo.  Idoo  viri  cordati.  aiidite 
me  :  absit  u  Deo  iiu]iietas,  et  aii  omniiiotonte 
iuiquilas.  Opiis  enim  bominis  reddet  ei,  ol  juxta 
vias  singulonnn  restituol  eis.  VerH  oiiim  Deus  noii 
condomnabit  frustra,.  nec  oinni]iotens  suljvertet 
judicium.  (Juein  couslituit  alium  sti]ior  lerram?  aut 
quom  jiosuit  sujjcr  orbem,  queni  fobricatus  est  ?  Si 
direxcrit  ad  eum  cor  suum,  siiiritum  illius  ct  lla- 
lum   ad    se  trahet.    Deiiciet   omuis  caro  siinul  ;  et 


homo  in  cinerem  revertetur.  Si  habes  ergo  intel- 
lectuin,  audi  quod  dicilnr,  et  ausculta  vocom  elo- 
(juii  mei.  Numquid  qiii  iion  amat  judiciuni  saiiari 
))otest?  Et  quoniodo  tu  cum  (jui  justus  est  iutan- 
tum  condoinnus?  Qui  dicit  regi,  ajiostala;  qui  vo- 
cat  ducps  imiiios  ;  qui  non  acci]iit  ])ersonas  ]jriuci- 
])um,  ncc  cof?novit  iyraiinuiii,  cum  disoe])taret 
contra  ]jau])erom  :  0])iis  oiiiin  ujaiiuuin  ojiis  suQt 
niiivorsi.  Subito  morientur  ;  et  in  media  uocte 
lurbabuntur  populi,  et  ])ertransibunt,  et  auferent 
vioientiim  absqiio  innnu.  Ocuh  eiiini  ejus  super 
vius  liominuiii,  ot  omues  gressus  corum  cousidorat. 
Non  suiit  toneljne,  et  uon  est  umbra  mortis,  ut 
abscondantur  ilji  qui  operantur  iniquitalem.  Neque 
onim  iiltra  in  bominis  iiotestate  est,  ut  veniat  ad 
Dcum  iii  judicium. 

Postquam    Kliliu    rcjnehendit  Job   de 
hoc  quod  cum  Deo  disputare  cupiehat,  ac- 


'  Al.  :  «  confusionem.  » 


CAPTIT  XXXIV 


Ml 


II 


rodit  ad  dispntanflum  contra  illa  duo 
qiiaR  snpra  praemiserat.  Et  primo  dispu- 
tnt  contra  id,  qnod  siont  sibi '  vidcl^atnr, 
Job  dixcrat  divinum  jndicinm  esse  iujus- 
tum.  Et  qnia  hcTC  matcria  est  valdc  dif- 
ficllis  et  snblimis,  nou  est  contcntns  in 
bac  disputatione  -  ad  solnm  Job  verba 
dirigere,  pra^cipuo  quia  pntabat  in  luic 
materia  eum  esse  crronenm  ;  sed  invocat 
sapientes  ad  hanc  rem  dijudicandam. 
Ilominum  autem  (juidam  sapionliam  per 
soipsos  cousidorant ;  ot  quatitum  ad  hoc 
dicit :  Audite,  sapienlm,  verba  mea.  Qni- 
dam  vcro  do  iis,  (lua'  ad  sapicntiam  per- 
tinent,  instrunntnr ;  et  quantum  ad  hoc 
snbdit  :  Et  eruditi,  scilicet  ab  aliis,  ana- 
cultate  me.  Quare  autem  alios  ad  sapion- 
tiam  invitat,  seu  ad  audientiam,  ostendit 
subdens  :  Auris  cnim  verba prohat  :  (ina- 
si  dicat  :  A'os  invito  ad  hoc  quod  vorl)a 
mea  audienles,  ca  dijndicetis  ;  et  iuducit 
similifudinem,  cum  subdit  :  Et  escas 
yuttur  cjustu  dijudicat  ;  (jnasi  dicat  :  Si- 
cut  gustus  hahet  dijudicarc  de  esca^  ita 
audilns  de  veri)is.  Ad  quid  antem  iioc 
portincat,  cxpouit  snlxlcns  :  Judicium 
eligamus  nobis  :  qnasi  dicat  :  Kx  commu- 
ni  consensu  judicomns,  quid  verius  sit ; 
et  hoc  est  quod  subdit  :  Et  inter  nos  vi- 
deamus  cpiid  sit  mclius  :  ntrnm  sciHcet 
id  ijujd  Job  dixit,  aut  id  quod  ego  sum 
contra  eum  dicturus.  Ilndc  consequouter 
proponit  verbum  Job,  subdous  :  Quia  di- 
xit  Job,  justus  suin  :  hoc  idom  dixorat 
supra  xxvu  :  Justi/icationon  meani  (juam 
cqp.pi  tenerc,  non  deseram  :  et  nlterius 
suam  justitiam  manifosfaverat,  (inantum 
ad  multa,  snpra  xxxi.  Sul)dit  antem  so- 
cuudo,  beus  subrcrtil  judicium  nu-um  : 
lioc  idem  acci[)il  ox  boc,  (|uod  Jub  sui»ra 
xxvii,  dixerat  :  Vivit  Drus.  (jui  abstulit 
judiciutn  nyum.  V.\  ;id  idcui  portiuciM» 
vi(l(!tur,  (]n()(l  su[)ia  \ix.  (hxerat  :  Dcusi 
luni  tvqiio  judicio  af/li.rit  me  :  (jua'  (jui- 
dom  verba  Elibii  iu  [lojns  intor[)roliitus 
est,  Job  eniin  suum  jiidicinin  ablaluin 
ess(5  dixorat  :  qnia  [xonas  sibi  irrogalas 
esso  oxistimabat,  non  ox  jiidicio  [uiiiion- 
tis  cnlpam,  sed  ox  [^rovi^hMilia  |)roltiintis 
jnsliliiun  :  undo  siq^rii  xxiii,  dixorat  : 
Probabit  nw  quasi  auruin.,  iiuod  prr   /y- 


ii(;tn  trarisit.  Non  antcm  ((nicumque  non 
utitur  judicio,  subverlit  judirium,  ?ed  so- 
Inm  ille  (]ui  jndicinm  [jiofert  injustum. 
Sic  orgo  interprotatiis  ost  quod  Job  di- 
xorat,  T)eus  abstulit  judicium,  ac  si 
dixisset,  Dous  snbvertit  jndicium  moum, 
injnste  jiidiccindo;  nndc  subdit  ;  ///  ju- 
diccmdo  enim  rne  est  mendacium,  idest 
falsifas  jndicii  :  (]uod  quidem  Job  nnn- 
quiim  dixf^ral.  Sed  Elihu  hanc  esse 
ejns  intentionem  iu  verbis  pra-missis 
crodidit,  nt  dicoret  se  esse  injnste  i»u- 
nitum.  Idoo  autem  hanc  opinionom  Elihii 
conceperat,  quia  non  vidobat  qualitor 
aliquis  absque  peccato  posset  aftligi,  nisi 
iujuste.  Et  qiiia  Job  sine  peccato  se  esse 
dicebat,  existimabat  quod  Job  sentiret  se 
a  Deo  percnssnm  per  violontiam  contra 
justitiiim  ;  undo  subdit :  Et  violenta  est 
sa(/itla  mca  abscpte  peccato ;  qnasi  dixis- 
sot  Job,  cnm  sim  absqne  omni  peccato, 
sagitta  qua  Deus  me  vulneravit,  idest  ad- 
versitas  immissa,  violenta  fuit  et  injusta: 
et  vidclur  iilhidere  vorbis  Job,  quibus  su- 
pra  dixorat,  cap.  vi  :  Satjittse  Doitiitii  iti 
me  sunt.  Postqnam  ergo  hanc  perversi- 
tatem^  Elihu  imposuorat  ipsi  Job,  eum 
super  lioc  vituperare  iucipit,  dicens  : 
Quis  est  vir,  ut  est  Job,  quasi  nullus,  qui 
vir  videatur  esse  ita  perversus,  ut  ipsc  : 
nam  maxima  perversilas  esse  videtur,  ut 
aliqnis  Doum  irridoal,  ojiis  jndiciis  dotra- 
bondo  ;  nndi'  siibdil  :  ()///  bibit  subsati- 
natiotiem,  id(>st  (liviiioriim  irrisionom  ot 
roprobiitionom,  (juasi  u(/ ua iti, -  i]UiV  scili- 
cet  et  faciliter  et  cnin  rolrigerio  hibitnr  : 
ac  si  oi  iin|)onoret,qu()(l  hoc  quod  in  con- 
tiiUKdiiun  Doi  [>roi  uin[)orol,  ot  ossol  tri- 
buliilioiiis rofrigoriiiin,ol  iibs(jno  obsf;»cu- 
lo  conscionliio  (•onliiidicoiilis  ht»c  agorot. 
S(»lot  iinlom  boc  [)r(^[»iiiiin  osso  in  jjocca- 
lis  porsoveriii'o  V(tlonliuin,  nt  divina  con- 
loinnant  jndiciii  :  iindc  siibdif  :  Qui  ym- 
ditiir,  idcst  coiisonfit.  rum  njteratitibus 
iiiii/uitalrtn,  ([ui  scilicot  judicia  divina 
(los[ticiunl.  Ihtininos  iuifoin  contra  jtiota- 
lciii  diviiKo  r('lifri(»nis  iigonlcs,  n(»n  si»luin 
dcsjiiciniil  (livin;i  jiidiciji,  sod  ofiam  oa 
nogiinl,  V(>1  assciniil  injiisla  :  ijuorum 
j)iufici[)om  Job  osso  crodobat  ;  uiulo  sub- 
dil  :   El  aitibuliit  riim   viris   impiis,   (jiii 


'  Al.  :  «  ilii.  »  —  »  Al.  :  «  ilitiposilioun.  » 
XVIII 


Al.  :  R  ilivor»iUti'iii.  • 


12 


!7ft 


iN  jni{ 


sfilicot   piplalcm   iliviii.r   n>li^'innis  aliji- 
«•iiiiil.  (.liiarp  aiilcin  ('iim  cum  ris  ((tnscn- 
liri'  (licat,  dsU-nilil  suIkUmis  :  Di.iil  rni//t, 
no/i  jilarrhit  ri/'  /Jrn,  rtiat/i  si  ritru/rr/'it 
ci(//i   co^  idcst  si  «Mim  spciiIiis  Incrit   |H>r 
viam  Justiliu'.  Iloc  autpni  .IdI)  ikui  dixo- 
rnl,  sptl  vpibis  cjns   Klilin  ahutcns,  hoc 
pi  imponil  :  dixprat  onim  siipra  Joh  xxiii  : 
Vmtii/id    rji/^    srrutiis   rst  j/es    /iiriis  :  ct 
postoa   snpra    xxx,    dixorat,    Miit/itiis  es 
1/ii/ii  in  c/'iidek'//i  :  et  in  diwitin  i/Ki/ms 
tux   advers(iri<    /ni/ii.  Kx    (luihus  verhis 
credehat  Joh  hoc  sentiip,  qnod   Dco  dis- 
pliceret,  (luamvis    pum    fnerat    secutus. 
Scd  Joh  pra-dicla  vcnha  rctulerat  ad  cx- 
teriorem  perspculiouem,  uon  ad  iuterio- 
rem    rcprobatiouem.    Quia    ergo    Elihu 
vcrhis  Joh  ahutcns,  ei  imponere  uilehatur 
quod  ipso  nou  sentiehat,  ucc  iu  suis  ver- 
bis   intellexerat,    manifestum   est,    quod 
tota  seijuens  (lisjiutatio  contra  Job  non 
erat  :  quia  tamon  Elihu  cxistimahat  Job 
tauta'  perversitatis  cssc,  iit  Dei  judicium 
reputaret  iiijustum,  dedij^niatur  cum  su- 
per  hoc  ad  disputaliouem  provocare  :  sed 
alios  sapicutes  advocat  ad  judicaudum  ; 
uude  siihdit  :  /dec,  viri  cordati,  idest  in- 
telligentes,  aiidite  mc  :    sicut    cnim    cor 
cst  principium  vit;e  corporalis,  ita  intel- 
lectus  est  principium  totius  intcllectualis 
vitip, :  uude  ct  supra  xii,  cor  pro  intollectu 
posuerat  diceus  :  Et  mihi  est  cor  sicut  et 
vnbk.  lu  sua   autem    disputatione    Elihu 
opponit'  primo  quod  prohare   iuteudit  : 
quod  scilicct  in  diviiio  Judicio  injuslitia 
esse  non  possit  :  ipse  enim  est  Deus,  cui 
dehetiir  pietatis  cultus  :  et  per  suam  om- 
uipotentiam  omnihus    dominatur,    leges 
Jnstiti.e  statuens  homini  :  et  ideo  contra 
diviuitatem  ejus  essel,  si  impietati  fave- 
rel  ;  et  idoo  dicit  :  Ahsit  ab  co  impietas  : 
esset  enim  coutra  dominium  omnipoteu- 
ti.T    ejus,  si    ad    injiislifiam    declinarct ; 
unde  suhdit  :  El  ab  nmnipotente  i/iiqui- 
tas^  scilicct  ahsit.  Rcmota  autem  divina 
injustitia,  ostendit  modum  divina;  Jiisti- 
tiie,  subdens  :  0j)us  eni/n  Iiomi/iis  reddet 
ei,  idest  retrihuet  ei  bonum  vol  malum 
pro    suis    oporihus.    VA   quia  cornm   qui 
bene  operantiir  quidam  aliis   melius  fa- 
ciunt,  et  eorum  qui  male  operantur,  qui- 


dam   aliis   mapis  poccant  ;  idoo  siihdit  : 
/'jt  jii.rta    rias    siiif/ii/iaitiii    rrstititrt    ris, 
sciruct     iiiclins   mclioii,  ol   pcjoii    |)oJiis. 
i)[U)i\   aiilciii    in    Deo    non   sit    iiijiisfilia, 
prohat    primo   (juidoin    ox    hoc    (|uod    si 
ipse  injustus  esset,  nusijuam  Justilia  re* 
pcriretur  ;  (juia  ad  ipsam  j)Oitiiict  imiv(»r- 
sale    judicium    omniiim  ;    uiide    suhdil  : 
Qur//i    ro/istituit    aliuin    sitj/er    /er/'am  ? 
quasi    dicat  :   Numijuid    ciedendum    ost, 
quod  alicjuis    sit    constitutns  a  Deo,  qni 
juste  Judicet  omnem  torram,  si  ajuid  ip- 
sum  sit  iiii(juitas?  Ideo  autem  dicit  cre- 
dcndum  nou  esse  quod  alius  torram  ju- 
dicet,  quia  idem  est  factor  miiudi  ct  gu- 
bernator  :  unde  sicut  alii  nuUi  commisit, 
quod  facoret  muudum,  ita  nullum  .ilium 
pr.eposuit    gubernationi    mundi  ;   et  hoc 
est    quod     subdit  :     Aut     fjiiem    posuit 
super  orbem  quem  fabricalus  est?  idest 
totius  mundi  guhernatorcm  qu.isi  dicat, 
imllum  :  qiiia  sicut  ipse  pcr  seipsum  or- 
hcm   fahricatus  est,  ita  etiam  per  scip- 
sum  orhem   guhernat   et  judicat.    Hahct 
quidera  et  guhernationis  sua?  exccutorcs 
tanquam  ministros,  sed  ipse  est  omiiiiiin 
ordinator.  Nullo  autem    modo    possihiJc 
est  quod    universalis  mundi   guheriiatio 
sit  injusta.  Secundo  osteudit,  quod  apiul 
Deum  non  sit  violentia  et  iniquitas,  per 
expcrimcntum  :  tanta  est  enim  ejus  po- 
tentia,  qua  res  conservat  in  esse_,  ut  si 
violeutia  uti  vellet  contra  Justitiam,  om- 
nes  hominos    suhito  posset  extingucre  ; 
unde  suhdit  :  Si  direxerit,   scilicet  Deus, 
ad  eum,  scilicet  ad  hominem  conteren- 
dum,  cor  suum  idest  voluntatcm  suam, 
spirituni  illius,  idest  aiiimam  ejus,  et  fla- 
tum,   idest  corporalem  vitam  ex  anima 
subsccutam.  Ad  se  tral/et,  idcst  ad  cum, 
scilicct    sua  virtute  a  corporc  separaiis, 
sccundum  illud  Eccl.  ult.  7  :  Et spii-itus"     '  reJ, 
revertatur  ad  Do/ninum  qui  dedit  illu/n. 
Ablato   autem    spiritu    divinitus    homini 
dato,   conscqueiis  cst,    ut    carnalis   vita 
deficiat ;  unde  siibdit  :  Deficiet  omnis  caro 
similiter,  idest  spccics  carnis  cessabit,  et 
ultcrius  in  sua  comjionentia  rcsolvetur; 
undc  suhdit  :  /'^t  hmuo  in  cinerem  rever- 
tetur,  secundum  ilhid  Ps.  ciii,  29  :  Aufe- 
res  sjyiritum  eorum,  et  deficient,  et  in  pul- 


'  Al.  :  <<  proponil.  » 


CAPUT  XXXIV 

cerein  simm  revfirtmhir .  Pulvorem  aiitom 


47f 


in  ffiiem  caro  resolvitur,  cinerem  iiomi- 
n;it  :  vel  quia  apud  antiquos  corpora 
morluorum  igne  comhusta  resolvetjantur 
iu  cinerem,  vel  qnia  ca  in  quff!  corpus 
morfuum  resolvitur,  sunt  qna?dnm  reli- 
qnia'  natnralis  caloris,  qui  in  humano 
corpore  vigejjat.  Quia  ergo  tam  facile 
cst  Deo,  si  velit,  in  cincrem  redigere  to- 
tum  genus  humannm  ;  ex  ipsa  hominnm 
conservatione  apparet,  (]nod  ad  eos  vio- 
lentia  injusta  non  utitur.  Quia  ergo  Elihu 
putavit  praidictas  rationes  csse  sufficien- 
tes,  ad  earum  considerationem  Job  in- 
vitat,  cum  subdit  :  Si  er(/o  hahes  intellec- 
tum^  ut  sciHcet  vim  moarum  rationum 
percipere  possis,  andi  quod  dicitur,  sciU- 
cet  interioribus  auribus,  et,  interiori  at- 
tentione,  ausculta  voceni  eloquii  mei,  ut 
scilicet  justitiam  divini  judicii  cognos- 
cas  ;  ad  quod  etiam  eum  inducit  ex  pro- 
prio  pericnlo  vel  utiHtate,  cum  subdit  : 
Nu7nfjuid  qui  )ion  amat  judicium  sanari 
potest?  quasi  dicat  :  Tn  qui  sanari  indi- 
gcs,  quasi  multis  infirmitatibus  oppres- 
sns,  hoc  consequi  non  potes  nisi  amcs 
divinum  judiciuin. 

lmproi);it  uutom  ojiis  s(,'ntontiam,  qiiam 
csse  putaliat  dc  injustitia  divini  Judicii 
pcr  multa  evidontia  indicia  divinae  justi- 
tiai  ;  undc  subdit  :  Et  quo  modo  tu  euin, 
scilicct  Deum,  qui  justus  est,  ut  scilicet 
por  multa  app;irof,  infu/tfu//i  coiulemnas, 
iit  scilicet  oiim  dicas  jiidicii  siibversorem? 
Ad  condcmnationom  aul(;m  divina'  jnsti- 
tia;  primo  assumit,  qnod  potontuni  por- 
souas  Dcus  non  accipit,  sed  eos  argnit  ct 
pniiit  pro  suis  peccatis.  Inter  potostates 
anlom  luimanas  pra'collit  rogNi  dignitas  ; 
et  (|Uiintuin  ad  hoc  priino  dicit  :  Qui,  sci- 
lic(!t  Doiis,  dirit  re/ji,  upostata,  idost  non 
vcrctur  rogem  argueio  dc  apostasiii  pro- 
prif'p  profos§ionis,  qua  prolitctur  sc  jns- 
titiam  servaturmn.  Scciiiidnm  ;iiilom  \n- 
cum  tenent  ducos  oxcrcitniim,  iW,  (|iiiUus 
siibdit  :  Qui  voiiil  durrs  i/nj/ios ;  qmisi 
dical,  non  timot  eos  de  crii(iolit;ito  ar- 
gU(!i'o.  Tortio  loco  ponit  roctoroii  cJ\it;i- 
tum,  cum  snlxlit  :  Qui  /m/i  arcij/it  j/rrso- 
/uts  jirinrij/u//t,  (|uin  scilicct  cos  argiint 
ct  jndicct  pro  pcccatis.  Qmuto  nulom  lo- 
co  tangit  eos   (lui  non  li;iboiit  l(>gilim;iin, 

<  Al.  :  «  luniiana.  » 


sod  usurp;it;im  pot(?st;item,  scilicet  tyraij- 
110.S  :  ot  (]uantiim  ad  id  snbdit  :  Xec  coq- 
norit,  idost  approb;ivif,  tijrannum,  .scili- 
cet  ei  doforondo,  curn  discej)taret,  scilicei 
tyranuus,  contra  jjaujjereni  :  (jiiasi  dicat 
non  favit  pofentibns  contra  impofontes  : 
qiiod  ad  ojns  Justitiam  poitinot.  Kt  qiiare 
eis  non  dofor.it,  snbdit  :  Ojjus  eni/n  nia- 
nuum  ejus  sunt  universi,  scilicet  tam  mag- 
ni  qnam  parvi  ;  et  ideo  parvos  non  des- 
picit,  sed  amat  sicut  sua  opera,  nec  po- 
tentos  timct,  cum  sint  sua;  potosfati  sub- 
jecfi.  Et  ne  croderet  ;ilif]iiis  qnod  poten- 
tes  Deus  solum  arguercf,  non  autcm  eos 
ulterius  punirct,  snbdit  de  eorum  dupli- 
ci  paMia  :  primo  quidcm  de  morte  ex  im- 
proviso  cissuperveniente  ;  undc  subditur  : 
Suhito  morientur ;  secundnm  illiul  Isa. 
XXX,  13  Subifo,  dum  non  sjjeratttr,  veniet 
rontritio  ejus  :  si  onim  consueto  modo  ei 
mors  cxpoctata  snperveniret,  non  impu- 
tarctnr  hoc  divino  jiidicio,  sed  inferiori- 
bus  causis.  Secnndo  ponit  p(Enam  robel- 
lionis  snbditorum  per  qii;im  potestatem 
amiffiint  ;  unde  subdit  :  Etin  fnedia  noc- 
fe  ftirhahu/ifur  j)opuli,  idcst  populi  rogi- 
])us  ot  principibus  subjocti  subifo  turba- 
buntur  cx  ali(]ua  occulta  machinationo 
ad  hoc  quod  principos  suos  desoranl; 
nnde  snbdit  :  Kt  perfransihunt  scilicet 
dominium  commuf;iiitos,  et  auferent^ 
idost  doponont  a  dominio.  vel  etiam  occi- 
dont  riole/ifum,  idostoiim.  (]ui  sprofajus- 
titi;i,  violenti;im  sulidifis  iiiforob;it  :  Ahs- 
qtie  //laitti,  scilicot  ;irin;iforum.  Cum  onim 
ali(]uis  ]>iiiicops  ab  oxtranois  anforlur, 
re(]uiritur  (]iiO(i  ii;ibo;int  in;inum  HMnat;im 
contra  ipsum  ;  sod  qihiiido  subditi  iii  (jui- 
biis  or;it  tot;i  ojiis  ])ofoiilia,  snbilo  oum 
(l(>soiiinf,  videfiir  ;iiirorri  siiu»  m;iiiii  : 
(iu;iinvis  of  lioc  pos.sif  roforii  ad  jxoniun 
))o])iiloniin  siibditorum  :  sod  iiriinum 
molius  ost  :  (]iii;i  niiiic  agiliir  do  jtistitia 
(luani  Doiis  e.xerccl  in  magnos,  j^ostea 
aiitoni  dicolur  de  Juslili;i  (iiiam  oxon'Ol 
in  ])o])nlos.  l!t  aiitoin  liiijusmodi  ixvn.n^ 
ox  (TivTnO  Judicio  i)rovoiiii«>  orod;iiilur, 
siibdil  :  Oruli  rniiii  rjiis,  idcst  j^rosj^octus 
diviiiio  iirovi(lonli;o  ost  sujirr  vias  /lomi- 
nuni.  idosl  siijior  oj^ora  oonim.  Kt  nt  ox* 
])riin;il  Doiu.singularilor  omnin  pnrticTi- 
l;ii-i;i    ojioiM    biiiii;iiioriim '     rognoscorc, 


m 


iN  .mn 


siihdit  :  AV  «ininra  f/rfi<tsu!i  rnn/m,  idost 
oniMos  prorossiis  oppialionuin  linin.ina- 
niin,  rnn^iii/r/ftf,  sciliccl  (lislinclc,  non 
solnin  in  ^^cnciali.  1'osscl  aiitcin  aliiinis 
crcdcrc,  tiuia  Dcus  liix  cst,  iin[)ii 
uiitem  in  tcncliris  siiiil,  (|uod  occultcn- 
tur  a  Doo  ;  sod  hoc  oxcludit  sululons  :  Non 
sitnt  trncbrx,  scilicot  iguorautia',  ct  n/ni 
cst  nntbrn  niorfis,  idcst  olisruritas  culpa^. 
duccns  ad  inortcm,  nt  nbscondantur  ibi 
qui  oprrantitr  i n itj it ita tcni ;  {\ui\s'i  (Wcat  : 
siout  i^isi  co|ji^uoscoro  Deum  uolunt,  ita 
Deus  cos  non  cognoscit.  Dicitur  tamen 
eos  ignorarc  reprobaudo.  Et  quia  dixorat, 
principos  pro  suis  poccatis  subito  mori  et 
auforri,  quod  videtiir  esse  irremediabilis 


pcfua ;  Inijus  rationom  ostondit  consc- 
(]iiciitcr  cx  lioc  (jnod,  ox  qiio  Dous  lio- 
iniiicin  jndicat  pro  siiis  pcccatis  siibito 
inori,  ct  linalitcr  condcinnandiim,  nou 
datiir  lioinini  facultas  ul  ultorins  in  ju- 
dicio  doccrtot  ciim  Doo  :  ct  hoc  est  qiiod 
subdit  :  Ncqite  cnini  itltrn,  scilicct  post- 
qiiain  Deus  judicat  oiim  condomnaiidiim  ; 
///  /loininis  potrstate  rst,  ut  vrniat  ad  cum 
in  jitdiciitni ;  (juasi  dicat  :  Dons  sit  prop- 
tor  enm  suum  jiidicium  rctractatiirus  :  et 
hoc  praicipuc  videbalnr  diccrc  contra  Job, 
qui  postquam  condomnatus  erat  ad  poe- 
nam,  supra  xxiii  dixerat  :  Veniam  nsqne 
ad  soliurn  ejus,  ponam  eoram  eo  judi- 
ciitin. 


LECTIO    II 


Couteret  uiultos  et  inuumerabiles,  et  stare  faciet 
alios  pro  cis.  Novil  euitu  opera  eoruui,  et  idcirco 
iuiJucet  nocleui,  et  coutereutur.  Oi"i*'  iuijiius  per- 
cussit  eos  in  ioco  videntium.  Qui  (juasi  do  iudus- 
tria  recesseruut  ab  eo,  et  omues  vias  ejus  iutelli- 
gere  uoluerunt.  Ut  pervenire  facerent  ad  eum 
clamorcm  egeni ;  et  audiret  vocem  pauperuui.  Ipso 
enim  coucedente  pacem,  quis  est  qui  coudemuet? 
Ex  quo  absconderit  vullum,  quis  est  qui  conlem- 
pletur  eum ;  et  super  gentes,  et  supcr  omnes  bo- 
mines.  Qui  reguare  facit  bominem  bypocritam 
propter  peccata  popub.  Quia  crgo  ego  lociitus  sum 
ad  Deum  te  quoque  uon  proliibebo.  Si  erravi,  tu 
doce  me  :  si  iuiquitatem  locutus  sum,  ultra  non 
addam.  Numquid  a  te  Deus  expetit  cam,  quia  dis- 
plicuit  tibi  ?  tu  enim  coepisti  loqui,  et  uon  ogo  : 
quod  si  quid  uosti  mebus,  loquere.  Viri  iutelligeutes 
loquantur  mihi  :  et  vir  sapiens  audiat  me.  Job 
autem  stulte  loculus  est,  et  verlia  ilbus  non  sonant 
discipbnam.  Pater  uii,  probetur  Job  usque  ad 
finem  :  ne  desiuas  ab  iiouiiue  iuiquilatis.  Qui  addi. 
dit  super  peccata  sua  blaspbemiam,  iuter  nos  inle- 
rim  constringatur,  et  tunc  ad  judicium  provocet 
sermonibus  suis  Deum. 


Duo  sunt  proptor  qna^  homines  maxi- 
me  solont  a  justilia  declinarc  :  (luorum 
primum  esl  quia  deforunt  magnatibiis; 
secundum  est,  quia  deferunt  multitudini 
contrajustitiam.  Ostendorat  autom  siipra 
perfeclionem  divina»  justiticT  ex  eo,  quod 
magiiatibus  non  defcrt.  Unde  nunc  con- 
seqnonter  ad  commondationom  divina» 
justitia'  addit,  (jnod  ncc  otiam  mullitiKli- 
ni  peccantium  (lef»3rt ;  unde  dicit,  Conte- 
ret  multos^  scilicet  peccatores,  eos    occi. 


dendo,  vel  aliter  puniendo.  Et  no  croda- 
tur  usqiie  ad  aliquam  certam  quantitatom 
multitudiiiisprocodere'diviuam  jusfitiam, 
et  non  ultra,  subdit,  Et  innumerabiles  : 
quasi  dicat :  Certo  numero  comprehcndi 
non  possunt  illi,  quosproptcr  peccala  Dei 
justitia  conterit.  Sed  ne  ex  hoc  deperire 
credatur  humani  generis  status,  subdit  : 
Et  stare  faciet  alios pro  eis  :  quiascilicet 
quibusdam  morientibus,  alii  succedunt  : 
et  quibusdam  a  prosperitate  decedenf  ibus, 
alii  sublevantm'  :  ut  sic  qiiodammodo 
nniformitas  in  genere  humano  appareat. 
Solct  aufcm  contingere  quod  qiiando 
sunt  mulfi  punicndi,  non  possnnl  judi- 
cos  singulorum  causas  sufficienter  pois- 
crutari ;  sed  ne  hoc  de  Deo  credafiir, 
subdit  :  Novit  enim  opera  eorum^  quid 
scilicet  unusquisqnc  mereatur ;  et  ideo 
singulis  sccundum  sua  opcra  rctribuit ; 
unde  subdit  :  Idcirco  inditcet  noctem, 
idest  subitam  et  iiiopinata^jj  advcrsita- 
tcm  :  Et  conterentur,  scilicet  cx  improvi- 
so.  Quare  autem  in  nocte  opprimantur, 
ostendit  ex  hoc,  qiiod  cum  ipsi  possent 
vidore  illud  quod  ois  expediebat,  hoccon- 
tompserunt  :  ot  idoo  justum  cst  ut  non 
dofur  oisfaculfas  providondisuporvcnien- 
tia  mala  ad  cavciidum  ;  ct  hoc  est  quod 
subdit  :  Qiiasi  impios,  idest  pietatis  noti- 


*  Al.  :  «  pnEcedere.  » 


CAPUT  XXXIV 


181 


liam    respuentcs,    percimit   eos,   scilicet 
existcntes ;  in  loco    videntium^    idcst    in 
stata   in   quo    vidcre  polcraut,  tum    |  er 
natnralem    rationem,    tjnii    pcr    saeram 
doclriuam,    quid     essct    facicndum,    ct 
quid  cssct  vitandum  ;  s(!d  lioc  ipsi  rcspuc- 
ruut ;  luulcsuhdit  :  Quicinaside  industria 
receszerunt   ab  eo,   scilicet   Deo,  peccan- 
tes  ex  ccrta  malitia  :  uude  ponit  cousc- 
qucnter    in  eis   ignoranliam  affcctatam, 
cum  subdit  :  Et   omncs   vias    ejus,   idcst 
mandata  JJci,  intelligere  noluerunt :  ct  sic 
patct,  quod  propter  ignorantiam  non  ex- 
cusantiir,  scd  magis   damuabilcsreddun- 
tur.  EfTcctum  autcm  bujus  malitia?  affcc- 
tatae    ostcndit    subdcns   :     Ut   pervenire 
facercnt  ad  eum  clamorem   egeni ;  qiuisi 
dicat  :  Intautum  ostcndunl  se  viarum  Dci 
ignaros,  ut  paupcres  opprimcrcnt,  quos 
Dcus  cxaudit  :  nnde  sicut  non  exhorrcnt 
paupcrum  opprcssioucm,  ita   nou  timcnt 
Dci  indignationcm  ;  unde   subdit  :  Et  au- 
diret  vocem  pauperum  ;  quasi  dicat  :  Par- 
vipcncUint,  quod  Dcus  voluutatcm  suam 
adbibct    ad   paupcrcs    cxaudiendum.    Et 
quia  multiiudinis    contritioncm  attribue- 
rat  judicio  divino  posset  aliquis  credcre 
hoc.   provcnire    nou    cx   divino   judicio, 
quod  aliqua  mullitudo  coutcratur  et  alia 
prosp(U'clur ;    s{m1    pcr    alicujus    polcntis 
priiuMpis  aut  gubcruationcm  aut   iuipug- 
nation(!m  :  idco  ad  ho(' cxcludcndum  sub- 
dil  :  Ijiso   cnim  concedente  pacem^    f/uis 
est  qui  condemnet?  quasi  dicat  :  blco    di- 
co,  quod  ipsc  est    qui   conlcrit  multos  ct 
innumcrabilcs,  (]uia  si  ipsc   vcllct  eis  pa- 
ccui  lcmporahs    prospei-italis   conccdcrc, 
uulius  possct  uuiUitudiucm  coudcuuiarc  ; 
el  c  conlrario,  si  ipsc  condcuuuu'c  iutcn- 
dil,  nullus  cst  qui  possit  paccm  pra-bcrc  ; 
undc  subdil  :  Ex  quo  absconderit  vu/tum, 
scilicet  facicm   suam  ;  sul^trabcndo  scili- 
cet  suic  consoUilionis  pra'scntiam  :  Quis 
est  qui  coi%'7npletur  e;<;;«  .^  idcst  (|ui  pos- 
sil  iu  cnui  cousoUilioncm  iiivcnirc^,  (luasi 
cjus  publuiludiiu'm   vidcndoy  EsMjuIciu 
ct  jtha  jccna  ^iinllitudinis  pra'lcr  conlri- 
lioncm^  quia  ^scihccl-  aflligiUir-  lAu:auuo- 
rum    (U)minio  :  cl     (juanlum     ad     baiu- 
puuiam  subdil  :   Et  suprr  (/f'iif/<,,  tf  suprr 
oinnrs  hoininrs  ;  (luasi    dicat  :  .\ou  .'^oluiu 
iu  uiia  gcntc  judicium  snuiu   cx(M'c(>t  pcr 
coutritiononi  vcl    lyranuorum  opprcssio- 


nem,    .scd  etiam  in  omnes  homines ;  et 
sub(ht     de     tyrannorum       oppressione, 
Qai     refjnare    facit    hominem    hf/fjtjcri- 
tam  [jropter  peccfita    populi^  scilicet    ex 
ejus  rcgiminc   affhgitur  :  iu  quo    etiam 
vidctur  rcsponderc   qua^stioni   quam  Job 
proposuerat,  supra  xxi  :  Quare  impii  vi- 
vunt,  et  cfmffjrtali   sunt,  sublimatique  di- 
t;/^//^.^  hoc  enim  esse   asscrit,    non  prop- 
tcr  corum  mcrita,  sicut  ibidcm    Job  pro- 
bavcrat,  sed    proptcr  aliorum   dcmerita, 
qui  cx  corum  prospcrilatc  puniunlur.  Sic 
ergo  manifestata  justitia   Dei  ex  judiciis 
quui  exercct  iu    principes    et  in  muUitu- 
diiicm,    dat     locum    rcspondcndi ;   unde 
subdit:  Quia crgo  ego  locutus  sum ad Deum, 
idcst  ea  qua;  ad  Dci  bonoreui  spcctant  : 
Te  f/uoque  non  proliibfbo,  daus  scilicct  ti- 
bi  locum  rcspondcndi.  Et  ad  quid  dcbcat 
sua  responsio  tendere,  ostendit  subdens  : 
Si  erravi,  scihcet   sicut    ahis  amicis  tuis 
imposuisti,  scihcct    quod    cssent  cultores 
perversorum    dogmatum  :  Tu    doce   me^ 
scihcct  veritatcm  tuam,  ut  possim  ab  hoc 
errore   hbcrari.  1'otcst  autem   aliquis    in 
loqucndo   dcliccrc,    non    sohmi    errando 
contra  vcritatcm  doctrinai  ;  scd   etiam  in 
particulari  judicio,  deficicndo    contra  ve- 
ritatcm  juslitia' ;  uiulc  sulxht  ;  Si  iniqui- 
tatem  locutus   sum^    ultrfi  non    addam  : 
ostcudcns  scili(ct  corrcctioni  sc  paralum. 
VA  {juia  cxistiiuabal  quod  Jol)  coiilra  cum 
graviler  luil)arctur,  conse^iucutcr  oslcn- 
dit  cjus  turbalioucm  cssc  injuslam,  sub- 
dcns,i\umquid  a    tr    Drus   r.r/jetit  eam? 
quasi  (hcat  ;  Eliam  dato  (juod  sim  ini(|ui- 
tatcm  loculus,  lu  pro   ca    Dco   non  dcbcs 
i'csp(Mi(l('rc  :  uiidc    uoii     dcbcs    gravifcr 
pcr  boc  lurbari  ;  uiidc  subdil  :  Quia  dis- 
plicui  //^/.^  sciliccl  pcr    iiiordiiiatam  ani- 
mi  lurbalioncm.    Oslciidil   aulcin    conse- 
(jucnlcr  sccundo,    (juod    iumi   dcbel    iiulo 
gravitcr   tuibaii,  (|uia  ipse  Job  vcrba  iu- 
(•o'|)crat    (licciis  :   Prrrat    dirs    olc.  ;    o.x 
(luil)us    tola    dis|)ulalio    babuil    ordim  ; 
uiidc    dicil  ;    Tu   rnim   crrjnsti   /oqui,  rt 
non  ego.  Tcrlio  oslciidil  cum  iion  dcbcro 
gravilcr  lurl)aii,    (jtiia   ijisc  oliam  \\\\W\. 
facultalciu  (iiccndi  ijuud    .sibi    plaoiiorit ; 
uiidc  subdit   :  Quod  si  quid  iwsti  mr/iuSt 
scilic 'I  (|uaiu    cgo    dixcriin  :  /m/f//'/r,  sri 
liccl  o>l(Mi(l('iidt»  criorom  vcl  iui(|uilaloni 
moam.  El  no  vidorotiir  hoc  dixis.so  quasi 


{H2 


IN  JOH 


(lubilaiis  Ao  siia  jiislilia  v\  vciitale  suo- 
niin  vcrlxtruin,  iiilLMKJil  assncro  coiisi»- 
quoiilcr  Joh  iii  saiurutia  ct  iiitoll<'clii  dc- 
flcere,  vl  proptcr  \uu-  n^pulalial  uiiin 
indigmim  sua  (lis|iulatioiic.  (lujiis  uiia 
pars  pcrtiiict  aii  oj»[)onculc-m,  iii  qua 
niaNimc  rc^iuirilur  acumcu  iiitcllcclus 
ad  iuveiiiciidum  ratioualiilcs  vias  ad  [iro- 
posiliim  ostendiuiduin  ;  iinde  subdif  : 
Viri  inlfi//i;/<'ntes  /tKjuantttr  ttii/ii,  scilicet 
milii  objiciciites.  Altcra  vero  pars  dispii- 
tatioiiis  perliuet  ad  respondentem,  iuqiio 
maxime  rc(|uiritiir  sa[»ieiilia,  iil  heiie  jii- 
dioet  de  aiidilis  ;  uiuh;  suiidil  :  Et  vir  sa- 
piens  audiat  tne,  scilioet  oppoueutem, 
scilicel'  paratum  ad  respondendum.  Ho- 
rum  aulem  defectum  in  Job  ex  ejus  ver- 
bis  collegeral ;  uiidc  subdit  :  Jod  auteni 
stu/te,  idesl  coiilra  sa[)ieiitiam,  /ocutus 
est,  quantum  scilicet  ad  lioc  qiiod  repii- 
tabat  eum  ali(juid  dixisse  contra  reclitu- 
diiiem  divini  judicii  :  Et  verba  i//ius  jwn 
sonant  disci/j/inam,  quan  scilicet  pertiiiet 
ad  ordinatuin  iiitelligentiam  :  et  hoc  vi- 
detur  retulisse  ad  hoc  qiiod  Joh  se  jus- 
tum  asserehat.  Et  quia  Joh  istos  dereclus 
in  se  uou  recognoscehat,  convertit  Elihu 


vcrha  siia  ad  DtMiiu,  [loslulaiis  iil  Joh 
siios  dcleclus  recognosccrcl  ;  "umh^  suh- 
dit  :  Paler  nti,  idosl,  o  Dciis,  qiicm  n- 
trem  re[)iito[inq)lcr  rovereutiam  quam  ad 
le  habeo,  juslitiam  liiam  iil)i([ue  dcren- 
dcus  :  Pro/jefur  Jod,  id(!sl  oslcu(l;iliir  sihi 
pcr  llagclla  siius  dofecliis,  usqueat/ /inrni, 
idcst  quous([ue  recogiioscat  se  iiijustiim. 
Yel,  Isfjue  ad  fineni,  idest  usque  ad  mor- 
tem  :  et  hujiismodi  petitionis  jusliliam 
ostciidit  suhdens,  ISe  desinas  ab  /lomine 
iniipdtatis ;  qiiasi  dical  :  Ini(|uilas  sua 
hoc  meretur,  iil  flagella  noii  ccsscut  :  et 
ad  majorem  exaggeralionem  suhdit,  Qui 
sit/ter  peccata  sua,  scilicet  pra^^terifa,  [ivo 
qiiihus  flagellatus  esl  :  Adtlet  b/asp/ie- 
miam,  ut  scilicet  se  justum,  Deum  vero 
asserat  iiijustum ;  pro  qiio  exoptat  ei, 
lirimo  quidem  [)aMiam  iii  pra^senti ;  unde 
siihdit  :  Inter  nos  interim  constrin^/atur, 
scilicet  adversilatihus.  Secundo  aiilem  iu- 
nuit  ptenam  fiituram  ;  uude  suhdit  :  Et 
tunc,  scilicet  jam  temporaliter  affliclus, 
ad  judicium,  scilicet  futurie  ultionis,yyro- 
vocet  sermonihus  suis  Deum,  (juihus  scili- 
cet  contra  eum  blasphcmat. 


CAPUT    TRIGESIMUM    QUINTUM 


LECTIO   I 


Igitur  Elihu  ha'c  rursuiu  iocutus  est.  Nuniquiil 
aequa  videlur  tihi  tu.i  cogitalio,  ut  diceres,  justior 
snm  Deo?  Dixisti  eiiiiu,  uon  tibi  placel  quod  rec- 
tum  est ;  vel  quid  tibi  proderit  si  ego  peccavero  ? 
Itaque  ego  respondebo  serinonibus  tuis,  et  amicis 
tuis  tecum.  Suspice  ccehun  el  iuluere  et  coutem- 
plare  fethera  (juod  altior  te  sit.  Si  peccaveris,  quid 
ei  nocebi.s?  et  si  rauitiplicalie  fneriut  iniquitatcs 
tiue,  quid  facies  coutra  eum?  Porro  si  juste  egeris, 
quJd  donabis  ei,  aut  quid  de  nianu  lua  accipiet  ? 
Uoniiui  qui  simiiis  tui  est  nocebit  imiiietas  tua,  et 
lilium  bominis  ndjuvabit  justitia  tua.  Propter  mul- 
tiludiucm  calumniatorum  clamabunt,  cl  ejiilalmnt 
propter  vim  ])ra.hii  tyrannorum.  El  uou  dixil,  ubi 
est  Deus  qui  fecil  me,  (|ui  dedit  carmiua  in  nocte  ? 
yui  docet  nos  super  jumeuta  terraj  et  super  volu- 
cres  c(Eli  erudit  nos.  Ibi  clainabuut,  et  non  p.\au- 
diet,  propter  superbiam  malorum.  Non  ergo  frustra 
audiet  Deus,  et  umnipolens  causas  singulorum 
intm-bitur.  Eliam  ( um  di.veris,  nou  considerat  . 
judicare   coram    illo,  et    e.xpecta  cum.  Nunc  rnim 


nou  infert  furorem  suum,  nec  ulciscitur  scclus 
valde.  Ergo  Job  frustra  apcrit  os  suum,  et  absque 
scieutia  verba  multiplicat. 

Postquam  Elihu  iinprohaverat  verha 
Job,  quantum  ad  iioc  quod  sicul  ipse 
exislimahat,  imposuerat  iuiquitatem  di- 
vino  judicio  ;  hic  intciidit  imiirohare  verha 
ejiis  quantum  ad  hoc,  quod^dixerat  so 
csse  justum  ;  uude  dicitur  :  Itjitur  E/i/iu 
hxc  rursuni  /ocutus  est,  iiiterrupto  scilicet 
sormone,  expectans  si  Job  responderet  : 
quo  non  respondente,  ilerato  sermonem 
assumspitdicons  :  Numfjuid;cqua  vii/etur 
tibi  tua  ct)fjitafio,  ut  dicercs,  justior  Deo 
sum?  lioc  qiiidem  nuuquam  Joh  dixcrat  : 


'  .M.  deeM. 


scilicet.  » 


CAPUT  XXXV 


183 


nec  Eliliii  ei  imponit  quod  liaec  verba  pro- 
tulissct,  scd  qiiod  verba  (jiju'  protulit,  ex 
hac  cogitalionc  provcnircrit ;  unde  sig- 
naiiter  fccit  dc  cogitutioiio  mentioncni, 
habnissct,  Klihu  ostendit  subdens  ;  Dl- 
xisti  cnim,  non  tibi  placet  quod  bonum 
est  :  alia  littera  liabet,  (jiiod  rectum  est. 
Vel  (juid  tibi  prodest  si  eyo  peccavero  ? 
Haic  duo  vcrba  in  pr.cmissis  Job  verbis 
nuntiuam  invcniuntur  :  scJ  primum  bo- 
rum,  scilicct  quod  Dco  non  placcat  quod 
boimm  est,  vidctur  accipere  ab  eo  quod 
Job,  supra  x,  dixerat^  Si  impius  fuero^ 
VcB  mi/ti  est ;  sijustus,  non  levabo  caput; 
quod  Job  dixerat  ad  signandum  quod 
temporalibus  pocnisjusti  pariter  ct  injus- 


proponit  dicens  :  Susjjice,  idest  sursum 
inspice,  cfjilum,  quod  scilicct  est  sedes 
iJci  et  i/ituere,  scilicet  visii,  et  cfm- 
ternplare,  scilicet  mente,  wt/iera,  idest 
toluni  supcrius  corpus  :  ex  cujus  non  so- 
lum  altitudine,  scd  ctiam  magnitudine, 
motu  et  ornatu  conjicerepotes,  hoc  sciii- 
cet,  Quod  altior  te  sit,  iutantum  scilicet 
quod  opera  tua  ei  nec  proficere,  nec  no- 
ccrc  possunt ;  unde  sulj(Jit  :  Si jjeccaverk, 
scilicet  vcl  in  te,  vel  iii  JJcum,  (juid  ei  no- 
cebis?  quasi  dicat  :  In  nulbj  ex  hoc  de- 
trimentum  patietur.  Quantum  autem  ad 
peccata  qu3e.  committunlur  in  proximum, 
subdit  :  Et  multiplicatie  fuerint  iniquita- 
tes  iuai,  quibus    scilicet  injuste  proximos 


ti  allliguntur  :  sed   Elibu  boc  interprcta-      laidis,  (^///c/  facies    contra    Deuni']  quasi 


batur  esse  dictum,  quasi  J)eo  hominis 
justitia  non  placeret.  lloc  vero  quod  se- 
cundo  proponit,  Quid  tibiprodest,  si  ecjo 
peccavero?  numquam  lcgitur  Job  dixisse  ; 
sed  iioc  accipcrc  voluit  I'^lilm,  exlioc  quod 
idem  Job  dixcrat  :  ibid.:  Si peccavi,  ct  ad 


dicat,  in  nullo  ex  hoc  kcdclur.  (Juantum 
ad  bona  quaMu  proximum  fitint,  subdit  : 
Porro  si  juste  cgcris,  scilicet  jus  suum 
proximis  reddens,  quid  donabis  ei?  qua- 
si  dicat  :  Quid  ex  boc  liicrabitur?  Ouan- 
tum  autem  ad  opcra  divini  cultussubdit  : 


/lorani pcpercisti  rni/n,  cur  ab    iniquitate  Aut  (juid  de  numu    tua  accijjiet ?  scWicci 

mea  rnundum  me  esse  non  pateris?  quod  in  sacrificiis  ct  oblationibus ;  quasidicat  : 

Job  dixcrat  ad  ostendcndum,  quod    pros-  niliil,  sccundum  illud  Ps,  xi.ix,  9  Nonac- 

pcritas  temporalis  non   sempcr  innocen-  cipiam  de  domo  tua  vitu/os.  Kt  quia  pos- 

tiam  comitatur  ,  alioiiuin    ipse    prosperi-  set  aliquis    credere    quod    ad   eum    non 

tatis  temporc    innoccns    fuerat.    Dimissis  pcrtinerct  utrum  Iiomo   ageret  justo  vel 


igitur  sibi  [)cccatis^  non  crat  ratio  (|uare 
post  peccatorum  rcmissioncm  itcrato  a 
Deo  pcccatis  mundarctur.  Scd  Kliliu  ad 
hanc  scnteiitiam  hajc  verbaretorsit,  quasi 
Job  putaverit  peccatum  suuin  aut  po^- 
nam  peccati  Ucum  induxisse  propler 
snam  utilitatcm.  Kx  his  autem  diiobus, 
scilic(!t  (piod  Deo  noii  placcrct  (|iio(l  bo- 
num  est,  et  quod  ipse  utilo  sibi  rc|)utarcl 
pec(;atum,  scqui   vidcretur  quod  Jobjus- 


injustc,  ad  hoc  cxcludcndiim  subdit  :  Ibt- 
mini,  qui  similis  tui  est  nocrbit  im/nctas 
lua,  qui  srilicct  susceptibilis  (>st  nocu- 
menti,  Et  filium  /tominis  adjuvabit  jtisti- 
tia  tua,  qni  scilicct  auxilio  justilia'  indi- 
gct  :  proptcr  lioc  [»robibctur  a  Dco  iiii- 
pictas,  et  justitia  maiidatur.  (|uia  Dco  os( 
de  bomiiiibiis  cura,  (luia  pcr  lioc  vol  ju- 
vanfiir  vcl  Krduiiliir.  Kt  cx  bac  lldc  con- 
tiiigit,  quod   o[)prcssi  clamant  ad    DtMim 


tior   Deo  esset ;  cum   de  so  supra  dixcrit      contra  opprcssorcs  :  (|uoriim  (|uitlam  tio- 


quod  displicucrint  ci  mala,  ct  [)laciicrint 
boiia.  (loiicliidit  autem  cx  [uvcmissis, 
pro[)t(U*  coriim  absiirditatcm  se  compcUi 
ad  rcs[)oii(lcii(liim ;  uiidc  dicit  •  Itaqtif 
eijo  rcspoiidcbo  scrmonibiis  /itis,  rf  aini- 
cis  lui.s  Ircuin,  (|iii  scilict^t  talia  diccntcm 
convinccrc  noii  j^otueruut  :  (M  incipit  ab 
co  (jnod  nllinio  diclum  cst,  oslcndcns 
(|no(l  Dcns  noii  [lolcst  jiivari  iicc  hcdi  ck 
o[»cribns  iioslris  boiiis  vcl  malis  :  et  boc 
pro|)fcr  (^Jns  sii!)liniitaf(Mn.   Ihiam    jirimo 


lose  o[)[)riiniinliir  [tcr  caliiiiiniam  ;  nndo 
subdit  ([uantiim  ad  lios  :  Proptvr  tnulti- 
tudinrin  cahiinniatitrtnn  c/amabunt,  sci- 
licct  ad  Dcnm  illi  (iiii  ab  cis  o[)[)r(»ssi  siint. 
(Jnidam  Ncit»  o|)priniiinlnr  manifcstt»  [»cr 
violciiliani  ;  ct  ([iiantnin  ad  lios  subdit  : 
Et  juralnint  proptrr  viin  /irar/iii  ti/ran- 
norum,  iilcst  claniabunl  ad  Dciim  pro|»tt»r 
viiilcnliain  cl  |)olciiliain  lyraiinonim.  Kx 
(jiio  ilaliir  iiilclligi  (jiiod  n(»n  soliim  Doo 
IKHI  [)laccl  '  (iiiod    aliijiiis    pcccal,  sod    oi 


'  Al,  :  «  Deo  piodeet.  » 


«l 


l\    JOII 


tlisplicct  cl  [tiiiiil  ;  alioiiiiin  finslra  claina- 
rcnt  opiuTssi.  DciiKlc!  (•onvcrlit  sti  ad  ini- 
pnthaiidiim  aliiiil  vorbnin  (|n(t(l  iira-niisc- 
ral,  \(>/i  tihi plnrct  (/und  rcvtuni  rsl  : 
qnod  diviiia'  sapicnlia'  r('()ii;;:imrL'l  ;  (]nod 
priino  (|iii(l('in  apitarcl  iii  rcriiincrcalionc  : 
Et  iinn  (/i.iif,  sciliccl  .lol)  sonliens  (jnod 
Dco  buna  non  placcrciil  :  i/bi  cstDeus  f/ui 
fecit  me?\w\\  cnim  Dcns  fccit  rcs  nisi 
proptcr  honiiin  ;  iiiidc  dicilnr  (lcn.  i,  10  : 
Viilit  Dcus  (p/od  bonuni  rssrt  :  iiiidc  ma- 
nifcstnm  csl  (|nod  [tlacct  Dco  bonnm. 
Sccnndo  indiicit  bcncdcinm  linmaiKc  ins- 
trnctioni»,  (jno  ali(ini  instrniinlnr  ad  bo- 
nnm  ex  revclatione  :  nnde  snbdit  :  Qui 
dedit,  scilicct  pcr  revclationem,  divina 
carmina,  hwmawdR  instrnctionis  dogmala, 
quae  ab  anti^piis  mnltotics  carminibns 
comprelicndcb  Mitnr  :  In  nortr,  idcst  ad 
litteram,  iii  somnio  noctnnro,  vel  in  (jiiiete 
coiitcmplationis,  scd  obscnritale  visionis. 
Non  autem  erudiret  homincs  ad  bonnin 
familiariter,  iiisi  boinnn  ei  placeret.  Tcr- 
tio  inducit  infusiouem  naturalis  Inminis, 
quo  bonum  a  malodiscernimus  per  ratio- 
nem  in  (jua  exccdimus  bruta  ;  unde  snb- 
dit  :  Qui  docet  nos  super  jumenta  terriv, 
quae  scilicet  ratione  carent.  Et  quia  aii- 
tiqui  avium  garrilus  ct  motus  observa- 
bant,  quasi  divinitus  instructcTrum,  ac  si 
rationem  habercnt  :  idco  ad  hoc  exclu- 
dendnm  snbdit  :  Super  volucres  coeli  eru- 
dit  nos,  (jua'  etiam  rationem  non  habent. 
Et  quia  odit  malum,  et  placct  ei  bonuni, 
ideo  oppressos  clamanlcs  audit,  oppres- 
sorcs  non  audil  :  undc  subdit  :  llli  cla- 
mahunt,  scilicct  opprcssores  et  tyranni, 
qnasi  petcntes  a  Deo  desidcriorum  suo- 
rum  impletionem,  Et   non   exaudiet,  sci- 


liccl  l)(ms  ;  cl  iioc  piopU!!'  siipcrbiam 
malornm,  sciliccl  lioininiim,  scciindnm 
illiid  l*s.  ci,  18  :  Jtespc.rit  in  orationem 
huniiUum.  \-.\  iic  crcdorct  ali^inis,  Dcnm 
iiidiircrcntcr  omiics  exandire ;  snl)dit  : 
\on  rr/pt  frustru^  idcst  sinc  ralionc,  E.rnu- 
dirt  Deus  :  qira  scilicct  Justi.ssiina  ralionc 
hos  exaudit,  et  non  illos  ;  unde  subdil  : 
Et  omnipotens  sinijulorum  causas  mtue- 
bitur,  ut  scilicet  dignos  exandiat,  non 
indignos.  ^hixime  aulcm  videtur  qiiod 
Dcus  singulorum  causas  uou  videal  cx 
hoc  qnod  (iuando(]uc  impii  prosperanlnr  ; 
scd  ad  hoc  cxcludcnduin  subdit  :  Etiam 
cum  dixeriSy  idcst  corde  tuo  cogilaveris 
)Wfi  co)isidc?'at,  idcstDcns  facta  liominnm, 
Judicare  cora)n  illo,  idcst  pra?parare,  ul 
judicium  ejus  suscipias  ;  Et  expecta  eum., 
scilicet  in  lulurum  judicanlcm,  ctsi  hic 
noii  punial  ;  tardat  cniin  ut  in  fuluro  gra- 
vius  condcmnct  :  undesubdit :  Nwicoiim 
idest  in  pi  aEsenti  vita,  Noi  hifert  fui-oron 
suu)n,  idesl  magnitudinem  pa*nce  :  Ner 
idciscitur  scclus  va/de,  idest  non  [)uiiil  in 
prffisenli,  secundum  quod  cxigit  gravitas 
culpiT,  ;  quia  pama?  pra'scutis  vita*  snnt 
ad  corrcctioncm  :  et  idco  illos  quos  cor- 
rectione  indignos  judicat,  futurai  dam- 
nationi  rcservat  :  et  haac  est  alia  ratio, 
quai  e  impii  iu  hoc  mundo  prosperantur  : 
in  quo  concordat  cum  opinione  Job.  Sed 
quia  ejus  verba  prave  inlcllexerat,  ideo 
ea  reprchcndit,  concludens  ex  dictis  Joh, 
E/go  frustra  Job,  idest  sine  causa  ct  ra- 
tione,  apjeruit  os  suu))i,  quasi  prolixita- 
tem  sermonisin  eorcprehendcns  ;  et  abs- 
que  scioitia  verba  ))iultiplicat  \ '\\\  quo 
arguitinipsoignorantiam,etloquacilalem 
inutilcm. 


C  A  F  U  J      r  lU  G  E  S  I  M  U  M      S  E  X  T  U  M 


LECTIO    I 


Addens  qiioqne  Elihu  haec  locutus  est  :  Sustine 
nie  pniiliiliim.  et  imlioabo  tibi  :  ailinu;  euiiu  li;ii)eo 
quod  {iro  Deo  lnqu.ir.  HtqitHain  si^ieutiam  uieam  a 
priniipio,  et  opprntorem  uieuni  prohabo  justuui. 
Vere  enira  nhsquo  mendaciu  sermones  mi-i  :  t-l 
perft^cfa  FciiMilia  prohahitur  tibi.  Deus  potcutes  non 
abjiiit,  cuiii  ft  ip5P  ?il  potens  :  siid  nou  salval 
impio9,  et  judiiium  pauperihiis   tribuif.  Non  auferf 


a  justo  oculos  suos  :  el  reges  in  solio  collocnt  iu 
pcrpftuum  ;  et  illi  criffuntur.  Kt  si  lucriul  iu  cate- 
nis,  i't  vinciautur  fiinihus  jiaupcrlatis,  juditahit  eis 
oftera  corum,  et  sceiera  eornm,  t|uia  violenti  fue- 
riut.  Hcvelabit  quoqiic  aurcm  conim,  iil  corripiut  ; 
et  loq.itHur  ut  rcvertautiir  al)  iniquitale.  Si  audie- 
rint,  et  observaveriut,  complebuut  dies  suos  in 
bono,  et  aunos  suos  in  gloria.  Si  autem  non  audie- 


CAPUT  XXXYI 


18"i 


rint,  trai)sibunt  pcr  gladium,  et  consuineutur  in 
stultitia.  Simulatores  et  callidi  provocaut  iraui  Uei, 
nequf  clamabuut  cum  vincti  fueriut.  .Morietur  in 
tempestate  auima  eorum,  et  vita  eorum  inter  clfe- 
uiiuatos.  Eripiet  de  angustia  sua  pauperem,  et 
relevahit  in  tribulatione  aurem  ejus.  Igitur  salvabil 
te  de  ore  auf^usto  latissime,  et  non  habente  TuDda- 
nientum  subler  se  ;  requies  autem  mensa!  tuaB  erit 
plena  pinguediue.  Causa  tua  fpiasi  impii  judicata 
est,  causaui,  judiciumquc  re(ii)ies.  Non  te  ergo 
su[)eret  ira,  ut  aliquem  opprimas,  nec  multitudo 
donorum  iuclinet  te.  Depone  magnitudiuem  tuam 
absque  tribidatione,  et  omues  robustos  forlitudine. 
Ne  protrahas  nocteni,  ut  ascendant  populi  pro  eis. 
Cave  nc  declines  ad  iniquitatem  ;  hanc  euim  ccc- 
pisti  sequi  post  niiscriam. 


PrcBmiserat  Elihu  supra  diio  in  verbis 
Job,  coiilra  quae  dispulurc  intendebal  : 
primo  quia  dixit  se  esse  juslum,  et  quod 
Deo  imposucrat  iniijuitatcm  judicii,  prout 
Elibu  verba  Job  iuterpretatus  liierat  ;  et 
contra  ban-  duo,  Elibu  in  superioribus 
etiam  dispulaverat;  nunc  iteratoper  aliam 
viam  contra  eadem  disputare  intendit ; 
undc  subdit  :  Addem  quoque  Elihu,  sci- 
licct  subsequentes  rationes  ad  priiemissas, 
hxc  loculus  est,  scilicet  qua*.  sequuntur  ; 
intcr  qute  primo  eum  ad  attentionem  ex- 
citat  :  Sustine  me paululum  :  quia  scilicet 
breviter  sub  una  rcsponsione  contra  duo 
pramiissa  disputarc  intcndit ;  undc  sub- 
dit  :  Et  indicabo  tibi,  scilicct  vcritatem 
rei  dcquaayitur.  Et  ne  vidcalur  su[)cr- 
fhius,  (juia  scilicet  hoc  jam  su[)ra  oslen- 
disse  videbaliu"  quod  volcbal,  subcUt  : 
Adhuc  enim  habeo  quod  pro  I)co  loquar ; 
quasi  dicat  :  Adhuc  mihi  aha'  supersunt 
rationes,  (juibus  a'quitalcm  diviuic  Justi- 
tiae  defendam.  Et  (juia  contra  utrum(|nc 
pra'missorum  ilerato  iiilen(Hl  rati(jiies 
inducere,  subdit  :  Hepclatn  srirn/ia/n 
mcam  a  principio  :  (juasi  dicat  :  (lonlra 
totum  id  quod  cst  a  principio  dictum, 
iterato  sccuiidiim  m(!am  scntentiam  ra 
tioncs  adducani  ;  et  ([uod  luijusmodi  ici 
sit  debitor,  sulxiit  :  Et  operatoron  /ncum, 
idest  Oci,  (]ui  nu;  fecit  :  P/'obabo  Justu//i, 
exc.ludens  scilic(!t  iirK|uilalem  ab  ejus  Ju- 
dicio,  (iiiam  tu  Job  ei  ini|)()iierc  videris, 
ut  tc  ass(U"as  Justum.  El  nc  arK[uis  dict'.- 
rcl,  (|U()(i  ca  (|iia'  dictiirus  cial,  noii  ('\ 
vera  scicntia,  scd  ex  fai&a  o[)iiiiont'  i»ro- 
ccd(d)ant,  subdil  :  \'err  e/ii//i  absque 
mend</eio  sermo/ics  //wi  :  ([iiasi  dicat  : 
Non  siim  dicluriis  nisi  vcra  ([iia'  recla' 
gcientiw   conveniunl  :    unile  subdit  ;    Et 


perfecta  scientia  probabitur  tibi,  idesl 
probationes  sequentes  libi  concludent  ex 
iis  ([Ud',  videntur  perlinere  ad  perfeclam 
scientiam. 

Ilis  igitur  quasi  profjemialiter  pr.fmis- 
sis,  incipit  dis|)utare  supcr  pra^missis 
verbis,  qua^  Job  imponebat  :  ct  i^iimo 
contra  hoc  (|uod  Job  dixcrat,  se  esse  jus- 
tum  :  ad  hoc  excludendTun  hoc  modo  pro- 
cedit,  Jam  [)rospcritatis  tcmporc  magna' 
potestalis  eral.  ContinLrit  autem  quando- 
que,  quod  ali(|ui  ah([U(js  polentcs  p.rse- 
quuiitur,  vel  propter  invidiam,  vel  prop- 
ter  liinorem,  quo  timcnt  iie  ab  eis  per 
potentiam  opprimaiiliir  :  ([iiod  ([uidem 
proprie  est  iinpotentuin,  ([ui  et  polcntio- 
ribiis  invidenl,  et  dc  coriim  oppre.s«>ioni- 
bus  timent.  Scd  hoc  (h;  i)co  dici  iiun  |)0- 
tcst,  qui  est  in  potentia  cxccllcns  ;  uiide 
subdit  :  Deiis  potentes  non  abjicit,  cum 
i/jse  sit  pofens.  Ex  quo  daliir  int(dliKi, 
quod  Deus  nihil  iii  liominc  udil,  in  ([uo  ci 
assimilatur  :  quia  cum  Deus  sit  ipsa  es- 
sciitia  bonitatis,  non  potcst  esse  ([uod 
ali(]ui(l  siinilctur  ei  nisi  in  boiio.  Ex  (|uo 
patct  quod  Dcus  non  persequitur  aliquos 
quia  sunt  potentes,  sed  quia  in  eis  ([iian- 
doquc  inveuitur  ini([uitas,  et  pro  Iiac  pu- 
niuntur  a  Dco  :  undc  suiulit  :  Sed  non 
salvat  i//ijtios,  idest  damiiat  eos.  Et  causain 
damiiatiouis  oslciKlil  subdeus  :  Et  Judi- 
cium  pauperibus  tribuit,  idcsl  Jiidiciuin 
facit  de  poteiitibus  iiiiquis,  [^aiqiei  ihiis 
qui  al)  cis  siiul  opprcssi,  Noii  aiitom 
proptcr  |)otciiliam  dcsislil  a  subvculione 
jusloriiin  :  uiidc  siihdit  :  Aon  aufert  jus- 
to,  sciliccl  honiinc  (•liaiii  [)olciile,  ocuhts 
stcos^  idcst  i)ro.si)ectuiii  siiii'  licnignilalis 
el  inisinicordia'  :  secundiiin  ilhid  |'s. 
xxxiii,  1()  :  Oeu/i  Do/nini  super  Justos.  Kl 
([iiod  a  [)olciilihiis,  si  siinl  Jiisli,  noii  au- 
fcial  sii;iin  niiscricordiam,  manifcslat  per 
bcnclicia  ([iia'  iiolcnlibus  confcrl  :  pri- 
mo  ([iiidcin  slabilicndo  potcslalein  oo- 
riini  :  unde  subdil  :  Et  rei/es  i/i  sn/in  cnl- 
iocat  in  perpetuum,  scilicel  si  riicriiil 
jusli.  Scciindo.  i|iiia  cos  [ironiovet  iii 
inajiis  :  iindc  siihdil  :  Et  illir^  sriliccl  iii 
solio  colhuati  :  Eriyuntur.,  idcst  ad  ma- 
Joia  cxaltanlnr,  diiin  sciliccl  Dcus  cis  o.t 
polciiliani  ci  di\ili,is  auKcl.  Teriio  per 
lioc  ([iiod  cliani  si  puiiili  fiicrinl  pro|)lcr 
peccala,    miserelur  eoriim,   »i    p«»'nitoro 


iHC 


IN  JOlt 


volnciiiil  ;  mi»l<'  siilKlil  :  /-'/  s/  /ticri/it, 
sriliccl  ri>gcs,  ///  r/i/r/i/s,  iilcsl  iii  caiTcro 
posili  :  <'/  vinri/nifii/\  i"l«'sl  lii/ciiliir,  /■'//- 
nifius  /)tiii/)/'rfnfis,  idcsl  si  iii  ciiriorn  po 
sili  p.iiipcrlatcin  patiaiilnr,  (|na'  cst  qnod- 
(lain  vir.cnlnm  (ino  liomincs  lif^Mnlnr,  no 
opcra  sna  possiiit  iiiiplcrc,  ct  iiisiipor 
mnltis  miscriis  aslriiiK<mliir.  Kt  tamcu 
cis  sic  in  misciiis  constitnlis,  primo  iini- 
tlem  Dons  hoc  hcnoticinm  conforl,  (inod 
eos  rocoguoscoro  facil  piistina  poccata 
pro  (jnibus  pnniti  sniil  :  iiiulo  snbdil  : 
Iiidicabit  eis  t)/jer(i  eoru/n^  idosl  facict  nt 
cogiioscant  oa  (puo  focornnl  osse  in- 
jiisla  ;  unde  snbdil  :  Et  scele/'a  eoru/n  : 
quasi  dicat  :  Faciet  cognoscore  (|uod 
opera  quae  fecerant  orant  scolerala.  Et 
qnantnm  ad  hoc,  (juid  poccaverint  os- 
tondit  subdons  :  ()/////  violenti  fueru/it  : 
h<»c  ciiim  ost  poccatnm  proprinm  poloii- 
tiim,  nt  subditis  violoiiliam  iiiroraiit, 
utoutos  sua  potoiitia  qnasi  logo  jnstitia'  : 
nec  solum  facit  eos  peccata  sua  praiterita 
cognoscero,  sed  eliam  ostendit  eis  quod 
pro  suis  peccatis  puniniitur ;  unde  sub- 
dit  :  Revelahit  quoi/uc  aurem  eo/nnn,  idest 
facict  ut  intcUigaiit  (]nod  ois  Dcus  pu- 
niendo  loquitur,  (juod  scilicet  propter 
peccata  sua  puniuntnr  ;  iinde  subdit  :  Ul 
corripiat  :  ipiasi  dicat  :  Hic  faciet  eos  re- 
cognoscere,  quod  Deus  eos  puiiivit  ad 
corrcctionem  :  ot  ultcrius  porsnadebit 
eis,  qiiod  paMiitoant  ;  nnde  subdit  :  Et 
locjuitur,  scilicet  interius,  vol  per  oxte- 
riorcm  admonitionem,  ut  revertantur  ab 
iniquitate,  p(pnitendo  scilicet  a  pristinis 
peccatis.  Et  hujusmodi  pcenitentiae  fruc- 
tum  ostendit  subdeus  :  Si  audierint,  sci- 
licet  corde  proponentes,  et  observaverinf, 
operc  implcntes,  rediicentur  ad  slatiim 
pristinum  :  et  ita,  Co/nplebunt  dies  suos 
in  bono,  scilicet  virtutis,  vel  prosperita- 
tis  terrenae,  et  a/i/ws  suos  i/i  gloria,  sci- 
licet  terrena.  Si  autem  non  audierint, 
idesl  si  non  obedivorint  intoriori  inspira- 
tioni  ut  pipniteant,  transibu/it  pcr  (jla- 
dium,  idest  do  carcere  reducontnr  ad  O'.'- 
cisionom  gladii,  et  conswnentur,  idest 
destrnentur,  ///  stultitia,  idest  propter 
suamstnltiliam.  Undeconsidorandnm  est, 
quod  Elihu  in  hoc  dicitur  cum  amicis  Job 
conveniro,  quod  possint  adversitates  prff*- 
»entes  esse  prjcna'  peccatorum,  et  quod 


pcr  |iicnilc!iliain  (|iiis  rcdit  ad  prislinam 
pros[)critatcm.  IIa>c  autoin,  (;tsi  aM(jiiaiido 
coiitiiigaiil,  iKMi  lamon  scinp(;r,  sccnn- 
diiin  opinioncm  Job.  Sod  (jiiia  (jiiandoijiiu 
contingil  (jnod  ali(jui  adversitutos  jiatiiin- 
tnr,  (|iioriiin  iicccata  non  afiparont ;  ne 
por  lioc  juicilicta  ojiis  scntcntia  olidatnr, 
inlcrpretaliir  oos  siiniilatoros  esse,  ijuan- 
tum  ad  hoc,  (jnod  praMondnnt  justitiam 
qiiain  non  habcnt  :  ot  callidos,  iiKjuan- 
tnm  scilicet  astntiis  qnibiisdamntiinlnrad 
hoc  (jnod  siib  colore  justilia;  injiistitiam 
laciant  :  ot  ex  hoc  ipso  graviiis  peccant : 
niido  snbdit  :  Si/nulafores  ot  callidi  pro- 
vocant  ira/n  Dei,  quia  scilicct  hos  Deus 
magis  dotestatnr.  Tales  etiam  non  de  fa- 
cili  poinitent  in  puMiis  ;  ideo  ab  adversi- 
tato  non  liberantnr  etiam  inter  flagella, 
(jnia  exislimaiit  se  jiistos,  sicut  ab  aliis 
laudantur  :  nndo  snbdit  :  Xrque  clama- 
bu/it,  scilicot  ab  Doiim  misoricordiam  pe- 
toiites,  cu?)i  vi/icti  fueri/it,  scilicet  cate- 
nis  ct  funibus  panpertatis  :  in  quo  dat 
intelligere,  quod  existimaverat  Job  si- 
mnlatorem  et  callidum  fiiisse ;  et  idoo  in- 
ter  pcEiias  peccatnm  snum  non  recog- 
noscebat  :  et  quia  tales  non  paMiitent  in 
pauiis,  ideo  ab  adversitate  non  liberan- 
tnr  :  unde  subdit  :  Morietur  in  tempestate 
ani/na  eorum,  quia  scilicet  usque  ad 
mortem  diversas  angnstias  patiotur  :  et 
vita  eorum,  scilicet  doficiet,  i/iter  effemi- 
natos,  quibus  scilicet  non  ost  virtus  ut  se 
de  manu  opprimentinm  liberent.  Recte 
antem  simulatores  efTominatis  comparat, 
quia  ex  parvitate  animi  contingit,  quod 
homines  sint  simulatores  :  est  enim  pro- 
prinm  magnamini  csse  manifestum,  ut 
dXuivivm  IV  Ethico)'um.  Et  quia  dixerat 
quod  Deur~potentibus  in  tribulatione 
constitntis  subvenit,  ne  videatnr  Deum 
dicere  acceptorem  pcrsonarum,  ostendit 
qnod  etiam  idem  beneficium  panporibus 
confert  :  unde  subdit  :  Eripiet  /jauperem 
de  angustia,  scilicet  eiim  ab  adversitate 
libcrando.  Et  ordiiiem  libcrationis  osten- 
dit  snbdons  :  Et  rcrelabit  i/i  tribuU/tio/ie 
aurem  ejus,  idest  faciet  cum  intelligere 
quod  pro  peccatis  suis  pnnitur,  ct  ad  sa- 
pientiam  cum  indiicit,  sicnt  et  supra  de 
potentibus  dicit.  Ea  autem  quae  supra 
commnnitor  do  potontibus  dixerat,  ap- 
plicat   ad  pcrsonam  Job  :   et  primo  qui- 


CAIMJT  XXXVI 


187 


dem,  qnia  dixcral,  qiiod  Deus  in  Irihiila- 
tionc  salutcm  afFcrt  ct  panpcritius  ct  po- 
tentibus,  concludit  (juod  cliam  Job  hujus- 
modi  salutcm  spcrarc  polcst  a  Dco,  cum 
subdit  :  Ideo  salvabit  te  de  ore  anrjmlo  la- 
tissime,  idcst  dc  Iribulationc,  qua^  cst  si- 
cut  quoddam  foramcn  angustura,  per 
quod  homo  in  quamdam  latitudinem  di- 
vcrsarum  miscriarum  intrat :  unum  cnim 
mahim  fit  homini  causa  divcrsorum  ma- 
lorum,  et  horum  malorum  multiplicatio 
proccdcre  potest  usque  ad  infinitum,  ut 
nuiujuam  sit  perveuire  ad  statum  quie- 
tis  ;  et  hoc  est  quod  subdit  :  Et  non  ha- 
bente  fundamentum^  scilicct  in  quo  homo 
possit  quiescere,  subter  so^  idcst  cum 
descenderit  in  profundum  malorum  : 
quod  pra^cipue  pertinere  vidctur  ad  poe- 
nas  qua;  sunt  post  mortcm,  qua»  in  per- 
pctuum  durant  sine  quiete.  Non  solum 
autcm  promiftit  ei  liberationem  a  malis, 
si  pcccafum  rccognoscerc  ct  pcenitcre  vo- 
luerit,  scd  etiam  abundanfiam  bonorum; 
unde  subdit  :  Rcquies  autem  mensx  tusc 
erit  plena  pincjuedine ;  quasi  dicat  :  Cum 
satuiitate  et  quiete  comederc  potcris 
abundanter  de  bonis  qu«  tibi  divinitus 
rcstituentur.  Et  quia  ostenderat  quod 
Deus  potenlcs  non  afjjicit,  sed  iniquos  ; 
Jol)  aufcm  vidcbafnr  a  Dco  dcjcctus  pcr 
multipli(;es  advcrsifates,  subdit  :  Causa 
tua  quasi  impii  judicata  est ;  quasi  di- 
cat  :  Non  cst  punitus  (juia  potcns  eras_, 
sed  quia  impius  :  ct  contra  hoc  recom- 
pensationem  promiftit,  si  poeuituerit, 
cum  sul)dit  :  Causam  Judiciumque  reci- 
pies,  idcst  causa  cl  Judiciuui  rcstiluculur 
tibi,  ut  possis  aliorum  causas  discutcrc, 
et  de  eis  judicaro  :  et  quasi  jam  hoc  fac- 
tum  ess(!t,  monet  eum,  (jualitcr  iu  stalu 
illo  se  dcbcat  habcro.  CoutiufAit  aulcm 
quando(pH3  quod  judiccs  a  Juslilia  dccli- 
uant  [iroplcr  iram  ;  v\  (|uaulum  ad  hoc 
dicit,  IS'o}i  le  cn/o  supcrcl  ira,  ut  aliiiMcui 
opprimas  injusfc,  (piando  sciliccl  caiisam 
cf  judiciiim  rccipics.  ljuand()(|U(!  vcroju- 
diccs  a  Juslilia  (lccliiiaiil  proplcr  cupidi- 
lafciu  muuorum  ;  cl  (luauluiu  ad  hoc 
sultdit  :   l\cc  multilu<b>  donoruin  iiir/iiict 


te,  in  illo  scilicet  statu  fufur.e  auctorita- 
tis.  Contingit  ctiam  (iuaud(j(iue  quod  ali- 
quis  cx  sola  supcrbia  aliis  jiistitiam  fa- 
ccrc  coul(;mnat;  ct  quanlum  ad  hoc  sub- 
dit  :  iJcjjone  matpiitudinem  tuam,  idest 
supcrbiam  animi  tui,  absque  tribulatione, 
idcst  antc(iuam  tibi  tribulalio  immittafur  a 
Deo  ad  tuam  humilafionem.  Quandoque 
vcro  contingit,  quod  Judiccs  a  justitia 
dcclincnt  dcfcrcnfcs  ali(iuibus  i^ofcnfibus 
proplcr  limorem ;  ef  (luantum  ad  hoc 
subdif  :  Et  omnes  i-obustos  fortitudine, 
sciliccf  fua  dcponas  :  vcl  (luanfumcum- 
quc  robuslos  iii  sua  forfifudinc,  tu  noii 
dubites  dcponere  proplcr  jusfitiam.  Qiian- 
doquc  autcm  conling-il.  (juod  arKjiii  Ju- 
diccs  ajiislifiadeficianl,  parccnfcs  propfer 
suam  quictcm  ;  undc  siibdit  :  ^ec protra- 
has  noclem^  idest  nc  vclis  niiuis  dormire 
ut  expedifioni  justifia'  nou  iulcndas.  Vcl 
Ne  protrahas  noctem,  idcsf  non  pcrmitfas 
diu  lalinc  Jusfiliam  causa%  sed  fcsliiia, 
uf  vcritas  mauifcslctur  :  ct  caiisam  os- 
tcndil  subdens  :  L't  ascendant  populi  pro 
eis,  scilicct  robustis  ;  quasi  dical,  non  itu 
profrahas  Judicium^  (luousque  fotus  po- 
pulus  conciletur  ex  violentiis  rohusfo- 
riim,  et  pro  eorum  injuriis  ad  fe  iniiui- 
rendiim  acccdant.  Vcl  alifer  :  Ne protra- 
has  noctc))!,  ut  asccndant  popiili  pro  eis  ; 
(liiasi  dical  :  Nc  dillcras  Judiciiim  coiilra 
robustos  exerccre,  ne  forlc  pcr  suam  po- 
tentiam  invcniant  mullos  fauforcs.  (|ui 
pro  corum  dcfensione  consiu"fraut.  iit  sic 
tuuiu  Jiidiciiim  impcdiatiir.  Omiiia  iuifcm 
isla  ad  lioc  fcndiiiif  iit  iit  stalu  fufiir»' 
prospciilatis  iujuslifiaiu  vitct  ;  uiidc  suli- 
dil  :  (ace  me  dcclincs  ad  iiiiquitatrm, 
sciliccf  per  aliqucm  praMlictorum  inodo- 
nim.  v(  1  aliiiiK^s  alios.  IVisset  aufcin  Job 
dicerc,  haiic  adnuuiifioncm  esso  siipor- 
thiam,  i|uia  ip.se  solcbat  Juslitiam  dili- 
^culcr  c.\C(|ui,  siciit  dixcrat  supra  .xxi.v  : 
cf  idco  {'.liliu  subjiiiiffit,  llaiic  rnim,  soi- 
liccl  inii|uitatcin.  cn /li^^ti  scqui /mst  mi- 
srriam,  scilicct  iii  lioc  (|Uo(i  1«?  rrpiitan 
Dco  JiistioKMii.  \.l  idco  ravciiduin  cst  tihi 
iic  a  jii.>^titi.i  dccliiics,  si  tc  citutiiiKHt  *d 
slaliim  |iiii^[»(rilatis  rcdin». 


188 


IN  JUll 


LKCTIO    II 


Kccp  nfii!»  1'xoolsiis  iii  fortitiuiinp  sim,  ot  nullns 
ei  filiiiilis  iii  lcKislatoriliiis.  Qiiis  potfrit  scniliiri 
vins  fjiis,  jiiit  <(iiis  lunlft  <m  (liinri>,  opcrntiis  os 
ii>it|iiital('iir.'  Mciiifiitn  (|ii()(l  if,'iiiirc<  oiuis  ejii^,  de 
qiio  ccciiicriiiil  viri.  Oiiiiics  lioiniiics  vi(l(Mil  ciiiii  : 
uniisqiiis(|iie  iiiliietiir  procul.  Kccc  Ueus  iiiamms 
Tinceiis  sci(>ntinm  uoslraiii  :  numerus  nnnoruni 
ejiis  iii.Tslimaliilis.  Qiii  aiiferl  stillas  phivia*,  et 
eiriiiKlil  iiiilircs  ad  instar  ^iir^'itiiiii,  (|ui  de  nuliilius 
fluunt,  qiia;  priele.xunt  ciiiicta  desupcr.  Si  voliieril 
extendere  nubes  (juasi  lcntoriiini  siiuin.  Kt  fulnii- 
rare  luinine  suo  desuper,  eardincs  quoqne  inaris 
opencl.  Per  Imc  eiiiiii  judicnt  popnlos,  et  dat  escas 
Diullis  morlalibus. 

Postq^iiam  Flihii  iiiiprohjivorat  vcrha 
Job,  qnantum  ad  hoo  (|iiO(l  se  justiiiii  di- 
cfliat  ;  hir.  iiititiir  iinproharc  vi^rha  ejns 
qnatilnm  ad  iioo  (inod  crcdel^at  cum  lo- 
ciilnmesse  contra  jnstiliam  divini  jndicii. 
Unde  primo  proponit  suhlimitatom  di- 
vinsp  prosperitatis  cnm  dicit :  E:ce  Dcus 
excclsus  in  fortitudine  siffi,  idest  hahot 
potestatem  ca'teris  snhlimiorem.  Non 
est  aulem  rationi  consonnm,  nt  major  po- 
testas  a  minori  do  injnstitia  condomne- 
Inr.  Secnndo  proponif  ejus  anctoritatem, 
cum  snbdit :  Et  nullus  ei  similis  in  legis- 
Intnribus:  quia  scilicet  legum  cnnditores 
per  (?Jns  sapientiamy//.s7^/  dcrrrnunt  ut  di- 
citur  I^-ov.  viM,  lo:niido  nuHis  legihus 
potest  ipse  do  iujustifia  condomuari, 
quin  potius  sua  sapienlia  est  regula  ot 
mensnra  omuinm  legum.  Tertio  propo- 
nit  incomprehensibiHtatom  oporum  ejns, 
cnm  subdit :  ()///.s  potcrit  scrutari  vias 
c/?/5  ?  idest  sufficienter  investigare  ratio- 
nes  operum  ipsius  :  et  ex  hoc  concludil 
qiiod  non  potcst  de  injustitia  cond(;m- 
nari :  nnde  sul)dit :  Aut  quis  audet  ei  di- 
care^  Operatus  es  inirpiitatem  ?  aj]  hoc 
euim  ([uod  ahquis  de  iuiquitate  condem- 
nctur,  roquiritur  qnod  sit  snhjecfns  supe- 
riori  potestati,  et  (luod  logihus  alienis  as- 
tringatnr,  et  quod  ejus  opcra  cognoscan- 
tnr;  qnai  in  Deo  locum  non  liahonf,  ut 
dictnm  est. 

Consequenter  manifestarc  iucipit  qnod 
vias  Dci,  idost  opera  ejiis,  homo  pcrscru- 
tari  uon  possit,  dicens:  Mcmenfn  quod 
igunrns  opus  ejus,  dc  quo  ceci?icrunt  vh-i, 
id<"^t   sapientes;    (juos     viros    nominat, 


piopter  aiiiini  \irtiifom.  llicif  anfcm,  (c- 
cincrunt,  proiiter  aiiti(|naiu  sa|tieutum 
con.-)Uetndineui,  quia  inotrico  divina  et 
pro[>hotica  doscrihcbanf.  Quantumcum- 
quo  autom  hdminos  aliqui  sint  sapientcs, 
nou  possuut  pertingcro  ad  cognosccn- 
dain  et  enarrandam  scicntiam  ojns;  sed 
tola  hoininis  cognitio  ct  sormo  est  do 
Deo  pcr  opora  ejns,  (jucB  tamcn  ne^iuo 
Joh  neqne  aliqnis  alius  homo  pcrfccte  co- 
gnosccre  potest :  et  idco  snhdit :  Omnes 
/wmines  vidcnt  eum,  scilicot  per  sua 
opcra  :  nnlliis  onim  adoo  in  sapientia  dc- 
ficit,  quin  ahijna  diviiiornm  oporum  per- 
cipiat :  ct  rnrsus  nulluscst  adeo  sapions, 
ciijns  cognitio  nou  mulfum  vincatur  ab 
excellentia  claritatis  divinae:nnde  sub- 
dit :  Unusquisriue  intuetur  pjrocul^  idcst 
cognitio  Iiomiuis  longo  distat  a  perfecta 
comprehcnsione  divina^  csseutiie :  tum 
qiiia  non  potcst  liomo  nisi  per  opera  co- 
guosccre,  qua?  in  infinitnm  distant  ab 
exccUentia  csscntia?  ojus,  tum  quia  etiam 
opcra  ejnsperfecte  homonon  cognoscit: 
et  cx  hoc  conclndit,  qiiod  Dens  per  suam 
excellentiam  hominis  cognitionom  exce- 
dit,  jnxta  illud  l'sal.  cxxxviii,  G  :  Mirabi- 
lis  scientia  tua  :  nnde  suhdit :  Ecce  Deus 
magnus  viiicens  scientiam  Jiostram.  Quod 
enima  nohis  porfecte  Deus  cognosci  non 
possit,  non  contingit  proptcr  defectum 
ipsius,  sicut  contingit  dc  motu  et  tem- 
porc,  sed  proptor  ejus  exccUcntiam.  Pos- 
set  autcm  ahquis  dicoro,  quod  quamvis 
de  Doo  noii  possumus  cognoscere  quid 
sit,  possumus  tameu  coguoscere  de  Deo 
an  est,  quod  pertinot  ad  ejus  dnrationem. 
Sed  quod  hoc  etiam  excedat  hominis  co- 
gnifionem  ostendit  subdcns:  Numcrus 
annorum  cj us  in.vstimabi/is  :([uia  videli- 
cet  aeternitas  durationis  ipsius  humano 
inhillectu  comprehendi  non  potest. 

Ostendit  autom  couscquonter  magni- 
tudiuem  opcrnm  Dei,  qiKT  humanam  ra- 
tionem  excedunt,  cnnmorans  divcrsas 
aeris  transmnfationes.  Qni  quandoque  pcr 
siccitatem  dispouitur:  et  qnantum  ad 
hoc  dicit,  Qui  aufprt  pluvia'  stillas^  scili- 


CAPUT  WWfl 


189 


cet  impcdiciulo  nc  pliial  :  qiiuiitloque 
vero  in  aere  ahundant  pluviae,,  quarum 
magnitudincm  dcscribit  diccnsiKt  cjfun- 
dit  imhres  ad  instnr  (/urgitran,  qiii  scili- 
cet  fluunt  in  tcrram  ;  ct  hujjismodi  ajjon- 
dantia  pluvia'  admirahilis  apparet,  si  con- 
sideretur  pluviarum  origo,  ut  scilicet 
tanta  aqua  prorumpat  dc  nubibus,  quae 
soliditatem  non  liabent:  ct  quantum  ad 
hoc  subdit :  Qui  scilicct  gurgites,  de  nu- 
hilms  fluunt :  non  tamcn  ita  quod  actu 
tanta  pluvia  in  nubibus  existat,  sed  quia 
ipsi  vapores  nubium  successive  in  plu- 
vias  condensantur.  Est  autem  et  aliud  in 
pluviis  mirabile,  quod  longo  spatio  tcr- 
rarum  super  cffunduntur ;  unde  subdit: 
Qu3e  prxtexunt  cuncta  desuper,  scilicet 
loca  in  regionc  in  qua  pluit,  ut  nulla 
pars  illius  terra*  remaneat  non  compluta. 
Consequenter  de  ipsis  nubibus  loquitur, 
dicens:  Si  voluerit  nubes  evtendere 
quasi  tentoriwn  suum^  quia  scilicet  pcr 


nubcs  occultatur  cadum,  (|U(jd  est  sedes 
Dei,  sicut  sedes  alicujus  hominis  occul- 
tatur  tcntorio.  De  nubibus  autem  proce- 
dunt  fiilgiira  propter  coHisioncm  venli : 
undc  subdit :  Et  fuOjurare  lumine  suo  de- 
suj/er.  Nubes  autem  quandoquc  conte- 
gunt  cadum  usquc  ad  horizuntcm  alicu- 
jus  regionis,  infra  qucm  extremitales 
maris  claudi  vidcntur;  et  ideo  dicit :  Car- 
dines  quoque  maris  ojteriet  tcntorio  nu- 
hium.  Dicitautcm:  Si  volucrit,  ut  oslen- 
dat  divinam  vulontatcm  principium  csse 
naturalium  upcrum.  Est  autem  pro- 
prium  vohmtatis  ut  propter  finem  ope- 
rctur :  et  ideo  finem  horiim  operum  os- 
tendit  subdens :  Pcr  /ixc  enim  judicat 
populos,  quantum  scilicet  ad  aliquos 
qui  per  hoc  puniuntiir,  ct  dat  escas  mul- 
tis  ?norta/ihus,  (|iiantum  ad  hoc  scilicct 
quod  phivi*  sunt  utiles  ad  tcrnc  fccun- 
ditatcm,  per  quam  hominibus  cibaria  pa- 
rantiir. 


C  A  P  U  T    T  R  I  G  E  S I  M  U  M     S  E  P  T  1  Al  U  Al 


LECTIO    I 


In  manihus  ahscondil,  liiconi,  et  pra^cipit  o\  nt 
rnrsus  adveuial.  Anuiinlial  dc  ea  aniico  sun,  (luod 
possessio  ejus  sit,  et  ud  eani  possit  aseeudere. 

Super  hoc  c.\]iavit  cor  nienni,  ct  ynioluui  esl,  de 
loeo  suo.  Aiuliet  aiulilioneui  in  tfrroii'  vocis  cjus, 
el  sonutn  de  ore  illius  proceihMitcm.  .Suhtcr  omiies 
ciElos  ipse  considerat,  ct  hiiucn  illius  snper  lcrnii- 
nos  tcrriu.  Posl  enui  ruf^iet  souilus  :  lonuliit  voce 
nini?iiilndinis  suifi,  et  non  invcslif^Nihilur,  cinn  un- 
dita  fii(>rit  vox  cjus.  'l^mahit  Dciis  iii  voce  su« 
niiiahiliter,  ([ui  fueit  niajina  cl  iuscrulahilin.  (,iui 
prau!ipit  iiivi  iit  descentlut  in  tcrrnm,  el  hyeniis 
pluviis,  cl  imhri  fortifndinis  siuc.  Oui  in  inKiiu 
onmiiun  homiiiiiin  si;;nat,  ut  novcriiil  siiii;uli  opcra 
sua.  Iiifjrciiictur  licstia  lalihiiiuiu  siiiiiu,  in  aiilro 
suo  niuraliitur.  Ah  iutcriiuihus  ej^rcdietur  tcmpcs- 
tas,  et  ah  areturo  fri^iiis.  Fianto  Deo  conerescit 
gelu,  et  rursiim  latissinu!  fuudunlur  aiiua-.  I'ru- 
nicntuiii  dcsidcral  iiuhcs,  i>i  nuhcs  spar^unl  lumcn 
snnin.  (jme  luslrant  cuiictu  per  rirenitnni,  i|iiociiin- 
(pie  ons  voliintns  Knlieriinnlia  dnxcril,  iu\  omni- 
quod  priccipil  illis  super  facieni  orliis  lcrrarum. 
Sivc  in  iinn  trihii,  sivc  iii  lcrru  sun,  sive  iii  i|uo- 
cUimiue  loco  mi-jcricordijr  suiu  easjusscrit  inveuiri. 


Prosecutiis  est  Klihu  suprn  do  niuta- 
tiono  acris  (\uiv  fit  sccundum  siccitatcni 
ct  i»luviain,  ct  nubiiim  supcriniluctionfin, 
cx  (|uibiis  Dcus  liimiuc  suu  fulgurat  ; 
nuuc  aiitcm  dc  ipso  lumiiu*,  (|UO(l  a  nu- 
biluis  (piandu(|U(3  occiiltatiir,  (>t  (|iian(lo- 
qiic  reseratiif  :  ct  Ao  tonitruu,  quod  ex 
nuhihus  oiiliir,  laliiis  prost'(|uiliir :  ct 
iucipil  a  luiniiic,  irKMMis:  ///  inntiihus  aha- 
condit  /urcm.  idcsl  piM"  (quMa  virtiilis  sua* 
facit  ut  (pian(lo(|U(>  ln.\  solis  cl  stollaniin 
iiiibibiis  0((  ullclur.  Scd  (|uia  jwrc  oocul- 
latio  iioii  cst  p(M'p('tua,  scd  ad  tcuipus, 
siibdit.  A'/  inwcipit  ci  ul  rursus  adveniat^ 
vidclicct  (lcscciidcnlihus  nuhihus.  Vol 
|)ossimf  lia'("  vimIm  rcfciri  ad  ohfcnchra- 
tioiKMU  ct  illuininatioiKMU  aoris  por  solis 
occasuiu  ot  rodiluiu.  Est  autoui  cousiilo- 


m 


IN  JOI{ 


liiiKliiin,    ijiitMl    sciisiliili.i    siiiil    i|ii.-i-il.iin 

ititrlliLriltiliiini  si^^Mia     iiinlc  |ii<r    fMrciiis 

srMsiiiiJcs  .id  (  o^iiilioiiciii   iiilfllip^^iiiiliiiin 

(lovtMiiniiis.  InliM'  oiniics   aiit(*iii   sciisiiii- 

les  eirccliis  spiritalior  esl  lux  :  uiidc   ct 

cfncacior  cst  ad  iwodiicciKlnni  intcHif^-^ilii- 

liuin  co>rnitioncin,  ini|iiantiiin  scilicct  \i' 

sus.  ciijns  coi,'nilio  pcr  liict^ni   pcilicilnr, 

plnriiniiin     intcllcctualoiu     cof^uitioncni 

Jinat:  t^liiia  i^'itur  ista    liix    stMisihilis  cx 

potostalc    Dci    honiinihus     occultatur  cl 

ooinninnicalur ;  (latur  iicr   lioc   intelligi, 

(juod  apud  i[isuni  sit  ([u;c(him    excellon- 

tior  lux,  scilicct  s[iiritalis,  ([uani    Doiis  in 

praMiuum  virtutis   homiiiihus    resorvet; 

unde  suhdit:   Aiuunitiat    de  ea^  scilicct 

hice     spirifali     per    corporalia    signata, 

amico  suo,  scilicet   virtuoso,  quom  Dcus 

amat,  rjuod  posses.sio  cjus  sit,  idest  (juod 

illa  lux    spiritalis    sit    thosaurus,    quom 

Deus  amicis  suis   resorvat  in    priemium; 

ot  quod  ad  eam  possit  asccndoro,  scilicet 

per  opera   virtntum  ipsam  promerendo, 

et  ad  ipsam  possidondam  se  pra'parando. 

Ouamvis  otiam  hoc  possot  oxponi  de  hice 

corporah.     i'osu(M-iiiit      onim     IMatonici, 

quod  auima»  liomiimm  derivahantur  ab 

animahus  stelhirum  ;  unde  quaiulo  anima^ 

humauffi  suam  dignitatom  servanl  secun- 

dum    ratiouom   vivendo^  revortuulur  ad 

claritatom  stollarum,  uude  dcfluxerunt: 

undo  iii  Siiuinio  Scipionis  logitur,  quod 

civitatum    olectores   et    servatores    liinc 

profecli,    scilicet  a  crelo,  huc   revertuii- 

tur.  In  quo  etiam   dat  intclHgere,   quod 

non    ponchat   iiltimam   romunorationom 

virtutis    in    temporalihus   bonis,  sod   in 

bonis  spiritaliiius  post  iianc  vitam.  Hoc 

autem  est  intiM-  omnia  maxime  admiran- 

dum,  ([uod  homo  terrcnus  corruptihilisad 

spiritaHnm  et    coclestium     possessionem 

promoveatur;  et  ideo  suhdit :  Super  /loc, 

scilicet   quod  homo  possit    ascondcrc  ad 

lucem   possidendam,  cxpavit  cor  nieum, 

timore  scilicot  admirationis   et  stuporis, 

et  motum  cst  dc  loco  suo,  ut  scilicct  non 

solum  dosiderct  et   concupiscat   qua»  vi- 

dentur  ei  coniiaturalia   secundum  sensi- 

bilera   vitam,  sed   ctiam  ad  spiritalia  ot 

coeleslia  transferatur.  Post  visum  autem, 

qui  est   cognoscitivus    lucis    corporaiis, 

maximc   deservit   infellectui  auditus,  in- 

quuulum  est  perceptivus  vocum,  quibus 


I II I cl  1  cc 1 1  la I cs  co II (•('[ilioiics  cxpriniiiiitnr. 
.Si(Mil  aiilnn  jmm"  NisioniMU  liicis  cor|ioru- 
lis  lionio  rcdnciliir  iii  co^^MiitioiKMn  ot  ox- 
poctationem  (iijiisdam  altioris  liicis,  ila 
otiain  ot  por  andifum  corjioralium  sono- 
rnin  diviiia  virtutc  formatoriim,  liomo 
maiiiKlucitiir  ad  audiiMKlain  s|iiritaIom 
Dci  (loctriiiaiii  ;  uiid(!  suhdil  :  Audict,  sci- 
licot  liomo  a  Dco,  auditionem,  scilicet 
.spirilalis  doclrina',  intcrrore  vocis  ejus, 
idost  siffiio  tonitrui :  ([uod  (juasi  terrihi- 
lis  vox  Doi  cst.  Audifioiicm  antom  prae- 
dicfam  oxponit,  suIxhMis  :  Et  soiutm  de 
orc  iUius proccdcntum  ;  sonus  enim  toiii- 
trui  corporalis  est  quasi  manu  ejus,  idesl 
potestafc  formatus ;  sed  sonus  ex  ore 
ojus  procedens  est  doctrina  sapionti.ne 
ojus,  socundiim  illud  Eccl,  xxiv,  5:  Ef/o 
ex  ore  aitissimi  prodii.  Et  ue  aliquis  cre- 
deret  Doum  nou  Iiahere  aliam  suporio- 
rem  lucom  quam  sit  lux  corporalis  ccjeli, 
hoc  excludit  suhdens  :  Super  omncs  cw- 
los  ipse  considerat ;  (juasi  dicat :  EJus 
visio  non  est  infra  coelum,  sed  supra  coe- 
lum.  Niliil  autcm  vidotur  nisi  in  aH([uo 
lumino,  quia  (miuc  quod  manifcstatur, 
Unncn  est,  ut  dicitur  ad  Ephes.  \,  13: 
unde  necesse  est  quod  lux  Dei  sit  ex- 
cellentior  ista  luce  corporali,  qus  primo 
invenitur  iu  coelis :  unde  siibdit:  Et  lu- 
7nen  illiiis,  scilicet  intelligihile,  est  Super 
terminos  tcrrx,  idcst  supcr  omiiem  cor- 
poream  croaturam.  Et  sicut  lux  coi-porea 
ctoli  ost  iiifra  ipsum,  ita  ofiam  ef  soiius 
tonitrui  corporalis  est  inforior  ipso  :  unde 
subdit:  Post  eum,  idcst  sub  ipso,  Ruf/iet 
sonitus,  scilicet  tonifrui  corporalis.  Ilabot 
autem  aliam  vocem  spiritualem,  scilicet 
sapientia'  (loctrinam,  qua3  est  liomini  iu- 
comprohonsenhilis,  doquasubdit :  Tonnbit 
voccm  mnrjnitudinis  sua\  idest  quw  docct 
magnitudinem  ejus ;  et  hanc  voccm  non 
omnes  audiuiit  sicut  tonitruum  corpo 
rale :  et  illi  qui  aliqualitcr  audiunf,  eam 
comprehcnderc  non  possuut ;  unde  sub- 
dif :  Et  non  invcstifjnhitur,  scilicot  per- 
focfc  :  Cum  audita  jucrit,  idost  percepta 
s[)iritaHfer  ab  aliquo  homine,  Vox  ejus, 
idest  sapienfia?.  doctrina.  IIuJus  autom 
vox  non  solum  ordiuatur  ad  doctrinam 
hominum,  qui  eam  audiunt,  sed  efiam 
ad  pcrfcctionem  naturalium  opcrum, 
quee    ex     pra^ccpto     divina'     sapientiae 


CAPFT  XXWII 


m 


fiiint.  Indc '  sociinflo  rApotit  :  ia/ia6u 
Deiis  in  voce  sua,  idest  in  impcrio  sa- 
pienlise  siiae,  mirahiliter,  idest  mirabiies 
efrectus  produccndo ;  et  hoc  est  quod 
snhdM\  Qui  facit  maritvj.,  scilicet  secun- 
dum  eorum  veram  rationem,  et  inscruta- 
hilia^  scilicet  rationi  humana?. 

Et  horum  enumerationem'  incipiens, 
subdit:  Qui  prgecipit  nivi,  scilicet  voce 
sapientia3  susb,  ut  descendam  super  ter- 
ram,  quia  scilicet  ex  ejus  impcrio  nives 
generantur,  et  etiam  pluvise  et  imbres ; 
unde  subdit :  Et  pluviis  hyemis,  quffi  sci- 
licet  inhyeme  abundant,  et  imhrihus  for- 
titudinis  sux  qui  sciHcet  ex  aliqua  vehe- 
mentiori  causa  generantur,  et  cum  im- 
petu  venti.  Et  (juia  omnia  ([uye  in  rebus 
inferioribus  fiunt,  ad  homincs  quodam- 
modo  ordinantur  ;  idco  subdit:  Qui  in 
manu  omniiim  hominnm  sic/nat^  ut  nove- 
rint  singuli  opera  siia.  Diversis  enim  ho- 
minum  operibus  diversa?  dispositiones 
aeris  congrnunl:  aliud  enim  est  opus 
noctis,  et  allud  diei  ;  et  rursum  aliud 
opus  exercet  homo  tempore  serenitatis, 
ct  aliud  tempore  pluvioso.  Quod  autem 
opus  cuilibet  tempori  congruat,  discer- 
uit  homo  secundum  rationem  sibi  divi- 
nitus  datam :  et  hoc  est  signum  quod 
Deus  posuit  in  manu,  idest  in  operaliva 
virtut(!  oiuniuni  hominum,  ut  sciant  con- 
grue  (listribuere  sua  opera  divcrsis  tem- 
poribus.  Et  ista  [)rovidentia  us([ue  ad  ani- 
malia  bruta  protenditur,  qua'  scihcet 
quodam  uaturaH  instinctu  diversis  tein- 
poribus  diversa  o[)erantnr  :  uude  subdit: 
hupc.dielur  hcstia  latihulum  suum,  scili- 
cel  lemporo  [)Uivioso,  et  in  antro  suo  mo- 
rahitur,  scilicet  tempore  congruo. 

Doindo  ostendit  efrcctus  diversoiinu 
ventorum.  (lirca  ([uod  considerandum 
est,  (juod  meridioinUes  vonti  [)hivias  et 
t(!in[)estates  producunt ;  venti  autom  s(>[i- 
tontiionaios  causant  frigus  iu  a(U'e ;  mo- 
ridionalos  aul(!ni  vonti  oriuntur  nol)is  ox 
parle  qua-  ost  versus  pohuu  antarclicum, 
qui  occultatur  a  iiobis,  ut[)(>l('  de|)rossus 
sub  noslro  horizonto  socuinhim  ([uanli- 
tatcm  qua  [)olus  arctius  su[)or  horizon- 
tcm  oh^vatur;  i(h>o  dicil:  Ah  intvriarihus 
eqrvdirlur  tcm/)f'sfas ;  {\ui\s\   dicat :  Toin- 


peslas    apud  nos    causatiir  per   ventum 

procodontem  a  parte  coeli  qua;   quidom 

semper  deprimitiir  siib  nostro  horizonte, 

qni    quidem    ventns   dicitur    auster.    Et 

quantum   ad  aquilonem    siibdit :  Et  ah 

Arcturo  frujus;  arctos  enim  in  graeco  di- 

citur  pars   septentrionalis ;    unde  Arctu- 

rus  vocatur  constellatio  Ursee,  quaj   sem- 

per  ebivatur  supra  horizontem,  et  ex  illa 

parte  proccdit  aijnilo,  qiii   caiisat  frigiis, 

propter  remotionem    solis  ab  illa  plaga 

cceU.  Et  ut    hoc    attribuatiir   divina?  sa- 

pientiai,   subdil  :   Flante  Deo    conscrescit 

^(?/w;quasi  dicat,  Ventus  aquilo,  (jui  cau- 

sat  gelu,  oritur  Deo   flaute,  idest  ipsum 

flatum  causante  :  Et  rursum,  scihcet  Deo 

flanto,  idest  prodiicentc  ventuui   aiisfra- 

lem,    latissime,     idest     abundantissimo, 

funduntur  aqua',  scilicet  phiviarum,  quae 

causantnr  ex    austro.    Et  ut  iiiijusinodi 

etiam  etrectus  ad  utilitatem  hominum  re- 

ferri  ostendat,  subdit :  Frumentuin   desi- 

deratnuhes;  (jiiasi  dicat  :  Niibos  ordinan- 

tur    ad   friimontum    sicut  ad    quomdam 

finem,  propter  quem  sunt  utiles.  Qiiadi- 

bet  autem  res  desiderat  suum   finem :  et 

pro   lanto   dicit    quod    nubos  desidorant 

frumentum    (juia     videlicot   ex  nubibus 

utihtas   friimonto    provonit,   vel   rationo 

phivia^  ex  nubo   doscondontis,  (jua-    irri- 

gando  terram,  fecundet  eam  ad  pnxhic- 

tionem  fiiimonti:  vel  eliam  quantiim  ad 

lioc,  (jiiod  utilo   ost  friimonto,  (juod   ali- 

quaiuUj  niibibus  obumluotur,  ne  (U^sicce- 

tiir  continuis  solis  ardoribus.  Subjungit 

autom  aliaui  iitilitalom  nubiuiu.  cuin  di- 

cit,  ct  nuhcs  s//ar(/un/  /untc/i  suuf/i :  (juod 

[)otesL  rofoiri   vid    ad   liimoii  coruscalio- 

niim  socundiiui  id  (juod   siijira  in  pnvce- 

(lcnli  capitiilo   i)raMh.\oral,N/  vnluerit  ex- 

lcndcre   nahcs,  ct  fuh/iirarc  iuntine  suo; 

vol  niagis  j^otost  roforri  ad    luinon  (juod 

rcs[)lciulct  iii  aoit!  ox  radio    solis  rcvcr- 

lioiiuitis  iu\  niili(>s  (juodaiumodo  conlcui- 

[)orati  por  ii^sas:  iindo  claiitas  solis  appu- 

rot  iii   aoro   anto  ortum   .tolis   nd   nulies 

(|ii.c  siinl   in   loco   sublimiori,   ad  qurm 

( iliiis  accfdiint   radii  solaro.'*,   ot    tardius 

(>as  dosoruut.  Posita  aulcui  iitiliiato    nu- 

biiiiu,  dcscribit   oorum    motum.    (Uc(«n», 

Qii.r  luslntnt  cunctn  pvr  circmlutn  :  nun 


3  Al.  :  (<  iiiiiniiVsluliontMii.  u 


>  Al.  :  «  luulo.  » 


102 


1\  .lOR 


*-ium  iiiihos  siip<M-  niiani  l.-intnin  it.-irlcin 
trrra»  r«'si(|i»iit,  rx  (|iia  vaporcs  siiiit  cli'- 
v.ili  ;  sril  v(Mil(»riiin  iinitiilsii  ad  (Ii\('i-s;is 
parlcs  traiisf»Miiiiliii-.  SdlcMit  aiitcin  vciili, 
iit  pliirimiiin  ^---yriini  (iinMiuIain  fac^M-o, 
stMinciilcs  inoliini  solis:  iin(i(>  cl  iii  inaiio 
fl.iiit'  vcnti  oricntaics,  postca  nicridiona- 
Ips,  ct  tandcm  vorsns  vospcras  occidcn- 
lalos  :  undoox  ronsofjiionti  nnbcscircniln 
(jnodani  niov^Mitiir.  Kt  nt  osl(Mi(lal  lioc 
ox  providtMitia  divina  procederc,  siihdil : 
Qt/nn/)/i(/Uf'  ras  volo/itas  f/i/f/c/-/i(//if/s 
scilicct  Doi,  Duxcrit :  (\\\\A  scilicet  non 
scmpor  ad  oinniMii  parlcm  tcrra'  nnhcs 
porvoninnt  ;  scd  (inan(l()(|no  ad  liaiic, 
(luandoqno  ad  illam,  .sccnndnm  Dei  dis- 
posilionem.  rrocednnt  antem  ex  nubibus 
divorsi  efrcctus :  piila  pluvia',  nives, 
prrandincs,  tonitrna  ct  similia  ;  ct  sicnt 
cx  diviiia  dispositione  dopendet  ad  quam 
partem  tiMra'  nubes  perveniant ;  ita  etiam 
ex  ca  pendet  (juis  efrectiisex  nuhihus  con- 
sequatur;  unde  suhdit  :  Ad  omiie  quod 
preece/mit  /H/s  s/iper  faciem  ierrw;  quasi 
dicat :  Ex  pra^cepto  divino  dependet  quis 


clloctns  sc(|iialiii-  c\  nnhihus  siipcr  tor- 
ram.  \\\  k\\\\\\  dixorat  :  Qi/oc//mt/t/f  eas 
rolo//l//s  i/t/l)vr/ti//tlis  d/i.rv)'it^  liic  (!X- 
poiiil  suhdiMis  :  Sivv  i/i  iina  Iriln/:  (|nia 
scilicot  contin^nt  quandofjuc  (luod  in 
iiiio  tcrritorio  niihcs  appircnl,  ct  in 
.liio  noii  appar(Mit,  scciindnm  iliiid 
Amos  IV,  7 :  l*lui  sf/j/vr  ///la/ii  vivita- 
tv//i,  et  s/i/jvr  altvra)ii  viinlalvm  iion 
plui:  ot  lioc  diipliciter  continpit:  qnia 
(juando^iiie  nnhes  apparent  in  eadom  re- 
fj^ionc  ex  qna  v.iporos  crciicranliir  :  (luod 
contingit  (inandoqne  ex  impiilsii  vcnfi  ad 
loca  rcmota  vapores  non  Iransfcruutur, 
et  quantum  ad  hoc  sulxlit :  Sive  in  tvrra 
sua,  sciiicct  niibium,  unde  siint  exortcf; ; 
qnandoque  vero  transferuntur  ad  aliam 
regionem  :  et  qnantum  ad  hoc  subdit: 
S)vv  iii  quocitm/jue  loco  /nisvricordise  suae 
vas  jussvril  inveniri:  ex  magiia  enim  mi- 
soricordia  Doi  procedit,  quod  iiuhes  et 
pluvias  alicui  regioni  provideat  tempori- 
bns  optimis,  et  praecipue  in  terris  calidis, 
uhi  siint  pluvia?  rariores. 


LECTIO    II 


Ausculta  hsec  Job,  sta,  et  cousidera  miriibilia 
Dei.  Nuuiiiuid  siis  quaudo  i)ra,'cii)it  Deus  pluviis  ul 
osteudoreul  luceui  uubiuui  ejus '.' Niuuquid  uosli 
semitas  nubium  magnas,  et  perfectas  scientias  ? 
Nonne  vestimeuta  tua  calida  sunt,  cum  pertlala 
fuerit  terra  aiislro?  tn  forsitan  cuni  eo  fabricatus 
es  coelos,  ipii  solidissinii  ijuasi  .Tre  fnsi  sunt.  Os- 
tende  nobis  qnid  dicamus  illi  :  nos  qiiippe  invol- 
vimur  teucbris.  (Juis  uarrabit  ei  qu;e  loquor? 
etiam  si  locntns  fuerit  bomo,  devorabil.  At  nunc 
non  vident  lucein  :  subito  aer  cogctur  in  nubej.  et 
veutus  Irausieus  fufjabit  eas.  Ab  aquiloue  aurum 
veuit,  et  a  Ueo  formidolosa  laudatio.  Digue  eum 
invenire  uou  possumus  :  maf;uus  fortitudiue  et 
judicio  et  jnslitia,  et  enarrari  non  potest.  Jdeo 
tiuiebunt  eum  viri,  ct  uou  audcbunt  coutemplan 
ouines  qui  sibi  videutur  esse  sapieutes. 


Posfiinam  Eliiiu  mulla  mirabilia  ope- 
rum  divinoriim  narraverat ;  hic  invelii- 
tur  contra  Job  qui  Deum  de  injustitia 
arguere  vidoliatur,  cum  tainen  (^jus  opcra 
compreiieiidere  non  posset ;  ct  ideo  dicit, 
Ai/svulta  hxcJoh,  qua'  scilicet  a  me  di- 
cuntnr   dc    magiiilndinc   (iivinoriim  ope- 


rum  :  Sta^  scilicet  per  mentis  rectitudi- 
ncm,  Et  co//sidera,  scilicet  per  tc  ipsum, 
Mirabilia  Dei,  qua^  scilicet  i^  ejus  operi- 
bus  manifcstantur.  Inter  quae  mirahilia  a 
pUiviis  incipit  :  (luas  quidcm  scnsihiliter 
liomincs  pcrcipiunt  ;  sed  tamen  earum 
primam  originem,  secundum  qiiod  a  Deo 
sunl  instituta%  scientia  coraprehciidere 
uon  potcst ;  unde  subdit  :  Nu/nquid  scis 
quando  Deus  prxcipit  /Auviis^  qiia'scilicet 
ex  divina  ordinatione  super  tcrram  ca- 
dunt  ;  et  post  eorum  casum  aer,  qiii  prius 
erat  tenchrosns  ex  densitate  nubinm, 
eis  raresccntii)us  redditur  clarus  ;  unde 
suhdit  :  67  ostendvret,  sciiicct  piuvia»  ca- 
dentes,  lucem  )iubium  ejus,  idest^  incem 
soiis  per  nubes  rarefacfas  splendcntem, 
(Iiue  pcr  nuhcs  condensatas  occultahatur; 
de  quarum  motu  suhdit  :  Numqiiid  nosti 
svmitas  //ubii/t/i  ?  quomodo  sciiicct  et  ex 
(jua  causa  ad  diversas  partcs  propeiian- 


*  AI.  :  «  iiunt.  » 


8  AI.  :  «  in.  » 


CAPUT  XXXVIl 


193 


tur  flalu  venlorum.  Nnbium  autcm  cog- 
uitio  est  priucipium  cognoscendi  omnes 
aeiis  permutatioucs,  puta  vcutos,  plu- 
vias,  uives,  grau'liues,  touitrua,  et  c*- 
tcra  hujusmodi ;  ct  idco  subdit  :  Ma(/nas 
et  perfectas  scientias  :  magnas  quidem 
propter  hoc  quod  hujusmodi  impressio- 
nes  iu  subhmi  corpore  fiunt;  perfectas 
autcm,  quia  per  nubium  scieutiam  com- 
prchcucHt  omncm  uotitiam  praidictarum 
impressiouum  ct  cHcctuum,  qui  ex  cis 
consequitur  ex  his  infcrioi'ibus.  Et  quia 
nubes  a  ventis  impcUujitur,  conscqueu- 
tcr  dc  cfTcctu  venti  subjuugit,  i.iccus  : 
Nonne  vestimeiita  tua  calida  sunt,  ciun 
perflata  fuerit  terra  austro?  ventus  cnim 
auster,  quia  proccdit  ex  regionibus  caU- 
dis,  aerem  calcfacit  :  cx  cujus  calorc  ves- 
timenta  homiuis  magis  calefaccre  eum 
possunt  :  et  signanter  facit  mentionem 
de  etrectu  austri,  quia  ijise  quasi  ab  imo 
veniens,  vapores  congrcgando  condensat 
lu  nubcs,  et  eas  movct ;  aquilo  vcro, 
(juasi  ab  alto  veniens,  magis  cas  dispcr- 
git.  Kt  quia  ad  omncs  hujusmodi  effcctus 
virluscoelcstium  corporum  operatur,  idco 
ulterius  procedit  usque  ad  cuilestia  cor- 
pora  ;  unde  subcht  :  Tu  forsitan  curn  eo 
fabricatus  es  cados?  in  (pio  mclaphorice 
causalifatcm  Dei  super  coeUsstia  corpora 
exprimit.  iNam  sicut  arfifex  cst  causa  fa 
bricu',  ita  Dcus  cst  causa  cceleotium  cor- 
poriuu  :  ahtcr  tamen  ct  aliter  :  nam  ar- 
tifex  fabricam  constituit  cx  materia  prae- 
jaccute  :  coelcsfia  auf(!m  corpora  ex 
materia  pra^jaccuti  lieri  non  potucrunt, 
s(!(l  simul  iu  corum  producfionc  fuit  nia- 
tcria  cum  forma  producfa.  Kt  ut  disfiu- 
guerct  supcriores  co'los  a  ((clis  (|ui  di- 
cuntur  aerei,  subjuuj^if  .  Qui  sotidissimi 
guasi  wre  fusi  sunt.  Sciendum  cst  aufcm, 
quod  apud  nos  qua-dam  corpora  suul 
quai  cedunt  fangcnfi,  (!f  a  transcunlibus 
dividi  possunf,  sicut  acr  ct  iujua,  ct  bu- 
jusnu)di  ;  (lua-dam  vcro  sunt,  quo'  U(»u 
ccduut  fangcufi,  wvc  pcrtransiri  possiuif, 
sicut  corpora  lapiiliuu  (^f  nuifalloruui  :  ct 
ideo  ut  oslcudat  supcriores  ccclos  non  cssc 
divisibiles  auf  pcrfrausibilcs  ad  modiim 
aeris  ct  a^iiKc,  comparat  eos  a'ri,  pra'ci- 
pue  inter  ccfcia  nu-lalla.  (|uia  co  ut  plu- 


rimum  homiues  ad  falia  opera  utebau- 
tur.  Et  ne  forle  pra^sumptuose  Job  diceret 
sc  Dci  opcra  perfcctc  cuguosccre,  irriso- 
ric  subdit  diccus,  Oslendc  nohis  quid  di- 
camus  illi ;  quasi  dicat  :  Si  tu  es  ila  sa- 
picns  quod  omnia  Dei  opcra  cognoscas, 
et  quod  super  his  etiam  possis  disputare 
cum  eo,  doceas  nos,  ut  possimus  ei  res- 
pondere  :  et  necessitatem  ostendit,  sub- 
dcns  :  Nos  quidem  involvijnur  tenebris ; 
quasi  dicat  :  multum  indigcrcmus  (^uod 
pr.'cdicta  uobis  ostcndercs,  quia  nos  ca 
pcuitus  ignoramus.  Et  quia  ipsc  multa  de 
cffcctibus  diviuis  locutusfucrat,  nehoc  ei 
ad  pra^sumptionem  imputaretur,  qua.si 
ipse  a^stimarct  se  pra^dicla  pcrfecte  cog- 
noscere,  ad  hoc  cxcludciHlum  subdil  : 
Quis  narrahit  ei  qux  loquor  ?  (juasi  di- 
cat  :  IIa!c  qua!  dc  efTectibus  ejus  loculus 
sum,  nullus  sufhcienter  narrare  potest, 
prouf  convenit  ei,  secundum  excellentiara 
scilicet  suaj  virtutis  :  et  si  quis  in  tan- 
tam  prajsumptioucm  crigeretur,  ut  suf- 
ficicutcr  de  co'  loqui  se  a'sfimarct,  ex 
hoc  ipso  sibi  pcriculum  immiuct*;  uudo 
subdit  :  Etiam  sit  iocutus  fucrit  lunno, 
quasi  volens  divinos  ellectus  comprohen- 
dere,  devorahitur  quasi  absorptus^  a 
maguitudinc  matcriic  de  qua  loquilur  : 
sccuudum  illud  Prov.  xxv,  27  :  Qui  *  *  »<'''«''a'<w 
pcrscrufafor  cst  majcsfafis,  ojiprimctur  a 
(jloria.  Ycl  polest  alifcr  iufclligi,  ul  sit 
sensus  :  nou  solum  liomo  nou  potcst  suf- 
ficiculcr  ct  convenieufcr  cnarrare  divinos 
ellectus  :  sed  eliam  si  ips(!  Dcus  eos  locu- 
tus  fucrit  liomiui,  sciliccf  revela.-ido ; 
homo  dcvorahitur,  (juasi  taiifam  rcm  ca- 
pcrc  uou  valcus  ;  uiidc  dicitur  Joan.  xvi, 
12  :  Multa  hahco  vohis  <liccrc,  qu;t'  non 
potestis  portare  nuulo  ct  Dcul.  v,  2G,  di- 
ciliir  .•  Quid  est  omnis  curo,  ul  audiat  vo- 
cem  JJei  vivcfitis  ?  Sci\  uc  ali^iuis  credo- 
rcf,  quod  cognifio  vcritatis  divina'  iii 
pcrpctuum  csjcf  liomiui  subfiahciida,  ad 
lioc  cxcludcudum  sutulif  :  .1/  nunc,  idc:it 
iii  piicsciifi  tcmptuc  :  non  vidcnt,  scilicol 
homiiics,  /uccm,  idcsl  clarilatoin  (ii>iiix 
cognitionis.  Aiiiico  tamcn  Dci  aiiiiuutiu- 
tur,  (|iio(l  ad  eain  (|uaiido<|uc  possil  as- 
cciidcrc,  iil  siipra  di(  liiin  csl  ;  ct  ad  hoc 
siiuilitudiuciu    iiiducit,     diccns  :     Subilo 


'  Al.  :  «  ois.  » 

xvm 


^  AU  ;  «  imuauorol.  «• 


13 


m 


iN  jon 


nrr  rof/rfiir  iii  inihcs.  propliM'  (V)ii;?rnfrn- 
tioiKMii  vaponiiii  al)  aiislio,  rl  cx  hoc 
rrddiliir  acr  lciicbrosiis  ;  scd  Iiiijiis  tiMio- 
bra*  posfmodiini  traiiscniil  nnhiliiis  Ini/a- 
tis  ;  \n\i\o  snlidit.  Kt  vrndis  fronsirns,  sci- 
licot  ainiilo,  /ii(/fi/nf  cas;  (|iiasi  dicat :  I'cr 
Imnc  nu^diim,  licct  mmc  '  lcnoliris  invol- 
valnr,  taiiuMi  snp(MV(Mii(Mitc  morlc,  (ina' 
pst  (|nasi  ijnidam  Iransitns  viMiti,  piw- 
(licla*  tcnchra*  fiiL^ahuntiir.  Contingil  au- 
tom  (]uan(lo(iue,  (|uo(I  iii  ali^iuo  looo  te- 
nchroso  ali(|ni(l  riili^idiim-  iuvenilur  : 
sicut  pars  scjilcmlrionalis  teuchrosa  dici- 
tiir  propt(M'  cloiiiLratiouom  ojus  a  soh^  •  et 
lamcn  in  scplcntrionalihus  rcgionihus 
mnllum  anri  inv(Miilnr,  (|uod  est  iufor 
oaptera  metalla  fnlpidius '  :  et  hoc  ideo, 
quia  calore  propter  oironmstans  aeris  fri- 
gus  reourroute  ad  iuteriora  viscera  ter- 
ra\  efficacius  ihi  oporatur  ad  anri  gene- 
ratiouom  ;  el  Iioc  est  (|uo(l  suhdif  :  Ah 
(Upiilniip  aiiriim  veniet ;  (juasi  dicat  :  in 
repioue  aquilonari  aurum  magis  ahundat. 
Et  sicut  iii  t(Miehris  scplomtrioiiis  invc- 
nilur  fiilgor  auri,  ila  etiam  inter  tenehras 
ignorantia^  hujusmodi  vifa»  iuvouitur  ali- 
(ina,lioet  ohscnra.  refulgcnfia  diviiue  cog- 
nitionis  ;  und(!  suhdil  :  Et  ad  Deinn  jor- 
midolosn  laudatio  :  si  enim  nihil  diviiuT 
luois  in  iiohis  fulgerot,  nullatenus  eum 
laudare  possemus  :  rnrsns  si  fulg-erct 
nohis  diviiia  vcritas  manifeste,  siout  in 
mcridie,  (Mim  secure  laudaromus ;  sed 
quia  in  terra  cnm  quadam  ohsciiritafe  no- 
bis  aliqiiid  de  (iivina  luce  fulgel,  cum 
formidine  ipsiim  iaudamus  :  sicut  cum 
lormidine  homo  facit  illud  quod  scit  se 
perfeote  facere  non  posse,  unde  sui.dit  : 
Dif/ne  eum  invenirrnonposswnits:  ut  soili- 
cet  per  nostram  iiiveuf ionem  porveniamus 
ad  eiim  cognoscendum  siculi  est.  QnoA 
quidem  ex  ejus  exoellentia  oonlingil  ; 
undc  subdif  :  Magnus  fortitudine  :  qiiia 
scilicet  ejus  virtus  in  infinitum  excedit 
omnes  eiiectus  suos,  unde  ex  eis  digne 
inveniri  noii  potest.  Kt  ne  crodatiir  prop- 
ter  virlulis  magiiitndiiK  m.  sola  viohMifia 
uti  iii  homiiium  gubcrnafione,  suhdif  : 
Et  judicio,  scilicet  magnus  est,  (juia  soi- 
cilet  incomprehciisihilia  sunt  judicia 
ejus  :  uec  hoc  propter  justitiai  defeotnm, 


sod  propftM'  exc(dlenlem  jusfltiam  :  uiide 
snhdif  :  /t/  jastilin,  scilicot  niagnns  csl, 
et  propter  siiam  maguitudiiicm,  nec 
mcnle  cogilare,  nec  ore  sufficicnter  do 
eo  lo(|ui  possuinus ;  uude  snbdit  .*  Et 
narrari  non  /tofest,  scilicet  digne  ab  ho- 
mino.  Kt  iia-o  est  cansa,  quare  est  ejus 
laudalio  formidolosa  ;  nndc  siihdil  :  Ideo 
tinirhiint  runi  viri,  scilicet  riUMiilnmcum- 
que  fortes  propter  forfifudinis  magnitu- 
dinem,  et  non  aadehunt  contrmplari^^c\- 
licet  pra'sumeiitcs  ad  plenum  cognos- 
cere,  omnes  f/ui  sihi  vidrntur  esse  sapien- 
tes.  Kt  Iioo  signanter  dicil,  qnia  sapicntia 
hominis,  qnanlacumqiie  ei  vcl  aliis  vi- 
dealur,  divina^  sapicnti*  comparata, 
quasi  nihil  est. 

Est  autem  considerandum  ex  preRmis- 
sis  Elihu  verbis,  quod  partim  cum  Job 
conveniehat,  partim  cnm  amicis  ejus  : 
in  hoc  enim  convcniehat  cnm  Job, 
quod  oredcbat  rcmunerationem  houorum 
futuram  post  hanc  vitam ,  et  puni- 
nitioiiem  malorum  ;  cum  amicis  aulcm 
Job  conveniebat  in  hoc,  quod  credcbat 
omnes  advcrsitates  pra'sentis  vil»  pro 
peccafis  provcnire  :  de  quibiis  si  (]uis 
p(£iiitcat,  ad  prosperitalcm  redihit.  ("on- 
veuiebat  eliam  cum  amicis  Job  quanfum 
ad  personam  ipsius  Job,  quia  piitahat 
eum  pro  peccato  punitum,  el  quod  justi- 
tia  qiiffi  in  eo  primitiis  fundahatur,  seu 
vidcbatur,  fuerit  simulata.  I'rave  efiam 
verba  Job  accipichat,  sicut  ct  alii.  (lirca 
Iirospcritatcm  autem  malorum  in  hoc 
mundo  solus  tangit  lianc  causam,  quod 
prosperantur  pro  peccatis  aliorum.  Simi- 
liter  cliam  solus  manifeste  tangere  vide- 
tiir  Angelos  esse  medios  inter  Deum  et 
homines.  Job  aufem  vcrhis  ejus  non  res- 
poiidct ;  primo  quidcm,  quia  iu  princi- 
palibus  dogmatibus  oum  eo  ooncordabat, 
in  quibus  amici  ejus  errabant,  quos  su- 
pra  0.  xiii,  vocaverat  perversorum  dog- 
matum  cultores.  Quid  autem  de  sua  per- 
sona  sentirct  Elihii,  non  tantnm  cura 
erat  ci,  qnod  proptcr  hoc  cum  Eliliu  vel- 
lct  contciidcre  :  pra?sertim  quod  purita- 
tcm  conscientiae  suai  non  alifer  quam 
supra  poterat  prohare,  scilicet  divino 
tcstimonio.    Secundo,    quia  ex  juvenili 


'  AJ.  :  «  tmic»  —  i  Al.  :  «  frigiduai.  » 


5  Al.  :  «  frigidus.  » 


CAPTIT  XXXYIIf 


l9o 


f|narlnm  praRsiimptiono  more  contcntio-  acccporit ;  ct  idco  ul  se  a  contentionibus 
sornm  Job  imponebat  verba  i]mp,  non  separaret,  (lccrevit  magis  esse  silendum, 
dixcrat^  vel  quae  aliter  dixerat  qnam  ipsc      etdivinojudiciocommittendum. 


CAPUT    TRIGESIMUM    OCTAVUM 


LECTIO   I 


Rfispondens  .nnteni  Uominus  Jol)  de  turhine, 
dixit  :  quis  esl  iste  involveiis  sententias  sermoni- 
Lus  imperitis?  Accinge  sicut  vir  UuuIjos  tuos, 
interrogaho  te  et  responde  mihi.  Uhi  eras  quando 
ponel)am  fundamenta  terraj  ?  iudica  milii  si  hahes 
iuteliigeuliam.  Quis  posuil  njousuras  ejus  si  uosti  ? 
vel  (juis  tcteudit  super  caui  lineam?Supcr  ipio 
hases  illius  solidataj  sunt,  aut  <[uis  dcmisit  lapidem 
angularem  ejus?  cuai  me  laudarent  simul  astra 
matutina,  et  juhilarcut  omnes  jilii  IJci  ?  (Juis  con- 
chisit  ostiis  niare,  quando  erumpehat  quasi  de 
vulva  procedens,  cum  ponercm  uuhem  vestimon- 
tum  cjus,  et  caliguae  illud  cpiasi  pannis  iufautiiE 
ohvolvcrem?  Circumdcdi  ilhul  terminis  meis,  et 
posui  vectem  et  ostia.  Et  dixi  :  usque  huc  vcuios, 
et  uon  procedes  auqiUus,  et  hic  conlringes  tumen- 
tes  fluclus  tuos.  Numquid  post  ortum  tuum  prte- 
coi)isti  diluculo,  et  ostendisti  aurora;  locum  suum? 

1'ra^missa  disputatione  Job  et  amico- 
rnm  ejus  de  providentia  divina,  dnm 
Kliliu  sil)i  vices  determinantis  .'issnmpse- 
rat,  iii  ([nibnsdam  rodarf^nens  fnit  Job,  in 
(|nibnsdam  autem  amicos  ipsins.  Sod 
(jnia  bnmana  sapientia  non  snlficit  ad 
veritalem  divina^  providctitia^  compreb(Mi- 
den  dam,necessarium  fnitut  pra^dicta^bs- 
pnlatio  divina  anctoritate  terminarotnr. 
Sod  qniaJob  circa  divinam  provi(i(!ntiam 
recte  sontiebat,  in  modo  antoni  lo(|non(H 
cxcesscrat  in  tantum,  rinod  malornm  cor- 
dibns  oxindc  scandabnn  provenircl,  diim 
pntabant  eum  Dco  dobitam  rcvercntian) 
non  cxbibcrc  :  i(h>o  Dominus  tan^inam 
qua^stionis  dcterminator,  et  amicos  ,b)b 
redarf^Miit  ex  boc  (piod  non  rocto  sontic- 
bant,  ot  ipsum  Job  dc  inordin.ito  niodo 
lo(jnon(li,  ct  Eliliu  do  inconv«Mii(>nli  (li>- 
tcrmiiiatione  ;  undo  dicitnr  :  Hefijtondcna 
autcni  l)<)))unus  Jnb,  (juia  scilicct  prop- 
ter  ciim  ista  rcsponsio  licbat,  (|nanivis 
non  Inorit  ipso  immcdiato  anlo  locnlns. 
Modnin  antom  rospondondi  oslcndil  snb- 
dons,  l)c  turhinc :  (jiiod  (iniiliMii  polcsl  iid 
liltoram  intclliKi,  nl  (licalnr  ronnalam 
esse  voccm  Dei  miraculoso  in  acrc  cum 


quadam  aeris  tnrbatione,  sicut  in  monte 
Sinai  factum  logitnr  Exod.  xix  :  vel  sicut 
ad  Ciiristnm  vox  facta  est,  quando  qui- 
dam  dixcrunt,  tonilrnum  factum  esse,  ut 
lcgitnr  Joan.  xii.  Vcl  potest  intcllig-i  ut 
sil  metapliorice  dictnm,  nt  lucc  responsio 
dicta  sit  inspiratio  inlerior  divinilus  facta 
ipsi  Job  :  et  sic  dicitur  Dominus  ei  de 
turbine  respondissc,  tum  proptcr  turba- 
tionem  quam  adbnc  paticbatur,  tnm 
otiam  propter  turbinis  obscnrilalom  : 
qnia  scilicot  divinam  ins[)irationom  inbac 
vita  non  possnmns  claro  perciperc,  sed 
cnm  qnadam  obumbralione  sensibilium 
similitiulinum,  ut  Dionysius  dicit  I  cap. 
ctt'/.  Ilic)'.  ;  et  boc  etiam  significavit  Do- 
minns  supra,  si  do  lurbino  corporali  vo- 
com  suam  sonsil»ililor  fccit  audiri.  Deter- 
minata  ant(>m  dispnlationo  qnasi  pcr  scn- 
tontiam  jiidicii,  iiibil  nllra  rostat  diccn- 
dnm  ,  nisi  detorminalionis  sentontia 
roprobetnr  :  ot  'doo  Dominns  primo  im- 
probavit  determinationom  disputationis 
qnam  Elibii  focorat ;  improbat  antem. 
qnla  vcr;is  sonlcnlias  (jn.is  jn-oposuorat, 
involvoral  niullis  falsis  ol  frivolis  vorbis; 
niido  soijuilnr  :  Dijif,  t/uis  cst  istc  i)icoi- 
vctis  soitcntius  scrnnniibus  imperitis  ? 
Soiit(>iifias  (|ni(lom  lllilin  dixoral  arguondo 
Job  do  boc  (|ni)d  dixorat  so  vollo  disjm- 
tar(^  cnm  Doo  :  ot  i\o  lioc,  (jiiod  intantum 
so  jnsliiin  dixorat,  (jnod  (jiiasi  vidcb.itnr 
jnslilia'  diviiii  jndifii  dorofraro.  Sod  is- 
tas  soiitonlias  iiivolvorat  inullis  \\rx- 
sumiiliiosis,  (>t  otiam  falsis  sormonibus, 
nl  ox  sujiradiclis  [lalol  :  (lui  liic  dicuntiir 
sormoiios  iinptMiti,  ijuia  omnis  inordiua- 
tio  ox  dofoctu  ratioiiis  |)rocodor»^  vidoliir, 
Sic  oi,u'o  oxcliisa  dclcrminaliono  Kliliu, 
Doniinns  ijisi'  incipit  dfltMininaro  disj)U- 
lalioiiem  :  ot  primooxcitalJob  ad  alloudcu- 


496 


IN  .I(H{ 


diiui,  (11111  dioit  :  Acciiujv  sii  ut  rir  linnhos 
tuos  :  qiuxl  mflapiiorico  (licilur.  Ilouiinos 
(Miiiu  solcul  liiiulfos  [jririiugore  iid  hoc 
(|uo(l  siiit  |)i'oiupli  ad  iter,  vcl  ad  i|iiaiu- 
libet  actiouoiu  ;  uude  volehal  euiu  Doiui- 
uus  esse  prouiptiiiu  ad  (•ousidfraiidiiiu 
(|ua'  ei  (liceliaiiliir,  nMUotis  (jiiiliusliliet 
iiupediiueiitis  :  uiide  sigiiaiiler  de  pra'- 
ciuctioue  liiiuliorum  facit  meiitiouem, 
quia  per  lumbos  voluptas  carnalis  iutelli- 
gitur,  quae  pra'cipue  iiupedif  spiritalem 
auditum,  seciiiiduui  illud  Isa,  xxviu,  D  : 
Qucffi  ilocobit  sric/ttiu//i,  ct  ijueni  intclli- 
ycre  facict  audttnin  ?  Ablactatos  a  lacte, 
avulsos  ab  uberibus. 

Primo  aulem  iucipit  iu  siia  determiua- 
tioucm  Job  arguere  dc  hoc,  quod  praR- 
sumptuose  videbatur  csse  locutus,  dum 
Dcum  ad  disputaudum  provocaret.  Et 
quia  supra  c.  xiii,  videtur  Deo  dedisse 
duorum  optiouem,  cum  dixit  :  Voca  ine, 
et  ego  respondebo  tibi,  aut  certe  loquar, 
et  tu  respondc  mi/ii  :  (juia  Job  jam  saiis 
locutus  fuerat,  Deus  quasi  alleram  par- 
tcm  clcgit,  cum  subdit  :  Intcrrogabo  /e, 
respondc  ntilii  :  quie  quidem  iuterrogalio 
Dei  uou  est  ut  addiscat,  sed  ut  hominem 
de  sua  iguorantia  conviucat.  Iiiterrogat 
auteiu  ipsum  de  suis  etrectibus  qui  hu- 
manis  sensibus  pra^sto  suut  :  quos  cum 
homo  ignorare  osteuditur,  multo  raagis 
couvincitur,  sublimiorum  sc.ieutiam  non 
habere.  Intcr  alios  autein  scnsibiles  cf- 
fectus  iucipit  iuterrogare  de  principaU- 
bus  parlibus  rauudi,  iiiter  quas  terra  est 
nobis  notior,  utpote  propinquior  ;  de  qua 
iuterrogare  inc,ipiens,  dicit  :  Ubi  eras 
quando  ponebam  fundamenta  terrai  ?  Recte 
fundameuto  terram  comparat  :  quia  sicut 
fundamcutum  cst  iunma  «diiicii  pars, 
ita  etiara  terra  est  inlimura  corpus,  quod 
subjacct  omnibus.  Et  quia  terra  est  praj- 
cipue  materiahumauicorporis,materia  au- 
tem  temporepra-ccditidiiuodex  ea  fit,  et 
multo  magis  ratio  artilicis  quae  materiam 
condidit;ideosigiiaiiterdicit:6'<6/e/Y/5  <///««- 
do ponebam  fundamentatcrrse  ?acsidicdi  : 
Coguoscerc  rationem  fundationis  [errae 
non  potes,  quia  ciim  terra  fundata  est, 
nondum  eras  iii  rerum  natura.  Est  autem 
consideranduin  (}uod  quidam  antiquorum 
sitiim  lerraj  et  aliorum  clcnieiiTOmm  non 
altril)uebaut  aljcui  ratipiii.,ordinanti,  sed 


uccessitali  materiai,  secundum  quod  gra- 
via  levibus  succcdunt.  Ilt  auteiu  lia»c 
opinio  (!.\cliidalur,  Doiuiuus  couseijueii- 
ter  comparat  fiindatiouem  terra!  fniida- 
tioiii  a'dilicii,  qua^  (it  secundiim  a*di(ica- 
toris  ratioues  :  et  similiter  fundatio  lcr- 
ra'  est  facta  secuiidiiin  providciiliaiu 
diviuam,  (]iiam  huiiiaua  intclligenlia 
coinprclieuderc  iiou  valet ;  et  hoc  siguat 
cum  subdit,  Indica  mi/ii  si  /labcs  intclli- 
(jentiam  :  (juasi  dicat  :  Ideo  horiiin  ratio- 
iKMU  indicarc  uon  polcs,  quia  ad  luec  ca- 
pienda  iulelligcutia  tua  iiou  sunicit.  Est 
autem  considerandum  quod  artifex  iii 
a'dificii  fundatione  quatiior  disponit  : 
primo  quidera  quanlura  debeat  esse  fuu- 
dameutura  :  et  siraiHter  diviiia  ratione 
dispositura  est,  quod  tanta  deheat  esse 
quantitas  terra^,  non  major  vel  minor  : 
et  (juantum  ad  hoc  subdit  :  Quis  posait 
mensuras  ejus,  scilicct  secundum  omnes 
diraensiones  :  et  signanter  dicit  :  Posuit : 
nou  enim  species  terrie  ex  necessitate 
talcm  quautitatera  requirit,  sed  lia^e 
quantitas  est  terrai  in  posita  ex  sola  ra- 
tione  diviiia,  quam  homo  recoguosccre 
non  potest ;  et  ideo  subdit  :  Si  jwsti^ 
quia  scilicet  ha3c  homo  uec  noscere  uec 
iudicare  potest.  Secundo  artifex  per  suam 
rationem  disponit  determinatum  sitiim 
fundamenti,  quem  corapreheudit  per  ex- 
tensionem  lineiB  mensuraHs  ;  iinde  sub- 
dit  :  Vel  i/uis  tetendit  supcr  cain  lincam, 
per  quam  scilicet  significatur  ratio  divi- 
n<e  dispositionis,  dcsignans  determina- 
tum  situm  terrse  in  partibus  uuiversi. 
Tertio  excogitata  quautitate  fundamcnti, 
et  ubi  collocandum  sit ;  disponit  artifex 
in  quo  possit  fuudamentum  firmiter  col- 
locari  ;  et  quautum  ad  hoc  subdit  :  Super 
quo  bases  illius^  scilicet  terra^,  Solidalse 
sunt,  quia  iirmata  est  super  centrum 
mundi.  Quarto  autcm  praidictis  Iribus  ex- 
cogitatis,  artifex  jara  incipit  jacere  lapi- 
dcs  in  fundamcntura ;  et  prirao  lapi- 
dera  augularcm,  ad  quem  divcrsi  pa- 
rietes  congregautur ;  et  quantum  ad 
hoc  subdit  :  Aut  quis  demisit,  idest  deor- 
sum  misit,  lapidem  ongularem  ejus^  per 
quem  scilicet  significatur  ipsum  centruin 
terra;,  cui  diversai  partes  terrie  couuec 
tuntur.  Solct  aiitera  homo  fuudamentum 
aediiicii    collocare    propter   necessitatem 


CAPUT  XXXVIII 


107 


habitationis  ;  sed  ut  oslondaliir  Deus  non 
ex  indigentia  fnndanrKMita  terrae  jecisse, 
snbjnngit  :  Cum  me  landarent  simul  as- 
ira  matutiiia;  quasi  dicat  :  Quamvis  ades- 
set  mihi  habitatio  co?li,  (ujus  astra  me 
laudanl,  terram  tamcn  fundavi  non  ex 
indigentia  famulantium  qui  eam  inhabi- 
tarent,  sed  ex  sola  voluntate.  Non  autom 
hoc  dicitur  quasi  ccelum  prius  sit  factum 
quam  terra  :  praesertim  cum  in  Genesi  i 
legitur,  in  principio  Dcum  creasse  cop- 
lum  et  terram  ;  astra  autem,  de  quibus 
hic  fit  mentio^  leguntur  facta  fuissse 
quarta  die  ;  sed  hoc  dicitur  ad  ostenden- 
dum,  quod  ordine  luitura»  cailum,  vel 
astra  priora  sunt  terra,  sicut  incorruptibile 
corruptibili,  et  movens  moto.  Dicit  au- 
tem,  Astra  matutina^  idest  de  novo  con- 
dita,  sicut  apud  nos  astra  matutina  di- 
cuntur,  quae  in  principio  diei  solent  ap- 
parere.  Quod  aulem  dicuntur  astra  ma- 
tulina  Deum  laudare  ;  potesl  uno 
modo  intclligi  materialiter,  inquantum 
scilicel  proptcr  sui  claritatem  el  nobilita- 
tem  eranl  matoria  divinaj  laudis,  ctsi 
non  hominibus  qui  adhuc  non  crant,  sal- 
tem  angelis,  quijam  erant.  Socundo  se- 
cundum  illos  qui  dicunt  corpora  co-lostia 
animata,  aslra  m  sua^  institutionis  inifio 
Dcum  laudabant,  non  laude  vocali,  sed 
montali  :  quod  ctiam  [)otost  refcrri  ad  an- 
golos,  quorum  ministorio  co^leslia  oor- 
pora  movonlur  :  ul  quod'  subdilur  :  Et 
juhilarent  nmnes  filii  Dei,  referatur  ad 
angolos  suprcmie  Hierarchi.T,  quos  Dio- 
nysius  dicit  esse  collocatos  in  voslibulo 
doilatis  :  et  ideo  signanter  illis  tanrinam 
inforioribus  laudom,  istis  aulom  laM(|uam 
suporioribus  allribiiit  jubilalion(Mn,  (|ua' 
excellonliam  quandam  laudis  imporlal. 

PraMTiisso  igitur  de  fundaliono  lorra', 
subjungit  consequonlor  do  a(|uis,  ([iia' 
immodiate  supoiponiinlur  lorra'.  Vidolur 
aulom  naluralis  or(b)  olomoiilorum  ro(|iii- 
roro  iil  a^jua  ox  omui  [)arlo  .ciroiimdarot 
lorram,  sicut  aor  ox  omni  |)arto  circimi- 
(lal  lorram  ot  a(|uain  ;  sod  divina  (lis|K)si 
tioiK^  facliiin  ost  pio[)lor  gonoralionom 
hi>miiniin,  auimariuni  ot  |)laiilai-iiiu,  iil 
ali(|ua  pars  l(Mra'  (liscoo[)orta  romaiiorcl 
ab  a([uis,  Doo    sua    virtulo   a([uas    maris 


sub  certis  limitibus  rotinonte  ;  unde  sub- 
dit  :  Quis  conctusit  ostiis  mare  ?  idest 
certis  terminis.  Fueriint  ali([ni,  qui  puta- 
vorunt  per  actionem  solis  aliquam  par- 
tem  terrce  exsiccatam  osse  ;  sod  Duminus 
ostendit,  a  principio  ita  fuisse  dispositum 
ut  mare  non  undi([ue  terram  operiret. 
Describit  aulem  productionem  maris  sub 
similitudinc  nativitatis  rei  viventis,  scili- 
cet  pueri,  quia  aqua  est  res  maxime  for- 
mabilis  in  res  vivas  :  unde  et  omnia 
semina  gcnerativa  humida  sunt  :  puer 
autcm  primo  de  utero  malris  progredi- 
tur  ;  et  hoc  significat,  cum  dicit :  Quarido 
erumpchat,  quasi  de  vulva  proccdens. 
Utitur-autem  in  productione  maris  verbo 
erumpondi,  quia  scilicet  proprium  est 
aqua'  quasi  continue  moveri.  Dicitur  au- 
tem  quasi  dc  vulva  procedcre,  non  quod 
ortum  habuit  ex  alia  materia  corporali, 
sed  ([uia  ex  occulto  divina»  providentia* 
procodebat,  ^  quasi  ex  ulero  quodam.  Se- 
cundo  autem  puer  natus  induitur;  et 
quantiim  ad  hoc  subdit  :  Cum  ponerem 
nuhem  vestimcntuju  cjus  :  quia  cnim  nu- 
bes  ex  vaporibiis  resolutis  ex  aqua  gene- 
rantnr,  consoqucns  ost,  ut  in  locis  mari- 
timis  hnjusmodi  nubcs  magis  multipli- 
centiir.  Tertio  autom  puor  natns  quibu.s- 
dain  fasciis  invoIvitur;et  quanfum  ad 
hoc  snbdit:  Et  calitjinc  illud  rjuasi pannis 
i/i/a/i/i.v  ohrnlvcrcm.  Kt  possunt  por 
caliginem  dosignari  vaporos  non  elovati, 
nec  condonsati  in  nubos,  si^d  supor  maris 
suporficiom  aorom  obscuranfes  ;  et  forto 
alludit  oi  qnod  (licifiir  ("lon.  2,  (\xwd  tene- 
hra'  erant  super  facicm  ahijssi.  Mis  igilur 
posilis,  (iiia'  |)ortinoiit  ad  novam  maris 
productiouoin.  oxplicat  ojiis  conclusio- 
noin  :  ac  si  dicaf,  ([uaiido  in  aoro  do  novo 
facliim  osf  :  Tiinc  circumdcdi  illiid  trnni- 
nis  uiris.  Kt  videfur  fria  [)onoro  porlinoii- 
fia  ad  coiiolusioiiom  maris  :  (|uoriiin  pri- 
iniim  signafnr,  cum  (hcit  :  Tcrminis  meis^ 
idosf  a  ino  [losilis  :  srcniidiiin  signatnr. 
ciiin  diif,  Et /uisui  rcctcm  :  forfinin  osl, 
ciiin  (licif.  Et  (istia.  Il.oc  aiifoni  fria  por- 
liiiont  ad  iin|HMiiiin  divina'  virtiitis  :  iiiidi> 
i|ii:i-<i  ('\iiiiiions  [)ra'dirfa.  snbdil  :  Et 
d/ 1 i,  //ncusquc  rcnirs  :  ({nod  [)orliii(»l  iu\ 
ralionom  bMininornm  :  nain  lorniinusesl 


'  Al.  fleest.  :  «  qiinrt.  »  —  u  Al.  «  virtus.  « 


*  Al.  :  "  |>rorowit.  » 


198 


iN  jon 


uKimiis  inolus  :  El  no/i /nutrcdcs  (/tnjj/ius : 
quotl  scilicet  pcrlinct  ;ul  vcctcm  |)cr()Mcni 
processus  alicujns  iui|H'(lifnr  ;  AV  ///r 
confrinycs  tioncntrs  fhictus  tiios  :  (juod 
perliiiot  ad  ustia,  (jua':  ad  lioc  i)ouuulur 
(juod  ali^juis  uou  passiui  cj^redialur  aul 
ingrcdiatur,  scd  sccuudum  ccrtam  icyu- 
lam  :  ita  ctiam  marc  uon  passim  traus- 
greditur  littus,  scd  sccuudum  (luamdam 
mensuram  fluctuum  iulumcsccutium. 
Post  tcrraui  autcm  ct  a(|uas  ultcrius  pro- 
cedit  ad  acrcm,  qui  scciuidum  aspcclum 
cado  coidiuuatur.  I*rima  aufcm  dispositio 
conuuuuis  ad  totum  i  orpus  quod  super- 
jacet  aqucB  et  terra»,  est  variatio  noctis 
et  diei,  (lucc  fiuut  sccuudum  motum  diur- 
num,  qui  cst  primus  motus  ;  ct  idco  cou- 
sequentcr  dicit,  yuniquid  post  ortimi 
tuuni  jjrivropisti  di/ucu/o  ?  (juasi  dical  : 
Num(]ui(l  cx  praH'cpfo  tuo  alt(n'iiautur 
nox  ct  dics  supcr  tcrram?  diluculum  cnim 
est  quoddam  couliiiium  diei  et  noclis.  Et 
signautcr  dicit,  Nunujuid  post  orlum 
tuum,  sicut  et  supra  quando  de  terra  lo- 


(|ucl)atur  dixcrat  :  l  //i  crus '/ ^ixuii  sicut 
tcrra  cst  pi  incipalilcr  matcrialc  priiici- 
piiim  iiomiuis,  ita  ctiam  suprcmum  cu-- 
liiui,  (jiiod  suo  motu  variat '  diem  cl  uoc- 
tcm,  cst  priiicipalc  i)rincipiura  liumaui 
corporis  iiitcr  causascorporalcs.  Kst  autciu 
cou.sidcraiidiim,  i|uo(l  claritas  diluculi, 
sivc  aurora*  divcrsilicatur  sccuiidum  di- 
versas  partcs  elevatioiiis  signorum,  qua* 
sol  perambulat ;  quia  (iiiando  est  iu  siguo 
vclocis  ascensionis,  iu  quo  scilicet  cito 
oritur,  pariim  durat  aurora  ;  (iiiaudo  an- 
tcm  cst  iu  signo  tardai  asccusioiiis,  am- 
plius  darat  :  ct  cst  dclcrmiiiata  mciisura 
loci,  cxquo  solc  ibi  cxislcutc  iucipit  cla- 
ritas  diluculi  apparcrc  :  et  lioc  est  quod 
subdit  :  Ostendisti  auroree  /ocum  suum? 
qiiasi  dicat :  Nuin(|uid  tu  dispeusasti  loca 
in  ccclo,  ex  quibus  aurora  illucescat? 
quasi  dicat,  noii  :  et  cx  his  omnibus  da- 
tiir  iiitclligi,  (juod  tua  ratio  dclicit  a  com- 
prelicusiouc  divinorum  opcrum  :  unde 
palet  quod  lu  uon  cs  idoueus  ad  dispu- 
tauduin  cum  Deo. 


LECTIO    II 


Numqnid  tenuisU  coucutiens  extrema  tcrr?e,  ct 
e.xcussisti  impios  cx  ea?  Rcstituetur  ut  liituui  si- 
gnaculum  et  stabit  sicut  vestimcutuui.  Autcretur 
ab  impiis  lu.x  sua,  et  bracbium  excdsum  confrin- 
getur.  Numijuid  iugressus  es  profuudum  maris,  et 
in  novissimis  abyssi  deambulasti  ?  Nuinquid  apcrlaj 
sunt  tibi  portoe  mortis,  et  oslia  tcneiirosii  vidisli  ? 
Numquid  considerasti  kititudineni  terr.-c.'  iudica 
mihi  si  uosti  omnia.  In  qua  via  lu.\  habitet,  et 
tenebrarum  quis  locus  sit.  Ut  ducas  uuunKjuodque 
ad  tcrmiuos  suos,  ct  intelligas  seniitas  ejus.  Sciebas 
tunc,  quod  nasciturus  esses,  ct  numerum  dierum 
tuorum  noveras?  Nuuiquid  iugressus  es  thesauros 
nivis,  aut  thcsauros  grandinis  aspc.xisti  ?  Quiu  pros- 
paravi  in  teujpus  hostis,  in  die  pnr^na'  et  bclli  ?  per 
quam  viam  sjiarfiitur  lux  :  divi(Jitur  aistus  super 
terram  ?  Quis  dedit  vehcmentissimo  imbri  cursum, 
et  viam  sonantis  tonitrui,  nt  plueret  super  terram 
ahsque  hominc  in  dcserlo,  nbi  nullus  morlaliuni 
commoratur,  ut  impleret  inviam  et  desolala^n,  et 
produceret  herbas  virentes?  Quis  cst  pluviie  pater, 
vel  quis  genuit  stiilas  roris?  De  cujus  utcro  cgressa 
est  glacies?  et  gelu  de  cnelo  quis  genuit?  In  simili- 
tudincm  lapidis  qu;c  durantur,  et  supcrlicies  alivssi 
constringilur.  Numquid  coujungcrc  valcbis  mican- 
tes  stellas  pleiades,  aut  gyrum  arcturi  jioteris  dissi- 
pare  ?  Numquid  producis  lucifcrum  in  tempore 
suo,  et  hcspcrum  supcr  liues  tcrraj  couaurgcre 
facis?  Numquid  nosti  ordincm  codi,  ct  poncs 
ratioueni  ejus  in  terra?  NumqMid  deviibis  in  iie- 
bula  vocem  tuam,  et  impetus  aquarum   uperiel  le? 

*  Al.  :  «  gcueral.  « 


Numquid   mittes   fuigura,  ct    ibunt,  et   iwcrteutia 
dicent  tibi.  adsumus? 

PostquamDominus  connumeravil  [)riii- 
cipales  partcs  creaturai  corporalis,  scilicct 
terram,  mare  et  ccclum  ;  liic  incipit  pro- 
sequi  mirabilia  diviuorum  operum,  quai 
in  dispositione  praedictarum  trium  par- 
tium  iiiuudi  apparent :  et  incipit  a  terra, 
in  qua  praicipue  admirandum  apparet, 
quod  accidit  circa  tcrra?  motum  :  de  (luo 
metaphoricc  loquitur  ad  similitudiiiem 
homiuis,  qui  tcnens  corpus  aliquod, 
concutit  ipsuin  ;  uude  dicit,  numquid  te- 
nuisti,  idest  virtute  tua  comprchcndisti, 
concutiens  extrema  terrx :  quod  nou  est 
sic  intclligeiidum,  quod  tota  tcrra  simul 
coucutiatur  iii  terra'  motii ;  scd  (|uia  ali- 
qua,'  extrcmilatcs  tcrra'.  conculiuutur. 
Omuia  vero  qua*  acciduiit  in  corporali 
creatura,  iii  utililateiu  homiuum  redun- 
daiit ;  terra'  motus  autcm  ct  alia  hujiis- 
modi  utilia  sunt  pcr  lioc,  qiiod  homiiics 
tcrriti  a  peccatis  desistant ;  unde  siibdit  : 
Et  excussisli  Inipios  ab  ea  :  et  loquiturad 


CAPUT  XXXVIII 


199 


simUitudinem  homiiiis,  (|iii  concutit  ves- 
timeiitinn,  ut  ex  co  exculiat  pulvcrum 
seu  tineaiii ;  ita  eliam  Deus  videtur  con- 
culere  ierram,  ut  excutiat  peccatores  ex 
ea,  quandoque  quidem  per  mortem,  quan- 
doque  autem  per  emendationem  vitae.. 
Solet  autem  in  terrie  niotu  contingere, 
quod  aliqua  aperta  r(!cluduntur,  sicut 
parietes  vel  alicjuid  hujr.smodi  :  et  quan- 
tum  ad  hoc  subdil  :  Rcstituetur  ut  lutuia 
signaculum  :  lutum  enim  quando  dividi- 
tur,  dc  lacili  ad  eamdem  dispositionem 
reinlegratur ;  ita  etiam  aliquod  signacu- 
hmi,  puta  in  pariotc  vel  in  quocum([ue 
alicjuo  hujusmodi  quod  videbatur  imnui- 
tatumperapertionem  parietis,  (luando^iue 
divina  virtute  restituitur  in  pristiuum  sta- 
tum.  Contin^it  etiam  quandoque  ([uod 
turres  et  arbores,  et  alia  imjusmodi  per 
terra;  motum  concutiautur,  et  uoncadunt ; 
et^juantum  ad  lioc  suhdit:  Et  stabitsicut 
vestimentuin,  (|uod  sciHi-.etsi  conculialur, 
pristinam  inlegriiatem  non  perdit.  Con- 
lingit  aulem  quandoqucet  coutrario,  quod 
iiomines.  vel  absorpli  terra,  vel  etiam 
oppi  essi  parielibus  per  motum  terrui  ca- 
denlihus,  moriuntur  ;  et  quantum  ad  iu>c 
suh(ht  :  Aufcitur  ah  impiis  lux  sua^  per 
uiorlem.  Conlinj^it  eti;mi  quandoque  quoil 
mimitiones  et  lurrcs  rorlissiuiie  per  terra* 
motum  dejiciuntiH' ;  et  quantum  ad  lioc 
sub(ut  :  El  brachium  excelsum  confvin- 
(jetur,  idest  ahqua  fortissima  munilio,  vel 
ah^juis  [)ot(!us  amicus,  in  quo  liomo  con- 
hdit  sicut  in  suo  l)rachio. 

llis  igitur  jjrauuissis  de  terra'  nu)tu  ct 
de  eirectibus  cjus,  [)rocedit  atJ  dis[)osilio- 
nem  medii  eienu-nti,  scilicet  maris,  in 
(juo  hominiitus  videntur  occulta  ct  mira- 
bilia  ;  primo  quidem  ea,  ([u;e  siiut  iu  [jro- 
l"uudo  uicuis,  pula  [)isciuni  dispositiones 
in  uuiri  viventium  ;  et  (juanlum  ad  hoc 
(licil,  y^tonijuid  iiu/ressus  cs  /jiu/uni/uin 
inaris?  ut  scilicet  coguosceres  animalia, 
quu;  iu  eo  laleut.  Aliud  aulem  ([uod  iu 
uuu'i  vidctur  occultum  et  iidmiranduui, 
esl  disposilio  teria.'  sub  a([uis  maris  cxis- 
tenlis  ;  et  (juaulnm  ad  hoc  subdit  :  Et  in 
lutcissiinis  /ibt/ssi  </(/iinbu/asti,  idcst  in  in- 
liuiis  ejus  [xulihu.s.  l'ost  dispositioncui 
aulcm  terra'  et  maris  procedil  ad  dis[»osi- 
tiouem  c(i'li,  suh  (juo  (■li.im  couliucliii- 
aer  :  ol  in  hoc  lulius  inuuurulur,  proplcr 


multa  mirahiha  qiiu'   iu  eo  apparont.  Et 
|)rimo  inci[)it  a  dis[jositione  lucis  et  tcne- 
brarum,  quie  communitcr  respicit  totum 
superiuscorpus.Estautemconsiderandum 
quod  corpora  caelestia   pcr  TiTcem   suam 
agunt  in  ista'  inferiora,  eo  quod  lux  est 
quasi  ([ualitasactiva  ca-lestium  corporiim, 
sicut    calor    et  frij^^-us    elementorum  :  et 
idco  eltcctus  coelcstium  corporum  in  istis 
inlerioribus  conjungit  cum  cousideratione 
lucis  et  tenebrarum.  Inter    alios    autem 
eircclus  ccelestium  corporum  in  istis  infe- 
rioribus,    commuuior    est    generatio    et 
corruptio  :     et    ab    hoc    incipit     dicens, 
Nuiiujuid  apcrtix!  sunt  tibi  portx  mortis  ? 
mors  enim  cst  corruptio  corporis  viventis  ; 
et  sic  proprie  ad   hominem  perlinet,  cui 
pra-scns    sermo    dirigitur.  1'ortai    autem 
mortis  sunt  causa;  corru[)tionis  t[iuuitum 
ad  virtutes  C(X*le.>^tium  cor[)orum,  pcr  ([uas 
primo  proccditur  ad  lalciu  eirectum.  Est 
autcm  difhcilhmuiu  coguo.<cL'rc,  ([iiis  sit 
[jcriodus  vitie  et  pcrmanentiee  cujuslibet 
rei  :  et  ideo   porta;   niortis  iiohis  upertui 
uon  suiit,  ([iiiu  uou  possumns  iu  corpo- 
ribus    coelestibus    cognoscere    propriam 
causam    corruptioiiis    cujuscimu^ue    rei. 
Morti  aulem  compctil  ratio  tcncbrarum  : 
tuni  ([uia  pcr  morlemiionio  privalur  cor- 
porali  visu,  ciijus  cognitio  est  per  lumeu  : 
tum  ctiam   ([iiia   [lost   niorlem   homo  iu 
oblivioncm    qiiasi  in  tcncbra^    ([uasihim 
vadit ;  et  ideo  suhdit  :  Et  ostia  teiwbrosa 
cidistt:  iit  inteHigatur  idciu  a[)[)cllarc  os- 
tia  lcncbrosa  [)ro|)lcr  [)io[>ri('tatciu  niortis, 
([uod  prius    a[)pclla\crat    p(»rtas    niorlis. 
Ycl  lioc  qiiod  dicit,  ostia  tfnriirosa,  potest 
icrcii  i  ad  aliiim  cllcctiim  co'h'sliiim  cor- 
[)oiuiu,  (,ui  est  ohtiiicbratio  acris:ntsic 
iioc  ([uod  dixit  deporlis  mortis,  rcfcralur 
ad  sola    \  ivcntia    cor[)ora  ;  ([Uod    anlcm 
dixil  dcosliis  lcuchiosis,  ad  corpiuu  puis- 
|)i(  ua.  Suhdil  aulcm  dc  divcrsilatc  caluris 
it  Irigoris  circa  tcrram  diccns,  Xiimijuid 
tunsiderasti  /atitui/inrin  tvnx  ?  Ubi   coa- 
sidcraudiiiu    ol,  i|uo(l    loiigitmlo    lerra? 
sccuiiduuia.slrologosalleiuiilnrsccunilmn 
[)it)!;rcssum  ab  oricnt»;  iii  oi'cidcnlcm,  la- 
titudo  aulcni  cjiis  atlcndilur  a  mcridic  iu 
hLpl^nitiiomin  ;  co  t[U«ul  in  alia  qualibcl 
rc   major    dimcn.sio    \ocalur    lon^iludu, 
miuor  uulcm  dimcnsio  vocatur  latitudo. 
K.sl  .uitciu    LXpcrimcnlo  probalum,  «[uu*l 


200 


l\  .lOH 


diniPnsio   t«MT.«'  .1  noliis    li;il)it;»t;r   in.ijor 
cst  ahiniiMilt'  nsijno  nd  orcidcMiliMn,  iiinun 
nmoridio  iisquo  in  soptointrionom  :  nniln 
latilndo  t(Mi;o  aooipitnr    s(>(iindnm   pro- 
grossiim  ;i  moridio  ns(|iio  in  sopl(Mntrio- 
noin.  in  qiio  (inidoin  |>rof,'rossn  osl  diviM'- 
sitas  Oiiloris  ot  friL,^oris  :  (jiii;i  (iiiiinlo  in;i- 
pis  appropiiKinatiir  amoridie  in  nostrnm 
li;il»il;il)ilo,  taiito  loriisoalidior  cst  proptor 
solis  propinquihitiMn  ;  iindc  (inod  dc  lati- 
tndiiio  tori\o  dicitnr,  potost  roforri  ad  di- 
vorsitatom  locornm  c;ili(Ioriim  ct  frigido- 
niin.  His  crgo  praMuissis,  qu.T  portinciit 
adoircctus  cadcslis  Incis  iii  Iia'c  inforiora, 
facit  mcntioncm  dc  ipsa  luce,  cum  subdit : 
Indira  mihi  si  iiosti  omfiia,  ut  scilicct  sis 
idoncus   ad  dispntandum    cum  Doo,  qui 
omnia  iiovit,  in  qua  via  lux  hahitat.  llbi 
coiisidorandum  ost,  quod   lux  in  lumina- 
ribns  mnndi  invcnitiir^  qua^  proptcr  lioc 
luminaria    dicuntnr,  quia    sunt    Inminis 
vasa  ;  scd  (iui;i  via  ad  motiim   rofcrtur, 
quaestio'  de  via,  in   qiia   Inx    Iiabilat  re- 
fertur   ad    luminariiim    motum.  Kxccdit 
autcm  bumanam    cognitionom    qualitcr 
luminaria  movoantnr  :   qnod   ostcnditnr 
ex  divcrsis  opinionibus   bominum   circa 
motus  eorum  :  dum  quidam  asserunt  ea 
moveri  per  excentros  et  epiciclos  ;  quidam 
antcm  per  motum    divcrsarum  spba^ra- 
rum  ;  et  sicut  lux  ex  motu    Iiiminarinm 
causatur,  prout  in  supcriori  bemispba!rio 
movcntur,  ita  etiam  tcnebra^  procednnt 
ex  molu  eoriim,  prout  moventur  in  hc- 
mispba^rio  inferiori  :  quod_etjam,habct 
eamdem  difficnltatcm  ;  iindc   subdit  :  Et 
tenebrarum  quis  locus  sit.  Non  potcst  au- 
tem   pcrfccte  moiisurari   motus  aliciijus 
corporis,  nisi    via  per  quam  ambulal  co- 
gnoscatur,  quia   magnitndo   meiisnratnr 
motu,  ct    motus    miignitudinc,   ut    dicit 
Philosophus  in  iv  Phy. ;  et  ideo,  quia  pcr 
certitudiiicm  via  motiis    Iiiminarium   co- 
gnosci  non  potest  ab  hominc,  consequcns 
est,  quod  iiec  mciisura  motunm   corum 
pcrfccte    sciri    possit  ;    imdo    siibdit  :  Lt 
clucas  unumquodfjue,  scilicct  liiciMn  ette- 
uebras,/7^/  frrminos  suos,  ostciidondo  sci- 
licet  rationem  apertionis  et  occultationis 
uniuscnju«(iue  Iiimiiiiirium   (juaiitum  iid 
principinm  ct  tincm,  et  etiam  quanlum 


ad  modinm  ;  iid  iinod  pertinot  (iiiod  snb- 
dit  :  AV  intrlliijas  semitas  domus  rjus,  soj. 
licol  Iiicis  :  (luaiido  cnim  in  m(M*iiIio  circa 
suinmnm  cndi  movotnr,  tnnc  qinisi  po- 
riiinbnbit  siMiiitiis  domns  sna» ;  tormiiii 
iinlom  ojnssiinl  iipiid  oiiiim  ot  occasiim. 
Sociindiini  antom  inotiim  (-(clcslinm  cor- 
porum  nionsurantnr  dnrationes  infiM-io- 
rum  corpornm,  ot  lompora  gcneralionis 
et  corrnplionis,  ut  Dion^  sius_^icit  iv  cap. 
de  div.  Nomin;  et  ideo,  ig-noratis  illis 
caiisis,  conscqnens  ost,  ut  lii  cfJcctus 
ignorcntur;  ct  idco  siibdit  :  Sciehas  tunc 
fjuod  nasciturus  esses?  qnasi  dicat  :  Num- 
qnid  pra^cognoscere  potuisti  pcr  conside- 
rationcm  motus  coeli  tcmpus  tuae  nativi- 
tatis?  et  tu  quidcmhoc  non  potuisti,  quia 
antequam  nascercris  non  eras :  sed  nec 
aliiis  homo  hoc  prn*cognoscere  potiiit 
proptcr  dcbilitiitcm  cognitionis  humanae 
(loquitur  ciiim  Dominiisad  Job  in  pcrsona 
omnium  hominum) :  et  sicut  non  potuisli 
praecognoscere  tempns  nativitalis  tiia*, 
ita  non  potes  praecognoscerc  lerminuin 
vitae  ;  '^  unde  subdit  :  Et  mimerum  dierum 
tuorum  noveras ;  q\i-Av>'\  (\'\ci\i  :  Cognosccrc 
hoc  non  potcras  cx  computatione  cadcs- 
tium  motuum,  quoriim  tcrminum  et  cer- 
tam  racnsuram  ignoras. 

llis  antem  praepositis  quae  pertincnt  ad 
immntationcm  lucis  et  tencbrarnm,  pro- 
ccdit  ad  divcrsas  immutationcs  acris,  se- 
cnndum  quod  acr  variatur  per  tcmpos- 
latom  ct  serenitatem  :  et  incipit  a  nive  ct 
grandinc,  dicens,  Nujmjuid  ijigressus  es 
thesauros  nivis,  aut  thesauros  grandinis 
asjjexisti?  tbcsauros  iiivis  et  grandinis 
vooat  vapores  sursum  elevatos,  exqiiibns 
nivcs  et  granihnes  gcnerantur  ;  scd  (jiiiii 
grandines  grossioris  substantiio  suiit,  ot 
in  loco  multo  magis  propinquo  nobisge- 
ncrantur,  frigore  ad  iiitcriora  nubis  ex- 
piilso  a  circumstante  calore  ;  ideo  circa 
grandines  facit  menlioncm  de  visii,  (|uia 
magis  visui  subjici  possunt;  circa  nives 
autcm  dc  ingressu,  (inia  magis  proptor 
cornm  lcnuilalcm  possnnt  pciiclrari.  llu- 
jnsmodi  autom  quandoqne  Dcus  utitur  ad 
hominum  corrcctioncm,  sicut  supra  xxxvi 
habitum  esl,  per  hoc  Jiulicat  populos ; 
unde  subdit  :  Quce  jjrivparavi  in   tejnjjus 


*  Al.  :  u  quomodo.  » 


»  Al.  :  "  vitflp  tiifB.  » 


CAPUT  XXXYIII 


201 


hostis,  idest  in  fGmpus,  ([110  est  iiltio  sn- 
menda  de  hostibus,  contra  quos  Deus 
utitur  his  quasi  Ijellicis  armis  ;  undn  sub- 
dit ;  hi  dlem  pvcjnx^  idest  actualis  con- 
tlictus,  et  belii,  idest  guerra^  in  qua  (it 
pra^paratio  aclpngnam.  Finifa  autemtem- 
pestate  nivis  et  grandinis,  subseqnitur 
serenitas_,  in  qua  claritas  et  calor  aeris 
pra^parantur ;  nndo  subdit  :  Per  qnam 
viam  spargilur  lux,  quod  pertinet  ad  cla- 
ritatem ;  dividilur  ssstus  super  terram, 
qiiod  pertinet  ad  calorem.  Ubi  conside- 
randum  est,  quod  supra,  ubi  dc  luce  lo- 
quebatur  quantum  ad  ipsa  luminaria  in 
quibus  habitat,  fecit  mentionem  solum 
de  via  ejus  :  quia  scilicet  lux  per  motum 
luminarium  viam  suam  peragit,  sive  sit 
tempestas,  sive  serenitas ;  sed  ad  nos  ex 
ea  non  pervenit  claritas  et  calor  nisi 
cessante  tempestate.  Non  autem  sensibi- 
liter  divcrsificatur  claritatis  intensio  in  di- 
versis  terris,  cuni  aer  fuerit  sercnus;  sen- 
sibiliter  autem  divcrsificatur  intensio 
caloris  :  et  idco  lucem  spargi  dixit,  quasi 
diflerenter  efTusam  ;  a3stum  autem  dividi, 
quasi  pro  diversitate  locorum  diversimode 
distributum. 

Consequenter  antem  proccdit  ad  ^^Sm- 
tns  qnosdam  veutorum  in  aere,  ex  qui- 
bus  dum  pluvia  irnpellitur,  cnusatur  im- 
ber  ;  uud(;  dicit  :  Quis  dcdit  vfhotwntissi- 
mo  imbri  cursum  ?  cst  enim  vebeinentia 
imbris  cirsusex  forti  impulsu  vcnlorum, 
qnosdivina  virtns  producit.  Siniiliter  au- 
tem  dum  ex  vcnlis  nubcs  impcllunlur, 
causatnr  sonus  tonitrni  ;  [)ropter  (juod 
non  auditur  bujusinodi  souus  in  uiio  loco, 
scilicet  quasi  aiicujus  coi-poris  Iransenn- 
tis ;  unde  subdit  :  Et  viam  sonantis  to- 
nitrui.  Subdit  autem  rationein  (]uare  pln- 
viae  et  nub(>s  a  venlis  inipclluutur,  cinn 
dicit,  ut  pliwret  super  terram  absfpte  ho- 
minein  drserto,  (|nod  sciliccf  Jiabitari  non 
pot(!st  pi'(q)tcr  tcria'  aridil;i((Mn  ;  v;ipor(^s 
autcm  pluviosi  elcv;intnr  m;ixiinc  cx  locis 
huinidis  :  uiuU^  si  nubcs  ct  pluvia'  nou 
iinpcllei'enlur  ;i  v(Mi(is,  sc(|Mcn'liir  iiuod 
nnn(|U!im  iu  locis  siccis  plucrct .  (lontingit 
;ni()'in  (|n:iii(loi|nc  (|uo(l  ;irn|u:i  loc:i  liu 
in;iii;i  iiidiis(ri;i  irrig;iii(ur,  i(lcs(  ccss;in- 
tibiis  |)lnviis  ;  simI    Iioc    ibi    ;iccidcrc  iioii 


potcst  ;  unde    subdil  :  rbi  nullus  morla- 
liiim  commoratxir ;  et  sic   illi  terra'  per 
humanam   industriam  provideri  non  po- 
tes(  :  ct    propter   hoc  Deus  ordiiiavit  ut 
ventis  impellerentnr  nnbes  et  pliivia^  ut 
etiam  in  locis  desertis  plucrct ;  undesub- 
dit  :  Vt  impleret,  scilicet  pluviis,  inviam, 
idcst  terram   per  (}nam  nec   transire  po- 
tcst  homo,  et  desolatam,  idest  destitntam 
hnmaua  procnratione  ;  et  sic  sola  procu- 
rationc  diviiia  produceret  herbas  virentes, 
scilicet  ad  decorem   terr*.  et  ad  pastiim 
animalinm  silvestrium,  qui  etiam  divina 
providentia    procnrantur.    Conseqnenter 
antem  facit  mentionem  dc  plnviis  absque 
vento,  cum  dicit  :  Quis  est jtluvix pater'^ 
idest  cfficiens   causa  non  cx  nccessitate, 
sed  ex  ordine  providcntia',  (jua'  convcnit 
patri  :  a  Deo  enim   movenlur  sol  et  alia 
ccelestia  corpora,  qua'  sunt  proxima  causa 
effici(ms  generationis  pluviarnm  ;  ros  au- 
tem  ex  eadem  cansa  gciicratur  ex  (|ua  ct 
pluvia  :  nec  dilfert  iiisi  seciindum  mnlli- 
tudinem  et  paucitatem    m;itcria' ;    uudo 
dicil  :    Vel  quis  genuit  stillas   roris.    Si- 
gnantcr  stillas  nominat,  ad  design^mdum 
parvitatem   guttarum.   Kst  aiitcm   consi- 
derandum,  quod  sicut  pIiivicT  congelata' 
fiuut'  nives  ;  ita  ros  congclatns  est  prui- 
ii;i  ;  nndc  siibdit  :  1)p  rujus  utero  est  tjla- 
cics.  \'\n   uol;ui(liiin,   ([uod   ghicici   causa 
est   frigus,    (jua'  est    (|u;ilitas   fcminina  ; 
pluviarum  autem  et  roris  c;iusa  est  calor 
resolvens,  c(    iioii    pcrini((eiis  congchiri 
vaporcm  ,  c;iIor  ;iutcm  est  (inalitjis  mas- 
culina  :  et   idco  siginintcr  circ;i   gcn»'ra- 
tioiKMii  pluvia'  et   rori>  iisus  csl  iiominc 
p;i(ris  ;  circ;i  gciKMMtioiKun  Jinlcm  gI;Kici 
usiis  cst   iiominc  nteri.  qui  perlinct  ad 
UKitrcm.  Kx  frigorc  auttMU  diiplcx  glacies 
c;ius;i(ur:  iin;i  (|uidein  in  aiM^e,  quod  pcr- 
tinc(  ;kI  plnvi;un  de  cu'lo  cadenltMU  ;  und(» 
siibdil  :  Et  ip'lu  drrwlit  ipiisjrnuit  ■'(|uod 
adliiK-  ;i((iibui(    p;ilri.  (juia    noii  ;ipp;iri't 
(;ui(:i  vis-  frigoris  iu  priiina,  sirnl  in  ul- 
t(M ioii    gl:icie  ;  ;ili;i  vero  osl  glari(\'«  qua' 
gcMicradir  iii    innMioribus  ;Kpiis,   in  «jna 
UKiioi   \is  (Vigoris  app;irc(  ;  undc  sulidil  : 
In  siniilifudinrni  lapidis   aipi.r  durnntur, 
scilicct   pcr  vcIkmik-iis  frigii.s  in  gI;KM(Mn 
c<Mid(Misa(a'  :  ct  boc  (|u;iikIo(|Uc  intantum 


I  Al.  :  "  •tuil.  » 


«  Al.  :  "   viriai.  • 


202 


IN  Jdll 


proro<lit,  (|iio(l  iii  fri^Mdissiiiiis  lcrris  ctiam 
inaria  coii^M-lanliir  ;  cl  lioc  cst  (iiiod  siih- 
dit  :  /:V  sujirr/idrs  <ihi/ssi  ronsl/inf/i/i/r, 
sciliccl  aqiia,  (pia'  cst  iii  cjiis  siijicrlici») 
pcr  frigiis  coiulfiisala.  Xoii  aiitein  frif^us 
ncris  irriimpcrc  potest  iiS(]uo  ud  maris 
profiiiidiim. 

Ilis  crgo  cnarralisdo  variis  mutationi- 
bus  aoris,  proccdil  iillcrius  ad  immulahi- 
lcs  immulatioiics  co-lcsiium  cori)()ruin  : 
circa  (iiKc  jiriino  iii  slcllis  li.xis  consido- 
ratur  immoltililas  lipura'  :  (juia  (]iKcliljet 
eariim  consorvat  situm  suum,  ita  (juod 
una  altori  uon  appropiiujual  magis  vol 
niinus:cthoe  piiocipuo  upparot  in  sloUis 
vicinis,  qua'  nuiKiuam  conjuiigunliir ; 
nndc  subdil  :  Xii)>ujuid cotijiiiK/erc  calcbis 
micantcs  stcllas  plriadcs  ?  sloiUo  ploiados 
dicuntur  qna'dam  stollto,  (julcTiicont  in 
oapilo  Tanri  :  quarum  sox  apparont  val- 
de  propinqua',  soplima  aulom  est  ohscn- 
rior.  Socundo  cousidoratur  in  calestibus 
corporibus  uniformilas  primi  inotus,  quo 
revolvitur  tolnm  cQ'lum,  ot  omnes  stollai 
in  00,  semol  in  die  et  nocte  supcr  polos 
mundi  ;  hic  autem  motus  sensihiliusper- 
cipitur  ex  stollis  propinquis  polo  seplom- 
trionali,  quae  snnt  nobis  perpelua^  appa- 
renlia'' propter  elovationem  poli  super 
noslrnm  horizontom  :  intor  quas  stellas 
vocalur  maxime  consloilalio  Arcluri,  (pii 
est  Ursa  major,  ciijus  stell*  mauifcste 
apparent  nniformitor  moveri  in  gyro 
circa  pcdum  mundi  ;  ot  quanlum  ad  hoc 
suhdit  :  Aut  cjijrum  Arcturi poteris  dissi- 
parc?u{  scilicot  non  circumeat  polum. 
Tortio  admirahilis  apparet  in  C(jelestihus 
corporibus  molus  IManelarum  ;  in  quo, 
cum  sit  omnino  uniformis,  quanlam  pla- 
netarum  varietas-ad  sonsum  videtur  : 
et  hoc  maxime  depndiendi  potest  in 
stella  Venori.s,  qiK-o  quandoquo  orilur  ante 
solom,  ot  tunc  vocatur  lucifor ;  (juandoqno 
autom  occidit  post  solem,  el  lunc  vocalur 
hosporus.  Manifeslnm  osl  aulom,  quod 
stolla.'  quiK  semper  sunt  lardioris  motus 
quam  sol,  incipiunt  primo  apparore  in 
mane  aulc  ortiim  solis,  eo  quo(J  sol  pro- 
priosuo  molii,  (juo  movelur  ah  occidonte 
in   orionleni,  deserit  eas,  siciit   palet  in 


Saliinio,  .lovo,  ot  Marto.  Lnna  autom  (|uaE 
h.ihcl  vclocionun  inoluiu  (piain  sol,  .soin- 
pcr  iiici|iil  ajq^aroro  in  sero,  quasi  doso- 
rcns  solcin,  i»ra'ccdons  ipsiiin  vorsiirt 
oriontem,  V(M1us  auloin  ot  .Morcuriiis  (|uan- 
do(pio  incipiunl  apparoro  doinano,  (luaii- 
do(|ue  autom  do  soro ;  sed  de  Mercurio, 
quia  laro  vidotur,  et  ost  parvae  ()uaiitita- 
tis,  non  ita  ost  manifostum  ;  in  Venere 
autem  clarius  apparot  :  undo  manifostum 
osl  quod  (juando(iuo  habcl  volociorem 
mutum  quani  sol,  quando(juo  tardiorem. 
Ex  quo  manifoste  apparet  variotas  Ma 
motu  planolaruin  ;  et  ad  hoc  desiguaa- 
dum  suhdit  ;  Numcpdd  produccs  lucife- 
rum,  idest  Venerom  inano  apparenhun  : 
I/i  tcmporcsuo,  idost  in  dotorminato  tein- 
poro,  quia  ha^c  diversilas  scmpor  in  oo 
contingit  :  El  /icsperum,  idest  cainJcm 
Vcuerem  sero  apparontem,  Super  /ilios 
tcrrss  consurgcre  facis?  Et  nolandum  cst, 
quod  pcr  hoc  quod  dicit,  co/isurcjere  et 
producere  facis,  dcsignatur  nova  apparilio 
stclla^.  Qw^iito  autem  admirabilis  videtur 
iu  ca'lcstibns  corporibus  ordo,  situs,  et 
motus  ipsorum ;  unde  dicit  :  Nut/iquid 
nosti  ordinem  coeli,  qui  scilicet  ab  homine 
comprehcndi  non  potcst,  Quintum  autem 
admirabile  est  dispositio  inferiorum  cor- 
porum  secundum  superiora  :  et  quantum 
ad  hoc  subilii  :  Kt po/icsratio/icnt  ejus  i/i 
ier/a,  ut  scilicet  cognoscas  cncctus  pro- 
prios  singularum  causarum  ca'lestium 
corporum.  Pra»dicli  aut(,'m  efTcctns  divinae 
virtutis  maximi  quidem  sunt :  nou  tamcn 
in  eis  aj)prchenditur  a  innllitudinc  vul- 
gata  illa  magnitudo  virlulis  divinae,  sicut 
in  tonilruo  ct  fulgurc  :  el  itleo  istos  cflcc- 
tus  ullimo  ponit  :  undc  qnanlum  ad  toni- 
truuin  dicit :  Numc/uid  clevabis  in  7iebula 
voccm  tuam  :  lonitruum  eiiim  gcncrutur 
in  nube,  cujus  sonitus  videtur  quasi  vox 
Dci.  Post  tonilruum  autcm  ut  plurimum 
pluvia;  magiuo  subsc(juunlur  projder  con- 
dcnsationcm  iiubium  ex  coimnolionc  von- 
torum,  ex  quihus  tonitruuin  causatur ; 
nnde  subdil :  Et  ii/i/jetm  aquaru//i  o/je/'iel 
te?  vidctur  enim  mulliludo  pluviie  quusi 
Deum  operiro,  in  quanlnm  nobis  occul- 
latur  ca'luin,  quuddicitur  sodes  Dei.  Con- 


'  Al.  :  «  perppUio  appnivntcs.  » 
*  Al.  :  «  quajilaui  iiiegiilaritus.  >. 


Al.  iirfgiilaritiis. 


(:ai'UT  xxwiii 


203 


sequenter  siibjungit  de  fulgure,  dicens  :  sun lu. f  ?  quasi   in  sua  reversione   panita 

Numf/uid  mittc^  fuUjura,  idest  num([uid  esse,  ut  itcrum  obediaut  divino  imperio, 

per  tuam  viiluteui  erit  motus  eorum,  at  ut  ad  alium  bjcum  vadant,  seu  miltaiitur. 

^6i//2/,  quasi  scilicet  obediaut  tuo  imporio.  IIa'c  autein  omiiia   iuducuntur  ad  osten- 

Solent  autem  motus  fulgurum  repercuti  dendum,  quod  liomo  nou  potest  attiugere 

ab  uno  loco    iii  alium  :  ot   hoc  designat  neque  ad  sapientiam  neque  ad  virtuteni 

subdens  :  Et  reverlentia  dicent  tibi.  Ad-  divinam. 


LECTIO    III 


Ouis  posiiit  in  viscoribus  hoiiiinis  sapicntiam  ?  vel 
quis  dedil  gitlio  inlflligontiani?  Quis  enarrahit 
coeloruin  rationem,  et  concentnin  C(fili  qnis  doriiiire 
faciet?  (Jiiando  fiindal)alur  pulvis  in  lerra,  et  glehuj 
couq)iugohantiir.  Nuniquiil  cai)ios  le;cnte  iir;edain, 
et  animam  catulorum  ejus  implohis  quando  cuhant 
in  antris,  et  in  specuhus  insidiantur?  Quis  pncpa- 
rat  corvo  escam  suam,  quando  nuili  ejus  clamaut 
ad  Deum  vagantes,  eo  quod  nou  liaheant  cibos? 


Poshpiam  Domiuus  commemoravit  mi- 
rabiruisu()rumeireclum,(iuantum  ad  priu- 
cipales  partes  mundi,  quai  sunt  terra, 
mare^  coilum  et  quanlum  ad  dispositio- 
nem  eorum  ;  nunc  accedit  ad  ennaran- 
dum  mirabilia  suorum  operum  specialiter 
quantum  ad  diversas  proprietates  anima- 
lium,  inler  quas  pra'pollet  cogiiitio,  (lUie 
quidem  perfectius  in  liomine  quam  in 
ceteris  animalibus  inveuilur  ;  el  ideo  ab 
homine  incipient  dicit  :  Quis  posuit  in 
visceribus  /loininis  sapientiaml  Per  vis- 
cera  hominis  iiilelliguuliir  intima3  vires 
animai  ipsius,  scilicet  intelleclus  el  ralio, 
qiiibus  Deus  sapioiitiam  indidi-l^  ot  iu(|uau- 
tuui  lumoii  ralionis  Iiomini  dodil,  et  in- 
(jiiautum  (luaidam  sominaria  sapionlia-et 
scieuliai  uaturaliter  iudidil  rationi  ipsius, 
cognitioneni  primoriim  [Miuci[)iorum.  In 
aliis  autem  animalibiis  mulla  iudicia  a|)- 
parent  naturalis  cuju.sdam  [)ru(Ioulia'; 
sed  |)ra'ci[)ue  lioc  manifoslaliir  in  gallo, 
(jiiasi  in  auimali  nolo  ol  domoslico  ; 
unde  subdit  :  Aut  </i(is  drdit  (/nllo  iiilvl- 
Li(jent((im']  Intolligonlia  hic  sumilnr  [iro 
luiliirali  quadam  a'slimalioiie,  socuudum 
quam  ad  niolnm  intoliigonlis  o|)oralnr, 
([uia  ipsa  ojiis  nalnialis  a-slimalio  ab  in- 
lollorlu  di\  ino  oi  dalnr.  In  lioc  aiitom  \i 
d(!liir  galliis  (juamdam  inhdligtMilia'  simi 
litndinom  babcio,  ([uod  dolorminalis 
horis  iu  caiilum  |)rorum|)il,  ac  si  cog- 
nosccret  proporlionosc(ol(?slium  iiKilimin, 


unde  suddit  :  Quis  ewiarravit^  scilicet 
gallo,  c(jilijrum  rationem,  idest  propor- 
tionem  ciolestiiim  motuum,  ut  possit  ex 
hoc  dolerminatas  lioras  cognoscero,  seu 
discernere  ad  cantandum?  Solent  autora 
vigilesquodam  canlu,  aut  alicujus  inslru- 
menti  sono,  propiiKiuili.lom  dioi  decla- 
rare,  et  certaruin  horarum  noclis.  Non 
aulein  potest  dici  (juod  arniuis  sonilus 
C(olidolormiiialis  loinixuibus  siloat,  nt  ox 
hoc  gallus  discornat  ad  cautandum  ;  unde 
subdit  •.Kt  concentum  C(cU  ([uis  donuire 
faciet?  quasi  dicat  :  (loncentus  civli  non 
silet  sicut  vigilis  dormionlis,  ut  ox  ojus 
auditu  vel  sileutio  possil  gallus  inslrui  ad 
canlandum.  Cousideraudnm  aulom  est 
liic,  ([uod  ex  molu  c^oloriim  pylhagorici 
posuorunl  soniltim  harmoni/alum  provc- 
nire  proplor  couvonionlissimam  pro[)or- 
tionem  c(Elos'ium  moluum  :  of  ([uia  \n\- 
nebant  cadestia  corpora  animata,  idoo 
talis  cousonantia  soiiorum  posset  concon- 
tiis  C(oIi  vocari.  Sod  .Krislololos  [^robal  iii 
u  de  civlo,  ([uod  ox  molu  C(i'loslium 
cor[)orum  nullus  sonilus  procedil  :  ol 
idoo  hic  coiicouliim  acci^iere  possumiis 
iuola[)Iiorico  [(o.Nilnm  |)ro  sola  coiiveuieii- 
lia  ca'leslium  moluum,  (|ui  uuiKjuam  re- 
(|ui(;scuiil.  Ilujiis  aiitom  ius[)iralio  sa[)i<'ii- 
tia'  vol  inloHigonlia',  aul  otiam  (;onc»Milus 
c(oli  ab  iiiilit)  fundatiouis  torra'  fiiit  ;  uudo 
siibdil  :  Quundn  fundabulur  fnilvis  in 
terru  :  (jiiod  rofortur  ad  sitiim  li-riii'  qiia» 
in  iiuo  [loiiitnr,  siciit  in  fnndamoiito,  r/ 
clehe  cominnijebanlitr^  (jiiod  referliir  ad 
biimorom  continciitom  iii  imiiin  partos 
torra',  nc  sciliccl  lcn.i  |)ro[itcr  siii  sicci- 
latom  in  |)ulvorom  rc.sohaliir.  hcindo 
accodit  adaliam  [iropriolalom  aiiinialiniii, 
(|iia>  atloiidiliir  .'^ocimdiim  ac((iiisiliiiiuMn 
niili  imoiili,  <  i>(  a    (|iiani    adniiral)ilo    ali- 


20  i 


l\  .MH! 


qtiid  apparrl  iii  lcTiia  :  iiiiii  niini  Iro  inul- 
lo  cibo  iiidigcal,  miraliili»  viilctur,  (|iio- 
modo  iii  aliqiin  rrgiou"  laiiliim  polost  de 
pra*da  auimaliiim  cniMMT,  iiiiod  silii  siiC- 
ficiat  ot  flliis  suis  ;  imdo  siiltdil  :  i\h?h- 
qiii({  rnitira  hwn.v  /ir.rt/frni,  idcsl  immipiid 
taiilam  atiiiiidaiiliam  pi.rila'  <'i  ]iarahis', 
ul  lialicat  suriiiiiMilcr  silii  ot  liliis  suis? 
iindo  sulidit  ;  Ef  animom  ratulnntm  ejt/s 
imjilchis.  Hoc  autcm  iioii  vidcliir  miil- 
tiim  diriicilc  (luaiido  p(M-  diversa  looa 
disi  iiniiul,  sod  (piaiido  in  oodcm  loco 
manont  :  vol  proplor  nocossitatcm  nu- 
trifiouis  filiorum,  ad  quod  rorlinot  qiiod 
diiit,  Quanflo  ciihant  in  antris.,  vol  quia, 
/n  specubus  insidiantur,  scilicot  animali- 
bus  aliis  capiondis.  Apparct  otiam  aliquid 
mirabilc  in  avibus  circa  corvum  :  dicitur 


(Miim  (iiiod  cnrviis  piillos  ox  ovis  oduclos 
iioii  jiascit,  doiioc  siiosdcprcluMidons  plu- 
niis  nigroscero  vidoril  :  iiiido  soptom  die- 
biis  cis  cibos  non  miiiistral,  sod  a  Ooo 
sust(Mitatiir  pcr  naliiralom  virtutom  els 
iiidilam  ;  iiiidc  siibdit  :  Quis  pr.vparat 
corro  rscani  suani.,  (juantht  jntlli  cjus  cla- 
mant  ail  Dcttni  ratjantcs,  idosl  buc  et 
illiic  prospiciontes  :  Eo  quod  fioti  habe- 
ant  c/Ao.v.^  quasi  a  parontibiis  derelicti. 
IIoc  autom  non  osl  inlclligondum  quasi 
pulli  corvonim  Dcum  cogno.scant  :  scd 
lioc  dicilur,  quia  qiiadibct  rcs  naturabs 
siio  (Iosid(M'io,  iu  Iioc  ipso  qiiod  aii(juod 
bonum  appolil,  (piasi  intoudit  aliqiiid  a 
Dco  inquirere,  qui  est  auctor  bouorura 
omnium. 


C  A  P  U  X      T  lU  G  E  S  I M  U  M      N  C)  N  U  M 


LECTIO  I 


Nuuiqiiid  nosli  tenipus  partus,  ihicuni  iu  i^etris, 
vpI  parturientes  cervas  oliservasti?  Dinunierasti 
menses  conceptus  earuni,  el  scisti  tenipus  partus 
earum  ?  Incurvautur  ad  fastuni,  et  pariunt,  et  ru- 
pitus  euiittunt.  Separanlur  filii  earum  et  per^unt 
ad  pastum,  efirodiuntur.  el  non  revertuntur  ad  eas. 
Ouis  diniisit  onagruni  lihcruni,  et  viucula  ejus  ipiis 
solvil?  Cui  dedi  in  solitudine  douium,ettabernacula 
pjns  in  terra  salsnginis,  Conlemnit  niuititudincm  ci- 
vitatis,  clamorem  exactoris  non  audil.  Circumspicit 
monles  pascuoi  suas,  et  vireutia  (juiKque  perquirit. 
Nuiuquid  volet  rhinoceros  servirc  tibi,  aut  niorajji- 
tur  ad  praesepe  tuum?  Numquid  alligabis  rbinoce- 
rota  ad  arandum  loco  tuo,  aut  confriuget  glebas 
valiium  post  te?  NuuKjnid  tiduciam  habebis  in 
magna  fortitudine  ejus,  et  derelinqnes  ei  labores 
tuos?  Numquid  credes  illi,  quod  senientem  reddat 
tii)i,  et  arcam  tuam  cougreget?  Fenua  struthiouis 
simiUs  esl  pennis  hcrodii  et  accipitris.  Quando 
derelinquit  ova  sua  iu  terra.  tu  forsitan  in  pulvere 
calefacies  ea?  Obliviscitur  quod  pes  conculcet  ea, 
aut  bestia  agri  couterat.  Duratur  ad  lilios  suos 
quasi  nou  sint  sui  :  frustra  laboravit  nuUo  limore 
cogente.  Privavit  enim  enm  Deus  sapientia,  nec 
dedit  iili  intelligentiam.  Cum  tempus  fuerit,  in 
altum  alas  erigit,  deridet  equum  et  ascensorem 
ejiis.  Numquid  pr.TPbebis  equo  fortitudinem,  aut 
circumdaltis  colio  ejus  hiimitum?  Numquid  suscita- 
bis  eum  (|uasi  locustas?  gloria  narium  ejus  terrtir. 
Terram  iingula  fodit,  exuitat,  audacter  iu  occur- 
6um  pcrgit  armatis.  Contemnil  pavorem,  nec  cedit 
giadio.  Super  ipsum  sonabit  pharetra,  vibrabit 
hasla  et  clypcus.  Ferveus  et  fremcns  sorbct  tcr- 
ram.  nec  reputat  tubse  sonare  clangorem.  Ubi  au- 


dierit  bnccinam,  dicit,  vah ;  procul  odoratnr  bel- 
Inm,  exliortationcm  duciun,  et  ulntatum  exercitus. 
Numquid  per  sapientiam  tuam  plumescit  accipiter, 
expandeus  alas  suas  ad  austrum?  Numquid  ad 
prajceptum  tnum  elevabitur  aquila,  et  in  arduis 
ponet  nidnm  suum?  In  pctris  manet,  in  pnpruptis 
silicibus  comniorutur,  at^pie  in  inaccessis  rupibus, 
inde  contemplntur  escam,  et  de  longe  oculi  ejus 
perspiciunt.  PulH  ejus  lambunt  sanguinem  :  et 
ubicnmque  cadaver  fuerit,  statim  adest.  Et  adjecit 
Duminus,  et  locutus  est  ad  Job  :  Numquid  qui  con- 
tendit  cum  Deo,  tam  facile  conquiescit  ?  utique  qui 
arguit  Deum,  debet  et  respondere  ei.  Respondens 
autem  Job  Domiuo,  dixit  :  Qui  leviter  locutus  sum, 
respondere  quid  possuin?  uiiuium  meam  ponam 
super  os  mcum.  Unum  locutus  sum,  quod  utinam 
non  dixissem,  et  alterum,  quibus  ultra  non  ad- 
dam. 

Commomoraverat  Dominus  in  prsoce- 
dentibus  id  quod  pertinot  ad  vim  cogni- 
tivam,  loquens  de  sapientia  hominis,  et 
intclligcntia  galli  :  commemoraverat 
etiam  de  pra^da  lconum  ot  osca  corvorum 
qua*  portinont  ad  vim  nutritivam  ;  nunc 
aufcm  commcmorat  qua^dam  portinon- 
tia  ad  vim  gonerativam ;  et  incipit  agere 
de  partu  ibicum  (;t  cervarum,  in  quibus 
aliquid  occ;uItum  esse  videtur.  Ibicesenim 
sunt  qua-dam    animalia    parva    corpore. 


'  Al.  :  >'  aequiparabis.  » 


CAPIIT  X\\l\ 


205 


qiia'  in  locis  petrosis  habitant,  in  quibiis 
el  pariunt  :  undc  ad  liujusmotli  loca  cle 
facili  non  patct  hominibus  acrcssus  : 
propter  quod  dicit  ;  Numquid  uosli  tem- 
pus  partus  ibicum  in  petris  :  quasi  dicat : 
hoc  hominibus  est  ignotum  proptcr  as- 
iperitatem  locorum  in  quibus  pariunt.  Cer- 
Q»  "vae  autcm,  ut  dicitur,  eligunt  loca  oc- 
culta  in  quibuspariant,  ubi  lupi  accedere 
non  solent ;  et  ideo  ad  ostendendum  oc- 
cultationem  partus  ipsarum,  subdit  :  Vel 
parturientes  cervas  observasti?  quod  di- 
citur  ad  divinai  providentiai  commenda- 
tionem  :  muheres  enini  cum  pariunt,  in- 
digent  obstetricum  ohscquio  ;  sed  anima- 
libus,  quorum  partus  homines  latel,  Deus 
sua  providentia  exhibet  auxilium  quod 
est  eis  necessarium  ad  pariendum,  in- 
quantum  scihcet  dat  eis  industriani  na- 
turalem,  ut  cognoscawt  ea  quai  suut  in 
talibus  cognoscenda.  Quorum  primum 
est,  quod  sciant  spatium  temporis,  quo 
fcetus  in  utero  perficitui-  ;  et  quantum  ad 
hoc  dicit;  Dinumerasti  menses  conceptus, 
quando  se  debent  praiparare  ad  partum, 
undc  subdit  :  et  scisti  tempus  partus  ea- 
ruml  ut  scilicet  eis  indicares  quando 
parere  debercnt  :  in  his  enim  solent  mu- 
liercs  puerperai  ab  ahis  instrui  ;  sed  ani- 
maha,  qua^  etiam  sunt  longe  a  convcrsa- 
tione  humana,  per  naturalcm  industriam 
eis  divinitus  inditam,  hoc  cognoscunt,  et 
determinato  temporc  se  pra^parant  ad 
partum,  eo  modo  quo  facihus  possit  par- 
tus  emitti ;  unde  subdit  :  Incurvantur 
ad  fdHum  scihcct  emittendum  ,  ct  pari- 
unt^  scilicct  pcrseipsa  instruenlc  nalura  : 
et  lamcn  partus  non  est  eis  deleclabihs, 
sed  pcL-nosus  ;  uude  subdit  :  Et  ruijitus 
emittunt^  scihcet  propter  (U)ioreni  (iiuMn 
pariendo  patiuntur,  et  sicut  nialres  natu- 
raU  induslria  divinilus  in(hta  sil)i  neces- 
saria  corKiuirunt ;  un(l(!  sub^Ht  :  Scjxi- 
rantur /ilii  euruni  :  ([uod  chcit  ad  (hllo- 
rantiani  hetns  huniani  :  nam  pucr  niox 
natus  non  potest  so  movcre  iit  (hsccdat 
a  matre,  quod  tamcn  in  pra'dictis  anima- 
hbiis  contingit  :  staliin  rwim  posl(|iiain 
nascunlui',  movenlur,  et  piiimis  (H)rum 
motus  est  ad  escam  (|ua'r(!iidain  ;  iiii'!e 
snixht  :  /sV  prrjuiil  ad  pusluni  :  sed  la- 
men  in  principio  iiidig^nit  pasci  lacle 
nialiis  :  uiidc    sic   a     luatrc    separanlur, 


quod  tamen  ad  eamredeant  ;  postmodum 
vcro,  cum  pcrfecta  fucrint  lian;  animalia, 
tolaliter  a  nuitre  separantur  ;  undc  subdit : 
Efjrediuntur,  et  non  revertuntur  ad  eas^ 
quia  scilicct  ulterius  ab  eis  lactari  nou 
indigent. 

Ilisautempraemissis  ad  specialcs  quas- 
dam  animahuin  proprietates  pertinenti- 
bus,  sciUcet  ad  cognitionem,  escam  et  par- 
tum,  commemorateaqua!  pertinent  ad  to- 
tam  conservationem  vita'.  Circa  quam 
primo  mirabileapparet,  quod  quiedam  ani- 
maliadum  suntdomestica,  sustentari  non 
possunt  absijuc  hominis  cura :  iuveniuntur 
tamenahqiia  ad  illud  genus  pertinentia, 
qua'  sunt  silvestria,  et  absque  hominum 
providentia  gubernautur  ;  et  hoc  maxime 
mirabile  apparet  in  asino,  qui  cum  esl 
domesticus,  totahlcr  videlur  humanai 
servituti  deputatus  :  a  qua  tamen  servi- 
tute  asini  silvestres,  tiiii  onagri  dicun- 
tur  liberi  esse  apparent ;  undc  dicit :  Quis 
dimisit  onaf/rum,  idestasiniim  silvestrein, 
liberum,  idest  ab  homiuum  scrvitnte. 
Quod  quidem  dicitur  secundum  id  (juod 
consuetum  est  apprchendi  ub  iiominibus 
quasi  naturale  :  unde  quia  consueti  sunt 
homines  non  videre  asinos  nisi  serviliili 
suI)jcctos,  videtur  eis  quod  siiit  natura- 
hter  servi  :  et  ideo  si  inveuiantiir  ali- 
quando  liberij  videtur  eis  quod  sinl  a  ser- 
viluledimissi.  Econlrario  aiitemsehabel  : 
nam  prius  fueruiil  hujusiuodi  aniinalia 
honiiiii  non  subjecta  per  modum  (jiio 
nunc  sunt  :  [)Oslnioduni  aulein  hiiinano 
artilicio  sunt  domita,  et  lioiniiiiiin  servi- 
tiis  depulala.  Sigiia  aiitcin  serviliilis  asi- 
noriiin  sunl  viiicula  (|uibus  hganliir, 
sicut  camus,  vel  alitjuid  hujusmodi  ;  el 
(liiaiilum  ad  hoc  subdil  :  El  vincula  ejm 
t/uis  soivit'.'  t)nagri  ciiiin  viiiculis  carent. 
Aiiparet  eliani  iii  asiiiis  doineslicis,  (juoil 
))ercaiit  si  rcniaiKMnt  absqiic  habilaculis 
ab  honiiuibiis  {)i-a>|)aralis  ;  sod  oiiagri  ha- 
benl  sibi  [>er  divinain  j^rovidcntiain  habi> 
laculuin  j)r.i'|)araluin  :  iinde  siibdil  :  Cui 
drdi  in  stdiludiuc,  scilic«'t  ad  iiiiaiu  liomo 
iion  accedit,  donuon,  j^iita  aliquttd  antniiu 
vcl  cavcriiam  (iiiamciiiiK|iK».  Ef  tabrrna- 
cii/a  vjiis,  j)uta,  sul)hcrliis  ant  arboribus, 
i/i  trrru  su/sin/inis,  idol  iii  ah(jua  lorra 
iiihabitala  |iroj)ler  siccilalcm  («t  .siilis  oxus- 
tioncm,  e\  (jna  humor  ojus  quasi  in   sa- 


200 


I\  JOT^ 


|M>icm  Siilis  ((MivortitMr.  V.\   (|iianivis  Im- 
jusmodi    linltitatio    vidcalm'   incultioi    rl 
horridior  pidplcr  solilndiiicm,  taincii  cam 
pra>f(Mt  (|nantumcuini|no    iKdtili  civitali  ; 
nndc     snltdil  :  Cinitrnmit    innltitndhipm 
ciritfitis,  scilici^t  iii  coin|)aratioii('m  ad  lia- 
liilalioncm    d('S(M"ti.  Kt  ussign;^  diipliccin 
ralioiK^in  :  (|iiarnm    prima  est,  (jiiod    ihi 
iion  cxijjrnntnr    ab    co   laltoriosa   opera  ; 
undc    suhdit  :  Clnmorcyn    eTnctoris   no/t 
audit,  idost    domiiii  oxigcntis  ab  eo  por- 
talionem  oiionim,  vol  aiiiinid  linjusmodi. 
Aiia  ralio  ost,  (inia  ihi   liberius  evapfaliir 
ad    pastiim    (jiin'reiidiim  ;  nnde    snlidM  : 
Circumspicit  montes  pascnse  sn<e,    ijuia 
scilicet  patcl  oi   liber  aditiis    ad    divcrsa 
loca  \}V0  pascuis  qua^rcndis  :  ct  ipsa  eliam 
pascua  pro  suo  libitu  accijiil  :  imde  snb- 
dit  :  Et  virentin  (luxquc  pcr<iuirit.  Asinis 
antem  domeslicis  iion  danliir  omnia  pas- 
cna,    sed    inlcrdnm    viliora,    melioribus 
pascuis  nobilioribus   animalibus  rescrva- 
tis.  Sicut  autem  asinus  servit    bomini  ad 
onera  dcfcrenda,   loco  cnjus  iu  silvestii- 
bus    invcnilnr    onager  ;  ita  ctiam   scrvit 
homini  intcr  domestica  animalio  bos  ad 
arandum    propler  sui    forlitudiiiem,   cui 
comparat  inter  silvcstria   rbinocerontem, 
idest  unicornem,    (juod   ost  aiiimal  qua- 
drupes^    valde    forte    et  ferum,   babens 
uiium  cornu  in  media  fronte.  Hoc  auteiu 
animal    proptor    sni  ferocilatcm  non    dc  . 
faciji  polosl  doinari,    sicut  bos  domatur  ; 
uiide  subdit  :  Sumquid  volet  rJnnoceros, 
idost   unicornis,   se?'vire   tidi,   ut    scilicet 
domesticatus  spontc  tibi  obcdiat.  Anima- 
lia  autem    domostica  cibum    libcntcr  ab 
bominibiis   capiunt  :  ad    quod  excludcn- 
dum  siibdit  :  Aut  ?nornhitur  nd  pr.vsepe 
tiiu7?i.,  ut   sciliccl   paratus    sit    comcderc 
quod  a  te  ei  oirerlur.    Boves    autem  do- 
mcsticati  ad  boc  nnfriuntur,  iit  iii  miiiis- 
terio  aralionis  applicentur  :  et  ad  boc  ex- 
cludciidum    subdil  :    Nu??iquid    nUirjnhis 
loro  tuo  ?'hi?ioccrota,  idost  unicoincm,  nd 
ara?ulu???.,    sicut    aratiir   in  bobns.  IJtiin- 
tur  etiam  liomiiies   bobiis  ad  aliud  minis- 
terium,  nt    scilicet    trabcntes    quoddura 
rastrum     terram     aratam     complancnt, 
globas  comminuondo  ;  unde  subtiit  :  Aut 
confri?tf/et  (jlebas    valliu???,    (|ua*    scilicet 
solont  diligentins  cxcoli  proptcr  majorem 
fecundilatem,^;o5^  te  idest    postquam  ter- 


ram  aravoris  :  vol,  p(tst  te,  idost  nt  to 
pivrcodonlo,  illo  s('(jiiafnr  {,'lobas  confrin- 
Kons.  Dimilfunlnr  otiam  (jua»(lam  anima- 
iia  fortia  ad  agrornm  custodiain  contra 
latrones,  vel  animalia  (jiia'  possent  scge- 
tcs  dcvastarc,  sicut  custodiunfur  agri  per 
alicjnos  caiics  feroccs  ;  scd  lioc  por  uni- 
cornom  (ieri  non  potcst,  (|uia  noii  domes 
ticatnr;  unde  subdit  :  \u?nfjuid /iducia?n 
liahehis  i?ima<pia  fortitudme  ejus^  etdere- 
li?ujuesci  lahorcs  tuos,'n\ii?,i  fructiisagro- 
nim  ad  custodicndnm.  Sic  ergo  non  po- 
tes  co  uti  sicnl  bove  ad  arandum  ncijiie 
sicut  canc  ad  cuslodicndnm  :  similitor 
non  polcs  eo  nti  sicul  forti  agricola  ad 
fructus  t(nTaR  procurandos  ;  unde  subdit  : 
Nu?n<juid  crodes  ei.,  (juod  reddel  sement('?n 
tihi,  et  arca??i  tua??i  co??(jrerjet ,  sicut  sci- 
licct  facit  oporariiis,  qui  semcn  a  domino 
serit,  et  mulliplicalnm  rcddil,  segetcs 
congrcgando  in  borreum,  et  post  trifu- 
ram  in  borrciim,  domini  roportando. 

His  igitur  positis,  in  quibus  (jusedam 
animalia  silvcstria  a  domesticis  divcrsifi- 
cantur,  subdit  (jnasdam  proprietates  (juo- 
rumdam  animalium,  iu  (jnibus  vidcntur 
ab  omnibus  aliis  animalibus  qua^dam 
proprietates  divcrsae ;  et  hoc  pra^cipue 
apparct  in  strutbione,  quae  est  avis  quap- 
dam  appropinquans  ad  genus  bestiarum  : 
undc  licet  habeat  pennas  ad  modum  ani- 
malium  alte  volanlium,  non  tamen  se  po- 
tcst  iii  altum  elcvare  ;  nnde  dicit  :  Pe?ma 
st?'uthi(mis  si??iilis  est  pe?mis  /wrodii,  idost 
nobilissimi  falc^is,  qiii  grifalcus  dicitur, 
et  accipitris,  qui  est  avis  nota,  et  ambo 
sunt  aves  boni  volatus.  Est  autem  et  alia 
proprietas  strutbionis,  divcrsa  ab  aliis 
avibus  :  quod  scilicet  sua  ova  non  fovet, 
sed  fodiens  in  arciia,  ea  dimittit,  et  opc- 
rit  sabulo  ;  unde  subdit  :  Qui  ilcrelinquit 
i?i  te?'ra  ova  sua.  Habct  anfcm  banc  natu- 
ralem  industriam,  qnod  obsorvat  tempus 
calidum,  scilicot  quando  incipiunt  stellae 
apparcre,  quap  dicuntur  Vf  rgiliae,  scilicet 
in  mciise  Jnlii,  ct  timc  parit  ova ;  ct  sic 
ex  calore  tomporis  ct  loci,  quia  scilicet 
non  moralur  nisi  in  locis  calidis,  ova  vi- 
vificaiitnr,  ct  ex  cis  pnlli  nascunfur  : 
nnde  subdit  :  Tu  forsita??  i?i  pulvere  ca- 
lefacies  ea ;  quasi  dicat,  non  :  sed  hoc 
agitiir  providontia  divina,  per  quam 
etiam  in  pulvcre    conservanfnr   illa^sa  : 


CAPrT  XXXIX 


207 


striithio  onim  est  naturaliter  aniin.ii  oljli- 
viosnnri,  et  niillam  curam  adhihot  dc  con- 
servatione  ovorum  ;  unde  suhdit  :  Ohli- 
viscitur  quodprs,  sciMcet  hoininis  transo- 
untis,/9^r  viam  concidcet  ea^  scirn*,ct  ova  : 
aut  bestia  arfri  conlerat,  vel  casu  transc- 
undo,  vel  propter  appetitum  cihi  :  et  si- 
cut  non  hahet  curam  de  conscrvationc 
ovorum,  ita  non  hahct  cin'am  de  nulri- 
tione  pullorum  :  undc  snhdit  :  Duratur 
ad  filios  suos  rjuasi  non  sint  sui^  quia  sci- 
licet  nullam  curam  hahct  dc  nutritione 
eornm,  et  ita  quantum  in  se  est,  perdit 
fructnm  gencrationis  ;  unde  suhdit :  Frus- 
tra  laboromt^  scilicet  concipiendo  ct  con- 
ceptum  portando,  ex  quo  fihos  non  nu- 
trit.  Contingit  ctiam  quandoquo  quod 
eliam  alia  animaha  fVctus  suos  dcserunt 
pi'opter  timorcm  :  scd  struthio  Iioc  facit, 
nullo  timore  cogente.  Facit  tamen  hoc  etsi 
non  propter  timorem,  tamen  proptcr  dc- 
fectum  naturalis  industria',  quam  circa 
ha^c  ot  alia  animalia  hahent ;  undo  suh- 
dit  :  Privavit  enim  Detis  eam.,  scihcct  fe- 
minam  struthionis,  sapientia,  scilicct  ad 
ordinate  nutricndum  et  guhcrnandum 
fa^tum  ;  nec  dcdit  illi  iyitellir/entiam,  pcr 
quam  sciMcet  sollicitudinem  hahcat  de 
pullis  suis.  Sapicntiam  autcm  et  intclli- 
g-cntiam  nominat  indnstriam  naturalcm. 
Kt  (piia  siipra  dixcrat  (juod  hahot  pcnnas 
similos  pcimis  hcrodii  ct  accijiitris,  con- 
se(jucnter  ostondit  ad  quid  ci  hiiju.^modi 
penna',  prosint,  dicens  :  Cum  te/njnts  fue- 
rit,  idest  cum  aliqua  ncccssitas  vclocitatis 
motus  sihi  immincat,m  «//?/;«  a/as  erif/if, 
ita  tamcii  (juod  per  alas  corpus  ejns  sur- 
sum  clcvari  non  potcst,  sod  por  oasjnva- 
tnr  ad  velocitcr  curroiuliim  ;  undo  siih- 
dit  :  Deridet  ct/uum,  (juia  scilicct  vclocins 
curril  (jiiam  oqnus  hominom  dororons, 
Et  asccnsorem  ejus,  scilicct  o(jni,  (juia 
scilicet  velocius  ciirrer(!t  (jiiain  lioiuo  si 
suis  pcdihiis  irot.  Siciit  aufoin  struthio 
hahot  (|n  isdiiin  propriolalos  a  jilnrihns 
onimalihiis  divcrsas,  (jiiihiis  ah  aliis  uiii- 
malihus  dillcrf  ;  ita  o^iius  Iiahot  qiiasdain 
propriofalos  ad  nohilitatcin  poiliiKMilos, 
iu  (jnihiis  ah  aliis  animalihns  diirort.  Pri- 
mo  aut(Mn  eijiii  rorlitiidiiiom  comnioino- 
rat,   ciim  dicit,    \unujuid  /ir;vbebis  cijuo 


forliturlinem^  scilicct  non  solum  corporis, 
jiioiit  ost  potens  ad  oniis  fcrendum,  sod 
ctiaiu  animi,  prout^audacter  ad  pericnla 
vadit.  Aliam  autom  propriolatem  ojus 
commomoiat,  (juod  scilicct  c.\  cxtoriori 
ornafu  ad  lihidincm  provocatur  :  dicitur 
enim  de  equis  quod  jubarum  decore  ad 
coitum  concitantur,  ct  juhis  ahscissis  eo- 
rum  lihido  extingnitur;  ad  quod  signifi- 
candum  suhdit  .  Aut  circumdabis  collo 
ejus  Jiinnitum  :  solcnt  enim  e(jui  hinnire 
proptcr  lihidinem,  sccundum  illiid  Hicr. 
v,  8  :  Krjui  amatrjres  in  feminas  et  emis- 
sarii  facti  sunt ;  imusrjuisque  ad  iixorem 
proximi  sui  hinniebat.  Ergo  hiiiniliis  collo 
eqni  a  Dco  circumdatur,  quando  juha'  ci 
danfnr  a  Deo,  cx  qua  considorafiono  ad 
lihidinom  provocatur.  F.sf  aufein  alia  o(jui 
proprictas,  quod  vclocitcr '  salit,  confra 
moiem  multornm  quadrupedum  ;  uiide 
suhdif  :  Numquid  suscilabis  eum,  scilicel 
clevando  in  altum,  quasi  /ocustas,  qua 
scilicot  salicndo  movontur.  Alia  vero  pro- 
priotas  o(iui  ost  audacia  ipsius  in  hollis  : 
quam  difrusius  dcscrihit,  (juia  ost  nohilis 
ct  admiranda;  el  primo  manilostatur  ojiis 
audacia,  qnaudo  adhuc  odoratu  hcllum 
jiorcipif  a  rcmofis  ;  unde  scqnitur  :  G/o- 
ria  narium  ejus  terror :  idcst  hollum  quod 
est  aliis  ad  torrorom,  narihus  ah  e(juo 
percoptum,  cst  oi  ad  gloiiam,  idosl  ad 
qiiamdam  aniini  magiiiliiiliiicm  ;  ot  hoc 
sii^num  statim  in  oo  ajijiarot,  dc  (jiio  siih- 
ditur  :  Terram  utuju/<i  fodit.,  (jiiasi  pra*- 
parans  se  ad  pugnandum.  Kx  lioc  anloni 
(jiiod  hcllum  porcijiil,  intorins  gaudol ; 
undc  siihdit  ;'  rj.ru/tat,  sciliccl  iiorcojila 
opjtortiinitato  j)Ugnandi  ;  ot  lioc  por  olVcc- 
liim  oslciulil  ci;m  siihdit  ;  Audacter  in 
occursum  /jcryit  urnuitis.  Noc  in  i[)So  i^ra»- 
lio  oxisloiis  tcri(»ro  dojicitiir  ;  undo  snh- 
(lil  :  Contcmnit  /tavorvni  :  ct  (jnod  ost 
anijtliiis,  ctiam  vulncriim  dolore  nou  pcl- 
litur  ;  iiiido  snhdit,  \vc  cedit  ij/iidio.  So- 
Iciil  anlcm  i»liira  animalinm  ox  soN»  slre- 
pitii  tcircri;  scd  hoc  equo  non  accidil ; 
undc  snhdil  :  Su/jvr  i/)sum  Shnahit  phn- 
rctra,  scilicol  plciia  sagitlis,  cum  concu- 
titiii'  ad  niotiim  iniliiis  oqiio  iiisid«>iitis. 
Similitor  oliaiu  cx  liasla  ot  clypoo  inilitis 
S(»niis    arKjuis    pnuodil  ;    nndo    snhdil  : 


'  Ai. 


vcliciiii-nlor.  >> 


1>()H 


IN  .1015 


I  iltralnl  /itisln,     itlcsl   liasl.i    iliiiii    \  iluii- 
tiii%    sitiiiiiu    finillil,    siinililtM'    (-ly|)(>us, 
(liiiu  luovclur  cl  .itl  .iriua  (-ollitlilur,   so- 
iitiiu  r.ifil  ;  iiiitlc  siiiiilil  :   Et  ch/pens^  sci- 
licol  soiial  ;  scil  lamcii  ail  liiiiic  soiiiliim 
C(iuiis  iioii  sliipcscil  :    iiiuk'  siilidil  :  /vv- 
vfns^  scili.'ct  intoriiis  pcr  aiKlaciaiu  :  Kl 
frcmcna,  sciliccf  hiunitii,  (|uciu  frcmiliim 
uoiuinal,  (|ui  csl  propric  leounui,  propter 
ciliii  aiidaciam,  Kl  uon  solum  ^oce  iiilc- 
riorcm   fcrvorcm  aiiimi  dcmonslrat,  sed 
ctiaiu  exteriori  actn  :  niule  snbdit  :  Sor- 
Int  tcrrani,    idest   vidclnr   eaiu    sorbere 
pcdibns  fodiendo  :  ct  non  solnm  non  olis- 
tiipescit  sonitn   pliaretiic,  liasta'  et   cly- 
pei ;  scd  ncc  ctiam  sono  tuba*  qua  ntnn 
tnriiibcHis;  nnde  snbdit  :  Xec   reputat 
lalhv  sonarc  clanf/arc/)),  iit  scilicct  proplcr 
boc  obstupcscat.dandere  dicitnr  ad  sonnm 
buccina'  ;  nndesubdit  :  Vbiaudieril  bucci- 
7HWI  dicit  ra/i,  idest  emittit  exultationis 
vocem  :    nam  vah   cst  iuterjectio   exul- 
tantis.   Et   qnia  ha^c  qua?  pra-dicta  snnt, 
pcrtiiient  ad  cqni  andaciam,  snbjnngit  dc 
pcis[)icacitalc,   dicens  :   Procal  udoralur 
bcl/ani,  idest  cnm  hostcs  adhuc   procnl 
siint,  odoratn  pcrcipit  bellnm  imminerc. 
Et  qnia  videfnr  sentire  bclli   pra'paralio- 
nem,  cnm  scilicet  duces  suis  exhortafio- 
nibns  animant  miHtcs  :  et  qnantnm  ad 
hoc  snbdit  :   E.r/nn-tationcm  dacum,  scih- 
cet  pcrcipil,  cf  ulalatum,  idest  confiisum 
clamorem  ct  sfrepitnm,  exercitm^  scilicet 
pra^parantis  se  ad  bcllnm. 

Ilis  autem  pra^missis  dc  animalibns 
qnae  giadinntiir  in  terra,  accedil  ail  aiii- 
malia  qna'  volaiil  in  aeie  :  ef  primo  com- 
memorat  natiualcm  indiisfriam  accipi- 
tris,  qui  tomporc  mntafionis  pennarnm 
expandif  alas  snas  ad  ansfrnm,  qui  est 
vcntus  caridus,  ut  apcrfis  poris  vetcres 
poniiaj  decidaiit  ot  nova'  ronascantur ; 
unde  dicit  :  Numfjuid  /jer  sajnentiam 
tuam  jilumcscit  accijjitcr  ?  sciiicvi  qnando 
penna;  ojus  renovanfur,  cjjjandens  aias 
suas  ad  ausiruin,  ut  scilicct  faciliiis  pcn- 
nas  mufef.  Ultimo  aiitcm  loijuifnr  de 
acjuila,  qua»  ceteris  avibus  altius  volat ; 
unde  dicit :  Numfjuid  ad  jjripceptum  taum 
elevabitur  aijuila  ?  scilicet  sicuf  ad 
meum  :  facit  enim  lioc  aqnila  nafiirali 
insfinctu.  Omnis  aufem  nafiiralis  cnrsus 
rerum  est    qua^dam  motio  creaturae   ad 


pr.occ|)fiiin     Dci,     .sccnndniii     illinl     l's. 
cXLViii,  8  :    h/iiis,    i/rando,    iii.i ,    i/lacics^ 
s/tiritus /noccHaruin,  ijuiv  fficiunt  verbuni 
cjus.    Kl  sicnt  a(]uila  habet  motniu  in  ul- 
tnin,    ita    ofiam    iu     altis    conversalur  : 
(jiiod  [lorlincf    ad  nobililatem  suic  natu- 
ra'  :  ot  ideo  dicitnr  :    Et  in  anhiis  ponit 
nidam  suiiin,    iit  pnlli   ojus   stafim    nati 
consuescaut  iii  alfis  morari  ;  et  ideo  sub- 
dif  :  /n  /ictris  maiiet,  qnasi  gaudens  ae- 
ris   i)niitafo  :    co   quod   in   pctrosis  locis 
nou  sif  innlta  vapornm  rcsolutio  :  Et  in 
jj'iL'ra/jtis  silicibas  commoratar,  ad  (juas 
scilicet  noxiis  bestiis  iiou  patct  accessus, 
fitfjue  inaccessis,  scilicet  homini,  Ru/jibus, 
pcr  qiiod  sciliccf  ejus  securitati  provide- 
Inr.  llabot  autem  a(]nila  visum  valdeacu- 
tnm,  ut  i)0ssit    ex  longinqno  videre   ne- 
cessarium    cibum ;    uude   siibdit  :    /ndcy 
sciliccl  dc  locis  altis,  contem/jlatur  escam, 
scilicct  non    propinquam,   scd  ctiam  re- 
mofam  :  unde    subdit  :  Et  oculi  ejus  de 
longe  /jros/jiciunt.    Esf   autcm  et    aquila 
potens  iii  praeda,  sicnt    ct  Feo  iiiter  qua- 
drupedia  ;  etad  hoc  dosignandnm  subdif : 
Pulli  ejus    lambunt   sanfjuinem.^    scilicct 
animalium    viventium,    quae    aquila    ad 
nidum  defert.  Pascitur  autem  aquila  non 
solum  animalibus  vivis,  sicut  falcones  et 
accipitres,  sed  etiam  cadaveribus  aiiima- 
lium  morfuornm  ;  undc  subdit :  Et  ubi- 
cumque  cadavcr  fuerit,  stalim  adest  :  per 
qnod  etiam  velocitatem  volatusejus  desi- 
gnat.  Haec  autem  omnia  inducta  sunt  ad 
oslendcndum    magnifudincm  diviiia?  sa- 
picntiaj  et  virtutis,  per  qnam  tam  mira- 
bilcs    elTectus    producunfur  :  unde  dafur 
intclligi,  quod  Job  auditis  lotmirabilibus 
divinorum  eircctum,    stupens  siliiit.  Sed 
Dominus  eum  excitat   ad  considerandum, 
quod  homo  iion  est  idoneus  ad  disputan- 
dum    cum    Deo  ;  unde  subditur  :  Ad/ecit 
Dominus,  scilicet  snper  verl»a  pra-missa  : 
Et  locutus  est  ad  Job.,  scilicet  co  faccnte  : 
Nu?nquid    fjui   conlendit  cum  Deo,  idest 
qni  otrcrt  se   disputandum  cnm  eo  :  tam 
facile  conquiescit?  scilicet  quasi  sit  supe- 
ratus,  sicut    tu  qui  taces  ;  iitique  quiar- 
guitDeum,  quasi  de    ejns  judiciis  dispu- 
tans,  debel  ei  res/jondere  illi  :  justum  est 
enim  ut  qui  alium   ad  disputandnm  pro- 
vocat,  ctiam  ipse  parafns  sit  respondere. 
Et  uc  videretur  Job,  licet  convictus,  in 


C\PUT  XL 


209 


sua  sentenlia  obstinatns  permancre,  in 
verba  hnmilitalisprornmpit  ;  undc  seqni- 
tur  :  Respondens  autem  Joh  Dotnino^  dixif^ 
qui  leviter  locutm  sum^  respondere  qnid 
■possum?  \]\)\^  considcrandum  est,  quofl 
Job  coram  Deoctsua  conscientia  loqmMis, 


Jnslitiam  pr;ptiili,  (bnn  (ie  (iivinis  jndinils 
af^crelur.  Tertium  autcm  quod  ei  ilJiliu 
im[)osucrat,  ut  scilicct  diceret  jiidicium 
i)ei  esse  injustum,  non  rccognoscit  :  quia 
lioc  non  pcrfinet  ad  lcvitatem  locutionis, 
sed  ad  blaspliemiam.  Sic  aiitem  de  leviter 


non  de  falsitate  locutionis  aut  de  superba  diclis  pfcnilct,    (juod  emcndati(jnem  pro- 

intentione   se  accusat,  quia    ex   puritate  \i(n\\i\  \\\\{\{\ '>\\\)(\\i -.  Quiljusulti-anos  ad- 

animi  fuerat  locutus  ;  scd  aMevitatc  ser-  dara^  ut  scilicet   alia    verba  levia  profe- 

monis  :  quia    etiam   si    non   ex  superbia  ram.    Est    autem    considerandum    (juod 

animi  locutus    fuerat,  verba  tamen  ejus  pra-Iicta  locutio  Domini  ad  Job    non  fuit 

arrogantiam     sapere    videliantur,    undo  pcr  exteriorem  soinim  prolata,  sed  inte 

amici  ejus  occasionem  scandali  sumpse-  rius  inspirata.  Job  triplicitcr  in  boc  libro 


rant.  Oporlel  autcm  vitare  non  solum 
mala,  sed  etiam  ea  quy  babent  speciem 
mali,  secuudum  Apostolum,  lad  Thessal. 
V,  22  Ab  omni  specie  mola  ahstinete  ros ; 
et  iueo  subdit  :  Manum  meom  ponam  su- 
prr  os  meum^  ut  scilicet  ad  similia  vcrba 
de  c*tero  non  porumpam;  et  de  his 
qu*  dixi  po^nitet ;  undc  subdit  :  Unum 
locutus  sum  :  quod  utinamnon  dixissem, 
scilicct  quod  dixi  me  vcllo  disputare  cum 
Deo ;   Et   alterum^   scilicet    quod    mcam 


invenitur  fuissc  locutus.  Primo  quidcm 
quasi  repra-scntans  atrcclum  scnsualitafis 
in  prima  qua'stione,  cnm  di.xit  :  Pereat 
dies.  Secundo  cxprimens  deliberationcm 
rafionis  bnmana',  dum  contra  amicos 
disputarct.  Tertio  inspirationem  divinam, 
dum  c.x  persona  Domini  vcrba  induxit. 
Et  quia  humana  ratio  diri;^M  dcbct  secun- 
dum  inspiralioncm  divinam  ;  post  verba 
Domiui,  qua»  sccnndum  rafionem  buma- 
nam  dixerat  reprebendit. 


CAPUT    TinrxESlMUM    AOAUM 


LECTIO  I 


RespoiKJens  autom  iJoinimii*  .lol)  de  tnrbine,  di- 
xit  :  Accinge  sicut  vir  liimlio.s  tiios  :  inlcrro^jaho 
te,  et  imlicrt  inilii.  Niimiiiiid  irrilnm  Cacirs  judi- 
ciuni  nieum,  et  coudemnaliis  ino  nl  jiistilicpris?  Et 
si  liabes  hracliiiiin  si(;iit  Deiis,  et  si  voce  siuiili 
lonas  :  Circiimda  tihi  decorem,  et  in  suhlime  eri- 
(i^i-re,  et  esto  gloriosiis,  cl  speciosis  iiiducrc  vcsli- 
hiis.  Dispcrge  siiiicrhos  iii  liirore  liio,  et  coufiinde 
eos  :  et  respiciens  oiunciu  arroj,'aiilcin  humiiia. 
Resi>icp  ciinctos  supcrhiis,  ct  confiiiidc  cos,  cl  coii- 
lcrc  im|iios  iu  loco  suo.  Ahscoiide  ■  os  iii  piilvcre 
simiil,  et  faci(!s  coriiin  demcrfie  in  fovcain.  Kl  ogo 
coiilitchor,  qiiod  salvare  lc  possil  dextcra  liia. 


lu  pia'('(!(lc,ntiltus  Ddmiiiiis  pcr (•(nniuc- 
morationcm  mii-abiliiiin  (|iia'  apparcnf  in 
ejuseHecfibus,  dcmonstravif siiam  sapicn- 
liain  cl  virtiitcm,  iil  c\  Iku-  manifcsfiiin 
sit,  (|uod  nulliis  homo  ncc  sapicnlia  iicc 
pot(\slalo    iiolesl    cuin    Dco    contcndcre  ; 


nuiic  autem  ulferius  procedlt  ad  arpueu- 
diim  Job  ^\i'  boc  (piod  siiam  jiisfiliain 
commcmoravcrat,  pcr'  (|nod  ali(|uibus 
sonare  vidcbafur  in  dcid^^afioucm  diviui 
jiidicii.  l'r,Pinilfitur  ctiam  inodus  di\ina) 
lociitionis,  ciim  dicil  :  iics/jiaidrns  autnn 
Dominus  Joh  de  turhinr  di.iit  :  ot  e.xcita- 
tio  altcnlionis,  cuin  siibdifiir.  Acrinqe 
siruf  rir  /unihns  tuos  :  el  pctitio  rcspon- 
sionis,  ciiiu  siibdtl  :  Inlrrrotfnho  tfi  et  //i- 
dicu  mihi  :  (|na' (luia  siipra  cxposila  siiiit, 
bic  ilciarc  non  oporlct  cxposilionrno 
coniiii.  I.sl  aulciu  i-oiisidcraniliim,  (|uod 
,lob  siniin  jitsliliam  i-oinmcmorando.  non 
iiilcndcbal  iuquMicro  inii|iiilatein  divino 
Jiidicio,  siiiil  tics  amici  cjuH  ot  Klibu 
pcrvcrs»?    intclligcbanl  :    sed     intondcrp, 


'  Ai.  :  «  vel.  i>  —  '  AI.  :  «  dc.  » 
XVIU 


1  Al.  il<>u8t.  :  «  per.  ■ 


14 


210 


iN  jon 


quod  iion  ••nil  |»iiiiilns  in  nllioncm  |H'('- 
oalorem  ;  si<Mit  oi  iin|M»n('l»anl,  soii  ad 
probalionfin.  sirnt  sii|na  xxi  ii  :  Prnlinrit 
nir  (/lo/si  <iitr/ttn  tjiK/d  j/rr  itjiiriii  trtiiisit. 
ViMiimlainrn  lioo  i|»snni  r('|»n'luMisil»ilo 
vidcbalnr  (|ii(»d  sic  snam  Jnsliliam  com- 
mondabat,  (|Uod  aliis  vidcbaliir  boc  rediin- 
dare  iii  dcro^ali(»n(MU  diviiia»  Jiistilia' ; 
nndc  snb(bt  :  Xit/tx/itit/  irriftti/i  farirs  Jit- 
ditiitin  inriti/i?  ^\\\\.\s\  dical  :  iNnin(|nid 
hoc  libi  Nidctnr  nl  coinnicndando  tnam 
justiliam  lacias  al»  li(»minibns  rcpiitari, 
idest  falsiim  esscjndicium  mciim;^  Kalsi- 
tasautem  Judicii  est  condcmnatio  Judican- 
tis,  (lui  iiii(|iiiim  Jndicinm  i»rorerl,  vcl  ex 
ignoranlia  vcl  cx  malilia  :  nndc  snlidit  : 
Et  condciniiobis  nic  itt  Itt  jiistificcris : 
(juasi  dicat  :  Nnmqnid  intanlnm  vis  te 
oslendere  jiislum  (jnod  ego  apndalios 
condemnabilis  videar?  Kst  autem  notan- 
dum,  quod  si  fuerint  dno  aMiiuUes,  si 
oporlcat  alleri  ciilpam  iniponi,  non  est 
reprehensibilc,  si  aUer  cornm  a  cnlpa  im- 
posita  se  cxpurget,  (|uamvis  alt(M"culpa- 
bilis  iii  aliorum  opinioiie  remaneat  ;  (luia 
homo  plus  se  quam  alium  naturaliter 
diligil ;  sed  ubi  est  tanta  distantia  (inaiita 
est  Dei  et  bominis,  p(»tius  liomo  dcbet 
pati  culpam  injnste  in  se  referri,  quara 
qiiod  injustc  rcf(Maliir  in  Diuim  ;  cl  ideo 
Dominus  ad  argruendum  Job  proponit  ex- 
cellentiam  Dei  snper  homines  :  quffi  qui- 
dem  excellentia  ex  ejus  cf^.ctibus  mani- 
festatur.  Sed  (piia  nunc  agiturde  compa- 
rationc  Justitijp,  qua>  proprie  attendilur 
respeclu  irrationabiiinm  rernm;ideoad 
ostendendam  diviiiam  excellentiam  acci- 
pit  efTectus  quos  Dens  operatur  in  ratio- 
nabilibns  (M'catiiris.  Q\\\  (|ui(lem  circctus 
secundum  duo  coiisiderari  possunt  :  nno 
modo  secnndnm  virtntis  sna'  opcralionem 
et  qiiantum  ad  boc  dicit  :  .S7  hahes  hra- 
c/iium  siritt  Dcns  :  per  bracbiiini  ciiim 
potentia  diviiwne  virtutis  exprimitnr.  tjno 
quidem  brachio  utitnret  ad  snstentatio- 
nem  bouorum,  secundnmillnd  Isa.  xl.  1 1  : 
In  brachio  suo  confjret/abitatjnos :  et  ad  pii- 
nitinnemmalornm,  sccundiimillud  Lnc.  i, 
ol  :  1'ccit potcntiain  in  brac/iio  sttotlispcrsit 
superbos  ine/itc  cordis  suis.  Alio  modoope- 
ratur  Deus  in  rationalibus  creatnris  per 
suaB  sapientia'  doctrinam,  qiiam  propler 
ejus  e.xcellentiam    tonitruum    nominat  : 


cl  (jnanlnm  ad  b(»c  siij»dit  :  Et  si  rnrc  si- 
//lili tiaias.  IIoc  aiitcm  t(»nitrn(»  nlitiir  Iiciis 
ad  instriiclioiKMii  bonoriim,  sc(Miiidiini 
illiid  siipra  XXV  :  Cui/i  ri.r  jiarrain  stillai/i 
scnnonis  cjus  audirriinits,  quis  /lotcrit 
tonitritui/i  niatjnitutlinis  cjits  intueri  ?  ct 
tciribilcm  iiicrcpati(»ncm  malornm,  se- 
( iindnm  illiid  I'sal.  i.xxvi,  19  Vox  toni- 
triii  titi  iit  rota  ;  cl  poslca  sc(piitiir  : 
('oiitiiiola  cst,  ct  coiitrcinuit  tcrra.  Kt  iu 
bnjiismodi  eircclibus  execlbMitiam  divi- 
iiain  (l(Mnoiislrat  quanlnni  ad  Iria  :  |)i'iino 
i|nidem  ad  dccorem  (Mim  dicit,  ('ircunidn 
tibi  dccorcin  ;  quasi  dicat  :  Si  lani  poU  ns 
es  iii  eirectibus  sicnt  Dens,  attribnas  tibi 
cjnsdccorcm  :  niide  sig-nanter  dicit  :  Cir- 
ciiintla  tibi ;  Dcus  eniin  non  habct  cir- 
ciimd:itum  decorem,  quasi  superadditum 
cjus  essentia»  ;  sed  ipsa  esscntia  ejus  est 
decor,  per  qnem  intelligitur  ipsa  claritas 
siKi'  virtntis,  et  purilas  sua'  simplicitatis, 
ct  pcrfcctio  esscntia'  cjns.  .Scd  honio  non 
potest  habcre  decorcm  iiisi  circnmdatiim, 
quasi  participando  ipsum  a  Deo  ut  sn[ie- 
radditum  sua3  essentia^.  Sccundo  laiigit 
diviiiamaltitudinem  cnmsubdit^  Et  iii  sit- 
blinic  eritjcro.  Attenditiir  antcni  divina 
sublimitas  non  loco,  qiiia  Dcus  loco  n(»ii 
comprehciiditur ;  sed  pcrfectione  el  vir- 
tntc  :  qnia  quidqnid  de  co  dicitnr,  con- 
venit  ei  in  summo.  Hujusmodi  aulcm 
sublimitas  esseutialiter  Deo  esse  conve- 
nit ;  unde  ad  eam  non  erigitur,  sed  in  ea 
iiiimobiliter  manet.  llomo  autem  sc*  nn- 
dum  snam  natnram  est  infima^  condi- 
tionis  ;  undc  ad  illam  snblimitatcm  divi- 
nam  pcrveuire  non  jiosset,  nisi  se  crige- 
ret  supra  se  sublevando  ;  ideo  signanler 
dicit  :  In  sublime  crigere.  Tertio  tangit 
cjus  gloriam  cnm  snbdit ;  Et  esto  t/loriosus. 
(iloria  quidcm  im[)ortat  notitiam  de  bo- 
nilatc  alicnjns  :  uiidc  Ambtosins  dicit, 
fjiiod  ((jiloria  cst  claia  cnmlaii(Tcn(»titia.» 
Donitas  autcm  Dei  infinita  est,  cnjns  iio- 
titia  perfecta  non  cst  nisi  apiid  Deum  ;  et 
ideo  gloria  in  solo  Deo  est,  inqnantum 
seipsum  cognoscit  ;  ad  qnam  gloriam 
bomo  pcrvcnire  noii  potest  iiisi  [lartici- 
j)an(lo  cognilioncm  divinam,  secnndiim 
illnd  llicr.  ix,  24  In  hoc  tjlorictitr  (jtti 
(jloriatur,  scire  ct  nosse  me  :  et  ideo  sig- 
iiantcr  dicit  :  Esto  tjloriosus.,  quia  homo 
essentialitcr  hauc  gloriam  nou  habet. 


CAPUT  XL 


211 


His  igitur  posilis,  qiiaR  pcrlinent  ad 
excellentiam  cHvinai  potcstalis  ct  natiira;, 
proccdit  ulteriiis  nd  commcmorandnm 
divinos  efrectus  in  rationalibns  creatiiris, 
et  (jnantum  ad  l)onos,  et  quantum  ad 
malos.  Sed  sciendum  cst,  quod  ctreclus 
quos  Deus  operatur  in  sublimatione  jus- 
torum,  magis  altribuuntur  misericordia^ ; 
edectus  autcm  quos  operatur  in  puni- 
tioncm  malorum,  propric  attribuuntur 
juslitia^;  el  ideo  quia  nuncdgitur  dc  jus- 
litia,  primo  l^revittr  tangit  cirectum  di- 
vina3  opcrationis  quantum  ad  bonos, 
cum  dicit  :  Etspeciosis  indvere  vestibus : 
omnes  enim  l)oni  lam  angeli  (juam  bo- 
mincs,  speciosi  sunt  cx  participaliono 
divinw  essentia^,  sapientia^  et  justitia'.  VA 
sicut  homo  ornatur  ex  specioso  vesti- 
mento  ;  ita  omnis  dccor  sancforum  an- 
gclorum  et  hominum,  rcdundat  in  orna- 
tum  Dei,  inquantum  ex  hoc  Dei  bonitas 
commendatur,  per  modum  quo  dicitur 
Isa.  XLix,  18  His  onDiilnis  velnt  orna- 
mcnto  vestieris.  Est  aulem  considcrau- 
dum,  quod  hoc  ad  miscricordiam  Dci 
p(utinct,  quod  sanctos  suos  facit  spccio- 
sos  :  sed  quod  eorum  decorc  ad  suam 
gloriam  utilui',  boc  ad  justitiam  pertinet, 
de  (jua  nunc  lotjuilur ;  ideo  nou  dicit 
speciosas  fac  vcstcs,  scd  speciosis  induerc; 
vestibus. 

Dcindc  didusius  prosequilur  edcctus 
diviua' justitia',  quos  cxcrcct  iu  nialos; 
ct  primo  hoc  se(juitin-'  qiuuitum  ad  ho- 
mincs.  Sciendum  est  autem  (juod  omuis 
malitia  hominum  a  sujtcrbia  iuiliuni  ba- 
bet,  secundum  ilbid  l''ccl.  x,  15:  Inititini 
(nnnis  percati  sapi^rliiii.  Intcr  cun*'ta 
cliiun  vilia  Dcus  uiaxinic  supcrbiam  dc- 
tcstatiir;  uudc  dicilur  .lac.  iv,  (1  (juod 
Ueiis  siiperlns  resistil.  VA  boc  idco  (jiiia 
supiubi  (jiiasi  Dco  rciicllaiil,  duin  ci  liu- 
inililer  siibdi  iioii  vohiiit ;  ct  cx  boc  in 
omnia  pcccata  inciduiil,  diviiii.s  juicrcp- 
tis  coutcmplis:  uiidc  cl  lcrrciii  principcs 
maxiinc  dclcslaiiliir  rcbcllc.s.  |''.|  idco  |)o- 
miiius  sjxH-ialilcr  coinmcinoral  clVccluin 
sua*  iiotcntia',  (|iicm  coiilia  siipcrbos 
cxercct.  Est  aiilcm  diijilcx  gcniis  siijicr- 
borum;  quidam  cniin  cx  bonis  (jiia'  lia- 
bent,    so  sui»cr  alios  ctlcrunt,  siciil    illc 


qiii  dicebat  Liic.  xviii,  H  :  Son  sum  si- 
ciit  cicteri  hominum;  et  hi  proprie  su- 
p(U'bi  dicuntiir,  nt  ipsum  nomen  sonat. 
Est  aiitcm  propria  supcrborum  po^na 
discordia  :  (juia  dum  (juilibct  alii  supc- 
resse  nititur,  et  subjici  rccusat,  ad  invi- 
cem  concordare  non  possunt ;  unde  dici- 
tur  Provcrb.  xiii,  10:  Inler  superbos 
semper  jurijia  sunt;  et  ad  hoc  designtin- 
dum  dicit :  Dispenje  snperbos  in  furore 
tiio:  (juasi  dicat:  Exercc  offlcium  Dei 
(juod  cst  dispcrgcre,  ut  in  unum  couvc- 
nire  non  possint.  Per  fiirorcm  autem 
Dei  intcUigitur  gravis  vindicta.  Aliud  au- 
tem  genus  superborum  est,  qui  sihi  ar- 
rogaiit  id  quod  siipra  ipsos  est;elhi 
propric  arrogantcs  ilicuntur:  unde  dici- 
tiir  Ilicr  :  xiii,  29,  30;  Arrofjnntiam  et 
altitudincm  rordis  ipsius  '  ejo  scio,  ait  *  f/ 
Dominus,  jactantiam  ejus;et  quod  non 
sit  justa  eum  virtus  ejus.  Ilorum  autem 
por-na  propria  est  dejectio:  cum  enim  vo 
luut  se  erigere  supra  possc,  consequcns 
est,  ut  pcr  iiifirmitalcm  -  corruant,  se- 
cundum  illud  Psal.  i.xxii,  18:  Dejecisti 
eos  diini  allecarentur :  undc  subdit:  Ihs- 
piciens  onmem  arrorjantini  Jiunniui,  idest 
dcjicias  cx  prospectu  liia'  providcntitB. 
(loinmuiiis  aiitcm  utroruimjue  jiriina  pce- 
iia  est  confusio  :  ijuia  ciiiu  non  possunt 
consecjiii  altiudiucm  (iiiain  jira^tcndcbaut, 
confunduutiir  ajqiaiciitc  dcfcctu  corum  ; 
iindc  siibdit:  licspicc  cunrtos  supvrbns, 
ct  cinifundrs  eos.  Consc^jucnter  autcni 
lionit  omnes  pccnas  eorum ;  iiiide  sujtra 
XXII,  dictiiin  csl :  Si  asccnderit  usi/uc  i^i 
rtflnni  siipcrbia  ejiis.,  (/iiasi  sleri/iiilinium 
iii  /inr  itrrdcliir.  Scciiiida  aiitcm  jncna  co- 
ruin  cst  corum  dc.structio,  (juaiu  dcsi- 
giiat  siibdcns:  Fj  contrrcs  un/iios  in  htco 
suo.  Siij)cibos  iin[iios  noininat,  (iiiia  sicut 
Ecdcs.  X,  1  i,  dicitiir.  Iniliunt  su/tcrbix 
lioininis  est  a/iostatare  u  Drit,  (|uod  rcpu- 
gnat  diviiio  cullui,  ijiii  pcrtiuot  ad  picta- 
lciu.  (".(Mivcnicns  aiitcm  iMcua  cst  siipcr- 
boriiiu,  (|iiod  coutcinnaiitur :  quod  ciiiui 
(-(Uilciiliir.  qiiadam  viob'iitia  fortioris 
(■(uporis  iii  minima.s  partos  resolvitur. 
.lustuiu  csl  aiitcni,  iit  supcrbi  (iiiise  inor- 
diiKilc  uiagiuts  cxi.stimant,  fortiori  vir- 
liilc,  scilicct  (li\iiia,  ad  niininuim   (l«;du- 


ut 


'  Al.  :  «  iiroseiniiUir.  » 


<  Al.  :  «   ul  prriculooo.  » 


312 


iN  jon 


caiilur.  SijKMiimltir  i'ti;iiii  iiddil.  ///  Incn 
suo,  uf  oslfinlatur,  ijikkI  id  iii  <iii"t  •on- 
(liluut,  ros  librrar»'  iiou  |iott'st :  iiuuiu- 
quotlqim  tuiini  iu  siio  lot-o  fousiTvaliir  : 
uude  nuiHituilo  ili\iliariiu),  vel  status 
diguitatis,  vi'l  si  i|uitl  aliiul  fjusmotli  t'st 
iu  iiuo  liouio  oouliilal,  locus  ojiis  diri  po- 
tesl :  quiluis  uou  olistauliliiis,  supiMlnis 
a  Deo  coultMitiir,  iit  tjuasi  iu  Itioo  suo  vi- 
doatur  eiuitritu.s.  Ttntia  paMia  est,  t|uod 
posltiuam  suiil  ad  uiiuiiuum  redacti,  tla- 
ritas  fama»  eorum  cessat :  jiisliim  ost 
euim  ut  qui  ,^loria'  [xtmpam  qiueitibaut, 
ab  lioiuiuiim  lueiuoriis  deleautiir,  sccuu- 
illud  Prov.  X,  7  :  Xoinc/i  impionmi  pittres- 
ce/;uude  sequitur,  Abscondes  cus  in pnl- 
verCy  idest  lacies  eos  obscuros  propter 
statum  vililatis  ad  qucm  deduceutur. 
Quod  aiitem  addit,  Siniu/,  potcst  ad  duo 
veferri :  videlicet  atl  hoc,  t]iioil  t)mues  su- 
perbi  talem  fiuem  siuuil  paliuutur;  et 
ad  lioc  t]uod  nou  successive  superbi  de- 
pereuut,  sed  simul,  idest  subito  dejiciuu- 
lur.  Quarla   autem  ptBua  eorum  est,  ut' 


iion  siduin   ii^si   ab  aliis  ut)U  cu^uoscau- 
liir,  sed  t'liam,  buuu  do  iiuibus  siiiierbie- 
riiut,  aguoscero  nou  siuautur  ;  umle  sub- 
ilit  :  /i/  fucies  eorutn,    per   (juas   scilicet 
virtiiftis  eorum  coguoscitiva;   signincau- 
fiir,  eo  qiiotl  visus'  homiuis  iii    facie  j^o- 
uWm:  dfnwrf/e   in  /oveuni  idest  iu    |)ro- 
fiiiidiim  iuferiii :  et  loquitur  de   damua- 
lioue  mortis  secuutki',  I)im'  similitudiucm 
mortis  prima*,  per  quam  homiues  iu  cor- 
poralem    pulverem     retliguiitur    iii    fo- 
vcam  dcmersi.  Ila^c  aiitem  Uomiuus  pne- 
miserat  qiiasi   propria    opera   sua.  Ejus 
autem  proprium  est,  ut  uou  cgoal   au.xi- 
lio  aliouo:  quod   liomiui  couveuire   uoii 
potest,  sicut  uec  potest   praedicfa  opera 
oxorcere;  uude  subdit :  Et  efjo  confitebor^ 
(juod  solvere  te  potest  dextera   tua;  quasi 
dicat:  Si   pra^dicta  opera    facere     potes 
quco  suut  Dei  solius,  potes   raliouabilitcr 
tibi  atlribuere,  quod   divino  auxilio  uou 
egeas  ad  salutom ;  sed  sicut  illud  uou  po- 
tes,  ita  uec  hoc;  uude  uou  debcs   de  tua 
justitia  gloriari. 


LECTIO    II 


Ecce  Behemnth  qupin  foci  fecmn,  femnn  quasi 
bos  couiedet.  Fortitudo  ejus  iu  huubis  ejus,  et  vir- 
tua  illius  ia  umbilico  veutris  ejus.  StriDgit  caudam 
siiaui  (iua.<i  cedruui  :  iiervi  tfsliculoruiu  ejus  per- 
j)lexi  sunl.  ()s?a  ejus  veiut  tistuiic  trris,  cartilaj^o 
illius  quasi  lamiuie  terrea'.  Ipse  est  i^riucii^ium  via- 
rum  Dei ;  qui  fecit  eum,  applicabit  gladium  ejus. 
Huic  moutes  herbas  feriiul,  omnes  besliie  agri 
hident  ibi.  Siib  uinbra  dormit  iu  secrcto  calami.  iu 
locis  humeutibus.  Prote!-'uiit  umbr;e  umliraui  ejus, 
circimidabuul  eum  salices  lorreutis.  Ecce  absorbe- 
bit  Ihivium,  ut  noii  mirabilur  :  et  habet  (iduciam, 
quod  iniliiat  Jordauis  iu  os  ejus.  lu  oculis  ejus 
quasi  homo  capiet  eum,  et  iusudibus  perforaliit 
nares  ejus. 

Supra  Dominus  uarraverat  edectus  vir- 
tutis  sua?,  (luos  iii  malis  homiiiibus  ope- 
rafur ;  nuiic  aiitem  accetlit  atl  describen- 
dum  malitiam  tliaboli.  Maiiifestum  cst 
autem  ex  priemissis,  quotl  apiid  Job  et 
amicos  ejus  eadem  erat  opiuio  de  ila'mo- 
uibus  quam  uunc  Ecclesia  catholica  te- 
uet,  ut  seiUcet  ex  augelica  diguifate  per 
peccatuni  corruerint :  uudc  supra  iv,  dic- 
lum  est:  Ecce  qui  se/viunt  ei,  non  sunt 


stabiles  ;  et  sicut  homo  per  peccatum  de- 
cidit  a  ratione  diguitatis,  et  coiitra  ratio-  , 
ncm  ageus  irrationabilibus  comparaliir, 
ita  etiam  diabolus  per  peccatum  aver- 
tens  se  a  supremis  et  iutelligibilibus  bo- 
nis,  dum  priiicipatum  super  iuferiora  et 
terrena  appetiit,  animaUbus  brutis  com- 
paratur,  iu  quorum  effigie  da^moncs  fre- 
qucuter  apparent  hominibus,  Deo  provi- 
tlente,  ut  tales  figurascorporum  siuantur 
assumcre,  per  quas  eorum  conditio  desi- 
guetur.  Est  autem  cousideraudiim,  quod 
sicut  angeli  iu  sua  dignitate  remaneufes, 
excelleiitiam  quamdam  habent  super  ho- 
miuuin  diguifatem,  undo  et  iu  fiilgeu- 
tiori  quadam  claritate  appareul  homiiii- 
bus:  ita  etiam  da'mones  excclleuliam 
quamdam  et  principafum  iu  malitia  su- 
pra  homines  habeut ;  et  ideo  sub  ligura 
quorumdam  excellcntium  ct  (]uasi  mons- 
truosorum  animalium  dcscribuntur.  lu- 
ItM-    omnia    autem     terrestria    animalia 


'  Al.  :  «  quod.  » 


*  Al.  :  «  virtus.  » 


exi'ellit  elophns  mat^nitiuliiH!  ot  virtnto; 
iiiter  animaliii  vcro  aqiiiitica  cxc(illit 
celiis:  et  ideo  Domiiiiis  dcscribit  dia- 
boliim  snb  figura  clcphanlis  ct  ccti, 
nt  hoc  nomcn  Bchcmoth,  qnod  sig- 
nificat  animal,  vclV-ratnr  ad  elephan- 
tem,  qni  inter  caUera  animalia  terrcs- 
tria,  qna^  commnniiis '  animalia  dicnn- 
tnr,  qncmdam  princi[);!lmn  l(!nct  proptcr 
magnitudincm  corporis ;  nom^m  anlcm 
Leviathan,  quod  sig-nificat  additamentnm 
cornm,  refcratnr  ac  ccte  grandia,  ijna' 
habent  magnitudinis  additamcntum  sn- 
pra  omne  animalinm  genus.  Possct  au- 
tem  forte  alicni  vidcri,  qnod  Dominus  ad 
litlcram  intcnderel  cxprimere  proprie- 
tates  elcphantis  et  cdi^  propter  magni- 
tudinem,  qua  ca^tera  animalia  superant : 
sed  (]uod  proprictatcs  horum  animalinm 
in  fignram  alterins  d(-scrihantnr,  mani- 
fcslnm  est  ex  hoc  qnod  proprietatihns 
posiiis  ad  figuram  pcrlincntibiis,  snbdi- 
tur  vcritas;  nam  [.'raMnissis  propriclali- 
bns   IJchcmoth,   idcst     elcphanlis,  qiiasi 


fAPUT  XL  213 

simrl  cnm  homine  terrena  animalia  sunt 


prodncta;  si  rclcialnr  ad  diabolnm,  de 
(jno  fignralilcr  sivc  mclaphorice  hipc  di- 
cnntnr,  non  vidctnr  simul  diabolus  fac- 
tus  cnm  homine  ;  nam  homo  factns  legi- 
tnr  die  sexto  ;  Satan  antcm  inter  Ange- 
los  factus  crsditnr  in  priiu-ii)io,  quo  crea- 
vil  Dcns  codnm  el  tfirram.  Scd  si  illa 
dicriim  cnnmcratio  non  dcsignat  lcmpo- 
ris  sncccssioncm,  scd  diversa  gcnera  re- 
rnm  prodnctarum,  secnndum  senten- 
tiam  Angnstini,  nuUa  rcpngnantia  inve- 
nitur;  si  antem  sccundum  aliorum  expo- 
sitioncm,  Angelornm  creatio  duratione 
praM-essit  hominis  prodnctioncm,  potest 
dupliciter  hoc  verbnm  intclligi:  nno 
modo,  nt  sit  sensus :  Quem  feci  tecum. 
idest  qncm  feci  sicut  et  te ;  et  hoc  dioit 
ad  cxcludcndnm  errorcm  cornm,  (^ni  con- 
sidcrantcs  maliliamdiaboli,  a*stimavcrnnt 
eum  non  esse  D(!i  boni  ci  catnram;  alio  mo- 
do,  nt  sit  scnsns,  Qiicm  frci  trrum, 
idcst  simililndincm  tccnm  habcntem 
qnantnm  ad  natnram    intcllcclualcm.  Et 


exponendo     v(!ritalem,  suhdit  :     Ipse  est     hnjns  cliam  simililndinis  aliqnod   vesli- 


principium  vianim  Dei.  Pra^missis  autem 
proprictatibiis  Lcviathan,  idcst  ccti, 
subdil,  Rex  suprr  omues  filios  supcrhi;v. 
Et  (jnasi  salis  convcnicnt(>r  in  hac  dispii- 
tatioiK!  Domiiii,  in  dcscriplioiu!  diaboli 
terminatur  dispnlalio  Joh,  (jua^  esl  de  ad- 


gium  in  clcphanlc  apparct  :  dicit  enim 
Arislotclcs  in  viii  dr  Ani//io/,  cap  ix, 
qnod  maximc  domcsticabilc  animaliiim 
silvcstrinm  est  c](q)has:  ad  miilla  cnim 
crndilnr  ct  intclligif,  qnoniam  (>tiam 
adorarc  rcges  doccnlur :  qnod   non   idco 


versitate  ipsins  :  qnia  etiam  snpra   com-      diritnr  (|uia  hahcat  inlelleclum,  S(m1  prop- 


mcmoialiir  Salaii  fiiisse  j)rincipiiim  ad- 
versilalis  ipsiiis  :  ct  hic  diim  amici  Job 
causam  adversilatis  ejiis  ad  ipsins  Jnb 
refcrrc  niliircntiir,  pnlanlcs  ipsnm  proj)- 
tcr  p(!ccala  sna  a  ])(;()  essc  [)nnilnm,  Do- 
miniis  poshjnam  Job  redargncral  dc 
inoidinala  loculionc,  qnasi  finalcm  dctcr- 
minationem  dispntalioni  adhibcns,  agil 
de  maHlia  Salan,  (lua'  rnil  [^iincij^iiim 
advcrsilalis  Job.  et  v.sl  priiicipimn  dam- 
nationis  hiimaiia',  sccnndiim  illnd  Sa|).  ii, 
2i- :  Incidiu  dud)i)U  introivit  nuirs  in  or- 
hrm  Irrrnrum.  riimo  orgo  inci[)icns  dcs- 
cribcro  Salan  siif)  fignia  nchcmolh,  assi- 
giial  convcnicnliam  (\jns  ad  homincm. 
dicvnlos :  Kcvr  liclicnu)th  ijurui  frci  tc 
cum  :  ol  si  (|ni(lcin  hoc  n^fcialiir  ad  lcin- 
pus  inchoalionis  iilriiisi|nc  (jiianlnm  ad 
ngiiram,  v^nitas  a|)|)arct :  nain  scxln  dic 


lcr  bonitalcm  natnralis  a^stimativa». 

Dcscri[)la  igitiir  convcnicnlia  noho- 
molh  cnm  homiiio,  dcscribit  [)roprictatos 
i|)siiis.  VA  nl  iioc  [)rim()  ad  tlgnram  ro- 
fciamiis,  Iria  vidciiir  circa  ilcliemolh 
dcscribcro.  IMiino  (|iiidcm  cibiim  ipsiiis 
ciim  (iicil  :  Fcnum  ijuusi  hns  comvdct :  m\ 
lillciaiii  cniin  iioii  cst  aniinal  c(nn(>doiis 
carn(!S  sod  hcrbas.  cl  aiia  liiijusmodi  ad 
inodiim  l)o\is.  V.\  qiiia  lioiba'  nasrnntnr 
in  lcir.i.  [)»'!■  Iioc  signalnr  (|iiod  Salaii 
[)asciliir,  idosl  doloclaliir  in  toir«Mioruni 
doininio;  undool  jacfanlor  do.sodiril  Lnc 
IV.  ()  :  Mihi  triiditii  siint  rcijna  nrhis  frrr;r, 
rt  cui  '  vn/ucrn,  do  i/hr  Socnndo  do.scrihit 
coilnin  cjiis  :  iiiciboonim.  ot  coiln  pra»- 
cipiic  dclcclalioiics  animalinni  ctMisi-*- 
tnul.  Dcscribil  aiilcm  coitnin  clc|diaiili9 
[iriino  ([nidom    (|naiitun)  ad    principiiim 


t«/o 


'  Al.  :  "  romittmiil(5r.  » 


*  Al.  :  '  ))ro|>riflnt«'ji  lionim  nniiiinliiim.  • 


214 


IN  .ln|{ 


liltiiliiiis,  ('\  i|ua  aiiiinalia  (oinindViMitiii- 
ad  iMiilmn,  <Miin  tliiil  :  l-nrtili«h>  cjtts  in 
luuihis  ejus\  iiaiii  cx  liiinbis  sivi^  ex  roiii- 
bns  scnnMi  ail  nuMnlira  ^^--iMiilalia  dtMMva- 
tnr.  SfiMiiido  (li'S(Mil>it  lit^iirain  coitiis: 
nani  si(iit  l'liilos(»|)liiis  dicil  iii  v,  Anint., 
cap.  II :  l'atiliir  coilnin  IVmella  olephan- 
tis  coiuMdiMis.  cl  mascnlns  asciMidil  :  ct 
hoc  sif,Miillcat  shIkIimis:  Et  virtus  illius  in 
unihilico  rcntris  fjus,  scilioct  iinia  nmhi- 
liciim  siij)(Mponil  in  coilii  dorso  fcmclla', 
ct  oporlcl  (iiiod  sit  in  nmbilico  magna 
virlns  nc  IVaii^atnr  proplcr  coUisioiicm 
corpornm  tam  magnorum.  Animalia  an- 
tem  in  (luibus  talis  figura  coilus  uoii  iii- 
vcuitur,  dumcocuiit,  caudam  iiiter  libias 
posleriorcs  slriiiKnnt ;  uudc  siilidit :  Strin- 
git  caudnm  su(nn  cjuasi  ccdruni,  (\\\oA  di^ 
cilur  proptcr  maguitudincm  cjiis.  Tcrtio 
dcscribit  orgaua  coitui  deservieutia, 
cnm  subdit :  Nervi  testiculorum  ejus  pcr- 
pleii  sunt,  idest  revolutioucs  (|uasdam 
liabcnt,  nt  Philosoplius  describit  iii  iii 
Animalium,  de  testiculis  aiiimalinm 
gressibilium  et  geucrauMuin.  Ihcc  autcm 
ad  diabohim  litteralitcr  refcrri  nou  pos- 
suut,  quasi  ipsi  ad  modnm  animalium 
corporaliter  coeant,  quasi  ipso  coitu  de- 
lectali  :  et  si  enim,  ut  Augnsliuus  dicit 
iu  XV  De  civit.  Dei,  nQiiidam  inciibi  swpe 
dicuntur  extitissc  mulicribus  improbis, 
et  carum  apiietiissc  ac  peregisse  concu- 
bitiim  ;  »  nou  tamcnhoc  aguntqnasi  coitu 
delectati ;  sed  dclectautur  in  hoc  qnod 
omnes  homiues  ad  peccala  talia  indu- 
cunt,  ad  qua>  maximc  suiit  proui  :  uiide 
Augustiiius  dicit  iu  ii  Docirit.Dci :  ((Quis 
nou  intclligal,  quantnra  mollantur  mali- 
gni  spiritus  cxcmplo  suo  auclorilatcm 
pra'bere  sceleribus?  »  et  propter  hoc,  ut 
ipse  in  eodcm  libro  alibi  dicit,  «  IIujus- 
modi  spirilus  hixuriai  obscccuitatibus  dc- 
leclantur  ;  »  (puc,  quidem  eorum  deleclatio 
mctaphorice  in  verbis  pi;pmissis  cxpri- 
mitiir,  (|uo(l  proptcr  coiicupisc(Miliam  car- 
nis,  sccuudnm  hoc  viliiim  maxiinc  pos- 
sunt  homincs  supcrare  ;  ideo  dicit :  Forti- 
tudo  ejus  inlunihis  ejus,  iit  hoc  rcfcralur 
ad  viros,  ct  virtus  illius  in  umhiUco  ven- 
tris  ejus,  nt  hoc  referatur  ad  mulicrcs. 
Strinf/it  caudani  suam,  sicuf  ccdrum  : 
qnia  quos  iii  hoc  pcccatum  dcjicit,  dulce- 
diue    voluptiitis    rmalitcr  ligatos  tenet : 


\,>,'i'i  Ipsticulnrum  rjus  pvrplrji  sunt ; 
(]iiia  si  ali(iuis  iu  hoc  vitium  dcjcclus 
ovad(M'e  nililiir,  div(M\sis  occjisiouibiis  itc- 
rato  irrclitiir.  Tcrlio  dcsiMibit  moliiin 
clc[)liaiitis  :  (l(^  (juibus  ■licitur,  ijiiod  ha- 
bciil  iiillcxibilcs  pcdcs,  tibias  cl  cnira 
pro[)l(M'  poiidus  corporis  suslendaiidum ; 
et  liabcnt  ossa  solida  siu')  junctiiris  ;  et 
ad  lioc  dcsigiiaudiim  dicit  :  (Jssa  <Jus  re- 
lut  /isfulii'  leris,  quia  flccti  noii  possunt, 
siciit  iicc  fistuKc  OMMS  ct  hoc  rcfcrtur  ad 
cxtcriora  orgaua  motus,  quui  sunt  tibia'; 
ct  crtira ;  iutcriora  autcm  organa  motus 
suiit  cartilagincs  qua'dam  et  nervi,  quas 
eliam  in  elcpliautibus  nou  facile  fleclun- 
tur:  ct  qnantum  ad  hoc  snbdil :  Carti- 
latjo  illius  (juasi  laminse  fcrreai,  (juai  scili- 
cct  incurvari  et  exteudi  uou  possunt : 
ct  pcr  hoc  significatur  obstiualio  diaboli, 
qui  a  proposito  suai  malitia^  retrahi  non 
potcst,  ct  crudclilas  cjiis  pcr  quam  ab 
exteriori  hominum  nocumento  uon  ces- 
sat.  lla^c  autem  quai  figuraliter  dicta 
suut,  cxpoiiit  Domiuus  subdens:  Ipse, 
scilicet  Satan,  de  quo  praMlicta  metapho- 
ricc  dicta  sunt,  cst  principium  viarum 
Dei,  idcst  operum  ejus :  ct  si  quidem 
hoc  referatur  ad  opera  creatiouis,  hoc  ea 
ratione  dicitur,  quia  Satau  intcr  primas 
crcatiiras  est  couditus ;  vcl  ctiam,  qnia 
sccuudum  qnosdam  fuit  excelleutior  in- 
ter  caMcras  creaturas.  Sed  coiivciiientius 
proposito  videtur,  ut  por  vias  Dei  intcHi- 
gamus  opera  provideutia;  ejus.  Considc- 
raiidum  est  autem,  quod  Dco  unum  so- 
lum  proprium  est  opus  suaj  bonitati  cou- 
veiiicns,  scilicct  bcucfacere  et  miscreri, 
quod  autem  puuiat  et  adversitates  iudu- 
cat,  hoc  contiugit  proptcr  malitiam  crca- 
tur*  rationalis  ;  quae  primo  est  in  diaholo 
iuventa,  et  per  ejus  suggestiouem  est  ad 
homiues  derivata  ;  et  ideo  signautcr  di- 
cit,  quod  ipsc  principium  viarum  Dei  est, 
idcsl  quod  Deus  diversis  viis  utatiir,  sci- 
licct  bcnefaciendo  ct  imnicudo:  ct  nc  cre- 
daliir  sic  esse  priucipium  viaruin  Dci 
quod  pcr  sc  ipsum  sit  potcns  ad  noceu- 
diim,  hocexcludit  suhdcus  Qui  fecit  cum, 
scilicct  Dcus,  (jladium  ejus  applicahit, 
idcsl  noxiam  op(Malioncm  ipsiiis.  Voliin- 
tas  aulcm  noccudi  incst  diabolo  a  scipso, 
proptiM"  quod  dicilur,  Gladius  cjus,  ;  scd 
eirectus  nocendi  non  habet  uisi  exvolun- 


CAPUT  XL 


215 


tato  vel  permissionc    (Hvina.  Et  quia  di-  quferit,  etiam    multum    de    aqna  potat ; 

xerat,  quod  fcnum  sicnt  bos  comedet,  os-  unde  Aristotelesdicitin  viii  r/»?. !/*/>/?.,  cap. 

tendit  unde  feimmaccipiat  ad  edendum  ;  ix,  (juod  jam  (]nidam  elephas  Ijibit  aquae 

unde  subdit  :  Hidc  imutes  herhas  feninl:  m';tretas     macedouicas      quatuordecim, 

per  quod    intelligitur,  (luod    sublimes  in  pro  scm^d,  el  ifcrum    alia   octo.  Kt    ideo 

hoc  sacculo  et    snperbi    aderunt  diabolo  ad    describcndnin     ma^'-iiitii(liiiem    potus 

sucfi  delcctationis    seu   refectionis    mate-  ejus  subdit  :  Eccc  ahsorhehit  /luvium,  et 

riam  :  et  quomodo  boc  sit,  ostendit  sub-  tion  mirabitur  :  (piia    scilicet    consuevit 

dcns  :  Omnes  hestiae  agriihi  Imlent.  Sicut  multnm  bibere,  et  posKjuam  mnltum  bi- 

enim  ad  litteram   in   montibus    silvesfria  bit,  expectat  alium  multnm  potum  ;  unde 


animalia  cong-regantiir  ad  sccuritatem  et 
otium  ;  ita  siib  (juadain  siiblimium  viro- 
rum'  prolectione  bomincs  bestialiter  sai- 
vientes  securi  rcquicscunt  :  quod  signa- 


subdit  :Hahet  fiduciam  quod  /luvius  Jor- 
danis  influat  in  os  ejus^  (jui  scilicet  (In- 
vins  notus  est  in  terra  illa,  ubi  iia.'C  dice- 
baiitur.  At  lia^c   quidem   hypcrbolice    di- 


tur  Dan.  iv,  ubi  dicitur  quod  subtiis  arbo-      cuntur,    secundum   (|uod   referunlur    ad 
rem,  per  quam  signincatnr  rcgia  dignitas      elcpliantem  ;  sccundum  autem    quod  re- 


habitabanl  animalia  et  bestia'.  Deiiide 
describit  mansioncm  ipsius.  IJbi  consi- 
dcranduin  est,  quod  sicut  Aristoteles 
dicil  iit  n  Animalinm,  c.  v,  elephantes  ni 
solitudinibus    manent  :  et  maxime    (juia 


fcruntur  ad  diabolum,  in  cujus  figura 
ha^c  dicuntiir,  signidcatnr  cjiis  pra'sunip- 
tio,  (jua  se  conlidit  de  facili  sibi  inoor- 
porare  jtcr  i-onscnsnm  omiies  homines 
iiistabilcs,  etiam  si   habeant  aliqnam  Dei 


circa  fluvios    solent  esse    arundincta    et      cognitionem  :  ad  quod  signilicandum  in- 


salices,  et  loca  umbrosa ;  ideo  ad  desig- 
naiidum  elephanfis  mansionem  dicit  : 
Suh  umhra  dormit  in  secreto  cahimi  in 
locis  humentihus.  Ef  quia  hoc  aiiimal  iion 
qualemcumquc  umliram  liabitat,  sed  con- 
densam,  subdit  :  Protorjunt  imihrx  um- 
bram  ejus,  ut  scilicet  infcrior  nmbra  per 
superiorem  umbram  ab  a-stu  defen- 
datiir.  Et  causam  facicntem  nmbrain  de- 
sigiiat  siibd(!iis  :  Circunulant  eum  salices 
torrenlis  :  nam  salices  densiorcni  iiinbram 
faciiinf  ct  frigidiorem  quam  aruiidiu(!s. 
Inhabifat  autcm  ad  lilfcram  lioc  aiiimal 
umbrosa  loca,  qiiia  est  animal  incl.in- 
cholicum  et  sicca?  complexionis,  et  liabi- 
taf  in  l(;rriscalidis  :  iin(l(!  coiitra  calorcm 
ct  siccitatcin  a'sfus  (|iia'rit  rrfrigcriiiin 
humiditalis  cL  uinbra'.  Per  (juod  dcsigna- 
tur,  qiiod  gladius  diaboli  iion  soluiu  (!f- 
feclum  babct  iii  moutibiis,  sciliccl  iii  su- 
perbis,  (|ni  ci  cf  i[isi  bcrbas  f(U"unf,  cl 
bestias  agri  Iiidenfes  siisliiiciit  ;  sedcfiam 
in  hoiuiiiibns,  (|ui  iii  (dio  i|iiasi  iii  iiinbra 
viviint,  ([iiain  ipsi  iniilti[di(-i  sliidio  con 
tiuuart!  [irocuraiil,  iil  sic  uiiibra'  [indc 
gaiit  iimbras,  cl  (|ni  iii  (bdiciis  (jiiasi  iii 
locis  biiiiKMilibiis  iiiilriiiiiliir.  ridiild 
caindem  aiifcin  caiisam,  [inqitcr  i[uam 
hoc  aniinal    liiimentia    cl    iiinbrosa    loca 


ducilur  spccialifcr  de  Jordane,  qui  est  flu- 
vius  in  ferra,  in  qua  vera  Dci  cognifio 
habebafnr  :  in  liis  cnim  fribns  geucribus 
hominum  maximc  diabolus  liabct  erfec- 
tum  :  scilicct  in  superbis,  volnpfuosis,  et 
instahilibus,  sivc  curis  sa»culi  dedifis,  qui 
possnnt  pcr  fluviiim  dcsignari.  Aliqul 
tamen  suiit  ([ui  a  diabolo  non  snperafi 
siinf,  sed  potius  coiitra  ipsum  vicforiain 
oblineiif  :  (|uod  ([iiidcin  [ninci^talifcr con- 
vcnit  Idiristo,  dc  (pio  dicitur  .\poc.  v,  5  : 
Ecce  ricit  leo  de  trihu  Juda  :  conscqucn- 
fcr  aiilcni  couvcnif  aliis  pcr  gratiain 
Chrisfi,  seounduin  illiid  1  ad  cor  xv.  57 
Deo  au/cm  t/ratias,  c/ui  dedit  nohis  vic- 
t<n-iani  jier  Dnminum  nosfru/n  Jrsuni 
Christuni.  Kt  haiic  ([iiidem  vicforiam 
describil  DiMiiinns  siib  siinilifndinc  vciia- 
tionisele[)banfis,  dicciis  :  In  nrulis  ejus 
f/uasi  hanu)  cajnet  citni,  sciliccl  vciiator  : 
[icr  (|iiciii  (Ihrisfus  ct  siii  signillcautnr. 
Ilicjiijr  ciiim  essc  uiiiis  modiis  vcnafioiiis 
cl.'[diaiilis,  ([iiia  llt  fovca  sublcrranca  in 
via  clt'[ilianlis,  iii  ([iiaiii  iiicidit  ignoiaii- 
tcr,  ad  (|iiam  vcniciis  iiiiiis  vciintor  piT- 
ciilil  cl  [iiiii^il  i|>siiiii  ;  altcr  aiilcmvcim- 
Idi  xcnicns  [icniitif  jiriiuiiin  vciinl(»rcin, 
cfainovcl  fiiin  nc  [icnMifial  i|»Niiin  clo- 
|di.iiilt  III,  cl  tl.il    ci  citincthMC  honlenm  : 


'  Al.  :  »  vitionim.  » 


216 


I.N  JOR 


quod  cuin  tcr  vol  quutor  focorit,  diligit 
80  libiraiitcin,  ot  «lciiiccps  ci  obcdiciis 
miiiisiicscil,  ot  sic  caiiiuiiliir  itcr  (ihiiin  ci 
oblaliim,  siciit  piscos  liaino.  Kst  aiitom 
aliiis  mixliis  vciiationis  olc[)liaiil(im,  ul 
Aristololcs  dicit  iii  viii  dc  Auintnlibiis, 
uhi  dicit,  i]uod  veualoros  domosticos  olo- 
pliaiitcso(iiiilaiit,ot  [)crs(MiMUiiliiroloplian- 
tos  silvcstros,  ct  piiiigiint  cos  cuin  qiii- 
biisdain  iiislriimoiilis  :  et  ad  lioc  potost 
pcrliuero  quod  subdit  :  Et  insudibus per- 


fnrabit  iKires  ejns,  iii  (|uibiis  sciliccl  lia- 
bcnt  cariioin  magis  sciisibilcm,  cl  idco 
inaf;is  ibi  piiii^^iintur  a  vciialoiibiis.  1'or 
Iioc  aiil»!in  mystico  dosi^Mialur  (jiiod  Cliris- 
liis  diaboliiin  siqxMavil,  ostondcns  ci  na- 
turam  infirinain,  ut  sic  (luasi  bamo  ab 
eo  capcrotur  :  ct  poslmodum  virtiilom 
suain  iii  eum  o.\crcuit,  sccuiidiiiii  illiid 
(lol»»ss.  II,  in  :  Ej/jo/iff/fs  jirincipdtns  et 
potestnlcs,  tratlujcit  anifidcnter. 


LECTIO  III 


An  exlrahere  poteris  Leviathan  hamo,  et  fune 
hfjabis  liDfinani  »'jii:<?  Nuniipiid  pones  circnhun  in 
uarihns  ejus,  aiit  anuilla  ittTlorahis  ina.xillaui  ejus? 
Ninhquid  nHiltiplicahil  ad  te  preces,  nut  lo(iuetur 
tihi  niollia?  Nunuiuid  feriet  tecuni  imelum,  et  ac- 
eipieri  eum  servuin  seini)itcruum?  Niumiuid  ilhides 
ei  (luasi  avi,  aul  iigaliis  eiun  ancillis  tuis?  Conci- 
dent  eum  amici,  divideut  illuin  negolialorcs  ? 
Numquid  implehis  sageuas  ejus,  et  gurgustiuin 
pifcium  capile  illius?  poues  super  euin  mannin 
luam  momento  helii,  uec  ultra  addas  loqui.  Ecce 
spes  ejus  frustrahilur  eum,  et  videntihus  cuuctis 
praecipitabitur. 


Postquam  Dominus  descripsit  proprie- 
tates  diaboli  iii  simililudine  elepliantis, 
qui  est  maximum  aiiimalium  terres- 
trium,  describit  ipsum  sub  similitudino 
Leviathan,  idest  ceti,  quod  est  maximum 
aiiiinalium  marinonim,  et  sicut  Plinius 
dicit,ost  magnilndiiiis  quatuor  jugeriim  : 
et  Isidorus  dicit,  quod  liabet  corpora 
jequalia  monlibns  :  ad  quod  rofortur  no- 
men  Leviathaii,  quod  interpretatur  addi- 
tamentum  eornm  :  ot  ut  Isidoriis  dicit, 
hoc  aiiimal  dicitur  balena  a  Ba?,ctv  quod 
est  emittere,  quia  allius  cioteris  animali- 
bus  emitlit  ai^uas  :  ot  potest  dici,  quod 
sicut  diaboliis  comparatur  elephanli,  qiii 
vivit  in  terris  propler  eflectus  manifeslos, 
quos  operatur  in  terrenis  et  corporalihus 
creaturis,  ita  comparatur  ccto,  vel  bale- 
nai  iu  flnctibns  maris  degenti,  pioplor 
efrectus  quos  oporatnr  in  fluctualione  in- 
tcrionim  inolnnm.  Kt  (|iiia  snpra  viclo- 
riam  hominis  contra  diaboluin  expresso- 
rat  sub  flgura  venationis  elephantis,  ne 
credatur  qiiod  homo  sua  virlnto  po.ssit 
diabolum  suporare,  hoc  iucipit  excludere 
siih   tigura   animaiis    Leviathan.  De   quo 


primo  ostcndit  quod  non  potest  superari 
per  modiim  quo  capiuntur  pisces ;  unde 
dicit  :  An  extrahere  poteris.^  scilicet  de 
aquis,  Leviatlian  hanio  ?  quod  fieri  non 
potest  duplici  ratione  :  primo  qiiidom, 
qiiia  tanfa'  est  raagniliidinis,  quod  iinllu 
hominis  virtute  aut  instrnmcnto  sursum 
elevari  possit ;  et  ad  hoc  significandnm 
dixit  :  An  extraherc  poteris.  Secundo, 
quia  tantae  est  fortitudinis,  quod  hamo 
rctineri  non  possit ;  et  ad  hoc  signincan- 
dum  subdit  :  Et  fiine  lignbis  liiKjumn 
ejus  ?  pisces  enim  iiui  capiuntur  hamo, 
per  funem  cui  hamus  appenditur,  reti- 
neiitur  ;  per  quod  significatur,  qnod  nul- 
lus  homo  potest  diabolum  neque  a  mali- 
tia  sua  extrahere,  neque  etiam  eum  li- 
gare,  ut  in  sua  malitia  non  procedat. 
Secundo  ostendit,  quod  non  potest  siipe- 
rari  ab  homiue  per  modiim  quo  qua^dam 
animalia  terrestria  magna  superantur  : 
retinetur  eniin  bubalus  ab  homine  per 
annnlum  ferreum  qui  naribus  ejus  impo- 
nitur,  per  quem  liomo  ducit  ipsum  quo 
vult ;  et  ad  hoc  excludondum  snbdit  : 
\umquid  jjones  circn/um  in  naribuscjus? 
subjicit  sibi  etiam  equum,  aut  asinum, 
vol  camelum  imponendo  fraenum  vel  ca- 
mum  iu  ore  ejus;  et  ad  hoc  excluden- 
duin  subdit  :  Aut  armi//a  perforabis 
ma.ri//am  ejus?  Pra^dictorum  onim  ani- 
malium  (|uasi  porforaiitur  maxilla',  ar- 
7ni//a^  idest  ferro,  (luod  ponitur  iii  orc 
ipsorum.  Sicut  autem  circulo  naribus 
imposito  ducilnr  hubalus,  ita  etiam  fra^no 
vel  camo  maxillis  equi  imposito  regitur 
grcssus  oqui,  ut  hominem  convenienter 


CAIMIT  \L 


217 


ferat.  Per  lioc,  crgo  datur  iiilolligi,  f|iio(l 

nulliis  potest  (liat)olum  (Jucerc  (|uo  vult, 

nec  cum   dirigere,  ul  suae  voliintati  de- 

serviat.  Tertio  ostendit,  qiiod  Leviatiiau 

snperari    nou    potest    pcr    modiim    quo 

homo   subjicitur  liomini  :    quod  quidem 

fit  dtipliciter  ;  uno  modo  per  simplex  ver- 

bum  :  puta  cum  aliquis  iu   lantiim  alteri 

humiliatur,  quod  eum  rogat  :  et  lioc  tan- 

git,  cum  dicit.  Numquid  7milti])licabit  acl 

te  preces?  vel  etiam  cum  addil   blandi- 

tiarum  verba  :  et  ad  hoc  pertinet  quod 

subdit  :    Aut  loquetur  tibi  mollia^    idest 

blanda  verba  ad  te  placandiim,  secundiim 

illud  Prov.  XV,  1  :  Respomio  mollis  fraii- 

git   iram  :  Alio    modo  accedente  ali^iua 

obligatione,  quffi  fit  vel  per  aHquod  par- 

ticiilare  pactum  :  ad  quod  pertinet  quod 

dicit  :    Numquid  feriet  tecum  pactum  ? 

vel  per  servitutem  perpetuam  :  ad   quod 

pertinet    (juod     dicit,    Kt    accipies    eum 

servum    sempiternum.    Et     ista    quatiujr 

quandoque  per  ordiuem  se  habent  :  nam 

quandoque  aliquis  primo  quidcm  propter 

timorem  preces  porrigit  victori ;  sccundo 

blaiiditur  ;  tertio  ad  pactum   suscipitur  ; 

quarto   per    pactum    servifuti    perpetu.T 

subjiigatiir.  Per  quae  omnia  datiir  intcl- 

Hgi,  (jiiod  diabohis  non  timet  homiu(;m, 

ut  ei  quasi  superiori  aut   fortiori  prociis 

ex  timore,  aut  blaudilias  aut  pactiim  aiit 

servitutem  exhibeat ;  et  si  hujusmodi  si- 

lonter  facit,  facit  ad  liominum  deccptio- 

nes,    ut   potius  oos  sil)i  suhjiciaf,    (iiiam 

ois   sul)jiciatiir.    (Jninto    ostondil,     (jiiod 

non  polcst  suporari,  (juomodo  ai)  hoiniiu^ 

superantur.    Circa    (juod   considiuanduin 

ost,  quod  avos  primo  (juidom  ahijna  do- 

coptiono  capiunlur  j)or  rofia,  V(!l  por  vis- 

cum,  vel  pcr  alifjiiid  hiijiismodi  ;  ol  hoc 

excliidons  subdit,  Niimqidd  illiidfs  ci  si- 

cii/  (iribii-^,  ul    scillcot  docipifudo    ipsiim 

in    tiiani    rodigas    j)ofostatoui.    Socmido 

postquain  jam  caiifa^  fiiorinf,  hgaiifur  lu; 

avolaro  possinf,  ct   oxhibonfiir   j)Uoiis  ot 

anciUis    ad    hi(him  :    of    lioc    signilicaliir 

cum  subdit,  Aiil  lii/abis  nnn  anrillis  liiis. 

P(T  (|Uod  daliii-  inloliigi,  (|ii()d  Iiouk»  ikmi 

pot(;sf  siia  iiKliislria  docipiiMKli)  (iialioliiiu 

siip(U'arc,  noc  (Miin  aliis  dccipiiMidiim  ox- 

poncr«\ 

Sic    igilur    ostonso,   (|uo(l   rion    potost 
sul^jici  por  inodiini  (juoalia  animalia  siib- 


jiciiintur,  ostendit  consoquentor  (juod 
homo  noii  potost  iiti  oo,  otiam  si  subji. 
corotiir  por  modiim  (juo  ufitur  aliis  ani- 
malibus  magiiis,  quando  siint  in  potesta- 
tcm  hominis  redacta.  Kt  primo  hoc  osten- 
ditassuinonsmodiim  ijuo  hominesutuntur 
animalibiis  toircsfribiiscai)lis,  piita  sorvis 
et  apris,  ot  aliis  hiijusmodi.  Ouoriim 
carncs  dividuntur  dnplicitor  :  uno  modo 
gralis  distribuoiido  aiuicis  :  et  hoc  oxclu- 
dit  subdens  :  Concident  eum  amici?  et 
hoc  interrogative  legatur.  Alio  modo, 
vendondo  divcrsis  ;  et  quanfum  ad  hoc 
subdit,  Diridentillum  Uff/otatiores  ?  quasi 
dicat  :  Non  :  tanta  est  oiiim  hiijiis  ani- 
m;ilis  magnitudo,  (jiiod  si  quandoijiie 
capiatur,  toli  rQj^i.oni  sufncial  ;  unde  nec 
j)articulariter  dividifiir  inter  amicos,  nec 
viMidifiir  in  macollo  ad  moduin  aliorura 
animaliuin.  Pcr  ijuod  dcsignatiir  quod 
liomo  non  potest  auxilinm  (la'monis  vol 
alf(M'i  giafis  coinmiiiiicaro,  vol  efiam 
V(Mi(loro.  Se(Mindo  ostoudif,  qiiod  iiou  po- 
tost  homo  uti  Loviathau  ad  modum  «jiio 
utitiir  piscibus  caplis,  (juorum  majoribus 
piscatores  implonf  maximas  sagenas  :  et 
(juantum  ad  hoc  dicit,  Niimqiiid  imjdehis 
saijenas  jielle  ejiis.  Kt  forf^»  signanfor  di- 
cit  pollo,  ad  expriinoiKliim  modiim  quo 
maxiini  coti  ciipiiinfiir,  (jui  longissimis 
(  uhuis,  (jiios  halxMit  (jiiando  dormiiint, 
iii  rnpibiis  p(Mi(lont  ad  saxa,  iit  (ji«j.U]M'  '- 
ol  liiiic  piscafor  aj)pr()j)iiK|uaiis,  (juantiim 
j)ofosf  do  poiU^  solvit  a  laido  justa  caii- 
daiu,  osl  «Miim  animal  valdo  j)ingiio  : 
j)r()pl(M'  j)iuguo(liii(Mn  lahMn  incisuram 
noii  soiilit  :  ot  sic  immisis  fimibus  quos 
ligal  ad  sa\a  vol  arboios,  oxcitat  cotum 
lapidibiis  fiinda'  ;  (|ni  volons  rcoodoro, 
polloni  (runillil.  Minoribiis  aiitiMn  |)isci- 
biis  iiuploiif  (|iia>daiu  alia  miiK^ra  instru- 
miMila  :  ot  qiianfiim  ad  hoc  siibdil,  Et 
tjiirqiistiiim  pisriiim  nipitr  illius  :  dicitnr 
oiiim  giirgustiiim  ijiioddaiu  iiistrumoD- 
liini.  ilo  \iiniiiil)us  racliim.  i|Uod  jiiscato- 
rcs  in  gnrgitc  ponniit  ad  cajiiondiim  pis- 
c«>s.  Ksl  aiiloiii  l.inla  luagnitudocoli,  qiiod 
noc  lotiis,  iioc  cliain  iiiia  i^ars  «»jus.  jmta 
capnl.  j)<>t<'st  in  gui'giisli«i  ijuantiimcum- 
(|ni'  mauMio  conlinori  :  HKMUn^onim  ha- 
bor<'  fnin  inagniiin  <-aput,  qiiod  ah  ipno 
(|iiadragintn  lng«'n.T  i^anguinis  ofnuant  : 
('!  Ik'c    ponifur   ad   llpuralilor  oAtondAii 


218 


IN   ,I(H{ 


diim,  (iiittd  (lialioliis  virlulc  iMimaiia  iii- 
cliKli  iioti  polcsf,  siciit  (|ni(!.aiii  niijiomaii- 
tici  se  (Mim  |»oss(>  inclndcr^!  opinanliif  ; 
scd  hoc  t(»lnm  provcnit  cx  cjns  astnlia, 
qiia  nlilnr  ad  liomincs  dccipicndos.  Kt  si 
qiiis  rcclc  considcrcl,  oinnia  pra-missa 
pcrlincrc  vidciilnr  ad  pra'snmplioncm 
ni^M-omaiilicornm  coiirnlandam,  (jiii  ni- 
tnnliir  cnm  da-monibiis  pactiim  iiiirc,  aiil 
ctiam  sil)i  sultjiccre,  vel  (piaiitcirnmijne 
conslrinji^crc.  Oslcnso  crgo,  (|nod  liomo 
niillo  modo  sua  virlnle  dialiolum  suiic- 
rarc  potest,  (inasi  ex  omnibus  pra-missis 
condudit  snbdens,  Pone  innnuni  tiiamsu- 
per  rnni,  subaudi,  si  potes ;  ([uasi  dieat  : 
Nullo  modo  potes  tua  virtiite  mannm 
tnam  pouerc  supcr  eum,  ut  eiim  tibi  sub- 
jicias.  Sed  (juamvis  non  possit  ab  homine 
supcrari,  superalnr  tamen  divina  virlu- 
te  ;  unde  subdit,  Monicnto  be//i,  (juo  sci- 
licet  coutra  eum  pugno,  ncc  u/tra  addas 


liitliii^  scilicct  conlra  mc,  diim  scilicet  vi- 
dcs  cum  mca  virtiite  siificrari  :  (jiKnn  Ina 
virliilc  snpcrarc  non  potes.  Kt  de  supcra- 
lioiK!  (jna  sii|)cratnr  a  Dco  snlidilnr,  Ecce 
s/jfs  vjiis  frustrn/iitiir  cum  :  (piod  (juidom 
si  rcfcralnr  ad  celiim,  maiiircstum  est  : 
diim  enim  cclus  perse(jiiitur  pisces,  spe- 
rans  eorum  capliiram,  impin|<it  ud  ali- 
(jiiod  lillns,  iinde  jirojihjr  parvitatem 
aijua;  se  ernerc  iion  polesl,  Iriistratur  spe 
sna,  i|nam  bai)ebat  de  piscium  captnra  : 
el  sic  snj)cr  a(iuam  apj)arens  priecii^itatnr 
in  moilcm  :  (U  lioc  est  (jnod  snbdilnr  : 
Et  videntidus  cunctis  prxcijjita/jitur,  (juia 
undi(jne  iiomines  enm  videnles  concur- 
runt  ad  (Mim  occidendum.  Per  cjuod  sig- 
nilicalur,  (juod  spes  diaboli,  qnam  liabel 
de  sui)versione  saiictorum,  frustrabilnr  : 
et  ipsc  cum  omnilnis  snis  sequacibus, 
sanctis  videntibus,  in  diejudicii  praicipi- 
tabilur  in  inferuum. 


CAPUT    OUADUAGESIMUM    PRIMUM 


LECTIO   I 


Non  qiiasi  crndplis  suscitabo  eiini  :  quis  eniiu 
resishTf  iiotc<t  vullui  uuh)?  Et  (juis  aute  deilil 
milii,  ut  reiliiani  ei?  oninia  (|ua3  sub  cnelo  suut, 
mea  sunt.  Non  parcam  ei  verbis  pofentibus,  el  ail 
deprecaiuluni  conii^ositis.  Quis  relevabit  faciem  in- 
cluuieDti  ejus,  et  in  UHMiiumoris  ejus  quis  intrabil? 
Porlas  vultus  ejus  quis  aperiet?  \)er  f,'yruni  (ieu- 
tiuin  ejus  formiilo.  Corpus  illius  quasi  scuta  fusilia, 
comi>actum  squamis  se  prementit)us.  Una  uni  con- 
juufjilur,  et  ne  spirai^ulum  qiiiilem  incedit  per  eas. 
Una  alteri  adhierebit,  et  tenentes  se  nequaquam 
separabunf. 


Postquam  Dominus  enuineraverat  vir- 
tutem  Levialban,  qnantnm  ad  lioc  ijnod 
non  polest  superari  ab  liomine,  sed 
solnm  a  Deo  ;  nuiic  enarrat  potesta- 
tem  ipsius,  (inantiim  ad  lioc  (juod  ipse 
potcst  contra  alios  agere.  Kt  (juia  )ion  est 
potcstas  nisi  a  Dco,n[  dicilnrllom.  xiii,l  ; 
posset  aliqiiis  ad  criidelitatem  D(K)  ads- 
cribere,  (juod  tam  noxiai  crealnrBP  tantam 
potentiara  dedit  :  et  ideo  ad  iioc  exciu- 
d(Midnm  dicit,  non  quasi  crudc/is  susci- 
ta/io  cinn^  idest  altnm  essc  pcnnitlam  per 
potcnliam  sibi  datam  :  et  videtur  iiic  i-i^s- 
pondore  ad  id  (jnod  supra  Job.  xxx,  dixe- 


rat  :  Mutatus  es  mihi  in  crude/em.  Quod 
antem  iK)c  sibi  ad  crudeiMatem  adscribi 
noii  debeat,  ostendit  triplici  latione  : 
primo  propter  potestatcm  ij)sius  Dei,  cum 
dixit  :  Quis  enim  potest  resistere  riiltti 
meo?  idest  providentia;  mea; ;  quasi  di 
cat  :  Quanlumcnmqne  Leviatiian  iste  sit 
potens,  non  tamen  potcjst  providentiw 
meee  resistere  ut  potentia  sua  utatur,  nisi 
quaiitum  milii  piacuerit :  et  mea  voluntas 
non  ad  perniciem,  sed  ad  salutem  homi- 
num  tendit.  Secundo  ostendit  idem  ex 
largilate  bonitalis  ipsius,  qua  gratis  om- 
nibus  boiia  sua  distriiitiit  ;  unde  subdit  : 
Et  quis  ante  dcdit  mi/ii  ut  reddam  ei  ? 
quasi  dicat,  Nullus.  Kx  qiio  patet  quod 
omuia  qiia'  feci,  diiigo,  qiiibus  bona  mea 
gratis  communico,  iinde  non  habeo  cou- 
tra  ipsa  qna^  leci,  criidelitalis  aiiimum  : 
et  ad  idem  pertinet  quod  subdil  :  Omnia 
quK  suh  ccp./o  su?it,  mea  sunt  :  qnia  sci- 
licet  sunl  a  me  creata,  conservata  et  gu- 
h'  rnata  ;  nuilus  autem  rebus  suis  adver- 
satur.  Tertio  ostendit  se  non  esse  crude- 


(;ai'ut  \ij 


210 


lem  pormittendo  Salcia  iii  siia  poteiilia 
exallari,  pcr  lioc  (iiiod  in  iiiiUo  ci  dcfcrt  : 
vidotiir  enim  ad  crudclitilcm  quamdam 
pertinere,  qnod  ali(]nis  dum  vult  alicui 
tyrauno  favero,  paticnter  tolcral  afflic- 
tiones  multorum.  Duplici  autem  ratione 
homo  alicui  potenti  favet  :  uno  modo  ti- 
mons  comminationes  ipsius  :  sed  hoc 
Domiuus  a  se  exckidit  diccns,  Noit  par- 
cam  cL  idest  in  nuUo  ei  dofcram,  quin 
ei  resistam,  secundum  qnod  oportet  : 
verbis  potentibus^  idcsl  propter  ahqua 
commiuationis  verba,  qua;  ejus  praife- 
raut  potcstatcm.  Aho  modo  favet  ahtjuis 


monis,  qua  ad  iiomin(!s  s[)iriliialitcr  ab- 
sorlicndos  utitur,  iiullus  Iioinop(»lcst  cog- 
noscere.  Dicjtur  otiam  dc  ceto,  (luod  lia- 
bct  aperluram  oris  dentataiu  valde  lon- 
gis  ct  magnis  deiitibus  ;  et  pr*cipue  duo 
dHntes  sunt  aliis  longiores,  ad  modiim 
denliuni  elophantis  vid  apri.  Krgo  ad  de- 
signandum  bos  diios  dcnlcs  extrcmos 
maximos,  dicit  :  Porta<  ua/tus  ejiis  fjuis 
aperiet  ?  vidcntur  enim  illi  duo  dentcs 
maximi,  quasi  duie  porta*,  qnibus  os  celi 
aporiatur  :  per  quod  designatur,  quod 
nulliis  liomo  polest  os  diaboli  aperire  ad 
exfrahcndum  de  potestate   ejus  peccato- 


alicni  potonti,  (luasi  alloctus  ab  co  blan-      ros  ijuos  absorbet,  quasi  duabiis  portis, 


',Cl 


ditiis  :  et  ad  Iioc  cxcludendiim  subdif  : 
Et  ad  dejjrecandum  comjjositis,  scilicel 
quasi  dicat  :  quamvis  poteuter  vel  de- 
precatorie  loquerelui,  famoii  iu  niillo  ei 
etas  clefero,  quia  non  est*  concenientia  lu 
cis  ad  tenebras^  ut  dicifur  ii  ad  Cor. 
VI,  14. 

llis  igitur  pra?missis  ad  removendnm 
opinionem  su*  crudclifafis,  accedit  ad 
describendum  virtutem  Leviatban,  et 
primo  describit  liguram'  ejus  a  capite 
incipiens.  Dicitur  quod  super  oculos  celi 
sunt  quaidam  addilamenta  cornea  in 
figura  magna;  falcis,  et  suiit  duceuta 
quingaginta  snpor  uiium  ocnliim,  ot  lo- 
tidem  supor  alforum  ;  et  utitur  eis  cetus 
pro  opertorio  oculi  tempore  magna'  fem- 
pestatis  ;  et  ad  lioc  exprimcndiim  dicif  : 
Qnis  revelabit  fariem  iwlumenti  ejus  ? 
idest  quis  liomo  pofost  accod(!ro  ita  propo 
cetuin,  iit  a  pivcdictis  oporciilis  possit 
facicm  cjus  dcfogoro?  Pcr  (luod  (laliir  in- 
telligi  qiiod  asfiitias  diaboli  iiulliis  lionio 
suflicit  aperirc!.  Dicifiu-  (Uiam  (|iiod  iii 
giitfiiro  liabcl  (iiiamdam  [xdlcni  iii  mo- 
duin  incmbranai,  et  liaic  mulfis  mijafibiis 
pcrb)iata,  iie  scilic(!t  (iiiicqu.iiu  corpiilcn- 
tuni  luagiiiim  ingrcdi  V(!iitrciu  cjiis  pos- 
sil,  ([iiia  scilicct  pcr  boc  iui[)C(lircliir  cjiis 
dig(!slio  :  scilicot  si  aru^uod  magniiiu 
aninial  iiil(!grum  ab.sorbcrcl  ;  cl  ad  Ikic 
designandiim  siibdil  :  /•.'/  ///  mediuiu  'u-ts 


scilicol  viol(!nfia  ef  astufia.  (juanfnin  ad 
alios  (ionfcs  cofi  subdil  :  Per  ijtjrum  den- 
tium  ejus  formido  :  ([uia  scilicot  in  cir- 
ciiifii  oris  liabent  deiites  tam  magnos,  ut 
aspici(!nfibiis  torrorem  inculere  possiiit  : 
per  qiiod  significafur  terror,  ([ucm  da;- 
moii  liic  hominibus  incufif,  uf  [xm-  lioc 
eos  impcllat  ad  peccandum  ;  ef  [)otesl 
dici^  ([iiod  dentes  ejus  suiit  ca'tcri  dipmo- 
nes,  vol  efiam  mali  homines  ([iii  pofon- 
tia  sua  alios  terrendo  ad  malum  indu- 
cnnt. 

flis  igitur  pra^missis  do  disposifione 
capifisLcviafban[)roccditaddisposifioiicm 
corporis  ojiis  (juod  doscribif  ad  UKjdum 
piscinm  babcnfium  s^iuauias ;  uiide  se- 
cundiim  niagnitudincm  sul  cor[)oris  de- 
bot  dcbere  maximas  S([uamas  ad  inodum 
scntorum  unde  dicit  :  Ctjrpus  ejus  tjuasi 
srtift/ fttsi/ia,  t\un'  ([uidciu  suiif  confiiiiia  : 
nam  scdfa  ligiuM  [»cr  colligalionciu  adii- 
nanliir.  (!oiu[)ai'afur  aiitciii  diaboliis  ud 
lioiuincs-  nialos,  sicut  ca[)uf  ad  corpiis  : 
iiikIc  pcccalorcs  (|iii  alios  iii  inalilia  dc- 
fciKlniit,  siiiit  i|iia>i  sciifa  coi|)oris  dia- 
boli.  (►sfcndit  aiitcin  coiisC(|iiciifcr  (|Uod 
S(|iiaiua'  cjiis  noii  solumsiiiit  luafrna',  sed 
ctiam  coiu[)rcssa'  ad  iiiodiim  pisciuin 
miiltas  S(iiiaiuas  babciifiiim  :  cl  lioo  est 
([iiod  siibdif  :  ('nui/Hirfinn  si/iitiniis  sese 
jirenirnfibtts  :  [)cr  iiuod  dosigualiir  inui- 
tiliido  lualorum  :  cl  |)crvoi>a  ooriim  coii- 
ejiis  ijttis  intrabif  ?  n\  sciliccl  [icr.scriilc-  cordia  iii  malo  oslciidiliir  coiisoquonlor 
tur  strictos  illos  in<'atiis,  (iiiibiis  [larvi  cuiu  subdiliir  :  r//</ ///// f  <//y///*y»V»//- .' qula 
pisccs  iu  ejiis  vcntrciu  dcscciidiinf .  I'cr  scilicct  siciit  iii  cor|)orc  aliciijiis  pisois 
«[uod  designatur,   quod    iiilciilionciu  da'-      noii  ([ii.clibcl   S(iuaina   c  .iijiiiiKilur  cnili- 


Al. 


((  virliilcdi. 


»  Al. 


omn»»».  •» 


220 


l\  .I0|{ 


hrl,  stMl  iiiia  iini  pci- (»rirMH'iM  ;  ila  rliani 
iii  nmlliliKliiit'  inalonim  iittii  ttiniios  tnn- 
iiiltns  sooiaiiltM-  (•ttMO<ii(lai:l,  scd  ([nidain 
(]MilMiS(lani.  (Jiiamdiii  aiilcm  iiiscis  est 
vivMs  ct  forlis,  ct  s(|M.ima'  cJms  suiil  Im 
SMO  vitrorc  ila  ct  ad  iiivi(*t'in  et  cnli  cor- 
poiis  sliicttNulliaTciit, (|Mod  nccaorpotest 
inlcr  oas  tiansiic ;  (iMaiido  vero  piscis 
fucrif  vcl  inorlMMs  vcl  iMtlrmns,  ant  cx 
ali(|na  oocasioiK!  cjns  s(inama'  dcsiccan- 
tnr,  liiMc  i^aMlatim  pra-dicta  oonjniictio 
s^inamarnm  rcmillilMr,  ita  (|Mod  ipsa> 
stinama'  incnrvanlMr,  ct  polcsl  cliam 
aliijMid  grossiiis  iiitcr  eas  traiisirc.  Ad 
osteiideudum  crgo  vigorcm  squamarum 


Lcviatliaii  siilidil,  /vV  tte  spirnndum  tjiii- 
(Irm  inm/if/tfirfias,  idcst  p(M' iiitcriniMliMm 
s(|Mainai-Miii  :  pcr  (jiiod  dt^sif^^-Matiir,  (|ii<m1 
ad  coMscnsnm  malitia'!  uoii  disinn^MiMliir 
pcr  arK|Main  s[iirilalcm  [icrsiiasitiucm, 
aiil  [)cr  iiisjiiralioiicm  iiitciiiam  ;  cl  itleo 
ad  oslcMdciidiim  olistinaliim  eornm  ooii- 
scnsiim  in  malitia,  subdii  :  Unn  nlteri 
adh.vrehit,  pcr  miitMMm  favorcm  ct  oou- 
seiisnm  :  ff  frnetites  se  tiefjuafjnnm  sepn- 
rnhunfiir^  proplcr  obstiiiatiim  soilioet 
ooMScnsum  cornm  iii  maliim  :  siout  nec 
s(]nama'  Leviatlian  luimaMa  virtute  pos- 
siint  ab  iiiviccm  (lisjinigi. 


LECTIO  tl 


Stenmtatio  eju?  splendor  ignis,  el  oculi  ejus  ut 
paliiubr<c  diluculi.  De  ore  ejiis  l.uuiiiules  procediiul, 
sicut  tedce,  iguis  ucceusie.  i)c  uarilms  ejus  i)rijce- 
dit  funuis  sicut  ollrc  succcnste  atque  lerventis. 
Hnlitus  ejus  prunas  arderc  facit,  et  flamraa  de  ore 
ejus  egredilur.  lu  coUo  ejus  moraljilur  fortiludo, 
et  faciem  ejus  prtcccdit  egestas.  .Mciuhrn  caruiuui 
ejus  col^Trentia  sil)i  :  mittet  contra  eiuu  fulmina, 
et  ad  locum  alium  non  fereutur.  Cor  ejus  iudura- 
bilur  tauiquam  lapis  ;  ct  slriugclur  ([uasi  uiallealo- 
ris  meus.  Cum  sulilalus  fuorit,  timebuut  niigeli,  et 
territi  purgabuntur.  Cum  npprehcnderit  eum  gla- 
dius,  subsislere  nou  poterit  uequc  hasta  ueque 
thorax.  Rcputabit  enim  qiiasi  palens  ferrum,  et 
quasi  liguum  luitridum  ;rs  uou  fugnbit  cuiu  vir 
sagitlarius  :  iu  slipulam  versi  suut  ei  lapides  fun- 
dae.  Quasi  stipulam  Eestimabit  uialleum,  et  deride- 
bit  vibraulem  hastaiu.  Sub  i]iso  eruut  radii  solis  : 
et  sternet  sibi  aurum  qiiasi  liilum.  Fervescere  faciet 
quasi  olla  profundum  maris,  et  pouet  quusi  cum 
uugiieuta  bulliuut.  Post  eum  lucebit  semita,  cesli- 
mabit  abyssiim  quasi  senescentcm.  Nou  est  super 
terram  potest.is  quae  comparetur  ei  qui  factus  est 
ut  nuUum  timeret.  Omue  suhlime  videt.  Ipse  est 
rex  super  universos  filios  superbiae. 

Postquam  descripsit  Dominus  disposi- 
tioncm  Lcviathan,  hio  dcsoribit  operatio- 
nem  fortitudinis  cjus  :  ct  sicut  prius  '  des- 
oripserat  dispositioncm  tam  oapifis  quam 
oorporis,  ita  etiam  ef  priiis  inoipit  cnn- 
mcrare  opcralioncs  ad  oapnt  pcrtincntcs. 
Prima  antem  ct  prinoipalior  pars  oapilis 
est  oercbrum,  ex  CMJns  oommotione 
sterniitatio  auimalis  oausatnr ;  ct  ideo 
stcrnntationcm  Leviatban  dcsoribcns  di- 
cit  :  Sternutatio  ejus  splendor  ir/nis  :  (|uia 
soilioet  ex  sternutatioue  Leviathaii  tanta 


fit    aiiuarnm   oommotio,    quod    causatnr 
qnidam    oandor    aijuariim   oommotarum 
ad  modiim   splendoris  iguis  :    vel   etiam 
potest  rcferri  ad  hoo,  quod  fortitcr  oom- 
moto   capitc  vcl    ooulis,    videtur  nobis, 
quod  emittatur   qnidam  splendor  iguis ; 
undc  oum  mnlto  major  sit  oommotio  ca- 
pitis    Leviathau    cx    cjiis    steruutatioue, 
mnlto  magis  talis  S[)lcndor  prooedit.  Sig- 
nifioatnr  antcm   per  hoc  quod  per  oom- 
motioncm  cai^itis  diaboli,  idest  pcr  tenta- 
tioncm  ipsins,  cmittatur  splendor  ignis, 
soilicet     iiVT,    aut     ooncnpi.soentia',    ant 
eliam   inanis   gloria^.    Inter  alias  autem 
partes  oapitis  sunt  piwcipu*  oouli  :  unde 
snbdit  :  Et  oculi  ejiis,  tit  pnlpehran  dilu- 
culi :  ooulus  euim  ratione   sna?   lcvitatis 
luoidus  est.  Ilabet  autcm  octns  maximos 
oonlos  seouMdnm  magnitndincm  oapitiset 
corporistotius;  ct  idcoinspcotioncipsorum 
apparct  qua^dam  claritas  diirusa  sieiit  est 
olaritas  diluouli:  pcriinam  designatur  tem- 
poralis  prosperitas,  quam  diabolns  homini 
rcpromittit.  Terlio  antem  dcscribit  opera- 
tioncm  sive  cffcotiim  oris  cjiis,   ciim  di- 
oit  :  De  ore  ejus  /ani//adrs  procedunt    te- 
dcV  sicut  if/nis  nccensge.  Ubi   oonsidcrau- 
dum  esl,  quod    teda   est    qnoddam  lig- 
nnm,    ([nod    acoensnm   suavcm    odorcm 
cmitfit.    Dioitur    aulem    de    ceto,    quod 
qnando  multum  csurit,   vaporem  odori- 


'  Al.  :  ci  prinio.  » 


CAPUT  XIJ 


221 


ferum  ad   modum  odoris  umbra'  ex  ore  cut  delphiui :  et   e.v  horum  genere  sunt 

suo    emittit,    iii   quo  pisces  delcctati   os  etiam  ceti ;  et  ideo  iucipit  describere  for- 

ejus  ingrediuutur,  et   sic  ab   ipso  dcvo-  tiludinem  colli  ejus,  cum    dicit,  fn  co//o 

rautur.  Hnjusmodi  vapores  ergo  missi  ab  f^us  ?)wra/jilur    fortitudo  :   quae  quidem 

oro  ceti  lampad(^s  dicnntur  propter  mag-  necessaria  est  lanto  animali  ad    pondus 

nitudinem    caloris,    qui    ex    intorioribus  capitis  cjus   portandnm.  Kt  (juia  pcr  col- 

ejus     egrcditur.    Teda?    autem    accensai  lumca[)ntconjungilnr  corpori,possuul  per 

comparatur  propter  redolcntiam  ut   dic-  collum  Leviatiian  designari  illi  per  quos 


tum  cst.  Per  hoc  autcm  designatur  quod 
diabohis  ad  concupiscentiam  peccati  ho- 
miues  incendit  per  ostentationem  alicu- 
jus  boni,  quasi  pcr  rcdolentiam  quam- 
dam.  Quarto  ponitur  opcratio  narium 
ejus  :  hoc  enim  animal  habct  pulmonem, 
(;t  respirat  sicut  delphinus  :  et  ad  hoc 
designandum  subdit  :  De  nari/jus  cjus, 
quae  scilicet  sunt  pra^cipua  instrumcnta 
respirandi,  /;7'oce<///,  scilicet  per  r(;spira- 


diabolus  in  alios  malitiam  suam  exercet, 
qui  ut  plinimum  sunt  polcnte?,  quos  alii 
rcverenlur,  aut  ctiam  timcut.  Est  autem 
manifestum  (jnod  hoc  aninial  cum  sit 
magui  corporis,  niult(j  indiget  cibo,  et 
ideo  cum  in  ali^iua  parte  maris  fuerit  ce- 
tus,  absorbet  multitudiuem  piscium  ibi 
existentium,  nt  ([uasi  mare  in  conspectu 
ejus  remaneat  piscibus  vacuum:  ct  hoc 
est  quod  subdit  :  Et  facinn  rjus  prxcedet 


tionem,  fumus^  idcst  a(!r  pcr  res[)iratio-      etjfstas,   ([uia  scilicet  attrahit  ad   se  pis- 


nem  adustiis  ex  mullitudine  caloris,  qui 
est  necessarius  huic  animali  ad  tantam 
molem  movendam ;  et  ideo  signanter 
?>\\hA\\ ,  Sicut  o//<£  succensse ,  atque  ferven- 
tis  :  aer  euim  qui  respirando  emittitur, 
in  pulmonc  continebatur  ;  in  quo  caletiat 
per  calorem  cordis,  qui  pulmoni  conjnn- 
gitur,  sicut  aqua  in  olla  calcscit  et  fervct 
per  hoc,  quod  apponitur  igui.  Et  quia 
auimal  respirat  uon  sohim  per  nares,  sed 
etiam  per  os,  ideo  quiuto  subdit  opera- 
tionem  oris,  dicens  :  Ha/itus  ejus,  idest 
exhalatio  do  orc  proccdcws,  pru/u/s  arderr 
facit,  idest  tam  calidus  cst '  et  vchemens, 
quod  sufiiccrct  ad  prunas  acccndcndas  : 
lo(|nitur  enim  ad  similitudincm  corum, 
(|ui  suinando  prunas  acccudunt :  nnde 
snbdit,  Et  flamma  de  ore  rjus  pijrcditur : 
quia  scilicct  tam  calidus  ct  ignitus  est  va- 


ceSjUt  supra  dictum,  est,  et  marc  rcma- 
net  piscibus  vacnum  ante  eum:  pcr  ([iiod 
signiricatur,  quod  egestas  virtiituni  in 
hominibus  cansatur  ante  faciem  -liaboli, 
idcst  per  suggestioncm  ipsius.  Conse- 
qucntcr  autem  ostendit  fortitudincm  ejus 
quantum  ad  alias  partes  cor[>oris,  ciim 
dicit;  Membra  carnium  ejus  cohxrent 
sibi,  scilicet  propter  earum  .spissitudi- 
nem :  pcr  ([uod  desiguatur  consensus 
membrorum  diaboli  in  malum. 

Ilis  igitur  praMuissis  do  fortitudino 
Lcviathan  ad  agcndum,  conseqncuter 
agit  de  lortitudinc  ejus  ad  rcsistcudnm. 
Quamvis  autcni  [)ossit  rcsistcre  virtuti 
hnmaiup  agcnti,  famen  virtuti  aclionis 
diviiia'  us([ue([ua([uc  rcsistero  non  po- 
te.<l :  ct  idco  [iriiuo  ostcndit,  quod  Dcus 
contra  i[)siim  agat,  cnm  dicit :  Mittet  cnn- 


por  dc  or(^  cjus  agrcdiens.  (inod    mcrilo      tra   eum  fu/mina.  Manircstuni  csl  cnini, 


[)()tcst  llamina'  comparari.  I*cjr  lia'c  aii- 
tem  omnia  dcsigiiatur,  ([iiod  diaholns  sua 
occulla  voi  manifcsla  suggcslione  pcr- 
versai  ciqiidilatis  igntun  in  hoiuiiK^  ac- 
ccuidit. 

Jlis  igilur  jira^missis  (|ua'  pcrlinciit  ad 
virlutcm  capilis  Lcviallian,  acccdil  ad 
narraiidiini  ca  (|iia'  pcrliiiciil  ad  viiliilcin 
alioniiu  niciuhroniin  ijisius.  Kst  aiilcni 
considttranduni,  ([iiod  siciil  A_nst_o[clcs 
dicit  in  ii  Anim,  nullus  [liscis  liabcl  col- 
liim  uisi    illi    (jni  gcnorant    aniinalia,  si- 


(juod  rrc(|iiciilcr  iii  niari  liilmina  catluut, 
(|uiliiis  (|iiaiido(|uc  cliaiu  navcs  prricii* 
tautiir:  undc  ctiam  |)rol)aliiic  cst,  quod 
(|iian(lo(|UC  ccti  riiliniiic  fcriantiir :  i't 
lioc  ojuis  [)ra>ci[)uc  attriiiuiliir  Dco  \no\}' 
lcr  maguiliidiiicm  ct  tcrrorcni  liiijus  cr- 
IVcliis;  uiidc  su|)ra  .xxxviii.  Ilouiiiiiis 
dixil  :  Suntijuiil  mittrs  /uimma,  el  ibunt 
clc.  Sulidil  aulcm  :  Kt  ad  lonim  nnima- 
/ium  non  /crentur:  ([uod  i)»»lcsl  nd  (liins 
inlcntioiics  rcfcrri :  |iriino  iiiiidcin  ad  di^ 
sigiiaudiini  magiliidinciii  corporiH   cjus  : 


'  Al.  iloest.  "  est.  :  « 


000 


i\  .Ku: 


sitlc!  «Miiin  fnljJTnr  iiliiiiicni  inciiin  iMMcn- 
litMis  p(M'  (|nain<l;ini  iMMcnssioiKMn  'inl  iiliii 
locii  i'1'llci'ti,  |ii  ti|)iiii|iiii  tiiiniMi ;  scd  cor- 
pns  Kcviiilliiiii  liini  inii^niiin  osl,  nl  fiil- 
nnMi  iii  iiisnni  jMMt  iilitMis,  ('xlrii  ('(irpns 
ojus  non  rcdcctalnr.  Alio  niodo  potosl  re- 
ferri  :\(\  inialliliililiihMn  diviiia'  opor;itio- 
nis.  Sicnt  (M'p:o  s;igilliuius  siipiiMis  dirocfc 
sugittas  (Mnittit,  ita  qnod  non  por^Mitit 
nisi  ad  si^nmn  ;  itii  cnm  Dons  contr;i  Lo- 
viatlian,  sivo  (|nani(Mim(jno  aliam  cioiitii- 
ram  fiilLrnrii  (|iiiisi  sag:ittas  (|iiiisdam 
(Mnittoro  viilt,  non  ad  aliiim  lociim  piM'- 
gnnt  nisi  (jno  ipso  cmittit,  sccnndniu  il- 
liid  Sap.  v,  22  ;  //junl  dirccte  nmssioues 
/i(/(/uri/)n.  Vvr  iiiiod  dosi^iinatur  (juod  di- 
vina  llagclla  (Jiko  Dous  immiltil  contra 
diabolum  et  mcmlira  ojus,  ita  omittit, 
(jnod  contra  alios  non  lernntnr;  nam  si 
(inamloque  boni  pcr  tempor;ilcs  advorsi- 
tates  flaRollanlur  a  Deo,  boc  tame!i  codit 
in  glorlficationem  sanclornm,  ot  iii  ina- 
jorom  damiialionom  di;il)o]i  ot  impio- 
rnm.  Sc(  nudo  osl(Mulit  qnalitcr  sc  b;iboat 
Lcviatluin  ;id  ca  qna»  Dous  coutra  ipsum 
agit,  cum  (li':if ;  Cor  ejus  indurabitur 
quasi  /apis:  durum  aufom  significat  po- 
tcnliam  nafnralem,  ut  scilicet  aliquid  uon 
facile  corrumpatur  ab  cxtcriori  actione 
agcntc.  Pcr  boc  crgo  virtus  natnralis  de- 
signalnr,  (iiKo  csf  in  cordc  ccti,  ut  non  de 
facili  corrumpafur  ab  cxteriori  actione 
inferente  arKiuod  nocnmonfum  ;  et  ad  is- 
tam  diiritiam  designaudam  snfricicbat 
exemplum  lapidis  quantnm  ad  leves  per- 
cnssiones,  non  autoni  qnautum  ad  graves  : 
lapis  oiiim  otsi  uon  coutringatur  mauu, 
confriugitur  tamcu  mallco  ferrco.  Kl  idoo 
ad  dcsignandam  virtutcm  ceti  etiam  con- 
tra  gravia  nocumenta,  subdit  :  Et  strin- 
getur  quasi  ma//eatoris  incus^  qui  scilicet 
ex  percnssionc  mallcorum  uou  coustrin- 
gifnr,  sed  magis  solidari  vidotnr.  Porlioc 
ergo  signilicatur  obstinatio  diaboli  ct 
mcmbrorum  ejns,  quia  nulla  pcrcuijsioue 
divina  a  sna  malitia  cmollinutur.  Tortio 
ostcnditiir  fmalis  eirectus  divinaj  pcrcus- 
sionis  ;  qnantunKMimque  cnim  flagellis 
divinis  rcsistcrc  vidcatur,  oportct  fiinion 
qnod  liualifor  ab  cis  supcr(!fnr  ;  nndcsub- 
dit ;  (Ju)n  su/datus  fuerit,  scilicct  virlnte 


divinn  do  loco  sno,  tiiuc/mnl  Aiufo/i,  nd- 
miriindo  diviuiim  virfiifiMn,  in  quu  admi- 
riiliono  mnlti  olloclns  divin;i'  virtutis  eis 
innofoscuiit  ;  of  idoo  siibdil  ;  El  territi 
jjury/i/)unlur  :  ut  onim  Dijiuysiii^  dicit, 
V  cap.  de  div.  Nom.,  Ang(di  pnrgari  di- 
cnntur  noii  iib  immnndifiii,  sod  a  nes- 
ciiMifia.  Sed  (jiiia  oninis  crcafnra  corpo- 
liilis  modicnm  (juid  est  in  comiiarationo 
sauctoriim  Angeloriim,  idoo  vidofnrprin- 
cip;ilil(M'  lioc  o.sso  dictuni  ad  sigiiilic;in- 
duin,  qiiod  cwlestcs  Angcli  miiltnm  ad- 
miroufiir  dc  occisione  iiliiMijus  corpora- 
lis  ceti  :  nisi  forte  per  Angelos  sanctos 
bomincs  intelligamns.  Scd  mclius  est  ut 
jirincipalifer  refcrafur  ad  spiritualem  Le- 
viiifluiu,  scilicot  diabolum,  (ini  sublatus 
fuit  virtuto  divin;i,  (iiuiudo  do  c(p1o  cccidit 
por  pccc;itum  :  ct  tunc  angcli  ;idmiranfes 
diviuam  m;ijcstatem,  sunt  pnrgati  per 
scparationem  ab  cjus  societate.  Similifer 
efiamin  diejudicii,  qiiando  diabolnscnm 
omnibus  mcnibris  suis  dcfriidotur  in  in- 
fiMuuui,  Angcli  ct  omucs  saucti  ;idmira- 
liuiifiir  divinam  potcst;itcm,  ct  oriiiif  de 
cetero  purgati  per  tofalem  separationcm 
a  malis  :  et  hoc  signincatur  Apoc.  xii,  10 
ubi  postquam  projectus  esf  diabolus,  au- 
ditur  magna  vox  in  copIo  dicens  :  Nunc 
facta  est  sa/us,  et  virtus  et  regnuni  Dei 
?iostri. 

Sic  igitur  ostenso  qualiter  seliabeatad 
impnguafionem  Dei,  ostendit  qnalitcr  se 
liabeat  ad  impugnafionom  croatura'  ;  et 
prirao  qnaliter  se  habcat  ad  impngnatio- 
nom  borainis.  Impngnat  anfcm  homo  de 
propinquo,  etaromotis  ;  et  de  propin(]uo 
quidom  munitus  gladio  et  luista  ad  per- 
cussioncm,  et  tliorace  ad  sui  mnuitioucm  ; 
et  quantnm  ad  boc  dicit  :  Cufn  appre- 
henderit  eum.^  scilicet  Leviathan,  g/odius, 
scilicet  hominis,  subsistere  ?ion  poterit, 
scilicet  ghidins  hominis,  qui  fraugitur 
propfcr  duriticm  corporis  ojns;  Neque 
Jiasta,  scilicet  snbsistcre  potcrit  :  neque 
t/iorax.,  quo  scilicct  munitur  pcctus,  sub- 
sistere  poterit  contra  Leciatlian  :  ct  hnjus 
rafionoin  assignat  subdons,  lieputabit 
rni/n  ferruni  quasi  pa/cas  :  quia  scilicet 
sicut  homo  non  polost  la'di  a  palcis,  et 
de  facili    eas    frangif,  ita    Lcviatban  non 


*  AU  :  «  repercussioneni.  » 


CAPri  XM 


223 


potestltedi  a  ferro  glndii  vel  liasU*',  sed 

de  facili  ea  frangit.  Et  simUitcr  rfpatahit 

ses,  scilicet  thoracis,  Quasi  siyiium  putin- 

dum,  qiiod  scilicet    resisfere  iiori  polest 

pcrcussioni.  Per  lioc  antem  significalnr, 

(|iiod  nulla  virtns  linmana  clficax  cst  ad 

diabokim  laMlcndiim,  vel  ad  rcsistendum 

ei ;  sed  omnis  virtus  Iiumana  pi'o  nihilo 

a  diabolo  reputatur.  Impugnat  etiam  ho- 

mo  a  remotis  per  sagittas  et  lapides  fun- 

dse  :  sed  nec  ista  contra    cetum  valent  ; 

unde  subdit,  l^on  fufjah  it  eum  vir  safjitta- 

rius,  scilicet   emissione    sagittarum  quas 

non  timet,  utpote  ab  eis  la^di  non  valens. 

Sicut  autcm  sagittai  delonginquo  emissa; 

laedunt   interius  vnlnerando,  ita  lapides 

funda',  exterius  attcrendo  ;  sed  cetussicut 

non  potest  perforari  sagittis,  ita  non  po- 

test  conteri  lapidibus  in  eum   projcctis  ; 

unde  subdit  :  /n  stipulajn    vcrsi   su/it  ei 

lapidcs  fiindai  :  ([uia  scilicet  sicuf  slipula 

propter  suam  levitatem  nulium  conterero 

potest,  ita    nec  cetus   potest  a  iapidilms 

funda'  ali(]Uod  nocumentnm  pati.  Per  lioc 

autem   significatiir,  quod   sicnt   diabolns 

non   potest    l.edi   virtute    hnmana   (juasi 

quadam  percussione  propinqua  ;  ita  cfiam 

non   potest    la'di    hominis    astufia   (juasi 

(|nadam   percussione  a  longiiKjuo.  Sicut 

autem  per  lapides  funda'  aliquis  afferifur 

a  remotis,  ita  etiam  per  mallenm  arKjnid 

atterifur  de  propiinjuo  :  sed  necsic  efiain 

cctns  ab  hominc  la'di  ijolesl  ;  undc  snb- 

dit  :  Quasi  stipulam  xstimahit  nuillcu/n  : 

quod  cfiam  rcferri  pofest  ad  eamdcim  si- 

gnilicationem  cum  pra'missis,  nisi   ([iiod 

mallei  est  gravior  percussura  (jiiam  lai)i- 

dnm  fun(ke  :  unde  pofcst  signilicari  (luod 

(|ii.intiimcnm(|iic  inlciKlaliir  lioiniiiis  for- 

lifiKJo  ct  conafns,  a  diabolo  conlcmniliir. 

Solcnf  anfcm  homincs  ali(|nos   siiiMTaio 

non  solnm  percnticndo,  scmI  cfiam  pcrcus- 

sioiKjm  '  comniinando  ;  scd  iicc  ccliis  iicc 

diaboliis   aliipiam    bominis   comminatio- 

muntimcnl;  uiKh!  siihdiliir:  Et  drridrhit 

rihrfnitcm  /uistam  :  vibialio  ciiim  liasta' 

vidcliir  cssc  (|iia'(lain  comminatio  pcrcns- 

snra^.Siciit  aiilcm  lioino  (]iian(lo(|iic  aliiim 

sui)(M'al  comminando,  ita  ctiam  promissis 

alliciendo.   iMaximc   autcm  solcnl  ali(|iia 

dona  promissa  alliccrc  homiiKMii  |iro|)l(>r 


piilchritudinem  vel  propter  pretiositatem. 
Nibil  aiitem  videturesse  pulchriusin  cor- 
poralibns  r^dms  (]uam  radii  solarcs.  ad 
quoriim  pulchritudinem  Leviafhan  vel 
corporalitcr  vel  spirifualiter  infellcctus, 
non  allicitur  :  et  ad  hoc  significandum 
siibditur  :  Suh  ipso  rrunt  radii  solis  :  (inia 
scilicef  non  appretiatur  eos  tamquam  ali- 
qiiid  magiiiim  ;  et  pcr  consequens  datur 
infclligi  quod  nibil  aliiid  pra^clariim  in 
rebus  humanisapprcliatiir.  Anrnmaiitcm 
rcpufatiir  valdc  prcfiosnm  inlcr  rcs  qiK'c 
in  usnm  hominis  veniiinf  :  et  (]uantum 
ad  hoc  subdif  :  Et  sternct  sihi  aurum  quasi 
lutum,  idcst  qiiasi  vile  aliqiiid  confemnet 
ipsum  :  et  sic  pafet  quod  ab  homine 
allici  ^  non  pofesl.  Sic  ergo  oslenso  (luod 
non  potest  snpcrari  al)  homine,  coiise- 
qncnter  ostendif  (jnod  non  potest  supc- 
rari  nc(]nc  a  mari,  ncque  ab  ali(]uo  pisce 
maris  :  et  hoc  propter  fortes  operationes 
(juas  in  mari  exercet.  Dicit  anlcm  Plmius, 
(|no(l  (jnanlam  bclliia'  sunt  in  mari  orien- 
tali  tanfa'  mngnifudinis,  uf  ab  imo  ver- 
fanf  maria,  et  faciaiif  tcmpcstafes  in  ma- 
ri  :  qna'  quidcm  bclliuc  ad  nafuram  ccfi 
pcrfincrc  vidcnfur  :  ct  ad  hoc  siguilican- 
dum  snbdit  :  Fcrvescere  farit  quasi  ollam 
profundum  maris :  <aq\\\  cnim  (iiiando 
oUa  fcrvct,  aijna  fcrvens  in  ca  commove- 
tiir,  ifa  cx  violcnfia  hnjiis  piscis  fliictus 
inaiis  commovcntur  :  cf  iiiciiiif  ha'c  com- 
motio  a  prornndo,  ct  pcrvcnif  usiinc  ad 
aijua'  siipcrlicicm  :  iindc  snbdif,  Et  ponrt 
(juasi  rum  unr/urnta  hulliunt,  (jua'  scilicet 
faciiinf  majoicm  spiimam  ct  commotio- 
ncm  in  snpcrlicic  (|iiam  simplcx  aijiia,  in 
(|iia  111)11  taiiliim  do  acrc  confmctur.  Pcr 
lioc  aiilcin  siunilicaliir  liirbatio  (jiiam  dia- 
bolus  concilal  iii  lioc  miindo  :  ct  siciil 
facif  inagnum  cllcctiim  (iiiando  movcfur 
in  |»iofiiiido  maris,  ita  ctiam  facit  ina- 
giiiim  circitiim  qiiando  movcliir  in  siipcr- 
licic,  ct  ad  hoc  signillcaiidiim  siilHUt  : 
Ihtst  rum  lurrhit  srmita  :  sicul  ciiiin  (pian- 
do  iiavis  movclur  pcr  marc  ad  loiiuMiin 
sparmm.  vcsligiiim  iiaNis  tiaiisciinlis  r«'- 
liiKiniliii-  proplcr  ct)ininotionom  el  »pu- 
mam  gcncratam  iii  a(|iia.  ita  oliain  roii- 
rui;.;il  cx  inotii  istiiis  piscis  pra'  s\u\  ina- 
i,MiiliKliiic.  Pcr    Ik>c    aiitcm   signiflcatiir. 


•  Al.  :  «  |irri'ii-j>ic)iii.  » 


»  Al.  :  o  «liri.  it 


■22\ 


IN  .ln|{ 


(jiKMi  (Wrcctiis  pcriiirbarKiuis  (|iiain  iliabo- 

liis  iii  iMiiiiilo  ('iiiicitat,  noii  slaliiii  alinli-- 

tiir,  scil  (liiitiiisiliirat.  K.\  liuc  aiilciii  (jiiuil 

tain  fiiitcs  Ojicratiiiiics  cetus  iii  niari  opc- 

ratiir,  iii  iiiillo  tiincl  iiiaris  proriiiiditatciii : 

uiido    siilidil,    l-.stifnahit    a/jt/ssKfn,  idost 

profiiiidiiin     inaris,    (/Kt/si    sc/ifscr/ttcf/t, 

idcst    (jiiasi    (iiicin    liahciitcni,  AV    t/tttfsi 

itft/)otcfifc//t,    ad    alisoi  liciiiiiun     ipsiiin  : 

nain  (|iiu(l    sciicsci!,  (^l    dcliilc   cst  ol  (iiii 

propini|iiiMn.  Kx   lioc  antem   signidcatiir 

(|Uod  di.ilioliis  danuiationom  inforiii  iioii 

lantum  avstiinat,  ul   j^ropter  eam  desinat 

coutra    Deiiin  niti,  ac  si  (^jus   damiialio 

cssot  tcriniiiaiiila  :  et  sicut  Leviathan  nou 

Ik)lcst    supcraii   ali  homiuc,  nec  a  mari, 

ncqueah  aliqiia  crealura  maris,  ilncliam 

non    potest    siipcraii   a  iiuacumque   alia 

oreatura  torrcstri  ;  uudc  suhdit  :  No/i  est 

potestas  sii/jc/'  lct'/'<ii/t,  (jttai  ci  cof/t/H/retxi/' ; 

non  euim  ost  iii  terra  aliijuod  auiinal  tam 

mi^iiiim  sicut  ccliis  maris  :  iiiido  ot  Pli- 

nius  dicil,  quod  iii  mari  sunt  majoraaui- 

malia    terrestrihus  et  causa    evidens  est 

humoris  luxuria  el  superfluitas.   l'er  hoc 

autoin  signilicatur,  quod  nulia  virtus  cur- 

poralis  potest  aMiuari  potestati  daemonis, 

qua?  est  potcstas  spiritalis  natura^ 

Quia  igitiir  multa  pra-miserat  de  pro- 
priolatibus  Levialhan  in  figura  diaholi, 
consequenter  pra^lictam  metaphoram  ex- 
ponit  :  et  sicut  dictum  cst,  omues  pra3- 


dicta'  propriolal(«s  ad  diio  portinore  vi- 
ilciiliir  :  (|iioriiin  iiiiuin  ost ,  (piud  ipsoah 
alio  la-di  iioii  polost  ;  ct  (piaiitiiin  ah  lioc 
(vxponciis  suhdit  :  Qtii  ft/ctits  cst,  ut  ynil- 
I11//1  fif/icfct  :  idost  hbc  hahot  diahohis  ex 
conditioiie  sua^!  natura*,  in  ipia  factus  csl 
a  Deo,  iit  ncMjiK!  hominciii  limeat,  ncijuo 
aliqiiain  crcaturam  corporalcm.  Ariiid 
aiilcin  cst,  (jiiod  Lcviatliaii  liahcl  faculla- 
tcm  adinagnasct  forlos  ojioraiioucs  exor 
coiidas  ;  ct  hoc  cxpoucns  siihdit  :  0//i/ie 
sttd/i//ie  ridct,  idcst  inlontio  diaboh  est  i\d 
(jua'cum(juo  suhlimia  agrgrodienda.  Kt 
qiiia  ha'c  videnlurad  siiporhiam  pertincre, 
oslcndit  conlra,  quod  diaholiis  uoii  sidiiiii 
iu  sc  siijiorliiis  ost,  ct  hominos  in  sujicr- 
hia  oxcodit,  sod  est  etiain  aliis  superhiciidi 
:  initiuni:  uudc  suhdit  :  Ij)se  est  rex  su/ier 
7//iive/'sos  fi/ios  superbiie,  idest  super  eos 
(jui  suporbite  suhjiciuntur,  qui  omnossc- 
qiiuntur  ojus  ducatiim.  Ubi  considoran- 
diim  cst,  quod  Dominiis  oporalioncm 
suam,  (jiiam  cxcrcot  in  malos,  contra 
suporhos  manifcstare  incoepit  :  et  in  su- 
perbis  narrationom  tcrminat,  ut  ostendat 
hoc  praecipuc  Job  fuissc  timendum,  ue 
diaholus  qui  eum  expeticrat  ad  tentan- 
dum,  pra^cipuc  cum  ad  superbiam  indu- 
cerc  conaretur,  ut  sic  transferrclur  in  re- 
gnum  ipsius  :  et  ideo  cavere  '  dedebat 
aCTcctum  et  verha  quae  superbiam  sape- 
rent. 


CAPUT  o  i  ADii  u;esimum  srcundum 


LKCTIO    I 


Res|iODdeDS  autrnn  Joh  Douiino  dixit  :  Scio  qriia 
oniiiia  jiotes,  et  nulla  to  latct  coi;italio.  (Juis  est  i?lc 
qui  cdat  cousiliuiu  abpque  sciuntia?  Ideo  insipien- 
ter  loculus  sum,  et  quie  iiltra  njodum  exccdnnt 
scientiain  ineain.  Au>li.  ct  cfzo  loquar;  inicii'.  ;,mIio 
te,  et  res|)onde  iniiii.  ,\uditii  auris  audivi  tc,  nuuc 
autcin  oculus  nicus  vidct  te.  Idcirco  ipse  uic  rcpre- 
hcndo,  et  ago  i»fcuitenliaui  in  favilla  ct  cincre. 
Postquaui  antpm  locutus  est  Domiuns  verba  ha^c 
ad  Jub,  dixit  ad  Eli|)haz  Thcnianilcm  :  Irutus  est 
furor  meu.s  iu  tc  et  in  duos  amicos  tuos,  quoniam 
non  eslis  locuti  coram  me  rectum,  sicut  servus 
mens  Joh.  Sumite  ergo  vol)is  scptcni  tanros  et  sep- 
lem  arieles,  et  ite  ad  servum  mcum  JoL,  et  olTerte 


liolocaustum  pro  vobis.  Job  autem  servus  meus 
orabit  jil-o  vol)is,  facicm  cjus  suscipiam,  ut  non 
vohis  iniputetur  stultilia  :  ucqne  eniin  iocuti  estis 
coram  nie  reitum,  sicut  servns  meus  Joh.  Ahierunt 
erao  Kliphaz  TiiPinanitcs,  et  Baldud  Suliites,  et 
Sophar  Naamathilcs,  el  fecerunt  sicut  locutu.*  fne- 
rat  Dominus  ad  eos,  et  suscepit  Douiiuus  facicm 
Job.  Dominus  quoque  convcrsus  cst  ad  pocniten- 
tiam  Job,  cum  oraret  ille  pro  amicis  suis.  Et  addi- 
dit  Dominus  omnia  quji-cnmqne  fucrant  Job,  dupli- 
cia.  NiMicrunl  aulciu  ad  cuni  omnes  fralres  sui,  et 
univers£e  sorores  snae,  et  cnncli  qui  noverant  eum 
prius,  et  comedcrunt  cum  co  paucm  iu  domo  cjus. 
El  moveruut   super  euni    caput,  et  cousolati  sunt 


'  Al.  :  u  tacere. 


CAPUT  XLM 


22o 


cuin  super  omni  nialo  qnod  intulerat  Doniinus 
super  eurn  ;  et  dederunt  ei  uuusquisque  oveui 
uuaui,  et  iufiureui  aureaui  uuaui.  iJoujiuus  uutem 
hencdixit  novissiniis  Job  magis  quani  principio 
fijus.  Et  facti  sunt  ei  quatnordecim  niillia  ovinra, 
et  sex  miliia  cauieiuruui,  et  mille  juga  Ijoiini,  et 
mille  asiuie  :  et  fueriiiit  ei  septem  filii  et  tre&  iilifc. 
Et  vocavit  nouieu  uuius  Diem,  et  uomen  sccundifi 
Cassiam,  et  nomen  tertire  Coruustibii.  Non  snnt 
aulem  iuveutfe  mulieres  speciosfe  sicnt  liliiie  Jol)  in 
universa  terra.  Deditque  eis  i^ater  suus  hereditalcm 
inter  fratrcs  earum.  Vixit  autem  Joh  post  flasrella 
haec,  centum  quadraf^inla  aunis ;  et  vidil  filios 
9U03,  et  filios  filiorum  suorum,  usque  ad  quarlam 
generationem  ;  et  mortuus  est  senex,  et  pleuus 
dierum. 


Postquam  Dominus  rcdarguit  Job  de 
iiicauta  locutione,  quas  superbiam  sapere 
videbatur  :  quia  scilicet  intantum  se  jus- 
tum  asserebat,  qtiod  hoc  quibusdam  vi- 
debatur  in  derog^ationom  cedere  divini 
judicii  ;  ideo'  Job  bumilitcr  convictum  se 
reputans  respondet,  primo  quidem  confi- 
tendo  divinam  excclleiUiam  quantum  ad 
potentiam  ;  unde  subdil  :  Rfispondeiis aii- 
tem  Job  Domino  dixit,  Scio  rptia  omnia 
potes  :  et  etiam  (juantuiu  ad  scientiam  ; 
undo  subdit  :  Et  mdla  fc  latet  cogitatio  : 
per  (juorum  primum  confitebatur_,  quod 
Deus  potcrat  adversitatem  removere  a 
diabolo  induftam,  quam  Dominus  snb  ti- 
gura  Beiiemotb  ct  Lcviatlian  descripse- 
rat  ;  pcr  secundum  antem  recognoscit  se 
intcrius  fuissc  ali(jua  cogitatione  supcrba 
pulsatum,  quod  Deum  non  latiiisse  rcco- 
gnoscit ;  et  ideo  conse(jucntcr  invcbilur 
contra  cos  qui  divinam  providcntiam  ne- 
gant,  diccns  :  Qnis  est  iste  qui  celat  con- 
silivm  absfjne  scientia?  idest  (juis  est  tam 
tcmcrariuset  stultus  (iiii  dicit  humannm 
consilium  posso  cclari  a  Deo  abs(jue  boc, 
quod  Dcus  illiul  cogiioscat  ?  Kx  consi(l(«- 
rationc  autcm  divina'  c.xccUcnlia'  j^roccdit 
ad  considcrationem  i>ropria>  culpa',  ciiin 
snbdit  :  Ideo  insijiicnter  locutiis  sum, 
idcst  dcbitam  rcvercntiam  uon  cxbibcns 
divina?  excellentia'  in  ukms  vcrbis  :  Et 
(juie  ullra  moduni  excrduut  sricutiam 
//wa/n,  scilic(!t  culj^ain  conlllcndo,  idcst 
disculicndo  divina  jiidicia.  Kt  qnia  insi- 
pienter  locutus  suiu,  dc  cct(M'o  lo^juar 
sapicntcr  ;  undc  subdit  :  Audi et  efj</  /o- 
(juar,  mcam  sciliccl  ciilpain  conlllcndo. 
Kl  (juia  loculus  sum  qua'  cxccdunt  scicn- 


tiam  mcam,  de  cetero  de  ea  non  audeo 
l()(jui,  scd  solum  de  his  intcrrogare ; 
undc  siibdit  :  Interrogabo  te,  scilicet  pe- 
tcndo,  orando,  pulsando,  et  resj/oiule 
)ni//i,  scilicct  intci'ius  instrucndo.  nnare 
autcm  sic  mntatus  sit,  ostcndit  snbdcns: 
Auditu  auris  audivi te  :  scilicet  olim  cum 
insipicntcr  loqucrcr,  nunc  autem  oculus 
meus  videt  te,  idest  plcnius  te  cognosco 
(juam  prius  ;  sicut  id  quod  videtur  oculis, 
ccrtius  cognoscitur  quam  (jiiod  aure  au- 
ditur  :  profecerat  cnim  lum  ex  percus- 
sione,  tum  ex  revelationc  divina.  IJuanto 
autem  aliquis  magis  Dei  justitiam  consi- 
dcraf,  tanto  plcnius  culpam  suam  reco- 
gnoscit ;  undc  subdit  :  Idcirco  ipse  me 
rejirehendo,  propriam  scilicet  culpam  con- 
siderando.  Et  quia  non  sufficit  culpam 
coiifitcri,  nisi  scquatur  satisfactio  ;  idco 
siibdit  :  Et  cujo  jjuniitentiam  in  favilla  et 
cinere^  in  signum  scilicet  fragilitatis  na- 
turae  corporeae  :  convenit  enim  biimilis 
satisfactioad  expiandam  siipMri)iam  cogi- 
tationis.  Qiiia  crgo  supcrius  Dominus  re- 
dargucrat  Klihu  ct  ctiam  Job,  luinc  tcrtio 
rcdarguit  amicos  cjus,  intcr  quos  pra^ci- 
puus  crat  Kliphaz  :  qnod  patet  ex  hoc 
qiiod  primo  loqui  inccperat :  unde  dicitur, 
Postrpiam  autem  locutus  est  Domi/ius  ver- 
ba  hipc  ad  Job,  dirit  ad  Elij/haz  Thema- 
nitem :  Iratus  est  fun/r  /ncus  i/i  te  et  in 
d/ios  amiros  tuos,  scilicct  Haldad  ct  So- 
j)liar,  rbi  considcraiKlnm  est,  (juod  Klihu 
ex  impcritia  pcccnverat,  Joh  autcm  ex 
levitate  ;  et  sic  neufcr  eorum  gravitcr 
peccaveraf  ;  undc  iicc  Dominus  dicitur 
iratus  fuisse  contra  eos  :  scd  confra  fres 
amic(^s  Job  gravit(>r  dicitur  fuisso  iralus, 
(piia  gravitcr  jicccavcranl  j)crvcrsa  dog- 
inata  asscrcndo,  ul  snj^ra  bnbiluin  ost ; 
undc  siibdit  :  (JiKiniam  /wn  loruti  estis 
cnra//i  /ur  rcc/u//i,  idcst  lldclia  dogmafa, 
sicut  serviis  mriis  Jol/,  (jui  scilicct  a  vori- 
tatc  lidci  non  rcccssit.  I'ro  gravibus  an- 
tcin  pcccjitis  cxpiandis  anti^pii  coiisucve- 
nint  sacrilicia  olVcrrc  ;  nndc  subdit ;  .•^a- 
;/////•  erijo  vnbis  srptem  tauros  ct  sepfem 
arietes,  (|uiu  sciliccf  ipsi  crnnf  ^Uiccs  po- 
pnlorum.  Scpfcnarius  aiilcm  cst  nuiuorus 
iiiiivcrsifafis ;  undc  scpfcnarius  sacrifl- 
cioruiu  coinjiclif    ad  graviiim  dolictoruni 


Al  omiltilur  :  «  iJeo.  « 
XVIII 


ts 


226 


IN  m\ 


cxpiatioiuMU  Soil  (|iiiii  inddolos  por  lldn- 
lcs  Deo  roconciiiaii  iii'iM'iil.  siilxlit  :  /i/ 
ite  rtd  servNfH  jnoum  Joh,  iif  scilicet  oo 
modianto  roconcilirniini  milii,  rl  itfjcrle. 
pro  vohis  holoraustum,  nl  scilicol  vos  su- 
tisfaciatis,  (|iii  poccastis.  Scd  vostra  sa- 
tisfaclio  inilij,'ot  (idolis  viri  patrocinio ; 
uinle  siibdit,  Jol)  nutrui  srrvus  meus  oru- 
bit  pro  vof/is ;  (p.i  scilicot  digmis  ost 
exaiidiri  proptor  suam  fidcm  ;  undo  sub- 
dil;  Faciem  ry//.s',  idost  dopr(!cantis,  sus- 
cipiam,  sciliccT  oxaudiendo  ojiis  orafio- 
nom,  it  non  imputctur  vohis  stu/titta, 
scilicof  inlidelis  dognialis  :  et  iioc  expo- 
nit,  siibdons  :  AW///e  enim  locuti  estis  co- 
ram  me  rectu/n,  sicut  servus  meus  Job. 
Aocepta  autom  spc  vcniae  ;  implcverunt 
quod  cis  fuerat  mandatum  ;  unde  sequi- 
tiir  :  Ahierunt  erc/o  Elipliaz  Themanites^ 
et  Baldad  Suhites,  et  Sophar  Naamathi- 
tes,  et  fecerunt  sicut  locutus  fuerat  Domi- 
mtsad  eos  :  ct  ita  per  obcdientiam  ot  hu- 
militatem  suam  digni  facti  sunt  ut  pro  cis 
oratio  Job  cxaudiretur  ;  unde  sequifur  : 
Et  suscepit  Dominus  faciem  Joh,  roganfis 
soilicet  pro  amicis  suis.  Ncc  sohim  humi- 
iitas  amicorum  efficaciam  pra-sfitit  ojus 
orationi,  sed  etiam  huinilifas  propria ; 
unde  subdit  :  Dominus  quoque  conversus 
est,  scihcet  a  furore  in  clcmentiam,  Ad 
poenitentiam  Joh  cum  oraret  pro  amicis 
suis  :  dignum  enim  erat  ut  qui  pro  levi 
suo  peccato  humilifcr  pccnitcbat,  ctiam 
aliis  graviter  peccantibus  veniam  impc- 
traret.  Phis  autcm  prodest  unicuique  sua 
poenitcntia  quam  aliis  :  unde  si  oratio  et 
poenitcnfia  Job  meruit  amotioncm  indi- 
gnationis  divinae  ab  amicis,  multo  de- 
ccntius  fuit  ut  etiam  ipse  ab  adversitate 
hberarctur.  Et  quamvis  Job  spcm  suam 
non  rcferrct  ad  prosperitatom  tcmporalem 
rccuperandam,  sed  ad  cousequendam  fu- 
turam  felicitatem,  Dominus  tamen  ex 
abiindanti  cfiam  prosperitatem  tempora- 
lcm  ci  rcsfituit,  sccundum  ilhid  Malfh. 
VI,  33  :  Primum  quxrite  rerjnum  Dei  et 
jtistitiam  ejus,  et  hsec  omnia  adjicientur 
vobis.  Et  hoe  quidem  tempori  erat  con- 
gruum,  proptcr  statum  veferis  testamcn- 
ti,  in  quo  temporaha  bona  promitteban- 
tur  :  ut  sic  per  prospcritatem  quain  recu- 


poravorat,  aliis  darotur  oxomplum  iit 
ctinvortoroiitiir  ad  itonm.  Ilrat  oliamcon- 
gruiim  porsona'  ipsiiis  J(j|),  ciijus  apiid 
arK|iios  opiiiio  orat  la'sa  j)roplor  iniilti- 
plices  advtirsitatos  qua'  supervenerant  ei : 
ot  ideo  ut  ci  faniam  njslitnorot,  ad  statiim 
majoris  prospiMilatis  cMim  rodiixit  ;  idco 
so(|iiitiir  :  Et  addidit  quoqur  Dominus 
omnia  qux  furrant  Jnb,  duplicia.  Inter 
advorsitatos  aiifom  Joh  (iiiasi  pra-cipua 
(Maf,  ([uod  fuorat  ab  amicis  suis  dcscr- 
fiis  :  cf  idoo  hujusmodi  advorsifafis  pri- 
mo  romodiiim  ponitiir,  cum  dicitiir  :  Ve- 
nerunt  autcm  ad  cum  omnes  fratres  sui^ 
et  unive?'sai  so?'ores  su,v,  et  cuncti  quino- 
verant  eum  prius  :  in  (jiio  designatiir 
prisfina;  amiciti»  recordatio  :  Et  come- 
dcrunt  cum  eo  panem  in  domo  ejus  :  in 
quo  designatur  rcditus  ad  anti(|uam  la- 
miliaritatem  :  Et  moverunf  supjcr  eum 
caput,  scilicet  compaticndo  afflictioni 
ipsius,  Et  quia  non  solum  oportet  afflic- 
tis  compati,  sed  etiam  corum  afflictioni 
remedium  praebere,  primo  quidcm  prae- 
bucrunt  rcmcdium  ejus  inferiori  dolorl 
per  consolatoria  verba  :  undc  suhdit  :  Et 
consolati  sunt  eu7n  super  omne  malum 
quod  intulerat  Dominus  super  eum.  Se- 
cundo  autem  adliibuerunf  subvcntionis 
remedium  contra  exteriorcm  inopiam.  Et 
quia  amiserat  et  animaha  in  campis,  et 
supellcctilia  in  subversione  domus  ;  idoo 
in  utroque  ci  subveniunt :  sequitur  enim  : 
Et  dederunt  ei  ujiuscpiique  ovem  unam, 
quantum  ad  animaha ;  ct  inaurem  auream 
tmam,  quantum  ad  supellectiha.  IIoc  au- 
tem  modicum  fuisset  ad  reparationcm* 
ipsius  :  scd  Dominus  manum  suam  adhi- 
buit  ut  cx  cis  in  majora  proficcret ;  unde 
scquitnr  :  Dojninus  autem  henedixit  no- 
vissimis  Joh.^  scihcot  mulfiphcando  ca, 
magis  quam  ejus  principio.,  idest  quam 
primae  ojus  prosperitati.  Es t  en\m  potens 
facere  phis  quam  intellir/imus  aut  pe.ti- 
mus,  ut  dicifur  Eph.  iii,  20.  Desideravcrat 
autcm  Job  siipra  xxix,  ut  csset  jiixta 
menses  pristinos  ;  sod  Dominus  ei  majora 
rcstituit  ct  in  duplo,  ut  supra  dicfnm  est ; 
unde  scquifur  :  et  facti  sunt  ei  quatuor- 
decim  millia  ovium  :  supra  enimcap.  i  dic- 
tuin  cst  quod  fuit  possessio  ejus  septem 


*  AU  :  a  rpcuperalionem.  » 


CAPUT  XLII 


227 


millia  ovium  ;  ot  sex  millia  camelorum  : 
Tiam  primo  lial)nerat  tri.i  millia  camelo- 
riim,  ut  supra  dirtum  cst  :  fuerant  ei 
qningenta  juf^^a  boum  ;  unde  hic  duplum 
poiiitur,  cum  dicitur,  Etmillejur/a  Ijoani : 
supra  etiam  dictum  cst  ([uod  habuerat 
quing-entas  asinas  ;  scd  hic  duplum  poiii- 
IvH',  cum  sequitur  :  Et  mille  asinae.  Ami- 
serat  autem  non  solum  possessiones,  sed 
etiam  filios,  qui  ei  restituuntur,  sed  non 
in  duplum  :  sequitur  cuim,  Et  fuerunt  oi 
septem  filii  et  tres  fdise  :  cujus  ratio  du- 
plex  potest  essc  :  uua  pertinens  ad  futu- 
ram  vitam  :  quia  scilicct  filii  quos  habue- 
rat,  non  totaliter  ei  pcricrant,  sed  reser- 
vabantur  in  futura  vita,  cum  eo  victuri ; 
alia  ratio  potest  csse  quantum  ad  vitam 
pra^sentcm  :  nam  si  duplicatis  ccteris  re- 
bus,  ctiam  numcrus  tiliorum  csset  dui^Ii- 
catus,  non  vidcretur  fortuna  domus  aug- 
mcntatafuisse,  quiaeamdem  quantitatem 
in  bonis  ejus  unusquisque  filiorum  ha- 
buisset  quam  prius  ;  etideo  decentius  fuit 
ut  proles  ei  augerctur  non  numero,  scd 
magis  in  valorc  ;  quod  occultc  insiuuatur 
iu  filiabus,  qua;  pulclierrimjc  fuissc  lc- 
giiutur  :  quariim  pulcliritudiui  ctiamno- 
mina  convenerunt  :  sequitur  cnim  :  Et 
vocavit  7iomen  utiins  Diem,  scilicct  propter 
claritatem  ejus,  et  nomen  secundae  Cas- 
siam.,  (lua"  est  spccics  aromatica,  proptcr 
suavitatem  ipsius,  et  nomen  tcrtix  Cor- 
nustihii  :  est  autem  stibiinn,  qiio  mulie- 
res  utuntur  ad  ornatum  oculorum,  se- 
cundum  illud  iv  Reg.  ix,  30  :  Dcj)inxit 
oculos  stibioy  et  ornav>it  capnt  suuni :  (juod 


quidem  stibium  in  cornu  a  mulieribus 
conscrvatur,  ul  habeant  ipsum  paratum, 
cum  opus  fucrit.  Unde  vocavit  eam  Cor- 
nustibii  ad  designandam  abundantcm 
pulcliritudincm  oculorum  :  unde  et  de 
pulchriludinc  carum  subditur  :  \onsutit 
aulcm  itivcntx  mulieres  speciosx  sicut 
fdiae  Job  in  universa  terra  :  propter  quod 
etiam  datur  intelligi  quod  filii  ejus  erant 
in  virtute  praei;ellentes  :  se^iuitur  enim, 
Dcditfjue  eis  pater 'iuus  hercditatem  inter 
fratrcs  carum,  scilicet  ad  dcsignandam 
convenicnliam  virtutis  in  utris(|uc.  Quia 
Job  eliam  in  proprio  corpore  fuerat  fla- 
gellatus,  additur  ei  ad  prosperitatis  aug- 
mentum  longiludo  dierum;  unde  sequi- 
tur  :  Vixit  autcm  Job  post  flagclla  lixc^ 
rcntum  (pKulraijinla  annis.  Kt  ut  intclli- 
gatur  toto  hoc  tempore  in  prosperilate 
vixissc,  subdit  :  /:/  cidit  fdios  suos,  et 
filios  fdiorum  suorutn  usque  ad  quartam 
(jcncrationcm  :  et  ista  prosperitas  dalur 
iiitclligi  durasse  usiiuc  ad  mortem  :  unde 
scijuitur  :  Et  mortuus  est  senex,  (luoj 
pcrtinct  ad  diuturnitatcm  vitae,  et  plcnus 
dicru/n,  (|uod  pertinet  ad  vita'  prospcri- 
tatcm.  Unde  supra  c.  vn,  ad  significan- 
duni  suam  advcrsitalem,  dixit  :  Sicut  et 
c(jo  liabui  menses  vacuos.  Uude  et  per 
plenitudincm  dierum  dcsignatur  abun- 
dantia  ipsius,  ct  quaiitum  ad  boua  fortu- 
na',  ct  (iiiantum  ad  bona  gratia*,  ([uibus 
pcrductus  cst  ad  fiituram  gloriam,  (\\\d? 
dural  per  omnia  sa-cula  saeculorum, 
Amcn. 


IN  psALMOs  Dwmis  txposmo 


i'llO(EMIi;M    SANC.TI    TIIOM,*; 


In  omni   opere  suo  dedit  confessioniiii  Hauclo, 
fl  excelso  in  vcrbo  gioria?.  Eccli.  xi.vii,  19. 


Verba  Iktc  ilifMinlur  de  l)avi<l  ad  litle- 
ram  ;  el  salls  convenienter  assumiinlur 
ad  oslendondum  causam  liujus  operis. 
In  quibus  oslenditur  (juadruplex  causa 
hujus  :  scilicet  maleria,  modus,  sen  lor- 
ma  ;  finis  et  agens.  Materia  est  universa- 
lis  :  quia  cum  singuli  lii)ri  canonicui 
Scriptnr.e  speciales  materias  habeant,. 
hic  hber  generalem  habet  totius  Thcolo- 
giaj  :  et  hoc  est  quod  dicit  Dionysius  m 
Hb.  coclest.  Uirrar.  :  Divinarum  odarum, 
idest  Psalmorum,  sacram  Scripturam  in- 
tendere,  est,  sacras  et  divinas  operatio- 
nes  universas  decantare.  Uude  signatur 
materia  iu  hoc  quod  dicit  :  In  omni  ope- 
re,  quia  de  orani  opere  Dei  tractat.  Est 
autem  quadruplex  opus  Dei :  scilicet  Crea- 
tionis  :  (ieu.  ii,  2  cap.  :  Rcquie*vit  Deiis 
die  septiyno  ah  onini  opere  elc.  (luberua- 
tionis  :  Joan.  v  17  ;  Pater  meus  usque 
modo  operatur  etc.  iieparationis  ;  Joan. 
IV,  34  ;  Meus  cibus  est  ut  faciam  volunta 
tem.,  ejus  quimisitmo^  ut  perficiam  ojtus 
ejus.  (ilorilicationis  :  Ec(d.  xlii  IG  ;  Glo- 
ria  Domini  plenum  est  opus  ejus.  VA  de 
his  omnibus  complete  in  hac  doctrina 
tractatur.  Primo  de  opere  creationis  : 
Psal.  VIII,  1  :  Videbo  ccpIos  tuos,  opera 
digitorum  tuorum.  Secundo  gubernalio- 
nis  :  quia  omncs  bistoria'  veleris  testa- 
menti  tanguntur  in  hoc  libro  :  Psal. 
Lxxvii,  2  :  Aperiat?i  in  paraboiis  os  meiun 
etc.  Tertio  reparationis,  quanlum  ad  ca- 
put,  scilicet  Christnm,  et  quanlum  ad 
omncs  efTectus  gratiaj  :  Psal.  iii,  6  :  Ego 
dormivi  et  soporatus  etc.  Omnia  enim 
quae  ad  finem  Incarnalionis  pertinent, 
sic  dilucid(>  Iradiinlur  in  hoc  opere,   ut 


('(ue  videatur  evangelium,  et  non  pro- 
phetia.  Quarto  est  opus  glorificationis  : 
Psal.  cxLix,  5  :  Exullabunt  sancti  in  (jlo- 
ria  etc.  Et  hffic  est  ratio,  quare  magis  irc- 
(luentatur  Psaltcrium  in  ecclesia,  (|uia 
conlinet  totam  Scripturam.  Velsccundum 
Glossam.^  ad  dandam  nobis  spem  divinae 
raisericordia»  :  quia  cuni  peccasset  Da- 
vid,  tamen  pcr  poenitcntiam  cst  repara- 
tus. 

Materia  crgo  univcrsalis  cst,  quiaomne 
opus.  Et  quia  hoc  ad  Cbristura  spc('tat  : 
Coloss.  I  19  :  In  ipso  complacuit  omnem 
plcnitudinem  divinitatis  inhabitare ;  idco 
materia  hujuslibri  est  Christus  et  mcra- 
bra  cjus. 

Modus  seu  forma  in  sacra  ScripU.ra 
raultiplex  invcnitur.  Narrativus  :  Ecci. 
xm,  17  :  .\omie  Deus  fecit  sanctos  suos 
enarrare  omnia  mirabilia  sua  ?  Et  hoc  in 
historialibus  libris  invcnitur.  Admonito- 
rins  ct  exhortatorius  ct  praeceptivus  :  Ad 
Tituin  11,  15  :  Hxc  loquere  et  exhortare. 
Anjue  cum  omni  imperiow.  Tim.  ii,  14  : 
Hoc  commoneo,  lestificans  coram  Deo  etc, 
Ilic  modus  invenitur  iii  Icge,  prophetis, 
cl  libris  Salomonis.  Disputativus  :  et  hoc 
in  Job  et  in  Apostolo  :  Job  xiii,  3  :  Dis- 
putare  cum  Deo  cupio.  Deprccativus  vel 
laudativus  :  et  hoc  invenilur  in  isto  li- 
bro  :  quia  quidquid  in  aliis  libris  pra^dic- 
tis  raodis  dicitur,  hic  ponitur  per  raodiim 
laudis  et  oralionis  :  infra  Ps.  ix,  2  :  Con- 
fitebor  tibi  Domine  etc.  narrabo  etc.  Et 
ideo  dicii,  Dedit  confessionem,  quia  per 
raodura  confilendi  loquitur.  Et  hinc  su- 
initur  ratio  tituli  qui  cst,  incipit  liber 
hyrauorura,  seu  soiiloquiorum  prophetae 


}'KnrjEM[i;M 


229 


Davi.1  de  Chrislo.  Hymnus   t  sf    lans   Doi  Aiictor  antem  hiijus  operis  signinpatur 

cnm   cantico.    Canticnm  antcm  exultatio  ibi,  In   vfiho   f/lorise.  Notandnm   autem, 

mentis  de  a^tcrnis  haliita,  piornmpens  in  cjnod  alind  cst  in  sacra  Sci-ipfnra,  et  aliud 

voccm.    Docet  crgo   landaie  Denm   cnm  in  aliis  scienliis.  Nam  aiia»  scientiae  snut 

exiiHalionc.    Soliioqninm    est    collocutio  per  rafioncm  Inimanam   edita»,  hapc  au- 

hominis  cnm  Deo  singnlaiiter,  vel  secum  tem  Scriptnra  per  insfinctnm  inspiratio- 


tantiim,  (jnia  hoc  convenit  landanfi  et 
oranfi.  Ilnjns  Scripfnr.e  finis  est  oratio, 
(jua^,  est  elevatio  mcnfis  in  Deum.  Da- 
mascenns  lib.  iii  :  de  Fid  orfli.  :  ((Orafio 
est  Ascensus  infcUccfus  in  Dcnm  :  »  Psal. 
cxL,  2  :  Elevatio  manuum  mearum  aacri- 


nis  divinae  :  ii  Petr.  i,  21  :  Xon  enim  vo- 
lunlote  humana  allata  est  prophctia,  sed 
Spiiitu  sancto  inspirati  locuti  stmt  etc.  Et 
ideo  Ung-na  hominis  sc  hahet  in  Scriptura 
sacra,  sicnt  linpna  pneri  dicentis  verba 
(fna'  alins  ministrat  :  I'sal.  xi.iv,  2  :  tin- 


ficium  vespertinum.  Sed   qnatuor  modis  gua  mea  calamus,  et  ii  Reg-.  xxiii  :  Spi- 

anima  elevatnr  in  Dcnm  :  scilicet  ad  ad-  ritus  Domini  locutus  est  per  me,  et  sermo 

mirandum  celsifndinem  pote.statis  Ipsius  :  ejus  per  linguam  meam.  Et  ideodicit,/rt 

Isa.  XI.,    26  :    Levate  in  excelsum   oculos  verho  Domini,  vel  glorix,  qujp  per  reve^ 


vestros,  ef  virlete  fjuis  crearit  h,rc  :  Psal. 
agnifi-uu,  24  :  Quajn*  mirahilifi,  suntoperfi  tua 

cfL  tn.  •** 

Domine  :  ct  lia-c  est  clcvafio  (idei.  Se- 
cinido  elevatur  mens  ad  tendendnm  in 
excellcntiam  apteriia'  l)cafitndinis  :  .lob 
XI,  15,  10  :  Levare  potcris  faciem  tuam 
fihsfpie  macula^  cris  stahilis  et  ?ion  time- 
his  :  jniserix  rpiofpie  ohlivisceris,  et  rpiasi 
fuhjor  merifiianus  cfmsiirget  tihi :  o\  ha'c 
cst  elcvalio  spei.  Tcrtio  elcvatur  meiis  ad 
inlnercndum  divina*  bonilati  ct  sancti- 
tali  :  Isa.  i.i,  17  :  Elevare  consurcje  Hie- 
rusale?n  cic,  ol  haecest  elevatio  carilalis. 
Qiiarto  elcvatnr  mcns  ad  imitandnm  di- 
vinam  jusfifiam  in  opcre  :  Thrcn.  iii,  41, 
Leve)7ius  corila  nosfra  cum  ?rianihiis  ad 
Deum  in  civlos  :  ct  ha-c  cst  elevalio  jnsli- 
tia'.  El  iste  (luadruplcx  modus  insinna- 
tiir,  ciim  dicit.  Sanrfo  et  excelso  :  (\\\\\\ 
duo  ultimi  modi  elevationis  pertinent  ad 
hoc  ([nod  dicif,  Sancfo ;  dno  [»riini  ad  \\oc 
(jnod  dicil,  Excelso.  V.{  (|n()(I  liic  sif  (inis 
Scii[)liMwr  hnjiis.  habctnr  in  Psalniis. 
Primo  de'  Excelso  l'sal.  cxii,  '.)  :  .1  so//s 
orfii,  et  post,  Excelsiis  siiper  ounirs  rtr. 
Secundo  de  Sancto  :  Psal.  xc.viii,  '{  :  Coii- 
fitvaiitiir  no?nini  tuo  n^aipin,  ipioniani  ter- 
rihile  rf  sancfiini  fst.  Idco  (Irc/^^^orins 
dicil  hom.  1  siiper  Ezrrh.  (|iiod  vox  [>8:\l- 
niodia',  si  cnm  iiilcnlionc  cordis  a^iliir, 
onnii[)olcnli  Dco  [^cr  eain  ail  c(»r  ilcr  [)a- 
raliir,  nl  iiilcnla'  anima'  aiit  [tro|dictia' 
mysfcria,  anf  fiiafiam  com[)unclionis  in- 
fiindat.  Finis  crf^M),  uf  aninia  conjnnj^M- 
fiir  Dco,  siciif  sancfo  ct  cxccjso. 


lationcm  dicnntur.  rnde  iii  Reg.  xx, 
35  :  Percute  nie  in  sermone  Domini,  idesf 
in  rcvclatione  divina.  Et  potcsl  dici  hapc 
Scriptnra  vcrbnm  gloria^  ([uatuor  mo- 
dis  :  qnia  ([nadrnplicifer  sc  hal)ct  ad 
gloriam  :  scilicct  ([uantiim  ad  cansam  ?* 
qua  flnit,  qnia  a  vcrbo  glorioso  Dei  htPC 
docfrina  cmanavit  :  ii  Petr.  i,  17  :  Vocif 
delajisa  hujiiscemofli  a  magnifira  fjloria  : 
Ilic  est  filiiis  meus  flilectus  etc.  nuanfum 
ad  confiiicntiam,  ([uia  in  isfo  libro  glo- 
ria  Dei  continetur  quam  annuntiaf  :  Ps. 
xcv,  3  :  Annuntiate  inter  fjentes  gloriani 
fjus.  (Jnanlnm  ad  modnm  cmanafionis  : 
gloria  (Miini  idcni  csf  (|uod  clarilas  :  et 
rcvclalio  hnjns  [)roplictia'  ploriosa  fnit, 
quia  aperta.  Triplcx  est  enim  modus  pro- 
phelia'.  Pcr  s^Misibilcs  rcs  :  Dan.  v,  5  : 
Apparuerunt  fligiti,  giiasi  hominis  scri- 
hentis  efr.  rex  asj)icirhat  artirulos  ninniis 
scrihrnfis.:  Vor  siniililndiiics  imapinaria.*. 
siciil  [lalct  dc  soinnio  Pliaraonis  ef  inlor- 
|n'ctalioiic  facta  pcr  .Iosc[ih.  (lencs.  xu  : 
Isa.  \i.  1  :  yiili  Ihnninum  ■<eilenlem  sn- 
per  snliiim  r.rcrlsiini  et  rleratiim  ofc.  Por 
i|)siiis  \(M*ilalis  manircslalioncm.  Kl  fnlis 
modns  [)ro[)hcli.o  convonit  Danicli,  qui 
soliiis  S[>irifns  sancfi  insfinclu  siin»  omni 
cxlcrioii  adminicMilo  snam  cdidif  projdio- 
liaiii.  Slii  nain((iio  prophot.T,  siciil  dioit 
Aiigusliiiiis,  [)iM'  <|iiiisdam  rorum  im.igi- 
iics  .ib^no  vcrboriim  topumonfa,  scjlicot 
[icr  somnia  of  visionos,  facla  of  dicln  pro 
[)hcla\c.niil  :  sod  isf(\  nudc  docfun  fnif 
i\i^  vorifato,  Indc  n  Rog.   xxiii.   oum  di 


'  Al.  *.^«  proiu(Jc.  •' 


2.10 


IN  DWIKKM 


ccro[  navitl  :  S/)ir{fu.<;  nnjytini  loculus  rst 
elc.    Slalim    addidit  :    Sicut    Iuj    uunnw 
oricntc  solr  uiuuc  ahscjuc  nuhihus  rutilal. 
Sol  csl  Spiritus  sanctiis  illmuinans  corda 
propluMarum,  qui  quando(iuc  sul)   nulti- 
bus  apparct,  quaiuloquc  pcr  duos  niodos 
praMJiotos   prophctis    illucct,    (luandociuc 
sinc  nubibus,  sicut  liic.  Kl  ad  lioc  adduci 
potcst  (luod  dicitur  u  Rcg.  vi,  20  :  Quani 
gloriosus  fuit  hodic  rex   Isracl,  discoope- 
riem  se  ante  ancillas  servorum  suorum ,  ct 
nudotus  est.  Kt  quia  per  cam  nod  invital 
ad  gloriam.  Psal.    cxlix,  9  :   G/oria  luec 
pst  oninihus  sanctis  cjus,  benc   pra'milti- 
tur.  Quani  gloriosus  etc.  Patctergo  mate- 
ria  hujus  operis,  quia  dc  omni  operc  Do- 
mini ;  Modus,  qiiia  dcprecativus  et  lauda- 
tivus;  Finis,  quia  ut  clevati  conjungamur 
excclso  et  sancto;  Anctor,  quia  ipsc  Spi- 
ritus  sanctus  hoc  revclans. 

Scd   antcquam   ad  Httcram  veniamus 
circa  hunclibrum,  triain  gcucrali  consi- 
deranda  suut.  Primo  de  translationc  hu- 
jus  operis.  Sccundo  de  modo  cxponcndi. 
Tcrtio  de  ejus  distinctione.  Translationes 
sunt  tres.  Una  a  principio  ccclcsitc  terrc- 
na?  tempore  Apostolorum,  et  ha»c  vitiata 
erat  temporc  Hieronymi  propter  scripto- 
res.  Unde  ad  preces  Damasi  Pap»  Ilicro- 
nymus  Psaltcrium  corrcxit,  ct  hoc  lcgitur 
in  ItaUa.  Sed  quia  ha3c  translatio  discor- 
dabat  a  grseco,   transtiiht  rursus  Iliero- 
nymus  ad  preces  Paulae  de  gra^co  in  la- 
tinum,  ct  hoc  Damasus  Papa  Tecit  canlari 
iu  Francia,  et  concordat  de  vcrbo  ad  ver- 
bum  cum   graeco.  Post   quidam   Sopbro- 
nius  ahquando   dispulans    cum    Judsis, 
cum  dicerent   .ludaei   aliqua  non  sic   se 
habere,    sicut    ex    secunda    translatione 
psaltcrii  introduxcrat,  dictus  Soplirouius 
rogavit   nieronymum,  ut  PsaUerium  de 
hebraeo    in    latinum     transfcrrct.    Cujus 
pctitioni  annuit  Hicronymus  :  quai  trans- 
latio  concordat  omnino  cum  hcbra^o,  sed 
non  cantatur  in  ahqua  ecclcsia  ;  habctur 
tamen  a  multis.  Circa  modum  cxponoudi 
scien(him    cst,    quod    tam    in    psaUcrio 
quam  iu  aliis  propbctiis  exponcndis  evi- 
tare  dehemus  unum  cirorem  (Uimnatum 
in  quinta  synodo.  Theodorus  enim  Mop- 
suestcnus  dixit,  quod  in  sacra  Scriptura 


et   proplictiis   nibil    cxprcssc    dicitur   dc 
Cbristo,  scd  dc  (|uibusdam  aliis  rcbiis,  scd 
adaptavcrunt  Clirislo  :  sicul  iUud  Psalm. 
21  :  Diciserunt  sihi  vestimenta  mea  etc.y 
non  dc  Cbristo,  sed  ad  littcram  dicitur  do 
David.  Ilic   aiitcm    modiis   damnatus  cst 
in  iUo  concilio  :  ct  qui    as.scrit  sic  cxpo- 
lUMidas  Scripturas,  haTcticus  cst.  Hcatus 
crgo  llicrouymus  supcr   Ezcch.    tradidit 
nobis    unam   rcgulam  cjuam  servabimus 
in  Psahnis  :  scihcct  quod  sic  sunt  cxpo- 
ncndi   de   rcbus  gcstis,  ut  figuranlibus ' 
ali(iuid  de  Christo  vel   ccclcsia.  Ut  cniin 
dicitur  I   Cor.   x,    11  :   Omnia   in  fif/ura 
contingehant  illis.   Prophcliee  aulcm  ali- 
quando  dicuntur  de  rebus  qu;e  tunc  tem- 
poris  crant,  sed  non  principahter  dicuntur 
de  ois,  scd  inquantum  figura  sunt  futu- 
rorum  :  ct  idco  Spiritus  sanclus  ordinavit 
qiiod   quando  taha  dicuntur,    iuscrantur 
qua^dam   qua^  cxccdunt  conditioncm   il- 
lius  rei    gestai,    ut  animus  elevetur    ad 
figuratum.  Sicut  in  Daniele  muUa  dicun- 
tur  de  Anthioco  in  figuram  Antichristi  : 
undc  ibi  quanhim  leguntur  qua^  nou  sunt 
in   eo   complcta,  implcbuntur   autcm   in 
Antichristo  ;  sicut  ctiam  ahqua  de  rcgno 
David   et  Salomonis  leguntur,  quae  non 
erant  implenda  in  tahum  hominum  reg- 
no,  sed  impleta  fuere    in  regno   Christi, 
in   cujus   figura  dicta  sunt  :   sicut   Psal. 
Lxxi  :  Deus  judiciian  etc,  qui  est  sccun- 
dum  tituhim  de  regno  David  et  Salomo- 
nis  ;  et  ahquid  ponit  in  eo  quod  cxccdit 
facultatcm    ipsius,    scihcet,    Orietur    in 
diehus  ejus  justitia  et  ahundantia  pacis, 
donec  auferatur  luna  :  et  iterum,  Domi- 
nahitur  a  mari  usque  ad  mare,  et  a  flu- 
mine  usque  ad  terminos  etc.  Exponilur 
ergo   Psalmus  iste   de  rcgno  Salomonis, 
inquantum   est   figura  regni   Cbristi,  in 
quo  omnia  complebuntur  ibi  dicta. 

Distinctio  ejus  in  i>rima  est  (juod  sunt 
contum  quinquaginta  Psalmi ;  ct  compe- 
tit  mystcrio,  (luia  componitur  numcrus 
islc  cx  70  ct  8U.  Pcr  7  a  quo  dcuomiua- 
tur  70  significatiir  dccursus  hujus  tcm- 
poris  quod  peragilur  soptcm  dicbus  ;'per 
8  vero  a  quo  denominatur  80,  slatus  fu- 
tura*  vitae.  Octava  enim  secundum  Gios- 
sa?n  est  resurgentium  ;  ct  significdt  quod 


*  Al.  :  u  figuraDtep.  » 


PROEMIUM 


231 


in  hoc  libro  tractuntur  o;i  (jiia'.  pertinent 
ad  decursnm  pra'sentis  vifa%  et  ad  glo- 
riam  futura?.  Item  per  scptem  siprnifica- 
tnr  vetus  testameutum.  I*atres  namipie 
veteris  testamenti  septeuario  servieljant: 
ohservabant  enim  seplimum  diem,  septi- 
mam  septimanam,  septimum  mensem,  et 
septimum  annum  seplimae  decadis,  tjui 
dicitur  Jubila-us.  Per  octo  vero  significa- 
tur  novum  testamentum  :  celebramus 
enim  diem  octavum,  scilicet  diem  Domi- 


DomiJie  quid  multiplicati  sunt^  ad  histo- 
riam  pertinet  Absalonis  ;  et  ha?c  est  pos- 
terior  :  unde  alirjuid  aliud  sipnificant 
praiter  historiam  tantnm.  Prima  ergo 
<|uiu(}uageua  pertinet  ad  statum  pani- 
tentiai,  et  ideo  fig^uraliter  tractatur  in  ea 
de  tribulatiouibus  et  impugnationibus 
David,  et  liberatione  ejus.  Et  ut  divisio 
fiat  secundum  litteram,  David  in  regno 
suo  existens,  contra  duplicem  impu^^na- 
tionem  vel    persecutionem   orat.    Prirao 


nicum  propter    solemnitatem    dominicae     contra  eam  quie  fuit  contra  totum  popu- 


Resurrectionis  :  et  in  hoc  libro  complen- 
tur'  mysteria  veteris  el  novi  testamenti. 
Secunda  distinctio  est  secundum  quos- 
dam,  (|ui  dicebant  (piod  PsalteiMum  divi- 
ditur    in    (|uin(|ue    libros,    [)er   (|uin(jue 


lum  Dei  :  et  hoc  in  quinta  decade  :  Psal. 
xi.i  :  Quetnadmodum  desiderat  cervus  ad 
fontem  aquarum,  ita  desiderat  anima 
mea  ad  te,  Deus.  I^nivcrsaliter  autem  jus- 
tus  iu  persona  sua  dupliciter  alfligitur  : 


I*saIiTiorum   di.stiucliontis,  quie  fiunt   per      quando(jue   a   temporaliler   persequenli- 


liat  fiat ;  et  hoc  in  gra'CO,  ubi  hebra?us 
halx^t  amen,  amen.  Et  in  hoc  notalur 
finis  libri  cujuslibel  secundum  eos  :  et 
hoc  est  primo  iii  Psalm.  xl  :  lieatus  qui 
inteUicjil.  Item  in  lxxi  ;  Deus  judicium 
tuuni.  Item  in  lxxxviii  :  Misericordias 
Domini.  Itcm  in  cvi,  scilicet  in  secundo  : 
Confitemini :  et  sunt  quinque  libri.  Sed 
ha^jc  distinctio  non  est  apud  Hebraios,  sed 
pro  uno  libro  habetur.  Act.  i,  20  :  Sicut      Beati  quorum  remissx  sunt   iniquitatcs» 


bus,  (juaudoque  ab  arKjuil)US  injuste  vi- 
ventibus  :  u  Pelr.  u  :  Animam  Justi'  ini- 
quis  operihus  cruciabant :  Ps.  xli  ;  Defec- 
tio  tenuil  me  etc.  Et  ideo  i^rimo  ponit 
Psalmos  pertiuentes  ad  primam  pcrsecu- 
tionem  Uavid,  secuudum  (juo.l  significdt 
ali(juid  coutra  Chrislum  et  ecdesiam.  Se- 
cundo  ad  secundam  Iribulationem  perti- 
nentes,    in    quarta    decade  :    Ps.    xxxi  : 


scriptum  est  in  lihro  Psahnoru/n  lxviu 
Fiat  commorutio  etc.  Quod  aulcin  dicil, 
/?«/,  fiat,  vel  amen,  annui,  non  rebulur 
ad  liuem  libri,  (juia  in  aliis  libris  miillo- 
ties  Iioc  ponitur,  nec  est  finis  libri.  Tcr- 
tia  dislinctio  est,  (jiiia  psalmi  (lislinf^ii- 
iinlur  in  tres  (luiiHjuaf^euas  ;  et  h*c 
dislinctio  comi)relicii(iil  Irijilicem  statiim 
populi  lideiis  :  sciliccl  statiiin  |)(i'nilcn- 
tia'  :  et  ad  huiu;  ordiualiir  priiiia  (juin- 
quagcna,  qu<e  finilur  iii  Miserere  /uri 
Deus.,  (jiii  csl  jisaiiuus  ixcuilciilia'.  Se- 
cuuda  jiistilia';  :  et  lia^^c  consistit  iii  Judi- 
cio,  et  finitur  in  l'sal.  c  :  Misrricordinni 
et  judiciuin.  Terfio  laudiun  f.,d()iia'  coii- 
cludit  a'lcriia'  ;  tit  ideo  rinitur  :  Oninis 
spirilus  luiidut  Dominuni. 

Scd    ciica  ordincin    Psalindrmn    scicii 
duin   csf,   (|ii()(i    Psalini    (|ui(laiu   faiiKUul 
bislorias,  sed  non  sunt  oKlinafi  secuudiiiu 
ordiuem    bisloria*.    N'am  Diliifuin    Ir   Do- 
minc,   pertinet   ad    liisfoiiani    Saulis,  sed 


Itein  David  iu  ref,Mio  suo  exisfcns  diipli- 
cein  tril)ulafi()ucm  passiis  est  :  (juia  a 
specialibiis  pcrsoiiis,  et  a  toto  jiopulo. 
Priino  ergo  pouuntur  Psalmi  contra.per- 
sonam.  Secundo  Psalini  iu  (luibus  orat 
coutra  s(!cundam  :  et  lioc  in  tertia  de- 
catle,  scilicet  Dcus  Deus.  A  spccialibus  au- 
tem  pcrsonis  diiabus  pcrsecutioueiu  pas- 
siis  esl  :  sciiiccf  ab  Alisalonc,  ct  a  Saule. 
Et  j)cr  boc  siuniilicafiir  perseculio  quain 
saiicli  iiatiiintiir,  vcl  a  doineslicis,  vel  ab 
cxliMucis  :  sic  C.hristus  pa.ssiis  est  a  Juda, 
ct  a  .luda-is.  Priiuo  ergo  poimnfur  psalmi 
coiifia  iirimiiiu.  Scciiudi»  coiifra  .seciin- 
(liiiu  :  cf  boc  iu  scciinda  dccadc  :  Psal. 
XI  ;  Sulcuni  mc  fac  JJnminc.,  qunnunn  de- 
fecit  .sanctus,  qunniam  diminutx  sunt  vf- 
rilutrs  a  fi/iis  /nuninum.  Priiiu»  er^o 
a.ucudiiiu  cst  dc  jiriiua  dccadi*.  iii  (]iia 
jira-iuillilur  ps.duuis  iste,  scilicel  Itcatus 
rir  cfc. 


*  iusiam 


<  Al.  :  «  coDliQentur.  o 


2'A2 


IN  DAVIDKM 


l»SALMUS   PHIMUS 


1.  iiculua  vir  qiii  noii  niiiil  iii  «■(iiisiliu  iin|iioriiin, 
et  in  via  iifccaliiriiin  iinii  slctil,  i-l  in  (•atlicclra 
ppslilciili.p  non  scdif.  Scd  iii  lc^jc  Dninjiii  vdliinlas 
ejus,  ot  in  lc^e  cjiis  nicditiiliiliir  dic  uc.  nucte. 

2.  Et  orit  tntutiuuin  li^uniu  iiiiod  pluntutuin  e.st 
spoiis  dccursii-;  aiiiianiiii,  (|iiod  fnicfiiin  ?uiim  daliit 
in  tein|iorp  siio.  Kt  foliiiin  cjiis  iioii  dcfliiof. 

3.  Et  oiunia  (|ua't.uniijiie  fticiet  prosperabuiitur. 
Non  sic  iniiiii,  iion  slc  :  sed  famquaiu  imlvis  qucin 
projicit  ventus  a  facie  tcrriP.  Ideo  non  resnrgent 
impii  iii  jiidicio,  nc(|ue  pcccatores  in  consilio  jiisfo- 
rum.  Quonium  uovil  Uomiuus  viaiu  justurunij 
el  iter  iiupiornm  peribit. 


1.  Hic  Psalmus  clisfmguitur  coulru  to- 
tum  opus  :  uou  euim  habet  titulum,  scd 
est  quasi  tilulus  totius  operis.  Sed  et  Da- 
vid  1'salmos  composuit  per  modum  orau- 
tis,  tiui  uou  servat  uuum  modum,  sed 
secuudum  diversas  airectioues  et  motus 
orautis  se  habet.  Ilic  ergo  priums  Psal- 
mus  exprimit  atrectum  homiuis  elevautis 
oculos  ad  totum  statum  muudi,  et  cousi- 
derautis  quomodo  quidam  proficiuut, 
quidam  deliciuut.Et  iuter  beatos  Christus 
fuit  primus  ;  iuter  malos  Adam.  Sed  uo- 
taudum  :  quod  iu  uuo  omnes  cou  veuiuut, 
et  iu  duobus  dilTeruiit.  Couveniuut  in 
healitudiue,  quam  omues  quaerunt  ;  dif- 
feruut  autem  iu  processu  ad  beatitudinein, 
et  iu.eveutu  hujus  :  quia  quidam  pervc- 
niuut,  et  quidam  uou.  Dividitur  ergo 
psalmus  iste  iu  partes  duas.  lu  prima 
describitur  processus  omuium  ad  beatitu- 
diuem.  In  secuuda  eventus,  ibi,  Et  erit 
tamquam  lii/num  qnod jjlantatum  esl  se- 
cus  dccu/sus.  Circa  primum  duo  facit. 
Primo  tangitur  processus  malorum  ;  se- 
cundo  bonorum,  ibi,  Sed  in  lct/e  Doinini 
voluntas  ejus  etc.  lu  processu  malorum 
tria  consideranda  sunt.  Primo  dehberatio 
de  peccato,  et  hoc  iu  cogitatione ;  se- 
cundo  cousensus  et  executio ;  tertio  in- 
ductio  '  ahorum  ad  simile  ;  et  hoc  est  pes- 
simum.  Et  idco  primo  pouit  coiisihum 
malormn,  ibi,  Beatus  vir  etc.  Dicit  autem 
quinon  ahiit ;  quia  quamdiu  bomo  deli- 
berat,  est  in  eundo.  Sectmdo  pouit  con- 
sensum  et  executionem  diceus  :  Et  in  via 
peccaluru)n,  idest  in  operatione.  l*rover. 


IV,  19  :  \  i'j  tm/tiorum  tnu-brosa.,  nesciunt 
ubi  ciwruant.  Sim  stctit,  scihcel  coiiscii- 
tiendo  el  operando.  Dicit  autem  im/iio- 
ru?n,  quia  imi)ielas  est  peccatum  coulra 
t)euiu,  et  peccatorum  contra  proximum, 
et  in  cat/iedra.,  ecce  tertium,  idest  iiidu- 
cere  ahos  ad  peccandum.  In  cathedia 
ergo  quasi  magister,  et  alios  docens  pec- 
care  :  et  ideo  iWcA  j)estilentise,  quia  pesti- 
lentia  est  morbus  iufectivus.  Prov.  xxix, 
8  :  Homines  pestilentes  dissipant  civita- 
tem.  Oui  ergo  sic  vadit,  non  est  beatus, 
sed  qui  contrario  modo.  IJeatiludo  autem 
hominis  iu  Deo  est.  Psalm.  cxliii,  15  : 
Beatus  popuius  cujus  est  Dominus  Deus 
ejus  etc.  Est  crgo  proccssus  rcclus  ad 
beatitudinem  primo,  ut  subdamus  nos 
De6  :  et  hoc  duphciter.  Primo  pcr  voiuu- 
tatem,  obediendo  mandatis  ejus  ;  el  ideo 
dicit  :  Sed  in  ler/e  Domini ;  et  hoc  specia- 
liler  peiiinet  ad  Christum.  Joau.  vi,  .'i8  : 
Descendi  de  coelo  non  ut  faciam  volunta- 
tem  meam,  sed  voluntatem  ejus  qui  misit 
me.  Convenit  similiter  et  cuilibet  jiisto. 
Et  dicit  in  lege  per  dilectionem,  non  sub 
iege  per  timorem  I  Timoth.  i,  9  :  Justo 
non  est  le.i:  posita.  Secundo  pcr  intellec^ 
tumjugiter  meditando ;  et  ideo  dicil,  In 
lege  ejus  meditabitur  die  ac  nocte.,  idest 
conliuue,  vel  certis  horis  dici  et  noctis, 
vel  in  prospcris  et  adversis. 

Describitur  in  liac  parte  fehcitatis  eveu- 
tus  :  et  primo  ponit  divcrsitatem  ejus  ; 
secuudo  assiguat  rationem,  ibi,  Qwmiam 
norit  Domifius  etc.  Circa  primum  duo  fa- 
cit.  Primo  ponit  eveiitum  bouorum  ;  sc- 
cuiido  malorum,  ibi,  Non  sic  itnpii  etc. 
Circa  eventum  bonorum  ulitursimilitu- 
diue  :  ct  primo  proponit  cam  ;  secundo 
in\d\Aa[,  \bi,  Et  omnia  quascumque  faciet 
e/c.Similitudo  uamque  sumilurahgno  :  in 
quo  tria  cousiderautur,  scihcet  plautalio, 
fructilicatio,  ct  conservatio.  Ad  planlalio- 
uem  vero  ncccssaria  esl  lerra  humectata 
al)  aquis,  alias  arescerel ;  et  ideo  dicit  : 
Quod  plantatum  est  secus  decursus  aqua- 
rum.,  idest  juxta  Ihicula  gratiarum.  Joau. 


'  Al.  :  »  iulroduclio.  <• 


PSALMUS 


2Xi 


vu,  38  Ccip.  :  Qui  credil    i)i  me,  /lumina  Itom  siint  sine  aciiia  gralia*.  Gen.   iii,  10 

de  ventre  ejns  fluent  aqux    vivx.  Et  (lui  /*///r/.s  es  c/c.  El  ideo  omnismalitia  L'urnm 

juxta  hanc  a(]uam  radicus  habuerit,  rruc-  delluel,  sicut  dcfluit  foliuin  de  vinea  etib- 

tificabit  bona  opora  faciendo;  et  hoc  est  ficu,  Isa.  xxxiv,  4.  De  bonis  vero  dicitur 


ijuod  sequitiir,  Quod  fruclum  suum  da- 
hit.  <jal.  V,  22  Fructus  autem  Spiritus  cst 
caritas,  gaudium,  pax,  patientia,  longa- 
nimitas,  honitas^  hnw/nitas  etc.  In  tem- 
pore  suo,  scilicet  modu  (juaiido  esl  tcm- 
pus  opcraudi.  (ial.  ult.  :  Du/n  tempus  ha- 
bemus,  operemur  honum  ad  omnes.  Sed 
nec  arescit,  immo  conservatiir.  Qua'(lam 
arbores  conservanltu"  in  subslantia,  sed 
non  in  foliis  :  qu^iidam  etiam  in  foliis  con- 
servantur,  sic  et  justi  :  unde  ait,  Et  fo- 
lium  ejus  )ion  defluet,  idest  nec  in  mini- 
mis  opeiibus  et  exterioribus  deseriintur 
a  Deo.  Prov.  xi,  28  :  Justi  autem  quasi 
virens  foliam  (jerminahunt, 

W.  Deindecum  dicit,  Et  ^j;/i/</«,  adaptat 
simililu(lin(,'m,  (juia  bealiiuomnii)iis  pros- 
porabnntiu'  :et  hoc  f]uau(lo  conse(jiientur 
fiiiem  intentum,  quantum  ad  omnia  qua; 
desiderant,  quia  jiisti  pcrveniunl  ad  bea- 
titiidinem.  Pt^.  cxvii,  IVt  :  0  Doinine  sal- 
vum  me  fac,  o  Domine  bene  prosperare., 
etc.  Evenlus  malorum  contrarius  est, 
quod  descriiiifur,  ibi,  AV>«  sic  etc.  Et 
circa  hoc  duo  facit.  Primoponit  similitiidi- 
nem  ;  secundo  aiiaptat,  il)i,  Nimresuryeiit. 
Sed  n(>ta  quod  bic  praMiiillil  non  sic,  et 
nonsir  bis,  prophu-majorem  certiliidinem. 
(lon.  XLi,  32  Quod  secundo  vidisti,  iiuli- 
cium  firmitatis  est.  Vel  non  sic  faciunl  in 
processu,  ideo  7io)i  sic  recipiiint  in  even- 
tu.  Luc.  XVI,  2')  :  Rcccpisli  hona  in  vila 
lua,  et  Lazarus  similitcr  mala :  nunc 
(intem  /lic  consolatur,  1 1  vero  eruciaris. 
Comparanlur  veio  j^iopiic  j)iilveri,  (|ui 
tria  iiabet  conlra  ea  ijiue  de  virojuslo 
siiut  dicta.  Uiiia  non  adlia'r(;l  lerra^  |)ul- 
vis,  >oa\  est  in  siiperllcic.  Lif^nuni  vcro 
plantaluin  (\s\  radiiiliis.  Ilcin  li^nnni  iii 
se  comj)aclum  csl.  Ilcm  liuinidiiiu  csl. 
Sed  j)nlvis  in  se  divisus,  sicciis  cl  aridiis 
est.  I*er  ijuem  signaliir,  (|uia  boni  adii- 
nali  sunl  carilalc  siciil  lifAniim.  Ps.  (.wn, 
27«  Consfiluilr  divin  solcmnnu  in  conih-n- 
.s/.s,  usque  ad  cornii  allaris.  Mali  vcru  di 
visi.  Prov.  xiii,  10  liilrr  suprrhns  srmpvr 
jurijia  sunl.  Item  boui  inlia-iciil  radici- 
tus  in  sjiiriliialibus  cl  lionis  di\  inis.  scd 
maii  in  oxterioribiis  bonis    sustentanlur 


hic  (j'uod  folium  cjus  non  drflurl.  Luc. 
XXI,  18  :  Capillus  dn  rapile  vestro  non /)e 
rihit.  Sedde  istis  malis  diciliir  quod  tota- 
liter  projiciuntur  a  faric.  idest  bonis  su- 
p(M'{icialibus,  qiios  ventus,  id»!sl  Iribnla- 
iio  projiciet  a  facie  terne.  Job  iv,  8  Vidr 
eos  qui  opc)'a)itur  i)uquifate))i,  et  semi)ia)U 
dolores,  et  mOimt  eos.,  fla)ite  Dco  pe)'iisse, 
ctspiritu  oris  ejusesse  co)isu)njjfos.  Deiiide 
adaplat  simililudincm  ibi,  \o)i)'esu)'(je)tt, 
quia  sicul  pulvis  siinl. 

Scd  contra  ii  Cor.  v,  10  :  Onnies  )U)S 
))ia)iifestari  o/jortet  a)ite  trihu)ial  Christi. 
Item  I  Cor.  xv,  51.  ()m)ies  quidem  resur- 
ge))ius. 

Ad  (juod  dicendum,  (juod  dupliciter 
hoc  potesl  \vy(\.  Ucsurjfcie  cnim  j^ro- 
prie  iu  jiidicio  dicitur  houio,  (jiiando 
causa  sua  sublevatiir  per  sentenliam  judi- 
cis.  Isti  erp^o  non  resurgnnt,  ijuia  sen- 
tentia  j)ro  cis  iii  Judicit»  non  fcrtnr,  sed 
potius  conlra  :  nnde  alia  lillcra  liabel, 
No)i  stabilioifur.  Doni  vero  sic  :  quia  li- 
cet  afflicli  siiil  e\  j)Cccalo  primi  parcnlis, 
tameu  habebunl  senlenliam  [)ro  .se.  Ne- 
qur  /jcccalorrs  coiigrcgabunlur  i)i  co)isilio 
Justorum.  tjuia  boni  coiiffre^abnnUir  iu 
vilaiu  a'lcriiam,  ad  ([iiain  mali  iion  ad- 
niillcnliir.  Vcl  diccnduin,  ([iiod  lioc  inlel- 
ligilur  de  rcjiaralione  justitiiH  ad  (jiiam 
repaiaulur  j)idj)rio  jiidicio.  1  Cor.  xi,  31 
Si  nosnirlinsos  '  Judirarrmus,  non  utinue  *'/•>"«'•«»- 
Judirin-emiir.  Kl  (|uanluin  ad  lioc  dicil. 
Nnn  resuri/ent  in  Judirio,  scilicet  proprio, 
{\r  (jiio  dicilur  Ej>li.  V.  I  i  K.rti)'gr  qiii 
dormis,  et  e.rurqr  a  mortiwi,  rt  ilhimina- 
hif  fr  Chrisfus.  Qnidain  ^cro  rc|w»ranliir 
(-(Misilio  bonoriim  :  ct  isto  inodo  cliain 
inali  non  rcsuri;iiiil  a  [leccalo.  \'rl  im/ni, 
idcsl  inlideles,  iion  rcsnrf^nnt  in  jndicio 
(liscnssioniscl  exainiiiationis.  t|iiia,  scciiii- 
diini  lirc.urniiiiin,  (juiilain  condcinnalMiii- 
tiir,  cl  noii  jiidic.ihuntiir.  iit  inlide|(>8; 
(|iiiiiain  judii  Mbniilur  ncc  con(l«<iiuia 
biiiilnr,  sciliccl  .V|Misloli  cl  viri  f»crfccti  ; 
(|niilani  Jiiilicabuntiirel  coiKlcinnaliiintnr. 
scilicel  niali  lld«»h»s.  Sic  eri^>  (hlole.s  noii 
icsur;;^cnl  iii  jiniicio  (Iiscii.s,sioiu.s,  ut  oxa- 
mincnlur.  .joaii.  iii.  18  :  Qui    noti  credit. 


rrmut 


2;u 


IN  DAVIDK.M 


jnm  jiidirnlns  rsf.  Prccalorcs  \('i"<»  iioii 
resiirfrtMil  iii  coiisilio  jnstoniin,  iit  sciliccl 
judiccntiii',  ol  iinii  (•oiKlciiiiicnlnr.  Dciiidc 
rntio'  rcddiliir  (jiiaro  hiijiisniodi  iioii  r(>- 
snrgcnl  iii  jiidicio  :  Qno)ii<un    norit    etr. 


nnrit  Drns'  t/n/  sn/tt  fJus,U(>\\l  scilicct  iio-  .  i)Q„i„yg 
tilia  approliationis,  ot    idco  rcparantnr  ; 
s(mI  (|iiia  iion  iiovit  viain  inipiornm  tioti- 
tia  prohatioiiis,  idoo  itr/'   i//ijtio/'n/n  pc/'i- 
hit.  I's.  (..wiii,  17fi.  Erravi  sicnt  ovis  (jux 


Fl  propri(>  lo(|iiiliir  ;  (|nia  (piaiidoali(|iiis  prriit  :  f/n;vre  srrvnnitnnnt,  l)o//iino,t/nin 

scit  (|uod  pcrditiim  cst,  rcpaiattir  ;  iiiiaii-  nia/nlnta  tna  /lo/i  snni  ohlitns.V^.  xx.xiv.ti 

do    vero    ncscit,     non     rcparatnr.    .Iusti  '*  Fia/it    viae    Hlorn//i  tr/u-h/'iB    et    luhri- 

aiitem  per  mortem   dissolvuntnr,  sed  ta-  cum  etc. 
men  Deus  novit  eos.    n    Tiin.  ii,  19  Uoq- 


PSALMUS  II 


1.  0"are  frcmiieriint  geules,  el  {lopuli  ineditati 
suut  iuauia  ?  Astit(>nmt  roges  terra',  el  |)riucipes 
conveneruut  in  unuiu  aiiversus  Dominum,  et  ad- 
versus  Ciiristuiu  cjus. 

2.  nirumiiainus  vincula  eorum,  el  projiciamus  a 
noliis  jugiun  i|isoruui. 

'\.  (,)ui  habitat  iu  ccvlis  irridcliit  eos,  ct  Uominiis 
suiisanuabit  eos.  Tune  lo(]uetur  ad  eos  in  ira  sua, 
ct  in  fnrore  suo  contnrbal)it  cos. 

4.  Ego  antcm  constitutus  sum  rex  ab  eo,  super 
Siou  moutem  sanctum  cjus,  priBdicans  priEceptum 
ejus. 

5.  Dominus  dixit  ad  nie  :  Filius  meus  es  tu.  cgo 
hodie  genui  te. 

6.  Poslula  a  me,  et  dabo  tibi  gentes  hfereditalem 
tuam,  et  possessionem  tuam  teriuinos  terrae. 

7.  Rejfes  eos  in  virga  ferrea,  ct  tamquam  vas 
figuli  confringes  eos. 

8.  Et  unuc,  reges,  intelligite  :  erudimiui  qni 
judicatis  terram. 

9.  Servite  Domino  in  timore,  et  e.xultate  ei  cum 
tremore.  Apprehenditc  disciplinam,  ne  quando 
irascatnr  Doiniuns,  ct  percalis  dc  via  justa. 

10.  Cnm  cxarserit  in  brevi  ira  ejus,  beati  omnes 
qui  contidunt  in  eo. 

Praemisso  Psalmo,  in  quo  quasi  univer- 
saliter  descripsit  statum  et  proeessum 
humani  generis,  iii  lioo  procedit  ad  ma- 
teriam  proprium,  seilioet  tribulatioues 
suas  signantes  tribuhitiones  Christi  : 
et  circa  hoc  tria  facit.  Primo  implo- 
rat  diviuum  auxilium  contra  tribula- 
tiones  immincntes  orando.  Secundo  gra- 
tias  agit  exauditus.  ethoc  iu  octavo  Psal- 
mo  :  Do/ni/ic  Do//iinns  iioster,  qua/n 
ad//iirahile  est  /umie/i  tuu/n  i/i  imiversa 
ter/'a?  Tertio  osteudit  fiduciam  iude  con- 
ceptam,  et  hoc  in  decimo  Psalmo  :  In  Do 
mino  confido  :  quo/nodo  dicitis  a/ii/zix 
mrx,  transmifjra  in  mo/itr//i  sicut  passer. 
\\i  tribulationibus  autem  potest  homo  duo 
petere.  Primo  petit  ut  hberetur.  Secuu- 


do  iit  hostes  deprimantiir ;  el  hoc  facit 
iu  septimo  Psalmo,  Do//ii/ie  Deus  meus 
i/i  tc  ctc.  Circa  prlmum  duo  facit.  Primo 
imploral  auxilium  coutra  tribulautes.  Se- 
cuiulo  conlra  decipere  molientes,  et  hoc 
iii  quinto  Psalmo  :  Ve/'ha  mea.  Circa  pri- 
muin  tria  facit.  Primo  commemorat  ma- 
chinationes  insurgentium  contra  ipsum. 
Secuiido  implorat  auxilium  contra  jam 
insurgentcs,  et  hoc  iu  tertio  Psalmo  :  Do- 
mi?ie  quid  multiplicati.  Tertio  confidens 
se  exauditum,  invitat  alios  ad  confidea- 
dum  de  Deo  ;  et  hoc  in  quarto  Psalmo  : 
Cum  invocarem.  Sed  attendendum  est, 
quod  totns  iste  Psalraus  nihil  continet 
de  oratioue,  sed  de  malifia  insurgcn- 
tium.  Circa  quem  Psalmum  in  generali 
scieudum  est,  quod  de  eo  fuit  duplex 
opinio.  Quidam  enim  dixerunt  quod 
idem  est  cum  primo  Psalrao  :  el  haic 
fuit  Garaalielis.  Et  propter  hoc  dicebaiit, 
quod  siciit  ille  Psalmus  :  Beatus  vir  qui 
etc.  ;  ita  iste  quasi  pars  ipsius  finit :  Beati 
om/ics  qui  co/i/idu/it  i/i  eo,  ut  sit  quasi 
circularis.  Sed  contra  hoc  sunt  duo.  Pri- 
mo  quia  sic  non  essent  centum  quinqua- 
ginta  Psalmi.  Sed  ad  hoc  respondetur, 
qiiia  addunt  unum  qui  invenitur  in  plu- 
ribus  Psalteriis  :  et  iucipit,  Pusillus  cra//i 
elc.  Et  secund(j,  (|uia  iii  hebrieo  I'salmi 
sccundum  ordinem  litlerarum  ordiiiau- 
tur,  ut  quotus  sit  Psalmus  statim  occur- 
rut  :  uam  iu  primo  est  Aleph,  ad  desig- 
naudum  quod  sit  primus  ;  in  secundo  est 
Beth,  ut  designelur  quod  sit  secundus; 
in  tertio  est  Gimel,   et  sic  est   in  aliis. 


>  Al.  :  «  Don.  » 


PSALMUS  .11 


2X'> 


Qiiia  ergo  Bclh,  (iusr  littcra  est  secunda  tur.  Primi  iion   movenlur  .sensu   ad   re- 

in  ordine  a]pliai)cti,  ponilnr  in  principio  bcliandiim,    sed  magis  impetu  ;    et   ideo 

hnjns    Psahni,  patct   quod    cst  sccundus  dicit  dc  his,  Frni/aicrunt,  ()M()d  est  he^tia- 

Psalmus,  et    lioc    lcnct    Auj^ustinus.  Di-  rum  :  Prov.  xix,  12  :  Sictit  jromitns  leu- 

cendum  est  ergo,  quod   Psalmus  iste  in  nis,  ita  H  regis   ira.  Secundi  movontur 

ordine  Psalmorum  est  secundus,  scd  pri-  consilio  ;  ct  ideo  de   his  dicit  :  Meditati 


mus  in  titnlo  :  et  hic  est  titnhis  cjus. 
Psalmus  proprie  dicitnr  a  Psaltcrio,  qnotl 
est  quoddam  inslrumentnm  dccachor- 
dum,  quod  manu  tangitur  :  undc  dicitur 


sinit  inania.  Quia  vansB  sunt  ciKjitationes 
horninuin,  Psal.  xciii,  11.  Popnlus  cst 
multitudo  hominum  juris  (onscnsu  so- 
ciata.   Et    idco   .hida-i    (Hciintnr  populus. 


a  psallere,   quod   cst  manu   tangere,  et      quia  cum  lcg-e  et  sub  lege  Dci  sunt.  Ahi 


habet  tactum  a  supcriori  :  unde  ['salmus 
proprie  dicitur  canticum,  quod  David 
cantabat,  vel  cantari  facicbat  ad  Psalle- 
rium.  Mystic(;  antcm  pcr  dccachordum 
Psaltcrium  signatnr  lcx  Dei,  (lua;  in  de- 


dicuntur  gentes,  quia  noii  snnt  sub  iege 
Dci.  Vel  ad  htteram.  Iii  regno  David  erant 
gcnlcs  subjngata',  ct  Jud;ci  (idcies ;  ct 
ulriquc  moiiei)antiir  contra  eum ;  ideo 
dicit ;    Quare   freniuerunt  (jentes,  et  //n- 


cem  pra^ccptis  consistil,  et  oportct  quod     puli  meditati  sunt  inania?  'Soii  interrogat 
tangatur  manu,  id(;st  i)ona  opcratione,  et      sed  incrcpat,  sicut   ibi  Sa[).  v,  8  :    Quid 


a  superiori,  quia  pra!cepta  sunt  implcnda 
proptcr  spem  aiternorum,  alias  tangere- 
tur  ex  inferiori.  Est  ergo  Psalmus  David, 
qiiia  ab  eo  compositns,  et  de  rcgno  cjus 
in  tigura  regni  Christi  agit.  Pcr  David 
enim  Christus  convcuicntcr  signihcatnr, 
quia  David  dicitur  manu  fortis,  et  Chris- 
ius  Dei  virtus,  1  Cor.  i,  18.  Dicitnr  ctiam 
David  aspectu   dcsiderabilis,   et  Christus 


fio/j/s  profuit  superhia,  aut  divitiarum 
jactantia  <juid  contulit  nohisl  Itcin  mi- 
n(jrcs  nihil  per  sc  facere  possent,  nisi 
hai)('riint  auxihuin  majoruin  :  iindt!  ponit 
quosdam  priehcntcs  auxilium  :  primo  pcr 
potentiainadjuvando  :  ct  quantuinad  lioc 
dicit  :  Astiterunt  rec/es  terrx,  et  princijtes 
convenerufit  inunum  adversusDoimmimct 
SidyersusC7iristumejus;quasi  dicat,  Illi//-e- 


splendor  (jloriss^llch.  3  :  Ipse  est  m  (///em      7nuerunt  scddlW  astiteru/it,  idest  airuernnt 


desidera/it  Anr/eli j/rosjncere.  I  Pct.  i,  12. 
Quare  fremueru/it  (je/ttes,  et  pojnili 
meditati  sunt  inania  ?  Psalmus  islc  divi- 
ditur  in  duas  partcs.  In  prima  narratur 
machinatio  molicntium  contra  rcgnuiu 
David  ct  Christi.  In  secunda  ponitur  co- 
rum  rcprcssio,  ibi,  Qui  lu/hitat  i/i  cadis 
irridehil  eos.  Circa  [)rinium  tria  facit. 
Primo  narrat  inacliinantiiiin  rcbcllioiu-in. 
Secundo  contra  (|U(!m  inachinatur.  Tcrtio 
propositum  inachinaiitium.  Secunduiu 
ibi,  Adversus  /Jofninu/n.  Tcrtinm  ihi,  l)i- 
rufnjiamus  vificula  eorufn.  i*rimo  ergo 
hist(jrialiler  scicndiim,  (|uo(!  (|uaii('o  |)()- 
pnlns  molitur  rchcllioncin,  |)riino  siirgit 
miiiinur  in  populo,  post  acccdit  aiixiliuin 
magnatum  ad  [^crlicicndiiin.  Primo  orgo 
ponit  conatnm  populi  innrinuranlis.  S(!- 
ciindo  auxiliiiin  iniignaliiin,  ihi,  .\stite- 
rutit  rccjes  terra;,  et j/rincij/es  cotnefieru/it 


huic  malilia'.  Itcm  (jiiidam  piaduicrnnt 
auxiliiiin  pcr  sa|)icnliain  coiisiilcndo  ;  ct 
(juanlum  ad  hoc  dicil,  Cd/ireucrunt  i/i 
utiutn,  scilicel  ad  consiliandnm.  Litte/a 
llieronymi  habet  :  (( tractabant  paritcr.  » 
Ilicr.  V,  o  ;  Iho  itjitur  (/d  (tj/timales,  et 
hxjiKtr  eis  :  ijjsi  ctiim  cofj/ioverutit  viatti 
l)()//it/ii,  et  judiciut/i  Dei  sui  etc.  Dcindc 
ciiin  dicil  ,  .idre/sus  /)a//ii/iu//i,  rt  adver- 
siis  (7/ristum  ejus  t^tc..,  ponit  i)ali«Milcs  re- 
hcllionein.  O^lcndit  cniin  conlra  (|uos 
fiiil  rcbcllio,  (|uia  contra  Dominum.  ct 
coiilra  rcgcm  cjus:  Kcgcs  i>niin  dicnn- 
tiir  Chri^li,  idcst  nncti  :  P.sal.  civ.  IT)  : 
.\n//fr  ta/K/ere  Christns  i/iros.  Qni  crgo 
rchclhit  rcgi  instilnto  pcr  Dcnin,  rchcllal 
ctiam  Dco  :  Uom.  xiii,  2  :  Qui  jiatesfati 
/•('sistif,  /)ci  (irdifiatiani  resistit.  Kt  idcci 
dicit,  .[dversus  /)(utiinum,  et  adversus 
Cliristufti  ejus.  Ilcg.  '  viii,  7  :  Sdn  /<•  ah- 


in  unuiii.  In  jiopnlo  aiitcin  siint  (|ui(lam  Jvcerutit,  sed  ttie.  Myslic»»  incc  dicla  siinl 
miniis  hal)cnl(,'s  dc  rationc.  (|ui  snnl  im-  siili  similitiidinu  David  ili*  (ihristo  :  .\(  I. 
petuosi  :    quidain   plns,  (jui  cauli    dicun-      iv,  2.*)  :    Domine,  tu  dutsti  per  ns  patns 


*  Pftrui.  :  <<  Rom.  viii.  • 


230 


IN  n.WlllKM 


i 


nostri piini.  Iiii  Dnrid,  iiinirr  /rrnniorinit 
gentea  efc,  Convenrriint  eniin  rere  tn  rivi- 
tate  istn  oilrersns  sanctinn  /nternni  fiiiini 
Jesinn,  i/iieni  nn.risti  etr.  Kt  s«'(  nii(liini 
hoc  iiilcllif-MMKliim  rsl.  (iiiod  piMilcs,  scili- 
ccl    inililcs.    coiiv(M1<m'iiiiI    coiilra    (lliris- 


niliii  opprossio  moru.'iirmm  iii  rcKniim 
J)iivi(l.  Kl  circa  lioc  iliio  f*icil.  |'rimo  n»- 
lcinlilnr  i|nomo(lo  o|)|irimiiiiliir  a  nomi-^ 
iio.  SccihkIo  (inoniodo  a  Cliristo  cjns,  ibi, 
Eijo  (niteni  mnstitiitits  ctc.  ('.ontra  lios, 
sciliccl  Ijomiiinm  ct  contra  (Ihristnm  cjus 


tiini  :  Et  jiojnili,  sciliccl  ,In(la'i,  nieditnti      molili  snnt,  nt  (lictum  est.  Circa  primnm 


snnt  innnifi,  crcdcnlcs  (Mim  occidoro  tcda- 
litcr,  scilicel  (|Uod  non  rcsur^aMot  :  /•;/ 
rei/es  terr.r,  scilicot  HiMMides  Ascaloiiita 
pri(M-  (jiii  occidit  infanlos  :  ot  posloriiis  ' 
lh'ro(los  Anti[)as  ojnsdom  lilins  (|ni  Pihito 
consensit  :  /s7  /irinci/ies,  iihisl  Pilatns,  ut 
ponatnr  phirale  pro  singulari  per  synoc- 
docliom.  Vel  principes  sacerdotum  conre- 
nernnt  in  nnnm^  idest  unam  pravam  vo- 


noia  (jnatnor  :  scilicot  irrisionem,  snh- 
sannalionom,  iralam  locntioiiom,  i\\  con- 
turhationom.  Nam  sicnt  aliiinis  piuM*  nul- 
liiis  viitnlis  ol  potoslalis,  si  |)iif,Miaf  con- 
tra  j.;if,^inlom,  irridotnr  a  pip""*''  •  '^«i  ''i 
aliiinis  niiHius  polestatis  moliri  viill  con- 
tra  oiim  (lui  hahilat  in  ca'lis,  irridetnr 
ah  00.  Joh  XXXV,  5  :  Snspicc  copltim  et  in- 
titere  et  confemplnre  xthern,  (ptotl  altinr 


Innlatem,  adversus  Do:ninum  et  adversns      te  sil.  Si  /leccaveris  i/uid  ei  nocebit?  Kt 

Christum  ojus.  si  i)orscvoret  imjiotcns,  tunc  illo  (|ui  est 

2.  r.onsequcntor  ponit  propositum  ma-      potonlior  roprehendit  ot  snhsannat.  Irri- 


chiiiantium  :  unde  dicit  :  Dintm/)amiis 
vincitla  eontm  ctc.  Q\m(\  proprie  dicitnr  : 
nam  rogis  domiiiium  dicilur  jugnni.  iii 
Reg.  XII,  dicitur  ad  Rohoam,  quod  allo- 
viarot  do  jugo  qnod  imposuerat  eis  Salo- 
mon.  Sicut  cnim  bovos  junguntur  jugo 
ad  opus,  ita  homines  ad  dominium  reg- 


sio  namque  fit  hucca,  secundum  Hiero- 
nymum  in  Glossn;  sed  subsannalio  ru- 
galo  naso  at(|ne  contracto,  ex  (juadam 
scilicet  levi  indignatione.  Prov.  i,  26  : 
Ef/o  (piorpic  in  interitit  vestro  ridcbo.,  et 
siibsannnbo.,  cuni  vobis  id  cpiod  timebntis 
advenerit.  Si  autem  nullo  modo  desistat, 


ui.  Jugum   autem   rcmoveri    non  potest      procedit    ad    vindictam  ;    et    ideo    dicit, 


nisi  solvantur  vincula.  Vincula  autom 
sunt  in  regno  illa  qnihus  tirmatur  potcs- 
tas  regia  in  regno,  sicut  milites,  castra, 
et  arma.  Primo  ergo  oportol  ista  dissol- 
vere,  el  Innc  rcmovero  jugum.  Spiritua- 
liler  in  Christo  cst  jugum  lex  charitatis  : 
Matth.  XI,  30  :  Jinjum  mcum  suave  cst 
etc.  Vincnla  suiil  virtutes,  spes,  fidcs, 
charitas  :  Kphes.  iv,  3  :  Sollictti  servnre 
nnitatcm  spiritus^  in  rinculo  pacis  :  Kccl. 
VI,  31  :  Vinculn  illius  nllifjnturn  snlutaris. 
Quod  ergo  conscicntia  hominis  non  sit 
suh  jugo  l(!gis  Christi,  non  potest  esse 
nisi  prius  rumpantur  lupc  vincula  :  (juod 
faciunt  qui  diciint  Dco,  Recedc  a  7iobis, 
scientiam  viarinn  tuarum  nolumus  etc. 
Joh  XXI,  14.  Hier.  ii,  20  :  A  sxculo  con- 
fref/isti  Jitfjum,  diritjjisti  vincttla,  ct  tlixis- 
ti,  tion  scrviam.  Vel  hoc  dicitnr  in  perso- 
na  David  a  Christo  ad  suos  servos  ;  Glos- 
sa  :  ((  quasi  ipsiita  moliuntur  :  sed,  omei, 
dirumpamus  etc.  »  sed  non  facit  ad  pro- 
positum. 

3.  D(!inde  (Mim  dicit,    Qui  linbilat.,   po- 


tiitic  loquetur  ad  cos  in  ira  sua,  idest  pro- 
fcrot  scntentiam  vindicta».  contra  eos  : 
nam  in  Deum  non  cadit  ira  :  sed  quod 
cst  crcatiira',  aliquando  attrihnitnr  crea- 
tori  poranthropospafhos,(juod  ost  humana 
propassio.  Ps.  vi  :  Dominc  ne  in  ira  tita 
etc.  Ulfimo  autem  sentcntia  executioni 
mandatur  ;  et  ideo  dicit,  Et  in  fttrore  suo 
conturbabit  eos,  in  corde  et  in  anima  in 
epfcrna  prena  :  hoc  est  siia  virtutc  puniet 
eos.  Joh  XV,  23  :  Citm  se  inoverit  ad  fjuss- 
rcndum  panem,  novit  qtiod  jjarafits  sit  ifi 
manit  ejus  fenebrarum  dies  :  terrebit  eum. 
tribulntio,  et  anfjustia  vallabit  eum.  Haec 
quatiior  oruiit  in  jiidicio.  0"'^  irridehif 
statuens  cos  a  sinistris  :  Matth.  xxv  : 
Subsannabit ,  diccns  :  Esurivi  imprope- 
rando.  Lofjnefur  in  ira,  sentenfiando  : 
Ifc  maledicti  in  ifjnem  aetcrnum  clc.  Con- 
fttrbabit,  sontciifiam  cxoijncndo  :  Ibunt 
hi  in  supplicium  asternum  ctc. 

4.  Sequitur  consequenter  ostendere, 
quomodo  comprimanfur  a  Christo  ejus, 
cnm  (licit,  Ejo  autcm.  Insurrexorunl  au-^ 


I  Al    :  «  posUrior.  • 


PSALMIS  II 


237 


tem  coiitra  Christum  David,  pupiiliis, 
gentes,  et  principes.  Primo  ergo  oslen- 
dit,  quomodo  Christus  sc  Iiabeat  ad  popu- 
lum.  ScciHido  quomodo  ad  gcntcs,  ihi, 
Dominus  dixlt  ad  rnc.  Tertio  quomodo  ad 
reges,  ibi,  Et  niinc  rcrjes  intcllifjite  etc. 
Dicit  ergo  :   Ego  autcni  constitutm  sum 


Secundo  ponit  acceptionem  ipsius  potes- 
tatis,  ibi.  Do/jo  tihi  (jcntes.  Dicit  ergo, 
Dondnus  dixit  ad  mc.  Hoc  non  usquociua- 
que  coinpletnr  dc  David  ;  et  ideo  inlclligi- 
tur  du  Chrislo  cui  competil  dominium 
super  gentes  duplici  jure  :  scilicet  here- 
ditario,  et   meritorio.   Primo  ergo  ponit 


rex  ab   eo  super  Sioji  montem  sanctum     jus.  Secundo   merittim,   ibi,  Postula  etc. 


ejus  etc.  Sciendum  est  aulem,  quod  cons- 
titutus  est  rex  a  Deo  in  Ilicrusalem,  ct 
sua  praedicatione  reduxit  popuhjm  ;  (juasi 
dicat  :  IlJi  sic  faciunt,  sed  intentum  suum 
habere  non  possunt,  quia  snm  constitu- 
tus,  idest  stabihtus,  rex  super  Sio?i,  idest 
super  populum  Juda-.orum,  qui  erat  iu 
Hierusalem,  cujus  arx  est  Sion,  Ab  eo, 
scilicet  a  Deo  :  Ps.  cxvn,  6  :  Dominus  mi- 
lii  adjutor,  non  timcbo  quid  faciat  nii/ii 
liomo.  Job  xvn,  3  :  Pone  me  Domine 
juxta  /e,  ct  cujusvis  manus  jmrjnct  contra 
me.  —  Sum  autem  constitutus  rcx  super 
Sion  rnontem  sanctum  cjus,  non  propler 
me,  sed  ut  nigam  populum  seciuidum 
legem  Dei  ;  et  ideo  dicil,  Pnvdicans  pra'- 
ceptum  ejus,  Mysticc  autcm  constitutiis 
est  rex,  secundum  ilhid  Ilier.  xxui,  5  : 
Rcjnabit  aex,  et  .mpiens  crit  etc.  Sion, 
idest  ecclesiam  Juda,'orum,  quu-  dioitur 
mons  sanctus,  {\\\\i\  prius  recopit  radios 
solis  :  Matth.  xv,  24  :  Non  sum  missus 
nisi  ad  occs  etc.  II  Reg.  xix,  22  :  An  ij- 
noro  me  hodie  rejinn  faclum  super  lsr(ie/1 
Prxdicansprxcejttnm,  idest  evangclinui. 
Vel  illud  specialc  j)raH'eplum  de  quo  di- 
citur  Joan.  xiii,  34  :  Mandatum  mjrinn 
do  vobis,  ut  di/.i(jatis  invicem  ;  et  ejiisdem 
XV,  12  .■  Hoc  est  prxceplum  meum  etc. 
Hoc  aut('m  praH'C[)tum  persoiialilcr  pra'- 
dicavit  JiidaMS,  in  persona  scilicet  [)ro- 
pria  :  Matth.  iv,  23  :  Circui/nit  Jesus  to- 
tam  Ga/i/xam  (/oceiis  in  si/n^njm/is  ('Driini., 
et prx(/icans  evatnje/iiDn  rc^jni.  Uoiii.  \v, 
8  :  Dico  aulem  (liristum  Jesuni  niinis- 
trurn  fiiisse  rircumcisionis  pro/jter  verita- 
tem  Dci  clc. 

.^.  Deindo  cum  dicil,  Donii/ius^  ex  ea- 
dem  historia  ostenditur,  qiiomodo  se  lui- 
bet  ad  g^uitivs  :  el  ciic.a  hoc  duo  lacit. 
Primo  ostendit  (|iiod  Chrislo  convenit  lia 
ben;  poteslatem  siiper  g(Miles.  Seciindo 
poiiit  iisiiiu  polesliilis,  /{cjcs  ros.  (lirca 
[triiuum  diio  lacil.  Priino  rtsteiidil  i|iio 
Jiire  [xkteslus  sibi  coiupclil  supor  gonlos. 


Est  autein   Chiistus  rex  ufiiversorum,  si- 
cut   dicilur   Hebr.  i,  2  :  ct  hoc  comjtetit 
ei,  qnia    lihus  :  (ial.   iv,  7  :  .SV  ft/iiis,  et 
liercs  per  Deum  :  et  ideo  agit  de  a-lerna 
generatione  Christi  :  in  qnia  tria  notan- 
tur.  Primo  modus  generationis.  Secundo 
[)roi)rietas     filialionis.    Tertio    aeternitas 
filii    generati.    Modus   ostenditur  in  hoc 
([iiod  dicit  :  Dotninus  dixil  :  ([uia  scilicet 
processit  [)er  modiim  inlellcclus.    rnius- 
cujusque  gencralio  cst  per  modum  ejiis. 
Modus  divina'  natiine  non   est  cariialis, 
sed  iiitellectualis,  immo  est  ipsiim  intel- 
ligere.  Secundo   generatio  est  processio 
secuiiduni   originem  ([ua^  invenitur  in  re 
iMtclligibili,  ([iis  est   .-•ccniidiim    concej)- 
tioiicm  verbi  procedeiis  ab  int(dlectii  ;  ct 
hoc  est  dicere  verbum  in  corde ;  et  ideo 
dicit,  Dominus  dixit,  ([uasi,  dicendo  me 
generavit.  Unde  Filius  est  verbiim  ([uod 
Patcr  dixit,  idcst  gigncndo  produxit.  Pro 
priclas  vcro  o.stenditur  in  hoc,  qiiod  dicit, 
Fi/ius  mcus,  iion  adoptivus,  sicut  illi,  de 
([iiibiis  diciliir  Joan.  i,   12  :  Dcdit  eis  jm- 
leslalcni  fi/ios  Dei  fieri  etc.  ;  sed  [)ro[)rie- 
lale  iiatiira'.  rnde  Fi/iiis  mcus  es  fu  natu- 
ralis,  singularis,  consiibstanlialis  :  Malth. 
III,  17  :  l/ic  est  /''i/ius  meus  dilectus.  .Eter- 
nitas  [)oiiiliir   in    hoc.   ([iiod   siibjiingit  : 
1'j(/o   liodic   (jcnui  tc,    idest    a'lernaliter  : 
non  eiiiin  esl  iiova.  sed  a-terna  generatio  ; 
et  ideo  dicit  :  l/odic  i/cnui  te  :  ([uia  liOilie 
[)ra'seiiliaiu  sigiiat,  et  »[Uod  a'lernum  est, 
sciiqier  est.  Dicit  etiam,  (icntii  fe,  et   non 
geneio,    ail    designaiidiiin    generationis 
[jerreclioiicin  :  ciiiu   eniin    generalio    sit 
sine  molu,  siiuiil  esl  geiieraii  el   genera- 
liiin  esse.  Dicit  eliain  //oilic,  iit  designol 
|)ra»senliarilat('in  cuin  clarilate  qiia'  coii- 
veiiiiiiil    Cluislo,  ipii  et  /urrm   inhabifnt 
iuacressiln/cni.  I  '!  im    vi,  !():  et  qni  vore 
esl.  in  iiMo  uihil  esf    [)ra'teriliim,  \el  fii- 
liinim,  \el  oliscuniiii,  sed  cbiriim. 

(i.  Siqira  |)o>iluiu  est  i^rivilegium  a'ter- 
na'  geiier.ilioiiis,  ex  quo  Clui.sto  compo- 


238 


IN  DAVIDEM 


tit  (lomiiiiiim  LrcMitiiim.  Jiiii'  hcicditnrio  ; 
liic  (istciidit,  (|Uoim)<i()  ;ir(|iiisi\  il  pcr 
stmn:  mcritiim.  Ibi  coiisidci.iiKliim  csl 
i|no(l  siciit  iii  iiatiir.ilihiis  lnnii.c  iiiriiii- 
ihmtiir  sccundiim  dispositioiicm  niatc- 
rin» :  ita  Dciis  ^-ratiiita  chma  hn>:itiir  : 
IMiilip.  II,  13  :  lh'us  rst  ({ui  upornlm-  iii 
nohis  vrlh'  rt  por/irrrr  ctc.  ;  ct  ideo  viilt 
ut  rccipiamus  ihuia  pctciulo  ct  orando  : 
hoc  exemphim  voluit  ostcndcre  por  Thris- 
tum,  (jiiia  vohiil  quod  peteret,  (juod  sihi 
jure  hcrcdifario  compctc!)at.  IIwc  autcm 
|)ostulalio  pio  ijrciifihiis  vocaudis  pofcst 
iutclli^M  (luplicitcr.  Primo  pcr  oratioiicm, 
(juia  pro  cis  oravif  :  Joau.  xvii,  20  :  Son 
pro  eis  roijo  tanlum,  sed  pro  eis  qui  cre- 
dititri  sunt  prr  verbuin  eorum  in  me.  Item 
per  passionem  :  Ilehr.  ix,  15  IJt  morte 
intercedrnte  in  redeniptioncm  earum  prx- 
varicationpon  fjua'  erant  sub  priori  testa- 
mento,  rejj/omissionem  recijjiant,  cjui  vo- 
cati  sunt  xternx  hereditatis  :  qiite  quidcm 
postulatio  non  fuit  vacna,  quia  in  omiii- 
bus  exauditus  est prn  sua  reverentia  Ileb. 
V,  7.  Undcsuhdifnr  conccssio,  cnm  siihdi- 
tur,  Et  dabo  tibi  (/mtrs.  Uhi  nolandiim  ost, 
quod  ad  (Miristum  nullus  vcnit  nisi  dono 


lcm  rcdicriinf.  Vcl  cxpcctatiir  fiindanda  : 
Isa.  XI, IX,  (i  :  Paruni  rst,  iit  sis  nii/ii  srrvus 
(ul  siiscitandas  tribiis  Jarob,  rt  fivrrs  Israrl 
ronvrrtrndas.  Drdi  Ir  in  /iirrni  (jrntiuni, 
II t  sissa/us  mri  usijue  ai/  r.rtrrmum  trrrsB : 
llch.  I,  2  :  Qiirni  constituit  /irrei/em  uni- 
vrrsorutn  ctc. 

7.  Dciiido  ciim  dicit,  mjrs^  ponitiir 
exccutio  potcsfafis  :  ct  secundum  histo- 
riam  posscf  cxponi,  (juia  erat  consfifutus 
rex  .ludiconim,  ideoct  dominahafur  pen- 
fil)nsali(piihiis  quassiil)Jii{j:averaf  in  figura 
nnivcrsalis  dominii  (".lirisfi.  Sed  quia  ali- 
tcr  rcgiiiitnr  civcs,  nam  cives  rcguntur 
rcgimino  misericordia',  aliter  hostes  sub- 
jiigati,  scilicct  rcgimine  severa' jusliti»  ; 
idco  dicit  :  /n  viri/a  ferrea.  Sed  mclius 
est  iit  rcfcrafnr  ad  dominiiim  spirifnale 
Christi  :  ueccsse  est  cnim  (|uod  qni  regif, 
hahcat  virgam  :  Ps.  xi.iv,  7  :  Vir(j(i  di- 
rcctionis.  vir(ja  rrgni  tui.  Ad  hoc  enim 
neccssarii  snnt  rcgc.s_,  ul  virgam  hahcant 
disciplina»  qna  pnniant  delinquentes.  Et 
{[nia  Christus  conslitntus  est  rcx  a  Dco  ad 
popnlnni  rcgcndnm,  idoo  dicit  :  Re(jes 
ros  in  virija  ferrea.  Et  addit,  frrrra,  ad 
dcsignandum  inflcxihilcm  jusiitiai  disci- 


Patris  :  Joan.  vi,  44  :  Nemo  potest  venire     plinam.  Virga   namque   qna   rcgebantur 


ad  me  nisi  Pater  qui  misit  mc  traxerit 
eum.  Datio  antem  gentilium  cst  pure 
donum  :  nam  Jnda^i  quasi  rcdditi  sunt, 
quia  ante  dati  erant  :  Rom.  xv,  8  :  Dico 
Jrsum  C/iristu7n  ministrum  fuisse  circum- 
cisionis  efc.  et  ideo  dicit  :  Dabo  tibi 
(jentes,  ut  scilicet  snbjiciantur  tibi,  et 
sint  tua  hereditas  :  Phil.  ii,  10  :  Ut  in 
nomine  Jesu  omne  genuflectatur,  coe/es- 
tium,  terrestrinm  etinfernorum:  Ps.  xv,  6 


Judaei,  non  fiiit  ferrea,  quia  freqnenter 
excnsserunt  se  adoraudo  idola.  Sed  hsec 
est  virga  ferroa  qna  rcgit  gentes,  quia 
non  rccedent  amplius  a  dominio  Christi, 
quando  plenifudo  gcntinm  intravcrit  : 
Apoc.  XII,  5  :  Mu/irr  jicprrit  masculnm, 
fjui  recturus  erat  omnes  (/(mtes  in  virya 
ferrea.  Et  tamfjuam  vas  fi(ju/i  confrimjes 
eos ;  quod  exponitur  per  illud  Hier.  xviii, 
3  :  Descendi  in  domum  figu/i,  et  ecce  ipse 


Hereditas   mra  prsec/ara  est  milii.  Itcm  faciebat  opus  super  rotam,  et  dissipatum 

non  liahet  eas   sicnt  ministri   habcnt,  ut  est  vas  quod  i/ise  faciebat  et  /uto  manibus 

Petrus  vel  Paulns,  sed  sicut    dominus  :  suis.  Conversusqur  fecit  i/iud  vas  a/terum. 

Heh.  III,  .^  :  Et  Mogses  quldem  fic/e/iserat  Et  post,  Sicut  /utum  in  manu  figu/i,  sic 

in  tota  f/omo  ejus  tamquam  famu/us,  in  vos  inmanu  mea.  Ouando  ciiim  vas  flguli 

testimonium  eorum   qux  dicemla  erant  :  est  recens,  frangitur  de  facili  a  mala  for- 


C/iristus  vero  tamquam  fi/ius  in  domosua, 
quae  domus  sumus  7ios.  VA  idco  dicit, 
Possessionem  tuam  :  Isa.  xlix,  8  :  Ut 
possideres  /laeref/itates  f/issipatas,  ut  dice- 
res  /lis  qui  vincti  sunt,  exite,  et/ns  quisunt 
in  tenebris,  revelamini.    Terminfjs  terrae  : 


ma,  et  restituifur  in  bonam.  Judaei  cou- 
versi  erant,  unde  non  erant  confringendi : 
eadem  enim  est  fidcs  eorum  et  nostra. 
Gentiles  autem  crant  idololatr»  :  et  ideo 
erant  confringendi,  nt  aliam  formam  acci- 
perent,  idest  aliam  fidem  veram.  Vel  ali- 


I 


quia  per  totum  mundum  a*dificata  est  ter  :  In  virga  ferrea,  bonos  scilicet,  el 
Ecclesia.  Sed  postmodum  per  Nicolanm  tajnfjuam  vas  figu/i,  malos  qui  finaliter 
h»reticum,  et  Mahumetum  ad  infidelita-      conterendi  sunt  :  Luc.  ii,  34  Ecce positus 


PSALAfFS  TT  239 

est  hic  in  ruinam,   et  in   remrrcitnjiunn  do,  sed    inquantnm    rnx,  leges    ferendo 

multorum  :    Isa.  xxx,  14  :    Suhito    dum  conlra  ea  qna' snnt  coiilra  Doi  justitiam  : 

non   speratur,   veniet    conlritio    ejus,    et  unde  in  lioc  Psalrao   piadlgnratnr   status 

comminucntur    sicut    conteritur     lagena  ecclesia;  :  nam  a  priucipio   refjes    terrie 

firjuli  contritione  pervalida  etc.,utsic,  qui  laciehaut  leges  contra  Cliiistnm  et  chris- 

justus  est,  justificetur  udhuc,  et  fjui  in  sor-  tianos.  sed  postea  condiderunt  leges  pro 

dibus  est,  sordescat adhuc .  Apoc.  ult.,  11.  Christo.  Et  primum  ostenditnr  cumdixit : 

8.  Deinde  cum  dicit,  Et  nunc,  ostendi-  Astiterunt :  secundum  ibi,  Servite  Domi- 
tur  quomodo  se  hal)eat  ad  reges,  Repri-  no.  Ne  autnm  haec  servitus,  miseria  vi- 
mit  autem  eos  aihnonendo  et  attraliendo  deatur.  addidil  :  Et  exultate  ei  cum  tre- 
ad  servitutem  Dei.  Circa  hoc  ergo  duo  more.  Qniii  tiraor  Domini  non  est  mise- 
facit.  Primo  ponit  admonitionem.  Secun-  riae,  sed  gaudii  :  propter  (piod  Lov.  x, 
do  assignat  admonitionis  rationem,  ihi,  19  :  Hespondit  Anron  ad.Moysen,  Quomo- 
Ne  quando  irascatur.  Monet  autem  ad  do  possunt  j)lacere  Deo  mente  lufjuhri? 
tria,  Ad  doctrina^  veritatem,  ad  ohseijuii  Sed  ne  isla  hetitia  pra-sumptionem  habe- 
humilitatem,  ad  correctionis  susce[)ti(t-  ret  vei  negIig(Mitiam,  ideo  subjungit, 
nem.  Secuiuhim,  ihi  Servite.  Terliuin,  Cum  tremore,  qui  est  metus  subitaneus : 
ibi,  Apprehendite.  Veritas  autem  dnplici-  IMiil  ii,  12  :  Cum  metu  et  tremore  vestram 
ter  cognosci  potest  ah  aHcjuo  :  vel  per  salutem  operamini.  Conseqnenter  monet 
inventiones,  et  tales  dicuntur  bene  intel-  ad  suscepliomjm,  cum  suhilil,  .Apprehen- 
ligentes  ;  vel  per  eruditionem,  et  tales  dite  :  ut  nemo  vival  ut  libet,  sed  ut  de- 
flicuntur  hcne  docihilcs.  I  em  regeiilium  cet.  Kt  ideo  dicit  discijjlinam,  pra*copta  et 
duplex  est  gradns.  (Jnihusdam  <!iiim  bonos  mores,  vel  adversa,(|nasi  pi-a'sidiuni 
commitlitnr  universalis  gnhernatio,  (jui  el  munim(uituui :  Ps.  xvii,  '.Mi  :  Ei  dlsci- 
dicuntur  reges.  Quihusdam  aliquod  spe-  pllna  tua  correxit  mecie.  Et  ponitnr  ratio 
ciaie  judicium,  et  hi  dicunlnr  judices.  admonitionis,  Ne  f/uando  irascatur  :  et 
Primos  ergo  exhoitatur  ad  intelligen-  est  dnplex  ratio  :  ad  evitandam  pu-nam, 
dum  :  nam  i/itellijens  f/uhernacula  possi-  et  ad  c()nse(|iieu(laui  gloriain.  ihi,  lieali 
dehit,  l^rov.  i,  o.  Secundos  ad  crudieu-  oninrs  qui  ron/iihml  in  eo.  Dicil  autem  : 
dum,  ut  scilicet  ab  aliis  rormam  jndicii  ncquando,\)yo\)\(iv  i^atienliain  Dei,  (juia  in 
accipiant ;  et  ideo  dicit,  Intelliqite  et  eru-  hoc  sjecnlo  diu  sustinel  :  Psal.  vn,  12  : 
dimini  :  Sap.  vi,  2  :  Audite  reges  et  in-  Numquid  irascitur  /)er  sinqulos  dies  /  iVi- 
tellif/ite,  discite  judices  /inium  terrx.  ceiis  :  Nisi  conversi  /ueritis  ;  (juasi  dicat, 

9.  JJeinde  ciim  dicit,  Servite  :  posl  iii-  Servetis  admonitionem.ne  veuiat  tenipus 
t(!llectum  conv(!nienter  ponit  serviliitein,  |)iinili(»iiis.  Ne  /^creatis  <!<•  viu  justa,  sci- 
([iiia  servitus  Dei,  (jua' est  ialria,  (!st  [)ro-  licet  Juslilia' et  societatis  bonoruni,  (|uod 
lessio  lidei.  l^^t  ideo  [iriino  oporleL  ([iiod  est  valdc  [xeiiosniii  liis  ([ui  (iiilccdiiiein 
credat,  et  postea  coulil(!atur  et  serviat  :  justilia'  gustaverunt.  Liltera  Hieronynii 
Kom.  X,  10  :  Corde  creditur  ad  justitiam,  lialxit,  Percatis  de  ria  ;  noii  est  ibi  justa, 
ore  autem  etc.  Dicit  autem  Domino  :  (|ui  (,)iiando   eniiii    lioiiio  iii    luundo   est,  esl 

.  ,  enim   servit    hoiuiui,  sullicit  iil  exteriiis  sicut  in  via  :  iiain  si  cadit.  jxdesl  resur- 

sulijiciatiir   ei  ohediciido  ;  sed  ([ui  servit  geie.  Nec  dicilur  perire  ([uod  nqiaiari  [)o- 

Deo,  o[)ortet  ([uod  iiil(!iins  s(!ciiiidiiiu  aui-  test,  etiam  (|uod   non  cadil  de  via,  sed  in 

mam  suhjiciatur  ei,  bonnin  allccluui  lia-  via.  Sed  si   [lerit  de  via  irie[)aral)ilis  est. 

bendo  :  P.sal.  i.xi,  G  :  Nunc  Deo  suhjecta  VA  (|nia  uiillus  iulelligil,   iii  a'lernnin  jie- 

erit    anima    mea  etc.  Dicit    aulem  ///  //-  rihniil.  Kl  idco  dicil  Cunt. 

more,  i\\\\    sanctus    iiermanet,  nec    siiiit  !().  Poniliir  alia  ralio,  (|iia'  esl  ad  cou- 

peccare,  iit  Qui  stare  se  existimat,  videat  se([uendain  gloriam  ;  ([uasi  dicat,  A/q»re- 

necadat.'  i  Cor.  x,  12.  Kt  notaiidiim  se-  hendilr  disci/dinam,  ([uia    rum  riar.^rnt 

cundnui    Augustiuum^  ([iiod    rex   servit  vW.  lieati  rru/it  (unnrs  qui  mn/idunt  ni  ro. 

\l  Deo  inquanluiu  honio,  in  se  Jiisl(!  viveu-  Uene  dicil   Cum  exarserit  :  modo   eniin 


'  Parm.  :  «'  Rom  x.  » 


\.m,^9  C^^-^^'  ^'-^^  j'"'^-'^)    y^--^- 


210 


IN   DWIDKM 


iiuM  ;iiilrl,  cmn  ('.isriLral  nt  |>;i(i'r  ;  scd  iti  In  tnnnirntn,  in  irln   nruli,  in  nnvissima 

riitiiro  iit)stirl)(>lii(  (>t  iinlcliit,  (|iiati(l()  pii-  (n/ut  :  ct  tiiiic  oiiiiics  hoiii  in  inii)iorl;iri- 

nipl    poMia   .Ttcniii    ls;iia'    xxx,  27  :  /vw  talis  f,'l<)ri;mi  iiiiiiiiit;il)iiiitiir  :  iiikIo, //?r/// 

nnnwn  l)<nnini  rrnihlr  ttin(/int/ni> :  nrtlcns  qni  rtni/ldunt :  {\\\\\^\  (Ijciil  :  Viiidicta  non 

fitrnr  ejns,  vf  f/rnris  tnl  /)tnttintlnnt :  Itilnti  modo  noii  ;iltiiigol  ronfidctilns,  scd    lioati 

pjiis  rr/tlrtti  siint  intlit/ntitiinir,  rt  lint/iia  criiiit,  (ini;i  <id  rc^^nnin  porvonicMit  :  quBB 

rjiis  f/iittsi  it/nis  tlrrnrans.  Dicit  jintcni  i/i  IxNilitndo    \(d  f;lori;i   iiiajor  apparol)lt  cx 

brrvi,  (pii;i  iioii  sin^Mihi  p(M'c;ita  sop;ir;itiin  p(i'ii;i    rn;iloriini  :  lli(;r.    xvii,  7  :  liratns 

sod  simnl  omni;i  discnliot.  riido  illiid  Jii-  cir' t/ni  con/itlit  in  Dnjuinn^rtrrit  Dnmi-  *  Bened 

dicinni  iii  hrovi  tiot,  noc  dnnibil  pormillo  mts  fiducia  rjus  ctc.  '"* 

annos,  nl  L;ictantins  dixit  :  i  Cor.  xv,  ^52  : 


PSALMIIS   DAVID    11! 


1.  Cum  fugerpt  n  fncit>  Ahsttlon  filii  ejus. 

Uouiiue  quiil  uiiiltiplicnti  snut  iiui  trihulaut  luc  ? 
lunlli  iiijiuriiuut  iulveisniu  lui'.  Multi  (iiciiul  auiiiia; 
uu'iP  :  uou  orit  salns  ijisi  iii  Dco  ojus. 

2.  Tu  auteui,  Uoiuiue,  susceplor  uieus  es;  gloiia 
mea,  ol  exallaus  (apnt  lucuiu. 

■i.  Voce  uica  ail  Uoiuiunm  clamavi.et  pxandivil  nie 
de  luoule  sauelo  ?iio.  Kgo  dormivi  et  soporatus 
suui,  el  e.xnrrexi,  quia  Uoiiiiuus  suscepit  uie. 

4.  Nou  tiiuel)o  uiillia  ]i0|iuli  circumdaulis  uie  : 
exnrae  nomiiio.  salvum  lue  fiic,  Dons  uioiis.  Ouo- 
niaiu  tu  porcussisli  oumes  advorsaules  milii  sine 
causa  :  dcutes  peccaloriuu  coutrivisti. 

0.  Domiui  est  salus,  et  super  iiopulmu  tiuim 
henodictio  tua. 


1 .  Superior  Psalmns  ostendit  conalum 
advorsarioriim  :  hic  contra  oonim  cona- 
tnm  irnpl(tr;it  iiiixilium  divinnm.  Et  ost 
hic  Dsalmns  oditus  pcr  modnm  orationis. 
In  quo  Psalmo  possiimus  ponorc  fiinda- 
montiim  hisforia',  et  postea  ponerc  sen- 
snm  allegoricnm,  ot  nltcrius  moralom. 
Sensus  historicus  patot  pcr  lifiilum,  (iiii 
cst,  Cum  furjerrt  a  facie  Absalnn  filii  siii. 
Ut  II  Rcg.  XV,  hahcfiir,  Ahsalon  filius  Da- 
vid  pcrscquens  patrom  sniim  qna^rchat 
onm  occidore  :  ctii  David  ccssit  ciim  suis 
oxieiis  de  Hierusiilcm  iiiidis  plantis.  In- 
tcllexit  hoc  sihi  confing-cre  propter  pccca- 
tnm  homicidii  et  adultcrii,  sicut  Xiifhan 
prophcfii  oi  pr.odixorat  :  II  Rog.  xii,  10  : 
isnn  recedet  fjladius  dr  tlnmn  tua  in  sem- 
piternutn,  eo  qund  flespexeris  me.  Dnm 
autem  Absalon  persequcretur  David,  con- 
versus  est  contra  eum  excrcitus  David  ; 
Absalon  autom  impctii  mnli  ductus  est 
snb  nimosam  quorciim,  uhi  circnmncc- 
tcnfihns  ramis  colliim  (!jus,  ihi(]ue  c;ipito 
intorcopfo  pendons,  a  Joab  principe  mili- 


tia^  David,  infcrfectus   est.  0'JO  mortuo, 
David  rostitntus  in  rcgnum  in  pace  regn.i- 
vit.  Conlra  istam  t'rgo  porsecntionom  ost 
iste  Psiilmus,  Dnmiiie  fjiiifl  rtc.  Pcr  hanc 
tamen   pra-figurahalur  pcrsociitio    qiiam 
Christus  passiis  estafilio  siio  Juda.  Jo;in. 
vii,  33  :  Filioli,  ad/iuc  ttwflicum  vnbiscum 
sum.  Kt  itorum  Matth.  ix,  M\  :  Ninnquid 
pnssunt  filii  s/itmsi  lurjere  otc.  \  (|uo,Iuda 
Chrisliis    fngit,  quando    illo    discodonte, 
cum  c.Tfcris  Apostolis  in  moutom  Oliveti 
seccssit  immiucnto  passione.  Et  sicnt  Da- 
vid  pacem  exhibuit  iniquo  filio,  quando 
praecepit  populo  eunti  ad  bcUum  11  Reg. 
xviii,  5  :  Servate  puerum  Absalnn,  et  eo 
iiitercmpto   dixit,   II  Rcg.  xviii,  33  Quis 
milii*"  drt  iitmnrior /irn  te.filimi  Absalnn 
e/c;  ita  Chrisfus  Juda^  proditori,  uf  patet 
in  convivio  et  in  oscnlo  :  propter   quod 
hene  Absalon    pax    patris    dicitnr.  Ahba 
cnim  hebraice,  latine  pater  intorpretatiir. 
Salon  vero  pax.  Et  ipse  Judas  cum  pro- 
latione  pacis  prodidit  Chrisfum.  Et  siciit 
Absalon,  ifa  et  Jndas  suspcnsiis  intcriit. 
Quo  mortuo  Chrisfiis   in   pace   rognavit, 
quia  in    gloria  resurrexit.    Et    potest  ad 
omncs  trihnlationes  Ecclesiae  referri.  Po- 
test    et    moraliter    contra    tribnlationes, 
quas  quis  ah  iiiimicis  sive  femporiilihus, 
sivc  spiritualihns  pafifnr.  Et  idco   expri- 
mitur  afrcctus  homiiiis  implorantis.  Circa 
hoc  ergo  duo  facit.  Primo  praemiftit  ad- 
versariorum    conatum,  sive  expoiiit  Deo 
suuin    tormoiilnm.     Secundo   confitetur 
adesse  sibi  divinum  auxilium,  Tit  autem 
Dtmiinp  etc.  Perscciifioncm  aiitem  ponit, 
(j[uantumad  noccntium  iiumerum,  Mtilti- 


PSALMrS  \u 


241 


plicatisnjit,  soilicet  g-enlcs,  popiili,  n;gi'.s, 
ct  principcs.  VI  iiou   solnm  hi  o.\li;iiici, 


1.1''  ;  ;cul  clypeiis.  Itom  iion  soliim  servans 
iii  vita  contra  dclcic   volcnlcs,  .scd  oliam 


sed    etiam    filiiis  :  Ps.  xxxix,  i;j  :  J//////-      in    gloria    conlra    inramanlcs  :  uimIc    ait 


plicaUv  sunt  SKper  caput  meum  ctc.  Kt 
qiianliim  ad  nocendi,  motivum,  qiiia 
sine  causa.  Undc  :  Quid :  I  Reg.  xxvi,  d8  : 
Quid  fcci,  aut  (juod  at  in  manu  mca  ma- 
lum  ?  VA  quantnm  ad  mulliplcx  lormcn- 
tum,  qiiia  vcxant  mnUiplicilcr  trihnlando. 
Unde  Trihulant.  Tiihulus  est  liciha  pnngi- 
tiva  :  Gen.  iii^  18,  SjAnas  et  trilndos  (/cr- 
minabit  tibi.  IIH  igitur  trihuhml,  qui 
pungunt.  Christum  autem  punxerunt  co- 
laphizando,  flagdlando,  conspucndo,  et 
ilhidendo,  ct  mortcm  intenlando.  Kt  hoc 
est  quod  dicit  :  Mulli  insuryuut,  scilicct 
factis.  Absalon  enim  voluit  occidcrc  Da- 
vid,  ut  patct  in  cousiho  Chusi,  11  Ilcg. 
XVII.  SimiUter  et  Judas  tradidit  Chrislum 
ad  mortcm.  Itcm  trihulant  verhis  detra- 
hendo,  sivc  falsa  proponcndo  :  unde 
Multi  dicunt  ctc.  Coutra  ilhid  quod  dicilnr 
Ps.  xxxvi,  39  :  Salus  autem  Justorum  a 
Domino.  Si  enim  hoc  considcrarent  impii, 
non  de  facili  insurgerent  coiitra  juslos  ; 
scd  (juia  hoc  non  credunt,  vcl  quia  coii- 
tcmnunt  Dei  polcnliam  vel  hominis  justi- 
tiam,  idco  dicunt  ore  et  opere,  Non  est 
saliis  illi  ctc,  idcst  in  eo  qucm  colit,  et 
sihi  Dcum  facit.  lloc  dicuiit  ctiam  pcrsc- 
cuto)'es  de  Cliristo  :  si  cnim  rcsurreciii- 
rum  sporarcnt,  ncc  Judas  tradcrct,  ncc 
illi  occidcrcnt.  Kt  cst  sen.sus  :  Non  salvahit 
cum,  ncc  cst  filius  Dci  :  undc  dicchant 
Rlatlh.  Si  fdius  Dri  cs,  dcscendc  dc  crucc : 
ct  iiilVa,  Si  rcx  Israel  cst.,  dcsccndat  nunc 
de  cntcc,  ct  crcdiuius  ci  ? 

2.  Tu.  Ilccc  cst  pars  sccunda.  Ul)i  os- 
lendit  sihi  a  Dco  paralum  auxilinm.  Kl 
circa  hoc  duo  facil.  Primo  ostcndit  ;;ihi 
spccialilcr  adcssc  divinum  auNilium.  S(!- 


Gloria  mca  :  I  Cor.  i,  ."M  :  Qni  (jlorialur., 
in  Domino  (jloriclur  :  llier.  ix,  2i  :  In /kjc 
(/lonclur  (jui  (/loriatur,  scirc  ct  nossc  me. 
Kt  non  solum  conlra  infamanles  milu 
assistis,  sed  etiam  pra-valcre  mc  facis 
conlra  opprimcntcs ;  unde  suhjuugit  : 
Exaltans  caput  meum  :  Psal.  xxvi,  G  : 
Et  nunc  cxaltavit  cajmt  meum  su/jcr  ini- 
micos  mcos.  Ila-c  possunt  rcferri  ad  Chris- 
lum,  qui  conccptus  fuit  .-.!(undum  huma- 
nam  naluram  in  incarnationc,  quoniam 
Vcrbumcaro  factum  est.  Joan.  i,  14.  Isa. 
XMi,  1  :  Ecce  scrvus  mcus,  suscij/iam  cam  ; 
clcclus  nwus^  complacuit  sihi  in  illo  ani/ua 
7nca  :  Ps.  lxiv,  o  :  Bcalus  t/ucm  eleyisti 
ct  assumpsisli.  Ilem  gloriosus  fuit  in  re- 
surreclione  :  Joan.  xvii,  V)  :  Clarifca  mc 
lu,  Palcr.  Itcm  cxallatus  in  asccnsionc  ; 
Phil.  II,  !J  :  Proplrr  (/uod  ri  /)rus 
ctc. 

3.  Dcindc  cum  dicit,  \'occ,  oslcndit 
cxpcrimentum  auxilii.  Kt  ponit  tria  :  sci- 
licct  oralionem,  ihi,  Voce  mea.  Sccundo 
cxauditioncm,  ihi,  Et  exaudicitme.  Ter- 
tio  ostcndit  in  quo  cst  cxauditus,  uhl  ait : 
Ejjo  dorniiri  clc.  Circa  primnm  duo  tau- 
git  qua'  dchcnt  essc  in  oralionc  ;  luim 
dfhct  os.sc  altcnla.  Kt  ideo  dicit  :  Vocr 
rnca,  scilicct  cordis,  qua'  sonat  Deo,  (jua 
Moyscs  taccns  orc  clainahat  cordc  ad 
Dominum  :  Kxod.  xiv,  1?)  :  Dixit  Domi- 
ntis  :  Qttid  clamas  ad  mc  ctc.  Ilac  ctiam 
vocc  clamans  Susannacst  cxaudita  ;  Dan. 
xiu,  35  :  Qtta'  /lc/ts  sits/)cxil  i/i  tndutti, 
rral  cutui  cor  cjits  /lahc/is  /idttcia/n  in 
l)o//ii/io  clc.  I  Ilog.  I,  l.'{  :  Pnrro  .\uiia 
lot/ttcbalur  in  cortlc suit  ctc .  I  Cor.  ,\iv,  l.'i  : 
Oritbo  s/iiriltt,  orabo  ct  //ic/itr.  Kt  idoodi- 


cundo   gcncralilcr  omnihus,  ihi,  Dinuiiii      cil  Mra.  Vox    oniiu  (inand»»  uon  procodil 


cst  saltts.  Kl  circa  primnni  liia  ijidponil. 
Primo  auxiliuni  divinum.  S(!cuudo  an.xilii 
oxpcrimonlum,  ihi,  Vocc  mca.  Torlii)  s(!- 
curitalis  conco[)lum,  ihi,  \(ni  li/ncbo. 
Dicil  crgo,  Tti  aitlc/n  Do/uiiic ;  i[\v\<.\  di- 
cat  :  Isli  insurguiit  ad  hollandum,  sod  tii 
suscipis  ad  ijrologonduin.  Kl  hoc  osl  ino- 
lius  iKU"  lilloram  llicronymi  (Jim-  dicil  : 
Clyj/etis  meits  ci/ca  tjw,  (juasi  dcfcmlcns 


o.\  cordo,  uoii  ost  moa.  llom  dchol  osso 
rocla  ;  tuiic  onim  '  ost  recln,  (|uaudo  ton- 
dil  iihidoliol  :  cl  idoo  dicit,  .If/ />o//im//wi, 
uhi  cst  auxilium  :  ii  P.iial.  xx.  12  :  ('iitti 
ii//iorn//itts  i/ttid  ayrrr  ilrbcamus,  /loc  so- 
litui  /iubr//ius  rrsidiii  iit  oculos  nosfros  di- 
/if/auiits  ad  /<•  .•  Ps.  i  x.\,  i  :  Auxilium 
uirit//i  ti  l)<u/iint>.  Itom  dj'hot  osso  dovota  : 
undc  addidit,  Clui/iavi :  r.lanioHA  luuni^ue 


I  Al,  :  «  aiiluiu.  » 
XVIU 


46 


2i2 


IN  DAVIIiF.M 


(liriliir  oratio,  proplcr  magnitudiiiciu 
alloclus  :  l's.  ci,  2  :  Cidnior  nicns  a<l  tf 
vrnitit  ctr.  Ilfl».  v,  7  :  Ciitn  vlmnnre  vali- 
do  et  lacn/mis  cfc.  v,  7  :  DeiiKie  poniliir 
exuudilio,  ciim  ili<it  :  /iV  c.raat/ivit  mc  i/c 
//<<>///(',  idosl  (lc  sul)Iimilatt'  diviua>.  majes- 
tatis,  (jua-  inaccossiliilis  cst  :  l's.  .\xiii,  .'J, 
Qais  ascciitict  in  mtnitcm  Domini,  idcst  ad 
omnii)otcntiam  suam  :  vcl  de  altiludine 
jiislitiu'  sua»,  qiiia  incoinprelicnsibiliscst : 
Ps.  XXXV,  7  :  Jatiicia  tua  abijssus  multa  : 
\iAde  nionte  sancto,  idestdc  ine  (]ui  eram 
mons  sanctus,  dc  (jiio  Is.  ii,  2  :  Eteritin 
)iovissimisdie/nis  privparatus  mons  domus 
Domini  etc.  Sc^iuilur,  Eyo  dormivi.  Ubi 
ostendit  in  (luo  sit  exauditus.  QmiX.<iurrexi. 
Est  autcm  diircrcnlia  intcr  mortunm  et 
dormicntcm  :  (juia  mortuus  non  rcsur- 
git  :  Job  xiv,  14  :  Putasne  morluus  liomo 
rursum  vivat ;  dormicns  vcro  rcsurgit  : 
Ps.  XL,  9  :  Numtjuu/  qui  dormit  nonadji- 
ciet  ut  resurgat'}  Sic  crgo  quando  tribu- 
latio  est  tanta  ut  homo  non  redcat  ad  sta- 
tum  priorcm,  dicitur  mors.  Scd  quando 
tribulalus,  vel  tcntatus  caditiu  peccatum 
et  resurgit,  dicitur  dormire.  Sic  JJavid 
quasi  dormivit,  quia  lihcratus  est  a  filio 
ct  pcccato.  Dicitur  autem  dormirc,  quasi 
parum  ;  soporari  vero,  quasi  multum  : 
undc  alia  littcrajlicit,  Somnum  cepi,  idest 
profunde  dormivi.  Sic  Cliristus  dicitur 
dormivisse,  quia  sponte  se  passioni  obtu- 
lit ;  et  quia  soporatus  est,  mors  subse- 
cuta  cst.  Unde  a  dormitione  transivit  ad 
somnum.  Iste  sopor  signatur  in  sopore 
Adam.  Gen.  n,  21  :  hnmisit  Dominus  so- 
porem  inAdam  etc.  quia  de  latere  Christi 
in  cruce  mortui  formata  est  Ecclcsia.  Ait 
ergo,  Et  exsurrexi,  propria  scilicet  vir- 
tute  :  Joan.  x,  18  :  Potestatem  lia/jeopo- 
nendi  cmimam  meam,  et potestatcm  habeo 
iterum  sumc/idi  eam.  Et  hoc  est,  quia 
Dominus  suscepit  me.  Alia  littera,  Susten- 
tavit.  Habuit  enim  virtutcm  divinitatis, 
quod  surgcret.  Ps.  xxxv,  24  :  Cuni  ce- 
ciderit  Justus,  non  coliidctur,  quia  Domi- 
nus  supponit  rnanum  suam. 

4.  Dcinde  cum  dicit,  Non  ti?nebo,  poni- 
tur  tiducia  securitatis  :  quasi   dicat  :  ex 


qin)  sic  sum  cxauditus,  Xon  timcbo  ctc. 
Infia  Ps.  XXVI,  3  :  Si  consistant  at/vc/siim 
/)ie  cnstra  ctc.  In  quo  signatur,  (jiiod 
Cliristi  ccclcsia  non  potcst  omnino  depri- 
mi.  (Miristo  cliam  post  rcsuricctionem 
miiltitudo  popiili,  qua;  cruciOxiim  cir- 
cunistetit,  nihil  uocere  potuit  :  nam 
Cliristus  rcsu/'f/c/is  ex  i/iortuis  ja/n  /lo/i 
i/ioritur,  Ilomanor.  vi,  i).  Kl  undc  habcat 
istam  fiduciam,  ostcndit  cuni  dicit, 
/:V«/-«ye,  scilicet  manifcsta  virtulcmtuam 
facicndo  mc  rcsurgerc  a  inortc  :  et  hoc 
cst,  Sa/vum  me  fac  ctc.  Quo/iiam  tu  pcr- 
cussisli  ctc.  Supra  duo  dixcrat  :  Quod 
tribulant  (*um  :  Domine  quid  muitip/icati 
su/it^  qui  iribida/it  me  :  et  conlra  hos  di- 
cit  :  Quotiia/ntu  percussisti/ilem  infama- 
bant,  71071  estsa/us  iiii  etc.  :  et  contra  Jios, 
Gcntcs  peccat07'um,  idcst  maledicla  verba 
in  irritum  dcduxisti ;  Job.  8  :  Contereba7ti 
7/io/as  iniquietc  Lilieiiii  ilieronymi  habet, 
Percussisti  7/ioias  et  de/ites ;  quasi  dicat  : 
Ita  fortiter  percussisti  quod  dentes  con- 
triti  sunt.  Maxilla  fuit  Absalon,  dentes 
vero  adhaM'cntes  sibi.  Unde  destructo  Ab- 
salone,  alii  sunt  contriti. 

5.  Ultimo  cum  dicit,  Do7/ii/ii,  ostendit 
auxilium  divinum  cssc  toti  populo.  Et 
primo  quantum  ad  conservationem '  a 
malo  ;  et  ideo  dicit,  Do7/U7ii  est  sa/us.  Et 
ideo  oratio  dirigi "  dcbet  ad  Deum.  Se- 
cundo  quantum  ad  multiplicationcm  bo- 
norum  ;  cl  ideo  dicit  :  Su/)er  po/m/u/n 
tuum  benedictio  tua,  idcstsuper  populum, 
qui  dc  te  et  in  tc  sperat,  et  nou  iu  alio, 
Doiedictio  tua.  Bcncdictio  Domini  semper 
importat  multiplicationcm  bonorum  : 
Prov.  x,  22  :  Bcnedictio  Domi/ii  divites 
facit.  Potest  autcm  ahter  Icgi  Psalmus 
isLe  secundiim  G/ossam,  ut  scilicet  loqua- 
tur  hoc  tolus  Cluistus,  idest  Ecclesia  et 
caput  ejus  inter  procellas  persecutionum 
constituta.  Vel  inoraliter  potest  legi  Psal- 
raus  iste  in  pcrsona  uniuscujusque  fide- 
lis,  qui  a  vitiis  ct  ciipiditatibus  impugna- 
tur.  Et  sccnndum  lioc  per  David  accipitur 
qnilibct  lidclis,  pcr  Absalon  vitia  et  car- 
nalcs  concupisccntiaj,  sicut  j^jatct  in 
G/ossa. 


*  Al.  :  a  preservalionem.  » 


2  Al.  :  «  fieri.  » 


PSALMUS  IV 


2i3 


PSALMUS  IV 


1.  Victori  in  Psalmis  canticum  David. 

Ciim  invocciroin,  exnudivit  infi  DfMis  justilire  moiR: 
in  l.rihulnliimc  (liiiitasti  milii.  Misercn;  mei,  ct  cxuu- 
di  orationcm  mcam. 

2.  Filii  liomiuum  usqucquo  gravi  cordc^ut  quid 
diiigitis  vanitatom.  ot  quu-ritis  mendafium? 

3.  Et  scitotc  qiu)niam  mirificavit  Dominus  sanc- 
tum  suum  ;  IJominus  exaudiel  me,  cum  clamavero 
ad  eum. 

4.  Irascimini  et  nolite  peccare  :  quae  dicitis  in 
cordibus  vestris,  in  cuhililms  vestris  compungi- 
mini.  Sacrificale  sacri(icium  juBtiliii>,  et  speratc  in 
Domino. 

5.  Multi  dicunt,  Ouis  ostendit  nobis  boua?  Signa- 
tum  est  sui)cr  nos  liunen  vuitus  tui  Domint!. 

(i.  Dcdisti  lu^litiam  in  cordc  meo.  A  frudu  fru- 
menti,  vini  et  oloi  sui  umlli[)]icati  sunt. 

7.  In  pace  in  idipsum,  dormiam  et  requiescam. 
Quoniam  tu  Domiue,  singulariter  in  spe  constiluisli 
me. 

1.  Iii  praRcedenti  Psalmo  David  implo- 
ravit  auxiliiim  Dei  contia  tribulatioiies 
oraiulo,  et  seiitiens  se  exaiHlitum  iioila- 
tur  alios  ut  in  Deo  confidant.  Kt  exprimit 
Psalmiis  istc  airectus  hominis  qui  exper- 
tus  divinam  misericordiam  et  benelicia 
et  justitiam,  hortatur  alios  ut  non  despe- 
roiil.  Tiluhis  rjiis  ost  in  finem  Psalinus 
(•aiitici  David.  h>  lioc  tiluio  duo  coiiside- 
raiida  suiit  pro  tolo  hi)ro  :  scihcet  (luod 
dicit  Psalmus  canlici,  Secundo  quod  di- 
eit,  iii  tinem.  Quoad  primum  ergo  nota, 
quod  David  sicut  legitur  ii  heg.  vi,  fa- 
ciel)at  Psahnum  metrice,  ct  caiilal)at  aiite 
arcam  ciim  Psalferio.  Krgo  psaliuus  (hci- 
tur  (piod  canlalur  ad  Psalteiiimi,  scd 
non  absque  psallcrio.  iii  (]uil)iis(lam  au- 
tcm  Psalmis  describilur  psalniiis  David, 
ubi  intelligitiir  quod  est  facliis  ad  psalte- 
rium.  Iii  arKiiiibiis  pravscribitiir  canliciini 
David,  (luia  canlabaliir  siiie  instrinnciito. 
In  ali(|iiil)iis,  Psaiiniis  cantici  David.  vcl 
e  coiivcrso  :  eo  ([iiod  ilie  Psahniis  caiila- 
batur  siiniil  vocc;  bninana,  ef  ad  Psalti»- 
rium.  Sed  in  ali^iuibiis  iiici|»i(d»al  iiiiiis 
vel  miilti  voce  liiimana  sine  inslnimciilo. 
et  uniis  respondcbat  ciini  Psaltcrio  ;  el 
hi  inliliilaiiiur  caiiticiim  Psalini.  iiiali(pii- 
biis  vcro  iiiius  cantabat  Psalinuni,  ciiiu 
Psallerio,  et  alii  r(!spoiulebanl   siiM>  Psai 


tcrio  :  et  bi  intitulantiir  Psalmus  cantici. 
Kt  ha'c  difrorentia  litteralis  :  sed  mystice 
of  secundum  G/ossr/m,  Psalmus  significat 
bonam  oporationem ;  caiiticiim  vero  exul- 
fationom  moutis  de  adernis.  (Jiiando  voro 
simiil  utruiTKiiie  ponitur  in  iiiio  Psalmo, 
significatur'  quod  de  utroque  agitur. 
Quod  vero  dicit  in  finem,  si  consideretur 
boc  (|uantiim  ad  rem  per  Psalmum  figu- 
ratam,  manifostiim  ost  (|iiia  in  linem  in- 
telligitur,  idest  in  (Mirislum  ;  Hom.  x,  4  : 
Fi)m  icfjis  C/irislus  ad  juslitinm  omni 
crHhmti.  Sed  si  consideretnr  ///  fincm  se- 
ciindum  figuram,  datur  inf(dligi  quod 
cantabatnr  pro  consiimptione  operis  vel 
negotii,  sicut  hic  Psalmus  pro  consnm- 
mata  liberafione  David  a  pcrsecutiono 
Absalonis  factus  fuit,  (|iiasi  pro  victoria. 
Alii  dicunt  victori,  scilicot  David,  iu  Psal- 
mis,  quia  omnes  in  Psalmis  faciendis 
vincebat  ;  sed  hbc  verum  non  videtur. 
Dividitnr  aiitem  Psalmiis  iste  in  diias 
partes  :  nam  jjrimo  incipit  a  gratiarnm 
aclione  pro  receptis  benoticiis  ;  uiido  ait  : 
Cioii  invocarcm  ctc.  Secundo  tinitiir  in 
oxborlatione  alioriim  nf  convertanlnr  ad 
Denm,  ibi,  Fi/ii  /lominiim  ctc.  Circa  pri- 
miiin  (liio  facit.  Priino  eiiim  agit  gratias 
de  pra'toritis.  Seciindo  orat  pro  futnris, 
ibi,  Miscrcrc  mci  ctc.  Circa  jirimnin  diio 
facit.  PriiTK^  agit  gratias  quoil  osl  exaudi- 
tus.  Sociiiido  oslondit  (iiialiter  est  «^xau- 
ditiis,  ibi,  ///  trilni/ationc  ctc.  Sed  nofan- 
(iiiiii  (|iiod  iiic  osl  iliiplox  littora  :  iina 
dicil  :  ilraiidiril  :  alia  liabol  c.raiidisli ; 
v\  luiic  coiicordat  llioronymiis  tiicens, 
lira/idisti ;  iii  lioc  fainon  non  o.st  vis.  Di- 
cil  orgo  :  Cuni  invorarnn,  c.randisti  rtc. 
ubi  (piatnor  cousidorandasnnt.  Primo  p«>- 
nif  oralionom  ef  exaudifioiiom  :  iinde  «li- 
cil  :  E.nnii/isti.  Sed  iioii  c.raudivit  noii 
clamanloin  ;  iindo  dicif  :  Cum  invocii- 
rcni ;  (|uo(l  osf  iiuplorare  anxilium  in  nc- 
cossitato.  Ps.  (XIX.  I  :  .\d  thunmum, 
riiin  trilaiiarrr,  r/amavi,  rt  rraudivil  mr, 
llom  ro(piiritur,  (imxl  sit  justus  :  quiu  fti 


'  Al.  :  «  siguiliciil.  » 


iHi 


I.N   DWIDK.M 


audit  prccatoros,  csl  rx  niiscilconlia  iiuii 
rst  ox  jiislilia  ;  rt  iili'«t  dicil  :  Jiis/ifi.r 
vir.v  :  ilti  (i/t/ssfi:  idfst  «lalor  Juslilia', 
vol  juslilicationis  moa'.  l's.  .\xxvi,  1(1  : 
Oru/i  Dimiini  suprr  Jiis/ifs.  .Miud  quod 
ost  pilinuni,  (luod  jiistitiani  siiam  liomo 
attriliiiat  l)oo,  ot  non  silii ;  ol  ideo  di- 
cit  :  Driis.  Conlra  (]Uod  llom.  x,  .'{  ; 
*  qiutrtntr^  lifiioran/rs  l)ri  jiis/illinn,  r/  siiiini'  ro- 
Irn/rs  s/n/nrrr  (Mc.  Primo  orgo  dobet 
lionum  siimn  allrilmere  Deo  ,  seoundo 
habere  justiliam  ;  lerlio  clamare:  (luarto 
exaudiri.  Modiis  aulem  exaudilionis  des- 
eribitur  cum  dicil,  ///  /rihiilfidimr.  Dicit 
r.niudiri/  et  ilihi/ns/i  vel  (|uia  foite  mc- 
trice  factus  est  l'sa!mus  ubi  oporluit  mu- 
laii  couslructioucm  propter  metrum  :  vcl 
(juia  por  modum  orantis,  utii  o.x  diversis 
airectibus  mutat  liomo  loquendi  mo(bim. 
Dicit  autem,  ///  /rihidaliono  (lila/as/i  milu, 
(juia  jilus  est  dilatasti  (luam  liberasli  ; 
(juasi  dicat,  Non  sohim  hberasti,  sed  in 
ipsa  tribiilatioue  cordis  latiiudineui  tri- 
buisti.  rsal.  xvu,  37  :  lYda/as/i  f/rrssas 
mros  sah/as  )nr,  c/  non  sant  in/inna/a 
rrs/ii/ia  mca.  Vel  lalitudlncm  auimi  ad 
patienter  sustineudum,  vel  latitudinem 
potestatis  de  qua  dicilur  Tien.  ix,  27  : 
Dilatet  Dras  Japlirt.  Deiudo  cum  dicit', 
Miscrere  mei,  rcmovendo  scilicct  quidquid 
remausit  miscriae  pr.-eteritio  :  Et  cxaadi 
me,  orantem  pro  futuris  bouis. 

2.  Deindc  cum  dicit,  Filii  ctc.  Conver- 
tit  se  ad  aliorum  exliorlationem  :  ct  oirca 
hoc  duo  facit.  Primo  redarguit  peccalo- 
res ;  secundo  exhortatur  eos  ad  emcn- 
dam,  ibi,  Et  scitotc  ctc.  Circa  primum 
duo  facit.  Primo  commemorat  condilio- 
nem ;  secundo  arguit  culpam,  ibi,  Ut 
qaid  diliijitis ;  conditioncm  ^  commcmo- 
rat  dicens,  Filii  lioniinurn  :  (juod  dupli- 
citer  potcs!  intclligi.  Primo  iu  malo,  sic, 
Filii  liondnum.,  quasi  homines  secundum 
naturam  inferiorem  corruptibileset  proni 
ad  peccandum.  ricn.  vi,  '{  :  Non  pcrma- 
nrhit  spiritas  mcus  in  liominc  in  xtcrnam 
fjuia  caro  cst.  Et  iterum  vui,  21  :  Sensiis 
cl  coijitatio  hominiim  in  ma/um  proid 
sunt  ad  adolcscentia  saa.  Filii  crrjo  honu- 
num;  quasi  dicat  ostcnditis  vos  cssc 
filios  hominum,  idcst  peccatorum,  scili- 


cot  l''.va'  cl  \da'  :  Vsqiiri/no  f/rari  rnrdc  ? 
Isa.  1,  'i  :  V,r  f/cn/i  jjrnatiiii,  /lo/tido 
ijravi  inii/iiitatr  rtc.  Sccundo  in  bono  : 
(|uia  h«uno  ini|iiantum  bomo,  esl  imago 
Dei  :  unde  /•'////  hfniunam.,  non  Ix^stia- 
riim.  Psal.  48  :  Ilomo  cii/n  in  honorc  cs- 
srt,  non  in/rllr.ri/,  otc.  VA,  o  f/ravi  cordc, 
idcst  (juia  deb(!lis  habcre  cor  /_'rave  ct 
slabile,  nsi/iicf/uo  non  converlimini  ad 
Dcum  ;  el  boc  est  quod  llieronymus  ha- 
bet,  Filii  viri,  asf/ucfjno  inrhj/i  inci  ifjno- 
miniosc  diliiji/is  vani/fdrm,  f/asercntcs 
mcndacium ;  ct  sic  convenienl«'r  arguit 
culpam,  Ut  f/aid  fli/if/itis  ctr.  In  peccato 
namque  sunt  duo  consideranda,  scilicet 
voluntas  inha^rens  rei,  et  intentio  ordi- 
nata.  Primo  crgo  tangit  inordinatum  amo- 
rem  cum  dicit,  Ut  quii/  di/irjitis  ctc.  idest 
aliquid  vanum,  non  solidum  ;  temporalia 
(luil)pe  vana  siint,  (juia  non  continent 
solidum,  sed  pertrausiens  bonum.  Eccl.  i, 
2  :  Vanitas  vanitalam,  ct  onmiti  vanitas. 
Ut  f/uid  errjo  fli/igitis  etc.  quasi  dicat  ut 
quid  diligitis  tempnralia.  Secundo  tangit 
pravam  intcntionem  cum  dicil  :  Et  quse- 
ritis  mcndficiam,  idcst  (luarc  ainatis  divi- 
tias,  ut  habeatis  sufficiontiam?  Nam, 
l^lccl.  V,  9  :  Avarus  non  ini/i/cbitar  jieca- 
nia.  Ilier.  iv,  23  :  As/)exi  tcrrani  etc,  vel 
mendacium,  idest  idohim,  I  Cor.  viii,  4: 
Ido/mn  lulii/  cst.  Usqucquo  ergo  diligitis, 
et  quairitis  hoc,  et  non  convertimini  ad 
Deum? 

3.  Secundo  cuiu  dicit,  Et  scitote,  hor- 
tatur  peccatorcs  ad  emendam  :  et  circa 
hoc  tria  facit.  Primo  commemorat  bene- 
ficia  sibi  cxhibila  Sccundo  hortatur  ut 
ad  Deum  rcdcant,  ibi,  Irascimiiu  ctc.  Tcr- 
tio  ostcndit  pra»cmineiitiam  sui  ad  illos 
iri  bonis,  ibi,  Dsilisti  Ix/itiam  ctc.  Dicit 
ergo,  Et  scitotc  ctc,  Scd  notandum  cst, 
quod  hic  in  gra-co  est  Diapsalma,  in  He- 
bra'o  vero  est  Sela,  quod  Hicronymus 
transtulit,  fcliciler,  vcl  semper.  Diapsal- 
ma  ergo  divisio  psalmi  est  :  quia  (juando 
cantabant,  fiebant  aliqua  iiitorvalla  in 
Psalmo,  ut  ostendcrctur  quod  setjuentia 
ad  aliam  materiam  pertinebant  sccun- 
dum  Augustinum.  Sed  contra  hoc  est, 
quia  secundura  hoc,  Diapsalma  nunquam 
invenirctur  in  tliie  Psalmi ;  scd  in  Psalte- 


•  Al.  deest.  :«  cum.  » 


2  Al.  :  «  eonijemnationem.  » 


PSALMUS  IV 


2i5 


rio    Hlcronymi     Sela    iiivcnitur    in    fine  iracundiam  ad  actum  peccati.  Ephes.  iv, 

Psalmi.  i'^t  idco  sumplum  est  Sela  ex  ly  26  :  Sed  non   occidt/l  supcr  irdrundiinn 

Salon,    \(\o^t  paci/ice.  V.l   concordat    cum  rcstrf/nt.    Secuudo  sic  :    I/nsciniini,  idest 

Hieronymo  qui  intcrprotatusest  ICIicilcr.  contra  vestia  peccala.  Isa.    Lxin,  o  :  la- 

Sic  ergo  mo\\w% j) acificc .,  quasi  sempcr,  ct  (li(/natio  mca  ipsa  auxiliata  est  mi/ii  etc. 

hoc    Sela   importat.    Beneficium    autem  Et /lolite  pccca/e,  »c\\icct  iterum ;  quasi 

quod  commemorat  est  duplex  :  unum  de  dicat  :  Sic  irascimini  coulra  peccata  prai- 


praiterito,  et  aliud  de  futuro,  il)i,  JJonii- 
nus  exaudiet.  Quanlum  ad  primum  dicil, 
Et  scitotc  efc.  :  et  cum  sil  principium 
sententiee  continuatur  cordi  propheta^,  si- 
cut  illud  in  priucipio  Ezech.  :  Et  factum 
est  in  trigcsimo  anno  etc.  Nam  Scla  quod 
interpretatum  cst  Diapsalma,  ponitur 
hic  :  quod  notat  iutcrruptionem.  Yel  con- 
tinuatur  ad  pra'('cd'Mitia  ;  quasi  dicat  : 
Nolite  diligere  vanitatem,  ct  scitotc  qua- 
re?    Qi((mif/m  mirijicavit   Dominus   etc. 


terita  ut  uon  commitatis  alia.  Terlio  de 
ira  [)('r  zclum  sic  cxponitur  :  /r(/sri//ii/ti 
contra  vitia  aliorum  ;  et  tamcu  /lolite pec- 
ca/'e,  eos  iuordinate  corrigendo,  quia 
dcbct  ira  dirigi  per  rationem.  Secundo 
prohibet  vitium  rationalis,  scilicet  sirau- 
lationem,  dicens  :  Qux  dicitis  in  cordibus 
vest/'is,  supple  sint  iu  vobis  ;  quasi  di- 
cat  :  Nou  aliud  silis  in  corde,  et  aliud 
prictendatis  extra.  Terlio  probibct  (^uod 
surgit  ex  concupiscibili.  Com/ju/u/imini, 


Ecce  quot  bona  milii  fecit  :  quia  scilicet      scilicct  de   pcccatis  qua?  fecistis  :  /n  cu- 


mirificavit  etc,  idest  mirabilem  reddidit. 
Potest  etiam  alitcr  continuari  secundum 
Glossani;  quasi  dicat  :  quia  vaua  scitole, 
et  scitolc  (|uid  scquamini  :  Quo/da/n  mi- 
rificavit  D(n/d/ius  clc,  idcst  Ghristum  pcr 
figuram  principalitcr  intellectum,  qui  est 
sanctns  sancto/um,  de  quo  Dau.  ix,  24  : 
HuncDeus  ostendit  mirabilemsuscitando, 
et  ad  dcxtcram  cjus  eum  collocando. 
Quilibet  cliam  justus  mirabilis  est  ;  (|uia 
m;ij(jra  siiiit  o^icra  Juslitia',  (juam  luira- 
cula  extcri(jra.  l*s.  lxvu,  '10  :  Mir^diiUs 
Deus  in  sanctis  suis.  Sed  (Ihristus  est  ma- 
ximo  miraliilis.  Isa  :  ix,  fi  :  Et  vocabilur 
nomen  cjus  Admirahilis.  Quantuin  ad  se- 
cundumdicit,  Domi/ius cxt/udiet.  Isa.  lxv, 
24  :  Anlc(j);(!//i  clamc/it,  e(jo  e.r(/udi(//n 
etc 

4.  Deiiidc  cum  dicit,,  ir(/scimini,  cxhor- 
tatur  eos  ad  cmciidaliouem  vita-  :  ct 
circa  hoc  tria  CMcil.  Primo  exhorlalur  ut 
recedant  a  malo  ;  sccuudo  ut  tcndaiil  iii 
bonum,  ibi,  S(/crificate  si/crifciu/// ;  tcr- 
tio  mov(;t  (jua-stioiicm,  ibi,  Multi  dicu/it 
elc.  Circa  jirinuim  considcraiKJuiu  cst, 
quod  peccatiim  in  uobis  ut  plurimiim  cx 
triiius  cousiirgit  :  scilicpt  ox  corriipti(»ii(> 
irascibilis,  ralionalis  cl  c(iiiciipiscibiris. 
Priiuo  orgo  iirobibct  pcccaliiiii  (|uod  c<ni- 
surgit  ex  priiuo;  uiidi»  dicil,  lri/sii//iiui 
etc.  lioc  aiilcm  iiilidligilur  Iribiis  modis. 
Priiuo  (!(>.  iiii  inordiu.ila  ;  i|iiasi  dicnl  : 
IN>riuittilur  ludiis  (|uo(l  iiiotus  iracuudi.c 
surgat  iii  iiobis  :   uoii  tauicii    pcrdiicatis 


hilihus  vestris.  lloni.  xiii,  13  :  \on  in  cu- 
hililn/s  et  imj/udicitiis  etc.  Vel  dicendum, 
(jiiod  tangit  duplex  pcccatum  :  scilicet 
iiii',  sicul  dictiim  c^l,  //■(/sri/ni/tt  dc  ira 
per  zclum.  Secuudo  coucupisceutiai. 
Com/)U/Kjimini  c/use  dicitis  in  cordibus  ves- 
tris,  idest  male  cogitalis,  in  cubilibus  ves- 
tris,  idest  de  occultis,  vcl  in  occultis.  Et 
hoc  magis  sonat  liltcra  Hicronymi,  qui 
dicit,  /^oqt/imi/ii  et  tacctc,  idest  iiou  pii- 
blicetis  iiiordiiiate  exc(|iicudo.  Vcl  de  ira 
pcr  viliiiiii,  (luam  iiroliibct  lu-occ- 
dcr<;  ad  o[)iis,  ([iiod  [icjiis  csl,  Vcl  dc  ira 
coiilra  peccala.  Gonscqiicnler  horlatur 
cos  ut  facianl  bonuni.  Et  [u-imo  dirigit 
eos  circa  principiiiiu  boui,  (\u\:\  Sacri/icate 
sacri/iciu//t  justiti:i' ;  ([iiasi  dical  sciliccl 
co//i/iu/Kji//nni.  Ecvit.  iv,  uiaiidalur  (juod 
ollcraiit  .sicrillciiiiu  [iro  [icccalis.  Scd  l)o- 
uiiuiis  (lc  bujusmodi  nou  luiilliiiu  cural. 
P.saliii.  \.\xix,  7  :  Sacrificium  ft  ob/utin- 
/u'//,  iioli/isti  :  aures  iiiitem  /irrfrcisti 
milii :  uiidi^  cl  vos,  Sacri/icate  sitcrificium 
justiti,-v  el  s/icratc  i/t  /)/u/tino  :  inulti  di- 
cunt  i/ui^i  oslcndit  ctc,  idesl  saUsfactioui.s 
el  po'uilciiti;i'.  Iloin.  xii,  1  :  Es/iibrrttis 
co/jiorit  vfsfnt  /)co,  /instiiim  viventrm, 
sa/irtain,  /)co  /iliicciitrm  rtc  Sccundo  di- 
rigil  cos  circa  liuciu  boiii,  iliccus  :  Et 
s/uralc  in  /)iiuii/io  cl' .  :  iiu;isi  dical  :  Si- 
lis  sjicraulcs  iii  Doiiiiiio  qiii  dcdit  vubis 
b.cc  o|)('r.iii. 

"i.    Dciiidc    luiii    dicil,    inii/fi,    mnvel 
qu;»'sliouciu   (|uaiu    diciinl,    Muiti,   idcsl 


21« 


IN  D.WIDKM 


sUilti  :  ilicunl  aiiUMU,  (Jnis  ostoniltt  n(tlus 
h<m(i ;  (jUMsi  dicat  :  OimuikkIo  scire  pos- 
sumus  )]ua'  stiut  lia'c  sacrillcia  Dcd  ac- 
coptal)ilia?  Ilauc  anlcMU  (iua'srK>u(MU  sol- 
vit  cuni  dicit  :  Si«/nitti(in  est  sKpcr  iias 
litmcn  rt(/ti(s  tid,  Do/ninr  rtr.  (luasi  di- 
cat  :  Ilatio  ualuralis  iudita  uobis  doccl 
disceruoro  bouum  a  nialo  ;  ot  idoo  dicil  : 
SiffiKitttnt  rst  sttprr  nos  Ittnien  rii/tiis  tiii, 
Donitnr  rtr.  Yultus  Dei  ost  id  por  (juod 
Deus  coguoscilur,  sicul  homo  coguosci- 
tur  p(M*  vullum  suum  :  lioc  osl  vorilas 
Dei.  Ab  iiac  voritalo  Doi  rofulgot  simili- 
tudo  liicis  sua^  iu  auimabus  uoslris.  VA 
hoc  est  quasi  luuiou,  ot  ost  siguatum  .su- 
per  uos,  quia  est  supcrior  iii  uobis,  cl  cst 
quasi  quoddam  siguum  supcr  facics  uos- 
tras,  ct  hoc  lumiuo  coguoscore  possumus 
bonum.  Ps.  i.xx.wui,  IG  :  In  /ttniine  vit/- 
tus  tiii  anilnt/iint  rtc.  Supcr  hoc  aulcm 
siguamur  signo  Spiritus.  Eph.  iv,  ,*]0  : 
Nu/ife  contristarr  Spiritus  sanctum  in  (/uo 
sif/nati  estis.  Et  itorum  siguo  crncis,  cu- 
jus  signaculum  uobis  impro.ssum  (ist  iu 
baptismo.ol  (luotidic  dobcmus  imprimcre. 
Canl.  vm,  G  :  Pone  me  itt  sit/m/rii/inn  sit- 
per  cor  titti/n. 

6.  Dcinde  cumdicil,  f/edist',  pouit  pra?c- 
mincntiam  ojus  ad  illos  pcccatorcs  in  bo- 
nis  :  quasi  diccrenl  ci  :  Tu  nos  cxhor- 
taris  ad  bencficia  tua,  scd  non  habcmus 
omiiia  '  ;  idco  comparat  tomporalia  spi- 
rilualibus.  El  piimo  ponit  spiritualia ; 
secundo  tomporalia,  ibi,  A  f/'uctu  etc. 
Tertio  pra^omincntiam  spiiitualium,  ibi, 
In  pncc  etc.  Dicit  ergo  :  Vcrum  cst  quod 
omues  habcnt  lumcii  viillus  dcsupor  sc  : 
sed,  o  Dominc,  sanctis  et  mihi  (/ec/isti  /cV- 
titia/n,  scilicot  spiritualein,  i/i  ron/e  //leo, 
ut  scilicct  de  tc  gnudcam.  Rom.  xiv,  17  : 
No/i  est  re(j/iu//i  Dei  esca  ct  potus ;  set/ 
justitin  et  pa.r,  et  gau(/iu/n  in  S/nritu 
sancto  :  ol  hoc  est  beuelicium  spiritunlc. 
Mali  aulom  habonl  abiiudanliam  lompo- 
raliiim  ;  el  ideo  dicit  :  A  frttrtu  fruinmti^ 
vi/ti  rt  o/ei  sui,  //iit/tip/icnti  sttnt,  idost 
dilatati.  Et  per  omnia  ista  tcmporalia  iii- 
telligunliir  omuia  alia  :  quia  omnia  rofo- 
runlur  ad  uocossilalom  vivondi  :  (,'l  sic 
frumentiim  pro  cibo,  et  vinnm  pro  polii. 


oloum  vero  pro  condimenlo  accipitur. 
Alia  /ittcrn  habot,  A  te/n/)orc  frtt/ne/iti ; 
iibi  diiplox  bonorum  islorum  defoctus  iu- 
nuiliir,  (|iiia  toiuporalia  dicuuliir  a  lom- 
porc.  Sap.  u,  5.  l  //i//r<r  e/iini  trn/isitus 
est  tc/n/iits  iiiistru/n.  Et  (luia  iiiiiim  non 
siiflicil,  ()[)orlct  (jitod  sinl  multa  ;  ideo 
dicit  :  Mit/ti/j/icati  su/it. 

7.  Doiude  cum  dicit,  in  pare,  ponit 
pra'cmincntiam  spiiituartuin  ;  quasi  di- 
cat,  Qiiid  iiilor  ha;c  (!xcedit?  Certa  la-tilia 
cordis.  Et  hoc  patctduplici  rationo.  Drimo, 
(jiiia  hoc  bonum  cril  iolornum,  illud  vero 
lonipoiale ;  secundo  quia  cst  unum  et 
simplex,  illud  est  jiiulliplcx.  Secundum 
ponit  ibi,  Quoniam  tti,  Do//ii/ie  si/tgu/ari- 
ter  etc.  Dicit  ergo,  l/i  pace  etc.  :  quasi  di- 
cat  :  alii  in  tempore,  sed  ego  non,  immo 
i/i  i(/ipsu/n.  Nola  crgo,  qiiod  etiam  in 
pra^senli  vila  dicilur  jtisltis  stare  iu  bono, 
propler  quatuor.  Primo,  quia  non  impc- 
ditur  cxteriiis  :  ot  ideo  dicit  :  I/i  pace  : 
Isai.  XXXII,  18  :  Sec/ebit  popu/us  meus  in 
ptt/cJirilu(/i/ie  pacis  etc.  Secundo  ex  im- 
mulationc  rcrum  habitarum,  quia  hoc 
scmpcr  idem  nianet ;  undc  i/i  it/i/isu/n. 
Psahn.  cxx,  3  :  Uierusa/e//i  qttx  wdifica- 
tur  ut  civitas,  cujus  participatio  ejus  i/i 
i(/ipsu/n.  Tcrlio,  quia  sine  sortciludiuo  : 
unde,  dormia/ii.  Caiit.  v,  2  :  Ef/o  dor/nio 
elc.  Quarto  ex  quicte  a  labore  conqui- 
roiidi  ;  undc  dicit,  Et  requiescam.  Et  hoc 
potest  csse  etiam  hic  in  pra^senti  vita  se- 
cundum  inchoationem  ;  quia  sancti  om- 
nia  ista  habeiit  hic  a^qualiler  in  Deo  ;  sed 
hapcomnia  perfecte  erunt  in  patna.  Ethoc 
ideo  habeo,  dicit  David,  quia  unum  habeo, 
in  quo  sunt  omuia  haec  :  ct  hoc  est  quod 
ail,  Quo/iia//i  tti  Do//iine  elc.  :  quasi  di- 
cat  :  uno  modo  in  quadam  spe  siiigu- 
lari  ;  Co/istituisti  //le.,  scilicet  vita  aetorua, 
de  qua  infra  dicitur  Psal.  xxvi,  4  :  l'/ta//i 
petii  a  Domino  ctc.  Et  hoc  respondot 
coiitra  id  quod  dicit,  Mu/tip/icati  su/it  : 
ut  Qttonia/n  tu  Do/ni/tr  clc,  quasi  dicat, 
iii  te  singularilor  sp(Mo.  Et  hoc  magis  so- 
nat  littcra  Ilieronymi,  qihT  dicit  :  Quia 
tii  Do/ni/ie  sjiccia/iter  securu//i  hnbitarc 
ine  fecisti.  Ps.  cxvii,  8  :  Hoiiu//i  est  confi- 
dere  ve/ s/)era/'e  in  Du//ii/io  etc. 


'  Al.  :  «  noslra. 


PSALMUS  V 


2i7 


PSALMUS   V 


1.  fn  finem,  pro  en  qux  consequUur  heredHateiu. 

Verba  mea  auribiis  ijercipe  Domine  :  inlellifre 
clamorem  meum.  Intende  voci  orationis  me<T,  rex 
meus  et  Deus  meus.  Quoniam  ad  te  orabo  Domi- 
ne. 

2.  Mane  exaudies  vocem  meam.  Maue  astabo  tibi 
et  videbo,  rjiiouiam  non  Deus  volens  iniquilatem  tu 
es.  Netjue  iiabitabit  ju.xta  te  maligcus.  neque  [mr- 
manel)Uiit  injusti  nnte  orulos  tuos. 

3.  Odisli  oinnes  qui  opcrantur  iniquitatem  ;  per- 
des  omncs  qui  loquuntur  meudacium.  Yirum  san- 
guinum  et  dolosum  abominabitur  Domiuus. 

4.  Ego  aufem  in  multitudine  misericordia!  tu;e, 
introibo  in  domum  tumn,  adorabo  ad  tcmjdum 
sanctum  tuum  iu  timore  tuo. 

5.  Doniine  dcduc  nic  iu  justitia  tua,  jiroptcr  ini- 
micos  mcos  :  (lirige  iu  consijectu  tuo  viam  mcam. 

6.  Oiiouiatn  uon  csl  in  ore  eorum  veritas  :  cor 
eorum  vauum  est.  Sepulcrum  patens  est  gullur 
eorum,  liuguis  suis  dolose  agebant. 

7.  Judica  illos  Deus.  Decidant  a  cogitationibus 
suis,  secundum  uiultitudinem  inipietatum  coruui 
exjtelle  cos  :  quoniam  irritavcruut  lc  Di)Uiiuc. 

8.  Et  Imtcntur  oinncs  qui  sperant  in  lc  :  in  a'ter- 
num  exultabuut,  et  liabitabis  iu  eis.  Et  gloriabun- 
tur  in  tc  oiuncs  (pii  diiigunt  uouien  tiuini. 

9.  Ououiani  tu  bfii(,'diies  juslo.  Doniine,  ut  scuto 
bonfe  voluiilatis  tuae  coronasti  nos. 


1.  Supra  Psalmista  oralioncm  proposuit 
coiitra  pcrsequciite.s  manirest(!  ;  liic  con- 
tra  dolosos  orat,  iio  decipiatur.  Kt  cin-a 
hoc  duo  facit.  Primo  ponit  petitionem 
contra  dolosos,  no  decijiiatur.  Seciindo, 
ut  lapsiis  reparetiir,  ihi,  Dominf  iic  m 
furnre  olc.  Ilic  Psalmus  liabet  titiilum  in 
quo  e.st  ali(|uid  novi,  (pii  talis  est  :  hi 
finem  pro  ea  qu,v  conscquitur  licredita- 
tem.  Ubi  tang^ilur  figura  et  mysterium. 
Figura  qiiidem  intelligi  potest  dupliciter. 
Primo,  secundiim  (|iiod  (ilossa  exponit,  et 
habetur  iii  bistoria  (lenesis  xxi,  (|uod 
Sara  vi(l(Mis  bi(l(Milem  Ismaelem  (Mim 
Isaac  (ilio  suo,  liirbala  (\st,  et  dixit  (ul 
Abraham  :  Kjice  aticilUtm  lunut  et  filium 
ejifn  :  iuju  cuim  erit  li/vres  filius  atuill.i' 
cum  Filio  lueo  Isaac.  Inlellexit  (piidiMn 
Sara  ludnm  ilhini  p(M"se(Milioii(Mi)  csse 
contra  Isaac  ;  .\brabam  aubMU  diire  in- 
cepil  (piod  (lix(M'at  Saia  do  lilio  siio  Is- 
maele  ;  s(m1  dixit  (d  Deus  :  I\'ou  tilii  ri- 
deatur  asperum  super  puero  ri  ininlhi 
tua  :  omuia  qua;  dixerit  tibi  Sara,  aiuli 


vncem  ejiis,  qina  in  Isaac  vncahitur  tibi 
semen.,  etc.  :  quasi  dicat  :  Isaac  tibi  h*- 
res  erit  tuus,  noii  fsmael.  Fnde  iiifra  xxv, 
dicitur  :  hcdit  Abraham  cuncta  qnx pos- 
sederat  filin  sun  Isaac,  filii  autem  cnncu- 
hinarum  larfjilus  est  munera  etc.  Potest 
ergo  hic  Psalmus  referri  ad  hoc  :  qiiod 
populus  Juda^orum  secundum  figuram 
consequebatur  bereditiitem  promissam 
Abraba',  ciijiis  erat  capiit  David,  et  Hex  ; 
seciindiim  mysterium  vero  populuscbris- 
tianus  :  (Jal.  iv,  28  :  Nos  autem,  fratres^ 
secundutn  Isaac  prnmissianis  filii  sumus. 
Ergo  Psalmus  iste  bMidit  iii  bnem,  idest 
in  Cbristum  qiiem  laudat  pro  ea,  scilicet 
pro  Ecclesia,  qiia'  consef|uitiir  beredita- 
tem,  reprobiita  Synagogii.  .\lio  modo,  sc- 
cundum  litteram  Ilieronymi,  tilulus  est, 
Victnri  prn  heredThus  canticinn  David  : 
et  sic  potest  inteilipi,  quod  iste  Psalmus 
factus  est  pro  victoria  ipiam  David  babiiit 
ad  iitteram.  Et  sciendnm,  (piod  David  fu- 
giens  baM'ediliit(>m  aniisit  per  Absidonem, 
sicut  babctiir  n  Ueg.  xvi.  rnde  si(Mit  pra'- 
cediMis  Psiilmiis  fiiit  pro  liberationn  et 
vicloriii  contiii  Absalonem,  ita  hiinc  fecit 
pro  reciiperalione  beredit.itis  :  (piia  Da- 
vid  reverso  iii  IIi(MiisaIem,  adbuc  mali- 
tiose  insnrrexeriuil  sibi  et  (piidam  alii 
coiitrii  eiim.  Vu(\o  ii  lleg.  xx.  miindavit 
David  .\m;isa',  (]uo(l  us^iue  iii  ditMU  ter- 
tiiim  convocaret  omnes  viros  Jiida,  ut 
perseijiierelur  Sibii  liliiim  nocbri  :  ipiia 
magis  iirilicturiis  est  iios  (ilius  nocbri 
(piiim  .\bs;ilon.  PiMtransiverat  eiiim  om- 
iics  tiihiis  lsr;iel  nstpie  .\bcl;im,  omnos- 
(pic  clccli  coiiLrrcuMli  (M;inl  ad  oum  : 
ipio  dcciipiliito  rcLTiiavit  Daviil  siiper 
oiniKMii  IsriiidiMn  lii  boc  ergo  PsaJnio  se- 
( iiiidiim  lilbMMin  lri;iconsidcnuiliir.  Prinio 
pclit  cx;iiiiliii.  SiMMiiido  ostiMnlil  lidiicinm 
su;r  e\;iuditi(Miis,  ibi,  .Maur  r.raudirs. 
TtMlio  iiropoiiil  pclilioiicin,  ibi,  Ditnnne 
drdur  nir.  (lirc;!  primiiin  diu»  facil.  Primo 
pclit  ex;iiidiri.  Seciiiido  siKual '  ratioiiem 
oxaiiditionis.  ihi,  Hn    nwus.    Notandnm, 


>  AU  :  assiguul.  » 


218 


i\  i>aviim:m 


qiiod  i|iii  viilt  |)i>t(M'0  alii|ni(l  alt  arK|ii(),  sic 
proccdit.  Priino  (lcsidciat  (jiiod  vnll  po- 
toro.  Socuiido  inoditatnr  voilia  propo- 
nonda.  Toitio  projjonit  oa  apnd  o.xandion- 
tem.  Kt  0  oonvcrso  anditor.  Primo  poroi- 
pit  vorha  aiiditn.  Sconndo  infollootn  capit 
.sonsiim  vcihornm.  Tcrtio  inclinatnr  ad 
implciidnm  dcsidorinm  pctontis.  Loiiiiiliir 
orpo  David  ad  DiMim,  socnndiim  similitii- 
dinom  Imnc.  Kt  primo  polit  primum,  sci- 
licot  iit  aiidial  vorbaojns  cxtoriori  auditn, 
cnm  dicit,  Verlia  nuui  atirihm  pcrcipe, 
Dmniur.  Socundo  [)otit  soiisum,  scilicot 
intcllcclum  verborum,  oum  dicit,  hitel- 
liye  clanuireni  ineuni,  uoii  cxteriorom, 
sod  interiorcm  adcctum  :  Ps.  xvu,  7  : 
Clanior  meus  in  conspectu  cjus  :  lliero- 
nymus  :  Iiitellii,^e  murmur  mcnm,  quod 
ooj^itavi  proponeudiim  :  et  consonat  illi 
trauslatioui  ([ua'  iWcii  ^feditafiofwtn.  Ter- 
tio  petii  terliuni,  scilicet  exauditionem  : 
Inlrnde  voci  orutionis  7?ira',  id(!sl  vclis 
cxaudirc  orationcm  meam  :  Psal.  lxix, 
2  :  Deus  in  adjutorium  meum  intemle. 

Sed  numquid  Deiis  licoc  scorsum  facit, 
audit,  intcndit,  exaudit? 

Diccndum  qiiod  metaphorii'e  loquitur  : 
scilicet  ut  omuia  lin-c  approbct,  verba  ex- 
teriora,  mcditatioucm  intcrior^Aii,  et  quai 
proponit. 

Secundo  pouit  rationem  oxauditiouis, 
cnm  dicit,  Rex  meus.  Et  est  hoc  priuci- 
pium  vcrsus  sccundum  gra'cum.  Ponitur 
autcm  tri|dcx  rafio  exauditiouis,  scilicct 
cx  partc  Dci.  Quaium  uiia  esl  Rex  meus. 
Regis  enim  est  gubernare.  Ex  quo  ergo 
ad  Deum  pertinet,  pertinet  ud  eum  ue- 
ccssaria  providerc  :  Ilicr.  x,  7  :  Quis  non 
time/jit  te  o  rex  yentiuml  Alia  ratio"  est, 
qiiia  Deus  :  Dcus  cuim  ihiis  cst  volunta- 
tum  uostrarum  et  conscrvaior  :  Ps.  xx\ii, 
7  :  In  Df.o  speravil  cor  meum,  et  adjutus 
sum  etc.  l']t  ideo  dicit  Deus  meus  :  Isa. 
viu,  7  :  JSumfjuid  non populus  a  Deo  suo 
rtnixrequiret  visionem  pro  vivis*  et  umrtuis 
etc.  Tcrtia  ratio  sumifiir  ox  parlo  orau- 
tis,  cum  dicit  :  Quoniam  ad  te  oraho. 
Doniine ;  (|iiasi  dicat  :  Convcuions  esf, 
quia  [iromisisti  oranfibus  exaudilionem. 
Mafth.  VII,  8  :  Omnis  qui petit  accijnt.,  ct 
(pm  iju^rit  invenit,  et  jjuisa/iti  aperietur. 


Nec  rofortnr'  ([iiod  dicil  Hicronymns,  Dr- 
prer(u\  et  Iiic  dicitur,  Oraho  :  \\\\\\\  lioc 
dcsignat  continuafionom  orationis  sino 
iiiformi.ssioiio  :  ([uasi  diraf  :  Oraho,  ([uod 
tamon  scmpcr  dcpiocor  :  Lnc.  xviii,  1  : 
Oportet  seniper  orare,  et  non  dcficrrr. 

2.  \hvv  cst  sccnnda  [lars  I'salmi.  IJbi 
primo  (•stcndit  fldiiciam  sc  habcre  de 
exaudilionc.  Socundo  liducia?  ralionem, 
ibi,  Mane  astabo  ctc.  Dicit  ergo  :  Exau- 
dies  voceut  meam  nuuie  :  secundo  littc- 
ram,  idest  cclcrifcr,  (|iiasi  dicat  tempes- 
tivc.  lloc  cnim  spcijirc  dchcmus  dc  Dco 
quod  cito  exaudict  :  Isa.  xxx,  iii  :  Ad 
vocrin  ciamoris  tui  slalim  \it  audierit  res- 
pondehit  tihi.  Idem  [icnnl.  Adhuc  illis  lo- 
quentihus  ego  audiam.  Ratio  fldnciiB  po- 
iiitur  cum  dicit,  Mane  astaho  etc.  Nota 
qiiod  maiie  quadrupliciter  dicitur  :  scili- 
cet  nafuralis  diei  :  Geu.  i,  rj  :  fartum  est 
vespcrc  et  mane  dies  unus.  Ifcm  vif;c  hu- 
niana; ;  ct  sic  juventus  dicifur  maiie. 
Psal.  Lxxxix,  6  :  Mane  floreat  rt  tran- 
seat.  Item  diei  gratiaj  in  prima  conver- 
sione  homiuis  ad  Deum,  quia  tunc  inci- 
pit  habcre  lumen  gratia;  :  Ps.  lxxxix, 
14  :  Repleti  sumus  mane  misericordia 
tua.  Itcm  aeternitalis  :  Ps.  xxix,  6  :  Ad 
vesperam,  scilicet  in  vita  praescnti,  demo- 
rahitur  fletus.,  el  ad  matutinum.,  :  oilicet 
aiternitatis,  Isetitia.  Duplex  ergo  ratio  as- 
signatur  confideiitiai.  Primo,  quia  mane 
astat,  idest  Deo  adlia?ret,  ct  ad  Dcum  se 
pra^paral ;  unde  Ilicronymus  habet,  Pras- 
parahor  :  Eccl.  xviii,  23  :  Antc  oratio- 
nem  prcepara  cmimam  tuam  et  noli  esse 
quasi  hrmio  qui  tentat  Dctim.  Mane  ergo 
dici,  idesf  iu  mafutinis,  Astaho  tihi,  idcst 
tibi  iutendam.  Et  hoc,  quia  tunc  est 
homo  libcr  a  solicitndinibns,  ct  magis 
habct  corlibcrum  ad  cogitandnm  do  Deo: 
Psal.  LXii,  7  :  In  7na!,utinis  Dominr  me- 
ditahor  lii  tr  :  Isaia^  xxvi.  9  :  Sed  et  spi- 
ritu  meo  in  prxcordiis  meis  de  mane  vigi- 
laho  ad  te,  et  exaudies  vocem  meam  etc. 
Qiiia  devotos  audif.  Mf/nr,  sciliccf  gra- 
fia',  [iropulsis  tcnchiis  ciilpa?,  Asfuho  ct 
Co/ifc///p/ahor,  ut  hahct  litte/yt  Iliorony- 
mi.  II  Rog.  XXIII,  4  :  Sicut  lux  au/^orae 
f/ui/ie  ahsquc  /uihihus  rutihit  orienfe  sole 
etc.  Exaudies  vocem  meu/n.^  scirtcct  libc- 


'  .\!.  :  «  ii\.\-  rtTfrt.  » 


PSALMUS  V 


2i9 


rando  a  culpa  ct  poMia.  Ycl  mane^  scili- 
cet  iii  dic  ffitcriiitatis  :  Job  xxxviii,  7  : 
Uhi  erm  ciim  me  lcmdarent  aslra  matu- 
tiiia  ctc.  Et  tiinc  liomo  totalitur  cxaudi- 
tur.  Vel  mane^  idcst  a  Juvcntute  :  Aslabo 
tibi  :  Thren.  iii,  27  :  Bonum  est  viro  cum 


Sed  conlra.  Sap.  xi,  2o  ;  Diiif/is  ornnia 
qax  sunt  etc. 

Hcspondco,  quod  Deus  fccit,  non  odit ; 
scd  quod  non  fecit,  sciiicet  peccatuui. 
Sed,  si  nos  pcrtin:icitcr  iusistamus,  pc<-- 
catorem  odit  iiKiuantuin  non  revocat,  et 


portaverit  ju(jum  Domini  ab  adolesc.entia  per  pcenas  ordinat. 

sua  :  Eccl.  ult.  1.   Dilitjentes  me  dilijo  :  Secundo  infcrt  poenam  ;  ct  ideo  dicit  : 

et  fjui  mane  vhjilaverint  ad  me^  inveniet  Perdes  omnes  ciui  Uujuuntur  mendacium  : 

me.  Secunda  ratio  fldiiciai  cst,   quod  vi-  Siip.  i,  11  :  Os  quod  mcntitur  occidit  ani- 

det ;    uudc   dicit,  Et  videbo  :  ai   cxponit  ?/«<///<.  Xota  qiiod  triplcx  est  mcndacium  : 

hoc  primo   quomodo   astct,   cum   dicit  :  scili('et  pcrniciosum,   qiiod   (it   iii   nocu- 


"unt 


Ego  autem  in  multitudine.  Primo  dicit 
qui  vidct  :  sciiicct  qui  sunt  illi  qui  impc- 
diuntur  ab  exauditione,  ct  quaj  sunt  hu- 
jusmodi  impcdimcnta  :  et  isti  sunt  mali ; 
undc  dicit  Videho.,  scilicct  Quoniam  Deus 
etc.  Ubi  iiotaiida  sunt  dao.  1'rimo,  ([uod 
mali  exciudunlur  ab  islis!  Sccuiido  (luod 
inducuntur  in  mala  pfp.na;,  ibi,  Odisti 
omnes  etc.  Circa  primuin  lorjuitur  dc  J)co 
sicut  dc  aiiquo  iiominc  qui  diligil  aliquos 
seu  odit.  Ubi  triplex  gradus  potest  esse  : 
quia  alicui  pcccatoris  placct  pcccatum, 
alicui  placct  pcrsona  pcccantis,  alicui 
nciitrum  :  scd  lamcn  libcnter  et  sinc  iii- 
dignatione  vidct  eum.  Jioc  autcm  uon 
est  in  Dco  :  ([uia  Deo  non  placct  pccca- 
tum,  nec  rcspicit  ad  familiaritatcm  pcc- 
caloris.  Itcm  dcditniatur  cum  vid(U'(;  : 
ct  idco  dicit  ([iiaiitum  ad  |»riimiin,  Vi- 
deho  quoniam  lu  non  es  Driis  colcns  iui- 
quilatcm^  idcst  noii  placct  tibi.  Qiiantum 
ad  sccundum  dicit :  Ncque  Itabitahit  juxta 
te  malijnus,  idcst  non  Iiabcs  (Mim  iii  fa- 
miliaritate  tiia.  Ps.  c,  7  :  AV///.  hahittirit 
in  medio  dotnus  mae  etc.  Ilcm  ibidcm 
XXV,  5  :  Odivi  ccclcsium  nialitjntinliuiit. 
Quantum  ad  t(!rliiim  dicit,  Ncquf  pfnim- 
nehunt  injiisti,  idcst  pcccalorcs,  ante  ocu- 
los  tuos,  scilicct  a[q)roJ)afionis  :  Ilabaciic 
i,  i[i  :  MuTidi  sunt  oriili  liii,  fl.  rcs/ii- 
ccrc  tid  iniquitaton  nnn  jiolfris. 

.'{.  IMc  ostciidit  ([iiomodo  indiiiMintiir 
ad  [Mcnam  :  cl  [loiiil  lri[>li(-cm  ordiiiciu. 
Tri[)l('\  ciiim  gra^his  (vsl,  ([iid  iiKtdo  ali- 
(juis  odit  ali(|ii(>iu.  Priiiio  lialict  (■iiiii 
odio,  volcndo  ci  iitaliiiii  iii  conb^  Sc- 
ciiiido  hoc  c.\C([iiitiir  iiircrciido  [ttriiaiu. 
Torlio  si  (jiiaudo  |)iiiiivit,  tamcii  rcconci- 
liat  cum  sibi.  Scd  Dciis  priiiio  odit ;  iiiidc 
dicil,  OilisiJ  niiiiifs  v\v.  Sa[).  xiv,!l  :  Simi- 
Uter'  cstodio  Uoo  im/iius  ft  in>/)ictus  cjus. 


mcntum  aitcriiis  sive  spiritualis  sive 
temporalis  rci,  puta  in  doctriiia  :  ct  hoc 
est  gravissimum.  Jocosuni,  qiiod  dicitiir 
ad  dclcctandum.  Officiosum,  quo  qiiis  lo- 
qnitur  ad  proflcicndum  sivc  tcmporalitcr 
sivc  spirilualilcr.  Kt  scicndiim  Augiisji- 
iiiim,  Nullnm  mcntlaciiim  o//iciosiun  cst 
sinc  jjeccafo  :  quia  si  mcntiris  iit  libercs 
ali([iicm  hoc  non  cst  bonum  :  (jiiia  Apos- 
tolus  dicit  Jloni.  iii,  H  :  IStm"  sunl  /u-  "  n-n 
cienda  maUi  ut  veniunt  bona.  i'ra'lcrca  /"'""oniu 
omnc  malum  possct  ficri  proj^ter  bo- 
num  ;  potcst  tamen  ofliciosuin  esse  ali- 
quaudo  vcnialc.  Scd  jocosum  scmper  cst 
vcnialc.  I^crniciosum  vcro  semper  ost 
mortalc  :  ct  de  islo  liic  iutclligilur.  Tcr- 
tio  Deus  sic  odit  sicut  picuas  infcrtns  (jui 
non  reconciliatiir  ;  iiiidc  siibdit  :  Viruni 
sanijuinum  ct  dnlosuin  ahoininahitur  l)o- 
miiiiis.  jlla  abomiiiamiir  ([ikc  in  cogni- 
tionc  noslra  iion  [latiiuur.  Viri  sangiii- 
num  dicuufur  illi  (|uoriim  aircclus  cst  ad 
clluiidciidiiiii  sanguinciu  ;  Trov.  i,  10  : 
Pcdfs  '"  ftnum  tid  nitilum  ciirruul,ct  /rs- 
tiniiiit  ut  c/fundmU  samjuinfm  :  II  Hcg. 
XVI,  7  :  llqrtdcrf  cir  snnjiiinum.  Dolo- 
sus  csl  ([iii  iii  doio  lo(juifiir.  Scd  avcrl(>n- 
(liiiii,  ijiiod  ordiiiaU^  proccdif  1'salinista  : 
quia  [iriino  hoiiio  siuqilicitcr  opcratiir 
maliiiu  cogifaiido  ;  ct  lios  Dciis  odit.  Sed 
([iiaiido  addiiiil  lualiliaiii  cxtMiuiMulo,  pro- 
vocaiil  Dciiiu  ad  |)iini(Midiiiii.  Sivl  ipiamli» 
[icrdiiraiil.  tiiiic  Dimis  aboiiiinaliir  :  l'rov. 
XV,  !>  :  .\hi)nun'i'"'  r^f""  Dc"  >''■•  inifiii 
ctc. 

'v.  (!oiisc<|iMMil(M'  (Miiii  dicil,  rr/«,  usleii- 
dil,  (jiiotuodo  aslat  Doiuiiio  :  <>!  cirod 
lioc  diio  racit.  Piiino  o.slciitlit  iiuoiiuhIo 
acccdit  ad  Dt  iiiii.  SciMiiido,  i|uani  orutio- 
iicm  |tiini^il.  ibi.  .\dnruh<t.  Dicil  «»rpo 
aliijiiis  sibi  :   Tu  dicis  (|uuU  non  Imhiuibit 


ilhtrHii 


/>0»HI 


250 


IN  DAVlDKiM 


juxtn  te  mnlignus.^oi\u\iT(\<\\\'u\  iiontnos      nt  til»i  somprr  plaooam.  Vol  iji  rnvaprrtu 
^n^ccAorl  QmnwoAo  QsY^^OiXsXAn^^^lVX  idoo      mro   vinm   tun?n,  >it    soilioot    sompor   sil 


dicit,  Non  sconndnm  moiila,  sod  in  mul- 
titudinr  misrrirordi.r  tu.T  introihn,  idcst 
appi(>pini|nal)()  tihi,  ///  tlo//ium  tunjn. 
Vol  ad  littoram  dioitnr  tomi^lnm,  vel  ron- 
gropatio  (idolinm  :  I  Tim.  ni,  IJ)  :  Qud- 
modo  oportrnt  te  in  dtnno  l)ri  ronvrrsnri, 
fju.r  rst  prrlrsin  Dri.  Dan.  ix,  18  ;  Xon 
eni/n  in  justifuntionilius  /lostris prnstr/-ni- 
t/ius  prrrrs  n/ite  fnrir//i  tun//i  etr.  Sod 
tn  onm  sis  poccator,  idost  vir  sangninum, 
quomodo  appropiiKinasvol  adoras?  Corto, 
fn  ti/nore  tuo  :  Eccl.  i,  28  :  Qui  si/ic  ti- 
morr  rst,  no/i  poterit  justifcnri  ;  idoo  di- 
cit,  I/i  timore  tuo.  scilicot  cum  revoi'on- 
tia. 

f).  Supra  petiif  orationom  exaudiri  ;  hic 
proponit  eam.  Et  primo  orat  pro  se.  So- 
cnuilo  pro  aliis.  Circa  primnm  dno  facit. 
Piimo  proponit  orationem.  Secundo   po- 


in  oordo  moo,  nt   tc;  sompor  scrpii   pos- 
sim. 

6.  Doindo  cum  snbjungit,  Qiuniinm, 
assif^nat  rationcm  potitionis,  et  dcscrihit 
inimicos,  et  pericnhun  imminens.  Primo 
ex  (Uifoctn  boni.  Socnndo  cx  ahnndantia 
mah,  ibi,  quia  Cor  eoriim  ctr.  Dcifoctns 
quidom  ost,  qnia  si  servaront  pacom, 
possom  cis  pacificari  et  socure  incod(>ro. 
Sod  /uj/i  est  i/i  ore  eorimi  veritas ;  quia 
alind  habont  in  ore,  ot  ahud  in  corde  : 
Ossc  IV,  \  :  No/i  est  veritns  :  et  ideo  non 
possnm  socurc  incodere.  Itcm  ex  abun- 
dantia  mah.  Kt  primo  quantum  ad  mc- 
ditationcm,  cum  dicit  :  Cor  co/^io/i  va- 
nu/n  cst,  idest  vana  meditantur,  ad  qua* 
attingcre  non  possunt,  scihcet  decipere 
panperes  qui  custodiuntnr  a  te  :  Eccl.  xi, 
3\  :  Multx  i/isidix  su/it  dolosis.  Secnndo 
ex  aviditate  :  quia,  Sepulcru/n  pate/is  est 


nit  ojns  rafiouom',  ibi,  Quonir;m  /lo/i  csl. 

Circa  primum  duo  pcfit;  scihcct    deduci  guttiir    eorw/i.     Guttur    servit    ad   gus- 

et  dirigi ;    et    hoc    ideo,    quia  homo  in  tum  ct  locutionem.  Uno  raodo  potcst  lc- 

mundo  est  sicut  in  via  :  Isa.  xxx,  21  :  gi,   ut  cxponatur  secundum  quod  ordi- 

amhulate  Hxc  cst  via*  :   nml/ulabitis    in   ea.   (jui  natur     ad    locutionem   ;     quasi    dicat    : 

autem  vadunt  per  viam,  indigent  duo-  Guttur   eorum   est  sepulchrum  patens  : 

bus  :  quia  si  via  non  sit  secura,  indigcnt  nam  sicut  sepulcrum    est  locus  mortuo- 

dncatu  •   vel  dirigonto,   si   sit  dnbia.   In  rum,  et  de  eo  egrcditur  ffotor,  ita  locu- 

mundo  undi^jue  sunt  hostes  :  Psal.  cxli,  tiones  eorum  mortificant  ahos,  vel  spiri- 

4  :  In  vin  hnc  qun  nmhulabnm,  nbsco/i-  tuahtcr  vcl  corporahter  :  I  Cor.  xv.  33  : 

derunt  laqucimi   mihi.    Item   ignota   cst  Co/Tumpu/it  bo/ios  morescolloquia  prava. 

via  :  Job  ui,  23  :   Viro  cujus  abscondita  Hem  fcetida  sunt    eloquia  tahum,    quia 

est  via  etc.  Et  ideo  primo  petit,  Domine,  tilrpia  loquuntur  :    Eccl.  xi,   32  :  Eruc- 

deduc  me  i/i  justitia  tua,  secundum  justi-  ta/it  prxcordin  foptcntium.  Alio  modo  ut 

tiam  tuam,  vcl  nt  amhnlcm  in  tna  justi-  exponatur  quantum  ad   come.stionem  et 

tia  :  et  lioc,  Proptcr  i/iimicos  meos  :  Ps.  aviditatem  :    ct   hoc   possumus    accipere 

cxLii.    10  :   Spiritiis  tuus   honus  dcducet  vel  ad  htteram  ;  ct  sic    sunt  Sepulcrw/i 

me   i/i  terra/n    rectam  :  propter   nomc/i  pate/is,  quia  sunt  voraces.  Et  propter  hoc 

tjim/i  Do//ii/ic  vivifcalis  me  i/i  aequitate  ut  imploant   voracitatem  suam,  adulan- 

tun.  Dwiqe  in  co/ispectu  tuo  viam  meam.  tur,  et  inique  agunt.  Vcl  fignraliter  :  et 

Aha  tvanslatio  habot,  Dirir/e  in  co/ispectu  sicut  sopulcrum  quantnm  est  dc  .se  para- 

mco  vin/n   tua//i  :  prima   concordat  cum  tum   cst   ad   suscipioiuhim   mortuos,  sic 

Ilicronymo  :  sccunda  cum  gran-o  ;  sed  isti  scmpcr  sunt  parati  ad  dccipiondum  : 
tamcn  idom  cst  sensus  :  quasi  dicat  :  Do- 
mine,  sum  in  via  occnha  :  Prov.  xiv, 
12  :  Est  via  riuac  videtur  ho//ii/ii  recta*\ 
novissime  autet/i  deducit  ad  j/iorte//i  :  et 
ideo,  Dirifje  /nc  in  conspcctu  tuo,  idest 
secnndum  tnam  providentiam,  quia  tibi 
nibil  est  occultum.  Vel  i/iconspectu  tuo, 


novissi- 
ma 


Tlier,  v,  16  :  Phnrctm  cjus  quasi  sepul- 
c/nim  patc/is.  Tertio  quantum  ad  oorum 
opprcssionem,  Li/iguis  suis  etc.  :  quasi 
dicat  :  Pcr  verba  Idanda  dncunt  ad  mor- 
tem  :  Rom.  xvi.  18  :  Pcr  diilccs  scrmo- 
ncs  et  bla/ide  scducunt  corda  in/ioce/itiu/n: 
Hier.  ix,  8  :  Sagitta  vul/ie/'atis  lingua  eo- 


*  Al.  :  <<  oralioaemt  » 


PSALMUS  V 


2ol 


rum  etc.  Hsec  potcst  esse  oratio  justi  et  uon  iram,  sed  voluntatem  punieudi   os- 

ecclesiaj.  teudit.  Alia  litlera  ainaricacenint   te,  (jui 

7.  Cousequeuter  cum  dicit^yia//ra,  orat  dulcis    es,  iu   te    pertiuaciter  pcccaudo. 

pro  aliis.  Et  primo  coutra  malos.  Secuudo  Peccatores    primo   peccaut,  post   aggra- 

pro  bouis,  ibi,  Et  Ixlentur.  Circa  primum  vaut   peccalum   suum   c.\    pertiuacia,   ct 

tria  facit.  Primo  pctit  eorum  judicium.  Dcus  tunc  uou  parcit,  sed  irritatur,  idcst 


Secundo  determiuat  judicii  modum,  ibi, 
Decidant  etc.  Tertio  assiguat  judicii  cau- 
sam,  ibi,  Quoniam  irntaverunf.  Dicit 
ergo,  Judica  illos,  ex  quo  suut  mali.  Scd 
advertcudum,  quod  duplex  est  judicium  : 
scilicet  discretiouis^  quo  etiam  boui  ju- 
dicautur  :  Psalm.  xlu,  1  :  Judica  me 
Deus,  et  discerne  causam  meain  ctc.  S(?- 
cundo  condcmnationis  :  Jo.  iii,  18  :  Qui 
non  credit,  jam  judicatus  cst.  Ilic  lo(jui- 
tur  de  judicio  condernualiouis,  (]uo  mali 
judicabuntur  iu  extremo  judicio  :  uude 
Hierouymus  habet,  Condcmna  eos  Deus. 

Sed  confi"a  :  Matth.  v,  44  :  Orate  pro 
persequentibus  et  calumniantihus  vos. 

Respoudco.  Diccndum,  quod  propheta) 


iuducitur  ad  vindictam  :  Ilum.  ii,  4  :  An 
iipuiras""  (jiuxl  beuujuitas  Dci  ad  prpni-"'quoniam 
toifiam  te  addaxit  ?  lu  autcm  secundum 
duritiam  tuam  :  Deut.  xxxii,  21  :  Ipsi  mr 
provocaverunt  in  eos""  (lui  non  est  Dcus"" 'i"'"'^'^ 
etc. 

8.  Consequeuter  cum  dicit,  Et  Ixten- 
tur,  p(Miit  pclitiouem.  Et  primo  ponit 
cani.  Secuudo  subdit  expusitioncm,  /// 
xfcrnum.  Circa  primum  duo  facit.  Primo 
euim  pouit  quid  petit,  quia  laditiam ; 
uude  dicit  Ixtentur  :  hoc  est  cuim  liuis 
bouorum  omnium.  Ps.  lxvii,  4  :  Justi 
epu/cntur  ct  exult(jnt  in  conspectu  Dei,  ct 
de/cctcutur  in  Ixtitia.  Sccuudo,  (]uibus 
petit,  quia  sperautibus  :  unde,  Qui  sjtc- 


in  sua  prophelia  nou  loqucbantur  vuluii-  rant  in  lc.  Conseijucnlcr  cum    dicit,  In 

tate  propria  :  II  Pct.  i,  21  :  No?i  cnim  v(j-  xternum    cxu/iabunt,  cxpunit    priuio,   et 

liintatc  humcma  a//ata  est  a/ifjutnu/o pro-  dicit,  Lxtentur.  Secundo,  cum  dicit,  Spc- 

phetia^   sed  Spiritu   Sancto   etc.  Et    ideo  re7it,  Wn,   Quoniam  tu   benedixisti  justo. 

quai  proferebant^  dicebaut  secundum  iii-  Laititia  nauiqne  sanctorum  iu  patria  cst 


tellectum  divinai  justitia'  :  et  idco  lucc 
eranl  magis  pra'dictioucs  futurorum 
quam  oratioues  eurum  :  uiide  Judica, 
idest  scio  quod  judicai)is.  Modus  justitiai 
duplex  poiiilur.  Piinio,  ut  deficiaut  ab 
inleuto.  Secundo,  ut  removeautur  a  loco. 
Per  priinum  impediuutur  mala  qua*  in- 
teudunt  :  et   ideu   dicif,    Deridauf  a  cof/i- 


scmpitcrna  :  et  ideo  dicit,  ///  xtcrnu)n  : 
et  sccura  ;  undc  addit,  Et  habitubis  in 
eis  :  plciia,  pruplcr  (jnod  subdit,  Et  (//o- 
riabuutur  ctc.  Sempitcrna  (luidciu  cst, 
non  tcmiiuraiis  :  Isa.  i.i,  i  1  :  Lxtitia  sem- 
pitcrua  super  capita  coruui  etc.  Secura 
abs^juc  perturl)ationc  :  Isa.  xxxii,  18  : 
Sedebit  pop///us    mcus   iu  pu/chritudine 


tationibus  suis,  idesl  consiHis  :  J(d)  v,  l.'J  :      pacis,  ct  iu  t(/bcr/iacu/is  fu/ucix ;  cl  idoo 


ditc 


:ati 


Qui  apprcheiu/it  sap/cufes  iu  asf//tia  eo- 
rum,  etc.  Yel  (/ecidunt,  idest  puuiantur 
proptcr  cogitationes  suas  :  Uum.  ii,  lo  : 
Co(/itationu?n  accusa?itium  etc.  Sed  [icr 
secundum  expeUuufur  socictato  bouu- 
rum  ;  unde  se^juilur  :  Sec//?i(/u?u  ?n/i/fif/i- 
di?u;?n  ctc.  IIuc  (>iil  tiiiic  (|uaudu  Mafth. 
xxv,  41,  dicetur  :  Ifc'  ?)/u/cd/rfi  rfc.  Jub 
xviii,  18  :  Expc//ct  cu??/  //c  ///rc  i?/  fcnc- 
bras  cfc.  Et  iWcW.  secu?u/u??i  ??/i//fil/(diuc??/ 
i??ipicfatu?n,  (juia  sccundiim  cas  ciit  mo- 
dus  condcmiialivus  :  Dcul.  xxv,  2  :  Pri/ 
nu'?)s/(ra  dc/irfi  "  crit  cf  p/(up?ru??i  ??/od//s. 
Causa  puuiliir,  (p/ou/i/?u  irrit(/rcr//)if, 
idest  ad  iram  provocavcruut.  IIoc  in  Dco 


dicit,  Et  habifabis  i?i  c/s,  sicut  protcclor 
undc  Ilierouyinus  habet,  Et /j?otc(jes  c/js : 
Apoc.  XXI,  .{  .■  Ecrc  ta/>cr?uicu/u:n  Dei 
cu??i  homi?iib/?s,  et  habitabit  non  eis.  Esl 
ctiain  [ilcna  :  et  hoc  patcl  ox  iiuatuor. 
Priino  ox  gioria  indo  concopta  ;  uiulo, 
(j/(i/ ia/u(?/l//r,  i|uia  uou  filuiiatnr  (juis' 
ch'  rc  nisi  Jialical  oaiu  o.\colli'utcr.  Saucli 
voru  oxcolloulissimo  Douui  IkiIiouI  ;  ido«» 
dicit,  (j/oria/)U)itur.  Socuudo  ox  niatona  : 
(luia  glorianliir  kXk'  ic  [iloui.ssinia,  ct  do 
omni  boiio  :  Joau.  xvi,  2i  :  Lsque  modo 
)Ui)i  //ctisfis  (j/ii(/(/u))t  i))  )in)ni)ic  ))ic() ;  pe- 
titc  ct  arci/jictis,  ut  (/(Hn/ium  lestrutn  sit 
/)/c)i/int  :  Jo.  XV,   11  ;  i't  ynudium  mcunt 


>  Al.  ''ilecct  :  "  iini>.  •> 


2r,2  IN  DVV 

/';/  ta/th  si/  ffr.  \'.{  i(l(M»  (licil  in  fr.  Tcrtio 
PX  st)cii'lal('  :  (|iiiii  .soliis  lioino  iioii  po- 
tcst  1)(MU!  ^'audoro  t]o  ali(|uo,  scd  (|iiaii(lo 
amicos  lial)fl  sccnni  iiarticipcs  iHiiis  l)o- 
ni  :  cl  idco  dicil,  (hiiiirs  Ps.  i.xxxvi,  7  ; 
Sictif  la't(Hifiinn  oiniiiu/n  /inliifnfio  est  in 
to.  IJiiailo  ox  pcrftMiione,  Qui  <lili(juiif : 
hoc  cnini  proprinm  est  amicorum  gau- 
dore  dc  lumo  ainici,  ncc  facilc  lioino  di- 
mitlil  (|uod  dili^it. 

9.  (lonsctiucntcr  cnm  dicit,  Qifdnifnn^ 
ostcndit  (inarc  sjicrant.  (Juia  primo  dc 
dono  gratia'.  Sccundo  cx  misericordia 
priedcstiiKitionis  ctc.  Kx  dono  nanuiuc 
gratia» ;  undi!  ait,  Qufinifnn  tu  iifnf'fJi.iisti 
jttsto,  dando  scilicct  ci  spccialem  gra- 
in  oinni  tiam  :  Eplics.  i,  3  :  Ih'nediu.it  nfjs*  fmmi 
benedictione  sj)iritutili  in  cwlestibus.  Et 
misericordia  pra'dcstinationis  :  Ephc.  i, 
1 1  :  Piwflrslinfiti  sunius  srcuiu/inn  /irfijjf)- 
siiini;  roluntatis  rjus,  f/ui  fjjjrrfitur  onima 
in  fiinnibus  :  et  hoc  cst  qnod  ait,  Sruto 
bones  voluntatis,  sciliccl  a'tcrua  voluntate 


IDIM 

misiMicordia'  siia-,  (lua'  ah  a-tcriio  dispo- 
snit  salvarc  :  Ephfjs.  i,  4  :  hUrijif  luis  finfe 
niinidi  consfifutionrm,  ut  rssemua  sanrfi 
et  innnuculfiti.  (^hiod  anlcm  nil ;  Vt  scuto, 
iiinnit  (]uod  ijjsa  volimtas  Dci  hona  cst 
sicut  scntnm  contra  omnia  mala  :  II  Keg. 
XXII,  2,  .'{  :  Doiniiius  srutuni  et  robur 
mrinii  rtr.  Ycl  cst  hic  ul  scntum  protc- 
gciis,  iii  [latria  vero  nt  sciitnm  coronans. 
Consuetndo  namijuc  liiit  llomanis  anti- 
(juitnsnti  scutis  rotnndis,  ct  iii  iUis  hahc- 
hant  spem  victoria' ;  ct  (jnando  triumpha- 
banl,  illomct  scnto  utchanliir  ut  corona. 
Et  indc  sancti  pingnntur  cum  sculo  ro- 
tundo  in  capitc  :  (juia  dc  hoslihns  adepti 
triumphum,  scutum  rotnndum  ad  instar 
Romanornm  gcrnnt  in  capite  pro  corona. 
Dicit  crgo  :  Scutf)  bonx  volunfatis  tux  co- 
ronaslinos;  (jnasi  dicat,  Pro  scuto  eoro- 
nationis  nostrai  hahcmus  honam  volnnta- 
tcm  iiiain,  (jiuc  nos  hic '  defcndil,  ct  ihi 
coronat. 


PSALMUS   VI 


1.  ///  fnem  iii  carinimhus  pro  ortfiva. 

Doaiine,  ue  in  furore  tuo  arguns  me,  neqiie  ia 
ir«  tua  corripias  me. 

2.  .Miserore  uiei,  Doniine,  quoniam  inliruiu.-^ 
sum  :  saua  me,  Domiue,  (juouiam  coulurbata  ^iunl 
os.*a  uiea.  Et  auinia  mea  lurhata  est  valde,  sed  tu, 
Domiue,  usqueiiuo?  Couverlere,  Domine,  et  eripe 
auimam  meam  :  salvum  me  fac  propter  misericor- 
diam  tuam. 

:}.  (Juoniam  nou  est  in  morte  qui  memor  sit  tui  : 
in  iaferno  autcui  qui3  confitcbitur  tibi  ? 

4.  Laboravi  in  gemitu  meo,  lavabo  per  singulas 
lioctes  lectum  meum  :  lacrymis  meis  stratum  meum 
rigabo. 

;;.  Turbatus  esl  a  furore  oculus  meus  :  iuvetcravi 
iuter  omnes  iniujicos  meos. 

6.  Discedite  a  me  omnes   (jui  opcramiui  ini^nila 
tcm,  (|uouiam  cxaudivit  Dominus  vocem  fletiis  mci. 
Exaudivil   Douiinuri  dcprecationom    mcani  :  Domi- 
nus  orationcm  meam  siiscepil. 

7.  Erubescant  et  conturbentur  vcheme-nter  omnes 
inimici  mei  :  convcrtautur  et  erulicscaut  valde 
velociter. 

In  pra'cedcnti  Psahuo  petiit  David  ul 
dedncerclur  in  via  juslitia'  proptcr  ini- 
micos  ;  hic  autcmut  lapsns  reparctur.  Et 
vidctnr  hic  Psalnms  exprimere  aHeotus 
hominis,  (jni  pro  peccatis  castigatus,  et 


in  manihus  inimicorum  datns,  poenitentia 
peracta  liherationem  ohlinuit  :  ct  ideo 
hic  est  primus  Psalmus  scptem  ^  poeni- 
tcntialium.  (Jui  scplcm  siint  proptcr  sep- 
tem  dona  sancti  Spiritus,  pcr  (jucm  cjnis 
pofuitcl  :  et  omnes  incipiunt  a  luctn,  ct 
tcrminantur  in  la^titiam  :  quia  per  planc- 
tum  pa)nitcntia3  pervcnitur  ad  regnum 
gloria.^  :  Matth.  v,  5  :  Bcati  cjui  Iwjent, 
quoniam  ijjsi  consolabuntur.  Titulus  talis 
est,  Iii  finrm  Psalmi  David  pro  octava. 
Hieronymus  transtulit;,  Victori  in  Psalmis 
sujjcr  octava  canticum  David.  De  isto  ti- 
tulo  restat  videre,  quid  sibi  velit  hoc 
quod  dicitur  pro  octava.  Nam  ca^tera  ex- 
posita  sunt.  Scicndum  crgo,  quod  titnli 
ab  Esdra  facti  sunt  partim  sccnndnm  ca 
qua'  tnnc  agchanlur,  cl  pnrlim  sccundnm 
ca  (ina'  conligcrniil.  Ilahcliir  cnim  in  his- 
toria  Lcvit.  xxiii,  (jiiod  in  mense  septimo 
Juda'i  faciebant  festiim  tabernacnlornm 
septcin  dicbus,  et  octavus  dies  inter  om- 
ncs   crat  cclchcrrimus  :   crat  enim  dies 


'  Al.     mittiliir  :  «  hi( 


2  .\\.  :  «  autem.  » 


PSALMIJS  VI 


2r,3 


coetus  atquc  collccta^    qua^,   ficbaiit   pro     ^stale,  Autumno,  ct  Hycmc.  Ad  animam 


neccssariis  ad  cnltum  divinum  et  paupe- 
ribus.  Et  fortc  David  fccit  bunc  l\sabiium 
in  ista  solcmnitafc,  ct  diccbatur  iu  ocla- 
vo  dic.  {'crlinct  autcm  fcstum  istiid  ad 
mystcrium  :  quia  pcr  octo  siynidcatur 
resurrcctio,  quando  colbgcntur  omncs  a 


vcro  pertinct  ternarius  prop|cr  tres  vires 
anima',  scibcct  rationabilcm,  irascibilem 
ct  concupiscibilcm.  feracta  vcro  ulraquc 
vita,  scibcet  corporali  ct  spirituab,  (juasi 
si;ptcnario  numcro  IraMsaclo,  vcnicl  dies 
judicii,  ct  suis  unicuiijuc  pro  mcriti  jns 


quatuor  vcntis  a  summo  tcrras  usquc  ad     reddctur.  Vcl  idco  per  octavam  sijjnilica- 
summum  cccb,   Mattb.   xni.   Vcl  dicitur     tur  resurrectio,  quia  octava  cttatc  erit. 


octava  proptcr  quorumdam  falsam  opi- 
nioncm  qui  diccbant  quod  post  scptcm 
milba  annorum  futura  cssct  rcsurrcctio, 
Domino  ad  judicium  venicntc.  Scd  nulb 
boc  tempus  notum  cxistit  :  Act.  i,  17  : 


Nain  prima  adas  ciirrit  ab  Adam  usijue 
ad  \oc.  Secunda  a  Xoc  usquc  ad  Abrabam 
Tcrtia  ab  Abrabam  usquc  ad  David.Oiiarta 
a  David  usque  ad  transinigrationemBaby- 


loiiis.Quinta  a  transmigratione  Babylonis 


.  ! 


Non  est  vestrum  nosse  tempora  vel  mo-     usque  ad  Cbristum,  Sexta  a  Cbristo  usque 


menta  etc.  Maltb.  xxiv,  3G  :  De  die  autcm 
illa  et  hora  nemo  scit ;  necjuc  Anfjeli  co?- 
lorum  ;  nisi  Patcr  so/us.  Uiidc  alia  ratio 
est,  quarc  pcr  octavam  designatur  rcsur- 
rectio  :  quia  in  pra'scnti  steculo  duplex 
vita  est.  Una  qua  vacat  bomo  rel)us  cor- 
porabbiis,  alia  spirilualibus,  Prima  vita 
sij^niticalur  pcr  quatcriiarium,  quia  cst 
numcrus  corporum^  ut  cliam  dicit  Plato, 
qiiia  pcr  i])stim  signilicantur  dimcnsio- 
rics,  In  solidis  nauKiuc  primus  numcrus 
corporalis  cst  pyramis  iit  tradit  Boctius 
in  Arith.  sua.  Cnm  if^itur  pyramis  iila 
sitprima,  (|ua!  trian{,^ula  basi  in  allitudi- 
nem  sc  tollit,  scquiliir  ([iiod  quatcrnarius 
sit  primus  numcriis  solidiis  ;  ut  v.  g.  si ' 
posilo  Iriangulo  siipcr  lics  aiigiilos  cri- 
gantur  linca!,  et  ad  unum  mcdiuin  piinc- 
ium  vcrlices  jungantiir,  litpyramis;  cu- 


ad  finem  mundi.  Currunt  simiil  sexta  et 
scptima  adas,  scilicct  qiiicsccntium  et  la- 
boraiilium,  ct  post  bas  crit  octava  a-tas 
rcsurgciitium.  Dividitiir  aiitcin  Psalmus 
i.sle  intrespartes.Primo  enim  poniliir  pa?- 
nitcntia;  sccundo  pfcnitcntia'  fletus,  ilii, 
Lahoravi  ctc.  Tcrfio  nfriiisiiiie  fructiis, 
i[)i,  Discedite.  Scd  bomo  c.xisfcus  iii  pcc- 
cato  fria  incommoda  patifiir,  a  (luibus 
pctit  libcrari.  Primum  est  perversitas 
aclus ;  secundum  est  vulnerafio  naliira.' 
etdcbilifas;  fcrlium  rcatiis  pa-na*  immi- 
iieus.  i*riuio  crgo  pcfit  liberari  a  primo  ; 
et  ideo  dicit,  Dinnine  ne  in  /urore  elc.  Se- 
cundo  confra  sccundum  ;  ef  idco  addidit 
oraiis,  Miscrere  mci  rtc.  Tcrlio  contra 
tciliiim;  ct  idco  sulijiiiigif,  Srd  tu  iJo- 
minc  etc.  Dicit  crgo  :  Do/uinc,  ne  in  fii- 
rore  tuo.  .V  malis  acfibus   bl)eraf  alit|uis 


jus  basis  cst   suum   triangiiliim  ;   lafcra      arKjuem  arguendo  vcrbis,  ot  corripicndo 


vero  triaiigiihi.  Sccunda  vero  vita  (iikc 
spiritualis  est,  signibcalur  pcr  fcriia- 
rium  :  nam  in  planis  ligiiris  fcrnaiiiis 
[)riiuiis  numcriis  siipcrlicialis  cxislit.  Kt 
idem  Boctiiis  iii  codcm  libro  dicit.  Kst 
cnim  primo  supcrlicics  triangularis  onini 
prorsus  crassitudino  carens.    Scplcnario, 


p(cnis  :  et  utrumqiie  facit  Dcus.  Sod  ar- 
giitio  (iuando(iuc  lit  ad  cmcndationcin  : 
el  boc  csl,  ///  j/tiscricordia  P.s.  (  xi.,  ."i  : 
Corri/tict  mc  justus  ctc.  l^luandoqin'  ad 
condtMniiatioiiciu  ;  ct  boc  est  ira; ;  el  itleo 
dicil,  I)(U/ii/u',  anjuus  me,  sed  non  in  fu- 
rorc,  (juia  boc  csl  vindicla',  ct  boc  ib't  iii 


quod  ex  bujusmodi  (|iialcrnario  et  terna-     jiidicio,   (|uando    diccl    .Malfb.  xxv,   il 


rio  constifuitur,  sufi-cdit  octava,  rcsiir- 
recfio  corpoiuni  scilit-cl  ct  aiiimaiiiiu.  Iii 
(jh)ssa  faiucn  alia  ralio  assigiialiir,  uf  di- 
calur  (iiiod  ad  corpus  i)crtinct  qiiatcrna- 
riiis,  (juia  constat  ex  (|uatuor  clcmcntis, 
ct  (juatiior  ariicifiir  (|ualifatil>iis,  sciliccf 
sicca  el  biimida,  calida  (!f  Irigida ;  cl 
(juatuor  lciu|)oiibiis  admiiiislialur  :  Vcre, 


Uisccditc  a  mc  i/ur/cdirti  rtc.  1'Jsuriri  enim 
rtc.  Ksa.  x.\x,  27  :  .in/nis  /uror  cjiis,  el 
i/ravis  ad  jtortu/u/um  clr.  Mo«b»  aiitcm 
arguit,  scd  non  iii  biroic;  i|uia  ad  omeii- 
dantlum  argiiit.  ct  noii  ad  idn>lciniiaii- 
dum  :  ct  boc  jictil  islo  ciiiu  dicit,  AryM<* 
///  i//i  tua  forri/jics  inc  :  qiiasi  dical,  Cor- 
ripc  mc,  scd  iion  iii  ira  vcl  in  furorc.  scd 


1  Al.  Uoost  :  0  si.  u 


2"a 


I.N   l)AVIl)i:.M 


]>i'r  (lapolln  ItMiiporalin.  .Xiigiislinus  :  «  Ilic 
iirc,  liit*  stM-a,  liif  iidii  pairas,  iit  iu  ;i'ltM- 
uum  pairas.  »   Ilifr.   x,  24  :  ('orri/ir  iiif, 
vcninitnnir)!  iii  jii<llrin. 

2.  Dfiiitlt^  (Mini  (lifil  :  Misrrrro,  potit 
liherari  a  so(Mintlti,  stMlicot  a  vulnoratione 
natura'  ot  dohililato.  Kt  primo  in  g^ono- 
rali  InnrmitattMn  oxponit  ;  sociindo  in 
spooinli.  ihi,  S//n(i  cAc.  Dicil  (M'go,  Misc- 
rrrfi  71101  Dnniino,  r/iinniat)i  infirnnis  sitni. 
lV'Coatum  ost  spiritiialis  infirmitas  :  nam 
infirmitas  corporalis  ex  solutiono  dehitae 
proportionis  humorum  accidil  :  sic  quan- 
do  afToctionos  aninia'  non  suut  proportio- 
iiata\  ost  ihi  spiritualis  a^gritudo  ;  ot  idoo 
(licit  infirnuis  siini.  Glnssn.  Infirmus  sum 
untura  et  vitio  adeo  (jnod  justitiam  tuam 
sustinere  nequeo.  Ps.  cxv,  16  :  Sci^nis 
ttms  ego  sttm,  et  flius  ancill^e  tnx.  Sap. 
IX,  5  :  Homn  infrmns  ct  exigni  temjio- 
ris,  ct  yninnr  nd  intellcctum  judicii  et  le- 
gum.  Doindo  cum  dicit,  sana,  ctc.  expo- 
nit  in  spociali  quomodo  sit  infirmus  :  et 
hoc  dnpliciter.  Primo,  quia  amisit  suam 
forlitudincm  ;  secundo,  quia  perdidit 
suam  discretioncm,  ihi,  Et  anima  mea 
turbata  cst  ctc.  Dicit  ergo  :  Sana  me  Do- 
minc.  Ilier.  xvii,  14  :  Sana  mc  Dnmine, 
et  sanahor  etc.  Quia  si  homo  est  liber  a 
poccato,  aptus  cst  ad  retinoudum  gratiam 
el  virtutes,  quie  sunt  fortitudo  hominis ; 
et  ideo  sana  me  Dominc,  et  hoc  ore,  quia 
ossa  mca,  idest  fortitudo  mca,  animae  sci- 
licet  meae  virtus  et  forlitudo,  turhata 
est.  Item  lurhatur  discrctio,  iuqnantum 
peccatori  videtur  recte  agere  cum  poc- 
cat ;  et  ideo  dicit  :  Et  anima  mea  turbata 
est  valde :  quia  perversum  hahet  judicium 
de  agendis  ;  ut  scilicet  quod  honum  est 
judicet  esse  malum,  et  c  converso.  Dcin- 
de  cum  dicit,  Sed  tu  Domine,  orat  con- 
tra  reatum  damnationis.  Uhi  tria  facit. 
Primo  enim  ostendit  pcriculum  immi- 
nere;  secundo  petit  auxilium  gratia-,  ihi, 
Cnnverterc;  tertio  exponit  pcriculum  im- 
mincns,  ihi,  Quoniam  non  est  in  morte 
etc,  Dicit  ergo  :  infirmus  sum,  non  pos- 
sum  per  mc  surgere :  Scd  tu  Dnrninc, 
qui  potcs,  usqnccpin  non  cxaudies?  Ps. 
XII,  1 :  Usquequn  Domine  ohlivisccris  tnc 
in  fnem?  \n  hoc  videhatur  periculosum 
sibi,  quod  non  convortohatur.  Eccli.  v, 
8  :  Ne  tardes  cotiverti  ad  Dominum,  et  ne 


difjcras  dc  dic  iii  dicni :  suhitn  ciiiin  ve- 
nift  ira  illiits,  ct  in  tcni/mrc  rindictiV  dis- 
jicrdct  tc.  IlahatMic  I,  2:  Isijucgxin  cla- 
niahn,  cl  iinn  c.raitdies  vocifcrahnr  ad  te 
veinm  jiatrcm,  rt  non  sanabis  etc:  tjiinsi 
dical  :  Qu;im(liii  oro  iii  ptM-calo,  ol  non 
dahis  anxiliiim  iit  rcsurgam?  ol  idoo  jx;- 
tit  auxiliiim,  diccns,  Convcrterc  etc.  VA 
tangiltria  :  scilicct  convcrsioiiom,  oroplio- 
luim,  ot  salvationcm.  Oculiis  hominis  non 
illuminatur  a  sole  nisi  haheat  direclam 
oppositioncm  ad  illum ;  ita  anima  si  de- 
hct  recipere  lumcn  diviniim,  debet  Iia- 
berc  directum  aspectum  ad  Deum:  et  hu- 
jusmodi  directus  aspectus  sempor  cst  pa- 
ralus  a  Deo ;  sed  homo  avertit  se,  ct 
oportet  quod  Deus  convcrtat,  inqunntum 
prius  convcrtitur  ad  nos  convertendo  nos 
ad  se  ;  etidoo  dicit,  Convertere.  Thr.  v,  21 
Convertc  nos  Domine,  ct  convertcmur  ad 
te  etc.  Si  aliquis  compoditus  trahorotur 
ad  suspcndium,  ac  viderct  aliqucm  dc 
quo  confidcret,  rognrct  nttcnlc  ac  dicc- 
ret,  Eripc  mc.  IIoc  modo  ornt  istc  dicens, 
Eripe  animam  meam ;  quasi  dicat,  Eripo 
me  tractum  per  pcccatum,  ductum  ad 
mortcm.  Prov.  xxiv,  H  :  Erue  eos  qui 
ducuntur  acl  rnortem.  Ps,  lxviii,  15  Eripe 
me  dc  luto  ut  non  infigar  etc.  Coloss.  i, 
1.3:  Eripuit  tios  de  potestate  lenehrarutn. 
Item  Salvum  me  fac.  Postquam  liberave- 
ris  me  a  malis,  perduc  ad  salutem,  ps. 
Lxi,  8  Iti  ipso  salutare  meum:  et  hoc  non 
per  mcrita  mea,  scd  propter  tnisericor- 
diatn  tuam,  ad  Titum  iii,  5:  Non  ex  npc- 
rihits  jitstitise  qux  fccimus  nos,  sed  secitn- 
ditm  sitam  ttiisericordiam  salvos  nos  fe- 
cit. 

3.  Dcindc  cum  dicit,  Qitotiiatti,  oston- 
dit  pcriculum  imminens.  Et  primo  peri- 
cuhim  pra'sontis  mortis,  sciliccl  natura- 
lis.  Secundo  dnmnationis  aHernae  a  qua 
non  est  reditus :  undc,  Quotiiam  tioti  est 
iti  tnorte,  idest  post  mortem,  qui  mettior 
sit  tui,  scilicet  cogitnndo  bonitntcm 
tnm,  si  de  ea  non  fuit  momor  in  vitn.  Et 
hoc  ideo,  quinanima  rationalis  non  habet 
flexihilitalcm  arhitrii  post  moiicm.  Eccl. 
XI,  3  Sive  cccidcrit  lignum  ad  Austrum, 
sive  ad  Aquilnnetn:  iti  quoctttnque  loco 
ceciderit,  ibi  erit.  Secundum  pericnlnm 
est,  quia  in  inferno  est  ohstinatio,  et 
non  est  ibi  confessio,  ista  scilicet  de  qua 


PSALMl^S  VI 


255 


dicit  Apostolus.  Rom.  x,  10:  Ore  (nitem 
fit  confessio  ad  salutem :  et  iduo  dicit : 
In  inferno  autem  quis  confitebitur  tihi  ? 
Vel  alitcr  ;  in  morte^  scilicet  peccati,  qiii 
memor  sit  tui:  quasi  dicat :  Te  deprecor, 
eripe  animam  mcam  iie  cunseutiam  : 
quia  iu  peccato  meu  uou  ero  mouiur 
tui :  Daniel.  xui,9:  Declinavcruiit  oculos 


est  conscientia,,  lianc  lavat  homo  pcr  la- 
crymas  iu  paMiileulia:  Ilicr.  iv,  14  :  Laia 
a  malitia  cor  tuurn.  Per  stratum  vero  de- 
siguantur  peccata,  quae  supersteruuutur 
conscienficR  :  (juaj  quidem  abiuenda  suut 
lacrymis.  quia  laciyiuaj  lavaut  deiictum, 
quod  pudor  est  cuufiteri.  Glossa  :  Threu. 
II,  11  :  Defcceruut  pne  lacrymis  oculi  mei 


suos  ut  non  viderent  ca-lum  nec  recorda-     atc. Per  siwjulas  ait  noctes^  idest  per  siu 


rentur  judiciorum  justorum.  In  inferno 
autem,  idest  in  prufundo  peccaturum, 
quis  confitebitur  tibi  ?  Vvov.  xviii,  3  Im- 
pius  cum  in  profundum  venerit  peccato- 
rum.,  contemnet. 

4.  Deinde   cum  dicit,  Laboravi,  ponit 
gemitum   pauiitentis  :    ubi   tria    videtur 


gula  peccata.  De  singulis  euim  peccatis 
debet  liomo  poiuiteudu  pluraro.  Datur 
autem  hic  iulelligi  quod  pa-uileus  habeat 
vices  iuteipolatas  :  quia  iuter  buna  quie 
faciebat  ali^iuando  peccabat,  et  de  singu- 
lis  plorabal :  unde  nou  dicit  pcr  uuam, 
sed  per  singulas  iioctes.  Dicit  autem  Ri- 


taugere.  Primo  tristitiam  cordis.  Secundo      gabo  per  inundantiam  lacrymarum  ;  Ilier. 


defectum  ratiouis,  ibi,  Turbatus  est.  Ter- 
tio  infirmitatem  virtutis,  ibi,  Inveteravi. 
Tristitia  cordis  tripliciter  indicatur. 
Primo  per  gemitum  et  suspiria.  Secuudo 
per  corporis  iuquietudinem.  Tertio  per 
lacrymas.  Quantum  ad  primum  dicit, 
Laboravi  in  gemitu  meo.,  scilicet  suspi- 
rando :  Thren.  i,  22:  Multi  gemitus  mei, 
et  cor  meum  moercns  etc.  Ps  xxxvii,  9: 
liugiebam  a  gcmitu  cordis  mci.  Dicit  au- 
teiu,  Laboravi,  quia  labor  est  pugnare 
contra  se,  et  tameu  labor  iste  bouum 
fruclum  habet :  Sap.  ui,  lo :  Bonorum 
laborum  gloriosus  est  fructus.  Quantum 
ad  secundum  dicit,  Lavabo :  iibi  duo  po- 
uit,  scilicet  lectum '  et  statuni  ;  et  ha!C 
duo  licet  pro  eodom  accipianlur,  tameu 
proprietatem  sequimus.  Stratuiu  dicun- 
tur  pauni  qui  steruuutur  in  lecto.  Lec- 
tum,  illud  quod  subtus  pouitur,  et  dici- 
tur  lectus  ab  eligeudo,  scilicet  slramina 
ct  similia,  unde  lit  lectus.  Per  hoc  ergo 
quod  dicil:  Lavabo  prr  singulas  noctcs 
lcctum  mcum,  dat  inlelligcre  (juoil  (luali- 
bet  nocte  surgebat,  et  ap[)u(liatus  ju.\ta 
lcctum  plorabat.  Littcra  Ilieron^mi  est, 
Natare  faciain  lectum  mvum:  et  est  pa- 
rabolica  \oc\\\^\o.^^\  luitare  faciaui,  idest 
ad  niudinn  natantis  faciam  habere  ex  iu- 
qni(!lii(linc  inca  in  co.  Dicil  aiitcm,  La- 
crginis  stratum  mcum  riipibo,  (piia  ctiain 
iu  lecto  jacens  plorando  pcrfiindcbat  pau- 
nos  lecti,  (luasi  irrigiium  lacryinaiuin. 
Muralilcr,  leclus  iu  quo   hoiuo   (juicscit, 


IX,  lo:  Quis  dabit  cajjiti  meo  aquam,  et 
oculis  etc.  Thren.  ii,  18  :  Deduc  quasi  tor- 
rcntum  lacrgmas  per  diem  et  noctem,  ne 
taceant  pupillx  oculi  tui. 

i).  Cunsequenter  cum  dicit,  Turbatus, 
ponit  defectum  rationis.  Tristitia  enim 
est  causa  wiM  ;  et  ideo  trislis  irascitur  do 
facili.  Ira  auteui  scmpcr  lurbat  oculum 
ratiunis.  Tuil)ali  aiitciu  minus  pranidenl  ; 
et  idcu  dicit  :  TurbatUo  est  oculus  mrus, 
idest  ratio  mea,  sed  a  furore  aiiurum  : 
irascebatur  eniiu  David  et  tuibabatur, 
quandu  videbal  insurrexisso  cuntra  se 
Absalon  tllium  suuiu  et  cousiliarios  ejus. 
Vel  a  furore  suo,  (juia  turbabatur  coiitra 
peccata  propria.  Recogiioscebal  cnim  iii 
statu  peisccutionis  illius,  (luod  [)ropter 
peccata  sua  jusle  aflligcretiir  ;  et  iuec  ira 
nou  cajcat,  sed  lurbat.  Alia  vero  ira 
exciecat.  Vel :  a  furoro  luo,  Domino  Dous 
quo  me  punis,  qiiasi  [irovocaliis  a  iiie, 
qiiia  te  tiirbavi  :  isa.  xxxviii,  14  :  Atte- 
nuati  sunt  uculi  mri,  suspicientcs  in  cccel- 
sum  :  Job.  -\vi,  17  :  Idcies  nu-a  intumuit 
n  flctu  vt  planclu  etc.  Tortio  uslomht  iu- 
liriuitatoiii  \irtulis,  cuiu  ait  :  Inrvteravi 
etc.  Quau(h)  ali^iuis  in  juvontuto  viclorio- 
sus  fuil  el  fortis,  .si  postnuxUiui  paliattir 
noii  soliim  ab  o.xtrauoo,  sod  otiam  a  siiis, 
ro[>ul;ilur  sonoscoro.  ita  David,  (|ui  iii* 
jiivoulul(!  siia  viooral  omuos,  iiiodo  autoin 
fugieliat  liiiiim  siiuiu,  dioil  invrtrravi, 
sciliceluUorum  ro[)utaliouo  :  Intcr  uinnes 
inimicos  meos,  muuifeslos  sciiicot  uloccul- 


'  Al.  :  «  luctum. 


«  k\.  (lecst  :  d  iu.  •• 


,  I 


2«n 


Ims  :  llrhr.  \iii,  l.'l  :  Qmul  tnifnn  otiti- 
iliintiir  vt  scnosrif,  pro//r  infrrifinn  rsf. 
Y»»l  poccator  invclrniscit,  rocotlnis  a  iio- 
vilali'  (Ihrisli  :  iW  i\\\i\  «licit  A|M»st<>liis 
Uoin.  \M,  t  :  ///  noritfifr  rifa'  nnihiilrnius, 
nf  srrrinnins  in  norifatr  s/nriftfs.  Ilom. 
\ii.  (i,  (llossn  :  Sorviainus  oiiciilMis  iiovi 
lionnnisT  iitosl  (llnisti,  qnn'  ikiii  iiostris 
viribiis  vcl  l(\iJ:o  allin.2:imiis,  sod  gralia 
Spiritns  sancii,  Srirnfrs  ijniii  vrtiis  lionio 
nostrr  siniiil  rriirifi.rns  csf  Rom.  vi,  0  : 
l  f  (Irsfrufifiir  ror/nis  /jrrrafi,  uf  ultra  non 
scrviamus  ppccafo.  Por  qnam  scrvitntom 
roilncilnr  qnis  in  votnstatom  po<  <  ali, 
incmbrnm  factns  vctcris  hominis  :  prop- 
lor  quod  monct  Apostolns  et  snadot,  Uom. 
XII,  2  :  /ir/onnatnini  in  fiovitatc  srnsus 
irsfri,  rrl  nirntis  rrsfr.r.  Uoformamini, 
dicit  GJus^a^  ([nia  in  Adam  fiiistis  dcfor- 
mati  in  novitato  eto.  Novnm  liominom, 
scilicot  Christnm ;  vidclicet,  imitantcs 
hanc  vctnstatometdcformitatismisoriam, 
prophota  snb  intorrog-ationo  doplorat  di- 
cens,  JJarnch  iii,  10  :  Qiiid  est,  Israrl, 
fjuod  in  tcrra  ininiicorum  es  ?  Invrtcrasti 
in  terra  alicna  etc.  Et  consonat  ci  qnod 
liic  dicitnr,  Invcteravi  inter  ojnncs  ifiiini- 
cos  meos :  vcl  da^mones,  vel  omnia  pccca- 
ta  qnibns  omnibns  consensi ;  ct  sic  hoc 
qiiod  dicit  :  Invcterari,  secundnm  hunc 
sonsiim  est  matcria  gemitns  ;  qnasi  dicat, 
idco  lavaho  ctc.  quia  invc.tcravi  vetcrcm 
hominem  imitatus,  vitiis  omnibus  me  sub- 
jioiens ;  et  tunc  hoc  quod  dictnm  est 
Turbafus  cst,  etc,  refcrtnr  ad  statnm  poc- 
nitcnlis.  Vel  potest  referri  ad  matoriam 
jnstiliie,  et  Hoc  qiianlum  ad  stafiim  pecca- 
ti  ;  qnasi  dicat  :  ideo  Inveteravi.,  idest 
pe(;cavi,  qnia  oculus  mcus,  idest  caro  mea, 
turhata  est  a  furore^ule.st  ab  impetn  pas- 
sionis  :  Ps.  lvii,  9  :  Supercecidit  ignis, 
scilicet  coiicupisccntia»  secundnm  Glossam 
Augustini  :  Et  non  vidcrnnt  solem,  scili- 
cetjnsfitia*  :  Daniel.  xiii,  56  :  Concujris- 
centia  siihvertit  cor  tuum.  Item  idem  : 
Exarscrunt  in  concujjiscentiam  cjus  ctc. 
nt  neque  recordarentur  judiciorum  justo- 
rum.  Ab  impotncrgo  passionis  dicil  J)avid 
in  00  forto  turbatnm  ocnlnm  rationis  nt 
non  viderct  cadiim,  ct  hoc  fnit  concnpis- 
cenlia  Bersabco,  II  Wa^.  W,  quam  ad  se 
Yocatam  cognovit.  Et  postmodiim  cognilo 
quod   essot  gravida,  ad  cfimen  adulterii 


JN  I).\viiu;m 

additlil  crimon  homicidii.  I'ndc  llriam  vi- 


riiin  Uorsaboo  prodilorio  jnssit  occidi  : 
pro  (jiiibiis  jioccatis  gravissimis  jnslo 
U(M  jndicio  passiis  ost  a  lilio    i»oisocnlio- 

IKMIl. 

0.  Disccditc.  H.Tc  csl  torlia  pars  princi- 
palis,  in  (|iia  frnctns  pa-nilontia?  jionitiir  : 
nndo  bic  so  exauditum  oslondil,  et  cxin- 
do  gralnlatur  :  ot  circa  hoc  tria  facit. 
Primo  onim  ropellit  a  so  inimicos.  Socnn- 
do  coubtotnr  so  csse  cxanditnm,  ibi,  Qiio- 
niam  c.iaudisti.  Tertio  pra^nunciat  iiiiini- 
corum  cvonlum,  ibi,  Eruhescant.  Dicit 
crgo,  Discedite,  etc.  Dctur  quod  aliquis 
proptor  poccatnm  afnictus  fnerit  :  post 
datam  indiilgontiam  insultare  potest  ini- 
inicis,  vcl  induccntibns  ad  peccatum,  vel 
j)orso(iucntibus  corporalitcr.  Ad  litteram 
llicionymus  dicit,  Disccditc  a  ?ne,  indn- 
ccntibus  me  ad  peccatum  :  quia  socie- 
tatcm  vestram  nolo  :  II  Cor.  vi,  17  : 
Projitcr  quod  separamini.,  dicit  Dominus 
ct  immiindum  nc  trtif/crilis,  et  cfjo  rcci- 
jmnn  vos.  Ycl  Discedite  fi  me  omnes  rjui 
operamini  inifjuilatrm,  idest  vos  operarii 
iniqni  persequendo  mc  injnste.  Discedite, 
inqnam,  a  me  quia  Dominus  mecum  est 
tamquam  bellator  fortis  :  Hiere.  xx,  1 1  : 
Unde  Ps.  xxv,  3  :  Si  consisiant  adversum 
mc  castra.,  non  timcbit  cor  meum.  Et  per 
hoc  signatur  futura  pcrsecutio  et  sopara- 
tio  malorum  a  l)0iiis  :  Matth.  xin,  49  : 
Sc/mrabunt  malos  de  mcdio  justorum. 
Item  ejusdem  xxv,  32  :  Scjjarahunt  cos 
ab  invicem.,  sicut  pastor  scqrcfjat  etc.  Et 
infra  cod.  cap  :  Disccditc  a  mc  malrdic 
ti  eic.  Consequcnter  cnm  dicit  qmmiam 
cxauflivit,  prainuiitiat  se  exauditum.  Ubi 
advcrtendnm  est,  quod  snperius  tria  prae- 
misit  :  scilicet  orationem,  cum  dixit.  Mi- 
serere  :  secundo  deprecationem,  ut  libe- 
rarotur  :  Cfmvcrtere.  Tertio  luctnm  :  La- 
horcLvi  ctc.  Et  haic  tria  dicit  exandita  or- 
diiic  retrogado.  Et  primo  gemitnm,  di- 
cens,  Exauflivit  Dominus  etc.  Gemitus 
sanctorum  vocem  habct  apnd  Denm  : 
Eccl.  XXXV,  17  :  Non  flcsjnciet*  vocem  * p.-ece 
/)upHli,  nec  viduam,  .si  cffundat  loquclam 
qcmitus.  Xonne  lacrq?n.v  vidux  ad  ma- 
xillam  dcscendunt,  ct  e.jcclamatio  cjus  .m- 
/jer  dcdurcntc??i  eas?  A  maxilla  cnim 
ascendunt  usqiie  ad  coelum,  et  Dominus 
exaudilor  declarabitur  in  illis.  El  Geues. 


PSALMUS  VII 


257 


Vox  sanfjiiinis  fratris   tui  clamat  ad  me      in  jjrofundum  recesseratis  filii  Isrnel.  Et 


de  terra.  Proplerea  dicebat  ilhi  sanctado 
miria  Jiiditli  viii,  14  :  Indulfjentiam  ejiis 
cum  Ificrymis  postulcmus .  Secundo  depre- 
cationem  :  esl  iianKiiie  dcpj'ecatio  proprie 
secundum  Glossam  (lassiodori,  pro  remo- 
vendis  malis  ;  Luc.  i,  13  :  Exaudita  cst 
deprecatio  tua.  Dicit  ihi  Glossa,  «  qua  ro- 
gasti  pro  lil)cratione  plebis.»  Ut  ergo  os- 


(jnarlo  erubescentiam,  Erubescanl  et  con- 
turhontur  vehcmcnter.  Kst  autem  enibes- 
centia  prin(i[)inm  el  finis  emendationis. 
Sed  aliter  posset  reddi  latio  ;  quia  scilicet 
a  i)iincipio  erubescit  ijuis  oculos  lioini- 
nnm,  et  lioc  dolet,  ct  vitat  mala  ;  in  liue 
vero  ernbescit  oculimi  rationis  snn^  et 
oculum  Dei  :  Rom.  vi,  21  :  Quem  fructum 


tendat  se  liberatum  a  malis   pro  quibus      habuislis  tunc  in  i/lts,  in  quibus  nunc  eru- 


rogaverat  dicens  :  Convertere  etc,  sub- 
jungit^  liic,  Exaudivit  Dominus  deprecfi- 
tionem  meam.  Tertio  orationem,  ut  sci- 
licet  intret  in  conspectu  ejus  :  et  hoc  est 
quod  subinfert,  Df.minusorationemmcayn 
suscepit.  Et  nota,  quod  ponit  hic  ter  Do- 
mi?ius  ut  ostendat  se  exauditum  a  tota 
Trinitatc  :  Ps.  lxvi,  7  :  Benedicat  nos 
Deus,  Deus  noster,  benedicat  nos  Deus. 

7.  Conscquentcr  cum  dicit,  Erubescimt, 
ponit  inimicorum  eventus ;  ac  si  diceretnr : 
Tu  dicis  inimicis  tuis  :  Discedite.  Sed  qnid 
erit  eis  discedcntibus  a  te?  Certe  Erubcs- 
cant  etc.  lla'c  verba  possunt  cxponi  in 
bono  et  in  malo.  Si  in  bono,  tunc  dicta 
suiit  per  modum  orationis.  Ubi  i)etit  qua- 
luor  pro  eis,  scilicct  erubesccntiam  do 
peccatis,  quia  hoc  cst  principium  emcu- 
dationis  vita^ ;  Eccli.  iv,  25  :  Est  confusio 
(ulducens  (jloriam.  Unde  Erubescant .  Se- 
cundo  dolorem  de^ieccatis,  Coulurbcntur: 
Ps.  Lix,  4.  Comnioristi  terram  et  coutur- 
basti  eam  etc.  :  Dcbct  enim  pa'nitens  ba- 


bescitis?  De  secundo  Luc.  xviii,  13  :  Pu- 
blicanus  a  lomje  stans  nnli'')at  nec  oculos 
(ul  caelum  levare.  IIoc  autem  lieri  debet 
valde  velociter,  ut  non  tardetur :  Eccl.  v,  8  : 
Ne  tardes  converti  ad  Dominum  etc.  Si 
autem  accipiantur  in  malo,  tunc  per  mo- 
diim  praMuiuciationis  intelligenda  sunt , 
(|uasi  dicat,  Erubescant,  \)\'iv  detectiono 
pcicati  eorum  coram  omnibus  :  Isa.  i,  29  : 
Erubescetis  super  horlis  (jnos  e/ejeratis, 
cum  fueritis  velut  f/uercus  defluens  ftliis 
etc.  Et  conturbentur,  limore  et  tristilia 
mirabili  :  Sap.  v,  2  :  Turbabuntur  timore 
horribili  etc.  Et  ideo  dicit,  Vehcmenter 
<mvies  inimici  mei  conrcrltintur,  rcco- 
gnosceiido  culpam  propriam  ct  gloriara 
sauctoruin  :  Sap  v.  3  :  II i  sunt  (/uos  ali- 
(piatulo  habuimus  in  derisum,  et  in  simi- 
litudinem  improperii :  7ujs  insensati  etc.Et 
erubescant,  (luia  crit  cis  ha'c  recognitio 
ad  confusioucm  :  ct  hoc,  va/de  ve/ociter : 
Isa.  XXX,  13  :  Subito  dum  non  speratur, 
veniet  ( (uttritio   ejus  etc.  Job  xxi,  13  :  //* 


bere    vehementiam    doloris,  plus    quam  puncto  ad  itifernudescendont^ThQ^i.y.i: 

habiicrit  delcctationem  in  pcccato.  Tcrtio  Dics  Domini  sicut  fur  in  uocfr,  ita  frniet. 

convcrsioiiem  ad   Deum  :  unde    Conver-  Cunt  cnim  diuerittt  pajc  et  securitas  etc. 
tantur ;  Isa.  xxxi,  G  :  Convertiiyiiiti  sicut 


PS\LMUS   DAVll»    VII 


1.  Ih  fiiion  Psfilntux  Diirid  (/unii  cnntnrit  Ihininn 

l>ro  vrrfjis  t'/iitsi  filii  ('•r/iiini. 

DoimiiiL'  Dtiiri  iiiciis,  iii  le  si.cnivi  ;  salviini  inc 
fac  cx  oiiiiiiliiis  iH'rs(;i|iii'iiliiiiis  nic,  ct  lilicra  iiic. 
Nc  quniKlii  rapiat  iil.  Ico  aiiiiiiaiii  iiicani,  iliiiii  iioii 
osl  qui  rcdinial,  iici|uo  (|ui  salviini  laciat.  Diiniinc 
Deus  ni(>us,  si  Tcci  isliid  :  si  est  iniiiuita.x  in  niani- 
liiis  lucis.  Si  rcddiili  rctriliiiciilihiis  iiiilii  innla. 

2.  Di.cidiini  nirrilii  ali  iiiiiiiiiia  iiiris  iiiaiiis.  I>cr- 
sequatur  ininiiciis  aiiiniain  nic;iiii,  rl  riini|iirlii-iidal, 
ct  conctilcct  in  tcrra  vitaiii  iiic.nii.  rl  ;;l(iriiiiii  iin.iin 
in  iuilvcrcni  dcdiicnl. 

;).  E\iir(^(;  Doiiiiiic  iii  ira  lua  :  il  i\.dt»ii'  i<i 
lluibuy    iiiiiiiicoruiii    nicorum.  V.l    (  xiiruc.    Doiiiiiic 


XVIII 


Dciis  incn!>,  in  |irn<cc|ito  (]U(i(l  nnindasti  :  cl  *\ita- 
g<if.'i  |iO|>iiloriiiii  ('irciinidaiiil  lc.  I.t  |>r(>|itcr  liauc 
in  aUiiiii  rc^reilcrc. 

4.  Diiininiis  jiuiicat  )iii|iul(ix.  Jndim   tnc,  IKiinint*, 
sccnndiiin   jiistitiain    iiicnin,  ct  liccuniliiiii   iiuiocou 
tiaiii  nicain  siipcr  inc.  (.onsuiiictiir   uc(|nitiA  |H*«-ca- 
turuni,  tt  (lirigcs  justuin. 

!j.  Scrnluiiit  cordii  rt  roiies  Ueu*.  Jntluiu  adju- 
toriiini  niiuiii  a  Doininu.  (|iii  miIvo*  facit  roctoa 
cordc. 

6.  Dciis  jndcx  jusliis,  fortir,  ct  |iulicn«  ;  uuax^uid 
irascilnr  (icr  kiii^uIok  dics  1 

7.  Nisi  cunvcrsi  fucritin,  ^ladiuiu  suuin  vibrabit  : 
.iriiiiii  siiuiii  tclcudit,  ct  (laravit  iiliini.  Kl  iii  fo  y»- 
raMl  vasa  inortin  :  »ngillas  sua*  ar<iciilll>u»  •ffacil. 

47 


2r.8 


IN  nAVIOFM 


8.  Ilicf  i>nrlmiil  iiijiintilinm.  .•uiircnil  dultirciu. 
el  |H'|MTil  imi|iiiliili'm. 

9.  Lnciim  .i|MTiiit,  i-l  i-ircMlil  fiim  ;  i'l  iii<iilil  iii 
(ovoiiui  qiiiim  fi-iit  CoiiviTli-liir  ilol.ir  i-jiirt  iii  ai.ut 
ejua;  cl  iii  vrrliiTiii    ip!»iiis    iiii.inilas    i-jus  il.-scca- 

di't. 

10.  Conlitclior  l).»miii<)  sfiiiii.lmii  jiisliliam  i-jus, 
pl  pisallam  uomiiii  l».>miiii  alli^simi. 

I.  Siipra  pia-missi  siiiil   1'saliiii  pro  li- 
lnTalidnc  ali  li.>slil)iis  ;  hic  p^tnilur  l'sal- 
mus    in  (juo  pclit    vinilictam    ile  ois  :  ct 
pra-ponilur  titulus   talis,  In  finon  r/uon 
cunlavit  D(nniw)   fno    rrrbis    (Itiisi  filii 
Gcmini.    Histona    haliotur   1!  Wog.    xvii, 
quoil  Davitl  tuj,'it  a  racio  lilii   siii,  et  Achi- 
lophcl  sapientissimus  adh.Tsit  Ahsaloni. 
Clnisi  vcro  adha'slt  David  :  qucm  rcmisit 
ut  sciret  consilia  Achitophel,  ct  ca  sihisi- 
gnificarel.  Cum  autcm  Achilophcl  consi- 
lium  dcdissct  Ahsaloni  nocivum  valdc  pa- 
tri  suo  David,  scilicct  ut  slatim  (>iim  inva- 
derct  antcfiuam  tutarclur  alicuhi,  Chusi 
secrcto  sifj:uilicavit  David,  ut  de  campcs- 
trihus  fugcrct  ubi  crat,  ct  transiret  Jor- 
danem    ad  loca    munitissima.  Isto   ergo 
nuiicio  Chusi  audito  David,  hoc  canticum 
cecinit  Domino  :  et  idco  dicitur  hic,  Qiieni 
canUirit  Doniino  pro  verbis  C/iusi  filii  Ge- 
mini.  Dicitur  autem   tilius  Cemini,  quia 
lorte  de  tribu  Dcnjamin  erat  :  vel  ex  ali- 
quo  descenderat  qui  habchat  hoc  nomen. 
Hieronymus  non  habet,  In  finem  :   nec 
pn)'vict(5fia,    scd    pro    ignorationc,    vcl 
ignorantihus.  Kt  dicit  Super  rerbiscVt/iio- 
pis  :  tamcn   ncscitur  an  fuerit    a^thiops. 
Myslice  aulom  hic  Psalmus    potcst  esse 
ecclesiae,  et  contra  pcrsecutores.  Et  dicitur 
pro  verbis  Chusi,  qui  intcrpretatur  silcn- 
liiim,  sed  Gemini  dextera  ;  quasi  dicat  : 
Occultodivina'  providciitia\]udiciofactum 
cst  ut  Achilophcl,  (lui  fralris  ruina  iiilcr- 
prctatiir,  scilicct  .ludas  Iscariotes,  in  rui- 
naiu,  idcst  in  mortcm  fratris  sui,  Christi 
videlicet,  (jiii  non  confunditur  oos  vocare 
fralres,  nrhr.  II,  11.  consilio  ct  anxilio 
conspiravit.  Scd   quod  ille  ad  pcrniciem 
iinius  liiiminis  fecit,  Christus  ad  salutcm 
omiiiiim  inncxit,  ul  dicit  Augustiiius  in 
G/ossn.  llic  autcm  Psalmus  habct  trcs  par- 
tes.^Primo  ponitur  oratio.  Secundo  exau- 
ditio,  ihi,  Doniiniisjudicat.  Terlio  gratia- 
rum  actio,  Cmifitebor  Dmnino.  Circa  pri- 
mum  duo  facil.  Primo  oral  ut  libcrarctur 
ah   hostihus.  Sccundo,    ut    iiostes  depri- 


lU.liiliii',   E.niri/e  Doiiiiiie  in  irntiia.  Circa 
l^rimum  diio  facit.  1'rimo  |iclit  miscricor- 
diaiu.  Sccuiido  alli>gat  suani  iniinccntiam  : 
Doinin»'  D/iis  iiieiis  si  fcri  istui/.  Circa  pri- 
miim  tria  facit.  IMimo  iu.cmittit   orantis 
allcctioiicm.    Scciindo    propoiiit    |ictitio- 
ncin  :  Sa/viim  mc  far.  Tcrtio    politionis 
ratioiicm,  AV*  ijuando  ra/iiat.  .Mlcctiis  ora- 
fionis  (!sl  nt  spcrct  in    Domino  :  Kccl.  II, 
\  1   :   Quia  nu//us  s/)erarit  iii  Domino.,  et 
confusus  cst  :  ct  ideo  dicif,  In  tc  speravi. 
Pctitio  est   diiplcx  ;  pclit  (Miim  salvari  et 
lihcrari,  sccninliim  Di')nysium.   Libcrari 
cst  rcmov(M'i  a  malo  ;  salvari  conscrvari  in 
boiiis.  Sic  ergo  pctit  (|uod  salvetur  a  cor- 
ruptione  liostium,  et  liherctur  ab  eis.  Et 
pofcst  intclligi  dc  corporalibus  ho.stibus, 
et  de  spirifiialihiis  :  quasi  dicat  :  Salviim 
mo  fac  ab   hostibus,  et  a   lcntafioiiihus  : 
Psal.    xxi,  22  :  Sa/va  me  c.c  ore  /eonis. 
Idcm,   ihidom,  Libera  anunam  mcani  a 
ina/iynitate  corum.  Pouit  pofifioiiis  rafio- 
nem  cum  dicit,  Nequando  rapiat.,  etc.  : 
quasi  dicat  :  Nisi  subveiiias  milii,  devora- 
bit  mc  Ah.salon,  sicut  Ico  :  II  Rog.  xv,  14  : 
Surgite  fugiainus  :  neijue  erit  no/iis  '  refu- 
fjiuiii  a  facie  Absa/onis.  Et  supia  dicit  in 
plurali,  Ab  omnibus  pcrscquentibus  :  hic 
in  singuhiri  :  Ne  quando   rapiat   ut   /eo, 
quia  omncs  suh  iino  capife   comprchen- 
duntur  :    spirifuales    s»b    iiiio    diaholo  : 
corporalcs  sub  Absalone.  Do  primo  I  Pclri 
V,  8  :  Advcrsarius    vester   diabo/us    tam- 
qucun  /eo  ruejicns  etc.  Psal.  x,  9.  Insidia- 
tur  in    abscondito    quasi   /eo  etc.  liapiat 
quasi  subito,  Et  ve/ociter  :  Joa.   x,  12  : 
Litpus  rapit  :  quia  diabolus  insidiose  fa- 
cif.  Ef  lioc  facict,  dum  no7i  est  qui  redi- 
mat  etc.  Rcdimifiir  quis,  dum  lilicratnra 
malo  :  et  lioc  rcfcrtur  ad  liherationem  a 
po'.iia  :  Oscc  xiii,  14   :  De  morte  redimam 
eos.  Neque  qui  sa/vum  faciat,  per  libera- 
tioncm  a  culpa  :  Mafth.  i,  21  :  fj)se  sa/- 
vum  facict  pojm/um  suum  a  pcccatis  eo- 
rum.  Ilicronymus  :  Ne  fortc  rapiat  ut  leo 
aiiimam  mc.im,  ct  lacerct ;  et  non  sit  qui 
eripiaf .  Dciiidc  allogat  suam  innoccnliam  : 
Domine  Deus  tneiis,  si  feci  istud.  Et  lioc 
potcst  infolligi  duplicifer  :  per  modum  vel 
juramcnfi,    vcl    pra;uuutiationis.    Si   per 
modum  juramcnti,  sic  scicndum  est  quod 
duplcx  csf  jurauKMifum,  scilicet  pcr  con- 
tesfafioncm.  sicut  ad  Rom.  i,  9  :  Testisest 


n  fircii 
A  bsfilo 


PSALMrS  vn 


2Bn 


milii  Deus  ciii  servio  iii  spiritu  meo  etc; 
et  per  execrationcm,  ut  cum  dicitur  :  Si 
ita  feci  sic  conliugat  mihi ;  Jotj.  xxxi,  29  : 
Si  gavisus  sum  ud  ruinam,  illius  f/ui  me 
oflerat  elc :  \\  (lor.  i,  2o  :  Erjo  lestcra  Dcura 
invoco  m  aniiaam  meam  :  Onasi  dicat,  Si 
non  sum  innoccns  rapiat  mo.  Vcl  potcst 
intelligi  pcr  modiim  prauiuntiationis  ; 
quasi  dicat :  Si  ego  sum  in  istis  defectibus, 
]i.'ec  erit  pouia  mea,  Decidam  etc.  Kt  se- 
cundum  lioc  excludit  primo  a  se  culpam, 
Si  feci  istud,  ctc.  Secundo  determinat  sibi 
pcenam,  Decidam  etc.  Kxcludit  autem  a  se 
ciilpam,  primo  in  gcnerali,  cum  dicit, 
Domine  Deus  ?neus,  si  fcci  istud.  Quid  is- 
/wc?.^  Peccatum,  scilicet  superbia?  secun- 
dum  Glossam,  quod  estquasi'  universale 
peccatum  :  Kccl.  x,  15  :  Initium  omnis 
peccati  superhia.  Vel  aliter  ;  istnd,  quia 
quando  quis  patitur  tribulalionem  ali- 
quam  ex  culpa  sua,  dicilur  ei,  Tu  fecisti 
tibi  istud  ;  quasi  dicat ;  Tu  es  iii  causaut 
hoc  fiat.  £t  sic  dicit  :  Si  feci  istud,  ego 
huic  persecutioni  causam  dedi  :   11  Reg. 

pistitiamyiii  {^  ;  Eaciehat  David  judiciwn  ct*  ius- 
titiam  cum populo  suo.  Mich.  vii,  9  :  fra)7i 
Do?nini  portaho  :  quia  peccavi  eietc.  Se- 
cundo,  cum  dicit,  Si  est  i?iiquitas  elc. 
exchidit  culpam  in  speciaH  ;  iibi  tria  fa- 
cit  :  nam  primo  dicit  quod  nuih  fecit  in- 
juriam  ;  ct  ideo  dicit,  Si  est  i?iiquitas  : 
Job  8  :  Si  i?iiquitatei?i   qu.v  est  i?i  ma?iu 

quoniam  ctc.  I  Ileg.  XXIV,  12  :  A?ii??iadcerte  et  vide,  ** 
qund  non  est  in  ma?iu  mea  ??ialum  ?ieque 
i?iiquitas.  Unde  cum  homo  nulli  facit  in- 
juriam,  injustum  videtiirquod  affligalur. 
Secundo  quidcm  remisit  olTensam  ;  et 
ideo  dicit,  Si  rcddidi  ctc.  Kt  lioc  I.  Wi^'^:^. 
XXIV,  H  :  Pepercit  tibi  oculus  ??ieus.  Dixi 
e?iim  :  No?i  exte?ula?n  ??ia?iu??i  ??iea??i  i?i 
domi?iuj?i   ??icu??i  :  quia  C/iristus  Domini 

""  """  ^'s/.Lcvit.xix,  18 :  A'e  ***  q?(a'r(?s  uliiono?ii : 
nec  me??ior  eris  injuri((s  <iriu??i  tuoruni. 
Tertio,  quod  iiiiinicis  bcncfccil  :  (jnod  cst 
tcrtium  bonum.  Inde  lillcra  Hicroiiymi 
habet,  Diniisi  /loslcs  ??u'os  raruos.  Hoin. 
xii,  21  :  Aoii  vi?u'i  ((  ??ialo,  srd  vi?irr  ctc. 
Prov.  XXV,  21  :  Si  cs((rir?il  i?ii??iiri(s  tuus 
etc.  Mallh.  v,  't\  :  lirnrfarite  cis  qui  odr- 
runt  ros.  IV  Hcg.  vi,  2.'l  :  Ucgi  Samariai 
mandavit    Klisea-ns   nl    appoiicrcl    ribos 


bus 


exeiritui  regis  Syria^  qni  venerat  ad  t-a 
picndum  (uim.   Appositaque  est  eis  cibo- 
ru?n  ?na(pia  prxparatio . 

2  rion5Ci|ucnter  cum  dicit,  Decidarn, 
determinat  sibi  po-nam  (jiia^  scrjuitur  : 
qiiasi  dicat  :  Si  ista  non  siint  vera  quae 
dico,  fiant  mihi  ista.  Kt  primo  ponil  dc- 
trimentum  pecuniai.  Secundo  pcrsonae. 
Tertio  gloria*.  Dicit  ergo  quantum  ad  pri- 
miim  :  floc  malum  accidat  mihi,  .scilicet 
(juod  Decid((??i  mrrito.,  idcsl  jiiste  ab  ini- 
micis,  idest  auferantur  mihi  bona.  Job 
XXXI,  7  .SV  ad/ixsit  ""mcmbris  j?ieis  jjuicu-  "'\  """"■ 
la,  seram.^  et  alius  cojjiedat.  Quoad  perso- 
iiam  tria  ponit  qua;  homo  patitur  in  se. 
Primo  persecutionem.  Secundo  captivita- 
tcm.  Terlio  mortem.  (Juantum  ad  primum 
dicit,  Vrrsequ((tur.  Quantum  ad  secun- 
diim,  Compre/(e?ulal.  Ouantnm  ad  tcr- 
tiiim,  Et  conculcrt.,  vel  occidendo,  vel  to- 
taliter  me  prosternat.  Oiiantum  ad  glo- 
riam  subjiingit,  Et  (jloria?n  ??iea?Ji  etc.  Ac 
si  diceret,  Oi^i^q'ii<'  sit  ilhid  in  quo  glo- 
rior,  r(Mligatur  in  pnlvcrcin  ct  disperga- 
tur.  .Mysticc  :  inimiciis  dialioliis  pcrse- 
quens  tcntando  :  Thren.  iv,  19:  Velocio- 
res  fue?'U)it  persecutorcs  etc.  Cojnpj-e/ien- 
dat,  per  consensiim  peccati  :  Thren.  i,  3  : 
OjJiJies  prrsec((tores  ej((s  appre/te?uie?'unt 
ea??i  i?iter  a?ujustias.  Co?iculcct  per  cou- 
su(>ludinem  et  contcmptiim  :  Isa.  i.i,  2.3  : 
Incurrarc  ut  transramus.  (iloria  hominis 
diiplcx  est  :  naluralis  scilicct  ot  sjtiritiia- 
lis.  l)e  prima  I  (lor.  xi,  7  :  Vir  ?ion  de- 
liet.,  idcst  mcns,  velare  caput  suujji  quia 
gloria  ct  ijnago  Dei  cst.  De  socunda  II  (ior. 
1,12:  (iloria  nostra  /i;vc  est  fatijnoniujn 
co?isrir)ili;v  ?U)st?:r.  (iloriam  crgo  hoininis 
dcducit  diabolusiii  puIviMcni,  (juia  inia,i.ro 
Dci  (lctiir[)alur,  (jiiia  maculatur  :  I  Tiin. 
IV,  2  :  Cautrrialam  hab(Milcs  ron.'irien- 
liion  :  l's.  1  wii,  20  :  /haninr  in  civilute 
lita.  i?/iagi?ir??i  ipsoruin  ad  jn/iilum  rvdi- 
grs. 

.'{.  Siijira  projxisnil  (UMlionciu  pro  so, 
[i(>lciis  libcrai  i  cl  saivari  :  liic  p(>lit  coiitra 
ininiicos  :  iibi  diio  facit.  Priino  polit  oo- 
riiin  iiiiiiilioncin.  Scciindo  piniilioiiis  fnic- 
tiiin,  ibi,  Et  r.raltarv.  L(>gninus  primo 
lillcram  s(MMinduni  hisloriani,  siciit  potuit 
coini)el(<re  Havid.  E.rurge,  diiobus  goue- 


>  Al.  decsl 


(JUUSI. 


260 


IN   IiAVim.M 


rihtis  liomimiin  <licitiir  :  (lormifiili  fl  ja- 
(•(Miti.  lliMi^  aiitcm  (|uamlo  |i('ccalji  iioii 
puiiil,  (lormirc  vidcliir,  (jiiasi  iioii  liab(M'ct 
prudciitia-  \  iLrilaiitiam  :  l's.  xiiii,  2'i  : 
E.rur(/e,  f/Ufire  oltdonnis  Dtnniiic?  \WAXi 
i|uaiido  iioii  piiuit,  videtiir  impolciis  Ja- 
ccrc  ;  scd  limc  sur^rcrc  vidclur.  (luimdo 
p(dcslalcm  mauircslat  advcrsarios  pii- 
ui(Mido  :  Isa.  xxv,  il  :  EjLfiltctur  manus 
tua,  utwm  cidcunt,  vidennt  et  con/undan- 
lur  zclantes  jw/jiili,  et  itjnis  /icrcditatein 
tuam  devoret.  In  ira  dicit.  idcsl  iii  puui- 
tiono,  (pi.-p  est  iric  cncctus.  FMiictum  au- 
tfiin  pnuiti(uiis  ponit  trii)lic(un.  rnum  ex 
partc  Dci.  ut  Deus  cxaltetur,  non  in  sc, 
seil  in  opinione  hoininnm,  (luia  per  hoc 
rcputatur  ultus  el  potens  :  et  ideo  dicit, 
Exaltare;  quasi  dicat  :  Depriine  inimicos 
meos,  et  iu  hoc  altus  apparchis.  Eccl. 
XXXVI,  i  :  Sicut  in  conspectu  illorum  ma- 
(jni/icatus  est  in  nobis,  ita  in  conspectu 
nostro  etc.  Kt  dicit,  In  finihus,  ut  totaliter 
deprimat,  el  niliil  remai.(^al  invadendo 
tines  eorum.  H.ieronymns  hahet.  Elevare 
indijnans  super  /lostes ;  qudiii  dicat,  Iras- 
cere,  et  in  hoc  elcvarc.  Alius  fructns  est 
ex  parle  David  :  nam  1  lUig.  xiii;,  14,  lo- 
•  qua-sivit  gituv  :  Iiivenit '  Dominus  virum  secundum 

e  prxcept  ^^^  suum.,  cui  prgece/jit  ut  esset  dux  super 
po/mlum  suum :  el  ipse  David  de  se  dicit 
II  Reg.  VI,  21  :  Prxce/nt  mi/d  Dominus, 
ut  sim  dux,  elc.  lloc  ergo  praiceptum  vi- 
dcbatur  evacuari  David  deprcsso  :  et  ideo 
dicit :  Exur(jeinprxce/>to  i/uod  mandasti, 
scilicct  sim  dux  in  r(^guo  :  et  ideo  Iliero- 
nymus  hahet,  Exurye  ad  me  in  judicium 
quod  mandasti.  Alius  Iructus  est  ex  parto 
populi.  In  veleri  lege  ordinahatur  perlio- 
miues  de  aliis  iirincipibns  popnli  ;  sed  de 
summo  principe  solum  dispensahalur  per 
Deum  :  Aum.  xxvii,  10  :  Provideat  Do- 
ininus  Deus  s/iirituum  omnis  carnis  /wmi- 

"ingressnsnemetc.  D(Uit.  xvii,  14  :  Cum  **  intraveris 
fueris  fg,.,.fiff^  (piam  Dominus  Deus  ttius  dahit  ti- 
hi,  et  /jossederis  eam,  /lahitaverisque  in 
illa,  ct  dixeris,  constituam  su/jcr  me  rejcm 
sicut  /lahcnl  oinnes  /jcr  circuitum  nationcs, 
illum  constitues  /jrinci/^ein  r/uem  Dominus 
tuus  eleqer it.  iiVf^o  populus  '  iu  magno 
principatu  dehehat  se(]ui  divinam  ordina- 
tiouem  :  et  ideo  subdil  :  Et  synago(japo- 


/ittloruin  circuindahtt  tc,  idcsl  sc(|Uclur 
tiiam  ordiiiationcin,  nt  revertatiir  iii  mo  : 
VA  /no/tlrr  /loc  iii  altuin  rcfjredere,  idest 
appar(diit  ma^Miiliccnli  i  tiia  ;  (|iiasi  dicat : 
ISoii  .soluin  pro|»lcr  vindic.lam,  s(j(l  iit  ho- 
miiics  r(»vcrtauliir  ad  mc.  S(m1  prout  ro- 
rciliir  ad  ('■hristuiii,  pdit  lucarnaliouis 
mystcrium  :  iii  (^uo  diiplcx  est  fructiis. 
Piimiis  dcpressio  (kcinouum,  (;!  coiiversio 
homiuum.  Exuri/e  Domine.  (Jiiantum  .ad 
primiim  dicit,  Exuri/e,  idest  apparo  in 
inuudo  p<3r  incarnalioncm,  et  lioc  in  ira 
tua,  idcst  ut  punias  daMnones:  .loaii.  xii, 
'M  :  Nunc  judicium  cst  inundi  etc.  Marc. 
I,  2i  ;  Quid  nohis  ct  tihi  Jesii  Aazarenc  ? 
v(misti  aiite  tempus  /lerdcre  ncjs.  Et  exal- 
tarc  in  finihus  inimicorum,  aiiferendo  eo- 
rum  possessionem  :  Luc.  xi,  21  :  Ciim 
fortis  armatus  custodit  atrium  suum,  in 
fxice  sunt  omiiui  qux  /lossidet.  Si  autein 
fortior  illo  supervcnerit,  et  vicerit  eum, 
universa  arina  ejus  auferet,  in  quihus 
confulchat,  ct  spolia  ejus  distnhuet  :  et 
Matth.  XII,  29  :  Quomodo  /jotest  quisquam 
intrare  domum  fortis,  ct  vasa  ejiis  diri- 
perc,  nisi  /irius  alliqaverit  fortcm,  et  tunc 
domum""cjus  diri/jiet?  vol  coiilra  Juda;os,  **'  Hliu 
utsitpetitio  Ecclesia' geiitiiim  conlraeos. 
Et  dicit,  Exaltare  in  /inibus  immicorum : 
alia  iion  mutantur,  illud  (juod  cxaltatum 
homini  apparet,  ex  hoc  occultatnr  :  ut 
puta  qnando  nimis  in  altnm  exaltatur. 
Sicut  er^o  quod  latet  in  profundo  si  exal- 

tetur  anparet  :  Jobxvni,]  1  :  Profunda' '  fluvic 

fluvii  scrutatus  est,  ei  ahscondita  producit 
in  lucem :  sic  ait,  Exaltare,  idest  manifes- 
tare  :  et  sicut  quod  uimis  exaltatur  occul- 
tatur ;  unde  Act.  i,  9  :  Elevatus  est,  et 
nubes  susccpit  eum  ah  oculis  corum,  sic 
cxaltare,  ut  efllciaris  Juda-is  occultus  :  ut 
te  non  cognoscant,  et  sic  crucifigant,  et 
redimantur.  Quantumad  secundum  dicit, 
Exurge  Domine  Deus  in  prxcepto,  pro 
conversione  hominum.  Ubi  primo  poni- 
tur  motivum  convcrsionis.  Secnndo  per- 
fcclio.  Tcrlio  puiiitio.  Dicit  ergo,  In/irx- 
ce/ito,  scilicet  mansuetudinis  ct  liiimilita- 
tis  :  Quod  mandasti  :  Matth.  xi,  29  ; 
Discitc  a  me,  quia  mitis  sum  et  humilis 
corde.  Exunje  ergo  in  hoc  prcecepto,  idest 
appare  humilis  altus  existens  ;  quasi  di- 


>  Al.  :  »  Douiiuus.  » 


PSALMUS  YII 


2<H 


cat  :  Ita  humilitatcm  accipias  iil  nltitiuli-  malo.  Oiii  nrj^^o   honus  est,  r-t   (ini   raret 

uem  iioii  doseras  :  vel  exurcje  a  morliiis,  malis,  liabehit  ahiiiKlanliam  honorum,  et 

et  sic   syna(/nf/a  pojndoram  circumdahit  suhlatioiiem  mah)riim:  l*rov.  i,  33  :  Qiii 

te,  conj^iogatio  scilicet  l)eato7nim  qui  re-  me  aadierit,    alinndatilia  /torfnietar,    ti- 

munerahnntiir,  vA.  malornm   qni  piinicn-  morr  malorum.  snhlalo  ftr.V.\  ideo  «luan- 

tur.  Caiit.   I,  2  :   Oleum   efjiisum    nomen  tnni  ad  primum  (licil,  Juilira  me  serun- 


tiium  etc.  Isa.  ii,  2  ;  Prxparalntur  mons 
domu%  Dominiin  vcrtice  montiimi,  etele- 
vahitur  super  colles,  et  fliieni  ad  eum  fm- 
nes  fjfmtes.  Et  lx,  4  cap.  ;  Leva  oculns 
tuos  in  circuitu  :  omnes  isti  f/iii  conf/rcfjfiti 
sunt  vencriinl  tihi.  Et  proptrr  hanc  in  al- 
tum  rei/redere^  scilicet  ut  hanc  synago- 
gam  jierficias,  credentium  scilicet  con- 
gregalionem  :  Ephes.  iv,  8  :  Asceiulens 
in  altum  ca/Uivam  duxit  ca/Hivitatem  etc. 

cendit  Mich.  ii,  13  *  Ascendit  pftnflcns  iter  ante 
eos.  Y»!l  in  altum,  ahsconderis  ah  oculis 
JudaH)iiiin,  etc.  Sijnfijorja  po/mlorian 
circnmdahit  te.,  contemnendo  et  perse- 
qucndo  :  iii  iinomaxime  pnnientur. 

4.  Scciinda  pars  est  istiiis  Psalmi,  in 
qua  agitiir  dc  exauditiono  petitionis.  Et 
quia  cxaiulilio  .pclitionis  fit  jndicio  Dni, 
idco  introdiicitur  divinum  jiidicinm.  Et 
piimo  [ira-niittit  ij^snm.  Secnndo  agit  de 
dilationc  cjus,  Deus  judcx  juslus  fortis 
et  palir.ns.,  numr/uid  irascelur  per  sinju- 
los  dirs.  Circa  priraum  tria  facit.  PraMuit- 
titiir  cniin  j)rimo  judicinm.  Sccnndo 
cjiis  niodiim,  Jiidica  me  domine  rtr.  Tcr- 
tio  judicis  idoncitatcm.  Srrutans  ronla  et 
rcnes  Deus.  Dicil  crgo,  Haheo  iiiimicos 
perseiinentcs:  ct  pc^to  divino  auxilio  lihc- 
rari.  Et    dc    lioc   confido.  (Jiiia   Dominus 

.dicabujudicat  po/mlos:  "  Judiral  ruim  orhem 
terrx  in   ivf/uitalc,  et  popiilos  in  veritatr 


fliim  justitiam  nirfnn.,  scilicct  quam  dc- 
disti  m'hi,  secniidum  quod  sum  justus  : 
et  ha'c  jnstitia  est,  ut  mihi  retrihuanlnr 
boiia  ;  Matth.  v,  10:  Beali  f/ui  esiiriunt 
et  sitiunt  jiistiliam,  i/uoniam  rtc.  Onan- 
tnm  ad  sccnndum  dicit :  Srciindiim  in- 
nocrntiam  meam:  vA  iiac  jnstitia  est  ut 
niliil  mali  patiati:r:  Joh  xxii,  30:  Salva- 
\)'\{uv  innocrns:  salvahitur  autemin  mun- 
ditia  mnnuum  suaruni.  Et  nota,  (juod 
pctit  lioc  jndicinm  secnndum  jnstitiam. 
Snina  dicit  in  pdMiitcntiali  Psalmo  sc- 
cnndiim  iniscricordiam,  nulliiin  meritiim 
commemorans :  nnnc  aiitcm  (luia  jam 
jiistiticatus  fccerat  alitjiia  boiia,  quihns 
dch(!!.ali!r  praMninni,  [ictit  judicari  secun- 
dum  justiliam.  Qiiod  ait,  Sujier  me,  de- 
signal  quia  juslitia  hominis  ct  innocen- 
tia  non  snnt  ah  hoininc,  scd  a  iJco.  Con- 
tra  hoc  qiiod  pctit,  iil  sihi  sint  bona.  et 
mali  nihil  patiatnr,  videtur  ali^inando 
hoiiuni  css!'  cl  iililc  o[i[)iimi  a  malis,  ct 
otiani  nllia'  honi  liahcnt  niala  in  miindo 
isto,  ct  niali  hona  :  I.nc.  xvi.  2'):  Hrmr- 
dare  (/uia  rvrr/iisli  Imna  in  vita  tun  rtc. 
Et  r.itio  hnjus  assigiiatnr.  Cimsumcur, 
idcst  ad  liiicm  dcvcnicl  :  Srf/uitia  /ircca 
tin-um:  .\[)oc.  iilt.  xxir.  tl  :  Qni  iu  sor- 
dihus  rst,  sordrscat  adhiir.  .\ola  (jiiod 
(|naii(lo(|in'  1)(M1s  dillcrt  [Kvnain  ut  pnp- 
dcstiiiati  coiivci  taiilnr :  Isa.  xx.\,  18: 
sua:Vii.    xi.v,    I3;Isa.   in.    13:  Sfat    ad      Pro/i/rrra  r.rprrfaf  vos  Deus,  ut   misrrtti- 


judicaiuliim  Domiiiiis.,  et  slal  ad  jiidiraii- 
dos/io/iulos.  Et  iiota  (juod  [loshjuam  (11x11, 
Pro/itrr  lianr  in  allum,  snl))iingil  Av  jn- 
dicio :  (juia  [)ost  ascensioiicra  rcvcrtctiii 
ad  judicandnm:  Acl.  i,  I  1  :  Qiirmadnui- 
unlem  diim  vidistis  riim"'  asrrndrnfrm  in  cn'- 
liiui,  ifa  rrnirf  ad  judicandiim.  Modns 
jndicii  [)onilnr  iii  forina  oralioiiis,  (|iiia 
oraiido  ostcndil  (inid  licl  iii  jndicio,  di- 
cons.  Jiidira  mr.  El  [irinio  jionil  hono- 
runi  rctrihiilioncm.  SciMindo  inalornin 
punitioncni,  (nnsunwtiir.  In  jndicio  dno 


///;■  rrstri.  liidc  Innc,  Consumefur  nr- 
f/uitia  /irrrafnrnui,  iihsl  dcflciot.  0"nn- 
(l()i|uc  nl  iiiali  inalitaiu  snani  anqdiiis 
manilcstcnt,  ct  jndicia  I»ci  aiqtarennt 
Jiisla  :  cl  liinc,  Consuuirtur.  idcsl  porfl- 
ciclur,  \rt/uitia  /lerratinum,  iil  juslior 
a[i[)aiiat  viiidicla  :  |iro|itcr  (|nod  tlirjt 
(icn.  \v,  13:  Srifo  /nwuosrrns  i/uod  pe- 
rei/riniim  /ulurnm  sit  srmrn  tiium,  rtc. 
us(|iic  urnlum  complrt.r  sunt  inii/iiitnlrs 
Amorrli.rorum  rtr.  .\c|.  vii,  K  :  /sV  non 
drdit  **'*«/  /irrrdittitnn  in  ra^  tirc  /lassiim 


uit 


retrihuuntnr  :  ([uia  honis  hona,  cl   malis     /irdi^  >[c.   usqnc  dijit  Domimis.  Sic   uit, 


>  Al.  :  «  univeriialiler.  >• 


2iV2 


IN  DAVIDKM 


Cunstimciur;  qi\i\s\  dical :  Faciant  (iniil- 
qiiid  possiMit.  tiuia  lainliMU  Comunwliir 
nr</t(i/ifi  i/jsoruin  /lercaforn/u.  Sctl  num- 
qiiid  niali  f;iaval)unl  lionos?  Non  :  quia 
Dcns  dirigiil  juslo.s.  rndo,  Dirnjcs  jusluhi 
diriget       Piovor.  \i,  .'] :  Sini/tlicitus  justorutii '  <Uri- 

IJlt    CltS. 

V>.  Deindc  ( luu  addil,  Scrutuiis,  osten- 
dil  Judicis  idonoitateni.  Kl  [uinio  ponit 
idoiUMtaloin  judicis.  Socnndo  confidou- 
tiam  do  eo  concoptam,  ibi,  Justuni  udju- 
toriuin  nicum.  Dno  autom  ro(iuiruntur  ad 
idonoitatom  judicis:  scilicot  ut  sit  sa- 
piens,  ot  nt  sit  jnstus.  lla^c  antein  sunt 
iuDoo:  ot  ideojndox  est  idoncus :  Prov. 
XX,  8 :  Rc.r  i/ui  sedet  in  solio  Judicii,  dis- 
sipat  omnc  nialuin  inluitu  suo.  Kst  euim 
sa[»iontissimus,  omnia  cognosccns,  ctiain 
interiora :  Ileb.  iv,  !.'{  :Omiiia  nuda  ct 
apcrta  sunt  oculis  cjus.  Kst  etiam  juslissi- 
mus:  Hier.  xi,  20  •  Tu  autem  Domine  Sa- 
baoth,  (jui  judicas  Juste  ctc.  Et  ideo  di- 
cit,  Scrutans  corda.  Ilieronymus  habet 
sic,  Prohator  cordis  et  rcnum,  Deus  Jus- 
tus:  et  post  sequitur  alius  versus :  Cli/- 
peus  Jiieus  iii  Deo.  Ubi  liltera  nostra  ha- 
bet,  Justum  adjutorium  ctc.  Dicit  crgo, 
Scrutans.  Tria  sunt  iu  homiue :  uiium 
appareus,  scilicet  exterius  opus :  et  duo 
(juaR  latent,  sciHcet  intentio  et  delcctatio. 
IIa3C  duo  nobis  latent,  scd  Deo  patcnt.  Et 


Do  socundo  Psal.  xlv,  G;  Adjurahit  cam 
/Jcus  etc.  Sed  ([uaro'?  quia,  Salcos  facit 
ctc.Vvow  II,  7:  Custodict  rcctorum  salii- 
tcm.  hcctos  cordc  idest  (jui  intouliono 
tondunt  in  Donni. 

Sod  (jna-rit  (^iissiodi2iu,s .  UH'"*»^  """  •!'- 
cit,  Qiii  salvos  facit  roctos  rcuibus,  sod 
rcctos  corde. 

Uespondeo.  Rectitudo  [)ertinol  iu  or- 
dine  ad  finem,  et  ad  hoc  ost  intenlio:  et 
idoo  oportot  quod  intentio  sit  rccta.  In 
rcnibus  autom  ost  dok;clatio  sensibi- 
lis. 

G.  Snpra  priomisit  divinum  judicinm  ; 
hic  autem  agit  de  dilatione  luturi  evon- 
tus,  scilicct  pamaj.  Et  primo  ostendit 
causam  dilationis.  Secundo  prasparatio- 
ncm  ad  vindictam,  Nisi  convcrsi  etc.  Pro- 
pouit  autem  tres  causas^  quare  Dous  po- 
test  putari  nou  punirc  i)occatoros.  Una 
ost  00  qnod  uon  sit  Justus,  ut  auloratur 
providentia  humanoruin  actuum:  Ezoch. 
IX,  9  :  Ini(/uitas  domus  Israel  et  Juda  ma- 
(jna  est  nimis  valde,  et  repleta  est  terra 
sanr/uinibus,  et  civitas  rejtlcta  cst  aver- 
sione.  "Dicunt  enim:  Dcrelixjuit  Dominus' 
terrge,  ct  Dominus  noii  videt :  ioh.  xxii, 
1  i  :  Circa  cardines  cosli  perambulat.,  nec 
nostra  considerat :  ot  hauc  oxchidit  a  Deo, 
qui  judox  est  ot  justus:  Is.  Ecce  injusti- 
tia  rc(jnabit  rex,  et  prince])S  in  Jiulicio 


([uia  Deo  suut   nota,  licet   nobis  occulta,     prxerit.  Alia  causa  est,  quia  non  cst  po- 


ideo  dicit,  Scrutans  corda,  quia  novit  in- 
tontionem,  et  reiies,  idest  dolcctatiouem, 
utrum  scilicot  delecteris  in  laudc  Doi  vel 
hominum.  Sed  quia  scrutari  est  inqui- 
rere,  inquirere  autcm  est  ignoraiitis,  hoc 
a  Deo  rcmovet.  Et  ut  osfendat  quod  Dcus 
evidenter  scit ;  cuin  dixit,  Consumctur  etc. 
convenientor  dixit,  Scrutans:  quia  iii 
Iribulationo  maxime  apparet  conditio  ho- 
miiium.  Dcinde  snbinlertur,  Justum  ad- 
Jutorium  mcum  a  boinino  ctc.  Ubi  poni- 
tnr  fiducia  concepta  do  Jiidice,  a  quo  ad- 
jutorium  est  sperandnm.  Kst  enim  dnplex 
adjutorium  Doi :  scilicot  miscricordiu',  et 
alind  justitia^  xVdjutoriuin  ([uo  liboratur 
a  malis  ot  peccatis,  est  misericordia; :  et 
nou  est  Justnm,  (|uia  non  ox  meritis.  Sed 
(juando  quis  Justilicatui',  Dens  perficit: 
et  hoc  est  Justitia',  (|uia  res[»ondet  ali- 
qualiter  inoiifo.  De  priino  dicitnr  l*sal. 
IX,  \Q\  Adjiiior  in  opportunUalibus  etc. 


teiis ;  sed  hoc  exciudit,  quia  Dcus  /ortis^ 
Job.  IX,  19;  Si  fortitudo  quxritur,  ro- 
bustissimus  cst.  Quai  crgo  cansa'.'*  (juia 
Patiern:  et  ideo  dicit.  Xumquid  irascetur 
etc:  idest  uon  quolibet  die  puniet,  sed 
expectat  aliqnando  cl  dissimuhit :  Saj». 
XI,  24 :  Dissimulcms  /^eccata  /lominum 
pro/jtcr  pamitcntiam:  Isa.  xxx,  18:  Ex- 
pectat  vos""  Dcus,  ut  misereatur  r^estri .  **> j)Q„^i^y 
et  xxviii,  28  :  Non  in  perpetuum  triturans 
triturabit,  Ilieronymus  habet,  Commi- 
naiis  tota  die,  scilicct  [)cr  sacram  Scrip- 
turam. 

7,  Deinde  cum  dicil,  Aisi^  ostcndil 
([uod  Dominus  parat  se  ad  pwnam  iufo- 
rondain,  ot  si  diirorat  ox  causa :  et  poui  • 
fur  hax  praiparatio.  I*riino  ex  parle  Doi 
punientis.  Secundo  cx  parto  liominis  pu- 
uili  siv(i  recipiciifis,  ibi,  Eccc  /jarturiit, 
Pra»paratio  ox  partc  Dei  doscribitur  se- 
cundum  prajpai  atiouem  homiuis  cuutra 


PSALMLS  VII 


•2V>:i 


meritum  vcl  peccatiim :  qiiia,  Odio  simt  diciliir  qiio<l  in  hebr.TO  esl,  sof/itfas  suas 
Deo  inij)it(s,  ct  i)f/jjictas  ejas.^ap.xiv,  d:  ptrscqaciitihus  nie  cfjedt.  Per  huiic  ar- 
Et  sicut  homo  pr.pparat  se  gladio  coiitra      cum  secuiiduin  Au{-Mistinum  in  ijlossa  \\\- 


hostes  (jui  sunl  prope,  seii  arcu  contra 
remolos ;  ila  divina  vindicta  contra  eos 
qui  videnlur  sibi  adha>rere,  et  possunt 
videre  causam  punitionis,  dicitur  ghidius 
quasi  confra  propinquos  sed  arcus  confra 
remotos:  et  ideo  non  statim  te  punit^  sed 
praiparat  so  ut  convertaris.  Et  nisi  con- 
versi  fucritis,  gladium  suuni  etc.  idest 
vindiclam  sunni:  Job.  xix,  29:  luKjite  a 
facie  (jladii.  Lltor  cnim  iniquitatis  estcjla- 
dius  etc.  Zach.  ix,  i4  :  Eribit  ut  fulf/ur 
jaculum  ejus :  Vibrabit  ad  terrendum,  et 
ad  prcq)in(|uos  ut  fortius  percufiat  :  (juia 
nisi  per  comminationes  liomo  convcrta- 
tur,  fortifer  percutit.  Maximus  Yalerius  : 
Lcnto  gradu  ad  vindictam  sui  procedit 
divina  ira  :  tarditatemque  supplicii  gra- 
vitati;  compcnsat.  Ilieronymus  hal)ot, 
Gladiurn  suum  acuet,  idcst  pra'parahit 
majorcm  damnationem:  Deul.  xxxu,  41  : 
Si  aciirro  iit  fuhjur  (jladium  meum  ctc. 
Matth.  X,  3i  :  i\on  enim  veni  mitfcre  pa- 
cem  in  terram.,  sed  (jladium  etc.  Secun- 
dum  (jlossain,  Gladius  Dei  Christus  est. 
Vihratio  crgo  est  comminatio  gchenna! 
in  (juo  pcrcufientur  impii,  sicut  eo  vin- 
dicanlc:  Isa.  xxvu,  1  :  In  die  illa  visifa- 
tinus  bii "  Dciis  iii  (jladio  suo  duro  etc.  l'raq)a- 
rat  et  se  ar(ni,  (juasi  ad  n^motos ;  unde 
arcum  suum  cfc.  Et  primo  agit  de  praq)a- 
ratione  arcus.  Sccundo  sagittaruni.  Et  in 
eo paracit.  Qui  parat  arcum,  prinio  tcn- 
dit.  Sectnido  ordinat  in  manu.  Uuanfum 
ad  primuin  dicil,  Arcum  siium,  idest  di- 
vinam  vindictam^  (juasi  c.\  inopinato  |)u- 
nicnlem.  (Juantum  ad  sccundum  dicit, 
Etparacit  i//um:Uii.  xxx,  'lli :  Pnv/ia- 
rata  cst  cnim  ah  licri  Toidirf ;  a  rc(je  jirw- 
/mrata.,  /irofunda  et  dUafata  :  sciliccl  ad 
puiiienduni.  S(!cundo  a^il  di!  |)raq)aia- 
liouc  sagillanim  Ef  in  co  etc.  VA  primi) 
quanlum  ad  ipsas  sagilfas.  Secundi),  (pio- 
modo  in  cis  aliiiuis  magis  iio(i\iiiii  [lo- 
nil,  |)ula  ignem  V(  I  vcncmim.  Hicil  rrgo, 
/'.'/  ///  co,  sciTKM^t  i\\\'\\,  /nw/iaiavif  vasti., 
idcsl  inslnimciila  moitis,  sciliccl  occi 
denlia':  K/ccii.  ix,  2:  riiusi/uisi/ur  /labcl 
vas  intcriiis  in  manu  siia.  Ardmfi/ius  vf 
fccif,  (|uia  ihi  arKjuid  coinhiislivum,  pcr 
(luod  intuhii^ilur  pcena  ignis   a^torni ;  sed 


telligitur  sacra  Scriptura:  Joh.  xxix,  20: 
Arcus  meus  in  7nanu  inrn  instaurabitur. 
Ilic  lcnditur,  quando  durilia  vcteris  tes- 
tanienti  c.=t  cmollila  pcr  novum.  I*r*j»a- 
raliir,  (juaiido  exponitur.  Et  in  eo  jiara- 
vit  rasa  mortis.  Yasa  mortis  possunt  dii- 
pliciler  accipi :  scilicct  in  bono,  vel  in 
malo.  Ili  sunt  haerctici,  qui  ex  sacra 
Scriptiira  mortem  simplicibus  paranl  :  cl 
sic  j)aravil,  idcst  parari  permisit :  I\s.  cvi, 
40  :  Errarc  fecit  cos  etc.  Effccit,  idcsl  ex- 
tra  iecit,  hoc  est  in  apparcnlia  posuit : 
Sufjiffas,  j)enelrabilcs  scntcntias :  Ps.  cxi\, 
4  :  Sajifta'  jjofentis  acutx  ctc.  Ycl  in  bono 
Vasa  mortis  Apostolus  inobedicntibus  : 
II  Cor.  II,  I  (i :  .1///.V  sumus  odor  inortis 
in  mortem.  Ethos  eirccit  aptos  ad  combu- 
reiMlum  igne  cluiritalis:  Eccli.  xi.viu,  1: 
Surrcrit  E/ia^  (juasi  if/nis,  et  vrrbum 
ctc. 

8.  Dcinde  cum  dicil,  Ecce,  agit  dc  pric- 
paralione  ex  jiarte  hominis  puniendi.  Ubi 
duo  proponit.  Progrcssum  .scilicet  in 
j)eccatum,  qiio  paralur  scilicel  ad  pu- 
nitioncm.  Et  sccundo  incursiim  jxena', 
Lacum  etc.  In  progre.ssu  jieccati  Iria  oc- 
curriint.  Maluni  j^roiiosifiim,  coiialus,  cl 
eire(fus.  Et  sic  inimici  David  jiriino  con- 
cepcrant,  scd  fuiif  lcmporiseranl  in  co- 
nalu,  et  post  fcccrunt.  IMojiositum  au- 
tem  cst  siciil  conccj^tio ;  conatus  sicul 
j)ailuritiL) ;  cirecliis  siciil  parlus.  Et  idco 
dicil,  Ecrr  /larfuiiif,  idcsl  nilitiir  cfn- 
cere.  injusfitiam,  contra  j)i»>.\imum : 
Conicjtit  (lo/orcm,  (juia  llier.  ix.  *> :  Vt 
ini(/i;r  (Kjcrcnt  /ahoravcrunt :  Lsa.  i.i\.  i: 
Conic/icriinf "  inii/uilatcin '.  Jac  i,  \]\\"lnbortm 
Convu/iisrrnfia  i  um  vnnvc/ivnt,  /luvit  /ivc- 
catuiii.  I*c/)viif  aiilcm  inii/uifafvm  cou- 
ccpl.un,  qiiia  ahslulcraiit  llierusalcm  Ab- 
saloii  cf   \chilophci  iiim  suis  com|)licibus. 

!l.  /.'iciiiii.  \.u:il  ^\^'  jiicna  f.\  \i\'\\\u\ 
poiiii  mcI.q)lioiiim.  Scciindo  cxj^onil  cani, 
ihi,  Convvrfrtuv.  Vcnalorcs  poiiunl  iiigi!- 
nia,  iil  caj)i;ml  hijios  iii  fovcis.  Ipsi 
cliam  iiiimifi,  ul  cipiaiil  lioiniiics,  cxcr- 
cciil  ingciita  Mia:cl  hoc  01  pcr  pro.li- 
lioiK  in;  el  ideo  csi  si»  ul  rovea.  A|tiid  lio- 
hra'«is  fovca  diciliir  lacus:  Ziicli.  i.\.  W  :"'  'wii.iWi 
Tu    lUittu)   {n    sani/uuic  testanwiUi  lii        non    nt 


261 


iN  DAvmrM 


('(/Nxisti  virtctos  de  iacu,  iii  (jin)  nmi  cnit 
nqna.  Lanitn  orpo,  iil(»st  fovo.im  piv^fim- 
(lain,  aprruit,  idost  oxco;;:ilavit  fraudtMii, 
fodil,  profiiiido  cofritando  :  ol  lioc  o.\- 
plondo,  Incidit  rtr.  (|nia  co^^ilahat  occi- 
dero,  ot  fnil  occisns :  Ps.  lvi,  7  :  Fode- 
ritnt  ante  fariem  mram  fnrcam  ctc.  Kt 
hoc  oxponit,  (pioniodo  nioani?  ipiia  con- 
vertPtur  r/r.Qnia  concopornnt  dolor(!m, 
dolor  conrertetur  in  cajjut  cjus,  scilicet 


ini.piitas  (juam  pcporit,  dcscrndit  in  ver- 
ticem  ijmus ;  Isa.  xxiv,  20:  (irarfihii  eum 
ini//uitas  sua  etr. 

II).  ('onflfc/wr;  liaee  est  lerlia  pars, 
nhi  poiiit  gratiarum  actionom  srnindum 
justiliani  ejus,  (jnia  pru'cossil  moritnm: 
Ps.  cx,  3 :  Confrssio  et  ma(jnifirrntia 
o/jus  rjus.  FA  psallam  ciim  Psallorio: 
l's.  Lxxx,  .'J :  Sumile  psalmian,  et  date 
tipnpanum  etc. 


P  S  A  L  M  U  S    VIII 


1 .  //(  fiunn  pro  torcularilnts. 

iJomiiie  noinimis  noster,  iiiiam  ndmirabilt!  csl 
noiiicu  liiuin  iu  univcrsa  lcr<-u  !  (Juoniain  eievata 
csl  mngniliciMilia  tiia  siipcr  cndos. 

2.  Lx  orc  iiiraiitiiim  cl  laclentiniii  perfecisti  laii- 
dcm  prupler  inimicos  tuos,  iit  deslruas  inimicum 
ct  ultorem. 

3.  Qiioiiiam  vidcbo  ca-los  tuos,  optra  digitorum 
tuorum,  liiiiam  et  slcllas.  qiKE  tu  ^indasti. 

4.  Quid  cst  hoino  quod  memor  cs  cjus,  aut  (ilius 
lioininis  quoniam  visitas  eum? 

5.  Minuisli  ciiin  iiaiilo  ininus  ab  An^clis;  gloria 
et  honore  coronasti  cum  ;  ct  constituisti  cuin  super 
opcra  nianuum  tuaruni.  Umnia  subjccisti  sub  pe- 
dibus  ejus  ;  oves  et  boves  universas,  insupei»  et 
pecora  campi.  Voliicres  coeli,  ct  pisces  maris,  qui 
pcrambuianl  semitas  maris.  Dominc  Uoiiiiims  nos- 
ter,  quam  admirabile  cst  nomcn  tuum  in  iiniversa 
terra  ? 

\.  Snpra   posnit  Psalmum  in  qno  J)n- 

vid  orahal  pro  sua  pcrseculionc ;  hlc  po- 

nit  Psalmum  ad  gratiarum   actionom  :  ct 

primo  pra-millilur  Psalmus   pro   beuofl- 

ciis  collatis  toto  humano  gciieri.  Sccuiido 

alius  pro  hcncficiis  collatis   sihi  pro  dcs- 

tructionc  inimicoriim,  vcl  pro  bouis  con- 

cessis.  Tertio  pro  malis  sublatis,  ibi,  Con- 

fitebor :  nam  hic     cxprimit  aireclionem 

hominis  considerantis  beneficia  Dei  con- 

cessa  humano  generi,  et  gratias  agcutis. 

Titulus,  In  finem  Psalmi  David  pro  tor- 

cularihus.  Qnia  aliiid  est  supra  expositiim, 

oxponam  hic  soliim  iiltimum.  Ubi  consi- 

dcraudum  est,  qiiod   Dciit.  xxi,  13:  dici- 

•  4o/ewi;n-tnr :  '  Sentem  dirbus  facies  fcslum   taber 

celehrnhis  nacuiorum.,  (pianao  de  arra  rt   tornilan 

vei-  »-ptem  collifjes  frur/es  tuos  rtc.  Sciondiim   oiiiin 

qunniio    est,   qnod    David   specialem    dcvotionem 

collegeris  i,;i|,ci^ji(  i,,    fj;stis  c»dohraiidis :  ct  aliiiiiid 

facichat  specialc  ad   laudcm    Dei.  Fcslum 


aufom  tabornacnlorum  pivocipunm  erat. 
Et  lioc  fiebal  in  viudomiis  iii  commomo- 
rationem  divini  bencficii,  ([iiando  cdiixit 
de  i^gypto  filios  Isracl  iu  tahornacnlis, 
ct  indnxit  in  terram  pnjmissionis  ubi 
sunt  fructiis:  ct  ideo  oportchat  quod  ha- 
bercnt  fructns  pnlcbcrrimos,  (juo  tem- 
porc  eraiit  lorcularia;  ct  idco  dicifur;>/-o 
linxularibiis.  lloc  ad  liffcram.  Sed  spiri- 
tualiter'  torcular  esl  Ecclesia :  Isa.  v,  2: 
Plantavit  vineam  electam.,  torcular  ex- 
truxit  in  ea:  Matfh.  xxi,  33:  Plantavit 
vineam,  et  fodit  in  ea  torcular.Dicii  ergo 
jrro  torcularibus,  idest  Ecclcsiis  orbis;  et 
dicifur  Ecclcsia  torcular,  quia  sicut  in 
torculari  separatur  vinum  a  vinafiis,  sic 
iii  Ecclesia  honi  scpraantur  a  malis  opere 
miuistrorum:  et  si  non  loco  semper,  af- 
fcctu  tamcn.  Eadem  rationc  dicitur  ct 
area:  quia  scparatio  fit  grani  a  paleis. 
Ifom  a  verbis  lifferalifcr  positis  scpara- 
lur  sensus  spiritualis.  Item  torcularia 
sunt  marlyria,  in  quibiis  fit  separafio 
animarum  a  corporibus,  dum  corpora 
eorum  qui  pro  Chrisfi  nominc  afdictioue 
et  persecutione  calcantur,  quassatim  re- 
manent  in  terra,  animre  vero  ad  rcquiem 
in  coelestibus  craananf.  Psalmus  isfe  di- 
viditur  in  duas  partes.  Primo  cnim  Psal- 
misfa  admiratur  divinam  oxcollentiam. 
Secundo  ojus  clcmonfiain,  ilii,  Qiiid  est 
homo.  Circa  primum  duo  facif.  Primo 
ostcndit  majostatcm  Dci  esse  admirabi- 
lem.  S(M'uiido  csse  mauifostam,  ihi,  Ex 
ore  infantiuin.  Circa  primiim  diiofacit: 
(juia  primo   pouif   oum    mirahilem.    Se- 


'  Al.  :  «  specialiter.  « 


PSALMUS  VIII 


2fio 


cundo  rafioncm  dlcti  manifcstat,  ibi, 
Qaoniam  clevala  elc.  Dicit  ergo,  Doinhie 
omnium:  Esllicr  xui,  11  :  Domlmis  om- 
nium  tu  es;  scd  spccialiter  Dominus  nos- 
te)\  qui  te  colimus,  tibi  adliaM-cmus.  Ilic- 
ronymus  habct,  Dominator  noslcr :  Ju- 


ipsc cst qui ascemht super  omnes  ccpIos  ttc. 
2.  Dcinde  cum  dicit,  rx  orc,  usteiidit 
(juod  cst  maximc  manifesta.  Kt  primo  os- 
tcudil  manifcstationem.  S«3cundo  cjns 
ralioncm,  ibi,  Quonitim  ridcbo.  (Juod  sit 
manifesta,  probat ;  quia  illud   est  muoi- 


dic.  ^  vni,  23  :  ISion  dominabor  vestri,  nec  festum  quod  est  omnibus  indituin,  (luan- 

filius   meus,  sed   dominahitur  supcr   vos  tuiiicum(|ue  simplicibus,    quasi   ({uadam 

Dominus.    Quam  admirubilc  est   jmmen  naturali  cognitione.  Duplex  namque  est 

tuumitc.  scilicct   divinitatcm   I*sal.  xcii,  gcnus  liominum,  (jni  consc^juunlur  ^  na- 

h;:  Mirabilcs   elationes    maris  e/c.  Judic.  turalcm  et  reclum  insliuctum,  siout  sunt 

XIII,  18  :  Cur  quaeris  nomen  meum   quod  simpliccs,    vel  sapienlcs.  (Juod  sapi(3ntcs 


estmirabilc?  Item  Chrisli  incarnati :  Isa. 
IX,  6;  Vocabitur  nomcn  ejus  Admirabi- 
lis.  Sed  numquid  solum  in  Juda^a,  ut  di- 
cunt  Judad,  v(!l  iii  Africa,  ut  Donatista'? 
non  ;  fmdi/t  luiivcrsa  tcrra  :  Malach.  i,  II.' 
Ab  ortu  solis  usquc  ad  occasum,  maqimm 
cst  nomen  meurn  in  (jcntibus.  Katio  admi- 
rationis  sid)jungiluf,  Quoniam  elevata 
est  maqnificentia  tua,  quia  in  ccclis  ap- 
parct  magnitiido  tua.  Admiratio,  est 
quando  aliquis  vidct  cffcctum,  et  igno- 
rat,  causam.  Duplicitcr  cst  crgo  aliqua 
causa  admirabilis:  vel  quia  ignota  tolali- 
ter,  vcl  quia  non  producit  effectum  ma- 
iiifcstantcm  causam  perfcctc.  Primum 
non  est  in  Deo  :  quia  producit  cflcctum  : 
Rom.  I,  20:  Invisibilia  Dei  pcr  ca  (pnu 
facta  sunt  ctc.  Producit  dico  cffctum, 
non  tamcn  manifeslanleiii  pcrfccl»!  cau- 
sain:  et  idco  rcmanct  adinirabilis :  ct  hoc 
cst  qiiod  dicil  :  Maynificcntia  tua,  idcst 
laus  vcl  virtus  tua,  (juae  potcsl  faccro 
magna.  Est  elevata  super  ccclos,  impro- 
poilionalilcr  cxc(^dcns  faclioncm  c<i'li»- 
rum.  Iliuh;  cxcluilit  crrorcm  (iic(>nrmm, 
quod  Dcus  sit  forma  cceli  :  csscl  cnim  sc- 
cuiKhim  hoc  proportionatiis  ca'lis.  Ilcm 
diccntiiim  qiiod  agil  cx  ncccsj-ilalc  nalu- 
rae :  (juia  non  cxtondcrct  sc  siipra  co'l()s : 
tamcn  potcst  iii  iiifinilum  majus  fiiccre. 
Yel  super  cados,  idcst  Scri|)luias,  (|ui;i 
phis  csf  (jiiam  in  Scrii)fiiiis  coinmcndc- 
tiir:  Kccli.  xi-iii,  .'12:  (',lorificanl''s  Druiu 
quautumcum<iuc  /)ofestis,  supcrralvbit 
adliiir,  ct  adniinibilis  min/iiifiroitia  rjiis, 
Vcl  iiunpuficrntia  liia  idcsl  (iiius  (uiis 
Deus  honu),  rlorata  rsf,  in  ascciisioiu! 
sujicr  civlos  :  Mj^hcs.  iv,  10  :  Qiii  drsrmdif, 


cognoscant  Deum,  hoc  uon  est  magnuin; 
sed  quod  simplices  sic.  Sunt  autem  qui- 
dam  (jui  naturalcm  insfinctum  pcrver- 
tiint  :  et  isti  cognitioncm  Uci  rcpellunt  : 
l*s.LXXXi,  ")  :  Xescirriinf,  idcsf  ncscirc  vo- 
lucrunt,  nequ/'  intcllc.rcruiit  ctc.  Job.  xxi, 
14  :  Dijccrunt  Deo,  rccnlr  a  nobis  ;  scirn- 
tiam  viarum  tuarum  nolumus.  Deus  au- 
tem  facit  iif  per  illos,  idcst  per  simplices, 
qui  scquuntur  naturalcin  insfiuclum, 
confiindanfur  (jui  j)civcr(nnt  nafiiralcm 
insfinctum.Per  infantcs  dcsignantur  sim- 
pliccs  :  I  Pet.  ii  :  Sicut  modo  qcniti  in- 
fantcs  ',  rationnbiles  sinc  dolo  rtc.  Di- 
cit  ergo,  Admirabile  quidcm  cst  nomen 
tuum,  ita  tamcn  (juod  fx  nrr  infantium 
et  lactcntium  prrfccisti  laudrm,  (jni  inle- 
riiis  insfigas  ad  hoc  :  ct  hoc  pro/iter  ini- 
miros  luos;  (jui  advcisanf iir  scicntia»  ot 
cognifioni  fna'  :  Phil.  ui,  18  :  liiimicns 
criicis  Cliristi  etc.  Ut  dcstruas  inimicum 
et  ultorcm,  (jucmcuuKjini  perscculorem. 
Vd  Pharaoncm  (jiii  vclif  nlci.soi  contra 
confifcntcm  noincn  fiinni  ;  II  Cor.  x,  5  : 
Consilia  drsfriirntrs,  ct  nmncm  altitudi- 
nrm  c.rtollrntrin  sc  advrrsu^  scicntiam 
Dri.  Vcl  tyraniuiin  (jiii  arini.>  imjmgnat 
iKdUcn  sanctuin  fiiiun  :  I  Pct.  ii,lo:  L't 
brncfiiricntcs  nhniutcsrerc  faciatis  iniprn- 
dcntium  /lominuin  iqnnran/iam.  ]\oc  fooit 
(Ihrisfus  :  nam  Malfli.  .\\i.  dc  |)iicris  lle- 
bia-ornm  rcsjxuidif  (lluisfn.s,  (jintd  cx  o»v 
ruin  vcrbis  jtcilccfa  .sjt  lan.s.  (jiii  Sjiiriliis 
saiicfi  iiistinctu  landabant  :  (|ii(id  t.uncn 
vid"l)a(nr  j)ucrili(cr  agi.  iloc  lociim  lialiot 
(juando  siinjtliccs  rccogiio.sciinl  Dcniii,  i>( 
alii  jici\(  rlunl  s(n(lia  rogiiKionis  iiadira- 
lis,  iic  cognoscanf  ijjsnin  D(  nm    Kcm  lioc 


rntiona- 
bUe 


(  Panii.  :  «  Cicn,  \\\\\.  «  Soci  in  (irii.  noii  l.-^jilnr: 
«  quoil  fxt  nmdhili.'.  » 


»    \l 


'nioipiilnr    ■ 


2G6 


I.N  DAYIDKM 


iii  Apdslolis  (|ni  siiic  liltrris  rl  idiota'  : 
Act.  IV,  \'.\  :  Si/ii/i/ircs  sintt  ni/iinih;r  : 
.Mallli.  \,  Hi  :  Et  siriit  nres  iii  niri/io  /ii- 
pnniiii :  v\  «lcxliii.^i-niiil  (iiiimi's  inimicos 
Clirisli.  I,  27  :  Qiuv  slii/ln  siini  iniiiu/i 
e/n/it  Drns,  i/l  <  nn/innlfilnil  sn/iiriilrs.  rt 
in/irnif/  rtr. 

3.  llons(M|Ui'iiliM'  Iiujiis  niauircstalioiiis 
ralioiioiu  siiliiicclil  (Jiccns,  Qini/iiftni. 
Tulliiis  (licif  iii  lil).  tlo  .\fttiirfi  flrnrii/n,  (!l 
fuil  clicluin  i>liaiii  .ih  .\risl()l('Ic,  (|uainvis 
iii  cjus  liliris  (pia-  apiid  uos  Iial)(3iilur  iTon 
inv(;nialur,  (iiiod  si  arK|uis  Iioino  iiilra- 
rcl  palaUuin  (jiiod  vidcret  Iiciio  disposi- 
tiini,  iiullus  esf  itu  amens,  (lui  licet  iion 
vidcret  (juomodo  ractuni  fuerit,  (juiii  per- 
•^  cipiat  (juod  fabricafum  sit  al)  aIi(juo.  Nos 
iiilramiis  miindum,  nec  vidcmus  (juo- 
nioilo  facliiin  sif  ;  sed  cx  Iioc  ipso  (|nod 
csl  ila  bcue  ordiiiatns,  delunnus  perci- 
pcic  (juod  cst  factus  ab  aliijiio.  Kt  lioc 
specialiter  osl(?ii(lit  ordo  corporum  cudes- 
tium.  Fuerunt  (jnidam  erraiites  (jui  caii- 
sas  rerum  attrilmuiit  necessitati  male- 
ria'  :  iiiidc  dicuiit  facta  omiiia  propter 
calidiim  et  fri^ndiim,  siccum  ct  bumi- 
dum,  ut  elcmciila  (jua»  sic  conveneriint. 
Hoc  aulcm  si  apparentiam  posset  babere 
in  abis,  nullo  famen  modo  in  cislcstibiis 
corporilms  :  (juia  iion  jiossuiit  atfribui 
neccssifali  materia',  ijiiod  tantum  distet 
hoc  ab  illo,  ct  faiito  tempore  complcaut 
cursuin  suum.  Iloc  aiitcm  nonnisi  in  caii- 
sam  inlellectivain  oportet  rcdiicere.  Et 
idco  Scripliira  (juaiido  vult  manifestare 
Dei  poteutiam,  reducit  nos  in  considera- 
tioncm  CQilorum.  Is.  xl,  26  :  Lcrate  iii 
exce/sutn  fjculos  ccstros,  et  vii/ete  quis 
creacit  lucc  :  ideo  dicit,  Quotiinm  videbo 
ccc/os  tuos,  ojje/'a  f/if/itonttn  titont/n.  Dicit 
autem,  operftfligitori(ni,\}vo\)Wv\Y\ix:  (juia 
quaecumdigitisfacimiis,attcntectdistincte 
facimus.  Et  quie  de  corporibus  ca-lcsfibus 
consideranda  siint,  non  reducuntur  nisi 
in  causam  intelliiribilcm ;  ct  ideo  dicit, 
opcra  flif/itorum  titfiriit/i  :  Vs>.  cxxxv,  5  : 
Qui  fccit  cfvlos  i/i  inlrllcctn  :  vel  i'cspon- 
det  ad  id  ([iiod  dicit,  Elevatft.  (^hiando 
(juis  facit  elcvari  (jiiod  grave  est,  sujipo- 
uit  liumerum  ;  scd  (jiiaudo  facit  clevuri 
(juod  cst  Jcve,  siijipoiiif  digitiim;  et  ideo 
dicit,  o/)rrft  flif/ilfiruin,  quusi  leve  sit  ei 
facert'  cu-ius  :  ha.  xi,,  12  :  Quis  ajjpetidit 


trilnis  dif/ttis  inolrtti  Irriw,  rt  riflos  /ntl- 
/no  /lo/iflrrarit?  Vcl  (jim'  digilis  faciiniis 
siibtilia  oj)(U'a  siiiif.  11  oslcndat  ('rgo 
(juoil  Iia-c  siiblili(U'a  siint  aliis,  dicit, 
o/irrft  flifjitfiriti/i  etc.  laiiiam  vcro  nomi- 
naf,  cf  noii  solcm,  jirdiilcr  flciililcs,  (jui 
crcdebant  cum  suinmum  Dciim  :  ct  idco 
ponit  specialit(!r,  Litnatn  strlla^,  \\\  (jiii- 
bus  non  est  manifesta  lafio  crroris  :  Kccl. 
xi.iii,  1(1  :  Sperirs  rffli  f/loria  strllarutn, 
mu/ulit//i  illitminans  i/i  cjce/sis  Domi/iiis. 
Mysfice  apostolos  vcl  Scrijifuras  tipera  di- 
f/itiirit/n.  Tm.'S  digiti  trcs  jicrsona'  ;  (juasi 
dical,  Upcra  totius  trinilatis  vel  Sjiiritiis 
sancfi,  I^u/uti/i,  Ecclesia  :  ste//as,  docto- 
res.  Et  Jia^c  Deus  fnndavit. 

4.  Quid.  Supra  Psalmista  admiratns  cst 
diviiiu?  majcstafis  excellcntiain  ;  et  nunc, 
comincmoraf  duo  beueficia  divinitus  col- 
lata  bominibus.  Secundo  ex  Iioc  Psal- 
mum  tcrminat  in  laudcin,  ibi,  Domitie 
Domi/ius  /loster  etc.  Circa  primum  tria 
facit.  Primo  oslendit  clemcntiam  Dei  ad 
liomiucs,  per  comparafioiiem  ud  ea  quai 
suut  supra  Iiomiues.  Secundo  per  comjia- 
ratioiicm  ad  primiim  bominem,  ibi,  (j/o- 
ria  et  hotiore.  Terlio  pcr  comparalioncm 
eorum  qua?  suiit  snb  liomine,  Et  consti- 
tuisti.  Supra  hominem  duplex  est  nalura: 
divina  scilicet,  et  Angelica.  Primo  crgo 
ponit  beueficia  pt.'r  comp-irationcm  ad 
Deiim.  Secuudo  pcr  com[)aratit»nciu  ad 
augclos,  ibi,  Mitiuisti.  Piimo  cxponatur 
secuudum  quod  compctif  (juantum  ad 
bencficia  naturalia.  Secuudo  (juantum  ad 
graluita.  Et  secundum  primnm  modum 
et  cuca  eum  duo  facit.  l^rimo  ponil  spe- 
cialcm  curam  homiuis  a  Deo.  Secundo 
familiaritatem  spccialcm,  aut  fi/ius  homi- 
nis.  Mirabile  est  quod  (juis  magiiis  alicui 
parvo  spcciali  familiarifate  conjungatur  : 
et  ideo  primo  Psalmista  commcmorat 
parvitatem  hominis  cx  conditione  ciuid 
est  lio/tio.,  tam  parva  res?  Job  xiv,  I  : 
Homo  natus  de  /nu/iere  :  et  xxv,  6  : 
llo/no  /mtrcflo,  et  fi/ius  /if/mmis  ver/nis. 
Seciindo  (juautiim  ad  oiigiiicm  :  (juia 
cliam  vilis  :  Job  xiv  :  Quis  /tfitest  faccre 
//lu/u/u/n  dr  i/nnnitu/o  co/ucjitum  set/iine? 
et  X,  10  :  No/i/ie  sintt  /ac  ctc,  Et  idco  di- 
cit,  Aut  fi/ius  hotni/iis  ?  Scd  isti  sic  parvo 
sic  vili,  dicit  (juod  duo  facit  :  scilicct 
quod  memoratus  est  ejus,  et  quod  visitaf 


PSALMUS  VIII 


2G7 


eiim.  I*iimum  pertiiiet  atl  curam.  Sccun- 
dum  ad  familiaritatom  specialom.  Et  cst 
talis  modus  loqucndi  :  sicut  si  aliiiuis  ar- 
tifex  fccisset  mag-na,  (;t  intcr  ali(jua  uiium 
minimum,  scilicct  acum,  et  ([uaiulo  fecit 
acum  oslendit  se  habere  cjus  scienliam. 
Scd  quod  in  dispositionc  opcrum  curaiet 
de  acu,  osset  valdc  mirabile  ;  et  ideo  di- 
cit,  Quid  est  homo^  quod  inter  magnas 
crcatnras  recordaris  ejus?  Eccl.  xvi,  16  : 


Cor.  XV,  .33  :  Vir  imatjo  est  et  fjloria  Dei : 
Vii.  IV,  7  :  Sif/natiim  est  siiper  nos  lnmfn 
viiltiis  tiii  Doininf.  Scd  ille  honoratur, 
(lui  non  subjicilur  alicui.  Ilonio  cnim 
niilU  criNitura*  naliiraii  corporali  suhjiti- 
tur,(iuuntnm  ad  animam,  nec  in  ingri>.-5U, 
ncc  in  progrcssu  :  non  in  ingrcssii,  ijuia 
a  crcatura  non  producitur,  ct  liberc 
agit  :  nec  perit  cum  corporc  ;  el  in  hoc 
honor  iiominis  consistll  ;  ct  ideo  dicilur 


Ne  clicas,  a  Deo  ahsconflar  rtc.  ct  qiiic  est     Sap.    ii,    22  :  Nec  judicaverunt  lunutrfm 
anirna  etc.  Quia  propter  parvitatem  Deus      aidinarum  sanctarum  etc.  ns(|iie  fccil  il- 


non  ohUviscitur  tui. 

Sed  quid  magnum  csthoc?  Deus  cnim 
habct  curam  de  omnibus  :  Sap.  xii,  13  : 
Nec  est  enim  alius  fjiiam  iu,  cui  cura  est 
dc  omnibus . 

Dicendum,  quod  de  homine  liabet  spe- 
cialem  curam,  scihcet  quod  in  judicio  rc- 
muncrcntur  actus  cjus  :  xiv,  3  :  Diij- 
num  flucis  s/ijjcr  /lujiiscemofli  aperire 
oculos  etc.  Itcm  non  curam  solum  habet 
de  homine,  scd  familiaritatcm  liai)ct  cum 
eo  ;  ct  hoc  est  (juod  dicit,  Quoninm  visi- 


liim  :  Ps.  .XLviii,  12  :  Uoino  cum  in  ho- 
nore  esset,tion  intellexit  etc.  ConseiincnhM" 
ciim  dicil,  Constituisti,  ponit  clemcntiani 
Dei  ad  homiiicm  per  comparalioncm  ail 
ca  qua;  sunt  sub  liominc,  (luia  voliiit  lia- 
bcrc  hominem  dominiuni  sii[)er  isla  infe- 
riora  :  el  circa  liuc  liia  facil.  Prinio  pro- 
ponit  dominium.  Sccnndo  facullalt'in 
dominandi.  Tcrtio  numcrum  subditorum. 
Secuiuliim,  ibi,  Omnia  suhjecisti.  Ter- 
tium,  ibi,  Oves  et  hoves.  Dicit  ergo,  Ex 
quohomoeslrcx,dcdislici  dominiiim.  Sii- 


tfis  eiim.  Sola  iiatura  rationalis  cst  capax     j}cr  ojifra  manum  lufinim  :  (Jcn.  i,  26  : 


Dci,  cognosccndo  et  amando.  Inquanliim 
ergo  Deus  nobis  pra-scns  cfricilur  pcr 
amorem  vcl  cognilioncm,  visitat  iios  : 
Job  x,  12  :  Visitatio  tua  custodivit  etc. 
Sic  ergo  inagiia  cleinciilia  Dei  cst  in 
c()m[)aralioiie  hoiuinis  ad  Deiini. 

5.  Scd  scijuitur  de  hoinine  hoc  in 
comparatione  ad  Angelos,  quibus  homo 
invcnitur  propin([uus.  Minuisli.  In  aii- 
gclis  invcnitur  imago  Dci  per  siin[)licem 
intuitum  vcritatis,  absiiuo  in([uisilionc  ; 
in  liomine  vero  pcr  discursum  ;  ct  ideo 
in  homiiie  aliquantiilum.  Inde  csl  qnod 
homines  diciinliir  Angeli  :  Malach.  u,  7  : 
Lfi/fin  rf.ijuircnl  fx  ore  ejiis  :  iiuui  iiiKjf- 
liis  Domini  fxercituum  cs/.  Esl  cl  lioino 
corrii[)lil)ilis,  scd  inodicnin;  ([iiia  ali- 
([iiaiido  homo  iii  [tatria  omiiia  siiie  dis- 
cursii  cognoscct ;    et  erit  sccundimi  cor- 


it  jjnrsit  jiiscibus  inaris,  et  volurrihus 
cfvH,  et  hestiis  universcV  terra.',  ct  replili 
fjuod  morrlur  in  trrra.  IIoc  luihft  jier 
ralioncin,  ([iiia  cxccdit  omnia  animalia  : 
ct  iileostalim  cum  dixit,  Gloriu  ethonnre, 
sub(rnlilro/^s7/////i7/,itlcsl  dcdistidomiiium. 
Scd  nota  (|uod  dicil,  i|uoil  honio  liabcl 
anclorilalem  supcr  tqicra  maiiuiim,  iiiui 
digilorum ;  ([uia  non  sunl  sublilia  iil 
codi,  qui  siiut  iqxMa  digilorum.  Ilonio 
iion  [)olesl  sibi  ca  subjiccre  ;  et  idco  se- 
ciindo  oslcnilil  faciiltalcm  dominaiitli. 
Ojiiuiu,  iiuiuit,  suhjrrisfi,  iit  [)ra'cssct  ct 
donrniarclnr  ad  nutiiin.  Iloc  siciialiir 
licii.  II,  ubi  Dciis  adtlii.xil  oinuia  aiiiina- 
malia  ad  .Vdani.  Et  lurc  snbjcciio  plciia- 
lii'  fuil  aiilc  pcccalum  ;  scd  aliqiia  nunc 
rcsisliiiit  iii  |ioMiaiu  jicccali.  TiMlio  «Miin 
dicil,  Orrs  rt  htivrs  rfr.,  iMiiimcral  siib- 
pns  iiicorrii[)libilis  :  I   Cor.  xv  :    O/ior/rf     jfcla  :  d  |)oiiil  animalia  iil  cli.iin  [danla' 


corrii/itihilf  hor  iudiirrf  iurorni/itinurin . 
ConsequenhM'  oslcndil  clcnKMitiani  Dci  .id 
hoiniiKMn,  [icr  coiiqiaralioiKMU  atl  i[isiiiii 
hoiniiiein,  (Miiu  dicil,  (ilorio  rl  honorr 
etc.  Coionari  (?st  rcgmim.  Dimis  fccit  jio- 
miiKMU_qiiasi  rcgcin  inlcrioi  iiin  cl  cst 
gT(^a,  sciliccl  I  larilas  diviiia'  imaginis  : 
ct  ha'c    csl  ([iia-dam   corona    luuniuis  ;  1 


iulcjligantiir.  Iii  auiiiialibiis  auliMii  qii.i' 
ilaiii  siibjiciiinliir  scciiiiiliim  loliiin  mMiiis 
siiiiiiK  sciliccl  aiiiinalia  niaiisiicla  «*l  do- 
mcslica  sct  iiutliiiii  su.iiii  naliiram,  mmH- 
ccl  ovcs  ct  boves  :  el  lioc  iii  rcmiiiiiio  di- 
cil,  l  nirrrsas,  qiiia  annciita  liiiiit  [H.rci- 
[iiic  tlt'  vaccis  cl  oviliii»».  Mia  siiiit  qiia' 
iion    siibiiciMiiliir   sccuudiiin    loliiui   go- 


2r>R 


i\  \)\ 


niis  :  ol  iKUMini  qn.iMlam  sniil  ^MTSsibilia  : 
cl  (iiianlinn  a.l  linc  dicil,  /nsn//fr  rt  pr- 
cortt  cmnpi  rtr.  :  scilicot  apii,  ccMvi,  cl 
Inijnsintuli  :  (|na'<lain  volalilia,  sciliccl 
avcs  :  cl  (|iiaMlani  nalalilia  siciil  pisccs. 
Possimt  ct  liac'  ad  IxMiclicia  pralia^  re- 
forri  :  ol  Imic  in  liis*  omiiia  niysleria 
Clirisli  nunioiaiilMr.  1'riino  Incarnationis, 
Qiin/  rst  /tnmn?  Dno  taii^^it  :  scilicel  can- 
sam  Incariialioiicm  :  cl  dicil,  Qi/iff  csf 
/toino  ?  Vidcbalnr  oniin  I)(mis  ohlilns  lio- 
niiiiis,  (iiiando  cxpiilit  onm  dc  paradiso  : 
Inijnsmodi  recordalnr  (iiiando  rcducilnr 
ad  illiid  Psalm.  r.v,  i  :  Mcmenfonostri  I)o- 
minr  V\  sic  s(Minitiir  Incariiatio  :  (jnia 
visilat  :  ct  idco  dicil,  Aut  filius  /tfnninis 
etc.  Qnia  licct  tolnm  prciins  linmannm  vi 
sitav(Mil.  spccialitcr  lamcn  illiim  [lomi- 
ncm  nssnmptnm  in  iiiiitalc  liypostasis  : 
IIclc-.  II,  16  :  Nunquom  Anrjelos  npprc- 
/icw^it,  scfl  scmen  Abrn/ia'.  Secniidnm  cst 
passionis.  Minuisti  proplcr  passioncm. 
Hel).  n,  9  :  Euni  nutem  fjui  moflico  fjiinm 
Angeli  minfirnfus  est  ctc.  In  hcbra^o  lia- 
bctiir,  Et  minues  eum  pnrum  a  Deo  : 
qnia  conjnnclns  est  Doo  in  unilate  perso- 
na^ ;  sed  miniilns  propter  passihililatcm 
assnmptam.  Terlium  cst  bcncficium  rc- 
surrcctionis  iii  honore  exhibilo  Aposto- 
lis,  qiia'  numorat  por  passioncm  :  Phil. 
11,  10  :  /ii  nominc  Jesu  omnc  f/cnu/lectn- 
tur  etc.  .loaii.  v,  23  :  Ut  omnes  /lonori/i' 
cent  Fi/ium,  sicut  /lonori/icant  Patrem. 
Quarlum  mystcrinm  est  Asccnsionis  : 
Constituisti  eiim  super  ctc.  Kph.  i,  21  : 
Constituens  eum  ad  dcxferam  sunm  suprn 
omiiem  princijintum  et  potcstatf>m  elc 
Qnintum  inysl('rium  est  adventns  ad  jn- 
dicium,  Omnia  subjecisti  etc.  idest  cons- 
tituisti  eumjudicem  supcr  omnia  :  Ilebr. 


VIDKM 

II,  H  :  \unr  niilrm  nccdum  riflcmus  om- 
nin  subjcctfi  ei  :  tniic  omnia  siibJiciiMilur 
snb  pcdibiis  cjns,  idost  hnmanilalc  cjiis, 
(piia  cfipiit  C/iristi  /)cus^  I  Cor.  xi,  .'{  : 
Kl  sunt  jicdcs  humaiiilas  :  .loan.  v,  11  : 
Pfttestfitem  dcflit  ei  jufliciinn  /ficere.  Kt  lii 
iii  Jii(h<'io  (jnidam  houi  :  ct  liornm  (pii- 
(him  subdili  sunt  sij?nali  pcr  ovcs  :  11 
Ro{<.  ult,  17  :  Isti  rpii  sutit  ovcs  f/uif/  /e- 
ceriint?  Quidam  pradali,  et  hi  si^Miati 
snnt  per  boves  :  Prov.  xiv,  4  :  f'bi /j/iiri- 
m;v  serjctcs,  ibi  nuini/esta  /ortitiido  bovis. 
Qnidam  mali  :  ct  horum  sunt  tria  gc- 
ncra  :  I  Joan.  n,  IG  :  Omne  qnod  est  in 
mutiflo,  nut  est  concii/jiscoitia  ocu/orum, 
nut  concujiisccntia  cnrnis,  nut  supcrbin 
vifcV.  Kt  piimo  ponil  luxuriosos  :  ct  hi 
suiil  ovcs  et  bovcs  ct  pecorn  cnmpi,  (juia 
bestiaUhus  dehictantur  :  Joel.  i,  17:* 
Putruertint  jumcnta  iti  stercore  siio,  et 
dcmoliti  sunt  /lorrca  cnm/n.  Dicit  hoc, 
ijuia  vaduut  per  amplam  viam.  Matth.  vu. 
Secnndo  superbos,  Volucres  :  Matlh.  xiii, 
4  :  **  Avcs  cfrli  comcflcrunt  il/ud  :  Deut.  "  voiucr 
xxxii,  24  :  Dcvorabunt  eos  aves  morsu 
atnarissimo  ;  Tertio  cupidos,  Qui peram- 
bulant  semitas  maris,  ad  litteram  ;  vcl 
mundi  :  Ps.  xi,  9  :  In  circuifu  impii  am- 
bii/nnf  :  Job.  i,  7  :  Circuivi  terram,  ct 
perntnbtilnvi  cotii.  Siciit  Dcns  ost  mirahi- 
lis  cmiucutia  majcstalis,  ista  ostcndilur 
ex  clcmenlia ;  ct  ideo  concludit  admira- 
tionem,  Dotnine  Dominus  noster  etc.  Ta- 
meu  sciendum  est,  quod  istc  Psalmus  est 
circularis,  quiacumdem  vcrsum  habet  iii 
priiici[)io  ct  in  fine.  Qnidam  suiit  S(Mnicir- 
culares,  qnia  noii  rcpctuul  totum  ver- 
sum,  scd  partcm  ;  sicut  Benedic  unima 
mca  Dfmiitio,  finis,  In  omtii  /oco  domi- 
natiotiis  ejus. 


coin- 
putruertti 


P  S  A  L  M  U  S   D  A  V I  D   IX 


1 .  In  fiilem  pro  occultis  Filii. 

ConiUobor  lihi  Uoinine  iu    lolo  conle   iin^o  :  n.ir- 
rabo  omniii  niiraliiii.i  tna. 

2.  Luilabor    cl    exullabo   in   te  ;  paallam   uomiui 
tuo,  Allissiinc. 

3.  Im    <:()nv('rten(Io    iiiimifum    nieum   rolrorsnni. 
iutirmabunlur,  el  in-rilxiut  n  facie  lua. 

4.  Quouiam    fecisti    judicium    meum    et   causam 


ineam  ;  sedisti    super   thronum    (|ni    judicas    jnsli 
tiam. 

5.  Increpasti  gentep,  et  periit  inipius  :  nomen 
eornm  delesti  iii  a;lernum,  ct  in  sa'(!ulum  saj- 
culi. 

6.  Inimici  defeceruut  framese  iu  linem,  et  civita- 
les  corum  destruxisti. 

7.  Pcriit  memoria   eorum    cum  sonitu  ;  et  Uomi 
uus  iu  aiternum  permoud.  Paravit  iu  judicio  Ihro- 


'  Al.  :  «  hoc.  » 


PSALMUS  IX 


269 


i.  Supra  in  l*salmo  gratias  e^it  pro 
benoficii.s  toli  liumano  generi  ••ollalis; 
in  isto  autem  Psalmo  specialiter  p,'ratias 
iigit  pro  tjeneficio  sibi  collato  in  destruc- 
tiorie  iuimicorum  :  et  hoc  patet  ex  titulo 
secunduui  Hierouymum,  qui  talis  e/Sl, 
Vicl(j)'i  pro  morle  fitii  catiticum  David 
cAc.  Kt  taugit  historiam  II  Reg.  xviu,  v\ 
xix,  ([uod  mortuo  Aljsalone  recuperavit 
reguum  :  et  [^ro  isto  beuelicio  fecit  islum 
Psahnum.  Scd  iu  nostra  littera  lituhis 
occultior  est.  In  finem  inu  occultis  filii 
Psalmus  David.  (JccuHa  tilii,  m^^rs  lilii, 
scilicet  quia  per  eam  occultatur  ab  oculis 
omnium.  Secuiulum  mysterium  refertnr 
ad  (Ihristum,  (jui  dicitur  tilins  antouo- 
mastice  :  qui  esl  fihus  naturalis  Dui  Pa- 
tris.Ioau.  vii,  36  :  Si  Filius  vos  liberave- 
rit,  vcre  libcri  critis.  Item  lilius  David 
l^rincipaliler  repromissus.  Luc.  xviii,.'i8  : 
Misercre  mei,  fili  David.  Pro  (jccnltis 
filii,  idest  (Ihristi  qua*  occulla  sunt.  Du- 
I)lex  est  lilii  Dei  adventus.  Priiuus  ruit 
occultus,  quaiitum  ad  diviuilatem  el  cjus 
gloriam,  {\\\i.v  latebal  in  iiirninilato  car- 
nis  Isa.  xlv,  lo  :  Vcre  tu  es  Deus  abscon- 
dilus.  Secundus  erit  manifestus.  Luc. 
XXI-,  27  :  Videbunt  fllium  /lominis  vr/iir/i- 
lem  in  nube  cu//i  j/otestate  /nui/na  et  //ta- 
jeslalc.  Item  esl  duplex  Chiisli  judicium. 
Unnm  occultum  ;  et  hoc  est  in  disposi- 
tioiHi  mimdi,  secunduin  quod  permiltil 
bouos  pcrsecutionem  [»ali  a  malis.  Ps. 
XXXV,  7  :  Judicia  tua  abi/ssus  mu/ta.  llem 
aliud  ost  manilestuin  in  tine.  I  l!or.  iv, 
.^i  :  Quous([Uc  veniat  Dominus,  i/ui  el  //- 
21.  In  la.n.co  huo  luuniliavil  ..uui ;  in.liuabit  se  /uminubit  (ibsco/ullla  trm'/)ra/-um,  Ct  ))ia- 
el  cudet,  (uai  .luuiinfitus  lueiii  pauixTum.  Dixit  nifestubit  consi/ia  cordui))).  Agitur  enim 
enini  iu  eor.Ie  suo  :  (tl.litus  est  Deus,  uverUl  fuciem       j^  ^^,  ^jj|,,,  j,„li,.io,  secuudum   (luod  b(Uli 


uuui  suum,  et  ipsp  judicabit  orbcni  ternR  in  ie.iui- 
tat.'  :  judicabil  populos  iu  justitia.  VA  factus  est 
Dominus  rcfugium  pauperi  :  adjulor  iu  opportaini- 
lalibus  in  Iribulatioue. 

8.  Et  sperent  in  tc  qui  uoverunt  nomeu  tuum  ; 
qiioniaiu  uou  dcreliiiuisti  nu.erentes  te  Doiuiui;. 
Ps.illilc  Doiiiino,  qui  liabilat  iu  Sion  :  annunliale 
iutcrgentes  studia  cjus.  Quoniam  requirens  saii- 
{j;uincm,  eorum  recordatus  est ;  nou  cst  oblitus 
clainorcm  pauperum. 

9.  Misercrc  mci  Domiue,  vidc  buuiilital"iu  mcaiii 
dft  inimicis  meis.  Qui  e.xaltas  me  de  porlis  mor- 
tis. 

10.  Ut  annunticm  omncs  laudationes  tuas,  in 
portis  filiae  Siou. 

11.  Exultabo  in  salutari  tuo  ;  infixte  sunt  gentes 
in  interitu  qucm  feccrunt.  In  laqueo  isto  quem 
absconderunt,  comprehensus  est  pes  eorum.  Co- 
gnos.;etur  Domiiius  judicia  facicns ;  in  operibus 
maniuim  suannu  coiuprclicnsus  est  peccator. 

12.  Convertantur  peccatores  in  infernum  ;  omnes 
gentes  quse  obliviscuntur  Deuin.  Quoniam  non  in 
finem  oblivio  erit  paupcris,  pali.'utia  pauperuiii 
noii  p.'ribil  in  liiiciii. 

i;(.  Exurge  Domine,  uon  confortetur  lioino  :  ju.li- 
contur  gcnte!?  in  conspectu  tuo.  Constitue  Domine 
Icgislatorem  super  eos  ;  ut  sciant  geutes  quoniam 
homines  sunt. 

14.  Ut  qiiid  Domine  rccessisti  longe?  dcspicis  iu 
opportunitatibus,  in  tribulatione?  Duiii  .<uperbit 
iiiiltiiis,  iuccu.litur  panper  ;  comitrclicnduiitur  iu 
consiliis  iiuibus  cDgilaiil. 

lij.  Quouiaiii  laudatur  pcccatur  iii  desidcriisauimiu 
suiB  et  iniquus  benedicitur.  Exacerbavit  Dominum 
jicccator  :  si;(un.luiii  multitudin.'Ui  irie  suic  non 
quier.'t. 

IG.  Non  est  Dcus  iii  conspiictu  ejus  :  in.piinalie 
sunt  viifi  illius  iu  omui  lcmporc. 

17.  Auferuiilur  judi(;ia  tua  a  ffvcie  cjus  ;  omniuiii 
iuiinic(jrum  suorum  domin.ibitur.  Dixit  enim  iu 
cordc  suo,  Non  inovebor  a  geueratione  iii  geuera- 
lioucm  sine  nialo. 

18.  Cujus  uialedictionc  os  plcnuin  cst  ot  aniaritu- 
dine  et  dolo  :  sub  linguii  ejus  liibor  et  dulor. 

19.  Scdct  iu  iusidiis  (;uiu  .livitibus  in  occullis,  ut 
interlicial  innoccut.'iii.  ().;uli  cjus  in  paupereui  rcs- 
piciunt  :  iusidiatur  iu  abscundilo,  (juasi  leo  iu 
siicluuca  sua. 

20.  lusidiattir  ut  liq.iiit  paupereni  ;  rapcrc  piui- 
percm  dum  attrahit  cuiii. 


suaiu  nc  vidoat  in  linem. 

22.  Exurge  Douiine  Deua,  ct  cxaltctiir  miiniis  tua; 
nc  ol)livis(;aris  paupcrum.  Proptcr  ipii.I  irrituvit 
iiupiiis  Dcuui?  dixit  cniiii  iii  cor.i.'  suu,  Non  r(;(|ui- 
ret. 

2:i.  Vidcs  .iiioniani  tii  liibiucm  (;l  .lulurcm  coiisi- 
deras  ;  ut  tradas  i'os  iii  iiiaiius  tiias. 

24.  'libi  .'iiiiii  .lcrcli.tus  .!st  piiiipcr  :  orpliaiio  lu 
eris  adjulor. 

lYt.  Couterc  bracbium  peccatoris  et  lualigni  : 
(liiicretur  iicccatum  illius,  ct  iioii  iiivcnictur.  Do- 
miiuis  rcgnabit  iii  ictcrnuiii  ct  in  sicciiluiii  sicculi  ; 
jicribtlis  geutcs  do  tcira  illius. 

2(1.  Dcsldcriuin  paupi'runi  cMiiulivil  Duiuiuus  : 
prinparatiunciu  conlis  coruiii  aiidivil  auris  lua 
.liidiiiirc  pupillu  ct  liumhli  :  iit  nuii  ii|ipoiiat  iillra 
iiiaf;uiticnrc  sc  liumo  su|M;r  tcrram. 


afllictionem  patiuutur  a  malis.  Job.  xxx, 
26  :  Ejcjiertabmn  bim.i,  rt  ecre  ma/a ; 
lir.rsto/abar  /ure//i  etc.  VA  lotmu  in  idcm 
redil  :  (lui.i  ^Miitias  a^il  do  hber.ilione  ab 
iuimicis.  Dividihu-  aulem  isle  Psalmus  iu 
duas  parles.  Primo  p«uiil  Kraliarum  ne- 
tioiiem  ;  seciindo  materiam  K>'i^ti«^i'>>iii 
ncliouuiu.  ibi,  ///  ro/iveriendo.  (iralias 
agil  Iriplicilcr  :  cordi<.  on>  cl  opero.  tho 
diiplicilcr  :  l;uidiiudo  ct  pra'dic.iudo.  i..iiu- 
diiudo,  (juia  dicit,  CiDi/itebnr.  Kst  aulom 
Iriphw  confessit»  ;  scilicot  lldoi  :  Kom.  x, 
10  ;  Confessio  fit  lu/  satuteni.  Psal.  xxxi, 
o  :  Di.ciy  confitcbor  clc.  Poccalonmi.  Jac. 


270 


i\  D.winr.M 


ull,  16  :  Cnufttvntini  tihrnitnmt  jtrrrdln 
restrn.  Laudis  (Tolt.  xii  :)  Cortnv  (nniti- 
/nis  virrntihus  rDufitrniini  ri  clc.  I.l  di' 
liao  conrcssiono  atrilur  \\\y' .  O  Dtnninr 
cinifitrlmv  tihi,  itlcst  {^-^ralias  ai^aui,  idost 
iaudalx)  l(\  Psal.  i.xvui,  .'{1  :  l.ninhtho  ud- 
nirn  Dri  inri  clc.  Ihcc    iu  cordc  :    i|uia  I 

'pareiit  n,,jr  xvi,  7  :  llimiinfs  vidrnt  (/ii,v'  a/ijxi- 
rrnf,  Drns  tnttrm  intitrtiir  ror.  Coiilra 
([uod  Isa,  xxi.x,  o\  Marc.  vii,  (1  ;  Pn/ni/iis 
/lir  /(ihiis  nie  /nniovdt.,  cov  (iiitrm  ritviim 
/(nii/r  rst  <i  mr.  Scd  dicit,  in  toto,  quia 
Driis  rst  majov  cmulr  nostvo.  I  Joan.  ui, 
20.  Kt  idco,  (juautiuncumquo  laud(Miius 
socuudiim  [)osso  uostrum,  minus  cst 
ipso.  Deul.  vi,  o  :  Di/i(/rs  Dominion 
Drum  tiiiim  r.r  toto  ccm/e  tiio.  Qni  ergo 
non  lotum  cor  dat  Dco,  sed  ali(]nid  alind 
vult  habcre  simul  ciim  ipso,  pcrdit  cum. 

**  coflwjf «6- Isa.  xxvm,20**:  Anijtistiatum  rststvatum, 
ita  ut  a/tcv  (/rcidat  :  rt  pa//iiim  hvrvo  est, 
ct  utvumijur  opevire  non  jiotest.  lllc  crgo 
toto  cordc  laudat  eum,  (jui  niliil  acceptat 
coutra  Dciim,  sed  totum  in  cnm  aclu  vcl 
lial)itu  rcfcrt.  Toh.  xii,  7  :  Oprva  Dri  vr- 
rr/avr  rt  confiteri  (scilicct  ainuiutiando) 
}i(morificum  est.  Narraho,  pricdicando  ct 
annnntiando,  aliis,  quia  Deus  dal  bcncfi- 
eia  aliis  communicanda  .  ct  hoc  bene  fit 

*'"  Rodi...  aliis  cunuliando.  Lnc.  vni,  39  :  ***  Vade  et 
anniintia  qnanta  feccrit  tibi  Deus  :  et 
idco  dicit,  Narrabo  ?nirahi/ia  tua.  Scd  ra- 
tionem  habet  (jnod  dicil,  Mirabi/ia,  quia 
opcra  Dci  mirabilia  sunt.  Psal,  lxxvi,  15: 
Tu  cs  Drus  qui  facis  mirahi/ia.  Scd  quid 
(»st  quod  dicit,  Omnia?  IIoc  vidctnr  im- 
possibilc.  Job  v,  9  :  Qui  facit  maijna  et 
inscrutahi/ia  mira/ii/ia  et  absqiie  numcro. 
(^luomodo  (>rgo  dicil,  Omnia?  Diceudnm, 
(juod  omnia  sociuuliim  gcuus,  vel  omuia 
qua*cumque  narrat,  omiiia  snnt  mirabi- 
lia  :  vcl  omnia,  quia  intcntio  narrautis 
uou  dcbct  sislcre  iii  aliqno,  scd  proce- 
dere  (jnantum  potcst.  Ililarius  in  lib.  dc 
Trin.  ;<(Oui  j)ic  infinita  proscqnitnr  ctsi 
niunjnam  pervcnicl,  proficicl  in  prode- 
nudo.  Kccl.))  xi,ni,32  :  G/orifcantes  Deum 
(juantum  potestis,  superve/ahit  ad/iuc,  et 
admira/n/is  majestas  ejus  :  ct  xui,  17  : 
Nonne  /ecit  Deiis  sanctos  suos  enarrare 
mirahi/ia  ? 

2.  Lxtahor.  llic   gralias  agit  quantinn 
ad  cor.  Aliqni  narrant  aliis  bona  sua,  et 


ei  terra 


gaiidciil  dc  sc.  siciit  pncratorcs.  Liic. 
xvMi,  II,  dc  |'|iarisa'o,  i|ui  diccbat  : 
(ivatias  ti/n  (njo.,  (/iini  nnn  siini  ctc.  Scd 
hic  {-••andct  iii  Dco  scmiicr.  Kccli.  xxxv. 
I  i  :  ///  (nnni  i/ato  ln/incm  far  ru/tinn 
tuuni.,  rt  in  r.ni/tationr  sanrtifica  drcimas 
tnas.  L,vtahov,  inlcrius  in  corde,  rt  e.iu/- 
tabo  in  te,  cxilions  ad  cxtcriorcm  ladi- 
liam.  Ilabac.  ni,  18  :  lu/o  autern  iii  D<i 
mino  f/aude/nt,  et  c.vii/taho  in  Deo  Jrsu 
meo.  Psa//am.  Ilic  gralias  agil  (juantum 
ad  opns  :  psallcrc  cnim  cst  opus  maniia- 
lc,  ct  pcr  boc  iulclligilur  boua  opcrati(j  : 
quia  omnia  opcra  uostra  ad  glcriam  Dei 
tcrminari  dcbent.  .Maltli.  v,  IG  :  Sic  lu- 
ceat  /ux  vestra  etc.  Ps.  cxr.v,  2  :  Psa/- 
/am  Deo  meo.,  cjuamr/iu  fnero.  Sed  addit, 
Nomini  tuo,  A/tissime  ;  qnasi  dicat  :  Dcus 
non  proficit  cx  hoc  {jnod  Confitehor  ct 
Psal/ani  libi,  quia  uomcn  tuum  altissi- 
mum  est,  sed  nobis  proficit.  Psal.  xxxiv, 
13  :  Oratio  mea  in  sinu  meo  convertetur. 
Job.  xxxv^  7  :  Si  juste  er/eris,  quid  dona 
bis  ei,  aut  cpdd  de  manu  tiia  acci/net? 
Eccl.  XXII,  3  :  Quii/ prodest  Deo  si  /iisfiis 
fueris,  aut  quii/  ei  conferes  si  immacii/ata 
fuerit  via  tua  ? 

3.  Ln.  Hic  ponitur  matcria  gratiarnm 
actionis.  Primo  in  speciali  pro  se,  secundo 
in  generali,  Convertantur.  Circa  primum 
tria  facit.  Primo  proponit  factum  ;  se- 
cnndo  auctoritatem  facicutis  laiidat,  ibi, 
Dominus  in  xternum  permanrt.  Tcrtio 
snbdit  fructnm,  ibi,  Sperent  in  te.  Duo 
proponit  :  factum,  et  facti  justitiara.  Sc- 
cundum,  ibi,  Quoniatn  fecisti.  Factum  cst 
dcstructio  inimici,  in  qna  dicit  tria  :  (iiiia 
si  aliquis  destruitur,  primo  dcficit  a  pro- 
posito  :  ct  qnantnm  ad  hoc  dicit,  In 
cinwcrtendo  inimicum  meiim  retrorsiim., 
supplc  in  hoc,  Conftebor,  idcst  dabo 
gratias  Dco  :  Tunc  convertitnr  inimicus 
retrorsum,  quando  deficit  ab  co  qnod 
proponit.  Ps.  lxix,  4  :  Avertantur retror- 
siim  et  eriibescant^  qui"'*  cof/itant  mi/ii 
mtda.  Sccuudo  dcbililalur  (^jus  virtus:  et 
(inantnm  ad  hoc  dicit,  Infirma/ninfur.,  sci- 
licct  in  sua  potcstate.  Ilicr.  xx,  11  :  Do- 
minus  mecum  est^^^^tanquam  be//ator  for- 
tis  :  idcirco  qui  pevsequuntur  me  cadent, 
rt  infrmi  crunt.  Tertio  percunt  ipsi  idco 
dicit,  Prrihunt,  vcl  dcsincndo  impieta- 
tem  :  et  hoc,    A  facie  tua,  idest  cogni_ 


PSALMUS  IX 


271 


tiono,  vel  condcmnalionc  tiia.  Ycl,  Pfri-  dit,    Increpasti,    pcr    prjpdicatores.    Isa. 

Imnt  tc  vitidicantc  ct  scntcnlianlc  coriim  Lvm,  {  :  Anniintiat  jtopulo  lap.o  scelera 

malitiam.  Vcl  pcrihunt  a  facie  tua,   ({iiia  corum,  et  doriaui  Jacoh  pcccata  coruni. 

tc  vid(!rc  non  potcrunt.  Isa.  xxvi,  sccun-  II  Tiin.  iv,  2  :  Arfpic,  ohsccra^  iacrcpa  in 

dum  aliam  traiislationem  :    ToUatur   ini-  ouini  paticatia  ct  doctriaa.  Itcm  pi-r  tri- 

piusne  videat  (jloriam  Dci.  l^nlatioiics  Jojj  xxxiii,  V.)  :  Incrcpat  <{uo- 

4.  Hic  ponit  justitiam  facti.  Primo  cx  fiue  per  dolorem  in   leclo.,   ct  ossa   illius 

partc  sua  cum  dicit,  Quimiam  fccisti.  Ali-  marcescere  fadt ;  ct  (|uantum  ad  lioc  di- 

(inaiido  (inis  lialxd  jnstitiam,  non  tamiMi  cit.  Pcriit  inipius.,  vcl  Ahsalon,  vcl  diabo- 

liahct  judiccm  (lui  lacial  cam.  Aliciiiando  liis,  .lub  iv,  20  :    Quia  nullus  intcllii/it  in 

liabct  judiccm,  scd  non  tcstcm  vcl  advo-  mtcrnurn  jjcrihunt.  Incrrpusti  ip-ntcs.,  sci- 

catiim  ;  sed  iste  habcns  justitiam  invenit  licct  dcceptas,  ct  imjjius,  coiicitans,  p/'- 

judicem  ;  et  ideo   dicit,    Quoniam  fccisti  riit,   (inia  tota  m'illitudo  rcbellavit ;  sed 

judiciitm  meum,  idcst  dcdisti,  ct  causam  nori    est    dcstructa,    (luia    fuit    sediicta. 


mcam.,  idcst  testis  mcns.  Ilicr.  xxix,  23  : 
Ecjo  sum  tcstis  et  jiulej:,  dicit  Dominus. 
Deus  enim  est  judex  ct  tcstis  :  iiuiiian- 
tum  judex,  facit  judicinm,  iniiiiantiim 
testis,  causas  dcfendit.  Sccundo  po- 
nit  jiisliliam  facti  cx  parte  judicis  :  ct  di- 
cit  dc  Deo  auctoritatcm  judicandi  :  Se- 
disti  super  thronum,  {\\\\  scdes  judicis  est, 
idest  babcs  njj^iam  potcstatcm  ad  dcs- 
trueiidiim  malum.  Prov.  xx,  8  :  Rcx  (pd 
sedet  in  solio,  intuitu  suo  dissipat  omne 
makun.  Itcm  liabes  amorem  justitiie  ; 
ideo  dicit,  Qui  judicas  justitiam.  Hier. 
XI,  20  :  Tu  autem  Domine  Sabaoth  qui 
judicas  ctc  (luasi  dicat  :  Tibi  propriuiu 
est  lioc.  Ps.  X,  8  :  ,/ustus  Dof/iinus  ct  Jus- 
titias  dilcxit.  Isa.    lxiii,   1  :   Ejo  qui  lo- 


Oiiantiim  ad  tcrtium  dicit,  Nomcn  corunt 
tlrlcsti,  (luod  impii  pcrpctnarc  nituntnr  ; 
scil  ipsi  in  pcrpctuum  non  invcniiin- 
tur. 

Contra  :  nomcMi  .luda'  cst  iii  nicmo- 
ria. 

Diccndum,  quod  bomincs  non  intcn- 
dunt  nomcn  magnificare  in  malo,  .scd  in 
boiio  ;  scd  nomcn  .luda»  manet  in  malo. 
Prov.  X,  7  :  iSOnica  iatpi<nttia  ptttr<'snt. 
Ilicronyiniis  dicit  (iiiod  (|nidam  i^Miotns, 
ul  in  mcmoria  essct,  combiissit  tcni- 
pliim  ;  et  sic  in  malo  rcmanct  nomcn  ina- 
loriim. 

f).  luimici.  IJic  cxpoiiit  (|nomodo  po- 
riil  :  ct  diio  facit.  Prinio  assiuMiat  causain 
(luarc   pcriit.    Sccundo   inodiiin,  ibi,  /V- 


quor  justitiam,   et  j)rojju<jitator  su/a   a<l     r/// /><r///o;7V/.  (lansa  (luarc  pcriit.  est,  (jnia 


salvandttnt.  Vid  si  lioc  ad  Cbristum  rcfc- 
ratiir,  Quoniam  fccisti  etc.  Cliristus  judi- 
catus  fuit  et  causam  liabuit.  .lob.  xxxvi, 
17  :  Ctiusa  ttia  qttasi  iinjjii  ju<iicat<i  cst. 
Sed  fuit  sua,  (iiiia  pcrvmiit  ad  gloriam 
suam.  Scilcs,  scilic(^l  Dciis  Patcr,  sttpcr 
throniim,  idest  animam  Cbristi.  Vcl  Cliris- 


pcriit  illud  iindc  sibi  V(duit  faoerc  no- 
mcn.  Uiiandoiine  scilicct  ali(|iii  faciuut 
sibi  nomcn  cx  potcntia  niilitari  ct  bcllo- 
rum  :  undc  (icn.  vi,  i  :  I/i  sttnt  /iofrut<'s 
a  sicculo  ciri  ffiinosi.  .\li(|uando  a'dill- 
cando  civitalciu  :  Kccl,  xi.,  17  :  .Eflificu- 
tio  cicitutis  c<ni/irniuhit  lunarn,  r/  sii/icr  ' 


tus  ad  dextcrain  Dci  Patris  sedel  :  cadera      hanc  inulirr   iiaiimcitlatu  coia/nitahitnr 


adapta  ut  vis. 

5.  Incrr/xisti.  Supra  ost(!iidit  Psalmista 
judiciiim  factum  cx  partc  siia,  (|iiia  iii 
lioc  cst  facliiin  sibi  jiidiciiim  dcbitiiin,  cl 
ex  parlc  Jiidicis  ;  bic  oslciulil  Jiidiciiiiii 
siviijuslitiamfactamsibicxpartcvindicalo- 
riiiii.  Kl  primo  poiiit  ipsam  Jiisliliain.  Sc- 
ciindo  exponit,  ibi,  Inimicidc  frccrunt .  Do- 
miiiuspuniiMismalos,  tTiapcrordincinfacit 
in  cis.  Primo  (iiiia  iioii  statim  proccdit  atl 
nltimam  p(i.'iiam  ;  scd  piiino  rcprcluMi- 
dil  ;  scciimlo,  nisi  corrif;antiir  piiiiit  ;  tcr- 
tio  uxtcrininat.  Quanlum  ad  primum  di- 


siciit  nomcn  llomuli  pcr  Hoinam  :  st>d 
Dominus  dcstrnxil  nlruinijiic,  /'ninir.v^ 
sciric(»t  k'''<I'''  iti/inin,  sciliccf  liominis, 
dcfrrrritnt  itt  fiinin  :  l'sal.  i..\\,  V  :  Ihi 
confrrfjit  /lotrntius.  (ivit<itrs  fonuii  </rs- 
trit.ri^iti  :  Isa.  i,  7  :  /'rrra  rr.stnt  itrKrrtti, 
civituti-s  rr.si/vf  siicvrn.s.r  i</ni.  Ilic  iniuii- 
ciis  sjxM-ialitcr  diabidiis  :  .Matlli.  xiii, 
28  :  Iniinicus  hoino  hoc  frcit.  tnimra 
cjiis  lcnlali(Mics.  ('ivit<ivrs  mala  rtMi- 
silia,  (|iiibii.s  utitiir  ad  pcrvcrtcndiini  bo- 
nos. 

7.  Prriit.  Ilic  ponilnr   modiis  »iuo  p^. 


*  hjK 


21-2 


IN   HWIDKM 


riil  :    (liiplirilcr   (>x|)<»iiilin-     lioc.    /Vvv//, 
i(l»'sl  siiMiil  iKrciiiil    iniMiioiia  el    soiiiliis 
roniin,  Mali  sonihini  facinnl  coiiciilicndo 
rcpna,  (lcslriinnl   civilalcs:  K/.ccli.  x.xxi, 
1  'i  :  Omnrs  fnit/ifi  sirt/f  iu  iunrtrm  (nl  frr- 
ram   nltininm  in   tnn/ii)   fi/inrnni   /nnni- 
jnitn  fii/  roa   niii    drsrrn(/iiiit    in    /(niini. 
Vcl  inijiii,  (|iiaii(lo  (inis  inaliis  liomo  dcs- 
linilnr,  scd    noii    sine   niafiiio    Ininnlln  : 
quia  oporlcl  arKinain  Irilmlalioncm  [lali : 
nt  palel  Marc.  '1,2(5:  (inaiulo    diabohis 
exivit  damans  et  mnllnm  i/isrerjjom.  Lit- 
tera   Hicronymi    lial)ct,   Periit    niemrria 
cnm  im/)iis.  (inianihil  boni  feoenml  niidc 
mcmoria  eornm  manerct  in   bono:  Eecl. 
VI,  i  :  Friistra  renit,  et pergit  ad  tene/n^as, 
et  o/)/irione    de'e/ntur    uomen   ejus.    Et 
Dominus  in  cVtermim  permauet.  llic   po- 
nil  nnctoritatcm  facientis  ;  ct  tangit  sex 
condiliones   circa   jndicinm    Dci.   Primo 
(jnod  non  csl  momcntanenm,  sed  a'ler- 
num.    Aliorum   potentatns,  vita    brevis: 
ideo  Psalmista  dicit,  Dominus  in  aiteinum 
permauet,    Ilieronymns ;  sedet  quasi  (u/ 
judiriiim  Dominus.  Item  dicit  qnod  sem- 
l»er  promptnm  est,  aliornm  non  sio  cst ; 
unde  dicil,    Pararit  in  judicio  tliromnn 
suii))i,  idest  parafnm  babcl :  Isa.  iii,  13: 
St(/t  ad  jadicandum  Dominus,  statadju- 
dica/idos   populos.    Item  dicit    quod    est 
univcrsale  ;  unde  dicit,  Judicabit  orbem 
terrse,  et  non   solum  .Tudaios,  Gcn.  xvht, 
occidcit     2i\ :  Absit  a  te  Domine  /d  '  perdas  justum 
cum  impio.  Item,  quod  cst  juslum;  undc 
dicit    in    xcpiitate,  judicabit  popm/os   in 
justitia.  Itcm,  quod  est  justum  ;  unde  di- 
cit  in  eequitate,  judicabit  populos  in  ji/s- 
titia.  Duo  dicit  :  soilicet  cPqmitatem  et  jus- 
titiam:  quiajustitia  importat  cxcutionem 
^     eorum  qua'  snnt  secnndnm  sc  justa,  qtiae 
non   sunt  justa  in  aliquo   casu  :  quia  re- 
gulae  et  iiumerus  sunt  circa   contingen- 
iia,  neo  possunt  adaptari  ad  singula  par- 
tioularia,  sed  in  aliquo  oasu  intermittuii- 
tur :  siout  sunt  quaulam  regula',  et  nu- 
merus,   ct   oonolusiones,    quw    in    oasu 
propler  aliquid  non   servantur.  Applica- 
tio  aiilcm  bonim  prinoipiorum  luiiversa- 
liura  ad    facta    partioularia  '^  pertinet  ad 
a?quitatem.    Ijieronymu^  dicit.  Ju(/ica/nt 
popii/os  in  xqi/itate.,  quia  ad  singularia 


.V,v. 


esl  a'(|nilas,  (|iia'  (|no(lainin(i(lii  rc.sliiii- 
gil  cl  rcgnlal  jiisliliain.  Ilcni  dicil,  (piod 
est  miscricordia  phMinin.  IIoc  coinmen- 
daliir  cN  pcrsona  cni  (il  miscricordia, 
pula  si  lacis  indigiMili :  liUc.  xi\ ,  12: 
Ciim  faris  /wandiiif/i  ai/t  nm (////.,  t/o/i 
V(/care  a//iiros  tiios  ai/t  rixpu/fus.,  /irqur 
vicinos  (/irites  rtr.  Job  xxx,  2.'{ :  l'/r//(/tn 
quo/idatn  super  eo  qui  (/[f/ictus  erat,  ct 
co/nj/atie/tatur  anima  /nea  pa//pe/'i.  El  i- 
dco  dioit ,  factus  est  Do//iinus  refui/iumpau- 
jieri.,  scilicet  oppresso :  Isa.  i,  1 7  :  Subvetiite 
o/)/)rrsso,  jiu/icate  /r.i/ti//o,  (/efrtu/ite  vi- 
diK/m :  l's.  i.xxxi,  3  Jiu/irate  ei/c/u/  et  /lU- 
pillo,  rt  liumiletti  et pauperetti  justificate; 
et  boc  verum  est  ubi  babeiit  justitiam  : 
Lev.  XIX,  15  :  'Non  **  itiji/ste  judicabis ;  ne-  "  •""'''■■ 
que  cotisideres  persotmm  pai//jeris,  et  noti 
ho/iores  vulturii  jiotentis.  Item  ex  tem- 
pore,  quia  soilicet  temptjre  (iiiando  indi- 
gciit,  est  accepta  miscrioordia  ejus : 
Kooli.  XXXV,  2G  :  Speciosa  est  tnisericordia 
Dri  i/i  tempore  tribulati/ntis.,  quasi  /lubes 
pluvixiti  tempore  siccitatis.  Et  ideo  dicit: 
Adjutor  iti  Iribulatione :  ct  addit  iti  o/j- 
portunitati/ms,  quia  tcmporc  tribnlatio- 
nis  bomincs  coiivertiintiir  ad  Deum,  et 
tunc  est  cis  pra'dicaiulnm.  Et  possunt 
ba'c  de  Cbristo  cxponi.  Dominus  in 
a'ternum  pcrmanct,  quia  Jesus  Cliristus 
heri  et  hodie,  Ilebr.  xiii,  8  :  Parctvit  ju- 
dicium,  quia  scdct  in  throno  suo  judi- 
oans,  et  i/jse  jiidicabit  orbetn  terrx  in 
xquitate:  Isai.  xxxix,  17:  Indutus  cst 
justilia  ut  lorica.,  et  galea  salutis  in  ca- 
pite  ejus. 

8.  Et  s/teretit.  Supra  Psalmista  posuit 
faotum  dc  quo  gratias  egit,  et  auctorita- 
tcm  faoientis;  hic  ponit  fruofum  facti.  Et 
primo  quantum  ad  alios :  secundo  quan- 
tum  ad  se,  ibi,  Miserere  tnei,  Domine, 
vide  etc.  Primo  ponit  triplicem  fructum 
in  alios.  Primus  est  notitia,  vel  fiducia 
nominis  Dei.  Secundus  spiritualis,  la'fi- 
tia  diligcntium  eum.  Tertius  denunciatio 
nominis  cjus.  Sccuiulum,  ibi.  Psalitte, 
Tcrtium,  ibi,  A/uiunciate.  IIos  fructus 
inducit  per  modum  cxhortafionis :  ct 
circa  hoc  tria  facit.  Primo  inducit  ad 
sperandnm.  Seoundo  ostcndit  quibus 
convenit   sperare.  Kt   tertio  quarc.  Dioit 


>  Parm.  :  «  MaUli.  i.x.  » 


*  Al.  :  «  univerBalia.  » 


PSALMrs  IX 


273 


ergo,  Et  fiperent  in  tc :  Kcrli.  u,  9;  Qui 
timetis  Dinninnm,  spcrnte  i?t  ilium.  Soil 
undc  V(Miit?  qiiin  novcnint  nomen  tuum, 
Ex  (luobiis  eiiiin  spcs  consurgit;  quod 
sit  potcns  :  ct  lioi;  [)atct,  quia  Domiyius 
nomen  illi\  ct  (juod  sit  volcns,  (juia 
sumnic   i)oniKs:     uudc    Diic.    xviii,     19: 


oum:k\iOt.  VI,  10:  Quare  non  vindicas 
etc.  Sed  Dcus  non  oblivisLitur  inortuo- 
!"uin?  QiioniajH  rcfiiiirens  saw/uineni  eo- 
jum,  scilicct  tc  (jiiau'Cii!iuin  ;  ctiamsi  con- 
tingat  cos  0(H'idi ;  ct  hoc  judicando.  V<d 
requirct  sdnvionim  sangiiiinMn,  in  rcsnr- 
icctionc    n^virando    illum:    Sap.    v,    o: 


Ncmo  bonus  nisisolus  Dcus.  VA  pia'(^ipuc     Eccc  quomodo  compiitali  sunt  etc.  Dicilur 


hoc  nomcii  Jcsus  Mallh.  i,  21  :  Ipse  sal- 
vum  faciet  populum  suum  etc.  l*hilip.  ii, 
iO ;  In  nonwic  Jc.-iu  omnc  f/oiuflectatur. 
Et  quaic?  quia  non  dcrelinquis  quiercn- 
tes  te :  Saj).  \,  2 :  Invenitur  ab  Jiis  qui  non 
tentaiit  iUum;  appnrct  autcm  eis  qiii 
fideni  habcnt  in  illum.,  scilicet  qui  qua^- 
runt  cum  houa  iulcnlionc:  qnia  niaU 
non  invcniunt  (Miin  :  Joaii.  vii,  34;  Quoi- 
retis,  )nc,  ct  non  inocnielis.  Ilcin  uhi  cst, 
quia  non  inlcr  cognatos  et  notos,  Luc. 
n,  44:  Joh.  xxviii,  13:  Nec  invenitur  in 
terra  suaviter  viventium.  Tcrtio  inducit 
ad  secundiim  iViicliiin,  scilicct  ad  la-ti- 
tiam.  PsaMilc  Domino  qui  habitat  in 
Sion.  Domiuus  (licitiir  hahitare  in  loco 
non  corporalitcr :  ii  Kcg.  vi :  David  po- 
suit  arcain  in  Sion  ;  sed  secuinhim  vcri- 
tatcm  liahrlat  in  i'>rlcsia.  Sion  iiiterprc- 


aiitcm  llccordalm,  non  quod  sit  olilitus, 
scd  (juia  viilctiir  ohlitns  proplcr  dilatio- 
iicin.  Itcm  non  ohliviscitur  jjaupcium  et 
parvorum:  undc,  N(ni  est  ob/itus  c/amo- 
rem  paunerum:  i's.  xxxin.  7  :  Iste paupe?' 
c/amavit,  \'c\  in  pcriciilis,  vcl  iu  ora- 
lione:  Jac.  v,  4:  Clamor  eorum  etc.  Ps, 
xxi,  2^9:  Non,  sprevit  ncque  desperit  de- 
prccationem  pauperis:  Ex.  iii,  7;  Vidms 
vidi  afftictioncm  popuii  mei  qui  est  in 
yEf/qij/i/,  et  desceiu/i  /iberare  eum. 

9.  Misererc.  Ilic  ponit  IVuctum  qiian- 
tiini  ad  sc.  Et  primo  commcmorat  heno- 
licium,  Sccundo  ponit  fiuctnm,  ihi,  i't 
annunliem  etc.  Dcncliciiim  diiiiicx  :  uuum 
futuruui :  aliud  hahilum.  Qu'>  cia/tas  ctc. 
Drimo  diio  iacit.  1'iiino  ponit  misericor- 
diam.  Socundo  miscricordia'  motivum. 
Fntiiruni    hcncliciiim  (!sl     misericordia. 


latur  spccuia,  ct  iiiEcclosia   sjj^iuoijcnnur     Miserere  Mei:  Ps.  xxxii,  o:  Misericordia 

Domini p/ena  est  terra.  Molivnm  ad  cam, 
considcialio  Dci.  Vidc,  idcst  considcra, 
/lumi/italcm  mcain.  IIa'c  humilitas  nou 
importal  virlntcm,  siciil  illnd,  Si  non  hit- 
mi/ilcr  scnticbain,  scd  dcicctionem.  l.ndc 
Ilicronymus  hahcl  af/liclionem  dc  iniini- 
cis  incis,  (juia  scilicct  aHliguHl.  Vcl  ali- 
lcr:  Vidc  /lumi/itatcin,  i\\\'u\  hunii/i/nis 
dat  i/raliam.  Jac.  iv,  (i :  Scd  hoc  pol«\sl 
coiisi(i(M<irt'(  cx  co!isidcralioin^  inimico- 
ruin,  (|iii  sniit  sujicrhi  ct  mali.  (lonsc- 
(|iiciilcr  ('oulilctiir  hciicliciiim  hahilnm  ! 
Qiii  c.cailas  inc  ctr.\  (jnasi  dici«t :  Do  tanlo 
pcriciilo  cruisti  nn*.  i|uo(l  iion  rcstahal 
iiisi  iil  morcicr:  llicr.  ix,  21  :  .\>cendit 
inors  /icr  fcncstras  nostras ;  iiu/rcssa  rsl 
domos  nostras  dis/icnicrc  /larrn/os  defo' 
ris.  Sjiiiitiialilcr  aiilcin  porla*  n>oilis 
Miiil  liaTclici  :  Mattli.  wi.  18:  Porlx  ifh 
jcri  iion  /invva/ebunt  advcrsinn  eain,  Kl 
scnsiis  hoininis:  Ificr.  ix.  21:  Mors  in- 
troivit  /icr  fcncslras.  Odinui  v«>' •''  M-i  : 
Ps.  (.VI,  IS:  Oinnctu  cscnn  • 
cst  aniinn  eoriiin,  el  fip/iro/iinqttfwenail 
iKqiic  ad  /nnfu.f  /;<«/'//>•. TcntalioQOS  ol  vi- 

18 


a^tcrui^j  isli  ergo  (hljemus  jisalicre,  idest 
gaudcre  cordc  (!t  orc  cl  op(;ril)iis,  jiro  hc- 
noficiis  dalis.  Tcrlio  inducit  ad  tcrliiim 
fructum,  Annuntiate.  i  Pcl.  iv,  10: 
Unnsquis(/uc  /trou!  acce/)tit  (/raliam  in  a/- 
terulrum  i//am  fu/minislrantcs.  Et  idco 
priino  iuducit  (juod  dcl)(!aul  iinnunliarc. 
(Ircgoiius:  lllo  uhcrcs  hnctiis  siiic  jiia'- 
dicalionis  colligit,  qui  scmina  hona;  (>[)(!- 
ratioiiis  j)ra'miltit.  Inlcr  (jcnlcs,  idcst  iii- 
tcr  gcntiliter  viventcs,  idcst  iiitcr  pccca- 
torcs :  Isa.  xxi,  14:'  Occurentes  silienli 
fcrlc  aquam.  S/udia,  idcst  curam  cjiis 
sivc  soHiciliidimnn  do  .sa!iit(5  hiimani  ge- 
nciis :  llicr.  xxix,  11  ;  Ef/o  coi/i/o  coi/ila 
lioncs  pacis.  Sccuiido  Ikcc  studia  ('.\|iouit 
ihi,  Quoniain  rcquircns  ctc.  llUid  (iiiod 
aliiiuis  ciiui  sliidio  cl  diligcnlia  -facil, 
noii  ohliviscitnr  i|uiii  illiid  laclal  ;  Dciis 
aiitcin  sliidiosiis  cst  ad  sahilcin  lioini- 
niiiti :  cl  idco  non  ohli\  iscitnr.  Diio  fa- 
ciuiit  ohliv  i(Micm :  scilicct  mors :  Ps. 
xxx.  13:  Ob/iviiini  dalus  siini  laiu/uain 
niorliius  a  cordc,  \\v\\\  paiipcrtas:  l'r(»v  : 
XIX,  7:  Fralrcs  /loininis  jjuu/icris  ndnunl 

XVIII 


27i 


IN  nWIliF.M 


lia;  S.i|).  wi,  l."i:  Dftfiiris  ail  imrtns 
innrlis,  rf  reiluris.  niii  cri^o  liliriatiir  al» 
islis,  (lioat,  E.ntltns  mr,  iiicsl  lii)Oiasti  ino 
(Ir  poilis  inorlis. 

10.  (;()iiS(M|ii(M»l('r  ciiin  (iicil.  /  /  |ioiiil 
rnicliiin;  scd  ordiiic  iclrot^radd.  ['linu» 
aiuiuntialioiiis,  Socundo  o.vnltalionis, 
il)i.  hlrultiihn.  Tcrlio  coi^Miitionis,  ihi, 
Coi/Noscetnr.  Uioo  (juod  misertus  es,  el 
peto  (]uod  niiserearis;  et  hoc  iil  (//iiiitn- 
tipin  jj/uviticationes.  Anliijuitus  judicia 
licbant  in  portis;  ct  ideo  dicit,  I/i  portis 
/iiitV  ^ion,  idesl  llicrusalcin,  (|uia  sul)- 
jecla  erat  arci  (lua;  vocabalur  Sion ; 
(juasi  dical:  In  mulliliidine  jiopuli  lliero- 
solymilani,  i//inuntie//i  om/ies  landntiones, 
non  (juod  o/nnes,  sed  do  omni  genere 
landis.  Itcm  jjo/-tcV  fi/ix  Sio/i  dicuntur 
doctores  Kcclesiio ;  Isa.  liv,  12:  Pona/n 
//ortas  eji/s  i/i  /ajjides  scii//jtos;  ii/nversos 
/i/ios  tiios  doctos  a  Do/nino.  llem  justi- 
tia* :  IIcVC  jiorta  Do/ni/ii,  Ji/sti  intrabunt 
in  eain,  nt  dicitnr  1'sal.  cxvu,  20:Item 
hona^  cogilaliones  :  Ps.  cxlvu,  13:  Se- 
ras  j)orlarit/n.  In  his  ergo  portis  annun- 
ciaho  laudes  tiias. 

11.  E.iu/tal)o.  Posilo  uno  fructu,  scili- 
cet  prfedicatione  divina'  hiudis^  hic  ponit 
sccundum,  scihcet  la'tiliam  spiritnalem 
a  Dco.  Et  primo  ponit  suam  exullatio- 
nem.  Secundo  occasionem  exultandi,  ihi, 
In/ixx  sunt  i/entes.  Uicil  ergo  :  an/iuntiem 
omnes  /audes  tuas.  Sed  ha».  essenl '  stcri- 
les,  si  ita  essent  in  ore  quod  non  iu 
corde  esset  jucunditas:  Psal.  cxlvi.  1: 
Deo  nostro  Jucunda  sit  iaudatw;  et  ideo 
snhdit,  Exu/tabo  id  saiutari  tuo.  Non  in 
mundo  vel  in  carne,  sed  in  tua  salva- 
tione "  (]ua  mc  cxaltas.  Vel  in  Christo  sal- 
vatore:  llahac.  iii,  18:  Exu/tabo  i/i  Deo 
Je.su  meo :  I  Reg.  ii,  1  :  Lxtata  sum  i/i  sa- 
iutarituo.  Occasio  exultationis  est  inimi- 
coruin  dcslructio,  tjui  persecjnunlur  * 
sanclos.  Kt  pcrsecjuunlur  sanclos  duplici- 
tcr.  l'riino  violentia.  Secuudo  fraudnlen- 
tia.  Dicit  ergo  (juantum  ad  primum,  l/i- 
/ixx  suiit  fjeiites :  ex  hoc  (juod  parave- 
runt  occisioncm  *  aliis,  ipsi  occisi  sunt ; 
et  ideo  dixit  i/i/ixae,  vel  secundum  Ilicro- 
nymum  67/6me/-sa? :  (juia  illud    (juod  inli- 


.iriliir,  (lcprimiliir   cum   violontia.  Kt   isli 
(|ul  alios  ciiui  \  iolcnlia  occidor(^  vidohan- 
tur,  violoiilor  op[)ressi  siinl  :  Isa.  i.ix,  8: 
Sr/nitx  eoru//i  i/iriirvat.v  sunt  in  eis :  Ps. 
xwvi,    I.'):     (i/i/dius    rorum    i/itrrt    etc. 
Vol  spirilualilcr  (luis  iniincrgilur  in  intc- 
rilum,  (juaudo   facil    ])occalinn  ;  (juia   ex 
hoc  i)(onam  a;teriiaiii  iulial  ol  dainnatur: 
ct  in  his  operihus  inligniitur  ox  consue- 
ludinc  :  Joh  xviii,  8 :  l/nmisit  iii  rete  j)e- 
dein  suum.,  et  in  macii/a  ejus   a/nhit/at. 
Ouantum  ad   socundum   dicit,   Iti   /ai/ueo 
isto.,  Insidiatores  avihus  cl  aniinalihus  po- 
nunt  la^jucos:  sic  (|ni '  iusidiose  proce- 
diinl    Ps.    LVi,  7 :    Latjueinn  jjaraverunt 
jmiibus  meis.  Et  dicil  absconderunt,  quia 
ad  litteram  ancupes  ahsciiiidunt  laqneos  ; 
sic   frandulonter  pcr    vcrha   pacis     qua^ 
dant,    parant  vcncnum  scdiictiouis:  Ps. 
cxxxix,  G:  In  via  hac  rjua    am/ni/abam., 
ahsco/u/erunt     sujjerbi     /aijue.uin    mifii. 
Tertius  fructus  est  agnitio  divinai  majes- 
talis.   Coii/jre/iensus  est  /jes  eorum,  idest 
malus    afroctus    eorum :  Osee    xiii,  12; 
Co//i(/ata  esi  iniq/iitas  E/)/iraim,  ahscon- 
ditu/n  est  j)eccatum  ejus,  qui  incrnianlur 
sohim  ad  malum.  Et  isti   ahscoiulunt  la- 
queum,    sed   frustra :    (juia     cotjiioscetur 
Dominus.  Etpercjua'?  Quia  m  operibus. 
Aliquando  aliqui  in  prosperilale  nou  co- 
gnoscunt  Deum,  sicul  Pharao,  sed  in  ad- 
vcrsitate  :  Ps.  lxxxii,  17  :  Imjj/e  facies  eo- 
rum    ifjiiominia ;  et  ideo   dicit :    Judicia 
faciens.  QucC  autem  sint  judicia  Dci,  sub- 
dit:  In  o/)eribus.  Proprium    divina^    sa- 
pientiae  est,  quod  disponat  omnia  suavi- 
ter,  Sap.  viii,  1 .  Et  hoc  facit  dando  rebus 
ut  pcr  proprias  formas  in  proprios  fines 
tcudant :  sic  pcr  ea  per  qua;  cogitant  pec- 
catores    odcndcre,    incidunt   in    pctnas : 
Job  V,  13:  Qui  ajjjjre/iendit   sa/jientes  in 
astutia  eorum.  Et  idco  dicit :  In  o/)eribus 
manum  suarum  comj)reliensus   est  j)ecca- 
tor:  Prov.  v,  22:  I/iiquitates  sua'  caj/iiint 
i/ii/jiiim,  et  fu/iihus  jieccatoritm  siiorum 
constrinijitur :  Job  xvni,  7:  jirxcipitabit 
eu/n  consi/ium  suitm.   Item    Cotjiioscetur 
Dominus.,  hic  a  sanctis.    Etiam    fiigiens 
laqueum:    Prov.  i,    17:  Frustra  Jacitur 
rrfe  ante  ocu/os  peimatorum.   Dicit  ibi. 


'  AL  :  «  scilicel  iiie  nou  cssent  stcriles.  » 
'  AL  :  «  salulaliouc.  » 


»  AL  :  «  <iuie  const^quuntur.  » 

•  Al.  :  «  occasiouem,  »  —  *  Al.  :  «  quod.  » 


PSALMl S  IX 


273 


Glossa :«  VacUo  oya6\i  larjiino.s  in   tcrris  fl  o/j/i/us  es  Domifiicreatoris  tui.  Es.  [nxrlc 

qiii  semper  hahot  oculos  iu  coilis,)'  Hiero-  justorum  esl  alia  causa,  quiF  petit  vin- 

nymus  ;   «  Uuusf^uisquc  sccum  portat  fu-  (lictam   dc   pcccatoril)us.  Suut   autem  in 

ncs,  vincula  ct   tormcnta,  undc   susliuct  justis  iJuu  qua*  exiguut  vindictam  :  scili- 


mala;  ct  occulto  Dei  judicio  comprehen- 
duntur  pcccatorcs  iu  laqncis  quos  abs- 
conduut,  ct  jusli  cvadunt.» 

12.  Cow:ertanfnr.  SupraPsalmista  pro- 
sccutus  cst  dc  judicio  Dei  (juautum  ad 
suos  adversarios  :  hic  prosciiuitur  (juan- 
tum  ad  tutum  hurnauum  gcnus,  ct  quan- 


cetalqectio  temporahs,  el  virtus  spiritua- 
Hs.  (juantum  ad  primum  dicit  :  Quo- 
niam  non  in  finem  ohlivio  erit  pauperis. 
Ues  viles  hahenlur  despectui,  sermo  tra- 
ditur  ohlivioui ;  scd  non  sic  traduntur 
ohlivioni  jusli  apud  Dcum  :  Jac.  ii,  o. 
Deus   elecjit  pauperes  diviles  in  /irle,  he- 


tum  ad  maUi  qua^  uhiquc  pcr  peccatores  redes  regni  quod  repromisit  Deus  diligen- 

aguntiu-  :  ct  circa  hoc  duo  facit.    Primo  tibus  se.  Matth.  v.  2  :  lienfi  pauperes  spi- 

per  modum  orationis  pra.Mnnitiat  Dci  ju-  ritu.,  (pioniam  ipsorum  est  re<jnum  coelo- 

dicium  contra  malos.  Sccundo  ponit  ma-  rum.   Ergo  licet  hic  videantur  obhvioni 

lorum  progrcssum.    Ut  quid  Domine  etc.  iraditi,  hoc  tamen  non  cst  In  /inem,  sci- 

Circa  primum  duo  facit.   Primo   praMum-  licct  finalitcr  ;  Isa.  i.iv,  7  :  .1^/  Punrtum 

tiat  pcccatorum  pffiiiam.  Sccundo  cxpos-  in  modico  dereliqui  le,  et  in   misrrationi- 


cit  divinum  judicium  punicns,  ibi,  Exurje 
Domine.  Circa  primum  tria  facit.  Primo 
pramuntiat  optandam  pamam.  Sccundo 
ponitcausam  pffina^  ex  partc  pcccatorum, 
ihi^  Omnes  (jentes.  Tcrtio  ex  partc  justo- 
rum,  Quoniam  no)i  in  finem.  Dicit  ergo, 
Convertajitur.  Ila^c  petitio  duplicitcr  po- 


I)us  fnajnis  con(jre(jaho  te.  Et  seqnitur  : 
Et  in  )niserico)-dia  sempiterna  misertus 
sum  tui.  0'iii»<J<J  t3nim  recordabitur,  tunc 
punict  opprimentes  :  Ps.  lxxvi,  lU  :  \«ni 
ohliviscetur  misereri  Deus,  ?u>que  conti/ie- 
hit  in  ira  sua  miserirordias  suas.  Quantiim 
ad   secundum,  Patientia   pauprrum  etc. 


tcst  iutclhgi.  IJno  modo  dc  punitionc  Vel  cxpectatio  secunihim  Hicronymum. 
malorum  iu  pra^senti  per  mortcm.  AHo  Cnm  enim  hic  sustincaut  opprcssionem 
modo  iu  futuro  pcr  poenam  ancrnam.  Et      paticnter  ct    paupertatcm,   ex    patienlia 


dicit^  Convertanfur  peccatores,  idcst  pii- 
niautiir.  Scd  numquidhoc  est  pctciidum  ? 
Dicendum  est,  quod  prophcta  dicit  lioc 
per  modum  pr;cnunfiatioiiis,  ct  non  peti- 
tionis,  vcl  conformando  sc  (hvina'  voluii- 
tati  :  Ps.  Lxii,  10  :  »  Introihunt  in  in/criora 
afi  terr.v.  Isa  xiv,  15  :  Veru7nta?nen  *  in  in- 
/ernum  detraheris.^  idcst  profuudiim  kici. 
Vcl  pcr  infernum  inlcHigitur  ohstinatio 
mciilis  in  pcccato  ctc.  Etiam  vivus  iu  in- 
feriio  convcrtitur  pcccalor,  (jiiando  inni- 
titur  iu  ol)stinalioncm  :  Uoiu.  i,  28  : 
Tradidit  Deos  in  reprohum  sensum;  (juasi 
dicat  :  in  iiac  vita  dcjiciantur.  Est  ergo 
poMia  conversio  in  iniVriiuiii,  iit  dictiim 
cst.  Caiisa  pouia'  est  olihvio  Dci  :  (jiii 
cniin  rcccdit  al)  uiio  tcrmiuOj  dispouit  sc 
ad  tcudciidum  in  aliiim.  Diio  tcrmiui  lio- 
minis  sunt,  Dci  fiuitio,  ct  gchcnna  :  ct 
hoc  cst  (piod  (iicil,  Cnnrcrfantur  cfr.  sci- 
licct  illi  peccatorcs  (ini  ohliviscunfur  Dci 
mandatorum  ct  hcnclicioriim  cjus.  Ps. 
W-;;r/«c- LXXMi,  tl  :  Ohliti  sunt  hrni/iriorum  "  rt 
*"'""*  mirahilium  rjus  qu,v  ostendit  cis  :  Dciit. 
xxxii,  18  ;  Dcum  qui  tc  ijcnuitdcreliquisliy 


mcrcntur  vindictam  :  ncc  Expcctatio  pe- 
rihit  in  fuw/n,  quia  conscijucntnr  bonum 
quod  cxpcclant.  AHtcr  Et  i/i  /t/u'//i,  qnia 
sciHcct  cst  vita  atcrna.  Scd  niinKjuid  pa- 
ticnlia  csl  iii  jKitria?  Diccndum,  (jiiod 
non  secundum  cssentiam,  sod  sccundum 
fnictum  :  scciis  dc  caritatc  ct  justilia, 
(|ua'  cruut  ctiam  siMundum  csscnliam. 
('ouscqutMitcr  cuin  dicit,  Exurt/c,  pra'- 
uuntiat  divinum  Jiidicinm  :  ct  circa  Iioc 
tiia  facit.  Primo  cxcital  judiccm.  Secuiulo 
inijdorat  Jiidiciiim.  TcMtio  ostcndil  jiulicii 
friictiis.  Dicit  (|uo(l  noii  cst  idditns  iu 
iiiKMU  paiipcriim  :  iiiidc  ipsc  ijiiasi  iinus 
[\r  paupiMihiis  dicit,  rogo  ut  iioii  ditlcras 
usijuc  iii  liiicm  praMiiiarc  ;  S(>il  Exurje. 
Et  circa  lioc  Iria  lacit.  Piiino  rcpiuliat 
|)raviiin.  si\c  hiiniannin.  Jndicinin.  Ilnnui 
riiiiii  liiiinanilns  absi|uc  rationu  oppri- 
niiMis  \n/i  ron/nrtrtur,  idc.st  noii  valcat 
faccro  (|n(id  viill  :  Prov.  xxix,  1  :  Cum 
///ipii'"  .su//ir/it  pri/u'i/)tttut/i,qrnirt popu-  "'  ttimfn. 
/us.  Sci  nndo  cxposcil  jniliciuiu  alliMiiis  : 
Juilirr/itur  qrnlrs,  noii  .sccniiduni  \olnn- 
talcni  huinanam,    scd   in   conspectu  tuo, 


rt'i/ 


!N    liAVIKKM 


stiliicl  luo  jn.licio.   (|ii;isi.  n|i|n>II()  atl  lo. 
\xv,    10  :*    An/c    trlt^inul  (\vsaris 

'•   '•'  ).!('  Jtti/icfi, :.   Ps,  xxvi,  I  : 

,.■;/  ■  ifitmiintn  ctr.    T«;rlio 

r<fititc /rt/is/tittjreni, 

t  liliuiii  luuin  :  Is;i.  xxxiii  :  Dimii- 

'•r  twstcr.    Vcl   ;ililor    Coiisti/iir 

,  i.lesl  puiii!or«'m  se«iin«luin 

1' ^,.  i;i    M..!i.i;    F<H-uii<luin     <Miiin    l(\q:<^m 

noMia  iiirorlur.  Hi  M.invinus  IkiIx-I  :  Po/ir 

ris   terrorrin  ;    .  lushitio  :    Mitte   cis 

ritaritiit/iitrin.  <jj.f^>i_^'  :   Xou  tonfortetitr 

/""".     i  \'->\     Auti<'l)risl.us   :  jiii/icriitm\ 

iilost    puuiauiur.     Fiuctus   judifii,    quia 

^"•ro^^ndscuiil  .sc    rs.so   homiuos  ;  Sciant 

f/entcs   f/unn>atn    Iioinines  sunt,   fragiies/ 

poiratoros  of   niorfalos.    Isa.   xxviii,  J9  : 

Vcxatio"  <hit  intci/rctuni.  Si«^  Aloxandcr 

(Iiiaudo  fuit  pciTu.ssus,  rocoguovTI  scTion 

filium  Jovis,  scd   UKu-lalom,  ut    ipsc    ait 

suis  militibus. 

l'{.  llic  ponit  prnt-'  ssmn  inqiiorum.  El 
piimo  poiiif  o;iusam  u(^[u ilia*  corum. 
S(?oiindo  dos.ribit  uo«juiliam,  ibi,  Cujus 
ma/et/ictionr  ctc.  Tortio  ronti;i  cam  im- 
plorat  diviuum  ;uixilium,  ilii,  Exurf/e 
Domine  Deus.  Causa  noiinitia^  ost  duplox  : 
scilicct  porinissiva  ot  iiuluctivii.  Socunda, 
ibi,  Quoniihii  /aut/atur  pcccator.  Clrca 
primum  Iriu  facif.  1'riino  ponit  diviiiam 
di.ssimulationom,  (|u»  videtur  causnmale 
a^^cndi  malis.  Kccl.  viii.  II  :  Quia  non 
/rrofertur  ciiorontra  nia/os  scnten/ia,  abs- 
f/ur  tiinorc  fi/iiliorninum  pcrpetrant  iiia/a  ; 
uiide  subdit  :  l't  c/iiit/  Domitie  recessisti 
/ont/r  a  iiohis?  in(|uaiilum  non  puuis 
jiffliLrcutos  uos,  ct  iu  hoc  vidoris-  nos 
dcspiccrc,  in  opptn^tunitatibus,  idest  tem- 
pore  in  quo  debcros  forre  auxilium.  Vol 
In  opportunitati/jus.,  idest  opporlunc  hoc 
lacis  :  (luia  sjuicli  inde  |u'oficiunt  ad 
mcritum  vila»  u'toiiia'.  Socuudo  ponit 
dissimulri.iuis  cfrectiim,  Dum  sujirr/jit 
im/iius.  K!  pouit  duplicom  (!noctum  iu 
m<ilis.  Supoihiam,  oo  (|ii()d  non  st;itim 
i!nr  ;i  I)oo;  ot  idoo  dicit  ;  Sttperljit 
in.//iiis.,  \i\  jiolosljitibis,  inrcnf/ilur  /lau/irr, 
idi!sl  ;ifflii:ilnr.  V<'I  Inccnflitur  spiriluali- 
ter  ox  consi<l(M';ilioiie  suporhia'  impioruin 
ct  C(>rmii  pocc;ilis  ;  l'sal.  i.xviii,  Zc/us 
ffotniis  fUcP  comef/it  me.  Toitiiis  cfrectus 


osl,  (|uia  roinprelirndantiir  iii  rotisi/iis 
t/ui/nis  roi/itant,  (|uiti  c(».isilia  ooriiin  fhia- 
lif<>r  «li'sfiu<Mif  oos  :  Piov.  v,  21  :  Init/ui- 
ttttrs  sttx  c.tt/nutd  impiuin.,  ct  fiini/nts  prc- 
catoriim  suoritm  constrint/itur. 

I  'i .  Qiioniatn.  Ilic  pouiiutur  fr(!S  rau- 
s;o  iiiducoiifos  ;id  ixM-cafum.  I*riina  ost 
;i(liiUifio.  Seciiuda  coiifiMnpfiis  Dci,  ibi, 
Dirit  riiiin  in  cori/r  suo.  Terfi;i  |ira'sump- 
lio,  ibi,  Non  rst  Drus.  ('.ir<';i  priinum  tria 
facil.  Piiino  pouil  ;idul;ilion<MTi  ojus. 
Socuiulo  eiro<'tum.  Toifio  divinam  clo- 
meuli;im.  L;iiidanfur  ;iufom,  socuudum 
(Ilossam,  pocc;iforcs  de  dii[di«-i  pcccato  : 
s<'iru'.of  cariialis  coih  uiiiscoufia!  quaufum 
ad  soipsos^  ct  injustiti;o  iiuiuitum  ad 
Iiroximuin  ;  idoo  suporbiuut.  Sird  secuu- 
diim  iIi('ronyniiim,  Quoniani  /aut/atur,  ot 
idoo  cxaccrdavit,  in  dosideriis,  (iuautum 
ad  concupiscentiam^  ct  iniijuus,  (iuautum 
ad  iiijustili;im  contra  proximum.  Lilfoia 
Ilioronymi  habct,  Vir  auarus.  Ali;i  /ittrra, 
llap/or  :  Is;i.  v.  20  :  V,v  f/ui""  diciint  bo- 
num  ma/itm,  quoniam  i!a  csf.  Exnccrba- 
vit  Dominum  pcccator.,  idest  ad  iracuu- 
diamprovocavit.  Ilicrouyinus  b;il)«.'i  tofum 
hoc  suh  uno  vcrsu  :  ol  ;ilius  vorsus  iuci- 
pit,  ibi,  Peccator secundum  mu/ti/udincm 
ctc.  Potost  autom  legi  secunflum  mu/titu- 
fVincni  irse  suo'  noii  tpacrct.  Vol  «iiiia  citra 
condignum  punit,  vel  (iiiia  magua  ira  uou 
puiiit  modo,  ut  fortius  puniat  in  fiituro. 
Vel  irx  sux,  scilicct  peccatori,  tion  fjuxrct 
peccatum  Dcus. 

io.  Non.  Siipni  posuif  Psalmisfa  «inas- 
diun  eausas  malitia_!  impiorum  :  «iiiariim 
iiiia  orat  porinissiva,  (|uia  Deus  reccde- 
hat  longc  ;  sccunda  inductiva,  scilicet 
lingua  bhindions  :  hic  pouuutur  alia! 
caiisae  molivae.  scilicel  intriuseca*  :  qiue 
suiit  diia;  :  scilicet  Dei  contomplus,  et 
propria  pra^sumptio,  Secuud;i,  ibi,  Dixit 
rnim  in  cort/c  suo.  Circa  primum  iluo  fa- 
cit.  Ponit  priino,  quod  dc  Doo  non  roco- 
gitat.  Secuudo,  quod  cjus  judicia  non  for 
midat,  ibi.  Aufrruntur.  Circa  piiinum 
duo  facit.  Quia  primo  ponit  avcrsioncm 
a  Doo,  sive  cjus  coufomiitnm.  Secuudo 
avorsiouis  otrocfum,  ibi,  liKjuiiiata'.  Dicit 
org^o,  i\on  cs/  Dcus  in  consjicc/u  cjtfi. 
Ilierouymus  habot,  in  cogifafionibus  quia 


nlitoreni.  —  -  Al. 


videtis.  » 


Al.  :  «  6i'i[>tiiiiii.  •> 


fSALMCS  IX 


277 


nihil  (]c  co  cogifat ;  et   continiiatiir  sic  : 
No7i  qnierct  Dotim  peccator,  qnia  iioii  est 
i)i,  coiinpnctu  cjii:;,  idcst  in  intcntiono,  V(!l 
cogitationo    :    Jol)    xxi   :    Di./cnint  Deo, 
reccdc  a  wibk  ;  scioitidin  vinruin  tunrum 
nolumus.    EiTeclns   est,    qniu    hujuinatui 
siint,    idcst    srjj-dcnt    onrnii     tcmpore  via; 
suoe.   Via.'   [x.Tcatoris    snnt    cogitationes, 
vel  \()!uMtiit(>s  :  Sap.  i,  4  :  In  inalecolam 
o.nirncnn  non  introibit  sapvnitia.,  iu:c  habi- 
tabit  in  corjiore  subdito  pcccatis.    Kl,   di- 
cnntnr   iinininari    per  pcccafum,    vel  ad 
simililu(lint!ni    poccatornm     pra^cedentis 
tcmpoiis.  Hoc  allog-orice  de  Aiilicliristo, 
mora^it(!r    do    poccatoribns    dici   pofcsl  ; 
quia  co  ipso  (|uod  Dcus  non  est   iii  iiifen- 
tione  conim,  convortnnt  st!  ad   t(;mpora- 
lia;  cx  qirihnsanima  inqninatur,  inqnan- 
tnm    pcriniscctnr   cis    qna'    simt    prjora 
quam  iMiima.  Sed  anima  pciniixla   Dco, 
qui   csl    iiiiiiiui   molior,   non    iiHjniualtir, 
scd  cliiiilicalur  :  Thren.  i,  9  :  Sfirdcs  cju^ 
in  'jjcd'bu>;  cjas,    ncc   rccordata  cst  jinis 
sui  :  l's.  XXX  II,  G.   Vix  illorwn  tfnwbric  ct 
lubricu.ni.  :   ilior  ii,    13  Me  dcrciuiucrunt 
fontc:n  nrjvoi  vivcC,  et  fodcrunt  sibi  cistcr- 
nas  dissiiuitas  quse  contincrc  non  ralcnt 
aquas.    ilicronymus    Jiahct,    Parturiunt^ 
viie  cjus,   (|niii  pcccatorcs   proiionunf  la- 
ccrc  divcrsii  :  l.tic.  xii,  19  :  Aninia  mca, 
itfi      /labc.;    inulta    bona'    rcposita    in    annos 
pluri:nos,  corncdc  ct  cjmlarc.  Et  di.rif  Do- 
minus,  Slultc,  Iiac  noctc  clc  IVs.  vii,  I")  ; 
Conccj/it  dobn-em,  ct pcpcrlt  iniquitatcm. 
Tom[)()i'alilMis  adlia/rons,  iii  nno  non  iii- 
figifur,  (luiii  tion  sufdcif  ;  ct   prtqilcr  hoc 
(liv(!rsa  coj^iljil. 

IG.  Aufcrinitur.  Ilic  oslcndil  (iiKunodo 
confcmnniil  di\innm  Jndicinm.  l'',t  [irimo 
[lonil  ciiusiim.  Sccundo  oslcndif  clVccfnm, 
ihi,  Omnium  inimicirfum  .ludicia  tua. 
idest  iicucliciit  lu;i,  aufiruntui  n  fdcic 
cjiis,  iiics!  :i  imjnlo  ct  nn^moiiii  cjus  :  cf 
sic  iioii  timchif  (luia  non  coL;ilaf  dr  cis  ; 
Prov.  xwiit,  o:  ]'iri  mali  mni  ciK/itant 
judicin:  (|ni  aiitcm  rcijniruiil  Dcnm,  ;iiii- 
inadvcrliint  otnniii  :  Diin.  xtii,  II  :  Dccli- 
niivcrun!  nculos  siios  iic  ridcrcnl  ccc/um. 
't\i'{\  llicronyiui  liff(!riiin  oixnlcl  cxlorlc 
diccro  oitincs  inimicos  siios  d.sjncicnf, 
qiiasi  sciliccl  non  crcdifo  Jiidiciii   Dci.  AV 


domirutbitur,  supple  in  corde  siio.  Yol 
aliqn;in(l<j  cx  Dci  permissioue  mali  domi- 
natur  inimicis.  El  Iubc  est  causa,  quare 
iion  cognoscnnfurdivina  judicia  ;  Hiihac. 
/jjsc  dc  rcfjibus  Iriump/iobit  :  Ihidcm  : 
Imjjius  prscvalct  ndcc,sus  justum  propte- 
rca  ctjressum  esl  judiriumpci-vcrsum.  Alia 
ciiusa  e.st  pra-snmpfio  do  seip.so  :  ct  pra-- 
sumunt  duo.  Stiihiiifatcm ;  et  hoc  est 
qnod  dicit  :  Di.cit  in  cordc  suo,  non  mo- 
vcbor  a  rjencrutionc,  idcst  dominium 
incum  non  cxlcndcfur  ;ih  nna  gcnle  iii 
aliiim,  non  mullis  m;il;i  infi-ram  :  non 
nunebor,  idcsl  non  ainitfam  prosperila- 
lcin  :  Isa  xi.vii,  G,  7  :  Aijrjravasti  jurjitm 
tuiim  caldc,  di.visti  in  scmpiterruim  ero 
donima.  Ilicronymns  liahcl,  Et  dixit,  in 
;i'lcrnum  cro  a  ijcneratione  sine  mn/o, 
idcsf  nuiiquam  patiar  maliim  :  Apoc.  xviii, 
7  :  Scdco  /{cjino,  cl  vidna  n<m  sum.  Et 
Eiic,  iii  iiU).^;a.  cx[>o;i(!ns  uiiam  :  Dixit 
[iccciilor  volcii.^  [»crj>clu;u'o  iiomeu  suum 
non  ii)if  por  cclcliriliilcm  ct  ramam.  Siiie 
maln,  idcst  non  faciiini  malum.  Vcl  jwn 
moccbor.,  idcst  non  [jcrveniam  ad  posscs- 
sioncm  domorum,  Sinc  nut/o,  violentiai 
ct  iiijusfilia'.  Et  sic  laciet  Anfichristus 
sccniididu  (lii.-ismj/..  Vdcgo  Antichrislus. 
i\on  movcbor,  idcsl  iinjuicfahor,  a  (jene- 
rntionc  in  fjoicratioiicni  sitic  Jtui/o,  scili- 
cct  cro  s(!cnndiim  (piod  cst  licilum. 

17.  Cujus.  Ilic  ponit  proccssum  mali- 
li;r.  Kf  [iriino  iii  cordc,  (Jo  quo  jam  dic- 
liiiii  csl.  Soiundo  dc  oro.  Terlio  do  ope- 
rc,  Scdct  in  itisi  .  Circa  primum  duo 

[lonil.  I*(!ccaliini  uri.^.  ([uod  comin 
lii[ili(ifcr.  Aliiinando  inalcdiccudo 
v(d  jiid\iini:m  i[Uod  c.>4  i:!    !>'  ■-■•i' 
[iroi  uui[»cie  :  ha.  i,  l  :  /i  ^^ 
santum   Isrnel.    Qii;indoi;no    n: 
scmiplcnc,   ipnmdo   limoro  rctraliuntur. 
ArK[uando  in  iujuriiis  [irorupcndo,  ct  lioc 
cst  i>s  jilcnui  '      .  '''  la- 

ris  vcrhis  el  lu: 
nmnritinlt),  indij.. 
nmr   tol/fitur    n   t' 
[licndo,    ot  hoc    c.-^l 
VI,    10  :  Scquc   ni' 
rcfjniim  /)ci  .  llth.  .\i> 

\c  qua  /'    ' 
nrin i   imj/(ni"i,    -<    j..    >.>">    ,,..^... 


i 

,  I .     i  V 

f.fi  u 


'  Al.  :   '  pcriuiliuul..  • 


278 


I\   IIWIDKM 


mulll.  Srciindn  i»(Miil  radlcom  oonlis, 
Suh  llnf/Ufi,  idrsl  iii  iiit(Mi(Mil)US  oordis 
lahor  laf(>t  ;  (lloss/f  :  idcst  iiiijnitas.  Coj^i- 
tat  (Miiin  porlioero  ini(|uitat(Mii  in  (lua  la- 
borat  :  llior.  ix,  1)  :  If  ltil(/iii'  fif/viftU  hi- 
bnrnvcrunt  :  Job  xx,  \'l  :  Cuin  fliilcr 
fucrit  iti  ftrc  rjus  ctv.  Vcl  Ifilior,  quia  aliis 
copitat  infcrre  laborrm  ot  dolorem  :  fhilor, 
idest  pernioies  cx  labore  se(juens  :  Isa. 
Lix,  W  :  Lfihifiviri  hiciitii  siint  infiifhiriuiii, 
ct  lingua  vcstra  inrndaciuin  rt  iniffuitatcin 
facit. 

18.  Ilic  ostendit  proccssum  malorum 
qiiautum  ad  oorpus ;  ct  oiroa  hoc  duo 
facit.  Primo  propouit  coriim  prooessum. 
Seoundo  proocssus  tcrmiiium,  In  hifiuco, 
Circa  primum  tria  facit.  Primo  propoiiit 
cum  quibus  insidietur,  ihi,  Cumflivitihu^. 
Secundo,  oontra  quos  :  Ut  intcrficiat  in- 
noccntcm.  Tertio  quomodo  insidiatur. 
Insifliatur  in  fihsconilito.  Dicit  crgo  : 
Mali  non  oontenti  looutione,  laho- 
rant  perfiocrc,  undc  Scdrt  in  Insifliis,  co- 
gitans  quomodo  noocat  aliis.  /ii  occultis, 
propter  simuhitionem  :  Eccli.  xi,  31  : 
MultiV  insidicV  sunt  dolosi.  Cum  divitihus, 
idest  consiliariis.  Eccli.  xiii,  23  :  Vcnatio 
leonis  onagcr  in  crcmo,  sic  pascua  divi- 
tum  /laupcrcs.  Hieronymus  liahet  juxta 
vcstihulum,  idcst  cameram  suam.  Contra 
quos  ostendit?  Certc  coiitra  innoccntes  : 
unde  ut  intcrficiat  innoccntcm,  corporali- 
ter  vel  spiiitualitcr  :  Exod.  xxiii,  7  :  /;/- 
sontrm  et  justum  non  occidcs.  Et  contra 
pauperes;  unde  Ocidi  cjus  in  paupcrcm 
rcspiciunt  :  Isa.  iii,  lo  :  Quarc  attcritis 
po/)ulum  mcum,  ct  facirs  pauprrum  com- 
molitisl  Glossa,  Antichristus  cum  diviti- 
bus  hahebit  consilium  contra  paupcres. 
Ilicronymus  hahet,  Oculi  rjus  in  rohustos, 
quia  paupcres  in  temporaHhus  non  sunt 
roliusti,  sed  in  spiritualihus  :  .loh  xvi,  10  : 
IJostis  mcus  trrrihililnis  oculis  intuifus 
cst  mr. 

19.  Insidiatur.  Ilic  ponitur  modus  insi- 
diaudi.  Ut  primo  ponit  similitiidiiuMii, 
Sicut  leo  in  sprlunca  sua,  soiUcct  sic  prin- 
cipes  mali  paupcres  opprimunt  :  Prov. 
XXX VI II,  13  :  Lro  rui/irns  rt  ursus  csuricns 
prinrrps  itn/iius  suprr  /lopulum  pau/irrrm . 
Sccundo  ipsum  modum  iiisidiarum,  Insi- 
diatur  ut  rapiat  :  Prov.  xii,  6  Vrrba  im- 
piorutii  insidiantur  .saiujuini.  Vel  Imidia- 


tur  iil  ru/iiiil  pau/irrcm,  idest  huii.i  jtau- 
p(Mis  pcr  violeutiam  et  liau(hil(Miliaui. 
Siilidit  modiiiu  lajiiiia'  Ihiin  allrfihil,  alli- 
ciiMido  jiromissis,  vel  violiMilia,  vel  IVaii- 
dul(Milia  :  Prov.  vii,  21  :  Hhindilils  hihin- 
rtini'  attra/iit  illum  in  saf/cna. 

20.  In  hif/uco.  nic  poniiulur  diio.  El 
primo,  ad  quid  pervcnit  e(»nim  oonatus. 
Scoiindo  oausam,  ihi,  Dirit  cnim.  Perve- 
nit  enim  conatiis  pcocatoris  scoundiim 
cjus  intcnfioiKMn  ad  prostrafioncni  paii- 
peris  :  unde,  ///  hupicosiui ;  sed  se(Mindiim 
Dei  ordinationem  pcrvcnit  primo  ad  eva- 
ouafioncm  potestatis  :  iindc,  In^linavitse. 
Coiitingit  enim  hellioosos  quaiidoque  iu 
principio,  posfca  convcrti  ad  delicias,  ct 
sio  facfi  cfreminali  cxpcllunfur.  Et  idco 
Pliilosophus  (licil,  quod  scrvanfcs  domi- 
nium,  uon  faciant  filios  suos  dclioatc  nu- 
frire  :  Eocli  xlvii,  21  :  Inclinasti  femora 
tua  mulirrihus  :  Ps.  xiii,  3  :  Oitmrs  de- 
clinavrrunt.  Sccundo  ad  tolalcm  oasum  : 
Prov.  XVI,  18  ;  Antc  ruinam  **  e.T.allalio  : 
quia  signum  rulna^  cxalfatio.  GJfjs$a 
cxponif  dc  Anfiohristo.  Hieronvmushabet 
alitcr,  Dutn  attraliit  cum  ad  laqiicum 
suum,  et  confractum  siihjicict  ct  iiriict 
virihus  suis  valcnter.  Lco  primo  proster- 
nit  animal  oaptum.  Secundo  suhjioit.  Tcr- 
fio  iuoumhif  super  illud.  Causa  cniiii  cst 
falsa  seouritas  quam  concipit.  i*rimo  de 
pra^terito  :  quia  Ohlitus  rst  Driis,  soilioct 
pcccaloris.  Contra  Eccli.  xvi,  20).  Xe  di- 
cas  in  corde  tuo,  a  Deo  ahscondar  :  rl  r.c 
summo  rpiis  mci  memorahitur?  Ilcm  ihi- 
dem,  xxiii_,  26  :  Dclictorum  mcorum  non 
rrmrmorahitur  Altissimus,  rt  noti  intclli- 
(jit  (pioniam  omnia  vidrt  oculus  rjus.  Se- 
ciindo  de  futuro.  Avertit  faciem  suatn  nc 
viflrat  in  fincm  :  Job  37  :  Nuhcs  latihu- 
lum  ejus  ctc. 

21.  Exurge.  Supra  Psalmisfa  diligcn- 
t(M'  prosecutus  ordincm  luiuiana'  iuiijui- 
tatis,  hic  quasi  zclo  diictiis  ct  cxclamans 
implorat  auxiliuin  coiitia  hujusmodi  uc- 
quitiam.  Et  primo  implorat  auxiriiim, 
Seoundo  induoit  oratioiics  el  cxauditioues. 
Tcrtia  pra^nuntiat  snam  cxaudifioncm. 
Scouudum,  ihi,  AV-  ohliviscaris.  Tertium, 
ihi,  Conlrrc.  Et  pclif  uu::m,  et  aliud 
pia'sui)poiiif  :  petif  (jiiod  siirgat,  Exun/r. 
Vidctur  doiinirc  Dominus  quando  patilur 
bouos  affligi ;  surgit,  quauJo  Jiberat :  Isa. 


prolrax 


tC 

f.-^ 


'  exaltolh 
spiritus 


I>SALMUS  IX 


279 


Li,  9  :  Consurr/e  co7isi(rf/e^  hidiiere  fortitu-      deiijntiir  :  i-t  aililiuit  ronsiliarios  iii  stnl- 


dine  tua  Sion  :  Snpponit  divinam  poleii- 
iiam,  Exaltetur  manus  tua,  iii  potentia  : 
et  loqnitur  ad  similitndinem  percntienlis 
irati  (|nando  vnlt  pcrcuterc  liostem  (]ni 
siil)l(;vat  mannm  :  Eccli.  xxxvi,  3  :  Allcva 


tuni  llnem^  et  judicfs  in  stiiporcin  :  Rom. 
XI,  33  :  Incomjirelifnsihilia  siint  jiidicin 
e/iis.  Vel,  In  manus  tuas,  idest  (ilii  tni  : 
Jo.in.  XIII,  3  :  Sciens  f/uod  mnnia"  tradi- 
dit  ei  Patcr  in  niaiiii<s.  Vol  secnndnm  An- 


iPdit 


manuni    tuani   sujjer    fjentes   alienas,  ut  prnstinum  liic  versns  dictns  est  ex  parle 

vidcant  potentiam  tuam.   Isa.  xxvi,  \\  :  im[)iornm  (inod-  Dirit  in  cordc  suu  non 

Exultetur  manus  tua  ut  non  viflcant.  Vi-  rcf/uirct.,  scilicet    Dens.    Kt  iternm  Dixit, 

deant  etc.  Et  confundantur  zelantes  po-  Quoniam  vides  tu  laborcm.  Pra^latus  ali- 

/mli.  Hationes  ponit,    Kc  obliviscaris.  Et  (jiiando     videt    culpam    subditi,    et    iioa 

nota  (|uod  rjnia  iste  Psalmus  est  factns  pniiit  timens  laborem,  vel  ctiam  poMiam 


contra  pcccatorcs  pcrscqnentes  Justos, 
scm[)er  [»onit  cx  una  parte  maliliam  pcc- 
catorum,  et  cxalia  jiistornm  afflictionem. 
Ponit  crgo  primo  rationcs.  Secundo  os- 
tenditeas  efficaces,  Vide  i/uoniam  etc.  Ei 
ponit  dnas  rationes  :  unam  ex  parte  jns- 
tornm  ;  et  aliam  cx  parte  malornm,  ihi, 
Pro/jtcr  f/iiid  irritavifi  Dicit  crj^-o  Et  c.ral- 
tctur,  (juia  alias  videbitnr  vernm  ([iiod 
mali  dicniil,  te  essc  oblitnm  paupernm  : 
Isa.  XI. IX,  15  :  Numf/uid  /totest  oblivisci 
mulicr  in/antcm  suum,  iit  non  ?nise?'eatur 
filio  utcri  sui?  Et  si  illa  f>blita  fiicrit.^  c.f/o 
tarncu  non  obliviscar  tui  :  Ps.  cxxxvi,  0  .* 
Adluvrcat  lini/iia  mea  faucibiis  uicis,  si 
non  nwminero  tiii.  Alia  ratio  cx  [)art(!  ma- 
lorum  qui  gravius  peccant  si  nou  punian- 
tur  :  JMcl.  8  :  Et  i/uia  non  cito  /irofcrtiir 
contra  malos  scntcntia  etc.  Et  idco  dicit 
Projdcr  f/uid;  quasi  dicat,  Pro[)ler  lioc 
pccciindo  D(!um  irritant  iinpii,  (jiiia  noii 
crcdunt  ab  co  rcquiri  p(M-  [)(iMias  •  .lob  : 
XXII,  1 't  :  Circa  cardines  cwli /)crainbulat^ 
nec  nostra  considcrat  :  ct  dicis  ijiiid  nnrit 
gDciis;  ct  i/uasi  /)cr  calii/iiicni  jiidirai  : 
3/nmMEzecli.  Niii,  12  :  Derelii/iiit'  Dnis  tcr- 
ram. 

22.    Vidcs.    Fortiticat    rationes.    Priino 
sccundam,  dicens,  /V<  soliis  vidcs  laborciu 


ajuinito;  (U  ideo  dicit,  hn/iius  di.rit  \  o 
r)(Mis  non  pnnis  :  (juia  non  tc  se^juitnr 
labor  et  dolor.  Sed  prima  est  melior  lil- 
tera. 

23.  Tibi.  Ilic  connrmat  primam  ratio- 
nem  ;  ([uasi  dicat  :  non  dcbcs  oblivisci, 
(|nia  Tibi  dcrclictiis  cst  /iaii/)cr,  unde  ad 
t(!  si)ectat  (Mira  de  eo.lsa.Lii,  5)  :  ***  (iainlc*" 
et  hvtare  siniul  dcscrta  /licrusalrui  :  i/uia 
consolatiis  cst  Dominiis  /)o/iulum  saum. 
Omncs  (jui  nihil  babent  in  mundo  nisi 
soliim  Denm,  auxilinm  corum  ad  Denm 
solnm  spectat  ;  Paral.  xx,  12  :  Cum  if/no- 
rcniiis  i/uid  ai/cre  dcbcamus,lioisoliim  ha- 
bchius  ""  rcfiii/ii  iit  ociilos  nostros  dirii/a-'" 
miis  ad  Dcinn^  Sed  siynanter  lo([iiitur  : 
Iiomines  enini  in  innndo  isto  dercndiint 
se  (inandotjuc  [)(M"  divitias.  Ps.  xi.viii,  7  : 
Qiii  confidiint  in  rirtute  siia,  ct  in  niu/ti- 
tiidinc  divitiarum  siiarum  ij/oriantur. 
(Jiiaii(l()([ne  [)(M'  coiisani,'uineos  et  amicos 
et  delVnsorcs  ;  S(m1  ([iii '  non  halxMit  ista, 
d(M('rm(|iiiinlijr  Dc  i,  el  ideo  dicil,  Tibi 
(Miiin  d(M(diclns  est  [laujXM*  :  .lob.  xxxvi, 
l")  :  Eri/iifl  /taii/)crcm  dc  ani/iistia  tini. 
Ilem  ibidcin  xxx,  2'»  :  Flrbani  i/uondnm 
sii/irr  cit  i/iii  afflirtiis  ctr.  Tlireii.  ult.  3. 
Viijtilli  farti  sioniis  absi/uc  /latrc  :  Ps. 
i.xx.wii  :  Siriit    lionio  sinc  adjutorio.   El 


(iiiiulete 
luwlate 


reiidtri 


(|uem  iiircriinl  mali  bonis,  iit  cx  lioc  tni-      si  sic  de  pnn|)(Mc   c.\    necessitale ;  mullo 


das,  idest  in  jioslcriim,  eos  i)i  maniis  tiias, 
idest  jnslilia!  tiui',  (jni'  modo  habcs  eos 
iii  maniliiis  |)olcstatis  tiKi',  cl  inodojnsli- 
liain  noii  ex(M'ces.  Iloc  ant(Mn  if;ii<>r;iiit 
peccatorcs  :  (]iiia  ralio  |)i-ovid(Milia'  tna' 
eis  iy;n(da  i!sl  :  ,lob  xi,  1  t  :  Vidrns  0111/111- 
tatcm  noiiiic  considcrat?  IUmu  ibidemxii, 
XII,  1(1  :  .\/inil  i/)sum  cst  fortitudo  ct  su- 
pientiu,  ijisc  novit  dcvijiicntem  ct  cian  i/ui 


ma,u:is  dc  [ian[)ere  cx  s|>iritn  :  cl  hoc 
(juantum  ad  |)rininin.  l^)uantnm  ad  secim- 
dnm  dicit,  (hjdiano  tu  rris  udjutor,  qui 
iion  habct  dcrcnsnrem  :  Ps.  i.xvn,  6  : 
/*filris  iir/iliawirn/u  ct  jiidiris  viduiinim. 
Itciii.  XXVI  ;  Qnoniuin  /nitrr  mrus  rt  ma- 
tcr  nicn  dcrc/ii/ucruNt  mc,  Dominus  uutem 
ii.<isuin/)sit  mc. 

21.  Contcrr.  Ilic  annuntial  suam  oxau- 


'  Al.  :  «  quod.  »  —  "  AJ.  :  «  iiui.  » 


*  .W.  :  n  iiuiit. 


2H{) 


i\  i»\vii>i:m 


(liti(»U('m.  \'.\  [irinid  (|imiiliiin  ad  iiccca- 
l(ii'(vs.  SoiMindo  (|tiaMlnni  ad  paniicrcs, 
ihi.  l)rsi<lfriinii  fntujirndn  rli .  (lirca  jni- 
nnnn  (itio  rncil.  IMitno  aininnlial  ccssa- 
tioncin  polcstatis  nuilornni,  (|iia  niaia  in- 
fcrchant.  Scciindo  ccssationom  ipsornin 
malornin.  (Jnanltini  ail  |ii'ininin  dicil, 
Conlrre  hrar/iitnn  jtrrcotdris^  (]ni  conlra 
n^Mim  jK^ccat :  Isa.  xiv,  ;I :  Confririi  Do 
t/iinus  lirarliiinn  sirr  hnruhini ,  inrj)iin'U)n 
ririjnni  cn-ilentiuni  pojnilns  etc.  Et  ninli- 
f/ni,  (jni  peccal  contra  proximnm:  I's. 
XXXVI,  17:  lirnchin  peccatoruni  ctmtc- 
rentur  ctc.  Jol)  xxxvui,  15:  Auferetur  ah 
inipiis  lu.r  sua,  ct  hrnchiuni  eoruni  con- 
jriiujntur.  Scd  (Hian(loi|nc  coiitingit  (inod 
aliijnis  tyrannns  tacit  maliliam,  (it  liccl 
i[)so  consnmatnr,  in  '  malitia  diirat.  Sed 
iion  ila :  (jtiia  fjuivrrtur  jieccatum  ii/ius, 
et  tuni  iniu-nictur:  idcsl  o[)iis  j)eccati  illiiis 
actn  transit,  sed  iu)n  reatns:  et  [Kcna 
[icccaloris  manct.  Vel  QucVretur /jercntuni 
illius  ct  ?u)n  incrtiietur,  in  mundo  i  Macc. 
II,  G3;  IlDilir  e.rtollitur.,  rt  cras  tioti  iti- 
venietur.  Aliijuando  Deus  pcrmittit  ali- 
quos  peccare  propler  bonum  quod  indo 
elicit;  sicut  ex  ira  tyranni  passio  vol  pa- 
tientia  marlyrum:  ot  idco  hic  invcnitur 
locus  malornm;  scd  tunc  non  invenicfur 
halicre  [)cccatnm  aliijuam  nlilitatcm.  Sed 
([noinodo  licl  hoc?  t[uia  rcgnum  Uci  an- 
lerri  non  potest,  ideo  ab  eo  impii  conle 
rentur,  Dottiitnts  regnnhit  iti  rctertuim, 
([uod  com[n*chendit  omnia  sa>cula,  ct  in 
Sceculum  sa*ciiii,  idest  ieternaUttir.  Vel 
itt  ScVcttlntn  quod  succcdit  siecnlo  :  Dan. 
*r//,/yj<o-,y   31  .  Potestas    ejus    j^otestas'    aitrrtia 


t/u,v  nmt  auferetttr,  et  rri/tntin  rjus  r/uod 
tiint  corrttttt/)etur,  et  vos  iin/tii  jirrihitis 
ilr  terrn  istn  cicetttittttt:  I*s.  i,i.'  Tntn- 
(jttntn  jntlvis  t/ttr/n  /trojirit  renftts  a  fnrie 
terriV.  I*sal.  xxxm,  .']');  Viili  itttj)iutn  sii- 
j)ere.rnltnttnn  et  rlecnttittt  sirut  cittlros  Ij- 
hntii;  rt  trntisiri,  et  ccce  tioti  ernt;  et 
(jttivsivi  eutn  et  tioti  est  ittreiifits  locus 
ejus. 

2").  Drsidcriutti.  Ilic  [ira-nnnliat  cxau- 
dilionem  ex  [inrfe  panpernm:  ct  ponit 
tria.  Primo  exatiditionein,  ihi,  Desiilerium 
Secundo  in  ([iio  exaudivil,  ihi,  Jiidicare. 
Tcrtio  ([uo  Jrnctn,  l't  lum  nn/^ntutt.  Circa 
primnm  ostcndit  (|uod  exaudinntnr  pau- 
peros  elTicaciter,  ([uia  Dens  dat  cis  quod 
desid(!rant  :  Prov.  x,  24  :  Drsideriuiti 
suuiti  justis  dnhitur.  Ali(]uando  vcro  ex- 
andinntnr  in  paiticularibns  desideriis,  ut 
exaudiuntur  sancti  in  his  ([lue  plns  desi- 
derant.  Ifcm  Extmdivif,  vclucit(U"  [)ra'pa- 
rationem :  Isa.  peunl,  2i  :  Atitnjunm 
cUnticttf,  ci/o  exaudinin :  Ps.  xc.  i') : 
Clntnnhit  nd  ttie,  exaudiattt  eum.  Kxau- 
divit  autem  in  hoc,  qno(\  Judirnt  pit/)iUo, 
quia  pupillns  est :  Isa.  xi,  4  Judicahit  in 
Justitia  pauperes,  et  nr<juct  iii  iVf/uitate 
jtro  matisnetis  ^m'«,scilicet  hnmilil)ns. 
Ilnmilis  dicifnr  qui  noii  innililni:  ^ua:^ 
virtnli  ;  .lob.  xxxvi,  6  Jtuliciuiti  jnut/^rri- 
hus  trihuit,  Et  qno  fructn?  Ct  twti  nj)j)()- 
tiat  Itotno,  scilicet  tcrriliis:  hoc  non  cst 
bonum,  ([uia  sn[<crbia  est.  I*s.  rxxx,  2: 
Si  noti  liumiliter  sctitiehntti.,  sed  exnltnvi 
tniinmtii  ttieatti.  Sicut  ab  lnctntu:<  clc. 
Ilem  XI,  o;  Litt(/unni  nostratn  tuni/nificn- 
hittius. 


nn 


PSALMUS   DAVID   X 


i.  I'i  fincm. 

lii  Doiiiiiio  coiifido  :  ijnon)i)(lo  (ticili?  .•uiim.T  niete. 
Transmigru  iii  n)ontcui  sii-.ut  passer?  Quouiam  occ^e 
IieccatorHP  iiilenderiuit  aifUiu  ;  paraveruiit  sagiUns 
suas  in  (■linn-lru,  ut  sagitlent  in  obscnro  rectos 
conle.  yuoniani  «iiui?  perfecisti  flc:;lruxeruut. 

2.  Juslus  aiilciu  quiil  fecil?  Uouiiniis  in  lenii«lo 
sanclii  suo,  Doniinu?  in  ca'lo  sedes  ejus. 

:j.  O  iili  ejiis  in  iiaupereiii  respieiuut  :  palpchra' 
ejus  iiileri-o)sMnt  lilios  lioiiiiniiui.  Duniinus  intenof^at 
justuin  et  iinpiuiu. 

4.  Qui    aulcin    diligit    iuiiiiiitaleiii,   odit    auiuiani 


suaui.  Pluel  supcr  pcccatorrs  la.picos  :  ix'uis  ct 
sulpluir,  et  spiritus  procellanim,  pars  calicis  enruni. 
Quouiain  juslus  Doniinus,  i  i  jii.<:i'::i  dil  '\il  :  ;:M{ui- 
tatem  vidit  vullus  cjus. 

I.  In  prcTCcdcntihns  psalmis  posilaest 
gratiarum  aclio  pro  liherafione  ab  liosti- 
bus  ;  liic  ostendit  fidnciam  ox  hoc  concep- 
tam.  Et  loquitnr  ex  pcrsona  hominis  de- 
sidoranfis  Dci  beucficia,  qni  conscijnitur 
securitatcm.    Tituliis,  ///  finctti  ptsnlnms 


'  .\1.  :  «  tauicii.  » 


rSALMUS  X 


28  f 


David  :   Ilieronymus  liabot,   rir.tor.   IToc  hoc  farorcm,  css(3in  passcr  lovis,  uoii  mati- 

snpra  cxpositum  csl.  llic  psalmns  potcst  sionarins.  Qwniiam  crce  pcccfilorefi,  iilf.sl 

cxponi   lillcralilcr  tlc  David  ;  myslicc  an-  iKcrdici,  intcndemnl  arcani,  idcst  ad  so 

tcm  dc  Christo,  sivc  allcg-oricc.  Moralitf  r  traxcrnnt  sacram   Scriplnram,  sicnt  (jni 

vcro  de  viro  jnsto,  ct  haercticis,  nt   cx-  tcndnnt  arcnm  :  Pararcrunt  safjitlas^  ve- 

ponit  Glossa.  Primo  ergo  David  proponit  neno.sa  c]o(jnia,  i)i pharctra,  idcst  mcmo- 

suam  fiduciam, //i  Z^ommo  co;?/?</o  ;  qnasi  ria  vel  scientia  :  Hicr.  v,   IG  :  Pliareira 


Uheratns  pcr  jnstnm  Dci  jndicinm  dcpri- 
mcns  pcccator(;s  ct  cxaltans  panpcrcs  : 
Ilicr.  xvn,  7  :  Beatus  vir  cjui  confidit  in 
Domi7io,  ct  crit  Dorninus   fiducia  cpis 


ejus  rpiasi sejnilcnnn  jxitens.  liicrjjiiiji.ns 
hai)ct,  sacfittas  suas  super  nervum,  idcst 
cliordaiT\  :  intenllo  pcrvcrsa,  i't  safjiltent 
rcctoscordc,  idcst  jnstos,  in  obscuro,  i(U'st 


Dan,  ni,  40  :  Non  est  confusio  confidenti-  dolosc  :    Ilicr.    ix,  8  :  Saijilta  vulncrans 

bus  in  te.  Sccniido  ponit  fiducia!  cjns  im-  lingua  eormn.  Vcl,  ///  obscuro,  idcst  sub- 

pngnationcm,  (jna;  ficl)at  vcrhis  :    Quo-  tililalilms   sacra'  Sfriptura*.   Alia    lillrra 

inodo  dicilis  etc.  David  cnim  fngicnti  con-  hahct.  Inobscura  liina.  Lnnacsl  Kccjf.sia: 

snl('l)ant  (jnidam  nt  irct  ad  loca  mnnita  (lant.  vi,  9  :  Pulchra  ut  luna,\n'{\\\\.i'v  v\\\i^ 

ct  monlcs  ;  vel  ut  ihi  latitarct  ut  passcr  claritalcm,  ct    proptcr    cjns    uhsi-nratio- 

est  faclns.  Qnomodo  ?  Ecce  pcccatorcs  etc.  ncm.  (llaritas  Inna^  est  a  sole  ;  sic  clarilas 


Kl  exponilnr  dnj)]icilcr.  Prinio  nl  sint 
v(!rha  non  Da\id,  scd  aliornm  :  (jnasi  di- 
cat  :  id(!6  transniiijra.,  (jnia,  lctendcrunt 
arciirn.  Vcl  sint  vcrha  David,  (jnasi  dicat, 
In  Dontino  confido  :  cjuia  tctcnderunt  ar- 
cum.,  puraverunt  peccatores  safjittaSyCtc. 
Et  facit  Iria.  Primo  ponit  eorum  pravam 
sollicitndincm.  Sccundo  pcrvcrsam  inten- 
lionem,  Utsagittent.  Tcrtio  injnstam  ope- 
ralionem,  Quoniani  (jux  jicrfecisti.  Mys- 
tico  de  (Ihristo  sic  :  Ei^o  (^hristns  in  l)o- 
mino  conlido  :  cjuoinodo  crgo  vos  j)hari- 
sa3i  dicitis.,  Iransmifjra  in  montem.,  idcst 
ad  legis  ohservantias  datas  in  montc  Si- 
nai  :  Dcut.  xxxin,  2  :  Dominus  de  Sinfd 
venit,  ct  de  Seir  ortus  -stnobis  ;  el  nisi  hoc 


Ecclcsia^  est  a  Chrislo  :  .io.  i,  !>  :  1'Jrat  Iuj 
vcraf/UcV  illuminat  etc.  Ilcm  mcdins  Inna; 
glohns  cst  clarns,  ct  mcdins  ohscnrns  ; 
sic  in  Ecclcsia  aliijni  sniil  clari,  alhjni 
ohscnri.  Ohscnratnr  anfcm  Inna,  sccun- 
dum  (ilf/ssfWi,  (jnandoijnc  j^er  revolntio- 
iicni,  ct  sic  fit  ohscnra  :  (jnandixinc  pcr 
cclypsim,  ct  tunc  in  sanguincm  converti- 
tnr  :  (jnando(jnc  pcr  iiilcrj)Osilioncm  nn- 
his,  ct  tnnc  (it  nigra.  Sic  Ecclesia  lit  obs- 
cura  in  novitatc,  (jnando  non  snnt  in  ca 
j»i;c(licalor(!s  cl  doclorcs  ;  sangninca  |»cr 
pcrsccntioncm  hraniiornm  ;  nigra  j)or 
nnhcs,  idcsl  j)cr  s^Mlnclioncin  Incrclico- 
rum  ;  ct  luiic  vull  sagitlare.  Ilic  jiniiliir 
injusta  actio  cornni,  Qiioniam  (/ux  jier- 


fcceris,  Eccc peccatorcs  intcndcrinitfircum     ffcisti  dcstru.rerunl.  Alia  lillcra,  Qunuifim 


etc.  idcst  paravcrnnt  sc  ad  occidciidiim  le 
(!t  discipulos  tnos  ;  et  hoc,  Quoniam  (ju,v 
tu  pcrfecisti  dcstruxerunt,  idcst  occidc- 
rnnt.  Vel  moralil(!r  dicit  (idclis  ha-rclicis, 
secundnm  glossam,  ///  Domiuo  cfmfidn, 
tciKiiis  cjns  fidcm  :  Quonuulo  crgo  vos 
lucrclici,  dicitis^  Irfnismigra^  :u\  nos,  hi 
mnulc/n,  idcsl  Chrislnm  (jncm  crcdidc- 
rniit  liahcrc  lucrclici?  Isa.  ii,.  2  ;  Eril 
jnwparatus  mons  flnmus  Ihnniniiu  rcrlicf 
monlium:  II  Ucg.  i,  21  :  Miuilcs  Gcllnw, 
ncc  ros  ncc  pluria  rcnifint  siipcr  ms,  nc- 
fjiif  sint  agri  /jrimitiarufn,  ijuia  ibi  abjec- 
tus  csl  clg/)cus  fnrlium.,  idcsl  .Imhroiiim, 
vel  magnornin  ha-rcliconiin  :  llicr.  .'11, 
25  :  1'jCCC  cgo  nuuis jifstiffr,  i/iii  mrruui/io 
univcrsam  tcrram.  Vcl  mons  allilndo  in- 
lcll(!clns  (jncm  lingnnl  sc  Iiah(;ro.  Sod  .^i 


(/ucni  /icrfccisli ;  soi\  (iiinia  mclior  csl,  ot 
sccnndiim  Hicroiiymiim,  Qunniani  leges 
f/ufis  /jcrfccisli  dcstru.rfruut  :  Isa.  xi.viii, 
8  :  .S/V/  guod  j)ra'raric(ins  j)r,vraric<ilus 
cs,  cl  irinisgressoreni  cx  utero  vocari  te  : 
ilicr.  11,  21)  :  .1  s,vculo  fregisti  '  Jugtim, 
rii/iisti  rinrula  ;  di.n-iti^  \f)fi  srrviam  ; 
(jnasi  dical  :dcNlrncnt  Irucin  tnain,  i|iinin 
tn  j)ra'ccj)isti  scrvari.  E\od.  xxin.  7  : 
limncoitcm  cl  justum  uon  coudeniuabis ; 
sod  isti  volnnt  ci:m  occldcrc:  Psal.  c.xviii, 
I2(")  :  Dissi/)fiverunt  iniijui  lcgeui  futtm; 
Et  Dcns  |)crfccil  i';im,  i|iiia  dnlil  enm  : 
l*sal.  (M.vii,  20  :  .\nii  ferit  lahlrr  omm 
luiliniii  :  Mallli.  v,  17  :  AV*w  veni  solvrre 
lci/cin.,  scd  adim/ilcrr.  Si  lijratiir,  i/urui 
/irrfcri.fti  drslriueruut,  sic  iulclligilur  »lo 
Christo,  Qiictti  tii  /ivrfcristi. 


•j"'> 


uitoit- 
Ifm...    mom 
occiftt* 


•2H2 


IN  DAVIDK.M 


2.  Jnsfn-i.  Ilic  [Hmitiir  rali(»  (Idiici.'!'.  I'',t 
priinn  pnniliM'  (|ii;csli().  ScctiiKlo  .soliitio, 
ibi,  Doniiniis  in  trntjiht  etr.  Tcrlio  solii- 
tionis  ratio,  Qinniiinii  Justns  /)of/ii/ius,  rt 
jtistitiiis  tlilr.rit.  Dicit  erpo,  Si(;  laciniit 
isti  ;  sod  Jnstiis  Doininiis  aiictoiitatc  vi- 
dens  lioi',  ijnid  lacit  ?  Hior.  xxxiii,  Ifi  : 
Hor  rsf  /ini/ir/t  qtiod  vornlm/it  rn//i  I)o//ii- 
ntts  Jtisttts  /losfrr.  Solvit  iHKrstionem,  et 
ponit  (jnid  facit  liic  Jiislns.  Kt  prlmo  ejns 
jndiciariam  pot(\stal(>ni,  nc!  conditionem 
Jndicis.  Secnndo  Jndicii  discnssioiKJm, 
Ortiti  rjtfs.  Tertio  condemnationcm  con- 
cnssornm,  (Jiii  ntitr/n  ililiifit.  Jndex  si 
senipcr  pnnit,  criidelis  cst  ;  si  semi)er 
parcit,  r(Mnissns.  Dens  antcm  ntriinKjue 
facit  ;  el  idco  locnm  liabet  tribnnal  mi- 
scricordia'  :  et  boc  est  templnm  :  llehr. 
IV.  !(]  :  Adrnnitis  cut/i  fidticia  ad thro/nii/i 
(jrnfi.v  ;  et  ideo  dicit,  Do//ii/ttis  i/i  te//ijjlo 
sa/irio  stio  :  I  Cor,  iii,  1()  :  Nrscifis  f/in'a 
te//i//lti//t  Dei  cstis,  rt  Spiritus  sn/tcfus  lui- 
bitat  i/i  cohis?  \\'A\m\.  etiam  locnm  jnsti- 
tiii?,  nnde  piinit,  scilicet  ctrlnm  ;  et  hoc 
est  eliam,  Do//ii/tus  i/i  cfjclo  sedes  cjus. 
Ubi  cnnmeratnr  potestas  cjns  :  Isa.  ult  i, 

iedes  mex  Co'luni  //tihi  scdrs  "  est.  Templiim  dirnn- 
tiir  (ideles  proptcr  devotionem,  C(elnm 
propter  sapientiam.  Itcm  ccelnm  dicitur 
cnna  in  qna  Deus  scdet  nt  faciat  enmcoc- 
lum,  idcsl  secrcta  sciciitcm.  Item  dicitiir 
anima  lemplnm  Dei,  qiiiain  templo  Deus 
adoratur.  Similiterin  anima  (idcli:  Ma(tli. 
VI,  G  :  I/ttrn  i/i  cubiculu//i  ttitim,  idcstse- 
creta  anima;  tua*,  et  clatiso  ostit/  oru  Pa- 
trem  tuwn  i/i  absco/idito.  Itcm  ibi  ofTc- 
runtur  sacriticia  :  similDer  iu  auima  (ide- 
li  :  Psal.  L,  19  :  Sacrificiu/n  Deo  spi/'itus 
contribtilnfus.  Itcm  in  tcmplo  fnnduntnr 
orationes  ad  Deum,  ita  inanima  opcralur 
Deus  :  Isa.  xvi,  12  :  ()//utin  opcrn  /lostra 
opcratus  es  in  nobis  Do//iine.  Item,  qnia 
Deus  eam  sanctificat,  ct  in  eam  descendit 
sicut  iii  templnm  :  Sap.  iv,  lo  :  Gratia 
Dei  i/i  sanctos  ejus,  et  respectus  etc. 

3.  Octili.  Hic  agit  de  discussione  Judi- 
cii.  Kt  primo  ponit  diviiue  cognitionis 
pcrfectioiKjm.  Secuiido  diligcntcm  exami- 
nationem,  ibi,  Palpebra'  ejtis  i/ttrrrotjn/tt 
filios  hf///ii/itf//t.  Tertio  Jndicii  a.'qnitatem, 
ibi,  Df/mi/ttis  i/tterrofjat  Justiim  et  i/npiu//i. 


I'('i'  primiim  iiiillns  potest  occnltari,  ipiia 
videt  allecliim  paiipcris  et  impii,  peccalo- 
ris  el  Justi  :  Kccli.  '  xxiii,  28  :  iiruH  Do- 
1114/1  i  Iticidiores  sii/ttsuper  soler/t,  circtims- 
picie/ites  supcr  o//iufs  vias  ho//niiiiiii,  et 
//ro/)iitfliiin  abijssi,  et  hoiin/tu//i  rorfln  i/t- 
ttie/ttes  :  Prov.  xvi,  2  ;  ()//t/tes  vi.r  ho/ni- 
/nn/i  j/ate/tt  octilis  fjtis;  sjiirifuiii/i  jio/idr- 
rnfor  cst  Doiiiiutts,  idest  cogilationiiin, 
vcl  animariim  sccuiulum  (ilossa//i;  et 
idco  dicil,  (Jctili  ejtis  i/t  jinti/ierent  resjii- 
citint,  ad  miserandimi  :  Psal.  xxx,  10  : 
Miserere  rnei,  Do//ii/te,  fjufi/tia/n  tribtdfn'. 
Item  Ps.  xxvii,  7  :  Do/ni/tus  jiroferfor 
//tetis,  et  i/t  i/iso  speravit  cor  //letn/i  etc. 
Ad  prolegeiidiim  etiam  probando  :  l*s. 
XXXIII,  16  :  Oculi  Domi/ii  su/)er  Justos. 
Item  l*s.  XXXI,  S  :  ///  via  Itac  fjua  (jra- 
die/'is,  fi/'//iabo  sujjer  te  octilos  meos.  Et 
sic  respiciens  examinat  diligenter.  Pal- 
pebrx  ejus  interroij<nit  cfr.  Per  palpebras 
sigiiificatnr  (liscretio  :  (jnia  sicnt  palpc- 
br.T  oculi  dirigunt  visuin,  sic  discretio 
moderatnr  hnmanam  sapienliam  :  Prov. 
IV,  25,  Paljjcbrge  tuse  j)reecedant  gressus 
fuos.  Ipsa  ergo  discretio  Dei  interrogat, 
idest  probnt  et  examinat  :  Sap.  i,  \)  : 
I/i  ciHjitatio/tibus  i/npii  i/tte/'ro(/atio  erif  : 
scr/nonin/i  autem  illius  audifio  ad  Dctn/i 
ve/tiet.  Etquomodo?  0'i'a  ({iiand()(|iiepu- 
iiit,  (piandoque  parcit ;  (inandoqiie  d.it 
beneiicia,  quandoque  anfert  :  Job  vi,  i  : 
Saf/ittx  Do//ii/ti  ctc.  Etiam  claudit  palpe- 
bras  et  aperit  :  Mattli.  xv,  ?)2  :  Misereor 
**  su/jcr  turba//i  etc. \i(im  ibidem  xxi,  43  : 
Au/crettir  a  vobis  rej/ium  Dei :  l's,  cxlvi, 
9  :  Dat  J/n/ie/itis  esca/n  ipsorum  etc.  I/i- 
te/'rofjat  ftlios  homi/itn/i,  quia  cfficinntnr 
quidam  ex  ipsis  meliores,  quidam  pejores ; 
vel  quidam  ex  Scriptura  elliciuntur  mali, 
(inidam  boiii :  ([uia  quidam  eam  bene  in- 
telligunt  et  non  fatigantur,  sed  exercen- 
tur  ;  mali  vero  e  converso  faciiiiit.Jndicii 
aHjuitas  poniliir  :  qnia,  Ittterrocjat  Justtwi 
et  i//ij)itn/i,  quia  immittit  nagella  Justiset 
injiistis,  et  tribuit  boiia  tem[)oralia  bonis 
et  malis  :  Sap.  xi,  11  :  flos,  scilicet  bo- 
nos,  faj/u/ua//i  j)afer  //lo/te/ts  probasti ; 
illfjs  autcm,  scilicct  malos,  ta//tfjufii/i  rex 
durtis  inte/roja/is  co/tde/nnasti ,  Propterea 
dicit,  Donii/ius   inferroyat  Jtistinn  el  im- 


"  turbx 


'  Parm.  :  «  Ezcch. 


PSALMLS  X 


283 


pium^  idost  pcr  trihiilalionos  probat. 
(jrcgorius  :«  Poeria  intlicta  inlorrogat,  si 
quis  in  tril)ulatione  positus  Dcum  vcraci- 
tcr  amat. n  Jusfum  intr?ror/at ,  iflest  cxami- 
nat  Domimis  ut  praMiiiolur  :  Sap.  x,  17  : 
l{«.'(ldi(ltt  Deus  mercedcm    Uihorum  mnc- 


sic,  cl  scrvat  metaphoram.  Dixit  (piod 
Duminus  cst  in  ccbIo,  quia  ihi  cst  sodcs 
cjus  ;  sed  dc  coelo  veuit  pluvia  :  idco  co- 
rum  poma  signatur  cum  dicitur,  Pbo-t 
SHper  peccfitores.  VA  quid  ?  Lnfpieos.  Et  si 
expoiiatur  iiic  in  pravsonti,  nofandumost, 


torum  siwrum.  Sed  impium  sivc  peccato-      quod  in   pcccato  sunl  (luatuor.  Primum 


rem  intcrrogat,  ut  condemnetur  :  Mattli. 
XXII,  13  :  Ligatis  manilms  et  pedibus pro- 
jicite  eum  in  tenehras  extcriorcs. 

4.  Hic  ponitur  condcmnatio  :  et  circa 
hoc  duo  facit :  quia  primo  ponit  culpam  ; 
secundo  pcxuiam,  ihi,  Plnct  supcr  peccato- 
res.  Ostcndit  quod  quantum  cst  ex  partc 
Dei,  non  est  pcrditio  malorum,  sed  cx 
parle  nostra ;  unde  dicit,  Qui  dilifjit  ini- 
quitatem.,  idest  peccatum  :  I  Joan.  iii,  i  : 
Omnis  cpii  facit  peccatum.,  et  iniriuitatcm 


est  scductio ;  undc  dicit  :  Pluet  super 
peccatores  l(i(jucos.  Quasi  justo  judicio 
pcrmiltit  eos  ilhiqucari  ct  scduci  :  Isa. 
viii,  lo  :  Et^  offendetit  ex  eis  plurimi  ct 
cadeiit,  et  c^mfcrentur  et  irretientur  et  ca- 
picntur.  Sccundum  cst  concupiscentia  ;  ct 
idoo  (licit,  If/nis  concupiscculia'  :  P.sal. 
Lvii_,  9  :  Supcrcecidit  if/nis,  et  nftti  ridc- 
runt  soiem,  scilicet  carnalis  concupisccn- 
tia»  etc.  Tertium  est  foetor  infamia'  ;  ot 
idco  dicit,  Sul/)/iur.  Sic  pluit  Dominus 
fftcit.,  (piia  peccdtum  iniquitas  cst.  Odit  supcr  Sochimnm  ct  (iomorrham  igno  ot 
animam  suam  :  Sap.  xvi,  14  :  Ilomo  pcc  sulphure.  I^olost  addi  ct  (luartuin,  scilicot 
malitiam  occidit  animam  suam.  iiKjuiotudo  mcntis  ;  ct  idoo  dicit,  .^piritus 

Sed  qiucritur,  Quomodo  quis  se  odirc     procellarum:   Isa.  i.vii,    20  :    Cor  im/ni 
possit.  fpiasi  mare  fcrvens.  Pars  calicis  eorum  : 

Diccndum,  quod  quodammodo  oditpec-      quia  calix  cst  qiia-dam  mcnsura,  ct  ipsi 
cator  seipsum  ;  sed  simpliciter  se  nullus  '      poMias  hahont  socundum  eorum  pcccata  : 


odit  :  Ephes.  v  :  Nem^  unquam  carncin 
suam  odio  liahuit.  Sed  (]uod  mali  quo- 
dammodo  odiunt  seipsos,  ct  ctiam  boni 
quodammodo  sc  odiunt,  dechu'atur  iioc 
modo.  Anima  noslra  duas  liabct  facics  : 
unam  vcrsus  Deum  socundum  rationcm, 
aliam  versus  carnem  socunduin  naturain 
sciisitivam,  (|ua»  tautum  corporalia  com- 
prciicndil.  Et  sicut  (luadihct  ros  diligit 
proprium  bonum,  ita  liomo  diligit  iUud 
quod  a*stimat  aiiimam  suam.  Poccatorcs 
cnim  a'stimaiit  animam  suam  quod  [)riii- 
cipalil(n"  intendunl  :  (luia  qiuolihct  rcscst 
illiul   (juod    cst    pra'ci[)uiini "  iii  ca,  sicut 


Isa.  xxvii,  8  :  ///  mcnsura  cfuitra  ificnsii- 
rani,  cum  ahjccta  fucrit  judirahis.  Scd  si 
cxpoiiatur  de  futuro,  sic  piiniciiliir  il>i 
motus  :  (luia  ligabuntur  iit  noc  mala  vi- 
taro.  noc  bona  conscijui  possint  ;  idcodi- 
cit,  P/iict  sujicr  /icccfftores  laqucos,  idcst 
coHigantcs  scnsus  :  ct  sic  rcfcruntur  ad 
odoratiim  sul[)hur,  ad  tactum  ignis  :  Isa. 
i.xvi,  2'i-  :  Iqnis  corum  non  c.rtiiu/uetur  : 
A[)()c.  XIX,  20  :  Mi.<si  in  staf/nu/n  i>/nis. 
Itom  ancctus,  (iuia  iioii  (iiiiosciinl  :  (juia, 
Sjiirifus  /jrorc/luruin  jiurs  ralicis  coruni, 
idost  (homoiK^s  iii([uictantos,  m(»lt»stanlcs, 
ot  aflligoiilos.  Qunniain  jiistus  Domiiiu^  cf 


rex  diciliir  rcgiiiim.   Qui   crgo   natnram      Jusfifius  dilc.rit,  id('o    noii   o\[»octandiim 


sensitivam  baboiit  [)riiicii)alo,  diliguiit 
eam  ;  ([ui  autom  intcUoclivam,  oaiiKloin 
amant.  Nullus  crgo  odil  animam  quantum 
ad  id  ([iiod  a'stimat  priiici[>alo.  Iloni  oigo 
odiiinl  (|uaiilum  ad  naliiram  soiisili\ani  : 
mali  (|iiaiitiiin  ad  inlollcclivam.  Sccuiido 
[lonit  |io'iiani.  El  hoc  possumiis  ox^ioiiorc 
(lc  pra'scnti,  vol  dc  fiituro.  Dc   [ira'sonti 


ost  ab  (M)  nisi  jiistitia  :  Ilicr.  ix.  21  :  K>ju 
Dtnninus  qui  furio  miscrirorduvn,  Jiuli- 
ciiiin  etjusfifium  iii  tcrru  :  Psal.  cxi.iv.  I  7  ; 
.liisfus  Domiiius  in  iiiiiiiHuis  viis  siiis.  ./;- 
(piitiifcni  ridit  riilliis  cjus  vcl  facies,  idcst 
ac(iiiitas  visa  csl  iiotitia  ojus  :  ijiiasi  di- 
cal  :  illis  (jiiibiis  iniioloscil  ct  i|iio.s  diligil, 
ac([uitat(in  o.slciidit. 


'  Al.  :  «  nnllii^  siM|i^mn.  » 
'  Al.  :  «  iirincii>iuiii.  » 


«  l'tiri>i. 


ilirrnilcillll  '.    • 


L'Ni 


l.\   liAVIHIM 


l'SALMCS    ILWII)    XI 


,  I.  ///  Imem  pm  oclfiva. 

Palviiiii  iiii'  r.if,  lliiiiiiiif,  <|iiuiiiimi  <lfri'tit  saiic- 
tiis  :  i|iii)iii,'iiii  (liiiiiiiiitip  siiiit  vt>ritiitf<«  n  liliis  hoiiii- 
niim. 

:'.  \ni\n  lot  iiti  siiiil  iiniist|iiisr|iie  nd  iiroximnni 
punm  :  Inliia  tliijns.i  iii  ('ortic»  t^l  cordf  Inciiti  piint. 

;<.  nisjicnl.il  Diiiiiiiiiis  uiiivrrsa  bliia  (lnios.i.  ff 
liiifiiMiii  iiin;,'iiiliMiii;iiii.  {Ju\  tli.Xfriml  :  liii^Muim  iios- 
tr.iiii  mnj.'iiiliialiiiiiMs  :  liiliin  m.slra  a  iiohis  suiit, 
(|uis  uosttT  l>'imiiiiis  osl? 

3.  Pr<)|'lt'r  misfrinm  iiiopum  rl  prmiliim  ]iniiiif- 
riim.  uniif.  f.xnri^aiii,  diiil  l)i>miiiiis.  1'iiiuim  iii 
saluliiri.  liiliit  iiililfr  a^Miii  iii  eo.  Eloi]iiia  Doniiiii 
eloijuia  casta,  nr^'fiitiiiii  ij,'iif  f.^^iiminalnm  ;  jnolta- 
liim  IfrrjL".  jiiir^'iiliim  Sfiiluiilmn.  Tii  Doiiiini!  sfr- 
vahis  iios,  ft  f.iisl<><lifs  iios  n  fjffiu^raliono  li;if  in 
a^lfiniim.  In  <ir<'iiitii  iin]iii  nmhiilaiit  ;  sffiiiKliim 
altitiiiliufiii  1 11:1111  mr.ltijilifiisli  lilius  lioniinum. 


I.  Iii  j)f;rniis«<a  th^cjule  Psalmista  Irac- 
taNJI  (!•'  jitTsoctiliono,  '  (jiiani  i|)S(>  jiasstis 
cst  a!)  Ahsalonc  (ilio  siio,  per  qiiam  lij^Mi- 
rahaliif  iM'fS(}cntio  (jiiam  j)assnrus  orat 
(llifislns  a  .Inda  ;  in  hac  antem  secnnda 
decade,  slcnt  cx  titnlis  qnofiimdam  Psal- 
mornm  appaiet,  agit  dc  persecntione 
qnam  passus  est  a  Sanle,  per  qnaiTi  figii- 
rabatnr  pcrsecnlio  (jnam  Chiislns  erat 
passnrns  a  principihiis  sacerdotnm.  Divi- 
ditn;'  j.ntcm  decasha'cin  dnas  parles.  Iii 
[)rima  jiclit  lihcfari  ah  inimicis.  Insecnn- 
dajam  iiheratns  orat  ^  pro  sni  ..'xaltalionc 
in  Psal.  E.rnndiat  lc  Domimis,  qui  quidem 
compctit  fjnantnm  ad  historiam  David, 
qnia  mortno  Sanlc  David  jiromolns  (^stin 
rejj^cm  :  et  qnantnm  ad  mystcrinm  Chfis- 
to,  cujus  regnnm  in  morte  ejus  coiifir- 
malnm  cst  :  Phil.  n,  9  :  Propter  quod, 
quia  scilicet  factus  cst  obediens  Patii  ns- 
qnc  ad  moflem,  Dem  exaltavit  illum.  In 
prima  partc  facit  duo.  Primo  pclit  libc- 
rationcm.  Secundo  de  liheratione  gratias 
agit  :  et  hoc  in  xvii,  2  Ps.  :  DHi(j'nn  te. 
Circa  primnm  tria  facit.  Pfimo  exaggerat 
pcfsecnlornm  malifiam.  Sccnndo  comme- 
morat  j)ropriam  jnstiliam,  ihi,  Dnminequis 
/laliitaliit.  Tertio  propter  suam  jnsfitiam 
petit  cxandilionis  eflicaciam,  ihi,  Exaudi 
Dominr  cfc.  Cifca  jirimnm  diio  facit.  Pi-i- 
mo  repfehcndil  adversarioruni  dolosita- 


tem.  Secnndo  aiguit  roriim  iniiinilatem, 
iiii,  Di.rit  insijiirns.  Circa  primnm  diiofa- 
cit.  Primo  commcmoiat  dolositalem  eo- 
rnm.  Sccundo  pctil  diviniim  Inmen,  ne 
ah  (>is  iihuincafnr,  ihi,  1'sfjurquo  Dominc. 
Iloc  eliam  sjifis  comj)ctit  ijnanfiimad  his- 
toriam  David,  contra  qne  n  Saul  dolosc 
pfocedehat,  Pra^miftit  aufcm  hnic  Psalmo 
talcin  fifnhim,  In  pncm  /iro  octava  Psal- 
mus  David,  (jnod  exposilnm  est  siqn-a. 
Circa  pfimnm  tria  facit.  Primo  dcscrihit 
commt^morafioiuMn  dolosilatis  cornm  ; 
sccniuh)  p(ifit  eofinn  dcstfnctioncm,  ihi, 
Dispcrdat  Domintts ;  tertio  ponit  r.itionis 
exauditioncm,  ihi.  Projilcr  miseriam  ctc. 
Circa  primum  dno  facit.  Primo  dcscrihit 
cornm  derectum  ;  sccnndo  snhdit  defectns 
signnm,  ihi,  Vana  locuti  sunt.  Cifca  pri- 
mnm  sciendum  est  quod  David  considc- 
rans  malitiam  advcrsarii  contra  se  inva- 
lescentem,  quasi  sfnperactus,  primo  rc- 
currit  ad  divinnm  anxilinm  dicciis,  Do- 
mine  salvum  mc  fac.  Kt  merito  :  (jiiia 
prader  cum  iion  cst  salvator,  ut  dicitnr 
Isa.  XLiH,  11.  Secundo  ennmcrat  eornm 
(ierecfns.  Duo  aiitcm  j)ra'scfvaiit  homi- 
nem  a  malo  :  scilicct  timor  Dci  :  Kccl.  11, 
21  :  *  Qui  timet  Dcum,  cusiodict  mandata  "  ■ 
illius  :  ct  amor  verifafis  :  (ju;a  scilicel  cus 
rccfa  opera  dicnntur  vcia  (jnasi  concor- 
danfia  reguke  :  qn.T  si  uon  slnt  rccla, 
pertiacnt  ad  infami.im.  Aliqui  cnim  elsi 
proptcf  timof(!m  Dei  mala  non  vilent,  re- 
tiMhunfnr  tamcn  ab  eis  propter  infa- 
miam.  Scd  aliquis  ncc  inlamiam  timet  : 
nndc  dicitur  Liic.  xviii,  \.,  dc  (jnodamqui 
Ncc  Dcum  timct.,  ncc  homincm  revcrctur. 
Et  ista  diio  cxclndit  ab  adver.sariis  Psal- 
misfa.  Pfimo  (jnidcm  timofcm  Dci,  cnni 
dicil,  Quoniam  defccit  sanctus  :  sanctitas 
cnim  intimorc  ctcultn  Dei  consistit.  IJndc 
et  divino  cultni  dedicata  sancta  diciin- 
lur ;  (juasi  dicat  :  Non  invenifuf  in  hoc 
mnndo  homo  qui  Dcum  timeal.  Mich. 
VII,  2  :  Prriit  sanctus  de  terra.,  et  rntus 
in  huminibus  non  est.  Secundo    excludit 


'  .\i. 


l»t-rcuf3ione. » 


«  Al.  :  «  fi-at. 


PSALMUS  XI 


28:j 


verit.itis  amorem  ciim  dicit,  Quoniam  dl- 
minuUe. 

Sed  (juaTendiim  cst,  qiiarc  dicit.  Veri- 
tates  iii  pluralj?  Osca^  iv,  1  :  Xoii  eat  ve- 
ritas  Gfi  iii  terra. 

A(l  (juoil  dic('!i(liim  csi,  (juud  up.a  (!sl 
primordialis  vcrilus,  (jmccstiu  inlcUcctu 


2.  Consc(iiiciitcr  cum  di(il,  Vana.,  po- 
nit  si<.,^num  dcfcclus  sauctitatis  :  cl  cx 
du[)lcx,  scilicet  vaiiitas  ct  dijlositas.  l'ri- 
mum  signum  dcicctus  cst  vaiiitas  :  ct 
(juaiitum  ad  Ikjc  dicit,  Vana  loruti  sunt 
clc.  Yanum  cst  (juod  non  lialjct  sulisis- 
tcntiam.  Y(;ra  crgo  (juibus  niliil  vanitalis 


divino.  Joan.  xiv,  G  :  E(/n  su)/i  via,  veri-      suhcst,    sunt  :    undc  I    Tim.    i.  o  :    l^inis 
tas  el  vita.  Sicut  autcm   ah  una  lacic  lio-     jjrxcepti   est  caritas  de  corde  jjuro.,   de 


minis  divcrsai  similitudincs  rcsultant  iu 
divcrsis  spcculis,  cl  in  uno  similitcr  spc- 
culo  fracto  ;  ita  iii  div(;rsis  animabus  ab 
iina  vcrilatc  divina  divcrsa'.  vciitafcs  ic- 
sultant.  Kt  similitcr  iu  uua  anima,  (juia 
nou  attingit  ad  simplicilatcm  divinam, 
scd  csl  oomposita  cx  {]uo  cst  ct  quod  cst, 
apparcnl  ab  iila  uiia  vcritatc  qua  saucta 


conscientia  bona,  et  fide  non  ficta  ;  a  ijua 
(juidarn  abcrrantes  conversi  sunt  in  vani- 
locjuiuni.  llicr.  ix,  \  :  l'nas(juisiue  a 
jiroxiiao  suo  sc  custodiat.  (irc^-^orius  : 
Scrmo  vanus,  vana*  mcntis  judcx  cst. 
Ilcm  vanum  cst  (jiiod  iutcllcctu  uou  tciic- 
lur  :  cliam  sujicrflua  verba  vaiia  suiit. 
Prov.  XIV,  2.'i  :    L'bi  jilurnna   lerba,    ibi 


aiiima  iliuslralur,  divcrsa' vcrilatcs  :  (jUtC     fre(juenler  eijestas.  Itcm  vauum  cst  quod 


quidem  vcritatcs,  cum  auima  rcccdit  a 
Dco  pcr  culpas,  diminuuntur.  Ycl  diccn- 
dum,  quod  dicil  vcrilatcs,  proptcr  trij)li- 
cciu  vciilatcm  creatam  (jiia'  cst  iu  sanc- 
tis  :  scilicct  vitic,  dc  qua  Isa.  xxxvin^  .'{  : 


noii  cst  slabilc  :  ct  sic  vcrba  dc  tcm|)oia- 
libiis  vaua  sunf,  Joan.  iii,  \\\  :  ijui  de 
tcrra  cst,  de  terra  bxjuitur  :  Isa.  xxix, 
4  :  l)e  hoino  mussitabit  ebxjuium  tuum. 
Scd  ad  (|i:(Mn  loijiiuntur  \w\\i\'^  Ad  jtroxi- 


Memcnlo  (juomodo  ambidaverimcoramte  mum,  cui  dcbcnt  diccrc  vcium.  l".j)b.  iv, 

in  verilale.    Doctrina},    Maftli.    xxii,  16  :  25  :    Locjuimini    unusijuisijuc    vcrilutem 

Scijnus  quia  verax  cs.,  et  v'iam  Dci  in  ve-  cum  jiroximo  suo.  Sccundiim  si^Mium  dc- 

rilate  doces.  Kt  jiistitia».  :    dc  qua    Exod.  lcctus  sanctitatis  csf  dolosilas  ;  ct  quau- 

xviw,  21    :    Proride  cle  omni  jdebe  viros  tum  ad  lioc  dicit,  Labia  dolosa  in  rorde 

potcntcs  et  timentcs  Dcum,  in   cjuibus  sit  et  corde  locuti  sunt.  {'icin'\i\A'\o  du[)h'K  cor 

v<?n7«.9.  Deista  vcritate  vidctur  loqui  Psal-  significal.  Ostcnduut  autcm   orc   so  lia- 


mus  istc  :  scilicet  de  vcritate  justitia' ;  a 
(jua  (juidcm  rcccssit  Saul  cum  jjcrscijuc- 
rctur  ipsiim  David  iiijustiv  Diccndum  cr^o 
csf,  (juod  liiijiismodi  vciitatcs  diminulai 
suut  uou  a  s(;i|isis,  scd, /1  fi/iis //ominuin, 
pcr  qiioriim  ciiljias  dcpravaiitur.  Kt  (|ui- 
dcm  vcritas  vila'  dimiuuitur,  (iiiando 
bouum  judicatur  malum.  Doctrlua',  (iiiau- 
do  lux  dicilur  l(Mud)ra'.  Ycrilas  vcrojiis- 
tilia',  (juaudo  amariim  jiidicaliir  diilcc,  ct 
0  couvcrso.  Isa.  v,  20  :  IVc  (jui  dicitis  bo- 
num  malum.,  et  malum  bonuin  ;  jioncntcs 
lucem  tcncbras.,  ct  tcncbras  hncin  ;  jutncn 
tes  ainaruin  in  dulcc,  et  dulcr  iii  aniuruin. 
Dicit  autcm  sanctilalciu  dcliccrc,  qiiia 
cuiu  sit  a  Dco  [)cr  j^iafiam,  sfatim  tollilur 
uiiico  |)Cccafo  moifali.  Vcrifas  aut^Minjua- 
sisucccssivc  diminuitur.  Ilicronxi!''''^  ''*'" 
bot,  Quonium  defecit  niiscru-ors  :  cf  (jiio- 
niam  dimiiiuti  suul  lidclcs,  i|iiia  mi.-cri 
cordiu  ct  juslilia  rc([iiiruiiliir  ad  jiroxi- 
mum.  Provcrb.  xx,  0  :  \  iruin  uutcm 
fulelein  i/uis  inrcnict  ? 


bcro  uniim,  cordc  aulcm  babcnt  aliud. 
Ostcndtint  sc  dolcrc,  ct  j;audcnl  :  dili- 
{j^crc,  cl  odiunt  :  comjiati,  ct  ]a'!antur. 
Jac.  I,  8  :  \'ir  du/ilcx  unimo  inroiK/uns 
est  in  omnibus  riis  suis.  Eccli.  u,  I  'i  : 
Viv  du/ilici  cordc  ct  /abiis  sce/estis. 

.'{.  iiis/tcri/at.  Ilic  \\v\\\  dcsfiuclioucm 
coriim.  I.l  primo  jiclit  cam  ;  scciiudo  in- 
nuit  caiisaiii,  ibi,  Inircrsu  /a/na  vtc.  : 
(juasi  bis  jxidat,  scilicct  iii  auima  cl  ''or- 
[)orc.  Ilicr.  xvii.  18  :  /lu/ur  sujicr  rw 
(/icm  uf/liclionis,  ct  dujdici  rontritinne 
conlere  eos  Doininc  Dcus.  (!uiisc(|U(>iitor 
jioiiit  caiisam  malilia'  corum  :  i*t  pouit 
fiia  :  sciliccf  riaudiilriitiam,  «juia  l.abiti 
dn/itsa  :  csl  cniiu  dolus,  cum  quis  aliud 
a^il  ct  aliud  simulat.  DoIu.n  iii  coulc  cou- 
cijiifiir,  scd  lcgitur  vcrliis  vcl  faclis». 
1'rov.  xii.  20  :  Do/us  in  corde  ctnjittmtiuih 
ihubi.  Ilos  dis|)crgil  Dcuj»,  (|uoiiiam  dc 
tc^it  :  tuuc  cuiiu  nou  liabct  ralionrin 
doli  :  doliis  cnim  cst  o«tMiIta  malili.i. 
l  iidc    uoii     [)ctit  oorum    «Icslrucliouem, 


L)8r.  I.N    DWIIilM 

scd  malili.p  dolocliDnom.  Vcl  prlit  conmi  ///  st-rvintnus  ri ?  Osci'.  vii,    Hl  :  Hrrr/si 

j)«>nlili()in'in  piM- frialiam.  IMov.  .\ix,  *2.'i  :  siiuf  iil  rssnif  ///isifiir  Jiti/ft,  rt  Imfi  sinif 

Prsfilrnfr     Ihn/rllnfo,     stiilfiis    stiiiirufinr  f/Hfisi    firriis   </f/losiis.     Jol)   xi,    12  .     \ir 

crit ;  iiiiik'   (licit.    Ltiliifi   i/o/ns//.    (i/oss/r,  r/i/iiis  in  siij/rr//i/im  rri/jifiir,  /t  (ju/isi j/ul- 

<|iiasi  ratio  pctitionis    «  ost   (lolositas.  »  /uni  </n/i//ri  sr  /i//rrin/i  vntinn  //iif/if. 
Vel   <lis/)rr</rt  e</s,   (jiiasi  dc   m.ililia    pu-  .'{.  Pro//frr.  llic    tcrtio    poiiil    orationis 

nicndo,  nt  ipsi  iii  ca  incidant,  jiisto  l)(3i  c.xanditionom.  Et  primo  pra-mittit  cam  ; 

Judicii»,  nt  dc  Aman   dicitur   Kslhcr   vii,  socniido    iionit    ojns    ccrlitudinom,    ibi,  | 

10,  conlra   Mardoclnonm  :   Siis//rnsus  rst  K/t/f/ui/i  Doinini;  lcrlio  ponil  snam  crc-  1 

Ainnn   in  ])ntiliu/o   //ut/d  p/irnvrrnt  Mnr-  dulitatom,    ibi,  Tu   Dominr.   Dicit   crgo,  1 

</orluvo.   K/.ocli.  III,  20  :   Linr/uam  tu/im  Prnj/fer  misrrinni.,  idest  multii)liccm  de- 

a<//uvrrrr  fnri/nn  pn/nto  fuo  :  rt  eris  mii-  hciiim,  inojnan,   idcst  carcutium  opibus, 

tus,    /junsi   non   nu</ens   u/tcrius  lrau</cs  ct  i/rmitum,  idost  singultus,  j/aujjerutn, 

/«mr.  Prov.  XXI,  1 1  :  Mu/rt/ito  jjcstilrnte  idosl    parum   habentiiim.    Psal.    x,    14: 

s/i//irntiin'  rst /tnrvu/us.  Ibidcm  xxii,   I.')  :  Tihi  </rrc/ictus  cst  jjaiij/rr.  Exod.  ii^  24  : 

Stu/fifin  cft//i</ntn   /'st  in  cor/lc  pucri,   ct  Au/livit  grmitus  corum,*  ct  rocon/ntiis  rst    '  ac 

rir<j<{  <lisci//liihv  fmjnhit    eam.   Sccundo  f<edcris.   Nunc  cxunjain,  dicit  Dominus. 

ponit  jactantiam,   Et  lin/jnam  magnilo-  .Y/mc  in  tcmpore  opportuno.  Psal.  ix,  10: 

fjuam.,  dc  se  apiid  eos,  (]ui  cos  magnos  Adjiitor  in  ojjporfunitatiljus,   in   trihula- 

rcpntant.  Ps.  i.xxii,  9  :  Posucrunt  in  cw-  tione.  Isa.  '  xuv,    8  :    Tcmjiore"  acccpto**  p'"'^^'^*^ 

lum  os  suum,   et  lingua  eorum   transivit  exaudivi  tc,  ct  in  die  snlutis  a/ljuvi  tc.  Po-    sum  tni 

in  tcrram.  lllud  aulcm  quod  cst  majus  iii  nam  in  sn/utnri  tuo,  idosl  apponam,  fidu- 

alio  conguevimus  rcvercri,  ot  (juod   mi-  cin/ifcr  agam  in  co,  idcst   orgo    oro   iii 

nus    non    rcputarc.   Ut    crgo    apparcant  eo  Ilier.  i,  8  :  Ne  titncas  a  facic  enrum., 

magni,    ot    Doo     rocjualcs,    contcmnunt  cjuia  cgo  tecuni  sum.  Isa.  xiv,  27  :  Do- 

Doum,  idcst  divinos  honores.  Sic  dc  An-  tninus  exercituum  decrevit  :  et  <juis  ptotc- 

tichristo    dicitur,    quod  advcrsus    Dcum  tnt  infirmare?  manus  cjus    cxtentn  :   ct 

dcorsum  loquitur,  II  Thcss.  ii,  4  :  Adver-  qjiis  avertet  eatn  ?  Eiev.  i,  19  :  Bc//ahunt 

satur  ct  /'xto//itur  super  onmc  quod  dici-  advcrsutn  tc,  ct  tionprcvva/chunt,  rjuiate- 

tur  Dcus  ct  co/itur,  ita  ut  in  tcmp/o  Dci  cum  sutn  ut  /iheratti  tc.   Et  xxxix,    18  : 

sedcat.,  ostetidetis  sc  quasi  ipse  sit  Dcus.  Etir  tihi  anittia  tua  in  salutem.,  quia  iti 

Et  de  Antiocho  II  Mach.  ix,    2:   Justutn  me /ocuisti  fiduciam  ait  Dotnitms.  Consc- 

est  siihditutti  esse  Deo,  et  morta/etn   Deo  qucntcr  ponit  promissionis  certitudinom, 

non  jtaria  sentire  :  et  Act.  xii,  22,  de  Ile-  E/oquia  Doitiini,  c/oc/iiia  casta  :  non  udiil- 

rodc,  quod  acc/atnahat  ci  ]topu/us  voccs  tcra  per  admistioncm  aliciijus  cxtraiioi  ; 

Dci  ct  non  /unninis.  Et  nc  possent  excu-  vel  castigata  a  suporfluitato;  vclincornijt- 

sari  quod  iion  ex  proposito  fccerunt,  sub-  ta,  quia  castus  quis  dicilur  antc  (^xpcrion- 

dit  :  Qiii  dixerunt,  scilicct  ex  prcrnosito,  tiam,  sed  continens  post.  Non  vaua,  sed 

Linguam  nostram   mngnificn/tittius.  Tcr-  firma.  Matth.  xxiv,  35  :  Coalutti  et  tcrra 

tio  ponit  eorum  blasphcmiam,  sive  su-  transihunt,  verha  autem  mea  noti  trann- 

perbiam  :  Lnhin  nostrn  a  tuthis  sunt.  II.tc  hunt.  Sccundo  sunt  plcna  veritate  ;  undc, 

est  enim  prima  spccics  supcrbiff',  quando  Argrntum   ignc  cxaminatum.   Argentum 

quis  a'stimat   se   habere   a   semotipso.  I  cst  album  sinomaculatioue,  sonorum  sinc 

Reg.  II,  3  :  No/itc  multi/dicarc  /oqui  su-  simulationc,  odoriferum  sine  infoclione, 

b/imia,  g/oriantcs.   II   Cor.   iii,    5  :    Non  Probatum    terras.,   idcst    a   tcrra  :    (iraeci 

sumus  sufficietites  coqitare  a/iquid  a  tio-  autcm  ahlativo   carcnt.    Ilaic   autcm   cst 

bis,  ijuasi  ex  nobis ;  scd  sufficicntia  tiostra  Iran.slatiodc  gi"i£Co,Purqatutn  sej)tujj/utn, 

a  Dco  rst.  Sccunda  spccios  suporbi»  est,  idcst    perfcctc.   Et    rospondet    prophota, 

quando  aliqnis  viilt  in  ali(juo  gloriari  pra^  7u  crgo,  Dotninc  servahis  nos  a  malo.  El 

cetcris  ;  uiidi;  dicit,  Quis  tu/stcr  Dt/tninus  custodics  nos  in  hono   a  gcnerationc  lt<ic 

est?  ioh.  XXI,  15  :  Quis  est  ottinipotens  in  dstertmtti.  Ergo  in  circuitu  itnpii  aiti- 

'    SeiJ    iil    ia    toxlu  S.    Thoniai    upnd    S.    Pau-  lum,  II.  Cor.  vi,  2. 


PSALMUS  XII 


281 


Imlanl,  ita  qiiofl  ad  fincm  ilincris  rpicm  me.iK7ionsr//iimfni)itvnf;nfnirpactftr<jf')itea 

intciidunl,  nunqnam  vcnicnt,  scilicct  ut  sfil  iujnfa  et  ftctilia  :  et  fptoidatn  f/uidf/n 

alfligant  alios,  sicut  volunt.  Isa.  lix,  8  :  iti   /tfjttorrtn   sanclilicata   ud   omnc    opus 

Semitse  eotiitn  incnrvatx  siint.  Et  quare?  bonum  parata.  II  Tim.  ii,  20  :  Vcl  Iti  cir- 

quia,  Secundum  a/tituditiem  tuaitt  rtmlti-  cuilu,    viliornm,    ottiliuhtut    it/i/jii,    non 

p/icasti  fi/ios  /lominum  :   quia  iti  domo  pcrtingentes  ad  mcdinin  virtutis  ctc. 


PSALMUS   DAVID   XII 


1.  In  finem. 

Usquequo  Domine  oblivisceris  me  in  finom,  us- 
quequo  avertis  faciem  tuam  a  me  ? 

2.  yuauuliu  ponaui  consilia  iu  anima  moa,  dolo- 
rem  in  cordi;  luco  \»'V  dicui. 

3.  Usquequo  exaltabilur  inimicus  meus  super 
me? 

4.  Respice  et  e.xandi  me,  Dounuc  Dcus  uicus. 
llluuiinu  oculos  mcos,  ne  nuquaui  oiidDruiiaui  in 
mort(! ;  ne  quando  dicat  iuiniicns  meus,  Praivalui 
adversus  i;um.  Qui  tribulant  mc,  cxultabunt  si  mo- 
dus  fu(!ro. 

!J.  Ef^o  autcm  iu  uiiscricordia  tua  i^pcravi.  Rxulta- 
vit  cor  nicuni  in  saluluri  tuo  :  caulabo  D(jniino  (jui 
bona  tribuit  milu  :  ct  psallam  nomiui  Doniiui 
altissimi. 


1.  In  pra^ccdenli  Psalmo  l'salmista  po- 
suit  advcrsarionim  dolos  ;  liic  coiitra  cos 
pctit  rcmcdium  u  Dco.  Titulus,  Iti  fitieiti 
Psa/mus  David,  Iioc  supra  expositum 
est.  Dividitur  autem  l'salmus  iste  in  tres 
partes.  Iii  prima  ponitur  conquestio  ;  in 
secunda  quaislio,  ibi,  Rcspice  et  exaudi 
me ;  tcrlio  cxaudilio,  ibi,  Et/o  autetti  in 
misericordia  tua.  Coiuiucslio  Iria  conti- 
nct.  Admiratur  divinam  dissimulalio- 
nem,  conlitclur  proprium  dclcctum,  con- 
qucritur  de  adversariorum  potcstale ; 
sccundum,  ilti,  Qiianuiiu ;  tertium,  iiii, 
Usfjuequo  fxaltabilur.  Qui  dissimulat  in- 
juriasalicujiis,  hoc  idco  lacit  aiit  (|uia  non 
rccordaliir  (ijiis,  aiit  (|uia  iion  viill  rciiK!- 
dium  apponcrc  ;  et  idco  dicit,  hoiniiif, 
of^o  gravor  ab  advcrsariis,  ct  non  appo- 
nis  remcdium  ?  Isijufijuo  olilicisrrris  nir 
in  fitwm.,  idcsl  liualilcr  vidctiir  (|iiod  vclis 
mc  vitarc.  Isa.  xi.ix,  li-  :  Di.rit  Sion,  dr- 
rflii/iiit  tiif  Dotiiinus,  et  Dotniuiis  olilitiis 
esl  ttifi.  Ilabac.  i,  l.'{  :  Quarf  tum  rfs/iiris 
su/ifr  iuiijue  af/eiitfs,  ft  tarfs  dfviiraute 
i/ti/iio  justiores  se  ?  Ust/uei/uo  avfrtis  fa- 
cieiti  tuatn  a  tne.  Avcrlil  lacicm  ijuando 
non  ponit  nuncdinm  (iiiis.  Ps.  xi.ni,  21  : 
Quare  facietn   luam   avcrtis,   olt/ivisccris 


inopix  nostree.,  ct  trilntlationis  nostrse  ? 
IIoc  secundum  iiistoriam  David,  qui  diu 
est  pcrsccutus  a  Saiilc.  Allcgorice  dicitur 
de  patribus  vctcris  tcstamcnti.  qui  con- 
tinuc  expectabant  Ciiristum,  et  Dcus 
quasi  oblitus  corum,  diirercbat  rcmcdium 
adbibcrc  ;  ct  dicunt,  Usf/uci/uo  Do//une 
etc.  Usfjucfjuo  avfrtis  fafif//i  tua//i  a  //le, 
idcst  pra-sentiam  Filii  tui  a  nobis.  Vel, 
ut  sit  conqucstio  modcrnorum  jiislorum 
dc  sccundi  advcntns  dilationc,  Usfjufi/un 
Domittf  oljlivisceris  mc?  l^rit  hoc  usiiuc 
In  finetn.,  idest  in  dic  judicii,  vel  us(|ue 
ad  mortcm  ?  Et  Usqupfjuo  avcrtis  faciei/i 
tua//i  a  i/ie.,  idest  facicm  gloria*  tua*,  ul 
vidcam  tc  facic  ad  facicm.  Exod.  xxxiii, 
\'.\  :  Oslciulc  facic//i  tiia/n  /ni/ii.  Ps. 
i.xxix,  4  :  Ostctidc  facic//i  tuatn.  rt  sald 
crimus.  Possunt  tamcu  assignari  ct  mul- 
ta'  caiisa',  (luarc  antiqui  patrcs  tantum 
dcsidcrabant  advcnlum  Christi  incarncm. 
Priina  projitcr  exaltationcm  hiimana'  na- 
tiira',  in  cujus  pcrsona  dicitiir  Tlircn.  i, 

1  l   :    Vtdi\     D()ltiltu\    quntiiittti  fiirlu    SUt/l 

vilis ;  s«h1  cxaltata  cst  pcr  incarnationcm. 

Ps.  i.xxu,  2i-  :  Cum  f/loria  stfscf/iisti  mr, 

idcst  facla  smn  ,i.;l()iiosa,  siciit   luiilicr  ig- 

nobilis  siililiinaliii-  si   coiilriliat   ciiiu  iio- 

bili  viro.  Iiidc  csl   (|Mod   oniiic  pcccatuni 

post    advcntiiin    Sahatoris    uMMvius    cst 

(liiain  fiiciil  aiilc.  Siciit  >i  iiiulicr   iiobilis 

vcl  liomo  ali(|iiani  tiir[»itii(lincin   faccrcl, 

csl    iiia,i;is  ignoininiosus,  quam  si  facorot 

iiiiiis  iii.sticiis.  Sccunda  cau.sa  cst,  wl  li- 

bciarcntnr  caplivi  (\o  carccro  inrcrni  sivo 

liinbi  :  .lob.  xvii,  1(5  :  I/i  /i/ofundissimum 

iti/crni'  dcscriidctif  ot/niia  /itva ;  /lutiism**  infrmtim 

saltcm  ilii  crit  rcouirs  itica  ?  iiuasi   diral.     '^**»';* 

non  ;  scd  pcr  Christiini  libcrati  siinuis  ab 

co  :    /acli.    i\,    II:   Tu  qunqur  ui  saH' 

i/uinr  trsfnmrnfi  tui"  n/uxisfi  vinrfum  dc"  rmtsuit.. 

lacii  iti  quo  iion  erat  aqua.  Tcrtio  proplor     '"  **"\ 


2bH 


\\   nVVIIlKM 


(jrprrssionom  ili.iboli  :  l's.  i.xwviii,  1  I  : 

Tn  liKniiliiisti  siciil  riilnvnilinii  siijicrlnim^ 

idcst  niiiKMiisli    in»li'iili.im    «'jiis.  (Jiiailo, 

(piiii  pcr  julviMilnm  riiri.sii  piicilicaliis  i  st 

ii(»l)is  Dciis  ;  i-lplics.  ii  I  \  cl  20  .■  Ln/iis  nu- 

f/it/t/i is    ijtti  /firis  ittnnjtie  tiiiinn.    (Jiiiiilo 

pioplcr    (lclcctiilioncm    (]uam   sjicriihjiiit 

halicri!   ciim    ('Iiristo,    Nidciido,  iUKliciido 

(■(iiivcrsando    ciim    i[)s<»  :    Liic.    x,    l2.'{  : 

livati  octtli  fjui  vidrnt  qitx  vos  videlis  etc. 

Modoriii  vcro  secundiim   iidvonttim  dcsi- 

dorant.  Primo,  (|iiii»   tunc   oxiiltahimiir  : 

Sap.  III,  8  :    Jitdirtthtmt  sancti  natioiics, 

ct  doininalntntttr  jioj)t^is.  VA  ilcriim  ihid, 

V,  o  :  Co/n/jtttati  siinf  intcr  fdios  D/L  So- 

ciindo,  (jtiia  lihorahimiir  ah  omni  pania  : 

Is;i.  XXV,  3  :  Aitfcrct  Doininiis  omtmn  l/i- 

crijninm  ab  omni  facic,  idcst  causam  la- 

crymandi,  vel  pa-nam.  Tortio,  (jiiiii  lihc- 

rahimiir'  ah  omiii  pccciito  :  Isa.  xxv,  8  : 

()/ij)roljriitni  po/ntli  siii  aaferct  Dominiis 

tlc  tinivc)'sa  terra.  Onarto,  (luia  tunc  ori- 

piomur  a  potcstatc  diaholi  :  Isa.  xi,  1)  : 

Nofi  nocehtint  neijiie  occidcnt  in  wuverso 

sancto  mrn.   Qiiinto,    (|uia  lihcrahimur  a 

scrvitutc     corporis  :    Psalm.     cxli,    8  : 

aistodin   Edttc  dc'  carccrc  aninuini  mcain  :  Ilom. 

viii,  21  :  //)sa  creatnra  lihcrahitur  a  scr- 

virttite   corrit/jtionis.  Sexto,  quia  vidohi- 

mus  Doum  facio  ad  faciem  :   I  Joiiii.  ui, 

2  :  Scimifs  fjttoyiiam  cum  ajijjaruerit.,  si- 

iuiles  ci  eri/nus^  qttoniam  videhimus  eum 

sicuti  cst  :  Ilicr  :  Onincs  coqnoscent  me  a 

mi)iimo   iisqtie   ad  Diajorcm.  Ycl    potcst 

cssc   coiKiiiostio   cnjiisiihct  hominis  justi 

pressi  advcrsitatc,  vcl  corruplionc  pcccjiti 

ct  concupisccnliaj:. 

2.  Ilic  confitctur  proprium  dcfcctum  : 
ct  circa  hoc  duo  facit.  Primo  ponit  aiixio- 
tatcm  cordis.  Sociindo  dolorcm  consc- 
(liientcm  ;  ihi,  Dolorcm  in  cordc  rnco  per 
dimn.  Qtiiintiim  iid  primum  dicit  riiUosp- 
_[thiis  iu  Rlietor.  :  Timor  consiliativos  fa- 
cit.  IIoc  idom  hahctur  Isa.  xvi,  3  :  Ini 
consiliit)n,,  co/je  consi/ium.  Sic  lioiuo  ali- 
(piiindo  in  adversitiitc  ct  tcntatioiic  con- 
siliiittir  (iiiomodo  rcsistat  ;  ot  ideo  dicit, 
Quajiulii/ ponam  consiIitt)nin  aninia jjiea, 
idcst  (juamdiu  oportct  mc  liahcrc  uova 
consilia  ad  rosistcndum  inimicis?  sic  Pa- 
trcs  vctcris  testamcnti  hahncriint  divcrsa 


coiisilia  iid  lif^nirandiim  Oliristiim.  tjiiiindo 
aiilcm  hoiiio  in  consilio  iiccipil  iiiiiim 
viiim,  ct  tiiinon  doilcit  <ih  (m,  tiinc  se- 
(piiliir  d(»l(tr  ;  ol  idoo  diciliir  :  Qitani/liu 
/lonani.,  Domino,  consHtiDn  in  c/n'de  //jro, 
idcst  (jiKilidic,  diim  coiiliiiiic  (h^ticio  : 
ilicr.  VIII,  18:  Doliir  j/icus  sit/icr  t/o/o- 
rcin,  tn  inc  cor  )ncitin  ni/rrcns. 

3.  liic  coiu|uoritiir  d(!  j)r(»sj)critiitc  ini- 
mici,  (jui  oxiilliihilur,  scilicct  Saulis  siipor 
David,  et  inimici  (jiii  diicil  in  consonsum 
j)Occati,  ct  cariiis,  (jiioniiiiu  Iiahcnt  con- 
cii[)isc(!ntias  suas  :  Ilahiic.   i,  i  :  Propler 

Iioc  non /jcrvoiit   usqiic"    in  fi)ie))i  jitfli-     "  •«i 
citon,  fjttia  jjruivaleA  inijjius  adcersus  jus- 
tum. 

4.  Secuuda  pars  hujtis  Psalmi  poiiitur 
oratio  sive  pctitio  rospondcns  divina^  dis- 
simulationi.  Seciiiido  proprio  dofcctui, 
ihi,  Illtonina  octtlos  )ne/)s  c.lc.  Tertio  pro.s- 
peritati  iiiimicorum,  ihi,  Ne  qi/aiiflo  di- 
cat  ctc.  Primo  dicit  dc  divina  dissimuhi- 
tionc  oblivione  et  aversiouc ;  quasi  dicat, 
Rcs/jice,  idcst  couvcrtc  qui  avcrtis  tunc 
ohlitiis.  Nunc  exau/li  me ;  Isii.  lxiv,  9  : 
Resjjice,  po/julus  tuus  omnes  jios.  Socundo 
ponitur  pclitio  corrcspondous  proprio  dc- 
fcctui  :  uiium  cx  multis  cousiliis,  ot  aliiid 
cx  doloribus.  Et  idco,  quia  uou  habeo 
cousilia  ex  me,  lllumina  oculos  meos,  ne 
unfjuam  ohdormiam  in  niorte.,  idest  doce 
mc.  Item  Luc.  i^  79  :  I/luminarc  his  fpd 
in  tenchris  ctc.  IIoc  competit  ad  liftorara 
David  fiigionti  a  fiicic  Siiulis,  (|iiom  (.jtor- 
tchal  sa'pius  caverc,  nc  aliquiiudo  ia 
mauus  ipsius  incidcrct  ct  occiderctur.  Si- 
militcr  quijmdiu  homo  sollicitus  est  iit 
pcccato  rcsislat,  uou  cadit  iu  moriom; 
sed  qiiando  dormit,  occidltur.  Sic  il  Rog. 
IV,  5  :  Quando  Ishoseth  dormicbat,  et 
ancilla  purgabat    triticum    occisus  csl  : 

Eph.  V,  4  :  ***  Exurgc  qui  f/or)nis.  Petitio  .,.  ^,^,. 
coulra  advcrsarium,  Ne  quam/o  dicat 
ininiicus.  Et  poiiit  dno.  Primo  petitio- 
uom.  Sccundo  ejus  riitioncm,  ibi,  Qiii 
trihultint  me.  /Ilumitia,  Ne  quant/o  dicfit 
inimicus,  oxiillando  :  Pr,Traliti  a/lvcrsits 
eion.  Et  diaholus  cxiiltiit  (jinindo  tentat 
et  trabit  in  pcccatum.  Similiter,  Exurt/e, 
Domine,  non  j)rxvaleat  ho))to  :  ct  hujus- 
modi  cst  ut  rationc  gaudoat,  (juia  E.ru/- 


'  Al.  :  «  lilKT.iimir.  » 


PSALMIIS  Xfll 


289 


talnmt  ai  motiia  fiifiro,  si  flimisnro  stalum 
jiistilia',  el    ]ai)ai'    in   pcocatiim  :    l-lccii. 

*  tuas  XVIII,  30  :  Post  concujnsceiitias  '  non 
r'«,s',  et  a  voluntate  tua  avertere.  Si jtrxs- 
tes  animse  tiix  concupisceyitias  ejus,  faciet 
te  venitc  iii  (/audium  inimicorum  tuorum: 
Dan.  IX,  17  :  '  Propter  temetipsum^  Deus^ 
inclina  aurem  tuam  et  audi^  aperi  oru- 
los  tuos  et  vide  desolationem  nostram^  et 
civitatcm  super  ciuam  invocatum  est  no- 
men  tuum. 

5.  Ilic  signatiir  exaiulltio  siia^  oratio- 
nis  :  et  circa  hoc  tria  facit.  Primo  ponit^ 
spem  exanditionis.  Secundo  g-audium  de 
exauditionc  facta,  ibi,  lit  exullavit  cor 
meum.  Tertio  gratias  agit,  ibi,  Cujitaho. 
Dicit  ergo,  In  misericordia  tua  speravi., 
non  in  munilo  :  Tlircn.  iii,  22  :  Miseri- 
cordicB  Donmii  multx  quia  )um  sumus 
consumpti  :  non  in  potestate  mea,  (piia 
nulla  (!st  contra  diabolum  :  .lob  xli,  2i  : 

**  (/ua>  ]\^())i  f,j^i  poteslns  suner  lerram  fiuiv*"  iios- 
sit  ei  comparari.  vX  ponit  bic  tria  pcr 
quai  liomo  juvatur  contra  diabohim  :  sci- 
licet  pcr  krtitiam  s{tiritualcm,  pcr  oralio- 
nem  devotam,  et  pcr  bonam  opcrationcm. 
Proptcr  primum  dicit,  Exultavit  cor  nwum 
in  salutari  tuo.,  non  iii  fcmporalibus  vcl 
vanifalibiis,  sicuf  faciunt  pcccalorcs,  dc 
(juibiis  Job  XXI,  VA  :  GaudoU  ad  s(nnlum 
organi.,  et  duciint  in  Inmis  dies  suos^  et  in 
puncto  ful  infcrna  desceiulunt.  Osca3  ix  1  : 
J^oli  ixtari  Israef  noli  erultare.,  sicut  po- 
puli,  sed  In  salutari  tuo,  idest  in  Chiisfo, 
([ui  ad  hoc  vciiit  ut  salvct  nos  :  Maflb.  i, 
21  :  Ipse  eniin  salvuin  farict  rlc.  Kt  lh'CC 
la'titia  armat  homincm  contra  diaboluin  : 
Prov.  xvii,  22  :  Animus  cpiudens  ivtatem 
floridain    facit ;    spiritus    Iristis    ejsiccat 


ossa.  Sccnndum  cst  oratio  sive  lans  Dci  : 
iindc  addit,  Canlaho  hdmino^  idcst    lau- 
dabo  (Mim  :  Ps.  xxi,  24  :  (Jui  limciis  Do- 
minum.,    laudale    eum.    Laiis    cnim    Dei 
mnllum   valct   ad    cxpugnandum   diabo- 
liiin  :  ^latfb.  xvii,  20  :  IIoc  fjenus  dsemo- 
niorum  non   rjiritur  nisi  per   orationem 
et  jrjuniuiu.  Ilabac.  iii,*18  :  /lyo  ault-m 
m  Doinino  (/audeho,  et  e.iultaho  in  Deo 
.Irsu  ?neo.  Kt  hoc  pro   bencticiis   conccs- 
sis  :  cl   idco   se(juilnr,    (Jui  hona  trihuit 
mihi.,  idcst  (jui  L(jna  tribuil.  Jacob  i,  17  : 
Omne    datum    optimum    elc.     Et    dicit, 
liona.,  quia  sunt  qua\']ani  buna  tcmpora- 
lia    qna*   Dominns    fribuit  :    Matth.  xxv, 
lo  :  Tradulit  illis  hona  sua,  rl  uni  drdit 
ffuinfpie  talenta   etc.  Itcm,  hona  spiritua- 
lia,  qiia^  siint  bona  gratia-  ct  virtntes  :  I 
Cor.  XII,   4  :    Divisiones   (/raliarum  sunt 
rlr.    Il.vr    oinnia    o/ieratur    unus    alf/ue 
ideiii.  s/iirilus,  dividens  sinf/ulis  jirout  vult. 
Job  II,   \{)  :  Si  hona  susce/iiinus  dr  inanu 
Dominietc.  Ifcm  bona  gloria^  :  Psal.xxxi, 
13  :  Crcdo  videre  lnnia  Doinini  in   terra 
vivcnti/on.  Ihec  omnia  bona   tribiiit   Do- 
minus;    et    idco   mcrito    laudandus  c.<t  : 
Kccli.   ult,  2'.]  :    Danti  mi/ii   sapientiam, 
daho  fjloriain.  Tciliiim  cst  bonum  opus, 
dc  (|ii()  subjungitur,  Psiillnin^  idcst  opo- 
ralior.  Psallcre  cst  manii  tangcrc  Psalle- 
rinm,  Ilicronymus:  <(  Scmpcr  aliqnid  l)oni 
lacifo,    iit    tc   diabolus   inveniat   occupa- 
tiim  :    (i  Maflb.  xii,  V.\   :  Cuin  iinmundus 
s/nrilus  e.rierit  ah  /lomiuc  etc.  usijiic  in- 
f/ressi  liahilanl ihi.jinut cf c . Xnineu  Domini, 
idcst  ad  laiidcmiioniinis  Doinini  Allissimi: 
Liic.    II,   IV  :   Ciloria   iu    allissimis  Dro  : 
Mallli.  \,   H)  :  Sic   luceat  lu.r   vestra  co- 
ruin  /loininihus^  ut  videant  olc. 


PSALMUS  DAVIl)  .\  1 1 1 


\ .  In  fhiiui. 

Dixil  iii;^i|iiiMi!<  iii  ((ir.lo  fiu).  Noii  c-l  Diii-^.  C.cr- 
rn|)li  rtiml  cl  .ilioniiiialtilcs  riicli  siiiit  iii  sliniiiA 
silis  :  iiou  cst  (|iii  liiciiit  bomiiii,  noii  csl  iis(|iic  iul 
iiiiiiiii. 

2.  Doininus  (iir  c(i'lo  iirosjicxil  su|i('r  lllios  lionii- 
niini  \\\  vidciit.  si  osl  intcllijicns  iiiil  rciinircin» 
Dciiiii.  Oniiics    ilccliiwivorniit,    siiiinl    iiiiililcs    f(U'li 


siiiil  :  iioii  cslqni  facial  liiiiuiii).  iion  c*l  uoijiip  aJ 
iiiiiini. 

:t.  t^^ciiuli  rnni  i'nlpui>  csl  n«'f"""  «'ormn  :  Itugui* 
nui»  (lnlosi>  agvltniit.  vcnonuui  a«|ii(iuui  *\\\\  liibiU 
conini. 

1.  (.nioriMii  os  mHlcilicliouc  d  nuiiiriUiiUuo  \>\«- 
niiiii  csl;velocc«    |tpiK'«    coruiii    ml    clTundcnilum 

8llllf!llillCIII. 

'S.  Coiitrilio  ol   infulicitas  lu   \\\*  «Jt»runi.  nl  viam 


'  Piiriii.  :  ((  Mallli.  xvi.  » 
lllVX 


*  A\.  ".  n  l»i'lll.  • 


IU 


290 


IN  DAYIDKM 


\mni^  lum  (■ii)(niivi>niiit  ;  inm  «•st  tiiii'>r  Dii  aiili" 
oculos  <>oriiiii. 

(!.  Ndiiiii'  ni^iiii<rr>iit  oiiiiws  i|iii  o|ii>raiitiir  iiii- 
i|iiilati'iii.  (|iii  ilrvin.iiit  |ilfl>riii  iiiciiiii  siriit  oscaiii 
|>.iiiis  .'  Diiiiijiiiiiii  iinii  iiiviiiiiviTiiiit,  illii-  tri-|>iilavc- 
riiiit  tiiiioru  iilii  tioii  crnl  liiiior.  i.hioiiiaiii  Doiuiiiiis 
iii  ^rtMicralionc  jiisla  cst,  coiisiliiini  iiio|iis  coiifii- 
(listis  :  (|iii>iiiaiii  Diiiiiiiiiis  s|>cs  ojiis  csl. 

7.  Oiii-;  li.iliit  c\  Sioii  sahilarc  isiad  ?  ciiiii  aver- 
tcrit  Doiiiiiiiis  caiilivilatciii  ]ilobis  sua*,  o.\ullubit 
Jacob,  el  hulubilurlsracl. 

1.  Siipra  r.salinisla  oxprobravit  dolosi- 
latom  iiiiniicormn ;  hic  ponil  oonim  ma- 
litiain.  Tituliis,  fn  finoin  Psalnin^  David. 
Kt  oirca  lioc  tliio  facil.  Primo  manifestal 
eoriim  malitiam.  Sociindo  pouil  spem  li- 
hcrationis  siuo  ab  eis,  ibi,  Nonne  cosf/nos- 
rcnt  ctc.  Kt  circa  primum  dtio  facit. 
l'rimo  propoiiit  oorum  malitiam.  Se- 
ouiulo  certilieat  banc  malitiain  ois  iiiosse, 
il)i,  Dofninns  de  ccclo  etc.  Prima  iii  duo. 
Priino  proponit  radicom  malitia'  eorum. 
Secundo  procossiim  malitia',  Cornipti 
sunt  ctc.  sicut  dicilur  Kccli.  x,  1  i :  Ini- 
tiani  (nnnis  pcccati sapcrhia,  ctinitiam  sa- 
perhix  Jioiniais  ajtostatarc  a  Dco.  Quod  lio- 
moerg-ouon  haboat  Doumiucorde,  priu- 
cipium  malitia^  est ;  et  ideo  dicii ,  Diuit  m- 
sipiens  in  corde  sao,  non  cst  Deus:  Sa- 
pieiis_,  I,  4 :  ///  mulevolam  animain  non 
introihit  sajticntia,  aut  /tahitahit  in  cor- 
porc  sahdito  peccatis. 

Sed  numquid  potesl  dicere?  Dicoro  iu 
corde  est  cogitare.  Sed  num(|iiid  potest 
cogitare  Deum  non  esse?  Ansolmus  dicil, 
quod  nullus  potest.  Item  Damascenus: 
Cognitio  Dei  naturaliter  olmnibus  est  iu- 
sorta:  naturalitor  cognita  nuUus  potost 
cogitare  uoii  csse. 

Sed  sciendiim,  quod  dc  cognitione  Dei 
dupliciter  loqui  possiimus  :  scilicet  socun- 
dum  se,  vel  quoad  nos.  Si  primo  modo, 
sic  procul  dubio  non  potest  cogitari  non 
esso :  nulla  onim  propositio  potest  cogi- 
tari  fal.sa  ox  siia  natiira,  cujus  pra^dica- 
tum  includitur  iii  dodnitiono  siilijocti. 
Notandum  ost  autem,  quod  in  Dco  est 
.  aliteresse  quam  in  aliis;quia  esse  Dei 
est  ejiis  substantia.  Krgo  qui  dicit  Doum 
socuudum  se,  dicit  ipsum  osse:  et  ideo 
secuudum  sc  iion  potcst  cogitari  uou 
osso  Kt  verbum  Damasconi  solvitur: 
qiiia  quod  naturalitor  inscrtum  est,  iii- 
determinate  scitur,  scilicct  quod  Dous  sit, 
scd  non  idem  quod  Deus  :  sed  per  fidem 


baliolnr.  Doiis  diciliir  a  tbeos  (juod 
ost  ardoro  oinuom  malitiam.  Tunc 
orgo  dicil  aliiiuis  (jiiod  uou  osl  Dcus, 
qiiaiido  cogihit  i|uoiI  iidii  osI  omiiijio- 
tons:  ol  ijiind  uiiii  babcl  curaiu  rorum 
biiniauaruin  :  Job  xxi,  15  :  Qais  est  omni- 
jiotcns  ut  scrviamus  ci?  Polesl  rt;lorri  ad 
Juda^os  dicentcs  Cbrislum  homiiicm  pu- 
rum  esse,  noii  Deum.  Job.  x,  33 :  Tu 
homo  cum  sis,  facis  tcipsam  Dcum.  Qui 
Juda'i,  non  crodentes  ipsum  (jiii  promis- 
sus  erat  in  lege,  diciiut,  No/i  est  Deus, 
istc  scilicet  qui  nobis  pra'dicat.  Kt  hoc 
dixit,  /nsijncns,  quia  Dei  sapiontiam  re- 
ciperc  noluerunt  habentcs  oculos  mcntis 
excaicalos ;  Ps.  lxxxi,  •)  :  Ncscicrunt  ne- 
(jue  intcllexcrunt.  Sap.  ii,  21  :  Excxcavit 
enini  fos  mcditia  ein-urn.  Vcl  liic  repre- 
henditiir  peccator.  Primo  de  peccato  cor- 
dis  in  consensii,  ibi,  Dixit  insipiens.  Se- 
cuiido  de  peccato  operis.  ibi,  CofTUjjti 
su)it.  Tertio  de  peccato  consuotudinis, 
ibi,  Et  ahominahi/cs.  Primo  vocat  pocca- 
torem  iusipionlom  ;  quia  sapiontiam  non 
habct,  ut  dicit  ctc.  Itcm  quia  nou  sa- 
piunt  ei  spiritualia;  I  Cor.  ii,  14;  A)ii- 
malis  /lomo  non  j)ercipjit  quas  Dei  sunt. 
Couscquouter  ponitur  processus  malitia:», 
Corrujtti  sunt  et  ahominahi/es.  Sicut  du« 
partcs  justitia'  sunt  facorc  bonum  ct  vi- 
tare  malum;  sic  injustilia'  dua;  partcs 
sunt,  facere  malum  et  vitare  boiium.  Kt 
primo  ponit  primam  partera.  Secundo  se- 
cundam.  Circa  primam  duo  ponit.  Primo 
perversitatem  viliorum.  Secundo  abomi- 
nationem  eorum.  hi  corporibiis  sequi- 
tur  corruptio  per  exhalatiouem  natura- 
lis  caloris  expulsi  ab  cxtraneo  calore.  Ca- 
lor  namque  naturalis  aiiima)  est  amor 
Dei.  Quaudo  ergo  subinlrat  extraneus 
amor  concupiscentiae,  et  aliorum  pccca- 
torum,  reccdit  Deus.  Kt  idco  cum  dixit, 
Non  est  Dcus,  statim  siibdit,  Corrupti 
sunt:  Ilicr.  v,  12:  Ncrjavcrunt^  Dcum,'  Domv 
et  dixerunt,  non  est  ijise,  scilicct  peccato- 
rum  damnator,  justorum  remuucrator: 
Kccl.  XXI,  17:  Cor  fatui,  sci/icet  jjecca- 
tork,  quasi  vas  confractum.  Corrupti 
ergo  sunt,  peccatores  per  malum  aclum  : 
Job.  III,  K^-.Erant  autem  eorum  maia 
ojjo-a :  quia  postquam  per  consensum 
amiltunt  bona  gratuita,  corrumpuntur  in 
eis  naturalia ;  et  ideo  sequitur  eos  poena : 


PSALMUS  XIII 


291 


Ps.  xcvi.  3:  [(/nk  ante  ipsiim  prxcftlct^ 
et  in/lammahit  in  circuitu  inimicos  rji/s. 
Ilem  quantlo  coi'pus  putrcscit,  rcddilur 
abomiiiahile.  Sic  aiiima  Iiominis,  quam- 
diu  amor  Dei  cst  iii  ea,  cst  Deo  accepta  ; 
sed  quando  corrumpitur  pcr  pcccaUim, 
fit  abominaluHs.  Abomiuabilc  est  quod 
liumaiuis  app(5titus  rcruj.;it:  et  idco  di- 
cit,  Et  alxnniiuiidles  facli  sunt.  scilicct 
Deo  et  bominibus  pcccatores  pcr  «•.oiisuc- 
tudinem  peccandi :  Ilier.  u,  .'16:  Quani  tus:  et  ideodicit:  Di' ca;lij,  idcst  de  alti- 
vihs  facta  es  nimis,  iterans  vias  tuas !  tudine  suie  diguitatis  ct  iiatura'.  Pras- 
'a6a/je«fl<i  Osee  IX  10  :  *  Alicnatisuntinconfusicme,et  pexit  super  fUios  liominum.  Kt  vult  iuve- 
facli  sunt  abominahilcs  sicut  ea  (pix  (lile-      nire  iu  nobis  volnntatc  autcccdcnle,  (|ua 


sedes  esl.  Vcl  ile  cfnlo,  idesl  riiristus  per 
f|iicm  judicabit  [)Cccatorcs.  Vcl  alitcr. 
iJicunt  ali(iui  qu(jd  Dcus  non  coginjscit 
sinf:nlaria  ct  mutabilia,  (juia  est  iinma- 
tcrialis  et  simplex  el  {Htcrnus.  Kt  sic  ikiii 
cognoscit  secuiiiliiiii  moliis  rcrum,  et  se- 
cundum  moduin  suai  ciignoscibilitalis. 
Hcspondctur :  imino :  (juia  cognoscit 
malcrialia  iiumatciialitcr,  nt  Dionysius 
concludit.  Kt  ita  ctiam  C(jgnoscit  inlcllcc- 


xerunt.  Ktdixit;  In  studiis.,  rpiia  pcr  ea 
deveniunt  abominabilia.  Vcl  stiidiose  fa- 
ciunt,  scciindum  Hicronymum.  Plus 
enim  abominalur  Deus  studiosam  volun- 
tatcm  peccandi,  quam  ipsnm  pcccatum  : 
Job  xxxiv,  27  :  Qiiasi  dc  industria  reces- 
serunt  ab  eo :  et  vias  ejus  intelli(jcrc  no- 
luerwit.  Alia  littera  habet^  Corrumjnint 
ct  ahominati  siintstiidium,  scilicct  sapicn- 
tia',  et  disciplina' :  Prov.  i,  29:  Kjosam 
hahuerunt  disciplinam,  et  timorem  l)o- 
mini  non  suscpcriint:  Kzecli.  viii,  l.'{.- 
Adliuc  vidchis  ahominationes  majores. 
Cousequcntcr  agit  de  vitatione  \iO\\\.  N(ni 
est  (jui  faciat  bonum,  i\\\\ix?ion  est  justus 
in  terra  (pii  fadal  honum,  et  mm   pcc- 


vult  omnes  salvos  fieri,  id  (juod  pcrtiucl 
ad  salutcn,  scilicct  ut  cOf:noscamus  Dcum 
pcr  iutcllcctum,  et  aincmus  pcr  adcctum, 
et  desidcremus.  Kt  ideo  dicit,  il  ridi/at, 
idcsf,  iit  vidcre  faciat,  quia  ipse  scmjicr 
vidct.  Si  cst  inte//i(/cns,  [icr  iiitcllcctum  : 
Dcut.  XXXII,  2'J  :  itinam  sa/ieroit  et  intr/- 
/ii/crcnt  etc.  Aut  rc(/uircns  f)cum,  [icr  af- 
fcctum.  Ouid  invcnicl,  cum  bic  ([lucsi- 
vil?  '  coiitrariiim  :  quia  Omnes  dcr/ina- 
vcrunt :  ct  ponit  Iria  :  sciliccf  dedinatio- 
ncm  a  Dco,  inutilcm  opcralioncm,  et 
ccssationcm  a  bouo.  Dicit  crgo,  Omnes 
dec/i/i((vcrunt,Si'\\\ccA  a  D(io :  Dcnt.  xxxi, 
2!).'  Nori  i/iiod  /tost  mortcin  incam  inu/ue 
(Kjetis,  et  dcc/ina/iitis  dc  via  (juam  jnwce- 


cct,  Kccl.  VII;,  21:  Cs(/ue  ad  uniitn,  idcsl     pi  vohis:  Osea'    iv,  1;  Non    est   vcritas. 


tnea 


Cbristum,  quia  ipsc  solus  ncc  peccatum 
contractiim  babuil,  iicc  commissum. 
Hcala  Virgo  liabuit  conlractum  pccca- 
tum :  Kccl.  vii,  21):  Virum  dc  mi/ie 
iinum  rcjtcri.,  mii/icrcm  ex  omni/tiis  non 
inccni.  Vcl,  Usiiuc  ad  iiniiin,  qiiia  iu!c 
unus  cst  ([iii  pcrfectc  faciat  boiiiim.  Vc- 
riim  est,  supposito  (iiiod  dixcruul,  iSon 
cst  Dciis.,  Et  corru/tti  siinf. 

2.  Dominus,  llic  [irimo  ccrlilicat  ciil- 
pam.  Sccundo  c.xpoiiil,  ii>i,  Sc/tii/rnini . 
P(!('catiim  ccrlidcalur  |)cr  iirK|uitatcui  ; 
et  idco  liic  |)(iuil  Dci  in(|uisirioiicui,  di 
cens,  Vos  dicilis  (|uod  Son  cst  Dcits,  scd 
falsiim  cst,  (juia  Dnmiinis  t/c  nc/o  /iros- 
pexit  sii/tcr  fi/iits  liitminum  :  Prit\ .  \vi,  2.* 
Oniiirs  riv  liominis  /tatcnt  orii/is  rjiis. 
Pr()S[)cxit  (>}.;()  mittcudo  rdium  siiiiin  l)o- 
miniis  Palcr  dc  c(i'lo,  idcsl  dv  sinii  [licta- 
lis  siuc  :  Isa.  ult.  i.wi,  \  :  Ccv/um  "  iuilii 


non  cst  scienfia,  non  est  misericordia  Dei 
in  frrra  :  llicr.  mii,  b  .•  Aemo  quod  ho- 
niiin  cst  /itipiitur,  nu//us  est  i/ui  a(jat  jkv- 
nitcnliam  de  jtcccato  siio.  Itcm  cx  lioc 
(|uod  dcclinat  a  Dco,  clTicilur  iniililis: 
(|iiia  illiid  cst  iniitiic,  (|Uod  iiou  .itliiifrit 
ad  id  ad  (|ii()d  factiim  csl.  Ijonio  autcin 
fartiis  est  ad  frucndum  Dco :  Sap.  iv,  :i : 
.)fii/fi(/cua  im/tiorum  mu/fitudo  wm  crit 
iifi/i^.  riidc  dicit  ;  >'///////  iuutiles  farfi 
sinif.  Ilcm  ccssanl  a  boiio.  qiiia  \on  rst 
ipii  fariat  /tiuium  ctr.  Iloc  jain  cx[>osifiiin 
cst. 

.{.  Scpu/cruin.  Ilicronymus  dirit,  quoil 
Apostoliis  uliliir  lcslimoiiio  isl«»rum  vor- 
siium,  Sc/ui/'rum  /lUtens  etr.  Kl  inviMU- 
tiir  alilii  in  sacra  Scri|>tura  Uom.  iii,  iibi 
dicit  ijiiod  ali(|iiain  [)arlciu  accc|)it  cx 
Isa.  i,i\,  aliain  c.\  aliis  [larlibns  Psaltcrii. 
ct  noii  cx  i2»lo  Psalino  (aiituin,  cum  ipso 


'  Ai.  ;  «  4u;u!>ioril.  » 


292 


i\  lUvinrM 


llohraMis  ossot,  ct  scirol  hor    iii     llfhr.ro 

iKtn  liahcri  ;  hahcliir  Immkm)    iii    rditioiK;' 

viil.Lrata,  (|iia  viil.mis  iititiii',  ncI   (|iia>  iioii 

attrilmitiir  alifiii  (•crta'  pcrs^Mia'.  A  sopul- 

cro  patcnti  cxhalat    ro't(»r;  ol  i(I(>o  supra 

Psalinista  ccrtilicavil  maliliain,  sivo   cul- 

paiii     iMiiniconiin  ;    hic    aiitcin     cxponit 

oani :  et  circu  hoc  diio  lacit,  Priino  oston- 

(lit,    (|iioniO(lo   siint    poccaloros    iiiutilos 

aliis.    Sccnndo  (|UOino(Io    sihi,   ihi,    Co)i- 

Irilin  ct   i)i/('liri(iis.  Circa   iirimuin.    dno 

proponit.  Prinio  (jnomodo   nocoant   aliis 

vorho.  Sccnndo  qnomodo   faclo,  ihi,  Ve- 

locps  ctc.  Circa  primum  diio  facit.  l*rimo 

ponit  promptiludinom  oris  ad  noccndum. 

Socnndo   modiim  nocondi,    ihi,    IJinjniH 

suis   (lolnsr  (K/clnuit .    Dicit   orgo .'   scpul- 

cnim  jmtrns  cst  (juttiir  coriiin.  Talc    au- 

tcm  ad  nihil  aliud  cst  paratum  nisi  ut  re- 

cipiat  cadavcra:  sic  os  ejus  qui  sempor 

cst  paralus  ad  mortificandum  por  dotrac- 

tionom,  cst  sepulcrum  palcns.  Apoc.  ix, 

17  :  l)e  ore  coruhi  procodohat  iijiiis,  ct  fu- 

mus  ct  siilfjhur.  Vol  nota  vorucitatom  co- 

runi,  qiiia  giiltur  servit  etiam  ad   comcs- 

tionem.    Sod     qiiandoquo    noconl  dolo, 

quandoijue   malitia,  et  (luandoque   iuju- 

juria.  Kt  primo  ponit  dolum  qucm  hahent 

in  ling-ua.  Liujuis  suis,  extorius  Idandc 

loquendo   :    Hier.  ix  :  Saijilta  vulnerans 

limjua  oorum  dolum  locula  est;  secundo 

dolnm-  iu  cordc:  Venomm  aspiclu?n  sub 

labiis  eorum.  Occultatum  vcncnum  mor- 

tiilcativum  est,   sed   venenum    aspidum 

iusanahile  est,  et   incantari  non   potcst : 

Ps.  Lvii,  o  :  sicut  aspidis  surdae,  et  obtu- 

rantis.,   ctc.   cujus  vcnenum    dormiendo 

intorficit:  Jlior.  v,    26:   Inccnti  sunt  in 

populo  meo  impii  insidiantes,  giiasi  au- 

cupes  ad  capicndos  viros.  Ibidom  :  Sicut 

dccipula  plena  avibus,  sic  dimiiis  corum 

plcme  dolo,  (\\\\   dnlci  sono  allrahunt  ad 

laqucum  avos.  In  quo  dosig-natur  crndc- 

litas,  ct  [tortinacia,  et  malitia:  crudolitas, 

qnia  nituntur  occidere:  pertinacia,  qnia 

sempcr  odium  cst  in  corde  ipsorum ;  et 

ideo  dicit,  Venenutn  etc. 

4.  Quorum  os  maledictione.  Ilic  ostcn- 
dit  ((iiomodo  aperto  nocent,  qnia  per 
verha  dotractoria:  Et  amaritiidinc,  idest 
amara  vcrba:   Lev,  xix,   \!k:  Non  malc- 


dircs  surdo.  Vcl  (juando  vcrba  contra 
Dcum  dicit,  provocntiva  ad  iiijnriam  vol 
iram;  I.sa.  v,  2!) :  Hiu/iliis  cjus  ut  lcmiis 
I  chtrcs.  Ilic  oslcndit  qiioinodo  nocoant 
facto.  Ad  cljiindcuduin  saiu/uinem:  I*rov. 
I,  \i\ :  l^cdcs  ctirum  ad  malum  currunt, 
ct  festinaut  iil  cffiidant  sinujuincm. 

o.  Contritio.  Ilic  oslondit  (jnomodo  sint 
nocivi  sihiipsis.  Duplicitor  arKiiiis  sibi 
nocet:  pordondo  scilic(!t  honum  (juod 
hahet,  et  doliciendo  nh  oo  (]uod  sperat. 
Dicit  orgo :  In  viis  eorum  cst  contritio, 
quia  contoritnr  bonum  quod  hahont:^/ 
iufclicitas,  quia  non  pcrveniiint  ad  bo- 
nnm  speratum,  scilicct  felicitatom:  Isa. 
Li,  19  :  Vastitas  ct  contrilio  in  viis  eo- 
rum,  ct  viam  pacis  ncscicrunt;  non  est 
jiidirium  gressibiis  eoriim.  Vol  contritio  in 
mundo  isto:  infclicitas  post  mortem,  qua^ 
fclicitati  osl  opposita :  ,loI)  xxi,  30:  In 
dicm  perditionis  scrvatur  malus.,  et  ad 
diem  fitroris  ducetvr :  hoc  provenit  ex  uno 
quod  est  contra  dilectionom  proximi, 
quia  viam  pacis  non  coijnoreriint.,  scilicot 
quid  sit.  Vol  viam pacis  non  co(jnovcrunt., 
scilicfjt  Christum,  quia  viai  ejns  sunt  via3 
pacis:  Provcr.  iii,  17:  Viai  ejus,  vix 
pulrJirse ;  ct  omnes  semitx  illius  pacifi- 
cx.  Non  corjnoverunt,  quia  ipsuni  Chris- 
tum  peccando  occidcrunt.  Aliiid  contra 
dileclionem  Dei ;  unde  dicit,  Kon  est  ti- 
mor  Dci  ante  oculos  eorum :  et  ex  hoc 
pcccant  :  quia,  ul  dicitur  Prov.  xv,  27  : 
Per  timorem  Domini  declinat  omnis  homo 
amalo.  Qiiia  ergo  hoc  non  habent,  ideo 
sunt  sepulcrum  palens. 

0.  Nonnc.  Ilic  agit  de  spe  liberationis. 
Et  primo  oslendit  quod  impii  non  Iiabent 
spem :  quia  Nonne  coc/noscent.  Sccundo 
ostendit  quae  sit  liujusmodi  spes,  ibi, 
Quis  dabit  ex  Sion.  Circa  primum  duo  fa- 
cit.  Primo  ostcndit  quod  non  cognoscent 
spem  hanc.  Secundo  ponit  signum,  ihi, 
Consilium  inopis.  Movet  primo  qu.ostio- 
nom,  ot  interponit  in  se  culpam  impio- 
rum,  et  loquitur  sic.  Dico  quod  sunt  se 
pulcrum  patons,  et  quod  non  est  Deus 
incorde  eornm:  sed  numqnid  cognocent, 
quod  Dominus  est  in  generatione  Justa? 
quasi  dicat :  hoc  debcnt  cognoscere,  et 
quod  Dominus  sit  in  ea  :  Ilier.  xiv,  9 :  Tu 


•  Al.  :  «  mcditalione.  »  Item  :  »  versione.  » 


2  Al.  (leest :  «  dolum.  » 


i 


PSALMUS  XIV 


293 


in  nobis  es,  Dominc,  ct  nomm  sanctum  tendit  quod  non,  per  sij?num;  ciuia  Con- 
tuwnaXt.  Ps.  xxi,  i;  Tu  autem  in  sancto  fudistis  consilium  inopis,  iilest  confusibi- 
habitas,  laus    IsracL  Est    ergo  Dominus      Icm  reputastis,    et  blasphemastis   quau- 


*  (levorent 


omnis 
([v.i  invocd- 

verit... 
sdlvm    cril 


in  eo  sicnt  iu  templo.  Et  omnrs  (lui  opc- 
ranlur  iniquitalmn.,  scilicet  (luaulum  ad 
Dcum  :  Kt  devorant  plehcm  meam  sicut 
escarn  panis,  quuutum  ad  proximos, 
quos  devoraut  i.ufercndo  ijona  (Mjrum : 
Zacli.  XI,  y  :  Vorci*  unusfiuisque  carnem 
pro./:imi  sui :  iMichffiai  ui,  Comederunt 
carnem  populi  mei,  et  pellem  eorum  de- 
super  e.rcoriavcrunt :  Kccli.  x.^Jxiv,  2,'): 
Panis  Cfpmtium  vita  yauperis:  qui  de- 
fraudat  illum,  homo  saiu/uinis  est.  Noj/ 
invocaverunt  Deum.,  idest  uon  habeut 
spcm  de  Deo  :  Kt  scquilur  ex  lioc,  quod 
noii  habcut'  securitatem:  ideo  dicit  : 
Illictrepidarerunt  elc.  Prov.  xxviii,  1 :  Fu- 
git  imjjius  ucmine  persequenle :  Job  xv, 
21  ;  Sonilus  terroris  semper  in  auribus  il- 
lius,  et  pa.r,  cum  sit  ilii,  sempor  insidins 
suspieatur.  Sed  qui  iuvocaut  Dciim  sal- 
vautur:  Jotd.  ii  ?>2:"  Omnes  qui  invoca- 
verunt  nmnen  Douiiui,  sfdvi  erunt:  Prov. 
xviii,  10  :  Turris  /o/7/.s-.s7'm'^/  mmwn  J)o- 
mini.  Nou  cr^o  lalcs  cognosceut,  quia 
Douiinus  in  f/enrralione  Justa  cst.  Et  os- 


tum  in  vobis  est :  (it  hoc  esl  consihum 
inoj)is,  ut  sciat  Qa^nilam  Domiuus  spjcs 
ejus  est:  Ps.  xxi,  [) :  S/icrarit  i/t  /Jomino, 
eri/nat  eum.,  salvum  fariat  n/m,  i/uo- 
niam  vult  eitm.  Matfli.  xix.  Qn\  (Hcit :  Si 
vis  perfectus  esse  etc.  Item  ix.  Hoccousi- 
lium  sempcr  divites  contemnunt :  Prov. 
Despcjisti  omne  consiliuut  //teum,  et  iit- 
crcpalionos  meas  nerjlcri^tis.  Et  uude? 
Qaonu/m  I)o//iinus  spc-i  ejus  csl :  (juia 
non  habcnt  in  mundo  unde  spereut  nisi 
iuDeo,  qui  spcs  sanctorum  cst. 

7.  Omiu^s  auti(|ui  cxpectabant  hoc 
(ieii.  XLix,  10:  No/i  auferctur  scvj/tru/n 
dc  hida  etc.  Sed  hoc  expectabalur  ex 
Si(Ui,  idest  ex  Juda'is:J().  iv,  22:  Sulus 
cj- .ludivis  est.  Sed  qiiaiido .'  llespousio: 
hoc  habebimus,  Cui/i  averterit  I)o//ti/ius 
captivilale/n  //lchis  sUcV,  qui  sunt  iu  cap- 
tivilatc  pcccali  ct  caroere  iuferni :  Isii. 
XMx,  2i)  :  Kquidem  caj/tivitas  a  forti 
lidlelnr  et  quod  ca/>fu//i  fueril  a  mhustn. 
El  luuc  la'tetur  Jacoh.,  idest  populus  Dei 
iiiterius:  et  exultct  Israel  extcrius. 


PSALMIIS    D.VYin    .\1V 


1.  l)(jiiiiiii',i|uis  h.iltiliihit  in  tubornafuid  tiu);  aiil 
quis  reiidicsco.l  iii  nioiili!  pnncto  liio? 

2.  Oi'i  infiiTditMr  siuc  luiicula,  fl  oinTiitiir  jii^li- 
tiniii.  (Jiii  loiiiiiliir  v(S'ilati'iii  iii  corili!  suo  ;  qui  iioii 
egit  (Inhiiii  iii  liii^'ii;i  siia  : 

i.  Nei;  riicit  |iroxiiiio  .~uo  uialuiii,  cl  oiniriihriimi 
non  ac(;f!iiit  advorsus  ]iro.\inios  suos. 

h.  Ail  iiihihiMi  (hMliichis  cst  iii  consiioclu  cjiis 
malij^iiiis  ;  liiiiciitcs  iiiilcin  Doiiiiiiiiiii  j,'l(iiiliciil. 

5.  (,)iii  jiiriil  pro.xinio  suo  el  noii  (lccipit ;  i|ui 
piiruniaiii  sii;iiii  ikui  (icdit  iid  usuriiiii,  ot  niuncni 
siiiter  iniioccTilciii  noii  uccciiil.  (Jiii  rucit  iiu-c,  iioii 
conimovcltitiir  iii  ii-tcrniiiu. 


1.  Supra  P.salmista  ef,'it  de  malilia  el 
dolo  advcrsaiionim  ;  hic  agit  dc  proiiria 
juslilia.  Kl  priiiio  osteudit  (|ualis  sil  Jus- 
tilia  quam  Dciis  accc[)lal.  Seciiiido,  (lua- 
si  ^ralias  a^^eiis,  o^ileudil  (iiialis  sit  siia 
jiislilia,  il)i,  Ciuiscrva  uic.  'riliilus,  Psal- 
/nus  Dfirid.  lii  rsiilino  islodi d  tiicil  :  ikhu 
(juasi  saccrdos  cxisl(Uis  coiam  Dco  cousu 


lit  Deum.  Primo  pouitiir  (jiKcslio.  S(>cuu- 
do  responsio  ^  ibi,  Qui  iinjrrdilur  sinv 
//uiriilii.  Piiciuillil  cry:o  dujilic^MU  ijiues- 
tioiiciu  :  (|uia  du[)lex  esl  slatus  pr.eseutis 
Ecclcsiic  cl  riitiiiic.  Priiuiis  ost  militaii- 
tiuin :  Aj)oc.  xiv,  l.l:  .\inodn  Jnnt  dirit 
s/iiriliis  iil  rrqiiicsrunt.  Kt  hi  diio  stjitus 
si;.iMali  suut  iii  vcteri  lestaiuciito.  l^Mii.i 
priino  liiibucriiiit  tiibcriiaculiim,  Exod. 
XXVI,  i|Uiimdiu  hiibiicruiit  bclla  ol  labo- 
res.  u  Wvy;.  mi,  12:  iarliiiH  esl  rum  (/r- 
dissrl  Dnininiis  rrqiiinn  Dariil  ah  univer^ 
sis  iiiiiiiiris  siii>:,  di.ril  uil  \athn/i:  Viilrs 
qilnd  rqn  huhilrin  lii  dniiin  rvdrinil,  rt  iir- 
rii  Dci pnsitn  (st  in  nwdin  /ivl/inin '.' \\i> 
tcii  1'ccil  lcin|)liiiu.  (|U.iiido  h.ibuit  pa 
cciii.  Per  liibcriiiiciiliiiu  dc.Ni^Mialiir  Kr- 
clcsiii  luililans,  i»er  tciu|)luin  iii  monto 
liKtiiiu  sliiliis  fiilura'  vila- :  cl  idoo  ilicil. 


•  Al.  :  «  (|U'>d  liaiienl.  » 


I  .M.  n  i>\|»>!«iUu.  » 


29i 


l.\   IiAVinKM 


(Juis  htihilnhit  in  Inhrnuivnlo  liti>  ?  idcsl 
iu  |ii';i'S('iili  Ivcclcsi.i ;  (|n;isi  (lic;il:  (|iiis 
•'sl  (li-^-^iins  li;il)il;if('?  I'('cc;ilor(\s  cniin  li;i- 
l)il;inl  nnnicro,  non  nicrilo.  Ilicronynnis 
li;ilicl.  Qnis  porri/rinohilnr?  Vs.  i.wii,  7; 
•  mhnhittt*  lli'l>tf<^'C  f"<''f  unoninws  in  domi).  So- 
yp..Mnius  cmuhx  (|na'slio,  Qnis  m/i/icscpl  in  nionlo 
sfnidn  Inu  .  \X  (liciliir  Mons  sanrtns,  (|ni;i 
niliil  ost  ibi  coiii(|nin;ilnin :  llior.  .\.\xi, 
2.'{ :  livniulival  lihi  Dinninns,  /jn/v/irilin/o 
jnlili.r,  ?ninis  scmclns:  ]iia.  xxxv,  8;  \'ia 
sancta  vacahitnr :  Kxod,  xv,  17.-  Inlnx/n- 
ces  eos,  et  jt/antahis  in  monle  Iwredilalis 
tua\  firmissimo  hahitacu/o  tuo,  quod  ope- 
ratns  os,  Domino. 

2  Qui.  llic  poniliir  responsio :  ct  circa 
lioc  (Ino  facit.  Piimo  commemorat  merita 
li;ibitantium   in    pravliclis    locis,    scilicct 
iii   tabcrnacnlo  et  in   montc   saiicto   Dei. 
Socnndo    pra'minm,  ibi,  Qui  fncit   lixc, 
non  vnnmorrhilnr  in  ,rlvrnum,  Ponit  an- 
tom  (lccem   circctiis  virtnlnm.  Scd  aclio 
virtuosi   consider;itiir    diiplicitor.    Primo 
per  comparationem  ad  se.  Secundo  per 
comparationcm  ad  alios.  Primo  proponit 
ea  per  qucO  bomo  bcne  oporatnr  in  sc. 
Sccundo  ea    per  quae  se  bene   babct  ad 
proximum.  ibi,  Nrc    fccit   /jro.rimo    suo 
ctc.  In  se,  qnantum  ad  exteriora   in  ope- 
re,  ct  in  localionc.  In  opero,  quautum  ad 
duo.  Primo,  quod  fugiat  mahim;  ct  idoo 
dicit  :  Qui  hujrcditur  sinc  macu/a.   Yita 
ista  qnanlam  via  est  ad  vitam  joternam  ; 
et  idoo  dicit,  hu/rcdilur,  idost  in  via  gra- 
*♦  /rflHitio  ditur.    Ps.    xi.i,  o**  .•  hujrcdiar  in  /ocum 
ta/)crnacu/i.  Itcm    cxvni,  \   :  licati  inima- 
cu/ati  in  via.  Si/ic  macu/a^  sciliccl  mor- 
tali,   quia  peccatum   voniale    non   habet 
maculam  proprie  :  Eccli.  xxxi,  8  :  licalus 
dives  f/ui  iiivenlus  cst  sinc  macu/a.  Sod  iu 
Cbristo  et  in  Yirgnnc  Maria  nulla  omnino 
macula  fuit,  ot  istis  appropriatnr  tcmpe- 
r;iiitia,  quia  contra  tcmperantiam  macu- 
lalur.  Secundo,  nt  faoiat    bona ;    ct  idco 
scquitur,  Et  o/)eratur  justitiani,  idost   ea 
ad  qua' justili;i    iiiclinat;    et  reducnntur 
ad  eam  prout  ost  specialis  virtus.  Iii  sor- 
moiic,  primo,  ut  faciat  boiium  ;   Qui   /o- 
fjuilurvcrilatcni,  idost  faci;it  boiium  Ibcu- 
tionis    :    Isa.     xxxiii,    14  :    Qiiis  j)Otcrit 
/lahilare  cr  vohis   cum  ardori/)us   sem/)i- 
ternis  ?  Qui  ani/u/at  in  justitiis,  ct  /oijuitur 
vcritatem.  Kt  dicit,  In  co)dc,  contra  illos 


(jiii  lo(|iiiinlnr  voritat«MTi,  a  ca.sii,  non  cx 
proposib»  :  Piovt^rb.  .\ii,  W)  :  l.nhiiini  vc- 
ntalis  /irniuni  cril  :  I  Polr.  ii,  i  :  l)c/)o- 
ncntcs  o)nnc nioidfuium  ctontncni  do/uni, 
ijiia^i  naiiln  ijfiiiti  injanlcs.  Socuiido,  ut 
vitct  iiwilum,  scilic(!t  dolosiljitiMii  :  llier, 
i.\,  8  ;  Sat/iltfi  ru/)icrti)is  /inijua  corurti 
do/iDu  /ovula  csl.  Qiii  )io)i  ct/il  do/uni  in 
/intjua  sna.  .K\\i\  /illcra,  Qui  tion  csl  faci- 
/is  i)i  /i)ujua  sua.  Prov.  xxv,  28  :  irhs 
/)alc)is  et  ahsfjue  niurorum  amhitit,  vir 
tjiii  )ion  ])olcst  i)i  /of/uc)ido  coerccre  sjjiri- 
tiini  siiii))!..  Alia  /illcra.  El  tion  cst  accu- 
satio  i)i  /ititjuti  cjus ;  (]uia  scilicct  non 
cst  dctractor  ct  rolafor;  vol  quia  verba 
sua  non  sunt  «ccusabilia  :  Epb.  iv,  29  : 
Otmns  scrtru)  ttia/us  dc  orc  veslro  twtipro- 
ccdat. 

3.  Ncc  fccit.  Supra   cgil    Psalmista  de 

virtuosa  opcratione  quam  Deus  acceplat, 

coniiumGr;iiido  ea  per    qna'   bomo    bene 

opor;itnr  iii  sc,  bic  autcm  connumorat  ca 

pcr  qua*  sc  beiie  babct  ad  proximum.  Et 

hic  quantum    ad    proximum    pclit    tria. 

IMimo,  ut  ei  non  noceat.  Secundo,  quod 

non  conscntiat  nocenti  :  Uom.  i,  32  :  Qui 

la/ia  atjunt,  rerjnutti  Dci  tioti  cotisefjucti- 

titr;  scfl  digtii  sutit  ttiorte  non  solutti  fjui 

faciunt  ea,  scd  ctiatn  fjiii  crmsentiutil  fa- 

cietitihus.  Tcrtio,  quod  noii  docipiat  ipsum. 

Dicit  ergo  quantum  ad  primum,  i\ec  fccit 

j)roximo  suo  ttia/um,  ne  corporaliter  nec 

spiritualitor  :  Rom.  xii,  17  :  Nu//i  ttm/utti 

jiro   ttifi/o  rcf/detites  :  Gal,    vi,  10  :  Dutti 

totijtiis  ha/)€ttius,  ojiercttntr  /)otut))i.  Ou;in- 

tum  ad   socundum  dicit,  Et   ojtjjrohriutti 

tuin  acccjnl  at/vcrsus  jwo.iimos  suos.  Ah- 

quis  dicit  ahquid    contra  aliud,    sod  non 

est    sustinen(Uim;  et  idoo    dicit,    Opj)ro- 

/triutn  tioti  acccjyit,  tunc  scilicet,  quando 

ille  qui    audit    verba   dctractoria  contra 

cum,  ct  ex  bis  dctcstatur  illum  (b?   quo 

dicuutur,  vcl  etiam  ipso  dicit  aliis  :  Eccli. 

XIX,  10  :  Atidistivcrhumcotitra jn'o.rimittn 

liium,  cotnmoriatur  iti    lc  ctc.  Eccl.  28  : 

ScjJi  aurem  tuatti  spinis,  cl  tio/i  aut/irc  /iti- 

fjuatti  ncfjuatti.  Ilicronymus  :  «  Si  iion  est 

audilor,  noii  ost  dch-aclor.  »  Uornardus  : 

«  l)ctr;ihcro  aut  dclrahontcm  audiro,  «juid 

horum  damnabilius  sit^  non    facile  dixe- 

ro  »  ;  Prov.  xxv,  22  :  Ventus  aqui/o  dissi- 

j)tit    j)/uviatn,  et   facics    Iristis    /inijitam 

detrahcntctti  :  quia,    ad    litteram,  detra 


PSALMUS  XV 


29r> 


liens    cessat    cum  audicns  conlrislalur. 
4.  Ad  nihilnm.  Ilic  ostcndit  quod  non 
dospiciat.  Iu  liomiuo  suiit    duo   :  srilicot 
viliimi  et  virlus.  Vitium  (!st  (lesiii^ioiidiim  ; 
et  ideo  dicil  Mali/jiiHa.,  inf|u;intum    talis, 
Afl  niliilum  est  deduclua,  idest  nihil  repu- 
tatur  ;  ct  hocest  bonum  :  primo  ad  tollcn- 
dum  aBmulationcm  :  quandoiiueenim  ali- 
quis  mahis  exallatur  :  Ilier.  xiv,   I   :   Via 
impiornm  proaperatiir  etc.  Sod    proptor 
hoc  nuUo  modo  dchet  eum  roputare  ma^^- 
num,  sed  dcbet  cnm  despicorc  :  I  Mach. 
n,  62  :  Gloria  hominis  peccatoris  stercus 
et    vermis   est  :  hodie   extollitur  et    cras 
noninvenitur,  quia  co?iversus  estin  terram 
sitam,  et  cor/itatio  ejus  periit.  Vel  aliquis 
maf;^nus  intcndit  nocere ;  sed  ox  quo  est 
malig-nus,  contemnas  eum  :  quia  lalium 
dcrogatio    est  nostrae    vitai  adprohatio  : 
Ps.  XXVI,  3  :  Si  consistant  adversum   me 
castra,  noji  timehit  cor  meum,  idest  pec- 
caloros.  Scd  virtuosum  homiucm  reputa 
magimm  ;  ith'o  (Hcil,  Timrnles  autom  Do- 
minuin.  f/lori/irat -.   Kccl.  xxv,   13  :  Qufim 
mtif/nus  est  fjui  invcnit sapientiam  et  scicn- 
tiam,  sed  non  est  super  timentem  Domi- 
nimi,  Glossa  alilcr  cxponit,  Ad  nihilum 
deflnclus  est  in  conspcctu   ejus  nialit/nus, 
idcsl  diahohis  vinctus  est  ab  eo  :  i  Joan. 
\\,  W  :    Vicistis    malif/num  etc.    Dominus 
glorificat  timciitcs  J)ominum,  scilicct  se. 
Sed   prima    cxposilio    est  magis  liltcra- 
lis. 

Ilic  proliihct  nc  decipiat  proximum 


meo... 

/JO- 

men 


lii  triiius  autem  proximus  dccipitiir.  Vi- 
dclicct  in  i^romissis,  et  hoc  pcr.juramcn- 
tiim  ;  ct  idco  dicit,  Qui  jurat  etc,  idcst 
firmat  ad  dccipicndiim,  (|uia  non  scrval  : 
ZiKJi.  VIII,  \")  \  Jurfimeiitum  mendfi.r  )utn 
flilif/as  :  Lcvit.  xix,  21  :  Nfni  perjurahis 
in  iiomine'  Dei  tui,  et  non  iioIIhps  illud. 
lurare  non  pcrlinet  ad  virtutcm,  sed  Ju-^^  ,"^ 
ramontiim  sorvare.  Itom  in  confractil)iis.  Jieiiui 
Undo  :  Qui pfifunifim  siitim  non  fiffbt  nd 
usuram  :  Luc.  vi,  3o  :  Mutuum  flale,  iii- 
hil  infle  sperantes,  et  munera  super  inwi- 
centem  non  accejtit  :  Prov.  xvii,  23  :  Mu- 
nera  de  .vnu,  idcst  Ecclcsia%  impius  acci- 
I)it,  ut  pcrvcrtat  scmitas  judicii.  Doiit. 
xxiii,  prohihctur,  ipiod  noii  dotur  fralri 
ad  usuram,  (iiiia  voiidit  quod  non  ost, 
cuin  non  haheat  usum  fruclum.  llom  in 
judiciis,  quaudo  dat  sentcntiam  coiitra 
innocontcs;  ct  idco  dicil,  /s7  ntunrra  :  Isa  : 
Va!  fjui  justificatis  im/nfis"  projjter  mu-  ••,„„ 
nria  :  Job.  xv,  34  :  /f/uis  flecfjrahif  ffi-  muneribus 
hrrnfirulti  roruni.  fjui  nuinrra  lihrnlrr 
firri/iiunt.  Couscciuciitor  poiiitur  pra*- 
miiim.  Qui/acif.,  idost  servat,  /Air  omnia 
pr.odicla  :  .lac.  i,  22  :  /vs/o//-  /actores 
verhi.  Kom.  ii,  13  Xan  auflifnrrs  Irf/is 
/Hsfi  si/iit  fi/iuil  Druin,  sril  /actores  :  \on 
roi/iinorrhilur  in  .rlrrnum  idcst  hic  habi- 
tabil  iii  moiilc  sanclo  moo  :  Infrac.xxiv,  1  : 
Qui  roii/lduiil  in  Dniiiiini  siriif  nions  Snui 
etc.  Psal.  i.iv,  23  .*  Non  dahit  in  cvtcrnuni 
/lurfuatifineni  Jusin . 


5. 


PSALMUS    XV 


1.  Inacrifiliu  titiili  ijisiits  Uiivid. 

Coii^s-irva  mc  DDiiiini',  (iiioiiiaiii  siitMiivi  in  |c  : 
dixi,  Ddiiiiiic,  Drii.-;  nicu^  es  Ui,  ijiiniii.im  liniKiniiu 
niooriim  iimi  cf^es. 

2.  Siimlis  (|iii  sniil  iii  tcrra  cjn.^,  mirilicavil  nni- 
nca  vitliiiitiilcs  niciis  in  cis. 

;j.  Miilliiiiiditii'  piiiil  iiillrniiliilcs  coniui  ;  poslca 
acr.cilcr.ivciiiiil. 

^.  Non  coiij.;rcf;al)o  convcnlicnla  cornin  dc  snn- 
Hiiiiiiliiis,  iici-  miiiinr  cni  noniiuuni  conim  pcr 
laljiii  nica. 

5.  Dominua  jiars  liii-rcdilalis  mcro  cl  calicis  uici  ; 
1,11  crt  i|iii  rcsliliics  licrcditatcm  uicnin  niilii.  Fniics 
cccidcninl  milii  in  |irii'cliiiis  ;  ctciiim  licicditas  uicii 
pricclara  );s|.  miiii. 

Ci.  Itcncdicani  Dumiiiiim  (|tii  Irilniil  niiiii   iiilcilic 
liiiii  ;  insiijicr  cl  n.-(|nc  ad  uoctciu  iucrciiucniiil  iiic 
reiics  nuM.  I'id\  idcliiim  Domiiiiim  iii  cuiis|icilu  mco 
scmiicr,  i|iioiii{mi  a  dcxlris  csl  imhi  nc  ( iminiovcar. 


l'i<i|ilcr   lidc    ia-liitmii    c-^l    cir    nu  imi,  cl    cxiiil.ivi! 
lin^Mia  inen. 

*.  Insnitcr  ct  ciiro  mcii  rc.imcMCt  iii  -iitc.  Oiio- 
niaiii  uoii  dcr(diui|ucs  auiuiaiii  nn  iiiii  iii  iufcriio ; 
uec  (lahis  saiu  luiu  liiiiiu  vidcrc  corni|itii>ucui.  \o- 
tas  iiiilii  fccisli  vias  viln*  ;  ndiiuplcliis  iiii'  liclilin 
cnm  viiltii  luo,  dcleclalioucs  iii  dcxlcra  lua  uwjue 
iii  liiiciu. 

I.  In  |)ra'codonli  Psalmo  ouumoravit 
jnstitias  qtias  Doiis  ioi|iiiril  ab  lioinino; 
bic  auloin  oslondil  quomodo  jiislitiain 
soiiiiobatiir.  Tilulus  lalis  ost  :  lnsrriptio 
liliili  ijisius  Ihirid .  Kt  qnanliiiu  ail  lillo- 
laiM  si^^Miilical  qiiod  odilus  «»st  spocialitor 
do  bis  qiM' porlinont  ail  porsonain  David. 
Scd  qiiiii  DaNid  K*'''^''»^'^  «Miaiu   pcrsonain 


290 


l\   llWIDKM 


Chrisli  ox  cjus  sciiiinc  iiascitiiii,  idco 
qii.iMlam  liic  (lc  David,  (]iia-(lain  duC.liristo 
poimiitiir.  Kt  idoo  Petnis  Acf.  ii,  '2i\  : 
Prori<l('l)nni  Dtnniinnn  ctr.  di^  rosurrec- 
tiono  Clirisfi  dicit  proprie  dicliini  osse,  ct 
non  de  David.  Kt  secimdmn  lioc  tan^^it 
histoiiain  in  Psalmo  islo  de  iiovo  tcsia- 
meiifo,  secimdiiin  quud  dicilnr  .loan.  \ix, 
10,  (jnod  Christo  crucillxo  imjxtsnit  Pi- 
hitns  titnlum  snper  caput  ejus.  Uic  rsf. 
Jrsus  \a:arc/i//s  Jlr.r  Jmlivormn  .  et  hic 
est  qnasi  titulns  regiii  ejiis.  Tiplex  titu- 
his  consuevit  descrihi.  Ah  ^iumdo  iu  sc- 
pulcro  alicujus  :  ho('  cs*  soimlcrum  talis. 
Ariquaiulo  iii  domo  :  luec  csl  domus  talis. 
Aliqnando  pro  trinmpho,  sicut  Uomtc  lic- 
hat  :  et  hic  fitulus  Christi  cst,  qui  trinm- 
phavit  per  crucem  :  Col.  u,  15  :  Palani 
frianipl/ans  illos  in  sripso,  expolians prin- 
cij)atus  rf  pofcsfafrs.  Signatur  crgo  hic, 
qnod  in  Psaimo  spccialitcr  de  rcgiio 
Christi  agitur.  Titulus  I|u3ronx.mi  talis 
est,  Huniilis  et  simplicis  psalmus  David. 
Et  signatur  (]uod  agitur  in  Psahiio  illo 
de  simi^hcitalc  ct  hnmilifatc  David,  sive 
singularis,  sivc  fignrati,  scilicct  Christi. 
Bividitnr  crgo  Psalmus  istc  in  dnas  par- 
tcs  in  piima  osteuilit  sive  ex  partc  sua, 
sivc  ex  parte  Christi  loquens,,  se  soli  Deo 
inhcercre.  Secundocoinmomorat  hcnoficia 
quae  a  Deo  recepit,  ibi,  Benrdicam  Domi- 
num  qui  etc.  Primnm  ad  simplicitatem, 
secundum  ad  humilitatem  pei-tinot.  Circa 
primum  duo  facit.  Primo  oslendit  quod 
soli  Dco  iiiha*rct.  Socundo  ralionem  assi- 
gnat,  ibi,  Dominus  pars  efc.  Circa  pri- 
mum  tria  facil.  Primo  ostendit  qnomodo 
se  hahcat  ad  Deum.  Socundo,  quomodo 
sc  habcat  ad  sanctos  Dei.  Tcrtio,  quo- 
modo  sc  habeat  ad  inimicos  Dei.  Sccun- 
dum,  ibi,  Sancfis.  Tcrtium,  ibi,  Multipli- 
cate  ctc.  Ad  Denm  se  habct  ut  sibi  soli 
inhan'cns  :  et  hoc  dnplicitor  :  pcr  spem 
et  fulcm,  ibi,  Dixi  Domino.  Circa  priinum 
duo  proponit  :  scilicct  siguum  spei,  ot 
ipsani  spem.  Sigiium  S])oi,  ibi,  Consrrra 
rnr,  Dondnr  :  (]uasi  :  non  confido  por  me 
servari  possc  :  sed  tu,  Dominc,  Consrrva 
tne,  vel  iu  se,  vcl  in  membris  suis  :  Joan, 
XVII,  11  :  Pafer,  serva  cns  in  nomine  tuo, 
f/uos  dedisfi  nnhi.  Et  hoc.  Quoniam  spe- 
ravi  in  tr. 

Sed  numquid  .speravit  Christus? 


l)ic(Miduin  t'.>,f  ([uod  sic  :  sper.ivil  qni- 
dom  iu*oaliis  vifam  a-ternam,  jiro  s(!  aii- 
tein  clarifatem  corporis.  Clarilatein  aiifem 
aiiima'  liabiiif  iii  inslaiiti  sna*  coiiciqifio- 
iiis. 

Diri  efc.  Ilic  primo  ponit  acfnin  lidoi. 
S(!cuii(lo  rationem  a.ssignat,  ilii,  (Juoniam 
lnnuwumelc.  Actus  fidei  cst  cuiiriteri  Weo, 
vel  in  corde  credcndo,  vcl  cxtorius  lau- 
daiido,  lactis  approbando  :  Huin.  x,  10  : 
Cordr  credifur  ad  jusfitiani,  orr  aufcni 
tonfessw  /it  ad  salufrm  ;  ot  idoo,  Di.ri, 
cordo,  ore,  et  ojiorc,  Quia  Drus  )neus  etc. 
(ieii.  xxviu,  21  :  Krif  mihi  D(nninus  i)i 
Deum.  Et  ideo  est,  Quia  h<nutrum  mco- 
rum  non  e<jcs.  Et  hoc  cst  jiroxmum  Dei  ; 
quia  inhuitio  bomlatiVosl,  et  nihii  ci  addi  ^ 
potest,  quid  csl  sub.stantiale  bonuin  ad 
omnia  cxtcndens  bonitatem  sicut  sol  lu- 
meii,  non  per  participafioncm,  scd  pcr 
ipsum  esso  illuminans  oinnia.  Cnilibet 
autom  alii  croaturio  potcst  addi,  eliam 
sanctis,  ct  proptcr  hoc  aliqnid  cis  accrcs- 
cit,  ct  idco  aliquo  modo  iiuligcnt  iiobis  : 
scd  Deus  solus  non  indigct  honis  nosfris  : 
Joh  XXXV,  7  :  Porro  si  jusfe  erjeris,  cjuid 
donahis  ci,  aut  quid  de  manu  tua  arripietl 
Hioronymus  Iiabet,  Quoniam  bene  non 
est  nobis  sine  te  :  quasi,  ex  hoc  apparct, 
quia  tu  cs  Deus  meus,  quia  lu  es  bonitas, 
noc  mihi  hene  est  sine  te. 

2.  Sanctis.  llic  osteiidit  quomodo  se 
hahct  ad  sanctos^  ctiam  nt  logitur  (!x  pcr- 
sona  Christi,  Et  scicndum,  quod  voluntas 
Patris  sicut  voluntas  Christi  cst,  ot  in- 
quantum  homo,  ut  im])loat  voluntatcm 
Palris  :  Ps.  xxxix,  9  :  Ut"  faciam  volun-*  facerem 
tatem  tuam,  Deus  meu.t  volui  :  I  Thess. 
IV,  3  :  Hsec  est  voluntas  Dei  snnctificatio 
vesfra  :  Job.  vi,  38  Desccndi  de  cado  non 
ut  faciam  voluntatem  meam,  sed  volun- 
fatem  ejus  qui  misit  me,  Patris,  ut  omne 
quod  dedit  mihi,  non  perdam,  sed  ressus- 
citem  illud  in  novissimo  dir.  Christns  au- 
fcm  multa  voliiit  :  et  hoc  piv^ptcr  nostram 
utilitafom.  Sed  quid  voliiil?  Pati,  mori, 
resiirgerc,  ut  iios  viviricarot.  Dicit  ergo  : 
Dcus  pator,  Omnes  voluntates  jneas  miri- 
ficavit,  idest  mirificc  adimplcvit,  In  eis,  In 
(]uibus?  Eis,  In  sanclis  qui  sunt  In  terra 
cjiis,  idost  iii  Ecclesia  militante  et  trium- 
phantc.  llicronymus  habct  sic,  Sanctis 
qui  sunt  in  terra  et  maqnificis,  omnis  vo- 


PSALMUS  XV 


207 


limtas  mca  in  eis.  Alia  liltera  liabct,  llo- 
husti.  Kl  dato  (juod  aliquis  terrenus  con- 
fidat  in  potestato  robnsti  exercitus,  s(m1 
J)avid  dicif,  ICt/o  sjjcrari  in  tc  :  Ju-d.  ii, 
11:  Nidlus  sprravit  in  Doniino^  rt  confu- 
sus  etc.  Et  rol)usti  nioi  sunt  sancti  tni, 
(]ni  magna  facinnt  :  I's.  c,  G  ;  Oculi  mci 
ad /i(/e/es,  dicit  Christns,  ut  sedeant  me- 
cniri.  Qaod  ipse  Cliristus  diligat  sanctos, 


oblatume  consumnunit  in  wlrmuni  sancti- 
ficatos  etc.  Zach.  ix,  II  ;  Tu  autnn  in 
suiitfuliif  lcstamenti  tui*"  fruisii  rinrtos'"  cmUitU 
fuos  <le  lacu  in  tjutt  non  rst  mjua  etc.  Sed, 
tinornodo  perfecta  erit  ista  conf,'regatio? 
Quui  iion  rro  niontn- noniinis  illoruin,  (juod 
habihant  in  statn  pcccafi,  (|uia  nnu.s  di- 
cehatnr  fornicator,  alins  latro.  Scd  nullus 
post    couversionem  debet   sic   numinari, 


patct  ;  l*rov.  vni,  17  :  /syo  diWjentes  nie      (juia  hnjnsmodi  noniina  snnt  deleta.  Yel, 
ddvio.  non  cro   memor  peccatornm  iu  Jndirio, 

cnni  cougreg-aho  justos,  Venitf  hmedicti., 
iMattii.  XXV,  .'Ji.  Kt  hoc  Per  lahia  mm^ 
vel  pcr  pra-dicatorcs  meos.  Sed  dicetur 
eis,  Ite  maledictietr.  Uier.  xv,  1*J  :  Si  sc- 
j)araeeris  pretiosum  a  ri/i,  quasi  os  mcum 
eris.  Hieronymnshahct  :  Mnltiplicata  snnt 
idola  eornm  :  post  tcrg-nm  setjnentinm 
non  libabo  lihamina  eornm  dc  sangnine, 
ne(jne  a.ssnmam  nomina  eornm  in  jahiis 
mcis;  (jnasi  dicat,  Te  colo,  non  idola. 
Sed  illoium  idola  nuilta  siinl.  Usca'  : 
Mu/tip/icavi post  dorsum  rccedenfes  fu/  te. 
llicrem.  n,  27  :  Verferunf  ud  me  tenjum 
et  wnifacifm,  nec  ero particeps  /iharninum 
eorum.  J)ent.  xxxii  38  :  Deciuorum  victimis 


3.  Mu/tijdicaUv.  llic  ostendit  (juomodo 
se  haheat  ad  adversarios  J)ei,  sive  ad  pec- 
catores.  Kt  primo  ponit  eornm  conversio- 
nem  ;  secundo  couvcrsionis  modnm,  ibi, 
No?i  coiKjretjaho.  Circa  primnni  dno  facit. 
Primo  proponit  statnm  pra'ccdentis  cnl- 
pa^ ;  secundo  ponit  statum  subsc(]uentis 
gratiic,  ihi,  Postea  acce/eravrrunt.  Dicit 
ergo,  Mu/lijdicatx  sunt  infirmitaies  co- 
runi,  idest  diversa  j)cccata.  Vcl  infinnila- 
tes,  itlcst  puMialilates  cx  pcccato  conse- 
(jncntes.  Tlircn.i,2:2  :  Mu/ti</e?mtusmei. 
Et  ex  liocse(]uitur,  Postea  a.cce/eraveruut, 
idcst  conati  sunt  ad  curandum  vitam,  ut 
redimcrcnt  tompus  perditum.  Kt  sigiian- 

' aijwulavU  U)v  hoc  faciiint^  (jnia,  uhi'  tihundat  dr/ir- 
tu)n  super(d)uiu/ul(jrulia  :  nt  dicitnr  Kom. 
VI,  1.  Item  post  trihnlationes  homo  cnrrit 
ad  Deuin.  Osec  vi,  1  :  ///  Irihu/atio/w  suu 
ma?ic  co?isurf/cnl  lu/  ??ic,  ve?dte.,  reverfa- 
?nur  ad  Do?ni?iu??i.  Ps,  lxxxii,  17  :  I?njj/c 
facics  corinn  i(j?un?d?uu^  et  quivre?U  ?u/- 
??tcn  tuu??t^  Do??i.i?i^. 

4.  No?i.  IliC'  ])onit  inodnm  conversio- 
nis.  Kl  primo  ostendit  ad  (juem  rilnin 
convertaritur ;  secnndo,  (jnomodo  pcrfcctt^ 
ihi,  Ncc  ??u'??u/r  cro  clr.  l)ic~it  (srg^o,  Accc- 
/eravcru?it.  Sed  (juomodo  convcrlciilnr? 
In  vetcri   l(;g(!    illi    (ju'1    conv('rlc!)anfnr, 

Poircrcbant  diversa  saciificia.  Scd  cg"oadn- 
nabo  (;x  divcrsis  j)aifil)n.>  ad  fincm  ;  ■^i'i\ 
non  nt    (drnndanf    sangnincm  ;  (jnia,    uf 


C(/??ic(/ehu?it  (u/ijjcs,  cf  hihchu?it  vinu?n  /i- 
hami?iu?n.  i\ec  jnraho  pcr  illa  idcda. 

5.  Do?ni?ius.  llic  assignat  nifioncm  sna' 
inha-sionis  S(di  Deo,  (juia  scilicet  ipso 
solns  est  hcreditas  siia ;  (juasi  dicat  :  Ideo 
solum  hnic  inh.ereo'  (jnia  lia-c  esl  hcri'- 
difas  mca.  Priino  dicit  Deiim  esse  suain 
hcrcditatcm.  Secnndo  commcinlat  eam, 
(jnod  cst  contenlns  de  ca,  ihi,  Etrnini 
licrcditus  ??ica  efc.  Ipsa  cst  lioiniiu  nos- 
fiiiiii  ipio  IViiinmr  :  lioniincs  iu  innndo 
isto  (|iia'riiiif  jtossc.ssiones  el  iisiis  eariini, 
scd  jios.sessio  sna  est  Deiis;  unde  Dnmi- 
?u/s,  /iu?'s  hrrcditufis  nu\v,  inlransilivo, 
idcsl  hcrcdifas  ijiia'  vcnif  niilii  in  jiarleni. 
(Jiiidam  habiMil  [)v>,  hcrcdilate  deleclnlio- 
nes    carnis.    Sap.  ii.  I)  :  l/.rr  rsf  /ttirs  cl 


Ajioslohis    dicit    Ihdir.    x,   i,   /nijiossihi/r      /i.vr  snrs  unsirn.  Alii  anlein  alia  ili«lecln- 


snnguine  f.^f"  ^f.j.  su/ujuinriii  luuroruui  uiil  /lino- 
?•?(??! ,  uufcrri  jirrrulu.  \iiu  rontjrctjahi) 
ro?uu'nticu/t?  cnruui  t/e  su/ujutnihus.,  idc^t 
(\o.  ritii  lcgis  :  scd  ha'c  cong^rcLiafio  csf  dc 
saiigniiK;  novo,  idestllhrisfi.  Ilchr.  i\,2<S  : 
C/irislus  senw/  oh/t/his  est  tul  //lu/tnru/ii 
ex/uitirirudu    jirrrula.     llcb.   \,    'i    .'    /  //" 


hiJia  miiiidi  ;  s»».l  Dciis  esl  .sors  inca. 
Tlircn.  III,  '1\  :  Pt/r^  ?nru  Diuninus.^  di.rit 
tt/ii///ti  /ncu.  Sed  noii  S(diim  »\sl  h«M'(Miilas 
mea,  sed,  /*///v  ru/iri^  niri,  idfst  cali\ 
iniMis  veiiiiMis  mihi  iii  sorlcm  ;  ijnia  lotn 
dclecfalio  iniM  cl  p«ilns«>st  Dens.  Ps.  x.vii, 
.')  :  ( 'tdi  r  /iwus  inrhritins  t/unm  /irxrlnriis 


I  M.  :  ('  sii|\im  liiii-  111  rii-lii.  » 


298 


[N  D.WIDKM 


csf.  Vol  Clirisliis  lialifl  licrcdilalrni  lidc- 
lcs;  cl  liujiismoili  licrcdilalis,  sciliccl  li(h)- 
liuin.  Ilcus  cst  pars,  sicul  (richMn  csl, 
Ihninniis  jnirs  rti/iris  inn,  (|uia  passio 
n\ca  (trdinalur  ad  Hcutn.  Ipsc  cliam  ost 
(lalor  Inijus  licrcdilalis  :  Tn  rs  (jui  rcsfi- 
(iirs  /irrn/ifnfrni  iiirnni  nii/ii,  scilicct  a'lcr- 
na'  {^Moiia'.  Kt  sic  Clnislus  lo(|uilnr  ox 
pcrsona  suorinn,  (|ui  can»  pcrdidcrunt 
peccanle  prinu)  parcnto.  Vcl,  I/rrei/ifafmi, 
idcst  clarilatom  cori)oris.  (luani  pordidit 
honio  poccando.  Fnnrs  r.rfrni/rrunt  nti/ii 
in  prtvc/aris.  Divilcs  tcrrani  mcnswrant 
fnnc.  Dont.  :  Jncn/i  ftinicii/iis  /icrri/ifntis 
cjns.  Kt  idoo  porlio  dicilur  (jnasi  lunicu- 
his  funis,  idost  portio  moa  codit  mihi  in 
rohus  oplimis,  (luianihil  molins  ipso  Dco. 
llicr.  ni,  IM  :  Tri/niam  ti/ti  tcrram  dcside- 
rn/n/cm,  prcVc/aram  Iiercdifafcm.  Socundo 
ostondit  (juod  sil  oa  conlontus  :  Etcnini 
hcrcdifns  nir  jtncc/nra  csf  nii/ii\  (puisi  di- 
cat  :  Non  soluin  horoditas  mca  in  sc  prio- 
claru  csl;  sod  ost  ita  pryM-lara  mihi,  (|uod 
nullo  modo  mutarcm  oam.  l's.  cxxxi,  : 
Hxc  reqities  mea  in  sxcn/nni  ssccu/i  :  hic 
ha/ntabo,  (jnoniam  c/c(ji  eam. 

6.  licncdicam.  Snpia  Psahnista  posuit 
rationom  quare  soli  Dco  iuluorct,  (jnia 
scilicct  ipse  est  pars  hcroditatis  sua?  ;  hic 
rocognoscit  hcneficia.  Et  primo  proponit 
heneficia  suscopta  ;  secundo  speranda,  ibi, 
Insnficr  ct  caro  mca.  Circa  primum  duo 
facit.  Primo  commemorat  bcncficia  sus- 
copta ;  socundo  ostondit  gaudium  (juod 
habol  ex  eis,  ihi,  Propfcr  lioc  /xfntum 
cst  cor  mcnm.  Commomorat  ergo  duplex 
hcneficium  :  uuum  in  adcptione  honi, 
aliud  conservaudo  contra  mala.  (Juantum 
ad  primum  dicit,  licncdicam  Dominum 
etc.  ut  intelligam  (juam  pra'clara  sit  illa 
horcditas  a^terna.  Ps.  cxvin  34  :  Da  mihi 
intc//cctnm,  cf  scntfabor  etc,  Ps.  xxxi,  8  : 
lnfc//cctnm  fibitlabo,  etitistruam  te.  Eccli. 
ult  :  Danti  milii  sujncntiam  (/a/)0  (j/oriam. 
Dedit  autem  Dominus  homini  ratiouem 
ad  sapientiam,  scd  non  totalitcr  abstulit 
infirmitatcm;  scd  hoc  erit  in  gloria'.  Et 
j)rimo  pro[)onit  cam  ;  sccnndo  ponit  au- 
xilium  contra  eam,  ihi,  Providcba/n  Do- 
minum.  Omnis  homo  hahet  a  Deo  secun- 
dum  rationem  Inmen  intelleclus,  et  Jus- 


liis  rcCormatur  liimiuc  gralia-.  Scd  adliuc 
iulirmilas  carnis  r(!stat  ;  ol  idoo  dicit, 
Insiiiirr  nd/iiir  inrrrintrrnnf  nir  rrnrsmci, 
iilcst  iiilirmilal(!s  moa*,  sciliccl  ciilpa',  vel 
I)Occala.  Et  hoc,  /siinr  nd  iKKtrni,  idcst 
us(pio  ad  mortcm,  iin rrjnirrniif  nic  rrncs 
inri,  idcst  rcpi"chcnsil)ilcn>  mo  ostcnd»!- 
ruul.  \\'r,\  /itfrrn.  (Juia  iii  rcnihus  incon- 
livum  luxuria'  scdonj  habct,  (!t  sic  delec- 
tationom  tentando  moI(!stat.  II.  Cor.  xvii, 
7  :  Ne  nutgnitin/o  rcvc/nfionitni  cfc.  S(!(l 
in  Christo  non  suut  infirmitates  cnlj^a', 
vol  iurcctionis,  (|uia  caro  ojus  non  ro- 
pu^Miat  advcrsusspiiitrnn  ;  ol  idco  inhdli- 
gitur  solum  dc  pn-na.  Ilch.  iv,  15:  Trn- 
tatit/n  j)er  om/iia,  quanlum  ad  infirmila- 
tos  corporalos.  Scd  si  dc  nohis  iutoHiga- 
tur,  dicendum  quod  homo  qui  douuin 
intclloctns  hahct,  vcl  gratiam,  dicat  ad- 
huc  cum  Apostolo,  Uom.  vn,  2'.i  :  Vidco 
a/iam  /njc/n  in  //ic/idiris  meis  rcinuj/tan- 
tcT/i  /c(ji  mc/ifis  mcx.  Vol  Renes,  idest 
Jtuhoi  sihi  conjinicti,  nstiuc  nd  7wct(mi., 
idcst  usquc  ad  passionem,  sive  usquo  ad 
passibilitatem  carnis.  Et  quia  caro  time- 
bat  passioncm,  ego  in  illa  passione,  9/^)- 
vidcba//i  Do/ni/in/n,  crectis  ocnlis  in  cob- 
lum,  non  in  muudo.  Providentia  est 
pra^visio  rcrum  fiendarum  in  futiiro ;  sod 
visio  sive  conspectus  est  rerum  pra'sen- 
tium.  Sed  si  adhuc  tales  renes  impug- 
gtiant,  non  ost  timondum,  quia  paratuin 
hahet  anxiliinn  Doi.  Et  idco  primo  ponit 
recordationem  auxilii,  dicens,  Providr- 
ba//i  Do//ii/iu//i  etc,  quando  scilicet  i/ic/'e- 
puerunt  mere/ies  mei.  Ps.xxiv,  15  :  Ocu/i 
mei  se/npcr  ad  Dominu/n  quo/iiam  etc.  Et 
lioc  ideo  quia  A  dextris  est  mihi  nc  com- 
■//lovcar,  non  ad  sinistram.  Prov.  iii,  26  : 
Do//ii/ius  e/nt  i/i  /atcrc  fito,  et  citstodint 
pc(/c/n  tuum  ne  capiaris.  Isa.  l,  8  :  Stc- 
/71US  simu/  etc.  Projttcr  Itoc  /xtatU77i  est 
cor  meum.  Reg.  ii,  1  :  Exu/tavit  cdc 
7/icum  i/i  Dot/ii/u).  Vs.  lxiii,  11  :  LcVta- 
//itur  justits  i/i  Do77ii/io  etc.  Et  exu/tarit 
/i/niita  77ica  ctc.  oxterius,  cnm  oxleriori 
gaudio  prortimpit  in  laudcin  vocis.  Isa. 
xn,  5  :  Canfafc  iJoniino  quo/iia/n  //lagni- 
fice  fecit.  Psal.  lxxx,  2  :  Exu/tate  Deo 
etc. 

1.  I/isuper.  Hicenumerat  beneficia  spe- 


«  Al.  :  «  daudo  gloriam.  » 


PSALMUS  XVI 


2or) 


raiuiii.  Primo  (iiiaiitiiin  ad  rcsiirr(,M  liuiirin 
carnis  ;  secundo  (|iiaiitiim  adanimam,  ihi, 
Nolas.  Prima  iii  diio.  l'rimo  ponit  spcim 
rcsiirreclionis  ;  scciindo  modiim,  ihi,  Q//o- 
iiiam  non  derfilhuptes.  Dicit  crgo,  Dndisti 
mihi  intcllcctum,  et  astitisli  mihi  homini, 
sed  Inmper  et  caro  mea  reqinesccl  in  .s/>^, 
rcsurrectioiiis.  Ps.  iii,  6  :  E(jo  dorrniri.^ 
ct  soporatus  sn?n,  et  resiirrexi.  Et  etiam 
hahchit  caro  mea  spem  in  rcsurrcctionc. 
Sap.  III,  4.  Spes  illorion  immortalitate 
plena  est.  Ratio,  (juia  resurrectio  requi- 
rit  uuionem  corporis  et  anima^ ;  ct  ideo 
noii  dchuil  anima  coiijuncta  diviiiitati 
rcmancrc  in  inlcrno ;  scd  tamdiu  dchchat 
ihi  starc,  donec  proharctur  vcritas  huma- 
nitalis,  ct  verai  carnis  :  ncc  plus  decchat 
reliiKjiii  in  inferno,  uhi  dcscendcrat  ad 
lihcrandum  sanctos.  Ecdi.  xxiv,  4o  :  /V- 
netraho  omnes  inferiorcs  partes  terrse,  et 
inspiciam  omnes  dorniicntes,  et  ilbiminaho 
omnes  etc.  Itera  cx  [)artc  corporis,  (|uia 
AVc  dabis  sanctam.,  idcst  corpus  meuin  a 
tc    sanctiticatum,     Videre    corrupdonem., 


idcsl  putrcfactionis,  vcl  r(iS()luti()iiis,(|u.mi 
iion  cst  passiis  ;  scd  niortis  corriiptioiifin 
passus  est.  Bcneticia  (jua*  perlincrit  ad 
auiniam  coinmcmorat,  ciim  Dicil.  \ol'is. 
IIoc  rcfcrtur  ad  flhristum  pro  mcmhris 
suis,  ct  ha'c  suiit  docuiiKMita  et  pra'cepta  ' 
quic  sunt  via  iii  lieatitiidincm.  Prov.  vii, 
2  ;  Serva  mandala  mca.,  et  vivrs ;  ct  idco 
dicit,  \otas  mi//i  /ecisti  vias  vitx.  Sccundo 
commcmorat  bcncficium  :  uhi  tiia  dicit. 
Primo  pl(!iiam  Dci  visioiicm,  .idimp/rhis 
me  /ictitia  cum  v/i/tu  tuo,  idcsl  vidcho 
vultum  tuum.  I  Cor.  xiii,  12  :  \/mc  coip 
nosro  ei:  parte,  idest  impcrfcctc,  t//t/r  roi/- 
nosram  fariead [arirn/.  Picnam  laditiam  : 
Joan.  XVI,  24  :  l't  /jaudi//tn  vestrum  p/r- 
n//m  sit  :  (juia  dcleclalioncs-  indencicn- 
tcs,  (jiiia,  in  dextera  tua  i/sfpie  in  finrtt/. 
Isa.  Li,  11  :  l.;vlilia  sen/pitertui  s/iper  ra- 
pita  e(n'//m,  (ja//di/itn  rt  /;vtitiati/  obtii/r- 
h//nt  :  et  f//(jiet  alt  eis  ilo/or  et  (jrn/il//s. 
Pl(jv,  ill,  16  :  Loi/(j/l//do  dier//tt/  itt  dr.r- 
trra  ej//s,  et  iti  sinislra  il/ius  diviliiv  et  (j/o- 
ria. 


PSALMUS   XVI 


\ .  Ovalio  Davirl. 

Kxaiidi,  DdiiiiDc.  jiihlitiiiiii  iikmmi.  iiitPiido  dcprn- 
calidiicm  iiicaiii.  Aiirilnis  iicrci| raliimiMn  iiicaiii, 

IIOII    ill    lailiis    (loll)riis.    1)C    Vllilll    luo  jlKlicilllll     IIICIIIll 

lirotleal  :  ociill  liii  vidcniil  aM|iiilatciii.  I^robasli  cor 
iiioum,  ct  vi.-ita.-^ti  iioctc  :  i^Mic  iiic  cxaiiiiiia.sli,  ct 
iion  cst  iiivciila  iii  iin!  iiiiiiiiitas.  l  t  iion  l()i|iin- 
liir  os  iiieiiin  oiicra  iioiiiiiiiiin  :  iirojitcr  vcrlia  laliio- 
ruiii  tiioniin  cy^o  ciislodivi  vias  diiras.  1'crlicc  jircs- 
8US  uieos  iu  seniilia  tuis,  ul  nou  uioveantur  vesli- 
^ia  nioa. 

2.  F.f,'o  clanuivi  (iiioiiiani  e.\uudisli  iiic,  Uciis  ; 
indina  aurcin  lunni  niilii,  d  exnndi  vcrbn  inca. 

:).  Miriiica  iniscricordias  tiias,  (jiii  salvos  lacis 
spcrantcs  iii  tc.  A  rcsislenlibiis  dcxtcni'  tnii'  cuslo- 
di  iiie,  iil  pupillain  ociili.  Stib  iiiiibra  iibiriiiii  liin- 
riiiii  pr()tn(,'e  nic,  a  fucic  iuiiiioruin  tini  nic  aniixc- 
riiiit. 

4.  Iiiiiiiici  iiici  aniinam  monm  rirciiiiidcdcrniil, 
ndipcni  siiiiin  coiictiiscninl,  os  corimi  lociiliiin  c>l 
supcrbinm.  Projicicntes  inc  nunc,  circunidcdcriinl 
iiic  :  ociilos  suos  slatiioriinl  dccliiinrc  in  lcriain. 
Snsccpcnint  nic  sicut  loo  pnralus  ad  pnrdaiii  ,  cl 
siciit  caliibis  lcoiiis  liabilaiis  iii  abdilis. 

5.  Kxiir^o  Doniinc,  priovcni  ciiiii.  cl  siippl.inla 
eum  ;  eripo  uniinum  nionm  nb  iiiipio,  frnmoam 
liiniii  nb  iiiiniicis  miiniis  liui'.  Doinino,  n  pnmis  (lo 
lorrn  divido  cos  in    vila    corum  ;  el  lU'    ubscondilis 


tuis    ndiiiipl>'liis   ost   vcnlor    eoriim.  .^nliirnli    sniit 
(iliis,  ot  diniisoriint  rcli^piias  sinis  pnrvulis  suis. 

G.  Efio  uutem  in  juslilin  nppnrolio  conspectui  luo: 
satinbor  ciini  iipparucril  ^loria  tiiii. 

//*  finem. 

IMicro  Doinini  David,  ([ui  lociitns  ost  Doniiuo 
vorba  cantici  liujus  iii  dio  ipin  pripuit  (Miiii  Douii- 
iins  do  manii  omuiiim  iuiinioorum  ojus.  et  do  maiiu 
Saulis. 


{.  Supra  dcscrihil  Ps.ilmisla^  divinam 
juslitiam,  ct  o.^^tciidit  (jiiod  cam  scivahal; 
hic  juojxKiit  oratioiicm  iii  (jiia  pctit  cxau- 
diri,  jirojilcr  jusliliain.  Tiliilus.  (hatio 
Dnvid.  Et  csl  jirimus  Psalmus  (jiii  iiitilu- 
lalnr  ah  oralioiic.  i|nia  hiijusmodi  lolali- 
tcr  csl  oralio  ;  cl  idco  .il)  oralioiu»  iiicipit, 
ipiia  inlcr  li  ihiilalioiics  sinmilarc  rcfii- 
^iiim  cst  oiatio.  Psalni.  (\iii,  i  :  /Vo  nt 
//1  ii/r  dil/iirri//ly  drlrahrhatit  ini/ii.  rtfn 
a//lr/i/  nn/hatn.  Di\idiliir  cr^o  Psaliniis 
istc  in  diias  parlcs.  In  jirima  oral  pro  .hIh- 
hililalc   projiria  ;  iii  scciiiida  |i«>tit  lilicru- 


1  Al.  :  "  docimiciita.  lideu  ol  prircopln.  » 

i  Al.  :  <■  M"'''  '''■  >*»""""  l'"'"o  cl   dcloclnliouo. 


^  Al.  :  n  Pitalmo);rapliui>,  «  ilcni  :  n  l*«Almuii.  a 


300 


l.N  DAVIDKiM 


ti(»iMMn  .1  in.ilo,  ilii,  /v/o  chimnvi.  C.irca 
piiinnni  ilno  lacit.  Priino  pctit  cxandiii  ; 
simiumIo  propimil  prlitioiMMii  snani,  ihi, 
l)r  rnllii  tiin.  I!()n.^iilri-an<liiin  i*st  anliMn, 
«|no(I  in  ('.xandilionr  sit  tiipic.x  gTaiins. 
!*rimo  ilUMMii  lil  pclilio,  aiidit  v(M'l)a.{Sc- 
oninlo  atliMMlit  .scnsnni  '.  TiMlio  iinplct 
pclilnni.  l'rimo  er{^'u  petil  nl  c.vandiatnr, 
(rutMis,  Ejtiitdi  rfc.  Dan.  ix,  17  :  Ejiiiiili, 
Ihtniinc  Drim.,  orafiiuirni  srrvi  tin.  Se- 
cnndo  in  e.xandilione  pcnul  nierilum  pe- 
lenlis;  et  ideo  dicil,  Jiisiififim  tncani  : 
qiiasi  dicat  :  in  me  est  meritum  ut  e.xan- 
diiis.  (i/os^id  :  Jnstilia  lialiet  vocem  apnd 
Douin,  qua  penetrat  ccelnm  :  Jac.  ult,  10: 
Multiini  valrt  lirprrcalin  justi  assidiia : 
Joan.  i.\,  ol  :  Prrcatorrs  Dnis  non  aia/it; 
:>r(l  si  i/iiis  Dci  ciiltor  csf,  /ninc  Drum 
exauilit.  Secundo  petit  (juod  intendal  ad 
siMisum  orationis,  Intendc  dci^rrcatunicni 
incam.  ii/ossa  dicil  :  Deprecalioncm,  (juji^ 
est  pro  malis  amovendis.  Alia  /ittrra,  In- 
tcndc  ad  cantiros  mcos.,  quasi  ad  sj^iritna- 
lcm  intcllectnm  :  I*s.  cxxi.x,  2  :  Eiant 
rturcs  tUcV  infrndcntcs  in  vocem  drprcca- 
tionis  nica.'.  Tertio  qnod  andiat  verha 
orantis  ;  et  ideo  dicit,  Aiirilnis  pcrcipe 
oratione?n,  quse  est,  ?io}i  in  /a/jiis  do/osis, 
* nrmip  scd  simplicibus  :  Isa.  i.iii,  9  :  Do/usnon* 
'''''"■'f""'''/-uit  inorecjus. 

Sed  cum  omnia  audiat,  quare  dicitnr 
qua^dam  audire,  ct  qua-dam  non?Sap. 
I,  5  :  Spiritus  sanctus  discip/imv  rffur/ict 
ficfum,  ct  auferet  se  a  cofjitationibiis  c/iuv 
sunt  sine  intc//cctii.  Dcns  non  dicitur  au- 
dirc  nisi  verba  vcra,  et  non  qua'  prove- 
niiint  cx  labiis  dolosis  :  et  ideo  dicit,  Non 
in  /a/)iis  do/osis.  Ps.  xi,  3  :  Labia  do/osa 
in  cordc  ctc.  Et  sic  dolosura  dupliciter 
accipitur  :  scilicet  fictio  re.<;pectu  oris,  et 
rcspcctn  opcris,  cum  opns  non  concordat 
ori.  IMiarisacus  qui  diccbat,  Lnc.  xviii, 
11  :  non  sum  sicut  ccntcri  /lominiim  cfc, 
non  fuit  cxanditns  ;  scd  alins  (jni  noii  In 
labiis  dolosis,  sed  rectc  orabal,  luit  exau- 
dilus,  quia  descendit  jnstiticatus  in  do- 
mum  snam.  G/ossa :  Labia  dolosa  sunt 
qui  dicunt  Domine  Dominc,  ct  non  faciuut 
volnntatcm  Patris  mci.  Dc  vu/tu  tuo. 
Jndcx  non  profert  scntentiam  nisi  audi- 
ta  petitione  et  discii^sa  causa.  Et  idco  bic 


I)ctition(Mr>    ponii  :   et    petit    Iria.  Piiin^» 
sciil(Miliain.  Sc(Mindo   cansa*  i^xaininatio- 
iMMii,  ibi,  Probasli.  TtMlio  s^MiliMilia*  (jua- 
lilaUMii,  Prr/lcc.  (".irca  iniinuin  diio  lacit. 
Priino  j)etit  jndicium.  SeiMiudo  lempera- 
mentnin,    ibi,  Orii/i    tiii.  Dicit    (M-^'o,  De 
vii/tii  tiio.,  idest  dc  cognitioin;''  tua  :  Ju- 
dicium  tnciim  prodeat.,    idest    pio  me  : 
llier.  X,  24  :  Corrijtc  me  Dmniiir,  vmim- 
tamrn  in  judirio.,  non  in  fiirorc  tuo,  ne 
fortr  ad  ni/ii/iim   redii/as  me.  Sed  bic  j)c- 
til  jndicium  non  scvcritalis:  Isa.  i.xiv,^: 
Omiirs  jiisfifix  vestrse  (jiiasipannus  tnem- 
truafci',  sed    a-quitatis,    secnndnm    qnod 
j)alilnr    bnmana    natnra  :  et  idco   dicit, 
Oculi  fui  vidranf  iv(/uila(rni,  idesl  jndi- 
cent   judicium    .'Hijnitatum  :    Lsa.  xi,  4  : 
An/uet  in  xquitate  pro  mansurtis  ternv  : 
Job.  :  yEcjuitatetn  /jro/jimat  contrame,  et 
ad  victoriam  provenirt  judicium  nieum  ; 
quasi  dicat :  Non  pcto  jndicinm,  (juiacau- 
sa  mea   tibi  cxaminala  ciit.  Quod  caiisa 
sna  sit  examinata  coram  co,  ostendit  cum 
dicit,  Vrobasli  etc.  Et    primo    ponit  ordi- 
ncm  cxaminationis.  Sccundo  quid  sit  in- 
ventum  cxponit,  Et  tion  est  inventa.  Dicit 
ergo,  Probasti  cor  mcum.  Diircrentia  cst 
intcr   probarc    et   examinare   :    probaro 
qnaM'it  rationcm  facti,  cxaminarc  qiuerit 
ipsnm  faclum.  Ilalio   aulem  fiicti   magis 
tangit  coY,  sed  faclum  magis  tangit  cor- 
pus.  Dicit  ergo,  Probasti  cor  meum,  idest 
probatum  ostendisti,  (juod  iion  est  turba- 
tum  propter    tribnlationes   quas   patior. 
Dcus  cum  examinat,  tria    facit.  Probat, 
visitat,  etexaminal.  Prcjbat  cnm  dijudicat 
an  habeat    cordis    reclitndinem  :  quia  »i 
non    liabet,  non    curat    cxaminarc ;    sed 
quando    hoc     babet,    iudiget    cxaminari 
utrum  habcat  firmitatem  :  Hier.  xvii,  10: 
Ego  Dominus  scrutans  corda  et  probans 
rencs,  qiii  do  iinicuique  jii.rta  viam  suam. 
Sed  ba^ic  cxaminatio  cst  dnra  et  forti?,  ita 
qnod  nullus  sustineret  nisi  adjulnsab  eo  : 
Job  VI,  H  :  QiicT  forfitudo  mca  ut  **  suh-   *'  sui 
sistam,  et  quis  finis  mcus   ut  paticntcr      '"^* 
ar/am  ?  nrc  forlitudo  nica  ncc  caro  mca 
xnca  cst.  Et  ideo  pra-mittit  visitationcm  : 
Psalm.  Lxxxviii,  33  :    Visitabo  in  viri/a., 
vcl  adjuv.jndo,  vcl   corrigendo.   Visitasti 
nocte.  Scd  potesl  idcm  intelligi  per  noc- 


'  Al.  :  "  seorsuni.  » 


*  Al.  :  «  cogitatione.  » 


PSALMUS  XVI 


304 


tem  cl  igncm,  quia  lurbat  animam  :  Joh  tp;foii/lristi  inf.etnrminvmisti  cftf/itdtionns 

XXX,  17  :  I^hjcte  »s  infnun  jjer/orfitur  flo-  incfis fiscf/n/erf st/jjcr os meum; (]Ui\^i(\\(:nl: 

lorilms  :  et  inccndium  facit  hoc  idcm.  Vel  Nonintantumfurbatioprocessit.ut  voiiirut 

Nocte,  idcst  defectu  spiritualis  inteHif^cii-  arordcados  pcr  murmura.  Secuudo  oxpo- 

li(P.  Quandoque  quis   habet  rcctum  cor,  nit  quo  ifc^ie  fucrit  examinatus,  cumdicit, 

et  supcrvenit  sibi  tentatio  ct  ncf,'ligcntia  :  Proptfrverhfilfihiorumtufnian  cfjo  cnstfifli- 

et    lupc   cst  iu    noctc  :  ct   in  hac   visitat  civifisfli/rf/s.  Via;  dura*sunt  adversitatcs ; 

Dominns  adjuvandocontra  tcntationcs,  et  et  hoc  suslinui,  Proptfr  vfrlnt  h/ltioru/n 

ncgli,L,^entiam    excutit   et  coufortat  :  Ps.  tnorum.,   idcst    ut   scrvarem    verba,    aut 

Lxx,  9  :    Cum  tle/ecerit    virtus  mea^   ne  annuntiarcm   verba   tua  :    Ilicr.    xx,  8  : 

tlerelinquas  me.  Vel  nocte,  idest  quiete  et  Factus  est  se/'mo  Do/ni/ii  i/i  opprohrii/m 

silentio,  et  tunc  visitatper  consolationcs  :  et   i/i    tlerisu/n.    Ilieronymus    iiabct,    i't 


Mattii.  xxni,  G  :  Metlia  nocte  clamor  /ac- 
tus  est,  ecce  sponsus  venit.  Exfimi/ifisti 
ifjne,  idcst  tribulatione  ;  quia  tunc  apparct 
si  cst  honus  amicus,  et  non  rcccdit  : 
Eccl.  VI,  8  :  Kst  a/nicus  secu/iflum  te///- 
pus  suum,  et  /wn  permanehit  i/i  flie  tri- 


vifis   Ifitas.  Latroncs  qua-runt  diverticula 

ut  lateant  :   ita  David  (juando  persequc- 

jjatur  eum  Saul  :    Ps,    xvii,  34  :  Posuit'    '  Perfedt 

j/ffles  //leos  f/ufisi  cervorum.  Spiritualiter 

dicitnr  de   Christo    punilo   intcr  latrones 

ut  malcfactor  :  Joau.    xvui,  '{(J  :   .SV  non 


hulfitifmis.    Invcnitur    aut(!m    pcr    istam      essethic//iale/fictor,/iu/itihit/'fuliilissf//ius 


cxaminafioncm  inuocentia  et  pcrfcctio, 
quia  cxaminat  si  in  eo  invcuiatur  inno- 
ccntia.  IIoc  aufcra  in  isto  invenitur,  Et 
primo  ponit  ejus  innoccntiam.  Secundo 
pcrfectioncm,  ibi,  Nim  est  inventa  i/i  //le 
i/iifp.iitfis. 

Sed  contra.  I  Joan.  i,  8  :  Si  flixerimus 
fjuia  peccatum  mm  /lahemus,  /losipsos  se- 
flitc/mus,  ct  vfritfis  in  iwhis  nf)/i  est  :  ct 
i*rov.  XX,  9  :  Quis  potest  diccre,  mundum 
cst  cor  mcum?  Eccl.  vii,  21  :    Non  cst 


fu//i.  Si  incipias  versuni  ibi,  Propter 
f/pfrfi  hf/miuu/n  custoflivi  vius  flurus,  di- 
cas  vias  duras  qua;  sunt  opcra  hominum  : 
Prov,  IV,  { I  :  Vin//i  sapif/itia'  moiistn/ho 
lihi,  (liicain  tf  pfr  sernitas  ;i'fpiitfitis  ipias 
(liim  iufjressus  /ueris  ftc.  Consequenter 
detcrminat  (|ui(l  p^^fit  :  Pcr/icf  (jrcssus 
j/wos  in  sc//iitis  tuis,  sciliccf  Jusfitia'  : 
Jol).  IV,  G  :  ihi  fst  /ortitiitlo  tua,  putif/i- 
tia,  ct  pfr/ertio  v iarii /n  ?  h'A  Imc  ut  vcsti- 
gia,  idcst  airectus  meus,  non  raoveanfur 


ho/no  justus  i/i  terra  fjui  /ficiat   ho/un/i  et     a  raandafis  fiiis.  Vcl  pefit  Christus   pro 


runi  pcccet.  illossa,  Ncc  infans  unius 
diei. 

Dicendum,  (|uo(l  lo(juitur  de  ini(initate 
pcccafi  pcr  quani  in  tribiilationc  rcce(Ut 
a  Deo. 

Pcrfectio  inuocontia)  invcnitiu'  in  co, 
intantum  (jiiod  non  loquilur  Operu  lio//ii- 
nu/n,  idest  pcccatiim  ;  (juasi    dical  :   NOn 


Ecclcsia  ut  fj^ressus  cjiis  perliciantiir,  et 
vcsti,i.,'ia,  idest  sacramcnla,  non  raoveau- 
lur.  Itcni,  cura  cx  actibus  gcnorcutiir  lia- 
bilns,  actus  vcslij^ia  rcliiKjuunliir  in  vo- 
luntatc.  Vcl  ad  lillcrain  i)clit  Diivid,  (juimI 
nou  pra'cipitctur  dc  pra'ru[»tis  pcr  qua; 
trausibal  fugicns  Saul  :  I  Kc^'.  xxiv,  W  :  Se- 
qucbalur  cuin  Saul  pcr  |>ra'riunplissimas 


solum  iii  cordc,  scd  ncc  in  oic  cjus  est      i^ctras.  Alia  liltcra  hahcl,  Sustrnfu /u-des 


iui(iuitas  :  Job.  vi,  30  :  iV6*//  invf/iietis  in 
liiujiifi  mea  i/iifpiitfitf//i,  /ifc  in  /uucihus 
//leis  i/ii(juit(/s  j/crs(uuihit  :  Kph.  iv,  29  : 
()//mis  sernw  mfilus  de  ore  vesh'o  non  j/ro- 
cedat.  V(;l  sic  :  N(ni  cst  i/ive/ilu  in  mc 
i/tiquitfis,  Lt  /to/i  lo(/u(/lur  os  //ifui/i,  cuin 
post  s(!(|uitur,  ()//era  ho//iinu/n  ctc. :  (juasi 
dicat,  Tii  vidisti  (|U()(1  in  inc  iiou  esl  iiii 
quilas  :  ct  lioc,  (jiiia  non  dccc[  mo  loqiii, 
tii  laincii  vidisli  hoc.  Vvo\.  xxvii,  2  : 
Luudft  te  ulif/ius,  vl  not/  os  tuum  :  fx- 
Ira/ifus  ft  iioit  Itihiu  iiiu.  iruM'oiiyraus  ha- 
bet  sic  :  Prohasti  cor  /neu//i,  visitasti  noc- 


//ifos  i/i  ri/lcihus  nifis,  vt  ntui  Idhnitiir  rcs- 
ti'/iu  i/ifu.  Vcl  (luod  Chrislus  s»'cun(liiin 
(|Uod  hoino  p(n'licialur  iii  scnipitcnimn 
j^loria  divinilatis  :  Joan.  wii.  f»  :  (7///-i- 
lica/nf,  Patcr.,  a/uid  tf//trti/isun),clarittitr 
tiuu//i  hahui  /iriusi/uuin  /nu/ulus  /ie/'rt. 

2.  /v/o.  Siipra  pclil  Psalmistu  iit  slahi- 
lialiir  iii  hnno  :  hic  aiitcm  pclit  iil  libcrt*- 
rcliira  iiialo:  ct  circa  hoc  fiiarncit.  Priiiio 
pclil  cxaiidiri  iii  sua  pclitiotic.  Sociindo 
ponil  cam,  ibi,  .Min/na  tniscrinn-tlios 
liius.  Tcrtio  cxniidilioncm  siia-  pctitioiiis 
manifcstat  ihi,  Etjo  atttcm.  Circa  primuin 


'M)2 


IN  DWinK.M 


(liio  facil.  IMinio  |»r»>p(»nit  spciu  coiioci»- 
laiM  (lc  Mco.  ScciiikIo  cx  Iuic  |(clil  s(; 
c.\au(liii,  ilti.  Inrlinn  f/i/rrni.  Dicit  eif^o, 
E(/o  clt/iniiri.  Vidctiir  ofdo  pr.cpostcnis  : 
(juiii  (•oMVciiiculiiis  vidcliir  dici,  (Ji/<ni/</ni 


niodiiin,  ilii,  Ctistoil/  ////■  i/l  iti/jiilli/ni 
on/i/.  hicil  crgo,  M/r/jUi/.  (^hmd  (|Mis  li- 
bcretiir  a  parvo  liosti^  iioii  cst  iiiiruin  : 
S(.>d  ciiiM  (|Mis  liixtratiir  a  iiiaxiiiio  lualo, 
vcl  lioslc,   lioc  est  luirMiM  :  ct   lioc  [)etit, 


cla/ni/vi.,  c.ra//<lisli  nic.  Kl  ideo  triplioiter      Miri//c//,  id(!st    iniraliilitcr  liliera   iiie.  Kt 


cxponitiir.  IJuo  modo  secuudiim  (ilo.ssaiii, 
K</o  cl//n/i/ri.  Iii  (lainore  validior  iiiten- 
tio  meulis  est,  et  libera.  Tmmc  ergo  c\n- 
maiit  ipii  cum  maj.>:Ma  devolioMO  oraiit, 
et  libertate  C(U'(lis.  l'',t  Miide  boc?  Qi/o- 
iiiai/i  /'.raudisli,  daiido  scilicet  libertatem. 
(Iregorius  :  Nominem  exandit  Deus  uisi 
quem  ut  preoctur  iiispirai,  aMiMiam  scl- 
licet  pcr  ali(]uam  devotiouem  :  Psalm. 
cxviii,  20  :  Conciipivit  anima  mea  de- 
siilerarc  ctc.  Alio  modo,  secuMdiim  Aii- 
g-ustinum  X  /lc  cicit.  IJei,  (juod  ly  /juoniam 
nou  desiguat  cansam,  sed  siguum;  cjuasi 
dicat  :  hoc  est  signum  (juod  clamavi, 
(|iiia  c.xaudisti  me.  Tertio  modo,  (juia 
cum  (luis  exaudilMr  semcl,  iterum  fidu- 
cialius  petit.Kt  ideo  dicit,  Qi/oi/iam  cxa//- 
disti  C//0  clamari.  llieroiiyiUMS  liabct, 
Plane  /juoniam  c.raudisti.  Scmper  litcc 
diio  coMJMgit,  clamorcm,  et  exauditio- 
nem,  qniaijuisic  clamat  exauditur:  Jonae 
11,  3  :  Clamavi  de  tribulatione  mea  ad 
Dominum.,  et  exaudivit  me  :  Psalm.  cxli, 
6  :  Clamavi  ad  tCy  dixi  tu  es  etc.  CoMse- 


lloC      MOM      S(!CMII(llllll     JlldlCIMIM      llOIMIMIS, 

sed  secuMdiiin  Miscricordiain  ti/am  : 
Kccl.  XXXVI,  (1  ;  Innova  si/jna  et  immuta 
mirahilia.,  //lori/ica  m/i/n/m  ct  hr/icl/ii/m 
/lcxtrz/m.,  /'xcita  /urorciu  rt  c////nde  iram, 
cxtolle  adversarium,  et  u//li//c  inimicum. 
Kt  hujus  ratio  est,  quia  tuuin  estetpio- 
prium.  Qui  salvos  /acis  spcrantes  in  te  : 
Kecli.  II,  11  :  Nullus  speravit  in  bomino, 
ct  confusus  est.  Kt  salvas,,  A  resistcntihus 
dcxtenv  tux.  Dexlera  Dci  sivc  virtus  est 
operativa  spiritMaliter  iu  bouis  :  Prov. 
111,  16  :  Lonijitu/lo  dierum  in  /lextera  ejus., 
et  in  sinistra  illius  divitix  et  cjloria.  Di- 
cMiilur  resi.sterc  dextera;  Dei  da^moues 
sive  peccatores  qui  impediuMt  spiritua- 
lia.  Vel  dextera  Dei  dicitiir  (Ibristiis  : 
l'sa].  c.xvii,  G  :  Dcxtera  l)ci  /ccit  virt//tem. 
Cui  resistuut  Judici  coutradiccudo  ejus 
doctriuae  :  Jo,  vii,  15  :  Quomodo  hic 
litteras  scit,  cum  non  didicerit?  et  detra- 
liendo  illius  operatioiii  :  Jo.  ix,  16  :  Non 
est  hic  homo  a  Deo  cp/i  sahhaf//m  iion 
custodivit  :    Luc.    ix,    il)  :  In   licelzchud 


queiiter  petit   cxaudiri.    Kt    qui   exaudit     principe  dximmiorum  ejicit  dxmonia. 


primo  audit :  ideo  dicit,  Inclina,  uisi  * 
Dominus  sit  iu  alto  loco,  oportet  quod 
iuclinct  aurem  ad  audiendum  illum  qui 
est  iu  imo.  Domiiiiis  sedet  iii  majestate 
sua  ;  et  si  vellet  nostra  agere  secuudum 
altitudinem  suai  justitia",  uou  salvare- 
mur,    quia   Isa.    lxiv,    6,    qiiasi  pannus 


Sed  est  quaislio  contra  Psalmum  (Ps. 
Lxxv,  8  :  T/i  terribilis  es^  et  (j/iis  resistet 
tihi  ?  Nullus  ergo  suai  voluutati  potest 
coutradicere  :  Job.  ix,  13  :  Dci/s  ci/jus 
irx  nullus  potest  rcsisterc. 

Kt  dicendum,  quod  nullus  efficaciler 
potest   resistere    ci,    sed    potest    babcre 


mcnstruatx  omncsji/stitix  nostrx.  Kt  ideo  voluntatem  sive  propositum  resisteudi. 
oportet  quod  iMciiiiet,  et  tunc  exandiat  :  Consequeuter  pouit  modum  libcratio- 

Daii.  IX,  18  :  Inclina  Domine  aurem  tuam  nis,  quia  diligeuter  et  tute  :   ideo   dicit 

ct  audi.  Custodi  me    ut  pupillam   oculi.    Pupilla 

3.  Mirif/ca.  Hic  ponitur  petitio  :  et  est  oculi    cum    diligeiilia    ciistodilur,    ijuia 

duplex.  Priina  de  siii  liberatioMe.  Secuuda  niliil  quod  la^dere   possit  permittifur  ap- 


de  inimicorum  dejectioue,  Exurije  Do- 
mine  prseveni  eitm.  Circa  primum  duo 
facit.  Primo  petit  liberationem.  Secundo 
subdit  uecessitatem  liberatiouis,  ibi,  Ini- 
mici  ?nci.  Circa  primum  tria  facif.  Primo 
petit  misericordiaui.  Secuudo  salutem, 
ibi,   Qui  salvos  facit.  Tertio   liberafionis 


propiiKjuare  ;  sic  ef  facit  Deus  iu  custodia 
servi  sui  :  Deut.  xxxii,  10  :  Circumduxit 
cum,  ct  docuit  et  custodivit  quasi  pupil- 
lam  oculi  sui  :  Zacb.  u,  8  :  Qui  vos  tefi- 
/jcrit,  tancjit  /lUjtillam  oculi  mei  :  Vel 
secuudum  (ilossam.  Puiiilla  ociili  dicitiir 
Christus   dirigens  :    Virtus   visiva   esl  in 


>  Al. :  u  si. » 


PSALMUS  XVI 


303 


piipilla  qua  discernimus  bouum  a  malt», 
et  Cliristiis  discernit  li.leles  ab  infldclibiis, 
et  a  bonis  malos.  Ad  banc  diligentcm 
custodiam  manifestandam  utitur  (hi[)iici 
metapbora  :  scilicet  umbra;  et  alarum. 
Umbra  enim  refrigorat  ab  a'stu,  sic  et 
tutela  Dci  refrigerat  dans  securitatem. 
Ilem  alis  gallina  puUos  contra  milvum 
custodil ;  sic  et  Deus  suis  alis,  quai  sunt 
claritas  ct  misericordia,  justos  defendit  a 
rapacitate  dajmonum.  Mattb.  xxin,  37  : 
Quoties  volui  congre(jare  vos,  quemadmo- 


nes,  sive  peccata  ita  affliguiit  mo.  quod, 
Circumdedcrunl  aninuuii  iwam,  idcsl  sic 
umbijuc  concludunt,  quod  non  inveniam 
viam  liberatioiiis.  Et  dicil,  Animam,  quia 
niliil  qua-riint  nisi  animam.  Ilosles  cor- 
purales  qua'runt  tollere  vitam ;  hosles 
vero  spirilualcs  qua-runt  aiiimam.  Vi-l 
potest  intelligi  de  Cbrislo,  cujiis  animam 
Judau  suis  malitiis  circumdabanl  ;  Ts. 
cxvii,  12  :  Circumdederunf  me  sicut  ajjes 
etc.  Item  Ps.  xxi,  17  :  Circumdedfrunt 
me  canes  muiti,  conci/ium  malitjnantium 


dum  (jaUina,  conrjre^jat pullos  sub  alas,  et     obsedit  me.  Consequenter  ponit  modum  ; 


noluistis?  Ilis  ergo  alis  Deus  nos  elcvat 
ad  superna  :  Ps.  lxxxviii,  iij  :  Miscri- 
cordia  et  veritas  pra^cedent  faciem  tuam, 
beatus  popidus  etc.  Ilier.  xxxi,  3  :  /// 
charitate  perpetua  dilcxi  tc,  ideo  attraxi 
te,  miserans.  Vel  pupilla  oculi  dicitur  aiii- 
ma  ;  qiiia  sicut  [)upilla  ([iia'  est  iii  mcdio 
oculi,  circumdatur  miiltis  ptillibus  ad  de- 
lensioiKim^  et  liomo  ap[)onit  mauiim^  et 
fere  omne  quod  liabct,  ne  kcdatiir  ;  sic 
debet  bomo  facere  pro  anima  :  Job  ii, 
4  :  Pellcm  pro  pelle  etc.  :  quia,  ut  dici- 
tur  Marc.  xvi,  26  :  Quid  prodest  liomini 
si  mu)ulum  universum  lucrctur  ct  (Uiimx 
etc.  V(!l  Custodi  me.,  ut  pupillam  oculi., 
idest  iit  Christum,  sub  umbra  alarum 
tuarum  protc(je  me.,  Idest  sub  custodia 
angelorum  :  Ps.  xc,  H  :  Awjelis  suis 
mandavit  de  te  etc.  Vel  duo;  aliB  sunt  diio 
brachia  Christi  extcnfa  in  cruce  :  Deut. 
xxxii,  H  :  Kxpandil  alas  suas,  et  assunip- 
sft  eos  atcjuejjortavit  in  hunwris  suis.  Coii- 
sequenter  ostendit  a  quibus  compt!tit  li- 
berari,  (juia  A  facie  impiorum  fjui  nw  af- 
flixerunl;  idest  a  poteslato  et  pra'.seutia 
(hemonum,  v(d  falsorum  fratrum.  II  Coi-. 
XI,  2(1  :  Pcriculis  in  falsis  fratrihus.  Qui 
me  (ijjlixerunt.,  tcntationibus  ct  [lersecu- 
tionibus.  Mxod.  i,  13  :  Odcrant  /ilios 
Israel  /K(jijptii  cl  ujjVKjcfjant  lUudoitcs 
cis.  Sic  nos  debemus  pel(M'e  liberaii  a 
peccato  :  Kccli.  xxi,  2  :  Quasi  a  facie  co- 
Ihbri  fu^je"  peccatum. 

4.  Inimici.  Ilic  |)0iiit  necessilatciii  libc- 
ralioiiis:  (!l  circa  liocdiio  facil.  Piimo|)ro 
|)onit  afdictioncm  (jiiam  i»atitiir.  Scciiudo 
alHicliouissiuiililiidincm,  \\)\,Susce/)cru/if 
mc.  Circaprimumdiu»  facil.  Priuiopiicmil- 
tilafnicli(»uem:Secundoafniclioiiism(»diim 
hi, Adijjcm  etc.  Dicit  ergo,  /niuiici^  da-mo- 


iinde  dicit  :  Adipon.  .Vdeps  in  Scriptiira 
quandoque  in  bono,  ([uandoque  iii  malo 
accipitur.  In  bono,  secuiidum  ([uod  signat 
d(;volionem  menlis  :  Ps.  i.xii.  (i  :  Sirut 
adipc  ef  jiiiKjuedine  rejiieafur  aninui  t/iea. 
In  malo.  Primo  seciindiim  (|uod  sigiiat 
neqiiitiam  cordis.  Secundo  (»ri>.  Tcrlio 
opcris  :  ct  ideo  dcsignat  detestabilcm 
malitiam  :  Job.  xxi,  2t  :  Visccra  i)iipii 
jilena  siinf  ndipe,  cf  meduUis  ossa  illius 
irriijanfur.  Kt  hoc  est  miilli[»lex.  (Jiiando- 
que  delectalio  de  peccalo  quod  faciunt  : 
Prov.  II,  1 'i  :  Qui  Lvfantur  cu/)i  ma/e  Je- 
ccrinf ,  cf  exulfanf  in  rclnis  jtcssiniis.  Ilcm 
superbia  et  falsilas  :  Job  xi,  12  :  Vir  ra- 
nusi)i  sujjcrbia)/)  eri(jitur,c[  ([iiasi  pulliim 
onagriseliberiimnatum  piitat.  Itcmcarna- 
lis  sensus.  Dicit  ergo,  Adijjftn  suum,  ide.sl 
cariialemsensiim,vclsii[)crl)iam,  vcldelec- 
tationem:  Co)ir/useru)if,  in  sc,  utiion  ca- 
piant  s[)iritualcm  sciisum.iru^ronynius  ha- 
bcl  .\dij)c  suo,  idest  abuiulaiilia  leiupora- 
lium  et  sa'cularis  poteslalis,  rnncluseriDit 
))ic.  Scciiu(lo,(|uoa(li»s,([uia,  l)s  eorunilo- 
1  utu))i  est  sujjcrbia/ji.  VX  lu)C([iiaii(lo  JiidaM 
diccbaiil  c(»ntra  Chrisluiu  ;  .Mallh.  wxvii, 
4  :  .SV  es  re.r  Israc/  efr.  Tcilio  ([iioad 
o|)Us,  Kt  Prinio  oshMulil  (|Uoiuo(lo  [»ro('cdit 
ado[)Us.S('cuiidocausaiu  hujiis,  ibi,  Orulos 
siins.  Iii  o[)(M'alionc  aiitein  (iiio  poiiit. 
Piiino  (lcfccluni.  Sc(iiii(I<»  solicitudiihMii 
nocendi  :  cl  tanuMi  (luaiido  «[ui-^  c«»iit(Mn- 
nil,  iioii  soUicitatur  noceic  ;  ct  idco  dicil, 
Priijirioifrs,  idcst  dcs|»icitMilcs  :  Isj». 
.wxiii,  11  :  P)oJcrit  riritafcs,  /uai  rrpuhi- 
rif  liiani^ia,  vt  tamot  ci)cuiitdetlrrunl  me 
uiidiipir  soUirifc.  Kt  hoc  roooninl  Ju«ia'i 
Chii.slo.  (juaiido  [»rojcc(MUut  cuui  cxlra 
civilatcin  :  Kiic.  ii,  3  :  l\t  rirnintdrdrrinit 
))te,  convenicntes  ad  spoclaciilum  ul  irri- 


304 


IN   I)A\M1»1  M 


(lcrcMt,  Acl.  viii.  Kl  liiijii.-irnliorsl  (|nia  non 
r('«»pi(innl  Mcnn»,  scd  ad  UTiciia:  l's.  ni,  "1 : 
»/'•'••»  i\>)H  rt,s7  s/r/tts '  illi  in  Dro  rjiis.  Statiicnnit 
oru/iis  si/os  i/rr/iinirr  iii  Irrnnii,  sc.ilicct 
lH'cc«t(trcs  slatnci  niit  inlcntioricm  oordis 
sni  dcclinarc  iii  lciiaiii,  cnin  dclibcra- 
tionocl  m(»ra  :  l*rov.  xvii,  21  :  Oriili slii/- 
foniiii.  id(^st  poccatornm,  in  linilMis  lcr- 
ra',  ct  idco  non  rccipiimt  liimcn  {^ratia'  : 
Kccl.  II,  1  i  :  Orii/i  siipirntis  iii  r/i/iite 
cjus ;  stit/tiis,  idost  piK'cal(»r,  i/i  tnirliris 
idesl  in  pec(\atis,  nm/iii/at.  Dan.  xiii,  1)  : 
Drr/inarcraut  saos  ocu/os  ut  noii  vii/crent 
co'/um.  Kt  hoc  ad  litteram  fnit  in  JndaMS, 
veuinif..vmw  dicobaiit,  Joan.  xi,    48  :  Ne  /ortc'" 


toltfnt 


osl,  (jnia  anima  mna  pst  framca,  Idosl 
p^ladins  aciihis  c\  ntraiinc  [tarlo,  i|iin 
dcslrnclns  csl  diaholns.  VX  li(»c  proprio 
dicilnr  (h;  «Tnima  CJirisli  :  Isa  xxvii,  1  : 
ln   t/ie  i///i  visitahit   bouiinus  su/icr   Lfi- 

viatlitni  iit  ///tit/iii  t/itro  rl /orti.  I)icit,  *"**.7'"'"' 

Vraiiicam  tiiam  a/i  inimicis  maiiiis  tu.v, 
siipplo,  Eri/jc  :  l*sal.  i.xviii,  W)  :  Iiilcn/le 
/niimfV  m/'iV,  ct  li/icra  c/nn.  Vcl,  l'ln/ic 
/i/niicain  tuam  a/i  inimicis,  idcst  anror 
Klfidiiim  et  potestatom,  ([iiam  liabont  a 
to  :  VI,  4  :  Data  cst  vo/iis  a  D/o  /lotes- 
tas.  Et  volnntatem  qnam  liahcnt  a 
se  :  Zach.  xiii,  7  :  Vramea  suscitare  su- 
/)cr  /lastorem  meum.  Yel,  Stijj/t/anta  mv, 


veniaiit  lioiiiani,  ct  to//ant  /ocum  nostrum      in  eornm  frnstratioiK^  rt  crijjc  aiiimam 


et  /jcntcm.  Vcl  In  tcrram,  idest  in  carnem 
Christi,  cnjiis  inlirmitatem  tantnm  eonsi- 
derahant,  ot  non  ojns  divinitatom  :  qnasi 
dicat  :  Statuerunt  oculos  suos  ctc.  I)e  in- 
dnstria  similitndo  ponilnr  qnantnm  ad 
violentiam,  quia,  Siciit  lco  juu-atus  ml 
/tnvt/am  susrc/icrunt  mc,  vel  a  Dco,  vel  a 
Pilalo  mililes  :  qnantiim  ad  frandnlen- 
liam,  (|uia,  Sicut  catii/us  leonis  hn/jitans 
in  a/n/itis.  Leo  in  agro  invadit  ;  sed  ca- 
tnliis  ejns  in  occulto  morans,  raptam 
pra'dam  comedit  vel  invadit  ;  Malth. 
XXVI.  Osculo  enim  fuit  traditns,  de 
uocte  captus,  pcr  falsos  testes  condemna- 
tus,  ct  princeps  sacerdolum  scidit  vcsti- 
meula  sua. 

5.  Exxirge.  Hic  ponit  aham  petitionem, 
idest  dejectionem  inimicorum  ;    et  ponit 


ineam  /ib  iniinicis  manns  tua'.,idci>l  Chrisli 
lilii  tui ;  nam  rilins  dicitnr  manus  patris  : 
l)cnt.xxxii,40  :  *'****  To//amiiicm/umma-' 
num  meam,  idcst  filinm  mcum.  Dtnninc, 
a  jiaucis  de  tcrra  dividc  eos;  (luia  prop- 
ter  hoc  perscquiintur  mc,  ut  rcgnum 
siium  slahiliant.  Ila'c  cst  diiiilcx  lillcra  : 
in  1'salmo  Uomano  sic,  o  Dominc,  //isjiar- 
tire  eos  in  vita  eorum ;  quasi  dicat,  ipsi 
oculos  hal)cut  ad  terram,  ct  ideo  mala 
faciunt;  sed  tu  exclude  cos  de  terra  quam 
dedisti  eis.  Sed  quomodo  ?  Niimquid  iit 
vadant  in  unum  locum?  Non,  scd  dis- 
parlire  eos  pcr  totum  raundum.  Alia  lil- 
tera,  Dominc  a  p/wcis  dc  tcrra  dimitte 
eos ;  quasi  dicat  :  divide  eos  dc  tcrra,  et 
a  Paucis,  idest  a  societate  electorura,  m 
vita  eorum,   idest  dnra   vivunt.  Vel  quia 


tria.  Primo  petitionem.  Secundo  exposi-      lcgitur    quod     imminente     destrnclionc 


tioncm,  ihi,  Enpe  animam  meam.  Tcr- 
tio  petitionis  rationcm,  ihi,  De  abscnntU- 
tis.  Circa  primum  duo  facit.  1'rimo  petit 
occultationem  auxilii.  Secundo  destruc- 
tionem  advcrsarii.  Dicit  ergo  :  Dormire 
videris  dum  patcris  me  affligi^  sed, 
Exurge  Dominc,  j/rsevcni  eu?n.  ut  citius 
suhvcnias  quam  noccre  possit  :  Et  sn/i- 
j)/anta  cum,  idest  deslitnc  eum  quasi 
astute  :  Joh  v,  15  :  Qui  ajjjjrelicndit  sa- 
"  stuititiapientes  m'astutia  eo?-um  :  Prov.  xix,  3  :*** 
Astutia  liominis  sujjjj/antat  gressus  ejns, 
sujt/j/anta  eum,  in  dnohus ;  scili(".et  in 
mei  iiberatione  ;  et  quantum   ad  hoc  di- 


suul  admoniti  pcr  Angelum,  (juod  fidcics 
recedercul  et  irent  in  rcgniim  Agrippa*. 
Et  ideo,  Divide  cos  a  jjaucis.,  idcst  Chris- 
tianis,  qui  sunt  rcservati.  De  ahsconditis 
tuis  adimjdetus  est  ve?iter  eo?ni?n,  idest  de 
peccatis  non  confessis  :  Prov.  xxvm,  13  : 
Qui  a/iscondit  scc/cra  sua,  noii  d>rir/ctur  : 
Joh.  XXXI,  33  :  .SV  abscondi  qua,si  lnnno 
jjcccatum  mcum,  et  cclavi  i?i  si?iu  ?neo 
ini(juitate??i  mca?n.  Vel  hic  ponitur  ratio 
petiliouis,  et  hiijusmodi  ratio  est  dnplcx  : 
videlicet  quia  potesl  rcferri  ad  pcccata, 
vcl  ad  heneficia  de  qnihus  snnt  ingrati. 
Si  primo  modo,  sic.  Primo   ponit  ahnn- 


erue 


cit,  Erijjc  animam  mc/nn  /ih  imjiio,  quia  dantiam  peccatorum.  Si  sccuudo  modo, 

contra  justitiam  persequitur  mc,  et  ideo  ostendit  qnomodo   benelicia  Dei   dcriva-. 

impius  est  :  Ps.  xui,  1  :  Ah  lio?nine  i?n-  Itantur  ad  filios.  Dicit  ergo  quaulum  ad 

quo  ct  do/oso  "*'  erijje  me.  Et  hujus  ratio  priraum,  Dc  ahsco?u/itis  tuis  adim/jlctus 


PSALMUS  XVII 


M0!5 


dens 


rst  rnitor  cori(rn,  i(l(^st  (lo  pftroatis  (|iia! 
sihi  jibscoiidita  sniit  :  iioii  (jiiod  iioii  vi- 
(lcjit,  scd  quiii  non  vult  ca  vidcrc  :  lla- 
b.H'.  I,  13  :  Mimdi  simt  omli  lui,  ho- 
uiinc  }ie*  videanl  inaliun;  ctad  iniqiiita- 
Inn,  rcspiccre  non  possimt.  Adirnplctns 
esl  Dcntcr  corimi.  idcst  conspicntia,  vcl 
mcmoria,  vcl  carnalis  conciijiisccntia, 
vel  sensiialitas,  Satnrati  simt  /iliis,  idcst 


(jin-iiint  ca  cis.  Ilicronymi  litfcra  habct 
ah  illo  loco,  Eripc  imirnani  ntca/n  ah  ini- 
/no^  qui,  scilicct  impiiis,  sit  gladius  tuiis  : 
Isai.  x,  ") :  ]',;>  Assur  vinpi  furoris,  A  vi- 
r/s  //n//iiis  tu.i'.,  (pii  su/(t  nu/rtui  in  pro- 
fiiiulo,  tpioruni  pars  cst  i/i  rita ;  (juasi  di- 
cal,  hj/'ij)c  i//ii//u///i  mcmn  ah  impio,  idest 
a  Saiilc,  ct  u  riris  t/uiims  tutr,  qui  con- 
tradicunt  maiiui  tna*,  (jui  simt  mortui  in 


pcccatis,  vel  malis  opcribus.  Mala  opcia  j/rofundo,  idcst  peccato,  rjuorujn  pars  est 
dicuntiir  filii  malorum,  sicut  bona  opera  in  vita,  scilicct  ista,  (piorum  vcntcr  adi/n- 
filii  bonorum.  Alia  littcra  habet,  Saturati     plntus  cst   etc.  Saul  secundum    Glossam 


tur 


sunt  porciiui.,  idest  immunditia  peccato- 
rnm  ;  et  cst  cxpositio  cjus  (piod  dicit,  l)e 
ahsc(mditis  :  Et  diriscrunt  rcliipiias  suas 
parvulis  suis ;  (|uasi  dical,  dcrivantur  ad 
filios,  qui  imitati  sunt   peccata   eoruin  : 

"/!fj'""  ^"'l^-  ^^'  ^-  1^£  in^i^fiti^  omncs  fdii  qui" 
7uiscentw\  testes  sunt  ncfpdtix  advcrsiis 
parcntcs  in  intcrr(/(/ationc  siia.  Vcl  Satii- 
rati  siint  fdiis.,  idcst  ad  utilitatcm  filiorum, 
ct  diriscrunt  rclnpiias  suas  parridis  suis, 
qui  eos  ad  peccatum,  (|nantum  in  cis 
fuil,  obligavcrunt  :  Matth.  xxvii,  2")  : 
Sa?u/uis  cjus  super  nos  et  fiiu/s  itoslros. 
Vcl,  Saturatis  sunt  pliis,  idest  pro  filiis: 
(|uasi  :  ita  saturati  sunt  pcccalis,  (]uo(l 
snirccit  eis  ct  (iliis  suis  ;  idcst  rcliqua  [)cc- 
cata  (]iKc  non  fcccriint  i])si,  (limiscrunt 
facicnda  filiis  suis.  Si  sccundo  modo,  sic 
diio  bcneficia  rcccpcrunl.  1'rimo  spiri- 
tualia,  i{\m\  legcm.  Et  idco  dicit,  l)e  ahs- 
coiulitis,  sapientia'  lua',  adimp/etus  cst 
rcntcr  corum,  idest  carnalis  sensus  : 
Psal.  cxLVii,  20  :  Non  /ccit  ta/itcr  'u/i/ii 
nationi.  Secundo  bona  tcmporalia,  (]iiia, 
Saturati  sunt  fdiis,  et  quod  plus  est,  reli- 


significat  mortcm  ;  et  sicut  inortuo  Saule 
David  regnavit  in  pace,  ita  Christus 
morte  devicta  post  rcsiirrectionem. 

6.  E(/o.  llic  oslendit  .spcm  sua'  exau- 
ditionis  :  ct  ponit  duo  :  scilicct  justitiam 
(juain  Iiabct,  ct  visionem  Dei.  Kt  conse- 
qunntiirsc  :  quia  pcr  jnstitiam  perveni- 
tnr  ad  Dei  visionem  :  Ps.  xiv,  1  :  Quis 
/i(i//ita//it  in  tahcr/iai id(/  tiu/  ctrl  Qui  i/i- 
(jrcditur  si/ie  macu/a,  ct  (/pcralur  justi- 
tiam.  Alia  /iltcra  :  E(/(/  aiitcm  i/i  jusi/liu 
vidchi/  facic/ii  lii(///i,  ct  uWo  a/)parc//(/  i/i 
cimspcctii  liK/.,  idcsl  veniam  ad  vidcndum 
te  ;  cl  s(iliu/)(/r  ciim  ap/nwucrit  (//oriu  tua., 
idcst  (]iiando  videho  tc,  rc])lchor  omni- 
hns  bonis  :  Psal.  cn,  5  :  Qui  rc///ct  in  //o- 
uis  dcsidcrium  tuum,  scilicct  gloria  liia, 
in  (]iia  omnia  hona  sunl.  ////  satiantur 
//(/rcina,  secundiim  LXX.  .\ostra  littcrn 
dicil,  ///  tcrra  sanctorum  ctc.  Isa.  xxvi, 
10,  11  :  '  T<///atur  im//ius  nc  vidcat  ijln- 
riu/n  l)ci.  E(/o  autc//i  satiahor  :  I  .loan. 
III,  2  :  ('u//i  (/////arucril,  simdes  ci  cri- 
jnus. 


PSALMIIS    .WII 


1.  l)ilij?niu  U',  Ddmiiic,  riiiUludo  iiii':i  :  ninni- 
iiiis  (iiin.iMifMliiiii  Mirnni  cl  n-rn^rinin  iiiciiim  ■■I 
liltfnilor  iiicns. 

i>.  l)i'U9  ineus  ailjulor  meuiJ,  cl  s|(eruho  in  eiiiii. 
Priilcctor  niciis,  cl  cDriiii  siiliitirt  iiicif,  ct  susco|iliir 
Micns.  Landaiis  iMvocain)  DnMiiiiiiMi.  ct  ali  iiiiiiiicis 
uiiiis  salviis  ero. 

,'i.  CircMUuledcruiil  iiic  ilolures   iiiorlis,  ct    lurnii 
Ics  iMiiiniUilis  (-ouUirlmvcruMl  inc. 

4.  l)ol(M'cs  iiitVriii  (■ircuuidcilcrniil  imc  :  ina-uicu 
jinverimt   uic    lai|Mci    iiiiirtis.    lii    tiiJiMlaliiiiic    inca 
invocavi  DouiiiiiiiM,  d  ad  Dcnin  imcuui  claiiiavi.  Kt 

'  Im  c.  xxvi  Isni.  V.  .\  et  .\l  lcniUir  :  .Mi.Nwnwiiir 
iiupio...  cl  non  vidvhit   (jluriom   Dei...  ejnltcftir  i>m- 

XVllI 


cxandivit    dc   tcni|ilo   snntHo  suo  vooom  inoaiu  :  el 

claiuor  iiiciiH  iii   ciiiis|icctii   cjiis   iiitroivil    iii  aures 

('jlIS. 

.'i.  ('.oiuiuota  csl  ct  coulivinuil  terra  :  fundatnenla 
luontiuni  contiirlinta  stiiit  ct  (-otninola  siuil,  i|uo- 
iiiniii  iratiis  cst  cis. 

<i.  .Ascciidit  niiiiMs  iii  ir.i  cjiis  ct  itrnifi  a  facic  eju« 
c\.'irsit  :  Ciirliiiiii-s  succcihi  snnl  ult  co. 

7.  Iiirliiiavit  c(flos,  et  dcscoiidil  ;  ct  i'ali);ii  rub 
iM-dilMis  cjiis.  Kt  asccndit  sii|>('r  Clicrnliiin. 

S.  Kt  vol.ivit  :  volavit  su|K'r  |icnnas  viMitoruni.  Kt 
|iosnit   leiicliras  Inliliuliiin    siiiiin  :  Ui   cirtniitu  ojua 

nus  tuii  et  non  vidrant.  —  Soii  iiuu  iuveuiUir  iiMlMU 
\crlii!«  le^lno  n  S.  Tli  ttnn  iiic  n<Uiuclu«. 

20 


.100 


i\  n\Yii>i'M 


tahcriianiliini  ojiii);  tiMifliniHa  aijiia  iii  iiiiliilnis 
n*>ris.  I*ni'  liil^Mn'  ii)  r>ins|M'i'lii  rjiis  niiln-s  Iransii'- 
riiiit :  ^raiiilo  rt  larlnmfs  i^iiis. 

M.  l-'.t  iiitiiiiiiil  ili'  rirli)  Diiiiiiiins,  i|  .Mlissiniiis 
(Ifilil  viKTin  siiaiii  :  nraii-ln.  i-t  iarlii>iit's  ij^iiif.  Kt 
luisil  su^iltas  siias,  t>t  ilissipavit  nis. 

10.  Fiil^rnra  iniilli|iliravil,  il  (•iiiilinliavit  cos. 

11.  I''.t  a|i|iariii'riiiil  ri>nli's  ai|iiai'iiiii  :  rl  rrvrlala 
sniit  liinilainriila  orhis  Ifrrarinn.  .Mi  iiirri'|)aliiini> 
tna  IKiinini',  ah  inspiralioiR'  s)iiiilns  ira'  liia'. 

12.  .Misil  (li>  sniniiio  cl  ucccjiit  uic  :  cl  ussuniiisit 
uic  ilc  ni|nis  iiiiiltis. 

1.1.  Eri|iiiit  inc  de  inimicis  mcis  fortissimis,  cl  ah 
his  qni  oilcrunt  inc,  (|nuniain  (iinrortati  sunt  supcr 
uic.  Pra'vciicriint  uic  in  ilic  afllictionis  uicic  :  ct 
fuitua  est  Doininiis  iirotector  nieiis.  VA  cdnxil  uie 
in  iatitiiiiinctii  ;siiivnni  nicfciit,  i|ni>niain  voliiit  inc. 
Et  rctriluict  niilii  Duininus  secuiuhiiii  jusliliain 
mcani  :  ct  sccundum  inirilatcni  uinuuuni  nienrum 
rctrihnct  niilii.  Ouin  custodivi  vias  Domini,  ncc 
iiniiie  ^ressi  a  Dco  mco.  (juoiiiani  oiiinia  jiuliiin 
cjus  iu  conspcclu  inco,  ct  jiislilias  cjus  iioii  roiuili 
n  me. 

14.  El  ero  immaculnlus  cum  eo,  ct  ohscrvnbo  me 
nh  inii|uitntc  iiica.  Et  rctrihiicl  inilii  Douiiuiis  se- 
cuiidum  jusliliam  nicain  :  ct  sccuinluui  inirilnlem 
uinnuum  mcaruin  in  conspectn  oculornm  cjus. 

15.  Cuni  snuito  snuctus  eris,  el  cuiu  viro  inuo- 
ccutc  iuiiocens  eris.  Et  cnm  clecto  clcclus  cris,  et 
ciiiii  pervcrso  pcrvcrteris.  ynoiiiam  lu  populuiii 
huinilcm  snlvum  Incics,  ct  oculos  supcrhonim  liu- 
miliahis. 

IK.  Oooni-ini  tii  illuminas  luccrnnm  mcam  Donii- 
ue  :  Dciis  iiicus  illiiiiiiua  tciiehr;is  iiicas. 

17.  yuoniani  iii  te  cripiar  n  tcnlntionc  :  et  iu  Dco 
meo  trnusgrcdinr  iiiurum. 

18.  Dcus  meus,  impoUuta  via  cjns  ;  clorpiia  Do- 
miiii  ii^nc  cxamiiiata  :  iirotcclor  cst  ninniuin  spc- 
rantiuni  in  sc.  (Juoniam  qiiis  Dciis  pr;ctcr  Doini- 
minuur?  ant  iiuis  Dcus  pr;«tcr  Deuiii  uoslrum '? 

19.  Deus  (pii  pr;ni'inxit  me  virliitc  :  ct  posnit 
immaculntam  vinni  mcnm. 

20.  (Jui  pcrfccil  pedes  meos  tnuipinui  ccrvoruni, 
cl  super  cxcelsa  slatucns  inc.  (Jui  doict  iii;iiius 
meas  aii  pra;lium  :  ct  posnisti  ut  ;irci)m  ;crciiin 
lirnidiia  mca. 

21.  Et  dedisti  iiiilii  protectiouem  salulis  tu;B  :  ct 
dcxtcra  tua  suscepit  ine.  Et  discipliun  tua  corrcxit 
me  in  liuem  :  et  disciplina  tun  ipsn  me  docehit. 
Dilntnsti  gressus  meos  suhtus  nie,  et  uou  snut  inlir- 
uinta  vestigin  mcn. 

22.  Perseipinr  inimicos  iiieos,  ct  coiniircliciidaiii 
illos  :  et  uon  couvertnr  doncc  dclicinnt. 

2:].  Confriugam  illos,  nec  poteruut  sl;ii'c  :  cnilciit 
snhlus  pedcs  ineos. 

24.  Kt  pivpcinxisli  mc  virlutc  ad  hclliiin  :  ct  siip- 
plnntasti  iusurgentes  in  me  suhtus  me.  Et  iuimicos 
mcos  dedisti  mihi  dorsum,  el  odicutes  me  disper- 
didisli. 

2.").  Clamavcrunt,  nec  erat  ipii  snlvos  faccret,  nd 
Douiinuin,  ucc  exaudivit  cos.  Et  conimiuuam  cos 
ut  pulvcrcui  aiite  facicm  venti  :  ut  lutuui  platcn- 
rnm  ddcho  eos. 

20.  Eripics  uie  d«  ('onlrndictionihus  po[)iili ;  cons- 
litiies  ine  in  c;iput  gculium.  Poiiulus  qucin  iion 
cognovi,  servivit  uiihi  ;  iu  auditu  nuris  obedivit 
uiilii. 

27.  Filii  alieni  mcntiti  sunt  milii  ;  lilii  ;dieni  inv(>- 
ternti  snnt,  ct  claudicavcrunt  a  scinilis  suis. 

28.  Vivit  Domiuiis,  cl  hcuedictus  Dcus  mcus  :  ct 
exaltetur  Deus  snhitis  mece. 

29.  Dcus  qni  dns  vindictas  mihi,  et  subdis  pojiu- 
los  suh   inc,  lihcralur   ineus   i\e    iuiuiicis   uicis  irn- 


ruinlis.  F.t  nh  iusiirgcnlilius  iii  nir  cvnllahis  un*  : 
viro  iiiiqno  cripics  iin«.  |>roptcic;i  coulilchor  tihi  in 
nalioniliiis,  Doiuiue ;  cl  noniiiii  liio  psaliiiiiin  ili- 
(';iiii.  .M;iguilic;iiis  s;iliitcs  rcgis  cjus.  ct  rn-icns  iiii- 
scricorili;ini  Cliristo  sno  David,  (?t  sciiiini  cjiis 
nsquc  in  sicciiliiin. 

I.  Iii  |iiii'c('()('iili  Psjilnio  l'.^;ifini>lu  pe- 
tivit  (iriiiiiio  lihciiiri  :il)  iiiiinii-is  ;  liic  an- 
t(Mn  libofatns  gratiii.s  agit.  I'>1  prinio  gra- 
tias  agit  do  b(3iiofi(i()  liliciatioiiis.  Scciin- 
(lo  pfoiiinipit  in  laii(Jcni  lilicratoiis,  ihi, 
(V/'//  ctutrniiil  (jlitiinin  l)ri.  'riliiliis,  In 
rinoin  puero  Donitni  l);i\i(I.  Kt  locntiis 
esl  verba  cantici  hujns  in  die  (jua  eripuit 
eum  Doniinus  de  mann  ininiiconim  ejus, 
et  de  maiiu  Sanlis.  Kl  Psalmiis  isle  dc 
verbo  ad  vcrbnm  habclnr  II  lleg'.  xxii. 
Et  bisforia  est,  qnia  I  Wi"^.  xix,  logitur 
(liiomodo  Sanl  (jiKorebat  enm  occidere  : 
et  00  mortno  II  Reg.  ii,  ileriim  Abner  et 
(ilins  cjus  fuit  contra  eiim.  Taiidem  vic- 
toriam  babnit  David  contra  eos.  I"'t  ideo 
lccil  liiiiic  Psahmini.  I''J  Ilioronymiis  dic-it 
idoni.  Kt  (juia  per  David  significatnr 
Chrisfiis.  omnia  ista  rolVrri  possiiiit  ad 
Chrisliim,  vel  sccuiidum  capiil,  vcl  so- 
cundiim  corpiis,  scilic(!t  Ecclosiain,  (jiiia 
liberatii  est  a  Sanle,  idost  morlc  :  S;iiil 
eniin  intorpretafnr  potilin,  (jnia  inl  [icli- 
tionom  populi  datus  fuit,  immo  poliiis 
extortus.  Uiide  non  fuit  diiliis  ;id  pornia- 
iiendnm.  Sic  Cbristus  jjrimo  snslinet 
mortem,  postea  remaiiot  (jniolus,  secim- 
dnm  Glossam.  Liberatur  etiam  ab  inimi- 
cis  omnibus,  Judaiis  ct  dcPmonibus,  et 
(juantnm  ad  corpns  snum,  idest  Ecdo- 
siam.  Dividitur  autem  ista  pars  in  tres. 
In  prima  in  gonorali  commoinorat  hone- 
ficium  liboriilioiiis.  Insocnndaosfendil  po- 
tentiam  liborjintis,  ibi,  Coinnwta  esi.  \\\ 
terlia  modum  lilicrationis,  ibi,  Misit  de 
■  swnmo  etc.  Circa  primum  duo  fiuit. 
Primo  commemorat  aflectnm  (juein  con- 
cepit  ex  boiioficio  pra'dicto.  In  secundo 
ostendit  ofroctum  indc  se(jnenlom,  ibi, 
Laudans.  Dujdex  afToctus  surrexit  in  oo 
ex  Imjnsmodi  beneficio  ;  scilicet  amoris 
ot  spoi.  Ef  primo  ponit  priinum.  Secundo 
secundum,  ibi.  Detis  meits.  Primo  ponit 
atroctum  amoris  ad  Doum.  Secundo  ra- 
tionom  ojus,  ibi,  Fortifndo.  Dicit  orgo  : 
0  Domiiir  (jiii  nio  liborasli,  ogo  soinper 
dilitjam  tc,  quia  iii  te  manobo  :  Jo.  xv,  9: 
Munctein  dilcclionc :  Ro.  viii,38:  Ccrtus 


PSALMIJS  XVII 


307 


sum,  qnia  neqiic  rita^  no({uc  mors,  ncqnf 
A  nr/c/i,  nccpiccrcalnra  alia pDlfril  nosscita- 
Vivrca  carilalc  (,'Iirisli.  Diligcre  fMiim  cst 
lulionabiliuin,  aniaro  g-cnorale  est:  Judic. 
V,  31  :  Qui  (lilujunt  tc,  sicut  ml  in  ortu 
suo  splcndct,  ita  "rutilcnt.  Ilalio  autcin 
dilectionis  alicujus  e.sl  [(ioptci^proprinm 
bonjim.  Und(;quando  (luisrcputat  bonum 
suiim  dependcre  ab  aliiiuo,  hn'c  est  ralio 
(|uarc  diligat  eum.  David  rcpulabat  totuin 
bonum  suum  a  Dco ;  undc  dicit,  Dili(jain 
te,  quia  tu  cs  Fortitmlo  mea.  Fortitudo 
liabet  firmare  animum,  ne  quis  recedat  a 
bono  proptcr  difficultatcs  imminentcs. 
Quomodo  autcm  sil  ejus  fortitudo,  osten- 
dit.  Ilomo  indig-ct  fortitudinc  ad  duo.  l'ri- 
mo  in  bonis,  ut  stabiliatur  in  eis  :  ct  idco 
dicit,  l)(miinusfirm(tmcntuni,  idcstfirmum 
fundamentum  :  n  Heg.  xxii  :  Dominas 
petra  mea  :  Matlli.  mi  :  Omnis  ({ui  audit 
verha  mca  et  facil  ea,  similis  est  viro  sedi- 
ficatiti  dotnum  suam  supra  pctram.  Itcm 
in  malis  :  et  hoc  ad  duo.  Uno  modo  an- 
tc(iuam  adveniat,  ut  fugiat  :  undc  dicit, 
KcfiK/ium  mcum  :  Prov.  xviii,  10  :  Turris 
fortissima  nomcn  Domini  :  Psal.  ciii,  18  : 
Pclra  rcfiK/ium  herinaciis.  Alio  modo, 
postiiuam  cvenerint,  ut  liberet ;  nnde  di- 
eit,  Et  lihcraUn'  mcus. 

2.  Deus  mcus.  Ilicponit  adcctum' spei : 
et  diircrt  inter  spcm  ct  amorcm  :  quia 
amor  est  vis  unitiva  :  amamus  enim  ali- 
quid  inquantumrcputamusillud  nostruin ; 
et  ideo  dicit  quod  ipse  est  fortitudo  sua  : 
Isa.  XII,  2  :  Fortiludo  et  laus  mea  Domi- 
?ius,  ct  factus  est  mihi  in  sa/ufcm.  Spcs 
impnrlat  dcfensioncin  ab  extrinscco  ;  et 
ulriinHiue  Deus  facit.  V(d  sic.  Objcctum 
spei  est  bonum  arduiini  fulurum,  possi- 
bile  adipisci.  Sicut  ergo  (juis  aiiiat  prop*      crn  a/>  inimins  tnns  :  Jocl.  iilt.    u.    32  : 


iii  cmn  :  Fccli.  ii,  0  :  Qiii  timetis  Donii- 
num,  s/tcratein  ii/utn,  et  cutn  nb/ertatiime 
vctiicnt  vo/)is  ttiiscricordi.r.  Sccnndo  siic- 
ramus  libcraii  a  malis,  qnibus  noiidum 
subjecti  sumiis,  (^uia  dcfendit  nos.  Primo, 
ik;  Inulamur.  Seciindo,  quod  ca  vincamus 
(d  pro  victoria  coronat.  <Jiiaiitum  ad  pri- 
mum  dicit,  Protector  tncus.  Uicronymus 
habcl,  Sculuin,  (iiiod  protcgit  nc  transligi 
I)ossit  a  malis  ;  sic  facit  Deus  :  Ps.  lxiii, 
.'J  :  Protexistimc,  Dcus,  a  cotirctitu  ttui/ig- 
nantium.  Ouantuin  ad  sccundum  dicit, 
Et  cortiu  sa/utis,  quia  aniniulia  cornu  iin- 
pingunt;  ila  virlus  Dei  contra  adversarios 
rcsistil,  quia  pugnat,  iit  vincat  mala  tcm- 
poralia  ct  spiritualia  :  Psal.  xi.iii,  6  :  /n 
lc  inimicos  nostros  senti/ahitnus  cortiu  : 
ct  in  twmitie  tiio  spernettius  itisurgetites 
iii  iiiifii^ :  Reg.  II,  1  :  E.ru/tavit  cor  ttieum 
in  Donuno,  et  cxa/tatum  est  cornu  incutti 
in  Dco  meo,  idcst  virtus  mea.  Ouantuin 
ad  tcitiiim,  Et  susrc/ttor  tncus.  Quainlo 
qnis  vincil,  suscipiliir  cum  triumpho  ;  sic 
etiam  facil  Dcus  :  Joan.  xiv,  2  :  Itcruttt' 
veniam  et  accipiatti  vos  ad  me  i/tsutti,  ut 
iihi  sutti  eijo,  et  vos  sitis.  I's.  i.xii,  2i  : 
Cutti  fj/oria  suscejtisti  ttw.  Simile  habetur 
II  Reg.  XXII.  Conscqucntcr  ponit  circctiiin 
sciiucntcm,  scilicct  laiidcm.  Laiis  cst 
sermo  (ducidans  magnitiidincm  virtufis, 
vcl  (!X  hoc  saltcin  scquitur.  Primo  cr;;»» 
ponit  laudcm.  Scciindo  cjus  cflicaciam. 
Diiil  crgo,  Laudatis  itintcahi)  Dominutti; 
(juasidicat  :  Kx  hoc  laudem  propriam  non 
habco,  scd  (jiia-ro  tuam,  (luia  tu  fccisli ; 
Isa.  i.xiii,  7  :  Misrrtitinniitn  Dottiini  rrror- 
dahor  :  /audcin  lioinini  su/)cr  omtiihus^ 
(ju.r  rrfrihuit  inihi.  F.l  invoraho,  te,  socuro 
cum  criic.icia.   'iiiia  sic  invocans,    sa/rns 


'  vmio 


I 


ter  bonumjam  datiiin,  ila  spcrat  fuluruiu 
cx  tidiicia  ex  amore  conccpta,  et  cx  si- 
milibus,  iiKpianlum  crcdil  similia  in  fii- 
tiiruni  rccipcre.  \\\  idco  liic  Iria  facit. 
l*riino  sperat  rcfiigiuiii  ct  linnamonliiin 
(luod  csl  in  bonis.  Sociiiido  p(dil  proloc- 
toriiim  quod  (^sl  in  inalis,  (|ua' jamcvoiio- 
runl.  Dicit  ergo  primo.  Deits  innis  111//11- 
tor  nwus  :  Psal.  .\ciii,  17  :  Aisi  (/iiia  Do- 
miniis  (uljuvil  tnc,  /lau/o  tniniis  hahilussrt 
in  infcrno  aninia  ttwa  elc.  Kt  iiico  sperabo 


Qniniuu/uc    invocavcrit    luntwn    Domiiii, 
sa/vus  cril. 

3.  ('irnnndrdrrunl.  Ilic  poiiifnr  ncccs- 
silas  liborationis.  Kt  piiiuo  uia;.;nitudi- 
iicin  libcralionis  oslondit.  S»»cundo  ora- 
tionoin  (iiiaui  fundil  ad  DiMiin,  ln  trihuln- 
liDiir.  Toilio  ponit  o.vauditioiioin,  E.ntu- 
divil.  Nota  (luod  isla  liia  sic  .sunt  nd 
invi(*om  (udinala,  iiii(|iiitas,  niors  ot  in- 
fcMiiiis,  (|uod  i'\  iniqiiilalc  homi»  indiici 
lur  ad  inorbMU,  ol  ptM*  inortiMU  ilcdu«  ilur 


'  Al.  :  »  cllecluiu.  » 


:{()K 


I\   MWIHKM 


ad  iiir<M-iuiiii  :  cl  siciit  priinnin  rst  \ia  ad 
.soninilmn,  ita  i'st  sriiindnin  ad  tci  tinin. 
Ki  iilco  piiino  «licil  (lc  piiiiio  pio^Mt.'ssn. 
Sccniiilo  (lc  sccniiilo,  (jnoil  lic  niortc,  va- 
(Innt  ail  inrcrnnni,  ilii,  Duhtrcs.  iiifcnti clc. 
Priino  iliio  lacit.  l'riino  |)onil  niodiiin. 
Sccniiilo  \  iain  ad  cain,  scilicct  inii|nita- 
loni.  Toncntcs  i/iit/iti/fifis.  Dolor  niorlis 
niaxiinns  cst  :  I  Ueg'.  .\v  :  Sirci/ic  scjxi- 
nis  ii/it(i/'(i  /n(i/-s'}  Kccli.  .xi.i,  1  :  Mors^ 
ijiKiiii  (iinani  cst  mcniorid  tttti  1  l'iide  quan- 
do  qnis  non  potesl  eam  ellngcre,  tunc 
circunulant  eiiin  dolores ;  ct  taiito  magis, 
(luanto  sunt  iiieirngabiles.  Via  est  ini(|iii- 
tas  :  quasi  :  ideo  timeo  eain,  quia,  Tor- 
rciitcs  i/iiijuit(itis  conturhavcriint  tnc.  Tor- 
rens  est  lluxus  aqiue  decurrentis  cum 
impctii :  Johvi,  15  ;  Sicut torrciis  (jtti raptim 
transit  in  coiwallihus.  Impelns  ergo  su- 
hitns  iniiiuitat  is  iiiterioiis,  piita  subita^ 
tentalionis  et  gravis,  cst  torrciis  impcl- 
lens  ad  peccatnm.  Vel  exterioris,  sicnt 
impetus  alicnjns  lioslis.  Et  hi,  Contttrba- 
vcritiit  mc. 

4.  Dolorcs.  Ilic  proseqnitur  sccnndnm 
progressnm;  el  idco  dicit,  Dolorcs  infer 
ni,  idest  similes  int"(>riialil)ns  :  (icn.  xxxvii, 
34  :  Lugens  in  infcrnum  desccmlam.  Vel 
dolores  qui  concipinntijr  cxtimore  infenii. 
Ethi  circnmdanl  (jiiaiido  inevitahiles  snnt. 
Et  veuiuiit  hi  dolores,  Quia  jjnvoccujja- 
verunt  me  laquci  mortis.  Qua;  mors? 
l'rov.  xxi,  G  :  Quicomjregat  thesauros  lin- 
rjua  mendacii,  vanus  et  excors  est  :  et 
imjjingetur  ad  latjucos  mortis.  Ecce  ncces- 
sitas.  Scd  rcmcdiiim  apposuii  orationis. 
Et  primo  ponilur  oratio ;  ct  idco  dicit_, 
In  tribulatione  mca  invocavi  Dominum. 
OsccBvi,  1  :  In  tribulatione  sua  mane  con- 
surgcnt  ad  me  :  Baruch.  iii,  1  :  jSunc 
Domine  Dcus  etc.  Isa.  lv,  6  ;  Quxrite 
Domiiium  di/m  inveiiiri  potest  etc.  Ps. 
xi.ix,  lo  :  Invoca  mc  in  die  fribiilationis 
ct  eruam  te.  Sap.  vii,  7  :  Invocavi,  ct 
venit  in  me  spiritus  sapicntix.  Consequeii- 
ter  ponitur  orantis  devotio,  (juia,  Ad  Do- 
jninum  mcum  clamavi.,  idest  ciim  mag- 
nitudinc  devotionis  orantis  :  Ps.  cxix,  I  : 
Ad  Dominum  cum  tribularcr,  etc.  Ih;h. 
V,  7  :  Cum  clamorc  valido  ct  larrgiitis 
offcrens,  exaudittts  est:  et  dicif,  Atl  Doini- 


/ii//n  hicitin  rluniiivi,  non  aliciinm.  nent. 

VI,  .{■{  :  Domtiiuin  Dcuin  fuum  (idorabis 

clc.  Tcrlio  poiiitiir  cxaiidilio,  K.raudivit. 

Uno  dixcral  ;  sc  invoca.ssc  ct  clamasse.  Et 

ide(j  dicit  cxaiidilain  voccm,  cl  clainoriMn. 

l'nde?    Dc    tcmjdo  sifnifo    rorcni   mciim 

exaudivif.    Teniiilnin  Dei  est    ip.sa  excel- 

lciilia  sua;  sanctilalis,  (|nia  Doiniiins  est 

tcinj)liiin  sniiiii  :  .\[)0c.  \\i   '11.  Tcinjtluin 

noii  vidi  iii  ca  :  Doininits  cniiii  Dct/s  oin- 

nijjotcns  lcinjdam  illiits  csf  ctc.  Itcm  tem- 

plum  est    ipse   Christiis  :  Joaii.    ii,   21  : 

IIoc'  autcin   dicebat    tle  temjjlo   corjjoris' ^^^^oulnu 

siti,  in  quo  Deus  est  per  gratiam.   I  Cor. 

111 ,  17  :  Tcmplum  enim  Dci  sanclum  est, 

(jtiod  cstis  vos.  Item  Deata  Virgo  :  Psal. 

V,   8  :  Adorabo    ad    tcinjditin     sanctum 

fitum,  iii  qua,  idcst  jicr  quam  exaudivit 

iios  Deus  ;  Ps.   xciii,  o  ;  Exaitdivit  me^ 

el  cx  omnibits  fribulaliiniibits  meis  cripuit 

mc.   Item   Ecclesia  ;  Ps.  x,  o  ;  Doininus 

in  templo  suo.  Et  de  qiiolihct  templo  isto 

exaudivit  ;  III  Reg.  viii,  38  :  Si  tjuis  cog- 

novcrit  jjlagam   cordis  stti,  et  cxjjandcrit 

manus  suas  in  domo  liac,  tu  exaudies  in 

loco  liabitationis  tux.  El  iion  solnm    ora- 

tioucm  dicit  exauditam,  scd  etiam  clamo- 

rem;  ideo  dicit,  Et  clamor  meus  in  cons- 

pcctu  cjtts  infroivit  inuurcs  cjus.  Et  dicit, 

In  coiisjjcctu,  idest  in   oculis    t\jus,   (juia 

omiiia    videt  ;  Exo.    ui,  7  :   Videns    vidi 

afflictionem  ctc.  Vel  In  consjjectu.,  idest 

iii    beneplacito  ;   vel    in  corde,    ubi  ipse 

solus  conspicit  :  I  Reg.    xvi,  7  :    Ilomo 

videt  ea  quee"  aj^parent,Deus  autcm  intue-  **  pa^^e»' 

tur  cor.  Et  introivit  in    aurcs   ejits,    per 

acccptatioiiem  :  Jac.  v,  4.  Clanwr  eortim 

in  aurcs  Domini,  Vel,  In  aures,  idesl  in 

clcmcntiam  ejus  ;  Eccli.  xxxv,  27  ;  Ora- 

fio  huiniliantis  se  nubes  '" penetrat,  •*♦  penetr.i 

0.  Commota.  Supra  egit  Psalmisla  de  *'' 
atrcctu'  concepto  ex  hencficiis  lihcralio- 
iiis  ;  hic  agit  de  potcnlia  liberantis.  Po- 
lentia  agentis  ostenditur  ex  efrcctu  agen- 
tis  ;  qu*  autem  hic  dicuntur,  possunt  ad 
duplicem  Dei  cflcctum  pcrfiuere  ;  scilicet 
ad  illum  qui  osfenditur  iii  corjjoralibus, 
et  ad  eircctum  redemplionis.  Et  fortc  ve- 
rins  ad  utrunKjne  :  qnia  ea  qua^  hic  di- 
ciintnr  snh  ligiira  corporalinm,  spiritna- 
lifer  complentur  per  etreclum  redemplio- 


'  Al.  :  II  effeclu.  » 


I»SALMI^S  XVII 


:m 


iiis.  Efrectiis  aiilom  divina'  potoiitia'  ma-      Ila-c  conimolaosf  por  alfortiim'  a  torronis 
xime  manirostatur  in  rolnis  corporalihiis      ad  ca'l(!>tia,  ol  lioc  a  trcmoro  (juom  cnn- 


quia  spiritualia  minus  sunl  nohis  n(»!a  ; 
et  pra'cipuo  in  illis  quas  hominos  adnii- 
rantur;  ot  luoc  suiit  commotionos  elo- 
mentoi'um,  scilicot  torra^,  aoris,  a(|ua'  (;! 
ignis.  Dividitiir  orgo  pars  ista  in  tros  par- 


cepit  do  po'nis  :  Is.  x.wi,  18  :  ^4  limorn 
tiKi  DoTniiie  rinicc/iiiniis^  et  (jtiasi  piwlun- 
iinnis  cl pi-jicrimus  s/tiriliim  sn/iilis.  Qiii- 
dam  sunt  magni :  ot  hi  diniiilur  monlos. 
idost   suporhionlos    in  sa^cuh».    (i/mmola 


tes.  Primo  ostcndit  Doi  potontiam  in  olloc-      suiil,  por  tlliristiadvcnfum.  Miiiiliiii/i  fun- 


tibus  qui  sunt  circa  terram.  Secundo  in 
pennutationihus  aeris.  Tertio  in  permu- 
tationihus  aquariim.  Secunda,  ihi,  liu/i- 
navitcoe/os.  Tortia,  il)i,  Ap/jaruenmt  foii- 
tes  aqiwruin.  Sod  si  ad  mystcrium  rcfo- 
ratiir,  dividitiir  in  duo.  Primo  ostondit 
fructum  divina!   redomptionis   facta'  [lor 


i/anicnla  sunt  illa  iii  quihiis  lirmanlur, 
scili(H^t  divitiff',  potostatcs  ot  lionores  :  Ps. 
xi.v,  3.  Trnnsferenlur  montcs  incor  maris^ 
puta  tiirhantiir  ffnando  voniiint  advorsi- 
tatcs;  et  post  tolalilor  ("oinmoventiir  ;  Fs. 
xxiii,  \)  '.  Dominus  c./crriluum  roi/ilarit 
/ii/c  ut  drlra/icrct  i/nnicm   sii/icr//iam  ///im 


Chrisfum.Socundomodumipsius,ihi///r//-      ria\  et  ad  ignominiam  dcdurrrcl  unir/'/^ 


navit  cir/os.  Priina  in  duo.  Ad  primiim 
rcforendo,  primo  agit  de  enectii  torrjo, 
quai  cst  ah  imo.  Sccundo  do  eo,  (jiii  a 
summo  ascondit.  Si  mystico,  sic  oslondi- 
tur  dii[)l('X  oHc'ctus  rcdompfionis  :  scili- 
cct  [)(init(infia  poccatorum,  ot  dovotio  jus- 
toriini,  ihi,  Asrcndit.  Sed  secundum  ([uod 
reforlur  ad  cor[)oralcm  cfrectum,  ([ui  cst 
ah  inio  tcna',  maximo  mirahilis  cirocfiis 
esf  lorra-motus  clc.  Ilic  tria  tangit.  Primo 
ipsain  commolioncm.  Socundo  id  ((iiod 
mirahilom  oam  roddit.  Torfio  cjuscaiisam. 
Dicil  orgo,  Conimota  cst  et  conlrcmiiil 
terra.  Duplicitcr  aliqiiid  movetur.  riio 
modo  movcfur  arK[uid  de  loco  in  lociim  : 
et  sic.  non  movetiir  tcrra.  Alio  modo  ad 
modum  tromontis  :  ct  sic  mirahilom  facit 
osso  torra-nioliim  coiicussio  montiiim  : 
([iiia  si  torra  mollis  movorctur,  non  ossot 
mirahilo;  sod  ([iiando  moventur  inonlos, 
tuiic  mirahilo  est  ;  ot  idoo   dicit,  Conlur- 


s(/s  inc/i/tos  terrce.  Omnia  rogiia  of  [xitcs- 
talcs  ([ua'  liahont  initiiim,  liahohuiit  occa- 
siiin  :  ralio  cst,  Qiioniam  lur//alus  cst  eis. 
IIoc  potosl  dii[ilicitor  infclligi.  Si  do  ma- 
lis,  non  ost  diihium  (|iiiii  ox  vindicta  Dci, 
(jua'  diciliir  ira,  trimsror^Milnr:  si  dc  ho- 
nis,  idost  quoniani  ira  Doi  ois  innofuit, 
ideoconvcrfuiitur.  Iiiiiotnit  oiiimpcrciim  .• 
Iloiii.  I,  18  :  Hevc/alur  ira  Dri  dc  cirlo 
siij/cr  omiicm  imj/iclatem  rl  injiistitiam 
/loiiiiiium  cnriim  rjui  rcrilaln/i  Dri  iii  in- 
jiistilia  dcti/irnl. 

6.  Asccndil.  II ic  [)onifur  corporalifor 
ox[)onciido  cn'ocfus.  (jiij  est  a  siimino. 
Knoctiis  aiifom  torra'  a  summoosf,  (|uaiidi» 
tcrra  ccplosti  igne  in  ali(|ua  siii  parfo  coin- 
hui  itur  :  ot  circa  lioc  diio  facif.  {'rinid  taii- 
gil  inaf(M"iam  i[)sam.  Scciindoascoiisioncm 
igiiis  ct  comhustionom.  .Maforia  ojiis  osf 
fumiis  siccus  rosdliitus  ascondons  (|uons- 
(jiic  iiillaniinctiir :  ol   idoo   dii-if.   .\<rcndil 


/)ala suiil,  (|uia  vidcntur  sfahilifafom  ami-      fiimiis  in  ira  cjiis,  idosf  in  voluntato  ojii.s. 


sisso.  Prima  causa  est  voluiifas  divina  ; 
et  hanc  cxprimil  mctaphorici»  ciini  dicil, 
Quoniam.  iratiis  cst  cis,  scilicof  Dciis. 
Siciit  ciim  Dominiis  lurhalur,  (iiii  oi 
assistiiiil,  Iroiniint;  ila  ad  conimotio- 
nom  Doi  oninia  liii  haiitiir.  .Myslico  A*'- 
sigiialiir  |)cr  lioc  coinmolio  homiiiinn  ad 
pn^nifonfiaiii.  Ilcm  iiitor  oos  ([uidam  siml 
minoros  :  of  hi  (losigiiantiir  [)or  foriain  ; 
uiido  dicit.  ('nmmnta  cst  vt  cniitrcuniit 
Irrra,  idosf  (|ui  [)riiis  [)Cccafor(>s  oranf  of 
corpus  forroni  :  is.  i.i,  '2:\  :  Posuisli  in  lcrram' 
cor   tiiuiii,    ct   i/uasi  viam    transcuuli/uis. 


idc- 1    Dci    [(or  (|uani  sic   |)iinit.    .1    facie^ 

idost    a    |)ol('stafo   <'jns,    ii/nis  c.rardcsctt^ 

idcl   accciiililiir ;  rl  car/mnrs,  idosf  inalo- 

ria  ( omhuslihilis  ^  hic  incondifur.  .Myslico 

pcr  lioc  inniiuiifiir  diio  :  scilic»>t  dovotio 

oialionis.  ct  iiillamnialio  ciirilalis.  Asrrn- 

dit  :  ct  c\  lioc  considoratiir  ira  Doi  contra 

jioccaforos.  Asrcndil  fumus,  dovof;»»   orn' 

lionis  :  Apoc.    viii.   i  :  Asrcndil  funnis"  "  hcmf. 

ananaluui,  idcsf   ignis  carilafis  :  ,1  fncie 

rju^i.    idost    Clirisfi,  rrordcsrit.    Liic.   xii, 

\\\  :  iijnnn  vcni  mittrri*  iti  trrrnm.    Cttr-' 

lionrs  succvnsi  sunt  ali  '•<>,  s<'ilJcol  isli  sus- 


'  Al.  :  «  alTfcliiiii.  » 


*  .VI.  :  <•  combu»Uoni(i.  » 


.'ild 


IN  DAVIDK.M 


\ 


(•oplivi  acconsioiiis.  Carho  arK|naii(lo  lia- 
liuil  ifrntMii ;  sic  lioiuo  a  iiiiiK-ipio  liaiiwit 
carilalcin,  scd  cxlinclns  «.'rat ;  sctl  isli  snc- 
consi  snnl  a  (Ilirislo.  Ilcni  carlioiios  non 
hninidi  sic  inccndnnlnr,  sod  Iinmidi,  noii  : 
sicnl  linniidi  Ihi.xn  carnalinin  :  I's.  c.xix,  V  : 
Sotjitla'  jtotcntis  nnitiv  cnm  carboniliKs  ctc. 
Cominotd  cst  ct  c<tntrcnittit  tcrra ;  funda- 
vtrnta  ntonfium  contiirhala  siint  ct  co/n- 
niota  snnt,  ijiioniani  iratas  cst  cis.  Dons 
irasci  dicilur,  (jnia  ad  modum  irali  se 
liahol  non  in  so,  sod  ([nantum  ad  ollbc- 
tnm  ;  Dominns  anlora  iratnsiacit  tremerc 
servnm,  et  loo  calulum.  Dro  qnoscioudum, 
qnod  virtns  continons  mcmhra  diiniltitnr 
c.\.torius,  et  rovoitilur  intorius,  pula  ad 
cor  (luasi  iugioiis,  ot  ccdons  malo  imagi- 
nato  :  vol  virtuti  surgenti  coiilra  eam  cui 
resistere  non  potest,  ot  moml)ra  Iromnnt, 
sicut  mnriis  cnm  concntitnr  rundamoii- 
tum.  Anima  onim  continot  corpns,  et  est 
(juasi  fnndamenlum  cjus;  el  pars  anima' 
partom  corporis.  Unde  concusso  funda- 
mcnto  concutitur  murus ;  et  concnssa 
virtute  conciititur  mcmbrum.  Sic  ergo 
eiTcctus  irae  in  animali  est  tremor.  Dici- 
^tm'  autem  animal  tremere,  quando  con- 
cntitur  pars  ojns,  toto  in  codem  loco  ma- 
ncnte  :  et  similitcr  (juia  contingit  hoc  in 
terra>motn,  dicilur  tcrra  Iremorc  per  si- 
militndinem  ad  animalia.  Dicilnr  enim 
Deus  irasci  torrio  in  terra^molu.  Vol  sic. 
In  hominc  sunt  (juatnor  :  scilicet  ralio, 
vires  sensitiva',  natnra,  res'  et  corpus. 
Sed  in  mundo  sunt  Dons,  angeli,  anima- 
lia,  plantio,  et  olcmcnla.  Yidomus  enim 
quod  ad  malum  imaginatum,  cui  corpus 
non  potest  resistere,  corpus  statim  tre- 
mit  :  non  ex  cognitione^  scd  quodam  na- 
turali  ordinc  sive  natnraliter,  inquantnm 
virtus  mali  imaginati  est  potcntior.  Et 
simililcr  Dcus  cum  verlit  virtntcm  suam 
supcr  tcrram,  licct  non  cognoscal  iram, 
naturalitcr  trcmit.  Fundaincnta,  idcst  ali- 
qua'  concavitates  sive  lerra  concava,  qna 
mota  montes  concutiuntur.  Quoniamira- 
'tus  etc.  Prima  causa  est  voluntas  Dci  sive 
virlns  cjus  volons  in  eis  agerc  :  sed  me- 
diaiilihns  causis  secnndis  hoc  agit  ;  ita 
quod  omnes  causa'  secunda!   comparan- 


tur  ad  torrani  sicnt  iniaginalnin  malum 
coinmovcns  nicnihra,  Asccndil  /ti/nus. 
lihi  iiola  scciiniliiin  I'hiloso]ihiim,  i|no(l 
a  torra  hiinii(!a  rcsohitnr  viitiilc  caloris 
solis  vajior  calidns  olhuinidus;  a  terra 
autom  sicca  ViipJH'  siccus  ct  calidus  ;  sod 
natnralitcr  |)his  ascendit  secnndns  (jnam 
priinus.  Ilic  cnim  assimilatur  igni,  illo 
aeri  :  ol  hunc  vajiorom  Dsalmista  vocat 
fumnm,  socnndum  calidnm-  et  siccum. 
Philosophns  voro  vocat  (Mim  matoriam 
incendii.  Sursum  onim  lalus  hic  vapor 
cum  modico  angmento  caloris  factus,  per 
modum  circnlationis  accenditnr.  Qui  qui- 
dom  fnmussiccus  si  haheat  longifudinem 
ot  laliludinom,  poshjuam  acccnsus  ost, 
vocalur  llamnui.  KsLonim  ilamma,  secun- 
dum  Philosophum,  spiritus  sicci  ardoris. 
Si  longitudinrm  tantum,  vocalur  daly 
sive  titiones  et  a-gibcs  sive  capra?  et  si- 
dera.  Daly  qnidem  quaiulo  est  materia 
illa  incondii  loiiga,  continua  sino  scintil- 
lationc.  Capra^  vocatnr  (juando  ost  cum 
scintillatione,  idost  quando  videlur  salirc 
et  discurrere,  sicut  caprai.  Sidera,  (juando 
est  materia  disconlinua,  et  videtur  volare 
sicut  sidora  :  et  lioc  habet  minimum  de 
materia.  Est  et  aliud  gcnussidcrnm,  quod 
est  frigns  cxpcllens  calidum  :  ct  taha  si- 
dera  non  videnlur  volare,  scd  magis  pro- 
jici,  ut  dicit  Dhilosophus  ;  et  gcnerantur 
non  ex  fumo  omnino  sicco,  sed  vapore 
magis  humido  ct  calido ;  qui  secundnm 
uaturam  suam  non  tantum  ascendit  sicut 
siccns,  sicut  diclum  est.  Et  (jnia  ost  sic- 
cum,  patitnr  a  frigido  ot  ropcrculitnr,  et 
inferius  projicitur.  Et  iit  hoc  in  die  et  in 
sereno  :  alias  oxtingueretnr  a  densitate 
et  humidilate  aoris.  Et  (|uia  videtur  in 
die,  signum  est,  quod  est  prope  terram. 
Accenditur''  aut(;m  dupliciter  ;  el  por  con- 
tinnationoni,  sicnt  snperior  llamma  accen- 
dit  inforiorom  hicornam;  sive  por  motum 
a  frigore  et  constrictione,  sive  congloba- 
tione  calidi.  Sic  ergo  dicit,  Asccndit  fu- 
mus.,  idest  oxhalatio  sicca  :  I/i  irn  ejus, 
idest  per  voluntalom  ij)sius  volcntem 
agore  in  eo.  Kt  if/nis,  idest  illo  fninus(jui 
vocatur  ignis  oliam  a  Philosopho  in  prin- 
cipio  Melaph.  quasi  oo  quod  non  liabeat 


•  Ai.  :  «  vires  uaturales.  » 

«  Al.  :  «  Psalmus  vocat  fumuui,  scilicel  caiiduni 


etc.  »  —  3  ,\i.  :  ((  ascendit.  » 


I>SALMUS  XVII 


311 


proprium  iiumeii  :  sicul  cxhalalio  liumida 
qu;c  vocalur  vapor;  sed  dicitur  \^ms>, 
(juia  disposita  est  ad  ascousiouem,  et  ([uia 
est  carida  (!t  sicca  sicut  iguis.  Isle  euim  ' 
ignis  Exarsit,  idest  acceusus  est,  scilicet 
a  Deo  tam(iuam  a  prima  causa  :  (|ui  (|!ii- 
dem  if^uis  accciisus  vocatur  dalus,  flaui- 
ma  el  sidera  :  sidera  dico  geuerala  primo 


coutiucalur.  Kt  si  dicas,  si  iu^Tcdiatur 
uou  polest  efi-redi,  diceuduui  i|Uo(l  uou 
potest  semper  hoc  facere  :  quia  arKpuiudo 
semper  coiitiuuatiu-  iii^M-essus  ct  elevatio 
vaporis  ad  locuin  illuiu.  Kt  iterum,  (piia 
caiiduui  uou  vadit  iulerius,  ad  hoc  coo- 
peiatiir  iiuda  maris  claudeus  poros,  et 
pro  fii^M)re  recludeiis  iufcrius.  lude  locu 


moi\o,  iv\.  {\\cU\m.  G&i.  Etcarhones  siiccensi  caveruosa  circa  mare  faciuut  fre^iueuter 
sunt  (ib  ro,  idest  sidera  secuiido  modo  lerra^motum.  Item  nola  (luod  iste  vap(jr 
gcuerata.  Vel  sic.  Commota  est  etc.  Va-      coiifiuue  egreditur  de  terra  quautuni  ad 

aliipiid,  et  propterea  lempore  terraMUo- 
tiiuin  animalia  (pia'  portant  caput  jii.xla 
teiraiu  sa'p(;  ex  hoc  inllciiinlur  |)cr  vapo- 
reiu  illuin  veneuosum  egrediculcm  de 
terra. 

7.  Inclinacit.  Hic  agit  de  veutis.  Ubi 
uola  quod  maleria  venti  est  vapor  vel 
oxlialatio  sicca  calefada,  sed  noii  itasuhti- 
liala  (|uo(l  possit  ad  sii[)remum  locum  as- 
cendere,  uec  ila  caUMacta  :  unde  iin[)(uli- 
lur  a  frigore  el  ingrossatur  et  re[)eiculi- 
tiir  iiifcrius  :  el  luec  re[)ercussa  movet 
aercin.  Ilahet  fameu  laiiluni  (le  calidilate 
([ikmI  non  ita  viiicilur  a  liigore  ut  couver- 
tatur  ad  tcrraiu  ;  cl  dicifur,  Valit/o,  el 
dicilur,  Stih  /jcdihus,  (jiiia  non  est  alta 
sicut  illa  ([lue  accenditur  in  llamma.  .\li- 
quaudo  autem  non  statiiu  rei^ercntitur, 
sed  agifat  in  uuhcs,  «[uia  noii  totalifcr 
vincilur,  ncc  directe  rcdit  iufcrius  ad 
tcrram  :  et  [)ro[)ter  liunc  mofiim  fortuo- 
suiu  ([iiasi  uififiir  .■^iirsiiiu  asccndcii',  cl 
uoii  val(!l  |)ro|)lcr  rcpcrcussioncin ;  et  hoc 
est  ([uod  dicil. 

8.  Et  ro/arit.  Ilic  apif  de  [)erinufatio- 
liilius  acris  seciiudiiin  «-or^ioralcs  ellec- 
tii^  :  cl  csl  lii[dc.\  pcnuulalio  :  scilicol  iii 
vciilis,  in  niihihu.s  cl  louitriiis  :  ol  a.Lrit 
dc  (|ualihcl.  C.ivrn  [)i'iiuiiiu  |iro[)onit  Iria. 


por  siccus  virlute  caloris  solis  a  tcrra 
elevatus,  aliiiuando  est  snhtilis  :  el  tuiic 
elevatur  superius,  et  facit  infiuisionem, 
ut  dictuni  est  supra.  Aliquaudo  iii  su- 
pcrlicie  ten\T  est  arK[uantulum  grossior; 
uiide  a  frigore  repercussus  non  taiitum 
ascendit,  et  est  venlus  ,  ali(|uaudo  in  tcr- 
ram  elevaliir  grossior  va[)or  siccus,  (jui 
pro[)lcr  siiam  grossitiem  et  tcrrai  solidi- 
tatcm  ct  [)roluuditatem  non  expirat  ex- 
tra,  scd  claiidilur  iu  terra,  ct'  congre.ya- 
lur  iii  arK|ua  concavitate  terra;  simili  silji, 
et  coarclaliir  ah  aliqiio  corpore  iion  sihi 
simili  iii  specie,  et  six;  agitalur  iu  lerra' 
viscciihus  :  et  sic  cominovct  cam  :  ncc 
miriim,  ciim  videamus  ventum  iii  mari 
faceie  iindas  quasi  montes,  et  in  terra 
elevare  arhorcs  ct  a'dificia  facere  cor- 
ruere,  el  in  aerc  tempestates  maximas 
facci'C.  Quod  autem  venlus  sit  causa  lcr 
ra-motus,  signum  est  quod  aute  tcrrcomo- 
lum  coiisucvit  ficri  traiKjiiillilas  a  vciitis; 
sed  [)ost  lerraMnoliim  siiiil  vculi.  .Malcria 
aulcm  terra^moliis  siihliliala  per  calorcin 
solis  expirat  a  terra  :  et  sic  cessat  lerra!- 
motus  v.l  lit  vcutiis.  Caiisa  lcrra-molus 
esl  iinpiilsio  uiiiiis  vculi  ah  alio  :  ef  [)ro[)- 
terca  uon  potest  esse  iii  fola  terra  simiil, 
sed  diiraiil  [)cr  diiceula  iniliaria  ad  [ilns, 
ut  dicil  Scucca.  Kt  dicil  ([iiod  tcriicinotiis 
divisil  Siciliaiu  a  (ialahiia,  et  Uis[)auiam 
ah  AlVica.  I\l  (liiiat  arK|iiand()  |)ci  (|iia(lia- 
giiila  dics  ;  <'irn|iiau(lo  [icr  iinuin  aiiiiiiin. 
Ilciu  iiola  (|iio(l  lcria  solida  a  (|iia  iion 
polcsl  \a[)oi  (!xire  exlcrius,  a[)la  cst  ut 
cilo  ino^caliir  :  ca  eniin  (|ua'  esl  (h;  na- 
1(11  a  la|ii(i(a,  uoii  icvilcr  luovcliircl  coii- 
ciililiii';  o|ioilcl  lanuui  ah  arKjua  [larh* 
[loiosain  cssc,  iiudc  iugrcdialiir  va|)oi-  ; 
iil   |M  r    [loios    inlicl,    cl    [icr   .soliditiilcm 


I'i  iuio  causain  cHcclivaiu  omuiuiu  isfaruiu 
liaiisinufafionum.  Sccuudo  mafcriaiu. 
Tci  lio  luoduui.  C.ausa  aiifcm  oiuuiiiiik  is- 
foi  uiii  csf  cor|)Us  c(i'lesfc.  ([iiod  siio  luotu 
cansat  Iias  alliMationos  aoris  ;  ol  idoo  di- 
cil,  lnilinarii  nrlwi,  idcst  virlutcm  ca»- 
lcsliuin  cor|ioriiiu  ordiiiavil  ad  hos  clVoc- 
tiis  ;  (|uia  hoc  halnMil  a  hco.  Et  ilrsrtiitlil. 
laccf  Dciis  iiuuiohilis  inaiioiis  oiniiia  opo- 
rcldi',  dicitur  faiuiMi  in«>\«'ii  |icr  «'nVc- 
fiiiii,    iu(|uantiiin    lacit   moliilcb  otVcctiis. 


'  W.  :  ><iiii|iit.  » 


Al. 


vcl. 


312 


I.N   liAVIDK.M 


Sap.  VII,  2i  :  Ontnilnis  ninliililnis  niobi- 
inn'  fst  sfi/jicnlid ;  el  sociiiulmu  liur  liici- 
tiir  (losceiKlorc  iiKjiiaiiliiiii  facit  (lcscon- 
doro  virluloiii  cu-loriiin.  Matoria  voiitoriiin 
est  ealigo,  sivo  ruinus  siccus ;  iioii  ita 
suljtilis  (|iiod  ascoiulat  uschk^  ad  i{.,Mi(Mn, 
sed  siibsislons ;  ot  dicit,  Snl)  /jf<lil/ns, 
idost  sub  potestatc  t^jus  ;  ol  toluin  ost  a 
Deo.  Modiis.  Ascendit  su/tcr  Clierubini. 
Notaiuluni  (iiiod  Jiidan  tiiiguiit  (juod  sicut 
rox  liabot  currum,  ita  luibot  Deus  ctiam 
ourrum,  (jui  est  (lliorubiii  ;  ot  imaginan- 
tur  Doiim  cor[)oralom  ct  similcm  (llicrii- 
bin.  Kt  idco  iii  Psalino  llicronymi  ctiam 
do  vcrbo  ad  vcrbum  dicitur,  Eqidlnvit 
supcr  Chcrubin.  Et  isti  habcnt  falsam 
imagiiiationom  ;  ijuia  ijua^  imaginabiliter 
dicuntui  in  Scrijitura,  sigiia  sunt  spiri- 
tualis  vcritatis.  Diviiia  autom  sapicntia 
movcri  dicitur,  iiujuantiim  inolnm  cansat 
in  mobilia.  Ouidcjuid  anlcm  causat  Dcus 
iu  istis  infcrioribus,  caiisat  ministcrio 
spiritualis  creaturai  :  uudo  dicit  Augusti- 
nus  quod  (( Dcus  movet  corporalem  crea- 
turam  mediante  spirituali :  »  sed  non  facit 
hoc  sua  virtute  spiritualis  creatura,  sed 
Deo  pra?sidcnte.  Kl  dicitur  hoc  spcciali- 
ter'  faccre  Clicrubin,  qnia  interpretatur 
plenitudo  scienticu  :  ct  Dcus  omnia  per 
suam  scientiam  facit.  Et  dicitur  esse  sii- 
per  Clierubim,  qnia  scientia  Dei  excedit 
scientiaiii  angolorum.  Et  ideo  facit  hoc 
Deus,  Volans,  idest  volare  faciens.  Et 
per  Chorubin,  idest  per  siiain  scientiam, 
et  supor  cos  qui  exccdit  illos  :  ot  dixit 
Volavit,  quia  motiis  veiiti  iion  cst  uni- 
formis  :  et  dicit,  Pennas  ve?ito?-um,  prop- 
ler  velocitatem  motus  eorum.  Mystice 
hic  poiiitur  myslcrinm  Incarnationis.  Et 
primo  ponitur  Christi  incarnatio,  per 
quam  exivit  et  vcnit  in  mundum.  Se- 
cundo  ejus  ascensio,  (inia  ivit  adPatrom, 
ibi,  Asce?ulit  siiper  Cheriibim.  Tertio  ea 
qua?  post  Christi  Ascensioncm  in  Ecclesia 
facta  sunt,  Et posuit  te?icbras.  Dicit  crgo, 
Incliiuivit  ciidos  et  dcsce?ulit.,  etc.  Si  (juis 
magnus  facit  humilitatcm  alicui  parvo  de 
villa,  dicilur  faccre  injuriam  ot  dcjcctio- 
nom  toti  loco  cui  priosidet.  Sic  filius  lio- 
miuis  dicitur  humiliare  se  et  inclinare 
ccelos,  quia  voluit  venire  ad  nos  humilis. 


JJcsce?ulit,  i(l(!st  visibilis  ajijtaiuit  :  Ba- 
rucli,  111,  38  :  Post  h,vc  i?i  fcrris  visus  cst, 
ct  cu??i  honii?iibusco??rersntus  est.  1  Joan. 
I,  1  :  Quod  rid/nius  et  uudivi??ius  ct  nui- 
?ius  ?U)slrir  contrc.ctaveru?it  dc  Verbo  vi- 
la'.  Dosccndit  crg(j  por  bumilitatem  ac- 
cipiondo  ( ;uiu;jn  biimanam,  nioriondo  et 
docondo  hiiinilia.  Vol,  hicli?if?vit  cfidos^ 
idost  piiodicaloics,  et  dcsce?ulit,  faciens 
eos  diccro  capacia  homiiiibiis.  Et  calif/Oj 
idcsl  diabolus  ot  omnes  mali,  sub pjcflibus 
ejus^  idost  Christi  :  l*sal.  cix,  I  :  Po?ia?)i 
i?ii??ticf)S  tuos  scfibcllu??i  j>eflu?ti  tuo?'um. 
Do  asconsione  dicit,  Asce?ulit  su/)er  Che- 
?-ubi??i.  Eph.  IV,  10  :  Qui  tlesce?ulit^  ipse 
est  et  qui  asce?ulil  super  o??i?ies  ccelos  ut 
adi??i/)le?'et  o?n?w?.  Super  Che?nibi??i.,  idest 
supor  ordines  Angelorum  :  Epli.  i,  20  : 
Co?istitue?ts  euni  nil  flextcra??t  suam  i?i 
coelestibus  s?iper  f)?n?ie?n  /)ri?ici/)fitu?n  et 
polestate?it  et  virtulc??i  ct  flo?ni?uitio?te??i 
ctc.  El  om?iia  stibjccit  sub  /)edibus  ejus, 
et  i/mim  dedit  cf?/)ut  supcr  f)??i?tern  Ec- 
clesiam,  qua'  cst  co?'pus  ipsius  :  Ilior. 
xxxii,  18  :  Eortissime,  mag?ie.,  pote?ts,  Do- 
f?ii?ius  cxercituu??i  ?iome?t  tibi,  ??tafj?tm 
co?isilio  ct  i?icomj)rehc?isibilis  cofjitatu.  Et 
dicit  spocialiter,  Su/jcr  Che/ubi??i,  quia 
non  solum  ascendit  ut  est  ctiam  eis  su- 
perior,  sed  quiaeisestincomprehcnsibilis. 
Volavit,  volavit,  duplex  volatus  inlolligi- 
tur  hic.  Drimo  iiKjuantnm  fama  ojiis  post 
ascensionem  in  lircvi  tempore  per  totum 
mundum  crevit;  undc  dicit,  Suj/cr  jjc/i/tas 
ve?ttoru??t,  idest  plus  quam  ponna'  (juiB 
sparguntur  impnlsu  ventorum,  quia  in 
modico  tcmporc  ante  tres  aiinos  :  Psal. 
xviii,  5  :  /?i  f)?n?iei?i  t.e?'?'a??t  exivit  so?tus 
eorum  etc,  quia  ante  destructionem  Hie- 
riisalem.  Vel,  Volfivit  etc  ;  ascendoiis  in 
ca-lum  factus  invisibilis,  ct  Volavit  ab  as- 
pcctu  nostro  :  Act.  i,  1)  :  Nubes  suscepit 
eu?n  ab  oculis  eoru??i.  Itcm  volavit  sujjer 
pe?t?tas  ve?itorii??i,  idost  siipor  scicntiam 
Angclorum  ;  Ps.  ciii,  4  :  Qui  facis  A?tye- 
los  tuos  spirilus  etc.  Unde  dicHiix.iu  lib. 
V,  dc  Cfiusis,  (jiiod  prima  caiisa  suporior 
cst  omni  nanaiionc  :  et  noi\.deliciiiut  lin- 
guio  a  narralionc  ojus,  nisi  quia  deticiuut 
a  narratione  osso  ipsius,  quia  ost  super 
oinncm  causam.   Et  dicit  Commeulator,      '^ 


•  Al.  :  «  spiritualiter.  >- 


PSALMIJS  XVII 


313 


solem 


quod  ejns  non  est  jndiclum  nec  cognitio. 
Et  posuit  tmebras,  ctc.  Sicul  dictum  esl, 
qua"  hic  inducuntur  ad  ostcndendum  J)ci 
miram  potentiam,  qua  David  lilxuatus 
est^  possunt  refVni  ad  corporules  edcctus 
in  figura,  et  ad  spirituales  in  mysterio. 
Primo  ei"go  introducit  1'salmista'  secun- 
dum  quod  exponitur  secundum  corpora- 
les  efTectus  excellentiam  divinaB  potentia^ 
in  aere  ;  et  lioc  tripliciter  :  scilicet  quan- 
tum  ad  venlos,  (|uantum  ad  pluvias  et 
nubes,  et  (juantum  ad  fuigiu"a.  Kt  quia 
de  venlis  supra  dictiun  est,  dic^Midum  est 
de  pluviis  in  aere.  Seciindum  ergo  nuhes 
et  pluvias,  inveninms  duplic(;m  commu- 
tationem  in  aere  ;  unam  de  sereno  in 
iuil)ilum,  aliam  de  nuhilo  in  serennm. 
I*rimo  (U'go  ponit  primam  commutatio- 
nem.  Secundo  secundam,  ihi,  I*ia'  ful- 
f/orc.  (lirca  piimuni  tria  lacit.  Primo  os- 
tendit  nuhilosi  temporis  obscuritatem. 
Secundo  adhihet  similitudinem.  Terfio 
ponit  ohscuritatis  causam.  Dicit  erf^o 
quantumad  primum  :  Posuit  tenehrns  la- 
tibulum  suuni.  Dicilur  quod  Deus  hahilat 
iu  caelo.  IJnde  quaudo  nubcs  occullant 
C(elum,  videtur  Deus  hahitare  in  occulto  : 
Ezecli.  XX xu*,  7:  Cailuni  nubc  te(/uni.  Et 
posuil  similitudinem  de  tahernaculo  :  et 
ideo  dicit,  In  ci/cuitu  ejus  taber)uiculuni 
ejus.  Tahcrnacuhnn  eiiini  ponitur  et  de- 
ponitur  sicut  niihes.  Dicil,  Tcnfbrosu 
aqua  in  nubibus  acris.  Consequenler  a^it 
de  secunda,  Pra;  juh/ore  elc.iii  ulitiii- 
tali  similitudiiH!  :  (iiiando  veiiit  Itix,  ex- 
pelluntur  teuchra'  ;  et  .sic  Deo  osleiidenle 
lumen  suum,  fiif^il  ohscuritas  nehulariini. 
Et  ideo  dicit  :  Pr.v  juhjore  in  consjicclu 
ejus  nubcs  transicrunl,  pra'  fiilf^ore  lii- 
minis  a  facie  tiia  iuihes  transicriint,  siciit 
fiilgdre  sive  spleiidorc  solis,  iiiihes  fii- 
giuiit  el  li(pieliiiiil,  iil  in  lih.  Mclcn.  di- 
citiir.  Dali  vcl  lilioiics  piuiiiiiliir  iii  Iraii- 
silii  niihiiiin  :  qiiia  similcin  caiisani  ge- 
iicralionis  liahcl  f^raiido  ct  fiilf^iir,  sive 
if;iiis.  Antiqui  vcro  diciinl,  (|iiod  f^ciic- 
ranliir  in  loco  su|)i'emo  :  (|iio(l  osiciKlit 
fortiorem  con^Mdatioiiem  a  foili  fiii^oic 
causari.  Uiidc  plii^  retpiiril  ^W  tVi^oie  iiix 
quam  aqiia  :  [iliivia'  et  grando  pliis  (|iiaiii 
nix  :  el  tanliiiu  jiotcsl  essc  fri.mis,  (piod 


slatim  (!oiide!isal  in  giandincni  :  ali- 
(jiiaiido  priiis  in  a(|uani,  cl  [(ostca  in 
grandinem.  Et  diciiiit,  (jiiod  vapores  sii- 
perius  elevati  cougclanliir  miilliim,  et 
ideo  generantiir  {irrossi  ^-•randines.  Sed 
1'liilosophus  e  contra  dicit,  ([uod  f.'rossio- 
res  css(,'nt  in  moiitihiis,  et  in  hyeme  : 
cujus  contrarium  videmus,  (juia  grossio- 
res  sunt  in  valle,  ct  fiunt  in  vere  et  au- 
tumno,  et  generantur  iii  loco  proprin(|uo. 
Ilem  secuiidum  Philosophum,  aliquando 
veniunt  anfiulares.  qiiod  esl  siLrniim 
quod  veniunt  de  [)ro|)inquo  :  aii,i.'-iili 
enim  citiiis  liqncfiiint.  rnde  sc.itMidiim, 
quod  nalurale  est  quod  opposiliim  fortiiis 
agat  iii  oppositum.  (lonstal  aiitcin  ([iiod 
in  nuhihus  admi.scetur  frigidiim  cl  cnli- 
dum  ;  ergo  (jiiaiido  calor  aeris  (;irciiiiis- 
tans  (onstringit  frigidiim  (juod  iion  po- 
test  consumere,  luiic  frigiduni  agit  inlc- 
rius  circumdante  extra  calore.  Titiones 
aiilcin  cadentes  Iiahent  (lu[)liccm  caiisam 
generationis  :  uiiam  per  fuiniim  siqieriiis 
ascendeiitem  usqiie  ad  lociim  iiillamiiia- 
tionis,  qui  inllammaliir  ;  ct  sic  secuiidiim 
innaniinationcm  (h^sccndit  (|iioiis(|iic  iii- 
veiiit  materiam  comhuslihilcm.  El  lioc 
tetigit  quaiido  dixit,  Varbnncs  suecen.si 
sunl  ab  co.  Et  liic  taiigil  aliiini  modiim, 
qui  est  [icr  coiitrariam  rcsistcntiam.  In 
niihe  aulem  ali(|iiaiido  esl  aliijuid  cali- 
diim,  cl  istud  afrigido  cxtcrioii  conslriii- 
giliir  inleriiis  et  iiiiilti[)licatur,  ita  i|iio(l 
matciiam  gros.sam  aiUliicil  et  cadil  :  ut 
idco  carhoncs,  ignis  el  grando  hahciit  si- 
inilcm  gcncralioncm.  scilicet  consti  icfii»- 
iiciii  frigoiis  v(d  caloris,  iit  dictiim  csl. 
Dicil  cigo,  /'/'.7'  fuh/ore  in  conspcrfu  rjiis 
clc.  Kl  lia'c  tiaiisiciiinf  simiil  cum  car- 
hoiic  ct  graiidinc,  (|ua'  gciicranlur  cx 
niibihiis,  iit  dicfiim  (>st. 

!l.  Ilic  auil  (lc  lcrlia  pcrmulationc.  El 
[)iiino  iW  toiiitriKi,  Sccuinlo  dc  fiilgori- 
hiis,  ihi,  Misil  sfn/itlas.  Scicinliiin  qiiod 
Psahuisla  lo([iiilur  liic  scciindiini  liaiic  si- 
mililiidiiiciii.  i|Mo(i  (piid(|iii<l  lil  in  cirlo.  # 
allril)Maliii'  Dck.  I  ikIc  siiiiinn  audiliitii  iii 
(■(clii  acci|)it,  (|iiiisi  vox  DiM  essel.  Ksl  aii- 
tciii  (lii|ilc\  siiiiiis  III  riflii.  I  iiiis  qiii  t«st 
iii  liiiiili  iiii  ;  ct  liic.  liccl  M!i(|iii  dicaiil  ex- 
liiK  lioiK  III   igiiis   iii  iiiihc.   Psalniisla  rr- 


'  Al.  :  «  IV-^ultnut»,  »  cl  !«ii'  iiifni. 


011 


i.N  i».vviim:m 


prohal,  cl  (rn'il  (|tHMl  fil  |M'r  (•(iiicussioiKMii 
\»'iil()iuiii  :  ila  cl  imlies.  Kl  i(lc(»  1'salinisla 
ilicil,  litlinniit  <lr  nrlo  Diniihnt^^.  Ilcni  ali- 
(liiaiiih>  iiiihc.s  ^M-os.sa'  c.\  (|uil)iis   t^raiidi- 
iics  fji^ciiciaiiliir  (|iiaii(loiiii('  ciiin  soiiilii  : 
iiudc  Pliildsoplius  (licil,    (juod  ali^iiiaiido 
aut(!  ^'riiiuiincin   csl    IVaf^or  niihitiin,  ali- 
(|iiaiido  itoii :  siciit  cnini  vapor  culidus  ol 
si((  us  cxpulsiis  a  IViLiidi^  sc'indi'ns  nubein 
facil  sonuni,  ul  palcl  in  rul;^urc,  sic  vapor 
liuinidus    cou^clatiis    iii    f;rau(lincni,    ct 
expul.sus  a  calido,  scindil  ali^iualilcretfa- 
cit  sounni.  Kt  idco  ilicil,  Aifissiinas  drdit 
votrm  suin/t,  idesl  niauifcstavil  polentiaui 
siiain.  Kl    sc({uilur,    (i/aiidu  cl   carbdiics 
if/iiis^  qua*  cx  his  nuhihus  {.;cncranlur,  iil 
dictum  cst.  Vcl  sic,  l/tlunait  dc  cjclo.  Mota 
quod  aliciuando  ad  locuni  sii[)criorcm  as- 
ccndit  vapor  huniidus  :    ct   (inia   cst   dc 
naliira  aqua',  nuul    cx  co  iniprcssioncs 
liuiuidaj,  (iiKC    suut    nchula,  ros,  caliyo, 
pluvia,    i,aii'i^l^^    ^'^    '••-'^?    ^^    liujusniodi, 
DivcrsiiiciUitur  autcm  ista  ali{|uaii(lo  di- 
vcrsitalc   (juaulum  ad  caloris  ct  frigoris 
tcuuilatcm  ct   spissitudincm.   Aliijuaudo 
enim  asccudil    vapor  siccus  ;    ct  si  solus 
ascciidil,  facil  vcnlos  ;  si  autcm  sit  com- 
prchcnsus  illc  vapor  siccus  in  vaporc  hu- 
mido,  tunc  (juando  vapor  humidus  sur- 
sum  asccndit,  ct  iucipit  insjiissari  propter 
frigus,  vapor  siccus  in  vaporc  illo  humido 
inclusus    facit    agilalioucm    magiiani   ct 
indammatur  :  talis  cnim   vapor  cito   in- 
naminatur,  iit   cst  vidcrc   in   vaporc  (jui 
cgrcditur    dc    vcutrc    liominis  :    cl  lia^c 
iuflammalio  causa  csl  fulguris  et  corus- 
caliouis.  Agitatus  aulcm  vapor  siccus  in 
interioribus  nubibus  multiplicem  sonum 
facit.  Si  ctiam  sic  innammatus  perculiat 
hilera  nubis,    el  non  scindat,  tunc  micat 
non  clarc  ;  sicut  si  aHtjuis  alicjucm  spleu- 
dorem  vidcrcl  pcr   paunum  :    csl  enim 
nubcs    ali(;uantulum    pcrvia,    unde    ali- 
qualilcr  vidctur.  Sonat  aulcm    sicut   so- 
nus  flamm*  iumedio  inccndio.  Aliquando 
►ctiam  sine  inflammationc,  ct  pcr  conse- 
(jiicns  siuc  coruscationc  fil    sonus^  (juasi 
tuuuiltuans  :    ct   hoc   fit    ciim    pcrculit, 
non   innammalus   iii   latcribus  nubis.  Si 
autem  pcrculiat  latera  et  scindat,  taincu 
cum  difficultate  (juadam,  et  Jioc  in  jMrte 
grossiori  nubis,  lunc  est  terrihilis  sonus, 
(jiiasi  aliijtiis  jjanuum  imntcusa'  latitudi- 


itis  scindcrcl,  cl  luiic  visiis  ftil;.;iiris  vcl 
coriiscalioiiis  csl  ciirviis  :  (|uia  iion  rccto 
cgnMliliir  Av  uiihc,  iit  diclum  csl.  Ali 
(|iiait(lo  sciiidil  uuhciu  Niiliitc  inagiia  et 
(liiasi  siihito,  cl  lolus  vapor  siiuiil  cgre- 
(lilur;  ct  tiinc  soiial  sicut  vesica  iiiflam- 
mata,  \  cl  si  utcr  iuflatus  fraiigcrclnr  su- 
pcr  cuput  alicujus  :  t.'t  pcrciitit  acrom 
perciissionc  iortissima.  Ali^jiiandtj  vapor 
ill(3  sicciis  cx  inllalionc  crcscil,  cl  {\\\iv- 
rcns  inaj(jrcm  lociim  facit  dissolvcrc  nu- 
hcm  suhito,  ct  souarcad  modiiin  viiidiiiin 
rignorum  crciiidaiiliiim  in  ignc,  vcl  ovo- 
ruin  niaximc  ;  ct  lioc  maximc  apparcl  in 
caslancis,  (juihiis  in  ignc  positis  ciim 
humidum  iucipit  resolvi,  ct  majorem  lo- 
cum  qiucrerc,  Irangit  testam  resistenlcm, 
et  cum  impclu  ct  sono  magno  cxit.  Ali- 
(|uaudo  eliam  non  valciis  exire  extiugui- 
tur  ;  ct  sonat  ad  modiim  fci'ri  candcntis 
in  atjua  cxtincti  ;  (jucm  sonuin  vocat 
IMiilosophus  sisinum,  vcl  stridorcm.  Ali- 
quando  etiam  ille  vapor  facit  diversa  fo- 
ramina  iii  locis  iiuhis  miuus^spissis,  cl 
tuuc  facit  quasi  souum  sihili,  sicut  vcii- 
tus  quando  exit  pcr  foramina.  Ariquaudo 
antequam  iuccndatur  crumpit  dc  nuhc, 
ct  tuuc  soiial  sicutfollcs  fahrilcs  ciimsuf- 
flant, 

10.  Fah/aia.  Ilic  dcscribit  molum  fnl- 
guriim,  ct  coinparat  ca  sagitta'  propler 
vchcmcutiam  vcnti  a  quo  movcntur,  Et 
dissi/javit  cos,  sciliccl  pcccatorcs,  qui  ali- 
quaudo  cx  cis  movcntur  :  secuudum  di- 
vcrsitalcm  cnim  vculorum  cst  divcrsitas 
motus  fiilguris  :  nam  sicut  supcrius  cum 
dc  modo  ventorum  agehatur  dixit,  Vola- 
vit  volavit  etc.  ut  oslcndcret  diversum 
modum  vcutorum  ita  hic  dicit,  Falyura 
ctc.  ut  ostcndul  divcrsum  motum  fulgu- 
ruiii,  Dicit,  Conlurbavil  eos,  (juia  di- 
cit  riinius  (lib.  II,  c,  xii),  (juod  seciiu- 
dum  fulgura  sunt  augurationcs ;  quia 
quandoque  csl  bonum  siguum,  scilicet 
qu  indo  fiunt  ah  orientc  :  ali^iuando  noii 
cst  bonum  ;  cl  idco  homincs  auguranlcs 
couturhantur  proptcr  pra^s.igia  futuro- 
rum. 

li.  Et  aj/parurrunt.  Ilic  agil  de  gene- 
rationc  aquarum,  (jiuc  cx  aliquibus  prin- 
cipiis  emanaut,  cjua'  rontes  dicniitur,  cx 
quihiis  est  omnis  gcncratio  aquarum.  Hi 
aulcm  dupliciter  gcuerantur.  Aliquaudo 


PSALMUS  XVII 


315 


cx  cuusa  consiicta  cl  nalurali :  sicut  cum  cis  aiijualitcr  lavct,  ut  dicit  (i/ossa.  7'/ne- 

vaporcs    supcr   lcrram    clcvantur,  ct   cx  /j/osa  af/aa  in  uu/ji/jus  arris.  ili<-   agit  dc 

hac  clcvatione  inlrigidautur  suiKirius,  ct  prwdicationc  Aiioslolorum.  Kt  prim'»  po- 

dcsccnduut  ct  fiunt  pluviai:  ila  cliam  cx  nit    t|ualitatcm    pra;di«*ationis.    Sccundo 

calore  tcrra;  intcrius,  ct  (juaudo  vaporcs  conditioncm    pranlicanlium,  ihi,    Su/jps. 

non  cxcunt,  congregautur  et  resolvuiitur  Tcrlio  pricdicatiouis  cHcctum,  A/t/taruc- 

in  acjuam,  cl   (iunt  loutcs  a(juarum.  Si-  runt  fonles  af/uarum.   Dicit   crgo,  Tcnr- 

cut  pluvia;  geucrantur  iu  acro,  ila  foutcs  /jrosa  nqua.,  idcst  doctrina,  in  nubibus^ 


in  terra ;  ct  idco  circa  moutcs  a  (|uiijus 
\aporcs  nou  cxeuut,  liunt  fontcs.  Et  hoc 
est  (juod  dicit,  Aj/jjaruerunt  fontes  aqua- 
rum.  Aliquaudo  gcncrautur  fontes  cx 
suhvcrsioue   tcrra;  cx  tcrra-motu,  cx  cu- 


idest  in  prophctis  ct  pra'dicatoriljus.  llos 
vocat  nuhes,  (juia  a  terrcnis  clcvati  in 
nul)ihus  compluunt  vcrhum  Dei :  Isa.  lx, 
8  :  Q}ii  sunt  isti  qui  ul  nu/jcs  volant  ctr. 
Et  XLV,  8 :  Roratc  cwli  (/esu/ter,  ct  nu/jea 


jus  commotiouc  apparcnt   vcna^  aqua*  in      /j/uant  jusluni.  Vcl  dicit,  in  nu/tibu^   ac- 


profundo  tcrra'  suhmcrsa' ;  ct  idco  dicit, 
Et  revc/ata  sunt  fundamenta  orbis  tcrra- 
rnm.  Philosoj^lius  :  suhversio  cst  a  vcnto 
intus  incluso,  sicut  ventus  in  acrc  com- 
movct  acrcm.  Sed  (juando  retiuctur  vcu- 
tiis  (it  tcrra-motus:  ct  uterqiui  vcnlus  vi- 
dctur  ira  i)ci.  Et  idco  dicit  factam  pcr 
lcrram,  sicut  tcrramiotum,  mysticc  se- 
cundum  spirituales  edectus.  Et  sicut  su- 
pra  ostensum  est  mysterium,  iucar- 
ualioiiis      signans     ipsam      iucaruatio- 


/■/.s,  idcst  Apostolis  eievatis  a  tcrra;  Isa. 
V,  (5:  Manda/)o  nu/ii/nis  iw  /j/uant  su/jer 
cani  iin/jrcm.  \\\.  dicuntur  Aposloli  aqua 
t(Michrosa  iii  comparatione  ad  fulgorcm, 
idcst  Chiistum,  (jui  apparchit  vidcntihiis 
cum;  i  (lor.  xni,  12:  \idcmus  nunr  iier 
s/)ccu/um  in  ,Tni(/ma/c,  lunc  aiitcm  facie 
ai/  far.icm.  Vcl  alitcr,  ct  sic  puiictctiir: 
Tcnebrosa  a(/ua  i/i  in/bibus  acris:  /nw 
fu/(/orc  in  cims/jectu  cjus  iiu/ics  transic- 
runl :  postea  sciiuitur,  Gr/im/o  rt  carbo- 


ncm    per    quam  descendit,  ct    asccusio-      nes  i/jnis  ctc.  Et  distiiiguilur  diiplcx  doc 


nem  ;  ita  hic  dcsignautur  ea  (jua.'  sccula 
sunt  post.  Primo  crgo  ostcndit  cjus  oc- 
cultationem.  Secundo  Ecclesia^,  congrc- 
galioncm,  ihi,  In  circuitu  cjus.  Tcrlio 
Aposlolorum  pra'.dicationcm_,  ihi,  Tcnr- 
brosa  aqiia.  Quanliim  ad  primum  dicit, 
Posiiit  tenrbras.  G/ossa  distinguit  iiiia- 
druplicitcr  tenchras.  I*iimo  hiimanita- 
tem:  i^^zech.  xxxu,  1  :  So/em  nu/ir  te- 
(jam.  Isa.  xj.v,  15:  Vrrr  tu  cs  Dcus  abs- 
conditus.  Sccimdo  spccies  sacramcntalcs, 
siciit  haj^tismus,  vX  alia  sacrameiita,  iii 
(juihus  divina  viitiis  opcraliir  sccrctc. 
Ttutio  laluit  iii  lidc  lid(;liiiiu:  ii  (lor.  v. 
() :  *  Quaindiu  sumus  in  / or/iorc,  /icrci/ri- 
nainur  a  Ihnnino.  (Jiiarto  latciitcr  opcia- 
tur  aliquid  pcr  luaUjs,  (jiii  siiiit  lrii('i)i;r: 
Jo.  I,  V)-.  La.r  /11  fcncbris  /ucct,  cl  Irncbiw 
eam  non  com/irc/ic/u/crunl.  .Miiiiiando 
mali  pcrmilliiiiliir  ali(|uid  laccn^  contia 
saiictos;  scd  liis  lcii(d>ris  c.xislcntiliiis, 
Ta/)cr/uiru/ii//i  cjus.,  idcst  ccclcsia,  cst  /// 
ci/ruitu  ejus:Vii.  \i.\,li:  Sanrti/iravif  ta- 
/jcrn(iru/u//i.  suum  A/lissimus:  Apo.  .\\i, 
'.i :  hjcrc  la/icrnacu/u/it  l)ri  1 11//1  /111//1//1/ 
buscU.,  I»cr  lidcm  clcaritalcm.  iiKiiiaii 
tum  silti    inlKcrciil    laii.|iiani    lucdio,  (|ui 


triua :  scilicct  proj)liclariiiu,  c(  ha-c  c>t 
ohscura,  qiiia  vclamcii  lialict,  ut  dicilur 
u  Coi'.  iii,  lo:  l's(/u/'  in  /to(/irrnum  dirm 
it/i/i^suin  v/'/amcn  in  /cctione  vetcris  testa- 
mcnti  7nancf  non  reuc/atum,  i/u/mi/im  in 
C/irislo  cvacuatur.  Idco  diciliir,  Tc/ubro- 
sa  (i(/ua  in  prophctis,  idcst  doctrina.  Scd 
doclrina  iiovi  lcslamciiti  cst  clara;  cl 
idco  dicit,  I'rn'  fu/(/orc;  t(»ta  cst  uiia  dic- 
ti(j,  idcst  fulgida  (juia,  ul  diriliir  Ipli. 
iii, .') :  .l///s  ///  (/enerafionibus  non  cst  uijni 
tuin:V<>.  i  XI. VII,  20:  S/ui  fcrit  ta/itcr 
oinni  naliniii.  (!oiisc(jUciitcr  agit  dc  i|»sis 
dottorihus,  (>l  comparaiitiii'  ntihihus,  .sa- 
gillis  ct  lulgoiihiis :  iiuhilnis  pr«»  pra-di- 
caloril)iis.  I!l  dicit  tria.  Priuu»  coriim 
Iraiisituiii ;  .\ubrs.  ^Jualilalrni  pra-dica- 
tionis,  (irtindo  rt  cai  /loncs  njnis.  .\uc(ori- 
lalciu  pia'dican(Ii,  Infonuif.  .\ubrs,  ido^l 
.\post(di,  Traw^i/ruuf,  dc  .luthcis  ad  gcii- 
lcs :  .l(di.  .wwii,  11:  .\ubrs  spanjunt 
/umcn  suuni,  i/u.v  /usfranl /wr  riniiitum. 
.Vcl.  \iii,  W) :  \idns  o/torfc/uit  /oiininn 
/oijui  vcrbuin  lici \  scd  i/uia  clc.  (•rinido 
n(»(('l  iiiiillum  fruclihu.s  cl  I1«)riliii.s,  i<l 
coiiiiii  |ii.i'dicalio  luit  ipia>i  gr.iiido  com 
iuiiialioui>.   /'./  nir/ioncs  u/nis^  iilcst   vcr- 


mh; 


i.\  Dwnn-.M 


'  egVi  (lien- 
lur... 

Illl   Jlli.ob 


ba  nilliiniinanlia  ;  <'t  auctuiilas,  (luia  Oo- 
luimis  \tvy  fcs  ]tH|iit'l>aliir.  Iiidc,  /hfo 
lilt/f  ilr  rirln  Duliiiniis,  idi  ^l  ijisis  ApoS- 
tolis  iiiloiiiiil  vrrlia  ruiuniiiialionis, 
Matlll.  X,  2(1:  Soii  riiiin  riis  rsfis  i/l/i  /n- 
<linniini  sn/  S//irifiis  /*iiftis  resfri  ijiii  /o- 
aiiifiir  iii  roliis  clc.  Ef  A/fissinius  dvi/if 
rorcm  siuini,  soilicrt  maiism-liulinis  iu- 
flanimamio:  .lao.  i.  21  :  In  ni(insiicfiii/inr 
siisri/iifr  insifion  vrrbinn  clc.  Et  i)rimo 
soquitnr  vcrbnm,  Grani/o,  ex  secuiido, 
Cnr/nincs  iynis.  Vcl  alilcr,  infoniiif,  supcr 
Clirisliim:  Joau.  .\ii,  28:  Venif  vox  de 
cndo  diccns:  Et  c/nri/icari  rf  ifcrinn  c/a- 
ri/ii(i/io;  diccbat  tnrba  (pia'  andicbat  lo- 
nitruum  raclum  csst;.  Ef  Alfissinins  dcdit 
vucctn  siiani,  in  translij^nralione.  Luc. 
111 :  Bic  est  /ilius  tncus  dilcctus.  Mi- 
sit  sagittas.  Comparantnr  bic  isti  docto- 
rcs  sagillis  propler  fervorcm  Spiritns 
sancli  in  cis:  Isa.  xi.ix,  2:  Posuit  ttic 
quiisi  sai/ittant  e/ectatti.  Et  xxvii,  5  :  Qui* 
c(/rcdicnfur  ini/telu  a  Jaco/j,  ct  ttn/j/c/tutit 
facictn  (rrbis  setninc.  Ef  dissipavit  eos, 
quia  aliis  odor  vila'  iu  vitam,  aliis  fne- 
runt  odor  mortis  in  mortcm.  u  Cor.  ii, 
16:  Fu/(/ura  tnu/tijt/icavit.  Ps.  xvii,  13; 
llcec  dicit  proptcr  claritatem  miraculo- 
rum  :  Job  xxviii,  35:  Nuttiquid  ttiitfcs 
/u/(/ura  ct  ihunt  ct  rcvertetitia  dicctit  tibi, 
Adsutnus.  Et  c(jntin'barit  eos,  idest  fccit 
eos  obslnpescere  Act.  iii,  dicitur  de  mi- 
raculo  Petri,  qnod  rcpleti  suul  omnes 
stupore  et  extasi  in  eo  qiiod  contigerat. 
Apjtarucrunt  /ontes.  Ilic  ponitiir  eirectus 
pra'dicalionis  Et  primo  ponitur  eirectus  : 
Secuudo  principium,  Ab  incrc/jafiotie.  Et 
csl  duplex  efrectus.  Uuns  oslenditur  cum 
dicit,  A/yjaruerunt  /otites  arjuarutti,  idest 
documenta  sapientia^:  Isa  xli,  18:  Ajjc- 
riatn  in  snjntiis  co/iibiis  /lumitia,  ct  in  ttte- 
dio  catnjKjrum  /otites:  jxtiani  desertum  iti 
sta(/na  arjiiarutti,  cf  tcrram  invimn  in  ri- 
vos  aquarutn.  Ilem  xii,  3:  Uimrietis 
aquas  in  yaudio  de  /otifibus  Sa/vatoris. 
Vel  dona  Spiritns  sancti :  Zach.  xiii,  1: 
Erit  /(jtis  /jafetis  dotmii  David  cf  habifa- 
toribus  Uierusa/cm,  iti  ab/utiotietn  /jccca- 
Itrriset  mensfruata\  Alius  effectus  pouitnr 
cnm  dicil,  Ucre/afa  sunt  /undatttcnfa: 
scilicet    saucti    Patriarchai,    supra    quos 


(Idcs  nostra  rMiidala  cst  ;  ipiia  ipnul  in 
eis  (lictnm  vd  racliim  osl  lip::iiralilcr,  rc- 
vclatiim  csl  pcr  Apttstidos.  Piiiicipiiim 
autcm  hornm  esl,  (piaiido  Cliristus  iiico'- 
l»il  iiKicpaic  Matlli.  i\,  \~  :  /'irnifcnfii/m 
(K/ile ;  ajtjn-o/)inquarif  clc,  Liic.  xiii,.'): 
\tsi  /Kftiifriitiani  ct/critis,  o/tities  sittnt/ 
jicri/iifis.A /t ' '  ins/iirafionc s/tirifus ir.r  fit;v,  ••  si  n 
(jnando  inspiravil  (jnod  omucs  tnrbarc- 
mur  conlra  pin-cata. 

12.  .Misit.  Sii[)ra  cj^-^il  Psalmista  de  po- 
tculia  libcrautis;  hic  proscijuitnr  per  or- 
diuem  beneficiuin  liberatiouis:  et  circa 
boc  diio  facit.  Primo  agit  gratias  de  li- 
bcratioiie  (inaiitum  ad  pra'tcrita.  Sccnn- 
do  quaiilum  ad  futnra  (jna*  spcrat,  ibi, 
Et  cro  ittittiacu/atus  cutn  eo.  Circa  pri- 
miim  tria  jionil.  Primo  narrat  a  quibiis 
sit  liberatns.  Secundo  Hbcratioucm,  ibi, 
Et  /actus  est.  Tcrlio  libcrationis  causam, 
ibi,  Sa/vum  ttie  /ccit.  Circa  primiim  duo 
facit.  Primo  sc  oslendit  jiberatuui  a  ma- 
giiis  tribulationibus.  Secuudo  cxponit 
quomodo  tribnlationcs  siut  magiice,  ibi, 
Erijmit  ttie.  Dicit  (llossa  secundum  litte- 
ram,  Misit  de  summo ;  quasi  dical :  Deus 
potens  cst,  quia  omnia  prwdicta  facit, 
sciHcet  commoverc  ctc.  Infinuiit  efc.  ha- 
bens  snmmam'  potesfatem.  Et  lioc,  Dc 
surtittw,  scilicet  poteslate,  Accepit  me, 
eripieudo :  Et  assumjjsit  ttie,  idesl  eleva- 
vit  me  :  Protegctido  de  aquis  tmt/tis,  idest 
de  mnltis  tribulalionibus.  Ps.  xxxiii,  20: 
Mu/fae  fribu/afiones  justorutn,  et  de  otn- 
ni/nts  ctc.  Eccl.  li,  5  :  Libcrasti  me  de 
jjortis  tribu/atifjtmm  quee  circuttu/ci/erutit 
me,  et  a  jjressura  //attittiss  qux  circumde- 
ditttic.  Mystice  misit  Dens  proprinm^  fi- 
lium  suum  de  summo,  idest  de  c(elo : 
Joan.  VI,  38:  Descendi  de  cce/o,  non  ut 
/(/ciatti  ro/iintatcm  tncam  etc.  IIoc  cst 
qnod  petebat :  Psal.  cxliu,  7  :  Etnitte  mn- 
tmtn  fuatti  de  a/to.  Et  /iberavit  tne  de 
aquis  tmi/tis.  Ps.  xviii,  7 .'  A  smttttio  c?e- 
/o  cgressio  ejus  ctc.  Vel  Spiritum  sanc- 
tum  :  Threu.  i,  13:  De  excelso  misit 
i(jnetn.  Et  accepit  me,  infirmnm  ad  sa- 
naudiim.  Et  assum/jsit  ttic  de  aqitis  tnu/- 
tis,  scilicct  baptismi,  vel  de  multitndine 
peccatorum.  Vel.  Mistt  de  sutntno,  idcst 
viris  justis   gratiam  suam:   Jac.    i,  17: 


'  Al.  :  "  siiani.  » 


'  Al.  :  «  Pater.  » 


PSALMUS  XYII 


317 


Omno  datum  etc.  Et  accepit  mc,  ad  pd-- 
iiitciiliam  :  Isa.  xl,  11  :  Sicut  jtastor  fjre- 
(jem  suum  pascet^in  bracldo  suo  contjre- 
f/abit  fifjnos  etc,  Osoa:;  xi,  3:  Efjo  fjuasi 
nutritius  Ephraim,  jjortabam  eum  in  bra- 
c/dis  meis.  Ycl  populorum :  quia  fklclcs 
de  multitudine  geiitium  suiit  assum- 
pti. 

13.  Eripuit.  Ilic  probat  quomodo  tri- 
bulatioues  suiit  multae.  Et  Primo  cx  eoii- 
dilione  inimicorum.  Secundo  ex  pcrsecii- 


tas  siia :  Epb.  i,  11  :  Qui  operatur  oninia 
cuni'  CDiisilio  roluntatis  sUcL' ;  et  taint-u  ' 
subsequciitcr  ()[tcralur  ibi  aU(iuid  mcri- 
tuiu  bumaiiuui :  i  Cor.  xv.  10:  (jratia 
Dfi  in  mt;  vficufi  non  fuit.VA  ideo  subdit, 
Retribuet  mi/d  Dominus  etc.  Ubi  tria  fu- 
cit.  Primo  [)rop(»uit  mcrilum.  Secundo 
iu  ([uo  coiisislit.  Tcrtio  [xniit  viam  [)er- 
vcnicudi  ad  boc  nicrituin.  Sccunda,  ibi, 
Quia  custodivi  etc.  Tertia,  i!.i,  Quoiuam 
o?/inia  judicia.  Mcritum  boiniiiis  consistit 


'  secun'lum 
roiisiltuin 


tione    eorum,    ibi,    Quoniam   confortati     in   duobus:  scilicet  in   opcrationc   boni, 


sunt.  Conditio  inimicorum  iiociva  est  val- 
de,  quia  potentcs  et  odientcs ;  unde, 
Erijjuit  mc  de  dd)/dcis  meis  fortissinds. 
et  fib  /ds  fjui  oderunt  me.  1'otentes  mys- 
tice  sunt  peccata  carnaHa:  Eccli.  xvui, 
31  :  Si jnaestes  animae  tux  concujnscentias 
ejus,  faciet  te  in  fjauflium  iidndcis  tuis : 
Isa.  XLix,  24  :  Numquiil  tolletur  a  forti 
j)ra'dfi?  Odicntcs  sunt  da,'moncs.  Exod. 
1,  13:  Oderant  Aefjijptd  fUios  Isrfwl : 
Psabii.  Lxxviii,  24 :  Concidfim  a  fficif  ijj- 
sius  hdmicos  ejus  etc.  Conscqueuter  poni- 
lur  persecutio.  Dupliciler  polest  quis  H- 
berari  ab  inimicis:  vel  quod  nou  permit- 
lal  se  viiu-i,  vcl  quod  fugiat.  Utrumque 
aiitcm  excludit  a  se.  Primo,  quia  fortcs 
et  conlortati,  idcst  multipJicati,  viccrunt 
cum,  nec  potuit  fugere :  et  lioc  est  quod 
dicit,  Prievenerunt  me,  praechidentes  mo- 
do  viam  ad  fugicudum  :  Tbrcui.  iv,  10: 
Yelociores  fuerunt  persecutorcs  nf)stri 
tifjuilis  cfidi,  sujifr  nunites  j/ersfcuti  sunt 
nos;  et  boc,  in  dit;  aniictiouis,  ([tiia  tunc 
bomo  dcbilior  cst  quaiido  cst  allHctus: 
Tbren.  i,  3:  Omnes  jicrsecutores  ejus  ftjj- 
pre/ienderunt  eam  inter  fnujustias.  Auxi- 
liuin  liberatoris  [)yuit  diqdcx.  Priino  con- 
tra  invalesccntcs  bostcs  ;  iiikIc  dicit  Et 
ffictus  est  Dondnus  jn'octfct(n-  nwus,  ut 
noii  noceant:  Psal.  i.xiii,  3:  l^rotc.iisli  nic 
a  concfiitu  nudujnanliuin  etc.  Sccundo, 
contra  i^rudenlcs  :  uudt;  sc(|uilur,  Edu.rit 
ine  in  lalitudinfin,  iW  au.mistt»  iii  (|iiu 
eram  [)ositus  ncscicus  ([uid  lacerein,  daiis 
vias  (|uid  facerein.  Ycl  in  latitiidinciu 
carilalis:  Psal.  c.xviii,  3G  :  Ijituin  mundu 
luiu  liiuin  niinis.  Caiisa  libcratioiiis  csl 
du[)lc\  :  scilicct  diviiia  gralia,  cl  incii- 
lum  buinanum.  Unde  dicil,  Suliiiin  nif 
fecit,  fjuoniam  voluit  me.  Wivc  cst  |)otcn- 
lissinia  caiisa  libcralionis,  scibccl   volun- 


et  in  cvitatione  mali :  xxxvi,  27;  Declina 
a  nifdo,  ft  fac  Ixnium.  Et  ideo  quantum 
ad  primuin  dicit,  Retribuet  mi/d  Dominus 
secunduin  justtluim  meam.  ([uam  ipse  iii 
me  operatus  cst:  Sap.  iii,  I  :  Justorum 
animse  in  manu  Dei  sunt  fl  luni  taiujet 
illos  tormcntum  malitiie  ctc.  Prov.  xi,  IS; 
Sfiidnanti  justilidm  mercfs  fidflis.  Qiian- 
tiim  ad  sccuudum  dicit,  Sfcinuluin  jjiiri- 
talfni  manuuin  inearum  retribuet  nii/d, 
idcst  innoccntiam :  Job  xxii,  30:  Salt-a- 
bilur  iniiocensy  salvtibitur  fiuteni  in  mun- 
ditia  manuum  suarum.  Xon  jirivabit  bo- 
nisetc.  Ps.  lxxxiii,  30:  Ihec  aulcm  justi- 
lia  consislit  in  observationc  viaruiu  Dei : 
Ps.  cxviii,  32:  \Hun  nuindahn^um  luo- 
rum  cucurri.  El  idco  dicil,  Quia  rustodivi 
vias  Doniini:  Job  xxiii.  II:  \'fsti(jiu  cjus 
secutus  fst  pes  meus :  viam  ejus  cuslodivi, 
et  non  dfclinavi  ex  ea,  cl  (]uia  \on  impic 
fjessi,  recedendo  A  dco,  ([uia  [)er  pecca- 
tum  boino  rccedil  a  Deo,  ct  in([ninatur: 
Ps.  xi.iii,  1!):  \on  recessit  retro  cnr  mis- 
trum.  Ouoinodo  pcrvcnit  ad  boC'  {Jmny 
Omnia  Judicia  ojus  in  cnusjicclii  nwo.  Ya- 
lct  vahlc  ad  o[)cran(lum  boiia  cl  cvilaii- 
da  inala  cogilarc  divina  jiidicia  :  Job  \l\, 
2!) :  l-U(jilf  a  fuciv  (jhntd,  tjutndam  uUor 
iidniuilaluin  csl  (jhulius.  V.{  ciislodivi  boo^ 
Qiiia  Juslilius  cjus  rcjnili  n  mc,  dr  indiis- 
tria  pcccando :  Job  \\i,  li;  Durnint 
Dco.,  recedv  a  nobis,  Et  stMjuilur.  Pcrre- 
idcl  cis  inuuduliii.  (Jiii  c\  iiilinnilalc  Mii 
iyiioianlia  [icccal,  facililor  vcniam  cuiise- 
([iiilur. 

11.  El  cro.  Su|ira  commcuioravit  V>ni- 
inisla  bcncliciiiin  libcr.dioiiis  iU>  |ir;i>tcri- 
to  ;  bic  d<*  fiitiiro  (jiiaiiliiiu  ad  spcin.  Kt 
[iriino  coiniucinorat  bciicliciu  iii  Keiieruli. 
Scciindo  iu  s|)cciali.  qua'  accc|ii(,  d  tnia» 
sporal,  il)i.  Dcus  ntcus  impoUula  viaojm. 


;(is 


IN    UWIHiM 


Trilio     f()n)m«Mi(l;il     jiislili.im     (ii\iiiiim. 

(lirca  |nimiiin  ihio  rjuif.  1'rirrm  pi«)p(Miil 

(iiiilioncni  ad  niMini.  S^mmiikIo  (•((nimrndat 

spiMii  rxaiKiilioiiis,  ibi,  Qnonidni  lu  illn- 

iiiiiitis.  Tria  proptinil.  Prinio  proposiliiin 

p(MSt'VtM'amli  iii  iiiiio('(Milia.  SccmikIo  iiu'- 

liliim  rclriliiilionis.  T(M  lio  ralioiicm  assi- 

^Nial.  ScciHKla,  ilii,  lirlrilnift.,  T(M'lia  ihi, 

Viini  stmrto  s/inclns  rris.  Miiil   cr^o,  /s/ 

rro  ininuinildtiis  riim  eo,  idosl  atlliaM-cbo 

iJco,  qnia  l()([niliir  (^x  porsona  sni  ct  alio- 

rnin,  (pioriiin  (piidani   innociMilcs  siinl  : 

cl  idco  dicit,  Kt  ero,  idcsl  stabo  ct  per- 

sevorabo  iii    innocontia  :  Eccl.  xxxi,  8  : 

Jictitns  vir  tjui  invrnliis  cst  sine  maciila ; 

vcl,  Ero  iinmiiculalus  cutn  ro,  idost  adlia'- 

ndio    Dco  :    I  (lor.    vi,    17  :    Qui   aiiton 

adluvret  Dro,  iinus  rst  spiritus  etc,    con- 

scrvans  tc  ab  omni  macnla  :  Job  xxvii,  V)  : 

Doncc  (Irficiam,  non  rrccdam  ab  innocen- 

tia  mca.  Onidam   snnt  pa^nitentes  :  et  ad 

lioc  [icrtinct   hc  itcrum  in  peccatnm  la- 

bantnr  (  Kt  ideo  dicit,  Et  observaho  me 

ab  iniijuitate  mea  :  )  sicut  canis  qui  re- 

vortitiir  ad  ro?nit//m,  et  sus  lota  in  colu- 

tabro  luti.  II  Pcl.  ii,  22.  Eccli.  xxvi25  : 

In  duobus  contristatmn  est  cor  meum,  et 

in  fertio  iracundia  mihi  advrnit.  Vir  bclla- 

tor  deficiens  piw  inopia,  et  vir  sensatus 

contemjAus,  ct  qui  transgreditur  de  Justi- 

tia  in  prccatum,  Deus  paravit  illum  ad 

romphseain.  Consequcntcr  ponit  spcmrc- 

tribntionis   cum   dicit,  Et  rctribuet  mihi 

Dominus  srcundum  justitiam   meam.  Et 

est   duplex   retributio.  Una,   qnse    datur 

pro  bonis  implctis  :  et  propter  hoc  dicit, 

Rrtrihuet  mihi  Dtmtinus  srcunthim  justi- 

titim  metim.  Auselmus  :    ((.Justilia  estrcc- 

titndo  voluntatis  proptersc  sorvata.  »  Ycl 

secuudum    opcra    liominis   reddet    oi  :  ' 

Eccli.  xvi,  lo  :  Redtlrt   uniciiitjue   seciin- 

diim  opera  sua.  Dicit,  Obsrrvaho,  et,  Ik- 

tribuet,  quia  si  homo  aliquando  fuit  jus- 

tus  ct  fecit  opcra  jusfilia^,  ct  nou  ohser- 

vat  sc  a  peccatis,  vol  uou  conscrvat  se  in 

operibus  justitia',  ideo  mortiticatur,  ncc 

mcrctur  retributioncm  :  Ezech.  xviii,  24  : 

Omnes  justitix  ejus  non  reconlabuntur. 

Alia  est  qna'   datur  pro  bencficiis  ;  undo 

dicit ;  Rctribuet  srcundum  puritatrm  ma- 

nuum    mearum    in    conspectu    oculorum 


cjiis.  .\li(|naiKi(i  hahciil  c.\l(M'iiis  taiiliim 
maniis,  idcst  (i|i(i alioncs  [inras,  o|  ijli.s 
DtMis  noM  rclrihnol  :  simI  (jnaiido  halKMit 
piiras  in  cordc  o^toralioiios,  liinc  rclri- 
hiicl.  El  lioc  cst,  In  ctuisprrlii  oruloriim 
rjiis,  non  illis  hoiiis  (iiia'  .sunt  iii  cons- 
p(M'lii  iKislro,  scd  in  cons|io(ln  Dei :  Isa. 
i.\i\ ,  \  :  Oci/li/s  non  vi/lit  Drus  tilistjtir  tr. 
Et  (|iii(l  nilribiiot  ?  Jnciindiialom  inclla- 
bilem,  ctaiigmontnin  f^ratia',  ((ua'  prove- 
iiiuiit  ox  mandatis  Dci  sorvalis  ;  Psal. 
xvui,  12  :  ///  custodirndis  illis  retrihulio 
multa.  Et  rctrihuet  srcu/iduni  jiuritatrm 
maniium  mrarum,  idest  operuiii.  Dicitur 
autem  opus  impurum,  ratione  carnalis 
afrectus  :  Is.  i,  13  :  Manus  vestrse  san- 
tjuine  plenx  sunt.  Item  ratione  inanis 
^'•loria'  :  Malth.  vi,  K  :  Attcnditr  nr  jusli- 
tiam  vestram  faciatis  coram  htiminihiis, 
i/t  videamini  ab  cis ;  alioquin  mercedem 
non  habebitis.  (iregorins  :  Vecordia  est 
magna  agere,  et  laudi  inhiare,  qna'  uiide 
ca'lum  mcrcari  potuif,  inde  vauum  ot 
traiisitorium  scrmoncm  quarit. 

15.  ('onso^jncnlcr  ponitur  ratio  retri- 
butiouis  ;  ideo  scquitnr,  Cinn  sancfo. 
Circa  hoc  duo  facit.  Primo  ponit  rationom 
rctributionis.  Secundo  exponit  cam,  ihi, 
Quoniam  tu pojmlum.  Primi  duo  versus 
dupliciter  possunt  intelligi.  Uno  modo,  ut 
intelligatur  ad  Deum  loijui ;  et  sic  est  li- 
tcralis  sensus  ;  (juasi  dicat,  Tn  Domiuus, 
Cum  sancfo  sanctus  eris.  Et  sic  dicit  dno  : 
scilicet  quod  Deus  sit  remunerator  ct 
adprobator  bonorum.  Secundo,  quomodo 
est  reprobator  malorum  ;  undc  sequitur, 
Et  cum  innocrnte  etc.  Et  cum  jjerverso 
prrvrrtrris.  Esl  autcm  sciendum  qnod  no- 
miuat  scilicct  sanctnn»,  innocontem,  et 
elcctum.  Elcctus  autem  polest  duplicitor 
iulelligi.  Uno  modo  a  Dco  ;  hoc  est  com- 
mune  omnibus  sanctis  :  Ephes.  i,  i  :  Ele- 
tjit  nos  Deus  antc  mundi  constitutioncm 
ctc.  Alio  modo  dicitur  electus  qiii  liabet 
cxccllouliam  innocentiaj  ot  sanctitatis  : 
Cant.  V,  10  :  Dilectus  meus  cantlidus  et 
ruhicundus,  electus  ex  millihus.  Si  primo 
modo  snmatur  electus,  tunc  secundnm 
ponit  ex  parte  nostra,  et  terlium  ex  parte 
Dei.  Si  secundo  modo,  sic  proponit  dno, 
qua?  ex  parte  nostra  sunt.  Primnm  csl 


»  Pariii.  :  «  Pd.  lxii.  » 


PSALMIS  XVI f 


:m 


oporafio  Ijoni  (in.n  fil  proptor  Doum  ;  ot 
qna'  pro[)ric  hahot  ralioncm  sanotitalis  : 
([nia  oninia  ([na;  oidinanlur  ad  lJ(3nni,  di- 
cnntnr  sancla  :  et  hoc  esl  ([nod  dicil,  l)o- 
minc,  tn  eris  sanctns  cnm  sancto,  sancti- 

'  Dominus  tatcm  in  eo  cansainlo  :  Lev.  xx,  8  :  lu/o  ' 
Dens  (pfi  mnctific)  vos.  Vel  sic.  Tn  cris 
sanctns  etrcictivc,  idcst  ostendcns  le  ama 
r(;  et  adprobare  sanclitalcm  :  non  enim 
ostcndiL  sc  nisi  per  opera  ;  snbstantiam 
enim  ejus  non  vidcmus.  Nec  aliter  cst 
sanctus  cum  sancto,  nisi  ostcndendosanc- 
lilatcm  :  non  est  enim  visibilis  nunc  no- 
bis,  ut  dicamus  quod  conformal  se  sancto 
in  motibns  cxtcrioribns,  sicuL  de  hominc 
qni  divcrsis  di\crsimode  se  conlbrmat, 
maximo  amicis  :  qnia  omnc  animal  diligit 
sibi  similc  ;  et  quod  diligit  qnis,  ilhid  re- 
munerat.  Unde  ostcndcns  te  sanclnm, 
quando  remnncrabis,  inquit,  sanctitatis 
opcra  ?  Et  cum  viro  i/uioce/ffc  innocens 
C7'is.,  effcctive  et  rcmuncrando.  Et  cinn 
clccto,  quem  tn  dingis,  Elcctiis  eris,  ([uia 
facies  qnod  ipse  te  eligct  :  Joan.  xv,  Ui : 
Non  vos  inc  clccjistis.,  scd  ecjo  elciji  vos\sx\- 
mordialitcr  :  Dcnt.  iv,  \n  :  Dilexit  patres 
fiios,  rf  elcijit  seinen   eorum  post  eos.  Kt 

"Doininuni  yi\\'{^  17  :*'  Dcum  cleijisfi  Iiodic^iit  sit  tibi 
Drfis^  et  oicdias  cjiis  impcrio  :  ct  Domiiius 
clcijit  le  /lodic,  ut  sis  ei  populus  pcculia- 
ris,  et  faciet  te  excclsiorcm  cunctis  i/enti- 
hiis,  ut  sis  populus  sfmcfus.  Vel,  Electus, 
idcsl  cx''cllenlcr  separatns.  Et  ciim  j)cr- 
verso perverteris,  idcsl  pcrmitlcs  onm  csse 
pci'vcrsnm.  Vcl  p^^rvcrsi  snnl  illi  ([ui  non 
s(!([nnnfnr  illos  ([uos  dcbcnt  sc([ni.  {)\\\ 
ci'go  non  sc([nitnr  volnnlalcm  Dci,  vidc- 
tni-  pclTorsus.  Krgo  tuconlra  vohmtalcm 
l)ci,  cl  Dcns  conlia  V(dnnlalcui  luam  ; 
(|ii;isi  diciii  :  Tn  vis  babcrc  bcalilndincm, 
cl  Dcns  dabil  inis(Miam  :  Lcv.  xxvi,  21  : 
Si  amhiilarcritis  milii  ex  advcrso,  cf  cijo 
cimfi  a  ros  adrcrsus  inccdam,  cf  pcrcufiain 
ros  scpfics  propfcr  pcccata  rcsfra.  Kl  idco 
dicil,  Ciim  pcrrcrso  perrcrfrris,  idcst 
agcns  c(iiitia  volnnlatciii  piivci-soruni. 
Alio  modo  [)olosl  lci^i,  nl  ivfcral  scrino- 
ncin  ad  alii|ncm  homincm  :  cl  sic  liomo 
ciiin  sanclo  liominc,  vcl  ciim  (Ihiisto 
sancliis  ciis:  (|uia  non  aiidics  {\[^  Dco  njsi 
sauclitalcm.  Kccli.  xxxvii,  \1:  Cum  ri- 
"'  irrcli-  ro""  Vclii/iosit  frarfu  dc  sancfltafc  :  ct  Vik. 
yioso      x\\\,    '21 :  rum    inuoccntc    innoccns   cris. 


(|nia  S(H'nii(lnm  convcrsationcm  inrur- 
inanfnr  mor(;s  :  I  tior.  xv,  !J'i :  Corrarn- 
/junt  bonos  nu)res  collocjuia  mala.  Et  nnn 
jjrrverso  j)errerteris.  Kccl.  xiii,  1  :  Qui  te- 
tiijcrit  pticem,  inquinabifur  ab  ea.,  et  ijui 
cmnmuyiicat  su/irrbo  clc.  Coiisc(jncntcr 
ox[)onit  prannissa  secundnm  primam  ler- 
furam.  Qnare  cris  DomiiK!  cum  saiiclo? 
qiiia^  Tii  /lojtulinn  humilcm  sulrutn  fn- 
cies.,  idcst  in  hoc  qnod  humilem  salvnin 
facies,  ostcndis  te  cum  sancto  sanclnm 
essc :  Jacobi  iv,  0 :  Ilumilibus  dat  ijra- 
/M/;/;  Mafth.  x,  \l :  Sinite  parvulos  ve- 
iiirc  ad  7)ie,  taliutn  rnim  est  reynum  crj^- 
lorum:  IVsalm.  cxii,  0:  Excclsus  Domi- 
nus.,  et  humilia  resjticif .  Quare  cum  per- 
vcrso  pcrverteris?  quia  Oculos  supcrbo- 
rum  humiliabis:  Lnc.  xiv,  1 1  :  Onmis  i/ui 
se  exaltat  humiliabitur :  Isa.  ii,  II  :  Oculi 
'  siiblimcs  humiliati  siinf,  rf  incurrnbifiir 
altitudo  virorum.  Kt  dicit,  Oculos,  ([uia 
snpcrbia  in  hoc  consislit,  ([iiod  homo 
as[)cctnm  sniim  ad  majora  ([iiam  sit  .siia 
proporiio,  erigit  ;  Isa.  \\\,  Q:  Suj,rrbia 
ejus  et  arroijantia  ejus  jilusi/uam  fortitu- 
do  ejus.  Kl  idco  Dsalm.  cxxx,  '1:  Domine 
non  est  exalfatum  cor  meum,  nei/uc  rlati 
suiit  ociili  mci. 

10.  Qiioniam.  Ilic  convcrlit  sc  ad  ora- 
tioiicm;  (|nasi  dicat :  lla  jnstns  cs,  Quo- 
ninm  tii  illuminas  lucernam  meam.  Kl 
duo  facit.  1'rimo  rcfcrl  gratiarnin  acfio- 
ncni  dc  benclicio  suscc[)to.  Sccnndo  i)o- 
nit  pelitionem  dc  suscipicndo,  ibi,  Deus 
mciis,  illumina  tenrbras  mcus.  Dicil  crgo, 
Tii  illiiminas  rtr.  Iloc  totnm  [lofcst  scciin- 
dnni  lillcram  diiplicilcr  c\[ioni:nt  pcr 
Inccrniim  intclli.L^alur  [)ros[)critas,  [)cr  tc- 
ncbias  intclligatnr  advcrsilas.  Sicnl 
([iiando  liomo  (>sl  hctiis,  vidcntnr  sihi 
claraomnia;  ([iiando  csl  trislis,  vidcnlnr 
sibi  oiiinia  obsciir.iri.  lloc  csl  cr.u'o  (jUiul 
dicil,  Quoniam  tu  tlluminas  luccrnam 
mcam.  Doniinc,  (|nia  tn  dcdisli  milii 
[uospciilalcni,  cl  cnntimio  d.is :  lllumina 
frnrbras  tnras.  idcsl  si  (jiiid  advcrsilatis 
rcniansil  in  mc.  cxjicllc  ct  rcmove  a  mc. 
Alio  modo  [lolcsl  inlclligi  moralilcr,  iit 
|)cr  Inccrnam  intclligatnr  mcns  sivc  aiii- 
nia  lioniinis:  l'rov.  xx.  L'7  .  /.urrina  Iht- 
mini""  s/iiramrntiun  hominis.  Mcns  orgo  "'^«^^'«(i** 
hominis  osl  (jiiasi  Inccriia  Dci  muMMi.Ha  ili- 
\  ino    luiiinc:    l'sal.   iv,  7  :  .Siynntiini  rst 


:m 


IN  IlWIIilM 


sitper  nos  rlc.  [)\u\\w\\\\\   siiic   |)«M'calt)  sii- 

iniis,   liKMTua    iioslia    atciMisa    osl,  'mIcsI 

aiiinia    iioslra   spliMidct   liiiniiir    ^ratia'; 

scil  (|iiaii(li)  alii|iiiil  tciiclira>  i-()rrii|i!il)ilis 

carnis   icinaiict,  cst   cxlincla:  Koin.   vii, 

2.') :  Ei/n  i/isr  mnito  scrri»  In/i  l)ri.,  rtir- 

lir  (iillriii    lr(/i   firri dli.    \X    Iioc   cst    (|llO(I 

dicit,    Qiiiiniam    lii    iUuntiiuis    liirrnuiin 

inenin,  idest  (iiiia  anima  inca   illmniiiala 

est    liiniino    prratia'.    Uluiniiui     Iriirlnas 

meas,  idcst  rcniovo  a  ino  doroctiis  ot  cor- 

rnptioncs,  per  qua'  homo  incidil  iii  tone- 

bras.  Vel  potost  legi  allogoiicc,  ut  dican- 

tur  verba  gnasi   ex  persona  Cliristi,  \oI 

cujuscnmcjue  viri  Justi.  In  E(;clesia  sunt 

mulli   luceutcs,   sicut   lidcles   et    saiicti : 

IMiilip.  11,  15:  Inter  cjuos  lucetis  sicut  lii- 

minaria  in   mumlo,  verbum   vifcV  coiili- 

iientes.  Item  multi  tcnebrosi,  sicut  infide- 

les  et    peccatores:    Epbes.   v,  8:  Eratis 

aliquando  tenebrx  etc.  Ergo  bomo  orans 

pro  Ecclcsia   vcl   Ecclcsia   pro   se,  dicit, 

Quoniam  tu  illuminus  lucernam   mram, 

idest  lidcles    qui   lucont,  Illumina  tene- 

bras,  idest  pcccatores, 

17.  Spcm  cxauditionis  ponit  cum  dicit, 
Quoniam.  Hic  facit  duo.  Primo  tangit 
liberationem  a  malo.  Secundo  victoriam 
super  malo.  Dicit  orgo,  Oro  (|iua  spcro, 
In  tCy  idcst  in  virlule  lua,  Eripiar  a  tcn- 
tatione,  idest  a  quacniiKiuo  Iribiilatione 
sive  impngnatione  :  I  Cor.  x,  13:  Fide- 
lis  Deus  qui  non  jjatietur  vos  lentari  su- 
pra  id  quod  potestis.  Et  in  Deo  meo 
transyrediar  murum,  idest  victoriara  a 
peccato  virtnto  Doi  Iiabebo.  Tnnc  cnim 
hostis  babet  victoriam  civitatis,  quando 
transgreditur  murum.  Murns  iste  est 
quaecumque  difficultas  qua^  impedit  nos 
ad  beiie  operandum,  sive  peccata  qua^ 
provocant  nos  ad  male  faciendum.  Ilie- 
ronymus  dicit,  fraiu/am  murum,  quia 
non  possumus  esse  in  mundo  sine  pec- 
cafo  :  I  Joau.  i,  8 :  Si  dixerimus  qiiia  jjec- 
catum  non  liabemus  elc.  Scd  transgredi- 
mur,  quia  supcramns  illud,  dum  noii 
consentimus  concupiscentiis  ejus. 

18.  Seqnitur,  Deus.  Siipra  coinmemo- 
ravit  in  genorali  bencficia  (|na',  in  fntu- 
rum  expcctat  a  Uco,  quia,  In  te  eripiar.: 
hic  in  speciali  prosequitur  ea.  Et  notau- 


diini,  (|nod  lo(|iiilnr  ad  inodiim  babciilis 
adv(;rsilalcin  cl    advcrsaiios,    di^   qnibiiH 
spcral  vicloriain  :  in  i|iia  lri|ilcx  ost  gra- 
diis.   Priino,   iil    |)crsc(|iialiir  advcrsaritjs 
fiigi(!nlcs,  ol  siciil  ca|)tos  (lcstriial.  Socuii- 
do  iil    iii   cis    rcgiicl,    ilii,  El  /uwrinxisti 
nir.    Toi  lia,  iit    cxaltcliir,    ibi,  EA  erijnes 
mr.  Circa  [iriiniim  Iria  facil.  Priino  com- 
incndat  suiini  adjiilorom,  scilicot  Domn. 
Socnndo,  ostcndit    (luomodo  a  Doo   Jain 
data  sunt   ci   (|iia'(lain,  [)or  ([iia'  idoncus 
est  ad  porsequcnduin  eos.  Tcsrlio  «agit  de 
porsecutione.     Secunda,    ibi,    Deus    qui 
jjrxciniisti.  Tertia.  ibi,  Persequar.  Prima 
in  diio.  Primo  coinmoiidat  Deum.  Seciin- 
do   comincndationom    probat,    ibi,   Quo- 
niain  quis  elc.   ConniKMidat   orgo   Deum 
do  tribns :  ([uod  sit   Jiistiis  iu  opero,  vo- 
rax  in  sermone,   et  ([uod   sit   misericors 
.  in  subvcnlione.  Ouanlum  ad  primum  di- 
cit,  Eripiar  a  tentatione,  diim   considero 
divina;  Justitia'     [)uritatom,    quia,    Deiis 
meus  iinpolluta     ria   ejiis.    Itoriim    diiin 
considoro  ojus  dispositioncm,  ([uia  niliil 
injustum    csl    in    eo:Ezecli.    xviii,  25: 
Numquid  via  mea  eequa  non '  est,  et  non 
magis  viae  tuse  pravas  sunt  ?  Yel  via  Dci 
pcr  quam  Deus  vadit  ad  animam  cst  ira- 
p(^lluta.  Et  cst  ba;c  cbaritas  ;  I  Cor.  xxi, 
31  ;  Adhuc  excellenliorem  viam  vobis  de- 
nwnstro,  idost  ut   sccuri   ealis.  Ha»c  est 
impolluta,  quia  cbaritas  non  agit  perpe- 
ram,  idest  perverse.  Vel  via  Dei  est  i[ise 
Cbristus,  qnia^  peccatnm  non  fecit :  Isa. 
XXXV,   8 :    yia  scmcta    vocabitur,  et  non 
tramibit  per  e.am   pollutus:  ot  erit   via 
recta,  ita  ut  stultus  non  erret  per  eam.  Yel 
via  Christi  est  Virgo   Beata:  Psal.  lxxvi. 
20:  In  marivia  tua.  Ilaic  est  impolluta: 
Can.  IV.  7  :  Tota  jmlchra  es,  ainica  mea 
etc.  Is.  Liv,  2  :  Dilata  locum  tentorii  tui. 
Quantum  ad  secundnm  dicit,  Ehquia  Do- 
mini.  Et  lo(|uitur  ad  similitudincm  auri 
et  argcnti,  quod  si  sit  puriim,   probatiir 
per  ignem.  llnde  sicut  anrnin  j)cr  ignom 
purgatum   nibil    babet    impuritatis,    ita 
sunt  purgata  verba  Domini:  Prov.  viii, 
8  :  Justi  sunt  omnes  sermoiws  mei,  et  non 
est  in    eis   quidquain    contrarium    atque 
pcrversum  elr.  h/iir  cxaminata :  l'sal.  xi, 
7  :  Eloquia  Domini  ehiquia  casta,  aryen- 


t  Al.  de  e$t :  «  doq.  » 


2  Al.  :  «  qui.  » 


PSALMUS  XVH 


321 


htm  otc.  Et  dlcnnlur  i^nc  oxaminala, 
scilicct  Spiritus  sancti:  Jul)  xn,  11:  Au- 
ris  verba  dijudicat,  et  fauces  comedenlis 
saporem.  Nullus  potcst  cxaminare  vcrl)a 
nisi  habeat  igncm  Spiritus  sancti :  I  Cor, 
II,  14:  Animalis  homo  non  pcrcijnt  cjusb 
sunt  Spiritus  Dci.  Vcrura,  quia  est  vcrax. 


nccessaria  alicui  ad  vinccndum  :  scilicet 
quod  sit  fortis :  l'rov.  uit,  23  :  Fortiludo 
et  dccor  indumentum  ejus  :  Luc.  xi,  21  : 
Fortis  armatus  custodit  atrium  suum  : 
Quod  sit  agilis,  ct  quod  sit  doctus  in 
bello  ;  et  ha^.c  tria '  dicit  se  habere.  Se- 
cundo,  ibi,  Qui perficit  pedes  meos.  Tertio, 


implcbit   quod  promisit.  Et  proptcr  hoc  ibi,  Qui  docct  manus.  Circa  primum  duo 

dicit,  Protector  cst  omnium   spercmtium  facit.  Primo  contitctur  sibi   datam  forti- 

in  se:  Eccl.ii,  H  ;  *  Quis  spcracit  in  Do/ni-  tudincm  a  Dco.  Sccundo  dcbitum  fortitu- 

no,  et  confnsus  est?  Conscqucnter  probat  dinis  usum.  Dicit  ergo,  Deus  qui prxcin- 

commendationera :  quia  ha^  sunt  propric-  xit   me   virtute  ad   bellum    ctc.    Militcs 

lates:quod  sit  justus,  quod  sit  verax,  ct  pra?dicti  praecinguntur  aimis  et    gladio 

quod  sit  raisericors.   Si   ergo  ista   l)one  ut  sint  expcditi  et  parati   ad  pugnam  : 


conveniunt  Dco  mco,  non  qua-ras  aliura. 
Scd  nullus  alius  Dcus  csl  pradcr  ipsum. 
Et  idco  dicit,  Qiiis  Dcus  prxtcr  Donii- 
w?/m?  quasi  dicat,  nullus  :  Isa.  xlii,  8: 
Ego  siim  Domi)ius  :  hoc  cst  nomen 
meum :  Deut.  vi,  4 :  Audi  Israel.,  Dojninus 
Dcus**  tuus  imus  est.  \n  hoc  diflercbant 
JiuK-oi  ab  aliis.  Et  quia  alii  colcbant  cle- 
mcnta  mundi,  vcl  horaincs  vel  angclos, 
hi  vcro  diccbanlur  factores  cornm  ;  scd 
Juda;i  colcbant  vcrum  Deum  factorcm 
corum.  Dicit  ergo  quod  ipse  cst  Deus  to- 
tius  crcaturffi.  Sccundo,  quod  ipse  colo 
batur  spccialitcr  a  Juda*is.  Dicit  crgo 
(|naiitura  ad  primum,  Quis  Dcus  pra'tcr 
Dominujn,  scilicct  totius  crcatune  facto- 
rcm?  Judilh  xvi,  17:  Tibi  serriat  omnis 
crcatiira  tua.  Aut  quis  Deus pra^tcr  Deuni 
nostrum,   specialiter.  1  Hcg.  ii,   2;   Non 


I  Mach.  III,  'A  :  ,/udas  Machabxus  induit 
sc  lorica  sicut  qifjcis  :  ct  succinxit  se  arma 
bcllica  inprxliis.  Ha-c  est  fortitudo,  scili- 
cet  virtus  qua?  data  est  mihi  a  Deo,  non 
solum  in  corporalibus  bcllis,  sed  et  in 
spiritualibus,  qiia'  non  vincorem  sine 
virtute  Dei.  Et  idoo  dicit,  Prxcinxit  me 
virtute  :  Eph.  vi,  10  :  Confortamini  in 
Domino  ct  in  potcntia  virtutis  Dei  :  Isa. 
XL,  29  :  Qui  dat  lapso'"  virtutem,  et  his 
(jui  no7i  su7it,  fortitudinem  et  robur  ynul- 
tiplicat.  Vel  prxcinxit  ad  modura  curren- 
tis  nc  irapediatur  cx  dcnuxu  vostiiim. 
Ita  virlus  Dci  rctinct  afrcctum  nc  dctluat 
ad  tcrrena.  Et  idco  scquitur,  FJ  posuit 
immaculatam  viam  mvam  :  I  Rcg,  xxv, 
39  :  Benedictus  Dcus,  cjui  custodivit  ser- 
vu?)i  suum  a  malo  :  Ps.  cxviii,  1  :  Hcuti 
inmuiculati  i)i   via.  Vel  via   ista  cst    via 


est  sa)ictus  ut  Domi)ius :  )ieque  oiim  est     charitatis,    qucS  non    agit  porpcram.   ut 
alius  cxt)-a  te,  ct  no)i  cst  fortis  sicut  Deus      supra  dictura  est. 


)wstcr:  Psal.  i.xxv,  2:  Not)is  in  .fud/ra 
Dcus  ctc.  Qui  dicitur  noslcr  spccialitcr 
pictate,  et  cultura,  ct  unionc  natura^,  ot 
carnis  assuraptionc,  ct  rodcmptionc.  Iii 
hoc  confundunfiir  Manicha'i :  quia  hic 
cst  Deus  ot  Dominus  visibiliura,  ct  ciuod 
Dcns  vctcris  tcstamciifi  cst  vcrus  Dciis, 
(]uia  niilliis  Dcus  i^ra-lcr  cum. 

19.  Dcus.  llic  ostcndit  (luoraodo  babct 
a  Dco  idoncitatcm  ad  vinccndnm,  Dous 
enim  ali^iuando  dat  virlntom  alicni  ad 
bcne  opcrandum  ;  iicc  taracn  siiriicit  iiisi 
Deus  prolcgat  (muu  (!.\lcrius.  Primo  crgo 
ostcndit(ni(iino(l()  Dcus  dodit  virlutcm  in- 
leriiis.  Sccundo,  (iiiomodo  jiivat  «>\lcrius, 
ibi,  Dedisti  mihi  prolcctin)u'ni.  Tii;i  suul 

'  Al.  (loosl  :  «  Uiu.  » 
XVIII 


20.  Qui.  liic  ponitiir  agilitas,  qua»  no- 
ccssaria  cst  ad  pugnandiim  "  I  Ucg.  xxiv, 
dicitur  (juod  egrossus  ost  Saul  contra 
Uavid  sii[H>r  pctras  al)ruplissimas,  (jiia» 
solis  cervis  pervia»  sunl  :  quasi  dical, 
tanlara  agilitati>ra  raihi  contulil  Dcus. 
([uod  (|nasi  corvus  ibam  ptM'  nionlcs.  /•.'/ 
sujicr  cxcclsa  stutuit  tnc.  \\\  monlibiis  do- 
clivibiis  vosligia  hominis  non  liKunlur  : 
sed  Dcus  dcdit  ei  tantam  gratiam  ut  non 
laborotiir  iii  cis.  Myslico  logilur  .sio.  Cer- 
viis  lianscondit  siiu'  la»siono  spinas  cl 
silvas  :  sic  spirilnalis  allcctus  porlransit 
sinc  hcsionc  ol  infcctionc  maln,  sivo  de- 
lcclalion(>s  mundi  :  (icn.  xi.ix,  21  :  .Ve- 
plituli)»  ccrvus  rmissus  dans  ehquia  pul- 


iiifiO 


*  Al.  :  «  |iu^(iniii.  u 


2i 


.122 


IN  nAVIDKM 


chi'iUi<{inis  :  Is.  xxxv,  G  :  Tiinc  snlirt  sinit  l's.  i.xiii,  3  :  ProloTisti  mn^  Dfitis,  n  con- 

cervus  c/nndi/s.  Et  supcr  cxcclsn  stntuit  vcntii  niniif/nimtium  ctc.  El  dcxtcra  tua 

me^  idest  super  cn-livslia  sfatuit  meiitom  susccpit  fnc,  iihisf  favor  Kialia'  fiia'  me  in 

moMm  (leflxam  :    llahao.    iii,    19  :   Supcr  holio  confnrfavif.    I)e  linc    helio,    Kzech. 

cxcclsn   nicn   ilcdncct    nic    victor.   ('oiise-  iii,  \\  :  Mnniis  Dnmini  crat  mccum  con- 

(liieiifer  ponifur  dorfrina  milifaiis  ;  uiule  fortnns  mc.  Vel,  Dcxtcra  tun,  idest  filiiis 

ait,  Qui  ilocet  tnnnus  mcns  nd  pradium.  fiiiis,  Siisccpit  me,  idesf  iiaturam  moam. 

Dortriua  milifaris   acijuirifur   scieiitia    ct  Vel,  Mc,  iiifiruium  ad  curaudum,  Kt  dis- 

pcrfectio  cxercitio.  Primo  ergo  scieutiam  cijjlinn    tua  correxit  mc   in  fincm,   idest 

sivc  doctrinam  quaMif,  (juia  ha'c  doclrina  finaMter  et  perfocte.  Prov.  iii,  12  :  Qucm 

necossaria  esf  inilifibus.  Prov.   xxiv,  6  :  diliijit  Dominus*   corrijit  et  cnstifjat.,  et 


Cum  disjjositione  initur  bcllum.  Sed  isto 
edoctiis  a  Deo  dicit  (juantum  ad  secun- 
dum,  Posuisti  ut  nrcum  a'reu?n  brachia 
mea^    idest    hrachia    (|uasi    iufafigal)ilia 


cor 
e 


quasi  pnter  in  filio  complacet  sihi :  undc,  quasi 
Discijtlinn  tua  correxit  me  i?i  finem.  Quan- 
tuiii   ad   socundum  dicit,  Disciplina  etc. 
Contingit  ali(juando  (}uod  ali^iuis  diihitat, 


mihi  ad  hellaudum  dedisti.  Vcl,  Qui  docct     alitiuaudo  crraf.  Illo  autom,  scilicct  Dcus 
etc,  idest  conlra  vifia  ct  da'moncs,  docet      crrafa  corrigit ;  undc  Discij)linn  tua  cor- 


nos  oporari  ad  superandos  hosfcs,  q\\\ 
cceli  porfas  clauderc  conautur.  Postea 
mutans  personam  dicit,  Posuisti  ctc.  Alia 
littera  liahct,  Confregisli  arcum  xreum., 
idest  hrachium  mcum.    Psal.    cxliii,  \  : 


rcxit  mc  in  finem.,  ut  supra  dicfum  est. 
Item  duhitafa  dirigit  :  Et  disciplina  tua 
ij)sa  me  docebit  Ps.  cxviii,  66  :  lionitatem 
et  discij)linnm  et  scientiam  doce  me.  Quan- 
tum   ad   terfium  dicil,  Dilatasti   c/ressus 


Benedictus  Dominus  Deus  ineus,  fjui  docet     meos  siibtus  me,  quasi  dans  agilifatem. 


manus  ?/ieas  ad  /rrxliw??  ctc.  Nofa,  quod 
exceilenfia  agilifatis  et  excollcntia  foiiifu- 
dinis  est  in  leonibiis,  qui  ex  siccifate  ui- 
mia,  non  habent  medullam  in  ossibus  ; 
et  Laec  continguntex  magna  iuaequalitate 
elcmentorum  immixta  ;  et  idco  parum  vi- 
vunt ;  et  hoc  uou  dccct  iu  homiuc  prop- 
ter  operationos  cjus  :  unde  hujusmodi 
dicuntur  ox  spcciali  munerc  data  David, 
ut  dicitur  Eccl,  xlvii,  3  :  Lusit  cu?n  leo- 
nibus  quasi  cum  afj?m  r  et  ursis  similiter 


et  in  ea  foves  illos  qui  latos  hahenl  gres- 
sus  quando  non  arctautur.  Vel  spiritua- 
lifer,  quando  cor  cst  promptum  por  cari- 
tatem  ad  bonum.  Ps.  cxviii,  32  :  Via??i 
?nandfito?m?n  tuorum  cucurri,  cu?n  dila- 
tasti  cor  meiim.  Et  ?ion  su?it  i?iftr?nata 
vestigia  mea.,  quia  iiou  dcficit.  Vel  Vcsti- 
gia.,  idest  signa  qua?  iu  ifinere  relinquun- 
tur. 

22.  Pe?'sequar.  Supra  Psalmisfa  posuit 
idoueilatem  suam  ad  vincondum  ;  hicaii- 


fecit  sicut  cu?n  afj?iis  eoru??i.  Et  similiter     tem  agit  de  victoria,  quomodo  persrcutus 


sibi  data  est  a  Deo  ex  gratia  doclrina 
pugnandi,  Myslice.  Oporlot  uos  in  spirituali 
hello  cssc  docfos.  Kccl.  xi,  31  :  MultiB 
i?isidise  su?it  dolosi ;  quas  ?io?i  j)ossumus 
evadcre  nisi  habeamus  et  doctri?ia??i  et 
auxiliu?n  divi?mm.  Job.  xxxix,  20  :  Glo- 
ria  na?num  ejus,  idest  daemonis,  te?'ror 
co?ite??i?iit  />avore?n  ?iec  cedit  gladio.  I 
Cor.  IV,  16  ;  Licet  is  qui  ffjris  cst  ?ioster 
homo  co/rumpatur.,  ta??ic?i  qui  i?itus  est, 
renovatur  de  die  i?i  diem. 

21.  Et  dedisti.  Hic  ostendit  quomodo 
pra^dicta  sibi  data  consorvantiir  a  Deo 
exterius  ;  unde  dicit,  P?'xcinxisti  me  vi?'- 
tute  :  et  tamen  protegit  me  :  Et  tledisti 
mihi protectionc???  salutis  tUcV,  idcst  pro- 
texisti  mc  ad  salutem  :  quia  non  suffi- 
ciuut  pra^dicta  nisi  adsit  protectio  Dei  : 


est  fugientos  :  et  circa  hoc  duo  facit. 
Primo  pouit  pcrsecutionis  modum  ;  .se- 
cuudo  ostendit  impot(Mifiam  resisfcudi, 
ibi,  Cotifringam  illos,  ?iec  poteru?it  stnre. 
Circa  primum  tria  facit.  i^rimo  ostendit 
persecufionem  esse  juslam  ;  secuudo  ef- 
ficacem  ;  tertio  perseverantem.  .lustam, 
cum  dicit,  Pe?'sequar  i?ii?nicos,  non  ami- 
cos^  sed  inimicos.  I  Mach.  iii,  5  :  Pcrse- 
cutus  est  Judas  i?iimicos  pe?'scruta?is  eos, 
ct  fjui  perturbabunt  populum  suwn  suc- 
ce?idit  flammis.  Scd  nou  videtur  qiiod  li- 
cet  bonis  viris  facere  persocutionera 
aliquos.  Gal.  iv,  23  :  Quomodo  timc  is 
qui  sccu?idum  ca?mc??i  ?iatus  fuerat,  per- 
scqucbatur  cu?n  qui  sccu?ulu??i  spirifimi, 
ita  ct  ?m?ic.  Ergo  carnalium  ost  inferre 
pcrsecutionem,  et  spiritualium  est  pati. 


PSALMUS  XVII 


323 


Sed  (licendum,  qiiod  afTectiis  porsc- 
(jncrirli  distinguit  persecuilionis  f^onus. 
Quidam  enim  perse(juutilur  amorc  ot 
zelo.  Psal.  Lxvui,  10  :  Zchifi  domm  tux 
comcdit  me  ;  et  hoc  faciunt  ut  ad  bonum 
sive  ad  salutom  perducaut,  vcl  maUim 
impcdiant.  Psal.  c,  5  :  Detrahentem  se- 
creto  prnximo  sno,  hinic  peraequebar  : 
et  iioc  modo  perse([uuntur  boni  malos, 
sive  peccatores.  Quidam  perse(]uuntur 
ex  odio,  inferentes  malum,  et  impedien- 
tes  bonum  :  et  hoc  modo  per«e(|uuntur 
mali,  sive  carnalcs,  viros  justos.  l's.  lxx, 


Ncc  potenmt  stare.  Ps.  xxxv,  4  3  :  Cecide- 

nint  omnes  fjui  operantvr  inrquitatem.,  ex- 
pu/siswit  nec potucrunt  slare.  Jul)  xxxvni, 
15  :  Brachium  excekuin  confritifjctur., 
idest  non  durabnnt  adversum  me,  vel 
non  poterunt  resistere.  Levit.  xxvi,  7  : 
Persequemini  inimicos  vestros,  et  corruent 
coram  rohis.  Kt  lioc  ideo,  (juia  veniont  in 
polostatem  mcam  :  et  hoc  cst  (}uod  dicit, 
Cadent  subtus  pedes  meus.  Hoc  etiam  de- 
bemns  nos  facere  de  malis  motibus  et 
peccatis  vel  da^monibus.  Malach.  iv,  3  : 
Calcabitis  impios  cum  furrint  cinis  sub 


41  :  Persequimini  et  compjreheiulite  eum     planta  pcdum   vestrorum.   Lnc.   x,   49  : 


etc.  Vel,  Persequar  inimicos  mcos,  idcst 
carnales  afrectus,  comprchendam  illos., 
non  illi  comprehendent  me,  secundum 
Glossam.  Et  ostendit  quomodo  est  efficax 
ad  persequendum  inimicos  :  unde  dicit, 
Et  comprehendam  illos.  Tunc  ostenditur 


Ecce  dedi  vobis  potestatem  calcandi  super 
serjientcs  et  supra  omnem  virtutein  ini- 
mici,  et  nihil  vobis  nocebit.  Gen.  iv,  47  : ' 
Subtus  te  erit  ajypetilus  tuus^  ei  tu  domi- 
naberis  illius. 

24.   Et  hoc  totum  est  ex  eo  quia,  Et 


eflicax,  quando  pervenit  ad  finem  ut  ca-     jirsecinxisti.  Ilic  agit  de  eorum  tofali  de- 


piat  oos.  II  Ucg.  V,  19  :  Si  ascendam  ad 
Philistim,  ei  si  dabis  eos  in  manu  mea  ? 
Et  dixit  Domiiius  ad  David  :  Ascetide  etc. 
Et  supra  :  Incjrediebatur  proflciens  atque 
succrescetiSy  et  Dominus  /Jeus  exercitmim 
erat  cutn  eo.  Item  ostendit,  quomodo  est 
persevcrans,  ((uia  Noti  cotivertar.,  scilicet 
a  pcrsccutiono  iujusforum  :  Donec  defi- 
ciatit.,  idcst  doncc  consumantur  II  Ileg.  \, 
22  :  ScKjitta  Jonathai  tiutiquam  rediit  re- 
trorsum.  Moraliter,  inimici  nostri  sunt 
motus  concnpiscentiio  qui  in  nobis  sunt, 
et  movent  conlinua  bella.  Rom.  vn,  23  : 
Video  aliam  legetn  in  tnembris  meis,  re- 
jyuqtumtetn  letji  jnetitis  meai  etc.  IIoc  de- 
bomus  persequi  ct  comprohendere  et  li- 
garo,  eis  dominari  et  refriL-naro.  Et  tutti 
convertar,  idest  desisfani  porse^iui,  Do- 
nec  deficiatit,  a  robolliono.  II  Rog,  vmi,  4 : 
Pcrcussit  David  Philisticos,  ct  hutniliavit 
eos.  Sed  ha'c  non  doliciuut  in  vifa  isla  : 
licet  cnim  scmpor  miuuanfur,  nunquain 
tamon  fofalifor  oxtirpaulnr.  Exod.  xv,  9  : 
Evaijinabo  (/ladiutti  meutn,  ititcrficiet  eo 
manus  ttiea.  Allegorico  dicitur  de  Christo, 
qui  porsequifur  inimicos  nostros  .luda-os, 
et  alios  peccaforos,  punions  eos  corpora- 
litcr  et  spirituaiifiM". 

23.  Cotifriiujain.  liic  oxcludil  ooruin 
potoutiam  rcsislondi  ;  (luasi  dicat,  Non 
resistcnt  milii^  (juia,  Cotifritu/ani  illos, 
idest  ita  viros   eoruni   diiuiuuam,  «piod. 


relictione  :  et  commemorat  duo.  Primo 
diviunm  bencficium  ;  sccundo  finale  co- 
rum  cxtreminium,  ibi,  Et  cotnttiinuam 
eos  etc.  Et  quia  ca  qua3  dixit,  videnfur  ad 
gloriam  suam  pcrfinere,  ideo  attribuit 
ea  Deo.  Et  primo  oxcludit  propriam  vir- 
tutem  ;  secundo  ostondit  inimicorum  do- 
joctionem,  Su/)j)/antasti ;  fertio  C(U'um 
auxilii  dostilufioncm,  ibi,  Clnmavcrunt. 
Dicit  orgo  :  0  Dominc,  fu  focisli  hoc 
milii,  Et  praicinxisti  me  virtute  ad  bcl- 
luin,  idost  tota  virtus  quam  habeo  ad  bel- 
laiiduin,  ost  a  to,  non  a  mo.  Isa.  xi.,  29  : 
Qui  dat"  /a/)so  virtutcin,  ct  his  qui  non 
sunt  fortitudincm  inu/.'i/)/icat,  et  robur. 
Et  su/)p/antasti  insun/cntcs  in  me  stubtus 
me.  Ponit  (h*jectionoin  iuimicoruin,  do 
(jua  Iria  dixil  :  scilicet  fugam,  dcdisti 
dorsum  :  (iiiniuulioncm,  Confriiujam  :  el 
coruiu  casiiui,  (juia  radcut;  v{  hoc  Deo 
altribuil,  iioii  o(i(li'ni  ordino.  1'rimo  po- 
nil  casuiii  iuiinicoriim  suoriim  ;  ([iiasi 
dicat,  Iiiimici  moi  cadont,  subtus  mc.  Isa. 
XI.,  30  :  Dcfiricnt  /tucri  ct  /aborabiint ;  «•/ 
Juvcncs  de  infinnifatc  cadcni;  scd  tii  hoc 
focisli  :  Et  suji/ihintusfi  insurfjentcs  in 
inc  subfus  inc,  idcst  virtiitcm  abliilisti,  no 
posscnt  milii  rcsistoro.  Lovit.  x.\vi,  8  : 
Pcrscqucntcr  quinquc  dc  vcstris  rrntum 
a/inios.  Sociindo  ponit  fiigain  inimiro- 
riiin,  Et  inimicos  mcos  dcdisti  tni/ii  deor- 
suin.  Isa.  xi.v,  4   :  Dorsa  rc<jum  vcrtam. 


sub  te 


Irtiso 


:m 


IN  nAVIDf-.M 


Torfio  aprit  df  fraotioiio  :  /s/  o(//rnfrs  me 
(fisjirrf/i(/i\ft,  iii  ^NMitilms  (inas  iion  no- 
voninl.  ('/(tmnvrrmit.  liic  ostondit,  qnod 
oinniiio  snnt  dcsolaii  ;  nndc  dicit,  C/d- 
nidvrrniU.,  iicc  rraf  (jui  sti/vos  fiiccrct,  qnia 
noc  anxilinni  honiiiiuin  hahchant ;  ncc 
ctiain  dcornni,  (|nos  ipsi  dioobant  crca- 
torcs  rcrnm.  Jlior.  ii,  28  :  Lbi  sunt  dii 
fiii  (jiios  frcisfi  ?  Siirf/aiit,  rt  /i/terrnt  te  in 
ilir  afjlicfionis  tiue ;  nndo  scqnitnr  :  C/ci- 
mnvrnuit  (k/  Doniiiuun,  ncc  rxam/ivit 
irationem  (,()s.  Is;i.  i,  lo:  Citm  mu/fip/icaveritis* 
orafiimcs  vestras,  non  exautiiatn  vos. 

Sed  coiitra.  Isa.  pcnnl.  i,  24  :  A7ite- 
f/itani  c/ament,  rt/o  exaudia^n.  Psahn.  xc, 
\l\  :  C/amadit  ad  ?nr,  et  er/o  rxaudiam 
rum. 

Kl  dii'ondiim,  qnando  rocta  intontione 
quis  chiniat,  sivc  orat,  tniic  cxaiulitur;  ct 
Deus  suain  orationcm  adprobat  ct  exau- 
dit.  Joan.  ix,  \\{  :  Si  fjuis  I)ri  cit/tor  cst, 
scilicet  rocta  iiitonlionc,  lutnc  cxaudit ; 
scd  (jnaiido  simulala  orationo  et  ficta 
clamat  ad  Dcum,  noii  oxaudit.  Jac.  iv,  3: 
Prtifis  rt  non  acci/jitis,  co  fjuod  ma/c  /)e- 
fatis,  id(\st  mala  intciitiono,  vol  iujusta 
petitionc.  Prov.  i,  28  :  'func  invocn/nuit, 
et  71071  cxaudiam  :  7)iane  co7isurge7it 
et  71071  i7ivenie7it. 

25  .Consequenter  ostendit  eorum  totalem 
destrnctionom  ;  undo  dicit,  Et  co7nmi7iuam 
eos.  Qiiaiido  pulvis  projicitur,  nuliiim 
vestigium  rcmanot,  qnia  ventus  ipsum 
dispergit ;  sic  quando  mali  destrunntur, 
nullo  modo  rcmanent;  ideo  dicit,  Et  co77i- 


Jol)  xm,  12  :  /tedif/rntitr  in  /utitni  crrvi- 
ces  vesfr,v. 

26.  Erijjics.  Supracommcmoravit  P.sal- 
misla  inimicornm  pcrscciilioncm',  ct  om- 
nimodam  (h'stni(lioncin  ;  iu(^  autom  com- 
mcmorat   suain   cxallatioiicm,  (jua   pro- 
motiis  est  in  regem ;   ct  circa  h(jc  duo 
facit.  l*rimo  ponit  exaltationcm  ;  jccundo 
gratiarnm  actioncm,  ihi,  \'ivit  tJo^nuius. 
Circa  primum  duo  facit.  Primo  proponit 
siiam   oxaltationom    snpor   Jiida'(js ;    se- 
ciindo  ponit  dovotionoin  (lonliiium,  ibi, 
Poj)u/it77i ;  lorlio  prolcrviam  Jnda^orum, 
ihi,  Ih/H  a/ie7ii.   Hoc  magis  spccialiter' 
pcrtinet  ad  Cliristnm,  qnam  ad  David.  Et 
ideo  circa  hoc  duo  iacit.   Primo  ostendit 
quomodo  lihcratur  a   contradiclionc  Ju- 
dioorum  ;  secundo  (iiiomodo  datur  ci  po- 
toslas  contra  gcntcs.  Dicil  ergo,  Non  so- 
linn  odientes  me  disj)e7'disti,  scd  eripuisti 
7ne  C07itra.dictio7ii/nis  jjojju/i.  Si  iiitelliga- 
tnr  dc  David,  mnllum  contradixorunt  ei 
Judau.  II  Reg.  xx,  1  :  No7i  est  7iobis  pars 
in  David,  hiecjne  hereditas  in  fi/io  sai.  Rr- 
vertcrcin  t(ibrr7iacu/a  tua  Israr/.  El  etiam 
Cluisto  coutradixorunl,  ut  patot  in  Kvan- 
gelio.  llebr.  xii,  3  :  Rccogitate  eitm  fjui 
ta/on  sustinuit  adve?'sus  sonetijjsuni  cfni- 
tradictio7ie77i  etc.  Et  ex  hac  ercptns  fnit 
David,  et  etiam   Chrisliis.  Co7isfitues  m<? 
in  caput  (/cntiit77i ;  (juasi  dicat :  Judaii  iio- 
lunt  mc  dominari  supcr  sc  ;    scd   tu   me 
fecisti  Domiuum   ot   Jiida^orum  ct  Gen- 
tium.  Et  hoc  maxime  convoiiit  Christo, 
ut  dicitur  Epli.  i,  22  :  I/tswn  dedit  ca/jut 


muixuun   eos   ut  pu/vere77i   a7ite  facir77i      suprr  omnr77i  Ecc/('sia7)i,  quos  est  cor/jus 


ve7iti.  Psal.  i,  4  :  l7)ipii  ta7)Ujuam  /m/vis 
fjue77i  /iro/icit  vrntits  a  facie  te^Tse,  scili- 
cct  sunt  dispcrsi.  Psalm.  ix,  7  :  PmV/ 
mc77xoria  eorxi7n  ctc.  Sed  quia  aliqui  des- 
truuntur  aliqnando  cum  honore,  osten- 
dit  qnod  mali  sive  peccatores  vilitcr  con- 
sumuiitur  et  inhonostc  ;  nndo  dicit,  Ut 
/iifiun  jt/atefU'U7)i  f/r/cho  ros.  Jfd)  xx,  6  : 
Si  ascf'7iderit  usfjue  at/  cfp/xun  suprrbia 
ejus,    scilicct  pcccaloris,    et    cajjxtt   ejxis 


x/jsxxis.  Deinde  ponilur  dcvota  subjectio 
gcntilium  ;  nnde  dicit,  Po/ju/us  rjxtrm  71071 
cofjnovi  se7'vivit  77iilii :  popiilus  scilicet 
extraneus,  puta  Ismaelitarum  ct  Moabi- 
tanim,  qui.  ut  habetur  II  Reg.  viii,  facti 
sunt  ei  sub  trihuto.  Similiter  et  Christo  : 
quia  quos  non  cognovit  visitando  cos 
corporaliter,  servierunt  et  obodici  iint  ei. 
Matth.  XV,  24  :  Non  su77i  7)iissus  7iisi  tid 
fjvrs  quaB  jjerir7'U7it  domtis  Israrl,  scilicet 


7utbes  tetigerit.,  qxtasi  str7'qui/itxixtm  in  fixxe  corporalitor  visitarc.   Vel,   Noxx  cog7iovi^ 

/jr7'detxir.  Psal.  lxvih,  29  :  Dr/eatxtur  (/r  idcst  adprobavi  dando  ei   legem   ct  pro- 

/ibro  vivr7itixt77i.  Isa.  xvn,   13  :   I\aj)iefur  plietas.    Isa.    i.v,   5  :    Ecce'*  getifrs  qxias 

sicxtt jjxdvis  7)io7xtixun  a  facir  vcxxfi  {?>('\\\cai  xxcsciebas  vocnbis,   rt  gentes  cjxtx  fe  7xon 

peccator)  el  sicut  txwbo  cor(i77i  tempestate  cogtiovefxuit,  ad  te  currcxit.  In  axtditu  axi- 


'  Al.  :  «  consecutioncui.  » 


*  Al.  :  «  spiritualiter.  » 


PSALMCS  XVil 


:i2:i 


ris  obcdivit  mihl  :  quia  licot  nou  vidcant 
me,  ex  solo  auditti  fidei  per  Aposloios 
obedierunt.  Isa.  lxv,  1  :  Inveneninl  me, 
qui  non  qiiXHieiiint  me.  Rom.  x,  17  : 
Fides  ex  auditu.  Yel,  In  audilu  uuriH  obe- 
divit  mi/ii,  (piia  statim  cum  audisseut,  si- 
cut  dicitiu-  iMal!]i.  iv,  22  :  reliclis  omui- 
bns  socuti  sunt  euiu. 

27.  Filii.  Hic  ponitur  protervia  Judije- 
orum  ;  et  vocat  eos  tilios  alieuos,  (piia 
olim  lueruut  filii  ^encrati  a  D(;o  per  gra- 
liam  et  doctrinam  legis.  Exod.  iv,  22  : 
Primoi/cnitiis  meiis  Israiil ;  scd  tamen 
alieni  facti  sunt.  !sa.  i,  2  :  Filios  enutrivi 
et  exaltavi.  Et  sc([uitur,  Abalienati  siint 
retrorsum.  Kt  suntalieni  triplici  rationc  : 
Quia  mcntiti  sinit  mild,  quia  invcteravi., 
quia,  I /audicavcrunt.  Alicnatur  (|uis  a 
Dco,  (jUiuido  uou  scrvat  lidclitalem  :  et 
quanlnuir.d  hoc  dicit,  Mcntiti  sunt  ?ni/ii, 
idcst  frcj^crunt  [)a<lum.  Itcin  (|uandonon 
seijuniiiiu'  [)afiiim  fldclium  vcstiyia  ; 
undc,  Inveterati  sunt.  Ucs  invetcrata  cst 
pro[)l(r  iiitciifiiiii.  Isti  iiicriint  a  principio 
novi.  1  Paial.  xii,  18,  cum  dicunt  :  Tiii 
sumus,  6  David,  ct  lecurn  filii  Isai ;  scd 
[laiilafiiu  tcpiicriint.  Aliud  est  (|uaiid()  to- 
talilcr  rcccdit  :  unde  dicit,  Claudicavc- 
runt  a  scmitis  suis,  ([uasi  nno  pedc  dcbi- 
les,  veliis  tcstamcutum  nuile  scrvantos, 
et  noviim  rcspucnlcs.  Ycl  si  rcfcratiir  inl 
Cbrislum,  Fi/ii  aiieni  mentiti  sunt  7ni/ii, 
quia  |)c[)if^M!riint  pactum  cuni  D(5()  :  Kxo. 
XXIV,  .'l>  :  Omnia  qua'ciiinquc  tonitus  est 
Deus  faciciiius ;  [lostea  frcgeriint  :  l's. 
Lxv,  3  :  Mcnticntur  ti/n  in  mu/tiliidinc 
viriutis  tu;v  ininiici  tiii.  Ilciu  virfiis  (|ua' 
1'uit  iii  patrihus,  iu  liliis  iioii  csl  :  ideo, 
Invetcrati  sunt  :  Darucli  ui,  11  :  Qiiidcst, 
Israi'/,  i/uoil  in  tcrra  inimicorum  cs,  vt 
invclcrasti  in  terra  a/icna  /  \[cn\  l'/audi- 
cavcriint  a  scmitis  suis,  idcst  praM'c[)lis 
lcgis  :  (|uia  iiiio  [icdc  iiiccdiiiil,  scilicct 
sonsu  rittciali,  non  spiriliiali.  Itemlillcra- 
liier  (Miani,  C/audicavcrunt,  (iiiia  sc([ii(n 
bantiir  soliiin  Iradilioncs  IMiarisa-ornin  : 
111  Kcjy.  XVIII,  21  :  f  sqiicqud  r/fuidicatis  in 
duas  /Ki/tcsy  si  Dn/iiiiius  cst  Dviis,  sc(jui- 
milii  ciini. 

28.  \'irit.  Ilic  [)oniliir  f^ratiariiin  aclio  : 
et  circa  lioc  Iria  facif.  Priino  |)i'o[)onit 
oam.  Sucundo  (lonit  cjiis  matcriam,  ilii, 
Deus  qui    dat  ctc.  'rcrlio    Prorunqiil    iu 


laiidcs  ])(!i  il)i,  Fro/ttcrea  vivit  Dominus. 
Kt  Io(|uilur  ad  modum  rcgis  dcDco.  An- 
ti((uilus  modus  salufandi  rcgem  fuil :  Vi- 
vat  rcx.  Uoc  convcuit  Dco  :  ipse  est  vifa 
aJiferna  :  i's.  xxv,  iO  :  Ajjiid  tc  es  fons 
?;</a?.  Kt  ideo  dicit,  Virit  Domituis.  Kzech. 
XXV,  10  :  Viro  ei/o,  dicit  Dnininus  Dfiis. 
Ipse  cnim  cstdator  vilai  homiuibiis  :  Juaii. 
I,  4  :  Quod  factiim  est  in  i/iso  vitn  eral. 
Itcm  aliis  optatur  bcnedictio,  sed  ipse 
est  ipsa  benediclio,  Bencdictus  Deusmeux. 
Dciis  mcus  dicitur  filiiis  :  Is.  ix,  0  Filins 
datus  est  nobis  :  Ps.  lxvi,  7  licncdirat  nos 
Deus,  Deus  noster,  bcncdicat  nos  Dcns  : 
Dan.  iii,  2G  licnedictus  cs  Domine  Dtus 
patrum  nostrorinn,  et  /auda/n/is  et  /lenc- 
dictiis  in  sxcuia  :  ct  ([iiia  nos  hcucdiclio- 
nihiis  iin[)let.  Tcrlio  o[)fat  cjus  exalta- 
tioncm  :  Et  exa/tetur  Deus  sa/utis  mex., 
idcst  aiiclor  cl  dator  saliitis,  irralia*  in 
pra'scuti,  ct  gloria;  in  futuro  :  l*s.  xi.iu, 
5  :  T-i  es  ijise  rcr  mciis  et  Dciis  mrus, 
quimaiulas so/utes  Jacob.  Ifcm  ihid.  Lxiii, 
1 2  :  Ojicratus  cst  .-ia/utcin  in  mcdio  fenw. 
Non  pctit  ut  cxaltctur  in  sc,  (|uia  .\Ilissi- 
mus  cst  :  Ps.  8()  :  Kundavit  cam  Allissi- 
mus  ;  scd  iit  (>xaltefur  iiico,i.'nilioiic  nostra. 
Ft  (licil,  Sulutis  mccV,  idcsl  ((iii  mc  sal- 
vat  :  Isa.  xi.v,  21  Dciis  Justus  rt  sa/viihs 
7um  cst  /i/;i'tcr  inr  :  \i\.  iv,  12  .\nn  cst 
a/iud  nninen  datiiin  linminibm  sub  aclo. 
Yel,  I)(!iis  ((iii  salval  mo,  exiillctur  pcr 
siiuiu  eircctiim,  iit  salvct  me  non  si>hiiu 
in  iiilimis,  scd  cliain  in  excelsis  :  .Mallli. 
XXI,  !)  :  licncdirtiis  ijiii  venit  in  nnniine 
Dnnii/ii,  Hnsaniia  in  altissimis  :  Kccli. 
xi.iii,  .'{.'I  ;  Kxalfate  illum  quantum  jm- 
trstis  :  nutjiU'  cst  enim  omni  laudc  :  |*>al. 
xcviii,  ')  ;  Exaltiite  Dmninum  Deuni  lum- 
Iriiin  ;  et  adnrafc  srabrlliini  pedum  rjns 
i/unnlain  sanrfuni  rst. 

2i).  Driis.  Ilic  [)oniliir  inatcria  frralia- 
riim  actioiiis.  (1  [iro  hcncllcio  libcrallotiis 
a  iiialo,  cf  [tro  honilicio  [>roinotionis  ail 
honuin  ;  uiidc  dicil,  Driis  rtc.  Kl  lioc  po- 
lcst  dici  iu  (^orsona  Kcclosia'  :  (|iiia  (|ui 
[)orsc((Uuiilur  lau),  subjiciontur  sibi  :  Ism. 
i.x,  I '^  :  \rnirnt  ad  tr  rurri  filii  rnnnn 
i/ui  liinniliavrrunt  tr,  et  adorabunt  vrsti- 
i/ia  /irdunt  tiionnn.  Sicul  Pauliis  qui  ooii- 
(loiniia\it  Sto[)lianuiii  |)ro.stratiis  c.^it  : 
uiidc  [)ia  viiidicla  o.sl,  (liiiii  robellis  subtli- 
tiir  ct  huinilialur  :  idoo  tii    os  Libcrafor. 


320 


IN  DAVIDKM 


Joaii.  VIII,  30  Si  ft/ius  vos  libertwcrit  etc. 
—  Meus  dr  i/tinticis  7/teis^  noii  (iiiali  hus- 
ciini(|uo,  soii,  ifdcu/ulis  :  i'rov.  xxvii,  4; 
7/7/  /to/t  /ifi//et  //tiseric()/-(/ia//i  :  uiidc  iiia- 
jor  gloriaa  forvontibus  malis  liborari,  Et 
ab  i/isur(je/ttibus  i/i  7/tQ  :  Ps.  xxvi  7  :  hi- 
su/rexuitt  i/t  i/te  testes  i/tir/ui  etc.  Exa/ta- 
bis  me.  Ut  ostoiulat  Doi  (jrovitlentiam  lioc 
dicit,  idest,  in  (juo  crodunl  dopriinore 
exallantiir  :  IMiil.  ii,  8  :  Propter  (juod  el 
Deiis  exa/taril  ii/ti/n:  (ion.  vii,  17  ;  Mu/- 
tip/icatic  su/tt  a^itix.,  et  e/evaveru/it  arcar/i 


te//ii/tiei.  El  /umti/ti  tuo  Psa///tut/idicam. 
In  Psalmo  iiit^dligiliir  bona  oporatio  : 
quia  (|ui(l(|ui)l  hoiii  racimiis,  (icbcmus  fa- 
coro  iii  f;l(jriaiu  iiomiuis  Dci.  Ma(//ii/ica/is 
sa/utes  rc(/is  e/us.  llici(Miymiis  liabol,  Sic 
ma(j/ti/ica/iti  et  faci(7nti  ti/ti,  scilicet  mag- 
niticanti  ot  facionti,  sccundiim  litleram 
noslram,  Deus  (jui  das  vi/idictas.  Et  est 
Dous  iii(|uaiiluni  magnidcaiis.  Iill  ponit 
duo  :  uiium  ad  slatum  rogui,  uliud  ad  per- 
sonam,  (juia  ulnim(|uo  maguilicatum  ost. 
(Juantum   ad    |)iimnm  dicit,  Ma(//iiftca/is 


insub/i//te.  A  vi/v  i/ii(juo  cri/jies//ie,  idost     sa/utes  Regis  ejtis,  (|iiia  promovisti  me  ad 
a  fraudulcntis  :  Ps.  cxxxix,  2  :  Eripe  me     rognuni.  Vel,    lUu/is,   idest  Cliristi,    per 


Do//ii/ie  ab  hoi/ii/ie  ma/o,  a  viro  i/iiquo 
erij/e  me.  Conse(iuenter  concluditur  gra- 
tiarum  actio  proptor  priodictas  causas. 
Propterca  co/tfitcbor  libi  i/i  /latio/iibus 
Do//iine  etc,  idost  coram  omni  populo  te 
laudabo  :  Tob.  xii,  18  :  lie/iedicte  Deum 
ccc/i,  et  coram  om/tibus    vive/itibus  confi- 


cujus  nomen  omnos  salvantur  :  Act.  iy, 
12  :  No/i  est  a/iud  /to//i('/i  datu/u  etc.  Quan- 
tum  ad  persoiiam  dicit,  /sV  facie/is  mise- 
rico/-dias  Christosuo  David  et  se//ii/ii  ejus 
usque  in  ssectdum.,  (juia  multiplicavit 
semeii  suum  siciil  promisit. 


PSALMUS  DAVID   XVIII 


1.  In  finem. 

CcKli  cnarrant  gloriam  Dei,  et  opera  manuuui  ejus 
annuntial  firmamenluin. 

2.  Dies  diei  eruct.it  vorluim,  et  nox  nocli  indicat 
scieutiiun.  Non  sunt  loqnclae  nequc  sermones,  quo- 
ruin  uon  audiantur  voces  eorum.  lu  omnem  lerram 
exivit  souus  eorum,  et  iu  fines  orbis  terrfe  verba 
eorum. 

3.  In  soie  posuit  tabernaculum  suum,  et  ipse 
lauquam  sponsus  procedens  de  thalamo  suo.  Exul- 
tavit  ut.gigas  ad  cuirendam  viani. 

4.  A  summo  cnMo  egressio  ejus.  Et  occursus 
ejus  usque  ad  summum  ejus,  nec  est  qui  se  abs- 
condat  a  calore  ejus. 

5.  Lex  Domini  immaculata,  convertens  animas ; 
testimonium  Domiui  fidele,  sapientiam  pr.Tstans 
parvulis.  Juslitia'.  Domiui  recta\  hTtilicautes  corda ; 
praBceptum  Domiui  lucidum,  iilumiuans  oculos. 

().  Tiinor  Domini  sanctus,  pcrmancns  in  sseculuin 
sa^culi  :  judicia  Domini  vcra,  justificata  in  seme- 
tipsa. 

7.  Desidcrabilia  snper  aurum  et  lapidem  pretio- 
sum  multum  :  et  dulciora  super  inel  et  favuni. 
Etenim  scrvus  luus  custodit  ea  :  in  custodicndis 
illis  rclriluitio  inuUa. 

8.  Delicta  quis  intelligit?  ab  occuUis  meis  iminda 
nie,  ct  ab  alieuis  panc  servo  tuo. 

9.  Si  mei  non  fuerinl  dominati,  tunc  iminaculatus 
ero,  et  emuiidabor  a  deliclo  inaximo.  El  crunt  ut 
complarcaiit  floquia  oris  mei  :  et  meditatio  cordis 
mei  in  conspectu  luo  semper,  Doniine  adjutor 
meus,  et  rcdemptor  meus, 

1.    Supra   Psalmista  multiiilicitcr  ogit 
gratias  do  boneticiisdatiset  sporatis  :  hic 


autcm  ex  considerationc  illorum  bcnefi- 
ciorum  consurgit  inlaudem  bonofaotoris. 
Titulus  patet,  ///  f/ie//i  Psa///ius  Duvid. 
Secundum  littcram  refertur  ad  David  ;  se- 
cundum  aiitom  mystcrium  ad  Clnistum, 
hi  finem.  Dividitur  autcm  Psalmus  iste  in 
duas  partes.  In  prima  enim  coramendatur 
Dous  ex  sua  erudilione,  quanos  instruit. 
Et  hoc  duplicilcn".  Una  communi,  (|iiffi  se 
habct  ffiqualiter  ad  omnes  :  ct  lia.'c  per 
opera  sua  manircstulur  :  Rom.  \,  20  :  In- 
visibi/ia  Dei  per  ca  quse  facta  su/it  i/itel- 
/ecta  co/ispicin/itur ,  Alia  spcciali,  per  legis 
lationcm,  qua^  ost  soliim  ad  rideles,  Socun- 
dum,  ibi,  Lex  Do/ni/ii  it/i//iacit/ata.  Psal- 
mus  iste  sccuiulum  vcritatcm  oxponitur 
dc  Cliristo,  (|U!a  Apostolus  do  hoc  auc- 
toritatom  ad  mystorium  Christi  Rom.  x, 
18,  inducit,  In  (mmem  terram  exivit  etc. 
ISihilorainus  lamen,  sicut  mysteria  Christi 
ropra^sentanliir  figuralitor  quandoque  in 
figuris  veteris  tcslamonti,  ita  (juandoque 
figuralitor  iiia-moiislrantur  in  (iguris  ope- 
rum  sanctorum.  Et  idoo  primo  exponetur 
iste  Psalmus  quoad  liguram.  Secuudo 
quoad  veritatcin.  Et  primo  loquitur  de 
coilis.  Secundo    de  solc.  Por  cwlos  Apos- 


1'SALMUS  XVIII 


M27 


toli  ;  p(3r  solem  Christiis    intclligitur.  In      Ctiristu:^  est   a^(juaii.s   i'atri ;  ct  «luotJ   est 
5o/e.  Circa  hoc    (3uo    facit.  Primo   ponit      Deus,  ctcinod  gratis  pcccata  (limiltit  :  Isa. 


doclrinam  qua  noserudit  Deus  pcr  ccclos. 
(iuomodocumijue  intcUcctos.  St3cundo  cx- 
chidil  impedimcnta  hujus  doctriute,  ibi, 
Dies  diei  eriictal  vcrbum  elc.  Duo  ncccsse 
est  cognosccre  de  Deo.  llnum,  scihcet 
gloriam  Dci  in  quaest  glorio.sus.  Secundo 


i.ii,  '{  :  Grfilis  veuu/nclf/liesti.s^  et  sine  ar- 
fjcnld  rcdiinemini.  Item  Aposttjh  difU[i- 
tur  firmamcnlum,  quia  (irniati  virtute 
Spirilus  sancti  :  Luc.  ull,  49  :  Sedete  in 
civAtate  ditncc  induamini  virtute  c.r  ulto. 
Et  annuntiant  opera  manuu//t  ejus,  idi>st 


opcra    ejus.    Si    respiciamus    corporales  miraoilia  qua3  fecit  Christus,  scilicctnati- 

coelos,  isli   nuntiant  nobis  ghjriam  Dci  :  vitatcm,    passionem,    rcsi^rrectionem,  et 

quia  in  eis  estmira  et  ordinata  dislinctio,  asccnsioncm  :  Kccli.  xi.ii,  17  :  \onne  Deus 

qua;   cst    qua^lam  rcdundanlia   illius   in  fccit    sanctos    enarrare  o/nnia    mirahilia 

firinitatc  gloria'  :  Eccl  xliii,  10  :  Species  '*  e/us?  Isa.xii,o  :  A)inunciatc  hoc  in  uni- 

cudiijloria  stellarum,  mundum  illuminans  vcrsa  tcrra .  Psal.  xcv,  .1  :  Anninuiate  in- 


i?i  cTcelsis  Dominus.  Et  quiasol  ihumiuans 
pcr  omnia  respcxit,  ct  gloria  Domini  plc- 
niim  est  opus  cjus.  Et  ideo  intcnigimlur 
isti  cdjlimatcrialesindicarc  nobis  gloriam 
Dci,  non  (|uasi  animalia  matcrialia,  ut 
Rabbi  .Moycs  dicit,  scd  in  (ijus  pulchritii- 
dinc  (jua  multo  magis  indicalur  coriim 
arlifcx.  Et  firmamentum  demonstrat  no- 
bis,  (luanliim  Dcus  sit  magnificus.  Firma- 
mcnlum  dicilur  coihim,  utdicitur  (jcu.  i, 
8  Vocavit  Deus  firmamentum  ciilum.  Sc- 
cundum  antcm  distinclioncm  dicitur  coi- 
him  :  ct  sic  in  cailorumdislinclionc  appa- 
rct  divina  sapicntia  :  si  totum  accipiatiir 
siniul,  sic  narrat  ejus  virtutcm  ,  ct  ideo 
dicit  (|Uod.  Cceli  cnarrant,  idest  manif(!s- 
taiit,  ijloriam  iJei,  ct  firmamentum  nun- 
tial  opera  manuuin  ejus.,  per  qua?  opera 
ap[)arct  ejus  virtus.  Sccundiim  autcin 
vcrilatcm,  pcr  codos  intclliguiiliir  Apos- 
loli,  iii  (|iiibus  tamquam  in  codis  habitat 
Deus.  Eldicuntur  cceli  proplcr  sublimila- 
tem  convcrsationis  :  IMiil.  iii,20  :  \ostra 
conversatio in  cudiscst.  Itcm  slcllati,  [irop- 
ler  multarnm  virtntum  abundaiiliam  : 
Eccl.  XI, 111,  18  Spccies  civli  (jhn-ia  stclla- 
ruin  :  Is.  i.v,  i)  :  Sicut '  c.raltafi  sunt  cndi 
a  tcrra  otc.  (|uia  hicidi  pcr  (loctiinam  ct 
exem[»luiu  :  Mallii.  v.  Ki  :  Sic  lucrat  lii.i 
vestrn  coram  hominihus,  uf  vidranf  opr- 
ra  vestra  hona.^  ef  ijlorificrnf  Pafrvin  vos- 
trum  qui  in  cadis  rst.  (Juia  voliibilc.s  |)cr 
obcdicntiam  cl  disciirsum  pra^licatitmis  : 
Ecci.  x.xiv,  H  :  (ii/rum  rndi  riniiirt  sida, 
et  in  flurfihus  nuiris  amhulavi,  rf  /trofun- 
diiin  ahi/ssi  penetrani,  rf  in  oinni  frrrn 
stefi,  rf  in  onini  /iD/ndo  tf  iii  nnini  ijrnfr 
prinuifiini  trniii.  [sWrnarranfijhniani  Dri.^ 
scilicet  l'atris,  iii  tiua  i>st  ('.liiistiis.  I',t  (pii.i 


ter  (jentesf/hiriam  ejus,  in  omnihiis  /jojni- 
lis  mirahilia  cjiis.  Vcl  Cudi  enarnmt, 
(juia  codi  novam  slcllam  miscrunt,  or- 
tiiin  Salvatoris  nuntiantcm  :  Malth.  li  : 
\'idinius  sfrllam  rjus  in  orirnfr. 

1.  Dirs.  ilic  exchidil  iin[)cdimcntuni 
doctrina'  :  et  cxcludit  lii[)lcx  iinpcdiiucn- 
tum.  Aliiiuando  im[)cditur  tlt)ctriiia,  iit 
non  possit  addisci,  (!X  tcmporc  :  alitjuaiido 
ex  liiigiiaruin  varictatc  :  aliquando  cx 
locorum  divcrsitatc.  Priinum  impcdimcn- 
tuin  cst  dc  noctc  :  iioii  cniin  cst  tcm[)US 
Ici^cinli,  ciiin  sit  tcni|)iis  (|iiit'sccndi  :  ct 
sc(un(luindivcrsatcm[)oraconvcuit  doccrc 
et  discerc.  Et  [)rimt>  diccndum  est  de  ma- 
tci  ialibus  di(!bus  (|ui  causantur  scciindum 
ualiiram  cx  inotii  ctcli  :  ct  idco  non  so- 
lum  substaiitiam  ctfltiriim  o[)ortct  consi- 
dcrarc,  scd  (!liam  inoluni  (irniamcnti  :  ct 
sic  o[)orlcl  acci|)crc  in  luu;  vicissitudinc 
sapiciitiam  :  l!ccli.  xxxiii,  7  :  Qiiurr  dirs 
dimi  sii/jrnif,  rf  lux  /ucem,  et  annus  an- 
niiin  a  sole?  A  Domini  sricntia  separati 
sunt.,  idcst  disposili  su|)ia.  V.\.  idco  dicit 
/>/.'.s-,  siicc('(l(!ns,  diri  rrurtat  vrrhum, 
idcst  inaiiilVslal  ordiiicni  ct  bonita- 
t(^ia  di\iiia-  .sa[)icntia',  in(]iiantuin  una 
dics  est  major  alia  ctc.  l'na  dic  cst 
major  a'stiis  ([iiam  aiia  :  ct  sic  dc  siu- 
gulis.  /iV  no.r.  Sii[ira  oslcudit  diviu.im 
sa[)icutiam  ct  ordiucni  dispositionis  di- 
viii.i',  i|iiia  ttrdiiiatc  iit)x  nocti  siiccodit  : 
ct  dicit  t[uia  />/cs-  rrurlaf,  (|uia  tom- 
[)ii^  dici  cst  tcm|)us  lotjucndi ;  ct  itlco  osl 
lcmpus  vcrlii.  I'r»»|)tcr  tjiiotl  dicit,  HruC' 
f/ff  rrrhiini.  Scd  toin|)iis  iioclis  osl  loin|>us 
mcdilatioiiis  |)ro|)tor  (|iiio(oni ;  ot  idoo  iti 
([iiiclo  noclis  lit)ino  moili.ttur,  ut  adinvo- 
uil  miilta  c\  )|iiibus  lit  scions;  ol  idoo  Oiit 


sua 


328 


IN   n.WIDKM 


(lam 


tcmpiis  s(  iontia^  Kt  idoo  dicit,  Et  ;io.r, 
succotlons,  iiorti  indicat  scirntiam,  idest 
Dci ;  (luia  iu  uiui  noclo  cst  alia  dispositio 
tcniihuis  tiuain  in  alia  :  ct  hoc  totum  u 
scicntia  Doi  disponoiitc.  Socunduin  vcri- 
tatom  Apostoli  dicnntur  dios  :  et  hoc  est 
quod  dicit,  Dics^  idost  Apostoli,  cnictat 
vcrlutat,  tliviua"!  sapientia'  :  IJici,  idost 
sapieii-  porfcctis  :  1  Cor,  ii,  ti  :*  Sciciitiam  locjui- 
mur  i/itcr  pcrfcctos  :  non  eniiii  omilibus 
omnia  prjodicantur ;  sed  claradaris,  sancta 
sanclis,  magnis  magna  pra>dicanl.  Item 
Apostolus  iiujuantum  ost  nox,  idost  in 
carne  vivens  et  mortalis,  infirmitati  el 
ignorantia^  rudium  condoscendcns,  tan- 
quam  nox  indicat  iiocti,  idest  imporfoctis, 
scicntiam,  sed  do  rebus  humani^  :  I  Cor. 
lii,  1  :  Non  potui  vobis  loqui  (juasi  spiri- 
tualibus,  srd  quasi  carnalibus.  Tamquam 
parvulis  in  Christo  lac  vobis  dedi,  )ion 
escam.  Ycl  dies,  idcst  (labriol^  Eructat 
vcrbutn  dici,  idost  Virgini  Boata^  proponit 
verhum  Salvaloris;  sed,  ?iod:,  idesl  diabo- 
lus,  indicat  scirntiam  9iocti,  idest  Evai  : 
Gen.  III,  5  :  Eritis  sicut  dii,  scicntes  bomim 
et  mahim.  Itcm  secuiido  impeditur  doc- 
trina,  secundum  varictatem  linguarum  ; 
sed  hsec  doctriua  per  hoc  non  impcditur, 
quia,  No)it  su)it  loquclx^  )irquc  scrmo)ies  : 
idest,  qua3cumi|ue  sint  illai  Hnguai  seu 
nationes,  possunt  erudiri  do  divinasapieu- 
tia  et  virtute  :  ot  hoc  sive  per  coilos,  sive 
per  Apostolos  :  sod  secundum  vcritatcm 
diccndum  quod.  Non  simt  locjuelx  etc. 
Quoruni  110)1  audinntur  verba  corimi,  quia 
voccs,  sivo  piiodicationcs,  sive  doctrina 
Apostolorum  auditur  a  quoUbet. 

Sed  de  loqucla  Apostolorum  duplex  est 
opinio.  (Juidam  enim  dicunt  quod  Apos- 
toH  una  hngua  loqucbantur ;  sed  alii 
omnes  cos  intelhgcbant. 

Scd  contra  hoc  cst  Apostohis  I  Cor.  xiv, 
18  ;  Gratias  a<jo  Dco  nico,  quod  o))i)iium 
vestrum  li)iyua  loquor.  Undc  No)i  swit 
loquelx,  in  quibus  non  audiuntur  hjqui. 
Loquelai  signilicant  linguas  principales ; 
sed  sermones  significanl  varietates  idio- 
matumin  eadom  lingua.  Vel  loqurlx  \\n- 
gua',  Srrinoncs  sunt  modi  loijuendi.  Kst 
autem  triplox  modns  loquendi  :  unus  hu- 
milis,  (juoincommunitcr  loquimur;  alius, 
quando  est  coloratus ;  et  ahiis  quaiido  est 
ornatus  taiitum.  Primus  couvcnit  doconli. 


Sccundus  i)ersii;idt'iiti.  Tcrliusdelcctanti ; 
cl  (iu»)lib(!l  istdniiu  inodoiiim  loqueban- 
tiir  .\[)()sl()li  :  Isa.  xxviii  i  1  :  In  loqncla  la- 
bii  et  liiufita  allrra  loquar  ad  jiojtulum 
istum.  Ilom  iui|)e(limcntuin  (hjctrinai  est 
divcrsitas  ct  remotio  loci  :  (inia  doctrina 
ali(inando  non  vadit  ad  rcmotas  partes; 
scd  uou  ila  cst  de  ista ;  quia,  In  omnem 
tcrra))i  cxirit  sonits  coruin,  sciliccl  c(elo- 
rum,  vcl  Apostolorum  :  qiiia  ubique  cst 
doctrina,  qua  ctoli  erudiunt  :  sed  de 
Apostolis  melius  di<;itur,  tiuia  dixit  Exi- 
vit,  non  exierunt,  So)ius,  idcst  fama,  et  in 
fuies  orbis  terras  crrba  eoruni.  Isa  xii,  5  : 
Cantatc  Domhio,  <pio)iia))i  )iia<piifice  fe- 
cit ;  aimuntiatc  iioc  in  uniccrsa  terra  ; 
Malth,  ult,  19  :  Eitntrs  docete  omnes 
goites.  Et  ideo  dicit:  In  fines  orbis  terrx 
verba  eoruni  ;  quia  sonus  pervcnit  ad  re 
mota:  et  verba  ad  loca  propiiuiua.  Scd 
non  ost  ita  de  Apostolis ;  immo  ctiam 
vorba,  idost  dislinctio  soni,  pcrvonit  ad 
fiues  orbis  tciTarum,  vel  prophctia  ali- 
qua,  vel  fama  iniraculorum. 

3.  hi  solc.  Supra  Psalmista  fccit  mcn- 
tionem  deco^lis;  et  hic  ad  ostondendam 
laudom  creatoris  agit  de  solc.  Et  sicut  per 
coelos  intclliguntur  Aposloli,  ita  per  solem 
intelligitur  Chrislus  :  Malach.  iv,  2  :  Vo- 
bis  ti))ie)ilibus  iw)ne)i  meum,  orictur  sol 
justitise.  Et  quaidam  prophctia:?  dicunt  hoc 
de  Christo  suh  figura  solis;  idco  primo 
ponit  hguram  pcr  quam  incipit  vcritatcm 
de  Christo  explicaro.  Circa  figurain  tria 
ponit.  Primo  situmsolis.  Secundomotum, 
Et  ipse  tamrpUDii  sponsus.  Tertio  eirec- 
tum  ejus  :  No)i  est  qui  se  absco)idat  etc. 
Primo  sciendum  cst,  quod  haic  diversa 
littera  llieronymi  habet,  Soli  posuit  ta- 
boiiaculum  i)i  eis ;  quasi  dicat  :  Ita  ctBli 
enarrant  etc.  Et  pro  eis,  scilicet  co'Iis, 
posuit  soli  tabcrnaculiDn,  idest  collocavit 
eum  in  ccelis.  Pouitur  convenientcr  laber- 
naculum  :  quia  liic  mundus  est  locus  via- 
torum,  non  habitantiuni  in  ccrto  loco, 
quia  suntin  conlinuo  motu.  iNostra  aulcm 
littera  habet,  In  sole ptisuit  iabonaculum 
suitni.  Domus  alicujus  domini  pulchrius 
stat  in  civitate  (piaui  in  rurc ;  ita  pulchrius 
in  coelo  videtur  taboruaculum  Doi  :  ot  ideo 
dicit,  1)1  sole  posuit  taboiiaculum  suum  ; 
quasi  dicat  :  Sol  est  ejus  labornaculum  : 
nou  quod  Dous  in  loco  coutiuoatur,  sed 


PSALMUS  XVIII 


:m 


quia,  ut  Dionysius  dicit,  iu  sole  maxime 
repriesenlalur  bonitas  ct  virtns  Dei,  sive 
divina.  De  motu  solis  duo  dicit.  A  stitn- 
mo  caio.  Nota  quod  loquitur  de  ccelo 
sicut  cst  in  motu  suo,  qui  est  finis  noctis 
et  principium  dici.  Et  secundum  quod 
est  linis  noctis,  non  est  nisi  cxitus  de 
occulto  in  manifestum  :  quia  non  oritur 
quasi  tunc  esse  incipiat,  sed  quia  tunc 
manifcstatur  :  ct  idco  assimilat  cum 
sponso  cgrcdicnti  dc  tlialamo  :  quia  sicut 
occultatur  sponsus  in  Ihalamo,  sic  occul- 
tatur  sol  de  nocte  ;  ideo  dicit,  /psc  tfuii- 
quam  sponsus  proccdens  de  thalamo  suo. 
Secundum  autem  quod  est  principiuni 
diei,  quatuor  ponit  :  scilicet  propriclatem 
sive  efficaciam  cjus,  magnitudincm,  vc- 
locitatcm,  ct  rcgularitatem  motus  cjus. 
Propriclatcm,  quia  nox  trislitiam  indicat; 
sed  dics  kctiticat  :  l*salni.  xxix,  6  :  Ad 
vcsjxrum  dcmorabitur  fletus,  ct  ad  matu- 
tinum  Ixtitia  :  ct  ideo  dicit,  Exultavit. 
Magniludincm,  quiamagnus  intcr  omnia 
corporalia  particularia ;  et  idco  dicit,  Ut 
c/i^/as^  Vclocitalcm  ;  undc  dicit.  Adcurren- 
darn.  Uej^^ularilatcm;  undc  dicit,  Viam, 
(juia  non  exorljilal  a  rcclitudine  viae,  si- 
cut  aliqui  planeta;.  Item  hanc  similitudi- 
ncm  cxponit,  cum  dicit,  A  summo  cujIo. 
Et  quod  hic  dicitur,  potcst  duplicitcr  in- 
tclligi.  Uno  modo,  quia  sunt  duo  puncla 
secundum  aslrologos,  scilicct  summitas 
cttilorum,  uhi  sol  cst  (|uando  est  in  lucri- 
dic,  ct  punclus  op[)ositus  qui  cslangulus 
terra',  ubi  cst  sol  in  mcdio  noctis  :  ct  hoc 
est  quod  dicit,  A  summo  cwlo  ccjrossio 
ejus.,  sccundum  illos  (lui  incipiunl  dicm 
a  medio  noctis,  et  occursas  ejus  usque  <ul 
surnmum  ^yus.,  ([uautumad  an^^-ulum  c(pli 
uhi  cst  in  mcridi^;.  S(;d  si  ad  unum  [luuc- 
tuin  sunununi  rcfcratur,  sic  cst  unus 
punctus,  ubi  sol  est  in  mcridic.  Kt  hoc 
ost  quod  secundum  astrologos  [)lures  di(!s 
conquitaniur  a  m(>dio  dici  :  (|uasi  (li(*al  : 
A  |)unct()  meridionali  cst  rccursus  c.jus, 
scilicclsolis,  us(iu(;  ad  locum  illuni  :  l!c(l. 
I,  ?)  :  Oritnr  so/  rf  (iccidit,  rt  ad  lnruui 
suiiin  rcrcrti/iir.  KHcctus  cjus  nianifcsta 
liu'  cuMi  (licil,  Aec  cs/  f/iii  sc  ahsciuulat  u 
calorc  cjiis;  (juasi  dicat,  Sol  iu  UMMidiauo 
ila  exuril  t^^rram,  ct  ila  calidiis  (>.s|  (|immI 
in  ali<ini!)iis  lcrris  vix  liouio  siihsislil  : 
Eccl.    XI, III,  .'{  :   ///    iucridiiiiii)  r.mrit  tcr- 


ra)n  et  in  conspectu  ardoris  ejus  quis  jn^- 
test  suhsistere  ?  Secundum  autcm  rcm  si- 
gnillcatam  dcsif^nantnr  mysteria  Christi. 
Et  [)rimo  designatur  ipsius  conceptio. 
Secnndo  nativitas.  Terlio  cjus  [^rogrcs- 
sus.  yuarto  cjus  asccnsio.  (lonceplio  de- 
signatur,  cum  dicitur,  In  sole  posuit  ta- 
hernaculumsuum.  Est  autem  consuetum, 
quod  pcr  tabernaculum  intclligitur  cor- 
pus  :  II  Pet.  I,  1  i  :'  .SV/o  <pu)d  vielox  est  '  certus 
dcpositio  tahcrnaculi  mei,  sccunduin  qu<t<l 
iJominus  noster  Jcsus  C/iristus  siijnificavit 
mi/ii  :  II  Cor.y,  2  :  Qui  sumus  in  /toc  tu- 
hernaculo,  inijemisrimus.  Quod  crgo  dicit, 
In  sole  posuit  ctc.  idest  corpiis  suum  po- 
suit  in  sole,  idest  in  beata  Virginc,  ([Uie 
nullam  hahuit  obscuritatem  peccati :  Caiit. 
IV,  7  :  Tola  pulc/ira  cs  amica  mca,  etnui- 
cuhi  ium  est  in  te.  Vcl  iii  solc  sunl  tria. 
Lucet,  ardet,  et  distinguit  vices  tcmpo 
rum.  In  solc  posuit  tahcrnaculum  suiim, 
idcst  in  manifcsto,  quia  ciiin  invisihilis 
cssot,  per  assumptioncm  cor[)oris  factus 
cst  visihilis  :  Jo.  i,  14  :  Vrrhum  caro  fac 
tum  cst,  et  /lahitavit  in  nohis.  Ilcm  In 
solc,  idcst  ardorc,  jxisiiit  /(ihcriKiciilum 
suiiin,  idcst  corpus  suum,  quia  su.sccpit 
passihilc  :  Isa.  i.iii,  4  :  Vcr^  lanqimres 
7wstros  ipsr  luli/,  ct  dolorrs  nostros  ipse 
portacit.  Ilcm  siihjccil  ipsiim  variclali  : 
ct(]ui  sccundum  ([iiod  Dcus  crat  a'lerniis, 
Rccuiidiim  (juod  homo  factus  cst  tcm[)ora- 
lis  :  Psalm.  xxx,  H)  :  !ii  manihus  tuis  " 
trmpor^i  inca.  Vcl,  tahcrnarulum  suum^ 
idest  ecclcsiam  :  .\poc.  xxi,  li  :  Kcce  ta- 
hcrnnciiluin  Dci  cuiu  /loininihus.  Posuit 
iii  so/r,  idcst  in  manifcsto  :  .Mallli.  v,  I  i  : 
i\oii  jiotest  ciritas  ahsrondi  siipra  HKUitrin 
/josi/a.  .Nalivitas  dcsignaliir  ciiin  difilur, 
I/isc  /ainqitaiu  spoiisn^  /trorr</cns  dr  f/ia- 
hiino  suo,  Thalainus  ntcrus  virginali.s 
osl  :  (h;  hoc  siciit  s[)oiisns  [^rocivssil,  (|iiia 
in  (>a  unioiKi  [lerpiitu  v  d('S[)onsavit  hiiina- 
nani  iiaturain  :  uiidc  iii  niorte  diviiiilMS 
r^Muaiisit  iiiiila  anima'  cl  corpori  :  <Kca» 
II,  1!)  :  S/toiisiihit  /r  ini/ii  in /idr.  Pr«»rcssiiH 
via>cjus  dcscrihiliii'  a  jiicniidilalc.  riKJc, 
K.ru/taci/,  inlcriiis  sciliccl  ciiiii  l.clilia 
s|)iritiiali,  i|iiain  iicc  iim)|>  iicc  Irislilin 
ali(|ua  in  .sciisiialitatc  [loliiil  pciliirlmru  : 
(|uia  1'tiaiii  iii  |)a.s.sionc  friichatiir  :  \mx. 
M.ii,  V  :  .\nn  rrif  /risfis  iirqur  tiirhn/nifus  : 
i\\\\A  cx  trislilia  scnsiialilalis  iiiilla  liisli- 


XM) 


IN  li.VVIDK.M 


tia  in  parfp  siipciiori  fnil  :  lannMi  l<tla' 
palicltaliir  .s(>('iiM(liiin  (|ii()(I  (Mal  iialiira; 
noii  aiil(Mn  sC(Miii(liun  (inod  (Mal  convLM^sa 
ad  Dcnin.  ll(Mn  dcs(M'il)ilnr  ina^nilndino  : 
(inia,  l  t  '/'U'"^-'  ^rcnii '><■''  snlistanlia' :  (|iiia 
naliira'  divina'  in  (|na  nuifj^nns  :  l's.  lxxvi, 
14  :  Qiiis  Drita  ni(ii/nns  siriit  clc.  c;t  hu- 
niana»  nalnra»  in  (jiia  cliain  niap:iins  :  Lnc. 
I,  \\2  :  Hic  erit  inat/nwi  etc.  A  vdocilalc  : 
qnia  salntcni  nostram  operatns  esl  in 
modico  lcmporc  :  nndc  dicit,  Ad  currcn- 
dnrn  vimn  :  Acl.  x,  ,')8  :  Pcrtransivit  hc- 
ne/dcicndo  et  sanando,  qi/asi  velocitcr. 

4.  A  siinimo.  Ilic  prosc^inilnr  dc  ascen- 
sione  :  et  circa  lioc  tria  lacit,  Primo  po- 
nit  ascensioncm  dciiitam.  Secnndo  cjus 
tcrminum.  Tcrtio  cncctnm  dcljitnm  po- 
nit.  Primum,  (  um  dicit,  .1  sinnmo  coolo 
Cf/ressio  ejiis.  Nalurale  cstcnilibct  reiten- 
dero  in  locnm  sunm  sibi  connaturalein. 
Locus  naturalis  siimmiis  debcfiir  ci  (lui 
habct  summain  iiatnram.  (Ihristns  cst 
natus  a  Patrc  habcns  summam  naturam  : 
Ephcs.  IV,  \  0  :  Qui  descendit.,  ipse  cst  qui 
et  ascendit.  Et  idco  dicit,  A  summo  coslo 
egressio  ejus,  scilicet  per  a^ternam  gene- 
rationcm.  Et  dicit,  A  summo,  non  ex 
a'fbereo  vcl  empyreo,  \q\  alio  ;  sed  ab 
esse  Trinitatis,  quia  est  consubstantialis 
Patri,  idem  in  cssentia.  Deinde  ponit  ter- 


pcr  maliliam  aljscondat.  Visl  Son  est  f/iii 
sr  ahsconilat  rtr.,  {\\\\\\  licct  peccalor  iioii 
rcci|)iat  c.iiin,  Iiiukmi  non  pot<;sl  abscoiuli 
(iniii  cognoscaturab  cocfc.  Piov.  xv,  1  1  : 
Infernus  et  /)crditio  corani  Domino. 

5.  I^e.r.  Siipia  Psalmisfa  cgit  de  siia 
gcncrali  insfriicfionc,  (jiia'  lit  j)cr  crcafn- 
ras  ;  nunc  agit  dc  spci-iali  <pia^  lif  pcr  l<v 
gislationcm  :  etcircabuc  <luo  facit.  Piimo 
ponif  lcgis  cominendafioncm.  Sccundo 
agit  de  delicfis  qna'  coinmiffunfiir  con- 
fi.i  lcgem,  il)i,  Drlirta  ijuis  intclliijit.  VX 
coiivcnicntcr  jiosf  mysteria  incarnationis 
(lliristi,  agit  de  lcge  veteri,  qna!  cst  |)cr 
Cbrisfum  iniplcfa,  et  nova  tradita  :  ct 
circa  hoc  dno  facit.  Primo  ostendit  lcgis 
bonitatcin  sive  rectitu<liiiem.  Secnndo 
cjus  suavitatem  scu  dilectioncm,  ibi  : 
IJrsiderahilia.  Circa  primum  tria  facit. 
Primo  commcndat  legem  in  generali. 
Sccnndo  ca  qua*  iii  lcgc  continenfur,  ibi, 
Trstinwniiim  Domini.  Terlio  coinmcndat 
ea  quai  adjacent  legi,  ibi,  Timor  Domini. 
Est  autem  considerandnm,  quod  de  lege 
Domini  dicit  duo  :  et  quod  est  immacu- 
lata,  et  quod  est  convcrteus  :  et  potest 
ad  utramque  legeni  referri,  scilicet  no- 
vam  ct  vetercm  :  ct  ponuntur  ad  diirc- 
rcntiam  legis  humana',  in  qua  quaidam 
illi<Mfa  permiftuntur,  sicul  usura>  et  pros- 


miunm.  Dicit  ergo,  Et occiirsus  ejusttsque      tibula  ;  non  enim  potcst  oninia  corrigcrc. 


ad summum  ejiis  :  Jo.  xvi,  28  :  Exivi  a 
Patre.,  ct  veni  in  munditm  :  iterum  relin- 
qiio  ?nundu})i,  et  vado  ad  Patrem.  Scqui- 
tiir  cflecfus  :  Nec  est  qiti  sc  ahsco)idat  a 
calore  ejus.  Ephcs.  iv,  28.  Dcdit  do)ia 
ho))iinihus.  Ibidem  :  Ascoulit  sitper  om 


Sed  lex  Domini  non  est  talis,  scd  est  [m- 
niaculata,  idest  omnia  mala  excludeus  : 
Psalm.  XI,  7  :  Eloquia  Domini,  eloquia 
casta  ctc.  Job  vi,  30  :  ]So)i  vwodctis  in 
lint/ua  niea  hiiqititatem,  ncc  in  faucihus 
))ieisstultitiape)'so)uihit.  Item  lex  humana 
nes  cados,  ut  adimpleret  o))inia.  Sed  non  extendit  se  nisi  ad  ea  ad  quae  se  ha- 
quando  est  in  altis,  omnes  caleracit.  Sic  bct  judicium  humaiium,  scilicet  tantnin 
Christns  ascendens  misit  spiritum  sanc-  ad  exteriora  :  I  Reg.  xvi,  7  :  Uo)no  videt 
tum  discipulis;  undc  dicit,  Nec  cst  qitis  se  quai  *  ap/^aroit,  Deits  auton  intuetitr  cor.  *  parei 
ahsrotulatacaiore ejus. '^pirUussdnclusca-      Et  ideo  lcx  humana  retraliit  ab  cxtcriori- 

bus,    licet   divina  lex  convertat  cor   ad 
Dcum ;  et    idco    dicit,    Convertois,   non 
tantum  exteriores  actus,  sed  et  A)ii))ias.    i 
Sed  lcx  vetns  Iioc  faciebal  impcrfecte,  lex 
nova  perfecte  :  qnia    lex    vctus    cohibet    i 
pcr  poeiias  temporales,  qna^  coercent  ma-    ' 
nuiii  ;  sed   lex  iiova    coiiibct    per  poenas 
tefernas  ;  quai  coercent  cor.  Contincntur 


lefacit :  Can.  viii,  6 :  Lampades  ejus  la))ipa- 
des  iq)iis.  Scd  nuiiKiuid  miilti  non  rccii)iunt 
calorem  cjus?  Diccndum  (|uod  sicul  est 
de  sole  materiali,  ita  contingit  de  Spiritu 
sancto.  Rlulti  autem  p(\ssunt  sc  abscon- 
dere,  et  non  recipere  calorcm  solis,  scd 
sol  ex  partc  sua  se  cxliibct  omnibus  ;  sic 
Spiritus  sancfns     effnnditur    iibique,   et 


petit  ab  omnibus   recipi,  nisi   aliquis  se     autera  in  lege  tria  :  fcstimouia,  judicia. 


'  Al. 


"  anima. 


PSALMUS  XVIII 


331 


et  praecopta.  Tcstimonia,  quia  lex  divina     tur  Exod.  xxii,  1    :    Qui    furatus  fnoril 
procedit  ex  necessitate  super  aliqua  cre-     bovem  aut  ovem  etc.  Isa.  xxvi,  7  ;  HpcIus 


dulitate  :  Heb.  xi,  6  :  Acccdentem  ad  Do- 
minum  oportetcredere.  Et  ideo  uecessaria 
sunt  testimonia  per  qua^,  fides  recta  ho- 
minis  probetur  ;  et  ita  in  ea  sunt  tcstimo- 
nia  ct  ca;remoniffi.  Et  dicit  de  eis  duo  : 
quod  testimonia  sive  prajcepta  hahentali- 
quid  fidele,  et  quod  sapientiam  pra^stant. 


callis  justi  ad  ainbulanduni  :  Prov.  xxi, 
1 5  :  Gaudium  est  juslo  facere  justitiani , 
el  jiavor  operantibus  ini(juitateni.  Et  dicit 
duo  de  eis  :  quod  recta,  et  (juod  jiicnnda. 
Recta,  quia  contincnt  justitiam.  llcctum 
dicitur  juslum  :  Prov.  viii,  8  :  Justi  sunt 
om7ies  sermones  mei^  et  non   rst  in    eis 


Doctrina:',  autem  humanai  liabent  aliquid     pravum  quid,  nec  pervei'sum  :  recti  sunt 


non  fidele,  nec  sapifMitiam  pra^stant.  iNon 
fidclo,  quia  autiquitus  confmxeruiit  in 
Jegihus  qua;dam  ialsa,  secundum  (|uod 
videhatur  eis  ad  ulilitatcm  civitatum  : 
sicut  quod  quidam  homines  nati  sunt  ex 
diis,  ut  conciperent  magnos  auimos  ;  et 
quod  bene  regentes  transferehantiir  ad 
i)eos,  utanimarent  ad  i»oiium  roipiihlicai. 
Scd  Tcstimoniuni  Domini,  idesl  doclrina, 
seu  mandatum  divinum,  est  Fidcic,  idest 
hahet  veritatem  ;  sed  illud,  sciiicet  doc- 
trina  illorum  est  falsa  :  Psalm.  xcii,  5  : 
Testimonia  tua,  Do?nine.,  crcdibilia  facta 


intellnjentibus  etc.  .lucunda,  noii  severa 
ct  perturhativa,  (jiiia  simt  aMiuilali  pcr- 
mixta  ;  undc  dicit,  L{elifi< antes  ror<la, 
propter  aMiuitatem  et  spem  [)ra'mii  :  l's. 
cxviii,  162  :  Lxtabor  ^y/o  super  elin/uia 
tua.  Moralia  vero  pra^ccpta  sunt  hicida  et 
illiiminativa ;  unde  dicit,  Prxceptum  l)o- 
mini  lucidum.  Liicidum  dicitur,  qnia  iii 
se  cst  manilestiim  et  evi(UMis,  .sicut  liic. 
iNon  occides,  non  m(i;cluiheris,  noii  lur- 
tum  facies,  et  simiiia  :  quic  iiahcnl  inse 
claritatem,  (|uod  (|uilil)ct  servare  tenetiir 
dicens,  Prov.  vi,  23  :  Mandatum  lucerna, 


sunt  nimis  :  et  hoc  idco  est,  quia  lex  illa     et  lex  lux.  Praceptum  dicifiir  ad   (|uod 


ordinat  ea  quai  sunt  in  vita  ista  tantum  ; 
sed  lex  divina  ordinat  ad  futuram  vilam 
Rom.  viii,  18  :  J>^on  sunt  condupuv  passio- 
nes  hujus  tcmjtoris  ad  fuluram  </loriam., 
quiB  rcvelabitur  innobis.  Testimonia  pro- 
prie  dic^untiir  iii  legc  illa  (jua'  gcnerant 
auctoritatem  pra'ci[)ienlis  iii  corde  suhdi- 
toriim,  ut  ohediant  pra'ceptis  ;  ut  qiiod 
Deus  sit  unus,  et  (jiiod  sit  creator  co^li  ct 
terra',  et  hujusmodi.  Et  (juia  co-rcmonia- 
lia  praiccpta  sunt  ex  sola  au(;torilate  di- 
vina  dehita,  possent  dici  testimonia  ; 
praicepta  vero  moralia  fundanlurin  dehi- 
to  omiiis  virtutis  ;  jiidicialia  vero  pivecep- 
la  fiiiulautiir  iii  dchito,  (|iio(l  est  inler 
homincs  i|iiaiitiim  ad  contraclus.  Lcx  aii- 
tem  illa  huniaiia  uon  pra>slat  sapicniiiiin  : 
aliqua  enim  sapientiaest  in  hiimauis,  iihi 
est  ali(|iia  veritas,  iit  pliilosophica  :  ct 
qiKcdam  sapicntia  »;st  qiia  iilchanliir  sa- 
cerdotes  in  lemplo,  et  luec  esl  falsa  :  ct 
lucc  miiltis  propdiichaliir  ;  scd  illa  [)liilo- 
sophica  [)aiici.s,  scd  divina  P<nvu/is,  (|iiia 
pO[)ulis  :  Deiil.  iv,  G  :  /Arr  est  sa/iit-n/if/ 
vestra  et  inteUcctus  coruni  jio/tu/is.  V»d, 
Parvulis,  idesl  humilihiis  :  iMatlli.  xi,  2.') : 
Abscondisti  /uvc  a  su/tientibus  et  /)ru</en- 
tibus,  et  rere/f/sti  ca  /)</rrf//is.  Justi/ix 
Domi)u  rcclx,  scii  jiidicia  ill;i  (|iia'  (liciiii- 


attenditur  seciiudiim  impcrinm  siqicrio- 
ris  ;  ct  cst  de  agcndis,  et  im[t(irt;it  dchi- 
lum  facicndi  iii  eo  cui  pra'ci[)itiir  :  (iiiod 
quidcm  dchitiim  esl  vel  cx  parlc  regiila* 
diviiKi'  (|u;iin  tciicmur  seqiii  ;  el  sic  illud 
cadil  siih  dchilo,  sinc  ([uo  rationis  ordo 
servari  ihui  [^otcst  :  vel  cst  dchitiiiii  cx 
auctoritatc  pra^cijiiciitis,  cni  ohcdire  lc- 
nemur  :  vel  ex  [larlc  liiiis,  (jucin  omniiio 
voliimiis,  (jiii  esl  [ira^slitiilus  iu)his  ;  cl 
tiiiic  cadil  siih  [»ra'ce[)lo  illiid  siiic  «|iio 
iioii  jiossumiis  servarc  siihjectioiicm  ;i(l 
pra'ci[)i('iitcui ;  vel  sino  (juo  non  |)ossuiiuis 
c()nse(|iii  lincm  inteiiliim.  Uicitiir  eiiiin 
[)ia'cc[)tiim  (|ii;isi  [ira-cise  cc[ilum,  scili- 
ccl  ;i(l  ;ig('ii(liiiii  :  (|ii;isi  (jijod  |)ia-cist'  lc- 
iic;imiir  illiid  ;igt'rc  :  idco  lalc  |iia'C(>|)tiiin 
cst  :  l//u)niiuins  ocu/<is,  scilicel  lalioiiiH, 
(|iii  ociili  tciichresciiiit  [)cr  cii|)idi(al('in 
exleriorum  cl  (diiciqiiscciitias  iiilcrioriim 
[);issioiiiim  :  ct  lioc  rcmovct  |ira'c«>|t(iiin 
Domiiii,  ct  idco  illiiiniii;iiis  ttciihts.  ///«/- 
)/i/n</  oru/os  ntcos,  ne  unquani  ididornnoni 
in  )nortr,  I'sal.  xii,  i. 

(>.  iit/inr.  Ilic  [loiiit  qiKt>d;iin  atljac«>ii(ia 
lcgi  :  *|iioiiiin  iiiiiim  est  (V\  par(c  iiosda, 
scilicct  (iinor,  (|iii  iii(hici(  iios  ad  M^rvnii- 
diiiii  [)r;i'cf[)t;i  :  Eccl.  ult  13  :  Ihinn  tnne^ 
ct  ))ui)i<iat<i   cjus   oi/scrva.  E(    dc    tiiiiorc 


:m 


I.N   DWIIil.M 


isto  (liio  (licit.  Priino  dicit   (Miin  saiirtiini. 

I   ScciiikIo  (licit  iMiin  iicnnaiuMitcin.  nmiiis 

1  aut(Mn    tiinor  cx    iiinoto   caiisiiliir  ;    i]uia 

I  illiMl  tiincl  lionio  pcnUM'*;  (iiioJ  ainat.  Kt 

V   iflco  si(  iit  cst  (lii|»le.\  ainor,  ita  cst  duplo.K 

timor  :   (|ui(lam    (\st    timor    sanclns    (|ni 

caiisatnr  al)   amoro  saiiclo  :  (|iii(lam  non 

sanclns,  (jiii  a  iioii  sancto  caiisalnr.  Sanc- 

tus  amor  cst    (iiio   amatnr   Dimis  :  Hom. 

V.  l) :  C/iftr/ff/s  /)(i  (/i/ft/sa  rsl  in  coniiltiis 

tios/ris  pcr  Spiritum  scnirliim   ijiii  dutus 

rsf  ni)/)is.  Tiinor   isto    sanctiis   tria   facit. 

Primo   fiiiKH    J)cum    oircudere.  Secnndo 

rccMisat  ab  co  scparari.  Tcrtio  so  Deo  per 

rcv(M'cntiani  siilijicil  :  et  istc  timor  dicitur 

castus  et  lilialis.  iNon   sanctus   timor  cst 

qui  causatur  iil)  amoro   iion  sancto,  qui 

est  muudi,  cl  sniipsius  ;  cl  dc  tali  amoro 

n(»n   saDcto  causatnr    diiplcx  limor   non 

saiuMus.  ServiJis,  (iiii  est  cx  amore  sui  : 

et    muudanus,    (jiii    [^rocedit  ab    amorc 

mundi  :  Mattli.  x,  28  :  Ao/ifr  tiinrrr  cos 

qui  ocridunt  co/'pus rtc.Dc  limoro  sancto: 

Ps.   xxxiii,    10  :    Timrtc    Deum,    ojnnes 

sancti  ejus,  fjuonia?/i  jio/icst  ijiopia  timeji- 

tibuscujji.  Mundaniis  timor  uou  permanct 

nisi  cum   mundo  :  servilis  permauct  iii 

malis  in  pcrpetnum,  scd  sanctus  pcrma- 

iiet  in  bouis.  Dc  boc  dicit   Psalmus  xviii, 

10  :  Tijnor  Doniini  sajictus  prjijuuiet  iji 

S3ecu/um  ssdcu/i. 

Sed    contra.    Pcrfrcta    c/iajntas  foras 
j    mitlit  tijjiorem,  1  Joan.  iv,  18. 

Dicendum,  (juod  cbaritas  expcllit  timo- 
rem  scrvilem  :  sed  tiiialis  timor  diiplici- 
lcr  permauet  :  scilicct  in  patria.  Primo 
quantum  ad  sui  prwmium  :  Ps.  ix,  11)  : 
Patie/itia  pauperujji  Jion  pej'i/)it  iji  fuirjji. 
Non  quod  ibi  sit  patieiitia,  quia  uou  est 
ibi  tribulatio,  sed  fructus  ejus  :  et  sic 
fructus  timoris  j^ermanet  :  Eccl.  i,  13  : 
T/jnrnti  Dciim  //r/ic  erit  iji  e.rtremis.,  et  hi 
die  drfujictio//is  su,v  be/iedicrt//r.  Vol  ma- 
net  secundum  aliquem  sui  actum  :  non 
quod  timeat  ofrendcre,  qiiia  ibi  uon  li- 
met  peccatum  nec  separationem,  sed 
quantum  ad  reverentiam,  quia  submit- 
tent  so  Dco,  nec  audobunt  sc  ci  a'(juare : 
Job.  xxvi,  1 1  :  Co/uj/i/icV  coe/i  co/itre- 
miscujit  et  pacejit  ad  jiutum  ejus. 

Ex  parte    Dei   est   aliud,  scilicet  judi- 


ciiim  (»jus  :  (|nod  di(iliir(3xncuti()Jiistilia! : 
l's.  xciii,  \l\  :  Quiiiistp/r  Jttsfi/ia  iitjirrr- 
fafi/r  i/t  judiri/i/n.  \'.\  lia'c  liiint  sc(  iindiim 
(juod  piinit  vcl  jJiaMniat  ;  ct  idco  Jiaitcia 
Doj)/i/ti  (li(  iintur  dvw  et  j/is/ificata  :  vora 
projitor  icctitiidinem,  (|nia  in  ois  scnipcr 
est  vcrilas  :  Uom.  ii,  '1  :  Judiciu/n  Dei  est 
srct//iduj/t  rrrifafrjti  i/i  ros  qui  talia  a'ipntt : 
non  onim  scqnitiir,  Tcsti//io/tin  lininaiia, 
scd  juslificafa  i/t  srj/trtipsn  (li(Miiitur,  (|uia 
vel  non  scijiiiintur '  aliam  siijxM-iorom  lo- 
gcm,  soJ  in  somclipsa.  Yol  (jiiia  in  sc- 
mctipsis  ipsajudicia  Doinini  liab(Mit  ovi- 
deiitem  jiistitiam  :  i*s.  xxxvi,  6  :  Etedii- 
cet  quasi  /uj/tr/i  jusfifiajjt,  tuajji^  et  judi- 
cium  tuuj/i  ta//t<pia/ji  nicrii/irjji. 

7.  Dcsidcra/)i/in.  Siij)ra  I\salmista  coin- 
mondavil  logem  divinam  quautum  ad  cjus 
rectiludincm  ;  bic  autcm  commciuiat 
quautum  ad  cjus  suavitatcm  et  jucuudi- 
tatcm  :  et  circa  boc  duo  facit.  IVimo  po- 
nit  cjiis  commcndatioiKMn.  Sccundo  talcra 
comniondatioiiem  probat,  ibi,  Ktr//ij/i 
scrvus  tuus.  I*ra*fort  aiitem  lcgcm  (jiian- 
tum  ad  dcsiderium  anima'  omnibus  rebus 
mundi.  In  robus  autem  mundanis  dcside- 
rantur  cxteriores  divitia^  ot  voluptatcs 
corj/oralcs,  Et  supra  ista  est  dcloctatio  le- 
gis  Doi.  Quautum  ad  primiim  dicit  ista 
quai  dicta  sunt  :  Dcsidrrabiiia  super  au- 
nun  :  Prov.  viii,  H  :  Mr/ior  cst  sapieji- 
tia  amctis  opi/)us  pretiosissijnis,  et  omtie 
desidrra/)i/e  ei  noji  potest  cojnparari:  Ps. 
cxviii,  127  :  Di/rxi  majidata  tua  super 
anrujji  rtc.  Et  tangil  illa  duo  qua;  homi- 
ncs  dosiderant ;  undc  dicit,  Auru/ji ;  et 
pompas,  unde  LapidcjJi  pretiosujti.  Lapi- 
des  protiosi  non  serviunt  nisi  ad  appa- 
rentiam  :  undeibi  jnu/tujji  potest  refcrri, 
vel  ad  lapidem,  vel  ad  pretiosum.  Item 
quantum  ad  secundum  dicit,  Et  du/ciora 
suprr  jjir/  rt  faiiiim  :  Psal.  cxivii,  103  : 
QuajJi  dii/cia  fa//ci/)//s  j/iris  c/oquia  ft/n ! 
super  me/  ori  jnro.  Dicitur  mel  ot  favuin, 
qnantumad  dolectationcs  corporales.  Mel 
extrahitur  a  ccra ;  sed  favus  est  mel  et 
cera.  Dolcctationes  corporales  quandoque 
suiit  manifcsta».  et  sic  cst  mcl  ;  quandoque 
suiit  abscondilio  ot  dulciores,  et  sic  est 
favus  :  Prov.  ix,  17  :  Aqu;v  f/irticfe  du/- 
cioj^es   sujit   etc.  Vol    pra^foruntur    favo 


'  Al.  :  «  dicitnr,  quia  vpI  non  sequitiir. » 


PSALMUS  XVI II 


333 


J 


propter  vcliis  tnstimnninm  ',  iii  qno  cst 
mcl  iii  favo,  veritas  in  ligura  :  melli  prop- 
ler  noviim  nbi  cst  voritas  maiiifesta. 

Sctl  numquid  spiritualcs  dclcctationes 
sunt  dclcctabiliorcs  ? 


rnslodia  eornm  cst  ma.^na  retril)utio.  sci- 
licct  gloria  cordis  ct  mundilia:!  (lur. 
12,  11:  (jloria  iiostra  hxc  esl  testinw- 
jiium  cnmcientiiB  nostree.  Et  sic  commen- 
daturlex  ab  honestatc,  quando  dicil,  /// 


Diceridum  est  quod  sic:et  est  triplex     custodicndis  illiHetc.  i\\\\ix\\oi\(i^\.nm  {Aam 


ratio.  Uiia  ex  partc  boni  delectati  quod 
est  potius  bonum,  et  ex  causa  d(;lcctatio- 
nis,  (|uod  cst  majus  bonum,  ergo  mag-is 
delectal)ile.  Secunda  ex  partc  potentiai 
delcctantis,  qnia  vis  intcllectiva  est  for- 
tior  sensitiva.  Tertia  ex  mudo  dclcclatio- 
mim.  Corporalcs  delcctationcs  consistunt 
iu  iicri  ct  in  motu ;  sicul  iii  cibis  ct  in 
aliis.  Motus  aiitem  cst  quid  impcrfcctum; 
ct  quoddam  futuruin  ct  praitcritum  im- 
portat:  quia  non  habctur  totum  simul. 
Spiritnalcs  autem  delcctaliones  non  sunt 
in  motu:  quia  consislnnt  in  amando  ct 
intcUigcndo  boiium,  qiiod  non  est  in  mo- 
lii ;  scd  pcr  accidciis  plus  dcsidcrantur 
ilkc,  iuquantiim  abundaut  arK|ni  in  scn- 
su,  ct  delicinnt  in  infcllcctu.  Vcl  sancti 
homincs  plus  diligunt  pra'ccpta  Dci  qnam 
seipsos.  Kt  sancti  dcsignantur  per  aurum 
el  lapidcm  prctiosum:  I  Cor.  iii,  12:  Si 
quis  xdificavcrit  supcr  f undanientum  hoc 
aurum.,  arijcntum^  lapidcs  pretiosos. 
Itcm  pcr  mcl  ct  favum  signilicantur  illi 
qui  alieni  sunt  a  rcbus  mundi ;  sed  favus 
sunt  illi  qui  adliiic  rebus  mundi  delectan- 


cst  quod  virtus ;  et   est   per  sc   appeti- 
bilc^ 

8.  Delicta.  Ilic  oral  pro  delictis  illo- 
rum  qui  pra.'tcreunt  legem.  Kt  primo  pro- 
ponit  occultationem  pcccalorum.  Sccun- 
do  petit  eorum  remissioncm,  ibi,  Ab  oc- 
cultis.  Tertio  ponit  rationem  pelitionis, 
.SV  mei  ctc.  Dicit  ergo :  Logem  frecincntcr 
oHcndimus,  scd,  delicta  quis  intellit/it? 
(|uasi  dicat,  NiiUus.  Kt  hoc  proptcr  tria. 
Primo,  (]«iia  dclictum  exca?cat  oculos 
peccantis,  unde  non  de  facili  discernun- 
parva  pcccata :  Sap.  ii,  21:  Excxcavit 
eos  nuditia  eorum.  Sccundo,  qnia  pccca- 
la  snnt  multa  :  Psal.  xxxix,  13:  Cirrum- 
dcderunt  me  mala  (juorum  non  est  nume- 
rus;  compreJiendenuit  me  ininuitates 
mex,  et  mm potui  ut  rulcrcm.  lltMU  prn|)- 
ter  eorum  sublilifatcm  ;  l's.  \x\ix,  \'.\: 
MuhipUcati  sunt  super  capiUos  capitis 
mci,  o,\  siildilitatc  :  scd  non  dicil  pccca- 
ta,  scd,  Drlicta,  Duplcx  cst  pcccatum  : 
sciliccf  fransgrcssionis :  ct  hoc  facilius 
cognoscitur,  (luia  liomo  scit  se  fecisse 
actnm  pravum.   Itcm  omissionis:  ct  hoc 


tiir  :  et  tales,  quia  non  snnt  totaliler  alie-      diriicile  coguoscifiir,  (|nia  liaM-  non    obli- 


ni,  diligunf  [)lus  sc  (|uam  pra'ccpta;  alii 
diligunt  pliis  pi'a'C(q»ta  (iiiam  se.  Kt  hoc 
probat  diiplicitcr.  Primo  cx[)(!riniciifo. 
Sccundo  cx  cirectu.  Kx[)crimcnlo,  cum 
dicit,  Etenim  sercus  tuus  custodit  ea ; 
qnasi  dicat:  Possum  diccr(i  (|iiia  dulcia 
sunt,  ([iiia  probavi  ca  :  nam  cgo  diligo 
clcxperioroa.  Nulliis  autcni  tcstimoniiim 
potcsf  fcrrc  nisi  (|ui  c\|)('iiliir  :  Joan.  vii, 
17:  Si  (pds  roluerityolunlaleni  cjus  fa- 


gaiit  ad  seiri[)(!r,  scd  [^ro  loco  el  tcnipore. 
Kl  dislingiic.  t^)uaiido  cst  locus  ct  tcm- 
piis,  (!sl  dillicilc  ariirmarc :  ct  (juando 
danda  cst  clccmosyna,  ([iialitcr  clc,  ot 
nbi.  Consciiucntcr  [xuiil  [icccatorum  re- 
missioncni.  Kst  aiitcin  diiplcx  gcnus  poc- 
cati.  Uniiin  i]uod  suinit  iniliiim  a  nobis ; 
et  hoc  cst  pra'ci|)uc  originalc,  cl  (iiia»  ox 
corriiptioiii!  fi»mitis  proccdiinl,  ut  |)ccca- 
la  cariKilia  ;  cl    lia'c    auimain    iiii|(tinant. 


cere,  co(jnoscet  de  doctrina  mea  ittrum  e.r      ([iiia  coiijiinguiil  cain  rcbiis    Ifrrcnis.  Kl 


Deo  sit,  an  er/o  a  me  i/iso  hxjuar :  .lob. 
xxm,  11  :  Veslijia  ejus  sef/uulus  csl  prs 
meus.  Kx  circclii,  idcst  riMnnncraliono 
probal  idtnn,  ciini  dicil,  In  ruslodiendis 
illis  relrihulio  miilla :  Matfli.  v,  12  liau- 
dete  ct  e.rullale,  (/uia  merccs  vcslra  ro- 
piosa  cst  in  cndis.  Kt  noii  dicit  pro  cuslo- 
dia  ;  scd,   In  custodicndis  illis,  (]uia  i])sa 


idcn  dicil,  .\h  ocrultis  meis  munda  me, 
idcsl  (|ii;r  ab  (icriilla  radicc  [iroccdunl, 
vcl  ([iia'  iii  oc)  uIIm  liiint,  vcl  tjiia'  a  so- 
crcla  vohinlatc  oriniilur:  Ki»li.  v,  12: 
Qu.r  in  occulto  fiunl  ah  i/i<iis,  fur/w  rsl  rt 
dircre.  .Miiiuand»)  siimunt  origiiicm  ab 
alio:  idco  dicil,  .\h  alienis  parcc  scrvo 
tiio. 


*  Al.  :  <(  t.o!*lumoiiliiiii.  » 


*  Al.  :  n  a|)|ii>tiliili«.  • 


3.'U 


IN  DAVIDFM 


S«mI  mmKinid  ;ilicui  impulnliir  aruMimn  .'H  :  (Jiii  f<irit  porrntmn^  aerviis  rst  pecra- 

\J      perratum?  Kz(M'1i.  xvm,  '20:  Aninut  tjua'  li,  Si  rrp:<»,  nnn  fjirrint  d<nninnti,tunr  im- 

p<'rrnrrrit,  ipsn  inorirtur.  ni<ir\ihitus    prn,   idost    sorvalto    mn    siiio 

hiccmlmn,  «|nnil  non,  (|uan(lo  lolalilor  maciila  poccali  morlalis,  ol    si    non    vc- 

cst  aliomiin  ;  s(mI  (|iian(lo  liansil  ad  lo  por  nialis  :  Jol).    xv,    \\:   Qn/</  <'st  li<mi<)  ut 

imitationom  :  Kccl.    xiii,  1  :  Qui  Irtiipnit  immarulntun  sit  ?  W\   pra-tcrito  dicit,  Et 

pirrni,  i/u/uinn/n'tur  nh  en.  yc\  i)Qrnui\s\o-  cmunJnhnr  n  rlrlirto   ?nn:rim</:  h.  \,  \H: 

nom,  vol  consonsum  :  Pro.  i,  10:  Fili  mi,  Si  furrinl  prccnta  vest/'n  sirut  r</rcinum, 

si  tr   l<irt<irrri/it  prrcatorcs,  7i</n  </r</uirs-  fjunsi  ni.r   <lcnll/nl/untur ;  ioh.  xi,  14:  .SV 

cas  cis.  Vol  por  dissimnlationem  lompore  ini</uitntrm  (/u,v.  cst  in  mn/iu  tun  nhstulr- 

ot  loco  dehilo,  Innc  lil   tnnm,  ot  impula-  /-is  n  tc,  ct  m/n  permn/wbit  in  t<ibr/-nnru- 

tur:  Rom.  i,  32:  Non  solum  qui  fnciunt  lo  tuo  injustitin.,   tu/ic  levnre  poteris  fa- 

ca,  digni  siint  mortc,  sed  ctiam  qui  cnn-  cicmtuam.  Vel  maximo.,  scilioct   super- 

sentiunt  fncientibus.  Et   hoc    maximc  in  hia,    qnia  est  inilium     omnis     peccati: 

priolatis<iuando  dissimnlant  scienter  sce-  Eccli.   x,  4:    Non   est  majns    peccalum, 

lera  suhdilorum.    Et   dicit,     Pn/'ce  servo  quam  apostatare  a  Deo :  ot  lioc  lit  per  su- 

tuo,  quia  h«c  pcccata  videnltlr  in  nohis  pcrhiam.  Unde  peccalum  ([uod  est  ex  su- 

ex  divina   ira    provenire,   quod    scilicct  perhia,  potius  ost  eo   ([uod  fit '  ex  igno- 

hujusmodi  occasiones  pcccati  dentur  no-  rantia,  vel  cx  infirmitate:  superbia  nam- 

bis.  Vel,  Ab  alienis,  superhis  hominihus:  que  est  initium  et  causa  omnis  peccati ; 

Psal.   xvii,   46:   Filii  alirni  me/Uiti  sunt  et  qui  caret  illa,  est  vere  imraaculatns. 


7)ii/ii. 

9.  Si  ftiri.  llic  ponitur  ratio  petilionis. 
Et  primo  ex  parte  David  [)etit  iminuni- 
tatem  a  malo.  Secundo  perfectionem  in 
bono.  Et  eriint  ut  complaceant.  Petit  au- 
tem  immunitalcm  a  malo.  Et  hoc  dupli- 
citer:  a  futuro  et  a  pra^lerito.  Dicit  ergo, 
Si  mei  non  fue/'int  dominati,  vel,  Bomi- 
*  maiutino jidfd^  scilicet  pcccata  Ps.  c,  8:  In*  matii- 


Consequenter  ponit  illud  quod  pertinet 
ad  porfoctionom  in  bono.  Et  primo  oris ; 
undo  dicit,  Et  c/'unt  ut  co//iplacrn/it  elo- 
quia  oris  mci.  Quaradin  horao  est  in  pec- 
catis,  eloquia  sua  non  placent  Deo :  Ec- 
cli.  XV,  9:  Non  est  speciosa  laus  in  fjre 
peccatoris:  Psalm.  xux,  16:  Peccatori 
autem  dixit  Deus :  Qunre  tu  enarras  justi- 
tias  meas.,  et  assnmis  testamentnm  mrum 
tinisinterficieba//i  oinnes pcccatores  te)'rx.,  jjcr  os  tuum?  Itera  ponit  perfeclionem 
idest  orania  peceata,  qua?  terra  dicuntur  cordis  quae  requirit  placentiara  Dei ;  unde 
propter  raultas  propriclales  terrae..  Utdis-  dicit,  Etmeditatio  cordis  mei  in  conspec- 
'perderem  de  civitate  Domi/ii  o/n/ies  ope-  tu  tuo  semper.,  idest  coram  Angelis :  vel, 
m;«/e5  w«yw//«?//«?m,  idest  orancsoperatio-  qui  intus  vides  et  conscientiara  inspicis. 
nes  ini(|uas.  Vel  ilominati,  scilicet  super-  Et  hoc  dico,  quia  tu,  Domine,  es  adjutor 
hi.  Vel,  alie/ii  idcst  peccatores,  vel  dae-  meus.,  in  honis  agendis,  Et  redempt</r 
mones  qni  (licuntur  tiinc  dominari,  quan-  meus.,  a  malis  cavendis  :  Isa.  xijv,  22: 
do  pertrahunt  ad   consensum;  Joan.  viii,      Revertere  ad  me,  **  quia  redemi  te. 


PSALMUS   DAVID   XIX 


1.  In  finein. 

Exaudiut  te  Domiiuis  ia  die  tribulationis,  prote- 
gat  le  nomen  Dei  Jacob.  Mittat  tibi  auxijiuni  de 
pancto,  et  ile  Sion  tuealur  te.  iMfmor  sit  omuis 
sacrilicii  tui,  et  holocaustum  tuum  piugue  liat. 

2.  Tribuat  tibi  secundum  cor  tuum,  et  omne 
consilium  tuum  conlirmet. 

3.  La;tabimur  in  salutari  tiui,  et  in  nomiue  Dei 
nostri  magnilicabimur. 


4.1mpleat  Dominusomnespetitionestuas  ;nunc  co- 
gnovi  quoniam  salvuu)  fei  it  DominusCluistumsuum. 

C.  Exaudiet  illum  de  coelo  sauclo  suo  :  iu  poten- 
talibus  salus  dexterae  ejus.  Hi  in  curribus,  et  hi  in 
equis ;  nos  autem  in  nouiiue  Domini  Dei  uostri 
invocabiuius. 

6.  Ipsi  obligati  suut,  et  cccideruut ;  uos  autem 
surrcxiiuus,  el  erecti  sumus. 

7.  Domiue,  salvum  fac  regcui ;  et  exaudi  uos  iu 
die  qua  invocaverimus  te. 


*  Al.  :  «  quam  eit.  » 


PSALMUS  XIX 


335 


1.  In  pra^cednntihns  Psalmis  agebatnr 
(le  liberalione  a  porsecntione,  et  gratias 
egit  pro  lil)eratione  ;  bic  antem  liberatns, 
vel  in  spe  liborationis  exi.stens,  potit  ad 
majora  promoveri.  Dividitur  crgo  l'sal- 
mus  iste  in  duas  partcs.  In  prima  parte 
ponitnr  petitio  exaltationis.  In  secnnda 
proponitnr  promissio,  ibi,  Dnminc  lii.  vir- 
tiitc  etc.  Circa  primum  tria  facit.  Quia 
primo  ponitur  petitio,  Secundo  ponitnr 
spes  exauditionis,  lin^Nimc  cognovi.  Ter- 
tio  ponitur  conclusio  Psalmi,  ibi,  Domine 
salvum  fac  etc.  Circa  primum  duo  facit. 
Primo  1  onitur  petitio  pro  malis.  Secun- 
do  pro  promotione  ab  bonnm,  ibi,  Hctri- 
biiat  tihi.  Psalmus  iste  procedit  alio  modo 
quam  praemissi.  In  aliis  aulem  Psalmis 
inducitur  ([uasi  oratio  David  pro  se  pe- 
tentis ;  hic  indncitur  qnasi  oratio  aliornm 
pro  ipso:  et  qnamvis'  secundum  litteram 
ea  qnai  hic  dicuntnr,  ali(jualitcr  refcrun- 
tur  ad  David,  tamcn  proprio  ct  vcrc  por- 
tincnt  ad  Cbristum.  Socnndum  mystc- 
rinm  antem  perlincrit  ad  Ecclesiam  et  vi- 
rum  justum  :  ct  qnalitcrcum(|uc  intelli- 
guntnr,  circa  istam  partcm  Psalmns  duo 
facit.  l*rimo  ponitnr  cxanditlo  deprecan- 
tis.  Sccnndo  ponifur  ratio  exaudilionis, 
ibi,  Protft/tit  tf.  Dicit  ergo :  0  David,  vcl 
Christe,  E.r.audiat  te  Dominns;  Mach. 
1  :  Exaudiat  orationes  vestras  etc,  Exaii- 
diat  te  Do7ninus.  David  passus  csl  tribu- 
laliones,  ctCbristns  in  passione  similitcr  : 
et  ideo  dicit,  In  dic  trilndationis  ct  cor- 
reptionis.  Isa.  xxxvu,  .'{ .•  Dics  trilnilatlo- 
nis,  et  correptioni.^i,  et  Ijlasji/iemi.v  dir.s 
/nve.  Kt  in  bac  oxanditns  ost  Chrislns  i^ro 
se  ot  pro  aliis:  llob.  v,  7  :  /n  die  carnis 
suse  cnm  clamorr  valido  rt  larri/mis  of/e- 
rens  r.raaditus  est.  VA  juslus  bonio  dicit, 
Cu?n  trihularrr,  rlamavi  et  r.iaudirit  mr. 
Est  crgo  triplox  cansa  (jna'  facil  (tralio- 
nem  exau(nbil(!ni.  I'iinia  osl  (li\  ina  boni- 
tas.  Secnnda  sancloinm  snHragia.  Tcr- 
tia  propriuni  nnuilinn:  (iiiia,  iil  (liciliir 
.lo.  i.\,  31  :  /)ci/s  prrcatorrs  iinii  aiidit ; 
sed  si  (ptis  /)ci  rultor  rst,  /lunr  esaudit. 
Uatio  (ixaiiditionis  ponilnr,  cuin  dicil, 
I^nitrt/at  Ir  iioinrn  /)ri  Jaroh.  Priina  can- 
sa,  idivst  proplcr  siiiini  nomon,  idcsl 
[iidpler  suam  bonilalom.   Prolnjat  tr  si 


rcforatur  aJ  Cbristum.  Si  autem  ad  alios 
porlinoat,  sic  ponitur.  Doprocantom,  /Vo- 
te(jat  te  nomrn  iJei  Jacoh.  (Juom  Deum 
ipso  adoravit  (]uan(lo  apparuit  oi  in  llot- 
hel:  Gen.  xxviii :  Dcus  .lacob.  qui  terre- 
nos  ad  ccelos  ducit,  ct  de  coelis  auxiliatnr 
terrcnis.  Iste  ergo,  Protrr/at  te :  Prov. 
XVIII,  10  :  Turris  fortissiina  nomen  Dnmi- 
ni:  Psalm.  xxx,  \'l :  Vrotrcjrs  eos  in  tnher- 
naculo  tuo  rtc.  IIoc  nomcn  est  Omnipo- 
tens:  Exod.  xv,  7  :  Qui  potest  .salvare  etc. 
Item  cst  nomea  misericordia; :  Luc.  i,  49 
Sanctum,  idcst  misericors,  nomen  ejus : 
Can.  I,  2  :  Oleum  effusum  nomen  tuum. 
Sic  ergo  ex  potcntia  ct  miscricordia  Dei 
protegimur:  Isa.  xi.ix,  2  Suh  umhra  ma- 
nus  sux  j)rotr./:it  mr:V<,A\m.  xvi  8:  Sub 
umhra  alarum  tuarum  protejje  me.  Se- 
cnnda  causa,  Mittat  fihi  auxilium  dcsanc- 
to,  idcst  de  coUcgio  sanctoriim.  Kt  est 
duplox  collogium  sanclornm.  1'nnm  rc- 
gnanliiiin  cum  Doo  in  gloria  :  alind  est 
milifaiitium  iii  terra  ;  ot  ox  ufrisqno  ad- 
juvamnr,  (jiiia  angeli  intcrcodunt  (iro  no- 
bis :  I.  Jo.  II,  1  :  Adroraliiin  hahemus, 
scilicot  collcgium  Angelorum  :  .\poc.  viii, 
4:  Ascendit  fumus  incensorum  de  oratio- 
nihiis  sanctnriim  de  manu  Aiu/eli,  coram 
Deo.  Kuinns  ost  cx  linmore  et  calore. 
Itcin  Cbrislus,  ([ui  ost  rox  corum,  pro 
nobis  assislit  :  lleb  vii.  2.j :  Accedensper 
srmrtipsum  ad  Dcum,  ad  intripellandum 
j)ro  nobis.  El  ideo  dicit,  Mittat  fihi  auji- 
liuin  de  sancto,  idost  de  lilio  incarnato, 
qni  anagogicc  dicilur  sanclns;  Luc.  i, 
3.") :  (Juod  nasrrfur  ex  fe  sanctum,  mra- 
hitur  /'ilius  Dri:  Wixw.  ix,  2i:  liu/afur 
sanctus  sanrtoruin.  Vol,  ilr  sancto,  idosl 
de  Cbrislo  [lasso,  (|iiia  iii  [tassioiio  siia 
sanclilicavil  so  [iro  uobis :  ,lo.  xvii,  19: 
I*ro  ris  sanrfifirn  mri/jsuin,  uf  sint  vt  i/tsi 
sanrfifrafi  in  vrrilnfr :  I  Uog.  xi,  9:  (ras 
rrit  rohis  salus  ruin  inralurrif  so/.  Vol, 
mitlat  tihi  au.ri/iuni  dr  sanrto,  scilicot  ile 
lioaloiiim  coUo.yio:  P.s.ilm.  xxi,  4  :  Tu ait- 
trin  in  sanrto  /lahifas.  Ef  dc  Siim  tueatur 
tr.  Sion,  idost  s[»ociila,  idosl  «lo  ari'o  Da- 
vid.  iilti  oral  arca,  Innc  ibi  rtdohalnr 
Doiis  ;  (jiiasi  dicat  :  Kx  [»n<cilnis  illoniin 
(|ui  s|)ocnlanliir  iii  hoc  inniuio  ca^lostia, 
/uratur  /e,  idesl  faciul  lo  osso  liiliim.  Vel 


•  Al.  :  «  (iiia:»i.  >) 


:VM) 


IN  DAVIhKM 


o  rnnvorsd  :    l)r  sfiiicfn,  sciliccl    collcj^^io 
coriiin  (|iii    sniil  iii  niiindo,  AV  (/<•  Sion, 
scilicct  illis  (]ni  siinl    iii    j^Moria,  Tiirntiir 
tr.  Vcl,  l)r  aiinrtii,  (|nantnm   ;ul  cos,  (|ni 
snnt  in  vila  acliva,  Et  <lc  Sioii,  (inantnni 
ad  illos  (|ni  snnt    in    vila   contoniiilaliva, 
oninimn  scilicot  istornm  prncibns  turatiir 
tr.  Tortia  cansa  ost  nl  Dco  sna  opora  sint 
[ilacita  :  nndc  dicit,  Mrnioi'  sit  oinnis  sa- 
rri/irii  tni.  OmiK!  opns  bonnm    cst  sicnt 
sacriticinm  :  (|nia   omnia  dobonl    Doo  oC- 
l'(>iii :  I  Cor.  x,    'A\  :  O/n/iia    in    i/loriinn 
bri  facite.  Krp^o  omnia  nostra  snnt  sacri- 
flcinm  qnodammodo  :  sivc   elccmosynaB  : 
llebr.xni^   !(]  :    Hcncficcntix   ct  commu- 
nionis  nolite  o/)/icisci,  tulibus  enim  hostiis 
j/romerctur   Drus  ;  s[\e  jejnninm  :  Rom. 
XII,  I  :  Exhi/iratis  rorpora  vcstra  hostiam 
ricentan,  sanrtion,  Dco  placentrm,  ratio- 
na/)i/r  ohsequium  vestrum.  In  vcteri  qni- 
dcm   tcstamcnto  qnanlam    sacrifieia  fie- 
bant,  (HKo  non  totaliter  combnrcbantnr, 
sod   pars ;  ot    pars  in  nsnm  ofrorcntinm 
voniobat,  sicnt  boslia'  pacifica^  (|ua'dam 
qiho  tolalitor  coinbniebantnr,  qna^  dice- 
bantur  sanctissima,  qua»  vocabantur  bo- 
locaustnm  ab    olon    quod   cst   totum,  ct 
caumu  quod   cst  inccnsum.  Et  ideo  cst 
duplex  genus  bonorum    operum.   Qua?- 
dam  qua^  dicuntur    sacrificium,   quando 
aliqnis  de  bonis  suis   dedicat  Deo,  ut  si 
quis  conjngatns  aliqnibns  diebus  absti- 
neat :    Eccl.  ui,  5:  Trmpus  amplcxandi., 
et  tempiia  lonc/e  fieri  ab  amplexibus.  Sed 
qnando  aliqnis  tolum  dat,  nibil  sibi  re- 
scrvans,  vel  tolalitcr  continet,  sic  dicitur 
holocaustum;  idco  dicit,  Memor  sit  om- 
nis  sacrificii  tui :  Ps.  l,  19:  Sacrifciuni 
Deo  ctc.    Et  ho/ocaustum   tuwn   pinijue 
fiat,  idest  acceptum  J)eo:  Eccl.  xxxv,  8: 
Ob/atio  jiisti  impinrjuat   altare,   et  odor 
suavitatis  est  in  conspectu   Domini.  Et  di- 
cit,  Pinr/uc :  qnia  bolocanstnm   incendc- 
batur  ot  odorem   facicbat,  qnia   pinguia 
plus  odoris  babont.  Et  idco  qni  plns  de- 
votc  sacrificinm  oirort,  magis   est  accep- 
tnm,  quantumcumque  sit  illud.  HaRc  re- 
ferri  possunt  ad  sacrificinm  Cbristi,  qui 
toliim  se  obtulil  in  ara  crucis,  Et  sic,  Me- 
mor  sit,  idcst   memores  nos  faciat  esse 
passionis   ct  mortis:  Tbre.   iii,    19:  He- 


cordarc pau/)rrtatis  rt  fransf/rrssionin  jnex, 
a/)sintliii  rf  fr/lis.  Vel  Mrmor  sil  bonornm 
opcrnm  nostrornm  (|na«  .sacrilicavimus 
oi. 

2.  Tri/niat.  Snina  i)etiit  rsalmisla 
orando  promotionom  in  bonum,  (inod 
cst'  cxtcrins  dcsidoralnm;  liic  p(!til  illud 
bonnm  (juod  est  int(!rins  potilnm  :  ot 
oirca  boc  duo  lacit.  l*rimo  petit  implcri 
(jnod  postnlat.  S('cnndo  ponit  rationom, 
ibi.  Livta/iiniur.  Circa  primnin  dno  facit. 
Paimo  potit  illud  (luod  osl  in  intoriori 
motu  anima^,  secnndnm  volnntatom  finis. 
Sccnndo  petit  implcri  consilinm  de  his 
(puo  sunt  ad  fincm.  Et  onme  consi/ium 
tiiiim  elc.  Dicit  ergo,  Tribiiat  ti/)i  sccun- 
diim  cor  tuum,  idest  sccnndnm  volunla- 
tem  qino  est  de  fine;  (inasi  dicat :  Pcrdii- 
cat  te  ad  finem  quem  iiitondis,  qui  debet 
essc  Deus  :  Prov.  x,  24  ;  Dcsidcrium 
siium  pistis  dabitur.  Et  omne  consi/ium 
tuum  confirmet,  hoc  est  dc  bis  qu.-E  sunt 
ad  fincm.  Consilia  cnim  noslra,  debilia 
sunt,  fiuia  non  possumus  providerc  om- 
uia  :  Sap.  IX,  14  :  Coi/itutionesmortii/ium 
timidiv,  et  incertx providentiainostrx .  Sed 
Deus  est  qui  confirmat  dirigcndo  consi- 
lium  nostrum,  quod  dcbct  csse  dc  ffilcr- 
nis  petendis  :  Jo.  xvi,  24  :  Petite  ut  c/au- 
dium  vestrum  sit  p/enum  :  Et  dando  cffi- 
caciam  ad  nostra  consilia  cxequenda.  Sed 
consilium  prctvorum  dissipat,  ut  dicitur 
Job.  V,  13. 

3.  L<rtal)imiir.  Hic  pouitur  ratio  exau- 
ditionis.  Deus  libentcr  dat  bona  eis,  qni 
communicant  aliis  :  iv,  10  Petri  :  Jn  altc- 
rutrum  illam  administrantcs.  Eti(jeo  rati^ 
exanditionis  cst,  quando  debct  aliis  bo- 
num  qnod  petitur,  communicari.  Et  hoc 
fitprimoquantum  ad  multornm  la'titiam  ; 
quasi,  nos  exaltati,  Lxtabimur  in  sa/u- 
tari  tuo,  non  in  nobis.  (iregoi;ius  :  Jus- 
lum  est  nt  in  sc  semper  ma^rorcm  inve- 
niat,  qui  derclicto  Deo  in  se  gandinm 
qna'rcbat.  Et  magnificabimur  in  nomine 
Dei  nostri,  pcr  invocationem  ejus  qui  te 
exaltavit  :  Sap.  ult.  In  oninibns  magniti- 
casti  popnlnm  tnum,  et  honorasti,  et  non 
dcspexisti,  in  omni  loco  et  in  omni  lem- 
pore  assistens  ei.  Et  ideo  dicit,  Mai/nifi- 
cabimur  etc,  idest  magni  erimus. 


'  Al.  :  «  esl  bouum.  » 


PSALMI S  XIX 


337 


4.  Impleat.  ITic  agit  de  pplilioiiibus 
cxterioribus  :  et  hoc  (jiiaiulo  Deiis  quae 
pctiraus  cxaudit,  quia  Christus  pro  nohis 
mullas  pctitioucs  fccit,  Joau.  1  :  Ntinc 
co(jnovi.  llic  pouitur  spes  cxauditiouis,  et 
dicit  :  Considerans  quod  de  bono  tuo  mul- 
tiplicabimur,  Nunc  cognovi  quoniam  sal- 
vum  fecit  Dominus  Christnm  suum  ;  ut 
intelhgatur  vel  de  Christo,  pcr  qucm 
multi  salvati  sunt,  vel  dc  David,  (jucm 
salvum  fccit  iu  prffidcstinatioucm.  Nnnc, 
quasi  ex  nunc  autequam  (lat :  i,  10  l*etr.  I 
De  qiia  salute  cxquisierunt prophetgB  prx- 
nunciantes  quae  in  Christo  snnt  passiones^ 
et  posteriorcs  glorias.  Et  non  solum  est 
hoc  quod  salvum  fccit  Christum  Jcsum 
suscitando  cum  araortuis,  Psalm.  xv,  iO  : 
JSon  dabis  sanctum  tuum  videre  corrup- 
tionem  :  el  sic  salvo  capito  salvabuuliir 
mcmbra;  sed  cxaudiet  ilhim,  scilicel  Cliris- 
lum  orantcm  pro  membris  :  Jo.  xi,  i2  : 

^bam    Patcr*scio  quia  semper  mcnndis.\c]  David. 

5.  Ejcaudiet.  Ilic  coramcudalur  virtus 
exaudientis.  Et  primo  pouit  virlutcm. 
Secundo  expcrimcntum  virtutis,  ibi,  fli 
in  curribiis.  Potentatus  dicit  multiludiucm 
potcntiffi.  Potentatus  cst  opus  validum 
dorainatoris.  Et  potest  rcfcrri  ad  homi- 
ncs,  utsit  scusus,  Salns  dcxterx  tnx,  (jua 
salvas  Christum  et  nos  pcr  eum,  apparct 
In  potentalibus,  idest  in  omni  loco,  qui 
virluose  et  potenter  est  in  nobis  Vel  po- 
test  referri  ad  Deum  :  et  sic,  Salns  dcxte- 
rx  tux  est  inpotentatibus,  idesl  in  magni- 
tudine  potcstatis  luai  :  Ps.  lxviii,  7  :  Qui 
cducit  vinctos  in  fortitudine.  El  dicit, 
DcxtrrcV,  quia  duplcx  est  sahis  Dci :  Ina, 
scilicct  sinistra,  qua  salvat  iii  lcmpora- 
hbus,  bona  tcmporalia  largicndo  :  Ps. 
XXXV,  7  :  Ilomines  cl  jntncnta  salvabis 
Domine ;  Aha  cst  sahis  d(!xlcra.',  (Jikc  est 
a*tcrnorum,  qua  salvat  jiistos,  doua  tri- 
bu(M\do  :  Sap.x,  17  :  Hcddidit  Dcns  nn'r- 
ccdcni  labornm  sa)iclornni  sniirt/ni.  Coii- 
sciiucnlcr  pouit  cxp^u-iiucutum  virtutis. 
Et  prirao  pouit  divcrsitatcra  li(h»cia!  ct 
gkiria^  qua^  cst  iii  h(nuiuil)iis.  Sccundo 
j)onit  ovcntura  utronmKiuc,  ibi,  //'si 
ob/iqati  sunt.  Est  onim  diiphw  gcmis  lio- 
miiium.  Quidara  cuira  ixMiiiiit  tntain  spcm 
siiaiu  in  polculia  sa'culaii  :  coutra  (luos 
dicitur  Uier.  xvii,  5  :  Ma/cdictus  /lomo, 
qui  con/idit  in  /lominc  :  Ps.  i.i,  H  :   Vidr- 

XVlll 


/nnit  jnsti  etirridebunt.,"et  dicent  etc.  Oui-  ' 
dam  ponunt  spcm  in  Deo  :  P.salm.  cxvii, 
S)  :  lionnm  cst  sperarr  in  Domino.  Et  ideo 
(Hcil,  II i  incnrribns.,  rt  /li  i)i  cqui.s  \  (jiiasi 
dicat  :  Quidam  conlidunt  in  potentia  soe- 
culari,  dc  quibus  dicitur  :  Ili  in  curribus 
oAc.  Vel  refertur  ad  piignam,  vel  ad  trium- 
phos;  quia  quidam  pugnant  in  curribus, 
(luidam  iii  equis  :  Exod  :  Inc/ressns  est 
P/iarao  cnm  curribus  et  eqnitibns.  Vel  ad 
triiimphos,  et  tunc  non  confiduut,  scd 
gloriantur  :  quia  secundum  Glossam, 
antiqiiitus  erat  diiplex  gf^nus  triumphi : 
unus  major,  alter  minor.  Primus  diceba- 
tur  laureatus,  quia  victor  coronabatur 
lanro ;  ct  hoc  ficbat  in  curru.  Secundus 
dicebatur  ovatio;  ct  ficbat  iu  equo.  Qiiasi 
dicat  :  Quidam  gloriautur  in  magnis, 
(juidamin  equis,utinovatione.  «Ovoovas» 
idem  est,  fjuod  la^tari ;  et  est  tractum  a 
pucris  qui  Iwtantur  quando  datur  eis 
ovum.  Scd  nos  magnis,  idcst  gloriamur 
in  nomiuc  Domini.  Triumphus^icitiir  a 
(itris,))  qiiod  esttres,ct  «phonos^wquod  cst 
sonus;  quia  triplex  sonus  revcrtcutibiis 
victoribus  exhibebatur.  Primo  cnim  totus 
populus  ei  obviam  cxibat.  Secundooranes 
captivi  sequcbantur  currum  ejus  ligatis 
manibus.  Tcrtio  ij>sc  iudiitus  tunica  Jovis 
scdcbat  in  currii  qucra  liahcbant  (luatuor 
equi  albi ;  ct  sic  duccbatur  ad  Capitoliura. 
Sed  iii  curru  ponebalur  cuni  eo  scrvus 
quidam,  (jui  colaj)liizabat  eum  diceiis  ; 
Coqnoscc  teipsnm . 

G.//As/.nicp()iiitiu(liversusevontus,(iuia 
esl  cvcutus  nialorura.  llicronyraiis  liaboi : 
<(Iiicuivati))ct  tuuc  i»Ianiira  cst,(iiiia  iucur- 
vatio  csl  via  ad  casura,  ct  sic  i^otcnlia 
luuiidi  paiilatim  dclicit.  Vcl,  Ob/iyali., 
(juia  boiia  tciuporalia  ligant,  ct  luaxiino 
Iieccalorcs  :  Sap.  xiv,  M  :  Crcalnnv  Dri 
fartiV  siint  in  odinm  rl  in  mnsri/nt/am 
/n'dibns  insi/tirnlin//i,  idcsl  pcccalonim. 
IikIc  dicit,  /vV  crridcrnnl,  quia  linalitcr 
coiilcrciiliir  :  Isa.  viii,  I'»  :  Cadrnl,  et 
nnilrrrnlnr :  rl  irrrlirnlnr.  rl  capirntur. 
Ilcm  (<vciilus  polculia',  cuin  dicit,  Sos 
anlrm  snrrexiinns  paulatira:  .Micha«.r  vii, 
8  :  ( 'rridi,  rnnsnri/a//i  ;  cn//i  i/i  tnirbris 
sidrri.,  Din/iinns  /n.r  mra  rst.  Et  rrrcti 
SII//IUS.  Sicul  iuclinatio  csl  via  ad  cnsum, 
ita  oreclio,  osl  via  nd  rcctitudiuoiu  sta- 
tus.  El  hoc  in  sanclitalo  csl, 

22 


>i  Uiunt 


tjjf  tX^' 


338 


IN  nAVIDKM 


7.   Diifnini'.    I'(iiiiliir    coiicliisK»    totiiis  idost  (lliristum.  Vol  pro  David.  Kl  sir  do- 

isliiis  l*salmi  :  iiiii  (iMideiu  ad  diio  videtiir  prectalur    pro    ipsis     oraulilius.    Exattdi 

leudciv.  Oiiia  vrl  pclit  pro  C.luisto  vcro,  iios    iii   die    qtui  i)ivncavfn'imns  te    :   Ps. 

vcl  pro   Cluisto  liguralivc.  (Juauluiu   ad  cxxxvii,  .'{  :  In  (ptacunujttc  die  invocavero 

priiuuiu  dicit,  Doinine  saluntn  fac  rcyem^  te,  exatidime. 


PS.VLMUS   DAVID   XX 


1.  In  finem. 

Domino,  iu  viilutL'  luii  la'labitur  rcx,  et  super 
salutarp  tinnn  oxultaltit  vehenicnler. 

2.  De?i(loriuni  ((irdis  ejiis  tribuisti  ei,et  voluntate 
labioruni  (>ju.>  uitn  rraiulasti  euni. 

:i.  Qiioniain  pnBvenisti  cuin  in  benediclionibus 
dnleedinis  :  posuisti  iu  capite  ejus  corouam  de 
lapide  pretioso.  Vitam  petiit  a  te,  et  tribuisti  ei 
louf^itudiueui  dierum,  in  saeculum  et  in  siBculum 
s.eculi. 

4.  Magua  esl  gloria  ejus  in  salulari  tuo  :  f,'loriam 
et  maj-uum  ilecorem  iuipones  super  eum.  Qnoniam 
dabis  cum  in  bencdictioncm  in  s.-cculum  saeciili  : 
la;liticabis  eum  in  gaudio  cuiu  viiltu  luo. 

5.  Quoniam  rex  spcrat  in  Domino,  et  iu  iniseri- 
cordia  Allissimi  non  oommovebitur. 

6.  Invcniatur  nianus  tua  onniibus  inimicis  tuis, 
Pt  dextera  lua  invoniat  omnes  ((ui  te  odcruut. 

7.  Poues  cos  ut  clibanum  iguis,  iu  lcmpore  vul- 
tus  tui  :  Dominus  in  ira  sua  conturbabit  eos,  et 
devorabit  eos  ignis. 

8.  Fruclum  eorum  de  terra  perdes,  et  semen 
eorum  a  liliis  bomiuum. 

9.  Quoniam  declinaverunt  in  te  mala  :  cogitave- 
runt  consilia  qiKR  non  potuerunt  stabilire.  Quoniam 
poues  eos  dorsum,  in  reliiiuiis  tuis  pra^parabis 
vultum  oorum. 

10.  Exaltare,  Domine,  in  virtute  tua  ;  cantabimus 
et  psallemus  virtutes  tuas. 

1.  Supra  in  praecedenti  Psalmo  facta 
est  pctitio  pro  cxaltatione  rcgis  :  hic  au- 
tcm  quasi  exauditus  prffiuuutiat  eam.  Ti- 
tulus,  In  ftnem  psalmns  David.  Dividitur 
ergo  Psalmusistcin  diias  partes.  lu  prima 
prainuutiat  rcgis  exaltationem.  In  se- 
cuudahostiimi  dejeetionem'  ihi,  Invcnia- 
titr.  Circa  primum  tria  facit.  Primo  prae- 
nuntiat  rc^;is  gaudium.  Secundo  pouit 
caiisam  gaudii,  ihi,  Desiderinm.  Kt  tcrtio 
mcritum  causaR,  ibi,  Qttoniam  rcx  sperat 
in  Doinino.  Hic  psalmus  cxponilur  de 
Chrislo  qui  cst  rex,  et  de  David  qui  fuit 
cjus  flgura  ;  ct  idco  de  utroque  potcst 
cxpoiii;  dc  Christo  sccuudum  vcritatcm, 
de  David  sccuuilum  figuram.  Est  ergo 
duplex  gaudium  ;  unum  de  Deo,  aliud  de 
Dei  beueficio.  Ouautum  ;ul  primum  dicit  : 


O  Domine  Deus  patcr,  rex,  idcst  Chrislus, 
Ixtabittir  in  virtute  tua,  idcst  tuae  divini- 
tatis  :  Ps.  lxxi  :  Deus  jttdicium  tuiim  regi 
dn.  Et  tunc  hclatus  cst,  quando  vicit  dia- 
holum,  ct  mortcm  mortc  sua  :  et  quando 
fccit  mirac.uUi,  et  quando  asccndil  in 
cochim  :  Ps.  xlvi,  9  :  Ascendit  Deus  in 
jiibilo  :  Isa.  i,  2i  :  Rerjnabit  rex  et  sapiens 
erit  etc.  I  Cor.  i,  24  :  Christum  Dei  vir- 
tutem  ct  Dei  sapientiam.  Similitcr  si  di- 
catur  dc  David  :  0  Domine  Deus,  rex,  sci- 
licct  David  et  ahi  saucti,  Ixtabunttir  in 
virtute  tua  :  Can.  i,  3  :  Lxtabimur  etextil- 
tabimus  in  te  :  memores  ubcrttm  tuorum. 
Quautum  ad  secundum  dicit.  Et  super 
salutare  tuum  etc,  idest  super  adcptioucm 
salutis  pcr  te  facta?.  Prcccipuc  Christus 
exultahit  per  hoc,  quod  per  eum  salvas 
genus  humanum  :  ^  iMatth.  i,  21  :  Ipse  sal- 
viim  faciet  populum  stitim. 

2.  Desiderium.  Hic  ponitur  causa  gau- 
dii,  quae  estimpjetiodesiderii  :  Prov,  xiii, 
19  :  Desiderium  si  conipleatur,  delectat 
animam.  Sicut  se  habet  desiderium  ad 
gaudium,  sic  motus  adquietem,  ad  quam 
per  motum  pcrvenitur.  Unde  primo  po- 
iiitur  implotio  desiderii.  Secundo  ponitur 
in  quihus  desiderium  implevit,  ibi,  Quo- 
niam  praevenisti.  Est  autem  duplex  desi- 
derium  :  unumquod  osttantum  in  corde, 
aliud  quod  cxprimitur  ore  :  et  utrumque 
implctur,  quia  Deus  antequam  oretur, 
cxaudit.  Quantum  ad  primum  dicit,  De- 
siderium  cordis  ejus  tribiiisti  ei :  Luc.  xxii, 
13  ;  Deside?no  desideravi  hoc  pascha  man- 
ducare  vobiscum;  et  dicitur  de  quolihct 
viro  justo.  Quantum  ad  secundum  dicit, 
Et  volttntalc  labiorum  ejus,  idest  quam 
expressit  per  lahia  :  Non  fraudasti  eum^ 
quia  exaudistieum  :  Heb.  xlvi,  10  :  Exau- 
ditus  est  pro  sua  reverentia  :  Is.  xlvi,  10  : 


'  Al.  «  deleclatione.  » 


2  Parm.  :  «  Luc.  i.  » 


PSALMUS  XX 


Comilinm  mfum  stahit^  et  omnis  rolunfna 
mea  implchitiir . 

3.  Qnoniam.  Ilic  ponit  in  qiiibus  Im- 
pletiir  dcsiderium.  Et  primo  dicit  de  im- 
pletione  dcsiderii  cordis.  Seciindo  de  im- 
pletione  desiderii  orationis,  quod  idcm 
est  quod  desiderium  labiorum :  ct  ideo 
primo  ponit  beneficium  spirituale  inte- 
rius,  quod  est  beneficium  gratia?'  :  et 
quantum  ad  hoc  dicit,  Quoniam  prxve- 
nisti  eum  in  henedictionibus  dulcedinis. 
Benedicere  est  bonum   dicere  ;  et  diccre 


339 
Mir- 


non  f'<it  de  hoc  mundo^  Jo.  xvui,  3(i 
ronymus  :  Dcauro  ohrizo,  idest  purissimo  : 
Apoc.  VI,  2  :  Data  est  ci  corona.  Yel  coro- 
na  de  lapide  pretioso  sunt  Apostoli  :  fpii 
dicuntur  lapides  pretiosi  propter  prctio- 
sitatem  doctrina^  :  Apoc.  xii,  1  :  In  caintc 
ejas,  scilicet  (Ibristi,  rorona  stellarum  duo- 
decim.  Kccli.  xxv,  1  :  Corona  senum 
mulla  peritia.  Unde  ccetus  Apostolorum 
est  quasi  corona  Cliristi.  Vel  posuisti  in 
capite  ejus  coronam.,  idest  Ecclesiam  : 
Prov,  XII,  4  ;  Mulier.,  idest  ecclesia,  dili- 


Dei  est  ejus  facere.  Unde  in  benedictione     gens  corona  est  viro   suo,  idest  Christo. 


Dei  intelligitur  infusio  bonitatis  :  Cien. 
XVII,  20  :  Benedicam  tihi,  et  rmdtiplicaho 
semen  tuum  etc.  Etxvii,  20  lienedicam  ei., 
et  multi/jlicaho  eum,  et  augcho  eumvalde. 
Ilffic  ergo  benedictio  est  dulcis  :  Sap.  xii, 
1  :  O  quam  bonus  et  suavis  est  spiritus 
tuus  in  nobis !  Ergo,  In  henedictionihris 
dulccdinis,  idest  in  bonis  gratia',  et  in 
immunitate  a  peccatis,  Prxvetiisa  eum^ 
idest  Cbristum,  tempore  :  quia  a  prin- 
cipio  conceptionis  fuit  pienus  omni  gra- 
tia  :  Jo.  I,  14  :  Vidimus  eum  jdenum* 
(jratia  et  veritate,  quasi  uni(/enitum  a 
Patre :  f\u'u\  quam  cito  conceplrs,  fuit  uni- 
tusdiviiia',  natiira.%  et  tam  cito  fuit  plcMius 
gratia.  Itcm,  Pr.vvenisticum,  (juantitate  : 
quia  pra3  omnibus  ahis  gratiam  accepit, 
ct    non  ad  mensuram.  Sancti  etiam  di- 


Vel  potest  dici  hoc  de  quolibel  saiicto  : 
quia  corona,  sive  merces,  est  ipse  neiis  : 
Isa.  XXVIII,  5  :  In  dir  illa  erit  Donnnus 
corona  r/lorix.  I)e  lapide.,  propter  solidi- 
talem,  /jrctioso.,  (iiiia  David  ad  litlcram 
ab  ipso  Dco  coronatus  est.  Conseiiuenter 
ostendit,  quomodo  impleliir  pelitio  labio- 
rum  ejus  :  unde  dicit,  Vifam  pctiit  a  te^ 
quandu  petiit  a  te  resurrcctioncm  :  Ps. 
XLii,  Tu  autcm  Domine  miscrere  nwi,  et 
ressuscita  mc,  ct  rrtrihua?n  eis.  Et  hoc 
datum  est  ei  :  Ps.  ii,  8  :  Posfula  a  me,  cf  ^atue  et 
daho  tibi  gentes  hcredifafcm  :  Luc.  xi,  10  :  '-'<''"''<''" 
Onuiis  qui  jjciit  acri/nt.  Similifer  etiam 
quilihet  sancliis  pelil  hoc,  sciHcet  vitain 
et  maxime  vitani  a'tcriuun  :  Ps.  xxvi,  4  : 
Unam  petii  a  Domino,  hanc  rcquiram  ctc. 
et  David  similitcr  hoc  petit.  Secundo  os- 


cuntur  prwveniri  :  I  Jo.iv,  10  :  Non  quasi     tenditur  (]uomo(lo  implctur  petitio  quoad 
nos  dilexerimus  Deum,  sed  quonirtm  ipse      alios;  uiuie  dicit,  Trihuisti   ci  etc.    IV-liil 


/rrior  dilcxit  nos  :  Sap.  vi,  14  :  Pncorru- 
])at  eos  qui  se  concupiscunt.  Et  sic  in 
figura  Ciiristi  David  speciali  gratia  pi\T- 
venlus  cst  :  quia  unctus  fuit  in  regem, 
ciim  adhuc  essot  puer,  aule(|uam  ipso 
cogitaret  do  regno.  Dcnoficiiim  exterius 
ostendil  dicens,  Posuisfi  in  ra/jitc  cjus  ro- 
ronani  dr  la/ndr  /irrfioso.  Si  lia'C  rcferun- 
lur  ad  Cliristum,  tunc  (vst  siuisiis.  Posuisti 
in  cajnte  cjus  coronttm  dr  lapide  ctc\  idesl 
focisti  eum  regem.  Coroiia  aiilcin  est 
signum  regia»  digiiitatis  :  iiuia,  ut  dicitiir 
Isa.  xxxiii,  17  :  Hcqcmin  dcrorc  stto  ride- 
hunt  :  Cant.  ui,  II  :  lu/rrdi/ni/ti  filiai 
Sion,  et  videtc  rcqcm  in  diadr/tutlr,  qito 
coronarit  eum  rnatrr  sita  :  idcsf  divinilas. 
Propter  hoc  dicit,  I)c  la/iiilr  prcfinso, 
idest  do  divinilalo  :  qiiia    Hrgtiutn    suuin 


(]iiod  corpiKs  c.jiis,  scilicet  Ecdesia,  scr- 
vetiir  in  Loni/ifudinriu  dirnttn  :  El  boc 
ei  tribuit  Dcus.  .Maltli.  iill.  20  :  Errc  rt/o 
vohiscum  sutti  usqitr  ad  rotisumtnationrtn 
sxculi.  IIoc  ctiam  pctcbat  David  vii,  \\) 
Ileg.  II  :  Insit/irr  locutus  cst  de  do/no  scrri 
siii  in  lotu/inquutn. 

2  Maqiui.  Ilic  poiiitur  consummalio 
boiioruiu  :  ct  circa  lioc  diio  facft.  Priino 
imnil  magnilicalioncm  islius  regis  pra»- 
vciiti,  iii  (iiio  inchoala  est  bonedictio.  So- 
ciindo  cxi)oi)it  niaj^Miitiidincin,  ibi,  (llo- 
riittti  et  inaijtnttn  dcrorcin.  DiciKjuod  Pr.v- 
retiisti  ritt/i  rfr.  scd  atlliuc  i^lus  :  qiiia, 
liliiria  rjus,  sciliccf  Cbrisli  ct  bominis,  osl 
niat/na  in  salittari  ttto^  idest  iii  Verbo  ciii 
unita  esl  naliira  liuinana.  Vol,  MnijHd  rst 
i/loria  ejtts,  «pud  bominos  :  ot  hoc,  Itt  sit- 


'  Al.  :  «  (lulccdiiils.  » 


340 


liN  DAVIKKM 


hitari  lun^  (lula  susciln.sli  cum  :  llclir. 
V,  7  :  Ih  dicfnis  rarnis  su.v  /jrrrrs  sujt/ili- 
cntioursqur  rtr.  Vcl  Mu(jiui  rst  t/lorinrjus 
in  snlutnri  tua,  idcsl  iu  auxilio  luo  :  iu 
(]uo  iuslilulum  cst,  ut  luibcal  nuipuaui 
gloriam :  ot  hauc  cxi^ouil  (luanlum  atl 
tria.  Primo  pcr  comparatioucm  ad  >cip- 
sum  ;  ot  ideo  dicit,  Glorinui  rt  itingnum 
dccorrm  imposuisti  sii/jrr  rin/i,  (juidom 
dccor  imposilus  est  super  (Ihrislimi  iu 
sua  rcsurreclioue,  ct  gloria  iu  aliorum 
admiraliouc.  Velutaccipialur  pro  codem, 
Glorinm  rt  ningnum  decorcm  impositisti 
siiper  cum  :  Job  xl,  5  :  Circinnda  tibi  dc- 
corem,  et  in  siihlimc  crii/cre.^  et  csto  qlo- 
riosns.  Sccuudo  in  comparationc  ad  ahos  ; 
nnde  dicit,  Quoninm  dubis  cum  iii  bcnc- 
dictioncm  in  sxculum  sxculi,  tpiia  per  ip- 
sum  dorivata  csl  benedictio  in  omnes 
alios  :  Cicn.  xvu,  18  :  In  semine  tiio  be- 
nediccntur  omncs  fjentcs.  Tertio  iu  com- 
paralione  ad  Deum  ;  undc  (Hcit,  Lxtifica- 
bis  ru/n  in  i/nudio  cum  riiltn  tiio,  idcst 
hTlilicat  Christum  homincm  la4itia  sem- 
piterna  :  Et  in  vultu  iuo,  idest  in  visione 
vullus  tui  :  Ps.  XV,  11  :  Adimplebis  me 
hvtitia  cum  vultu  tuo.  Vel  gloriam  impo- 
suit  super  eum,  quando  sanctissuis  dedit 
faccre  miracula  :  et  hoc  supcr  Christum, 
quia  totum  ad  gloriam  Cluisti  lactum 
est,  scihcet  quod  benedixit  eis,  et  quod 
perduxit  eos,  ad  visionem  suam  :  Isa.  lxvi, 
14  :  Videbitis,  et  gaudcbil  cor  vcstrum  : 
Joan.  XVI,  22  ;  Gaudium  vestrum  nemo 
tollet  a  vobis. 

5.  Quoniam.  Supra  Psalmista  nuntiavit 
regis  Christi  exaltationcm ;  hic  autcm 
mcritum  cst,  quia  Christus  secundum 
quod  homo,  et  quihbet  justus  non  ponit 
nisi  in  Deo  spem  suam  :  Hiere:  xvii,  7  : 
Bencdictus  vir  qui  sperat  in  Domino,  et 
crit  Dominus  flduciu  ejus.  Et  ideo  quia 
speravit  iu  Domino,  Non  commovcbitur  : 
Psal.  cxxiv,  1  :  Qui  confidu/it  i/i  Domino 
etc.  Ouia  spes  in  Deo  est  hrmamentum  :  i 
Mach.  II,  61  \  Omnes  qui  spernnt  in  ro, 
non  infiinna/itur.  hleo  hac  comparatur 
anchorai.  Sed  notandum,  quod  tria  sunt 
quai  debent  movere  ad  sperandum  in  Do- 
mino.  Primo  divina  providcntia.  llomo 
UOQ  consuevit  sperare  iu  iUis  ad  quos  sui 


cura  noii  |icrtiuct.  Ad  Deum  aulcm  porli- 
net  cura  nostra  ;  ideo  dicit,  Spc/nt  in  Do- 
//lino,  cujus  cst  gubcruaro.  Socuudiim  ost 
misoricordia  :  Luc.  i,  .">()  :  Misc/irordin 
cjus  a  p/oijc/iic  in prorjrnics.  Tertium  cst 
potcslas  ;  et  idco  dicit,  Altissimi  :  Ps,  xc, 
1  :  Qui  linbitnt  in  ndjiitorio  Altissi- 
mi. 

f).  Iiircninlnr.  Supra  pra'uuutiavit  Psal- 
mista  rcgis  cxaltatioucm  ;  hic  autemagit 
do  liostiura  d(!Joclioue  :  ct  circa  hoc  duo 
facit.  Primo  ponit  hostium  di^joctioncm. 
Sccundo  infert  conclusioiK^m,  ibi.  Exal- 
tnrc.  Circa  primum  dno  facit.  Primopro- 
ponit  poeuam  liostium.  Secundo  culpam, 
ibi  :  Qunninmctc.  Circa  primum  duofacil. 
Primo  pouit  inthctiouem  pa'ua'.  Socuudo 
ipsam  pouiam,  ibi,  Poncs  ctc.  Inflictor 
pcpna3  est  mauus  Dci  ;  uudc  dicit,  Inve- 
nintur  mcmus  tua  omnibus  i/iimicis  tuis. 
Ilioronymus  habot :  Inreniat  manus  dex- 
tenv  iJri  i/u'//iicos  odicns ;  sed  hoc  vidotur 
repotilio  Psahnista%  quia  idem  est  mauus 
et  dextora  Dei,  ot  iuimicus  ot  odions,  Et 
cousuetum  est  in  Psalmis'.  Vcl  si  distin- 
guilur,  omnis  dextera  ejus  cst  mauus  ; 
sed  non  omnis  manus,  dextera.  Per  mauus 
ergo  Dei  intelligitur  potentia  Dei  opera- 
tiva  :  ct  lia^c  cst  quanlam  dcxtcra  qua 
cxaltat  bonosiu  spirituahbusbouis.  Prov. 
iii,  2  Lonyitudo  dierum  in  dcxtera  rjus. 
Sinistra  est,  quia  punit  malos,  et  largilur 
tcmporaha.  Ibidem  :  In  si/iist/-a  illius  di- 
viticv.  Dicit  ergo,  Manus,  idest  potentia, 
inveniatur,  idest  tradet  ad  votum,  om/ies 
ini?nicos.  Isa.  ix,  12  :  In  oynnibus  liis  ?inji 
est  aversus  furor  ejus.,  sed  adliuc  maniis 
ejus  extenta.  Et  Dextera ;  quia  hoc  quod 
Deus  punit  malos,  pertinet  ad  dexteiam, 
iuquanlum  talis  punitio  ordinatur  ad  sa- 
hitem  clectorum.  Sicergo  inquautumpu- 
nit  malos,  dicitur  manus  ;  et  iuquautiim 
ordiuatur  ad  bouum  justorum,  (hcilur 
dextera.  Vel  Dcxtera  cst  Christus  est  ma- 
nus;  unde,  Manus  tua,  idest  Christus, 
inveniatur,  idest  cognoscatur  in  bonum 
ab  his  qui  suut  amici  tui,  scilicet  gentibus. 
Uom.  Lxv,  1,  X  :  Invenerunt  me  qui  non 
qiixsierunt  me.  Vel  iu  malum  Invcnialur 
etc,  idest  cognoscatur,  Ab  inimicis  tiiis, 
idest  Juda^is  in  judicio,  cum  venerit  ad 


^  Al.  :  «  ipsa.  » 


PSALMUS  XX 


341 


judicium.  Luc.  xxi,  27  :   Videbiint  filium     rum.  Bona  qua^  habcnt   homines  iu  hoc 


liominis  venicntem  cis.  Et  dcxtero  tua, 
idesl  filius  tuus,  invpiiat,  idcst  piiniat, 
omnes  qui  te  oderunt. 

7.  Poncs.  Ilic  ponitur  pania  hostinm. 
Et  primo  quantum  ad  bona  eis  sublata, 
ibi,  Fructum.  Ponit  aulem  triplicem  ordi- 
ncm  poena?  :  et  si  referatur  ad  mysterium 
patet  :  quia  in  futuro  judicio  crunt  tria. 


mundo,  qua'dam  sunt  quibus  cupiunt  ho- 
minos  in  hac  vita  frui,  el  (luidam  desidc- 
ranl  dimittere  post  sc  ;  et  utraque  pcr- 
dent.  tt  ideu  quanlum  ad  primum  dicit, 
Fructum  eorum  dc  tcrra  perdes,  quo  frui 
quaM"ebant.  Sap.  ui,  II  :  *  Vana  est spes  *  mcua 
etc.  Rom.  vi,  21  :  Quc?n  fructum  etc. 
Quantum  ad  secundumdicit,  Semen  eorum 
Primo  erit  ignis  inccndens  supciTicicm  scihcot  pcribit,  A  fdiis  hominum  scilicet 
mundi.  Psal.  xcvi,  3  :  Infknmmdnt  incir-  a  socictatcsanctorum.  Isa.  xiv,  22  ;  Per- 
cuitu  inimicos  ejus  :  idco  di<  it,  Pones  eos  dam  "  Bulnjlonct)icU'.  xiv,  20,  Omne  o])US"Bnhylonis 
ut  clibanum  zV/;»'.?,  scilicet,  intemporevul-  corruptibilc  in  fine  deficiet.  Sap.  iii,  i!J  ; 
tiis  tui,  idcst  Christi,    quo  temporc  appa-     Nati^niis  enim    inupise  dirx  sunt  consum- 

mationcs  etc. 

9.  Quoniam.  Ilic  ponitur  culpa  pecca- 
turnm,  ct  describitur  quantum  ad  duo. 
Primo  quantum  ad  conatum  opcris ;  et 
quautum  ad  hoc  dicit,  hic,  Quouiam  de- 
cUnaverunt  etc.  :  quia  licet  non  possint 
Jacerc,  tamen  conanlur  quantum  possunl 


rebit  ad  judicium.  Ps.  xvi,  2  ;  De  vuitu 
tuo  judicium  meum  prodeat  etc.  Et  dicit, 
Utcitbanum,  quasiundiquo  igne  opprcssi. 
Matth,  XI,  30  :  Sicut  fenum  quod  hodic 
est.,  et  cras  in  clibanum  ynittitur.  Vcl  Ul 
clibanum,  idcst  in  se  igncm  continens  ; 
et  per  hunc  inlelligitur  ignis  qiiem  maU 
patientur  interius  pravae  cupidilatisct  ira- 
cundia^  Huna  affectio  est  bonus  ignis. 
Thron.  :  ])c  excclso  misititjnemin  ossibus 
meis  ctc.  Mala  afrcctio  ost  mahis  ignis. 
Ps.  Lvn,  9  :  Supcrcecidit  ignis.,  et  non  vi- 
derunt  solem,  idosl  scinpcr  ardcntincon- 
sciontia  impietatis  sua3.  Osca'vii,  4  :  Om- 
nes  adulterantes  quasi  clibanus  succensus 
a  cocjuente.  Adulleranlcs  omnes  sunt, 
quicum(|Uo  alii  quam  Deo  sc  conjungunt 
inordinatc.  Coquons  osl  diai)ohis,  (jui  ma- 
las  cogitationos  ministral  ligna.  Thron. 
ult.  V,  10  :  Pellis  nostra  velut  clibanus 
exusta  cst  a  facie  tempestalum  famis.  Et 
huc,  in  timpore  vultus  tui.,  idcst  in  tem- 
poro  manifestalionis  tua'  ad  Judicium. 
Seciindu  ponilur  discoplatio  jndicii  :  in 
(jua  im[)ruporal)iL  iin[)iis  [)(u-cala,  ol  pru- 
feret  senlonliain  daninaliui)is,  sivo  vuca- 
litor,  sive  mentahler.  Etideo  Dominus  in 
ira  sua  conturbabit  eos,  idosl  Inrbaliunom 
inducot  Irislitia^  do  mahs  illatis,  (d  i\c  bu- 
iiis  subhitis  ;  t(!iliu  ab  ignc  invulventur  : 
undo,  FJ  devorf/bit  eos  if/nis.  Jubxx,  20  : 
Dcvorfibit  cf)s  if/nis,  qui  non  sucrcnditiir, 
scihcct  humanu  llalu  ;  scd  snccondclur 
virlutt!  divina  :  nmW.  Ilioronymiis  liab(!l, 
Dejccisti  cos.  lla*c  omiiia  [)ossunt  satis  I)a- 
vid  convoniro. 

8.  Fructum.  llic  ponitur  privalio  bonu- 


mahi  infcrrc.  Ps.  xxxiv,  12  :  Rctribue- 
bfmt  mala  mihi.  Vol,  Declinaverunt,  quia 
mala  cis  immiiiontia  vohint  ahis  infcrre. 
Imminebat  enim  (hi[)k'x  mahim  Jiuhois : 
scilicot  mahim  pcona'  :  et  iioc  in  Christum 
rotoiqucre  coiiati  sunt,  quando,  ne  Ro- 
maiii  aufcrrent  dominiuin,  occidorunt 
Chrislum.  Socnndo  immincbat  eismalum 
culp;e.  Jo.  vuf,  ii  :  Vos  ex  /}fitrc  diabolo 
eslis,  ethoc  turi|uobant  in  Christum  ([uaii- 
du  dicebant.  Ju.  viii,  'iS  :  Xon/w  bc/ic  di- 
cimiisctc.  I[)si  da'niuniaci  oraiit,  et  Chrislo 
[)cccatum  im[)onobant.  Secundo  descri- 
bilur  (Mil[)a  JiKhoorum  sivo  peccatorum 
([uaiiliiin  ad  cunalnin  cugilationis  ;  unde 
dicit ,  Co'/ifi/vcruutco/isilia  ctc,  idcsl cugi- 
tavoiiinl  ut  11(10111  ojiis  doslruoront.  Ilior. 
XI,  I!)  :  Vof/iti/rcriint  '"  ronsiliii//i  ctr.  De  *** 
huc  iignu  dicilur  Sa[).  .\ix,  7  :  lic/icdictu//i 
cst  /iq/iu//i  /)cr  f/uod  ftl  justitia  :  sod  non 
stabiliorunl,  idost  non  putuorunt  porllcorc 
cugilatuin.  Isa.  viii,  10:  Itiitc  cfutsilium. 
ct  dissij/fibilur  etc;  (juaro?  (|uia  nun  rst 
ro/isi/iu//i  riutlrf/  /)o/)iiiiu//i.  Prov.  xxi,  30 
l'",l  raliuncm  hiijiis  dicli  assi.mial,  (juarc 
nun  ^labilicrunl  cunsiliinn  cunlra,  dicons, 
/)i>rsii//i.  Litlora  lliorunyini  |)Iaiiior  osl  : 
Quoiii'i//i  jniues  cos  hu//tr/'iwiy  /inii/m 
luorii//i  /ir//ia//ic/ilu//i  cn/itnt  firicui. ' 
curuni.  Diqilicilor  conlinj^il    <[uud  liu^lus 


consilia 


'  Al. 


liiics    luoy    llrmnbis    (■oulra    fai*i<'.'»,   <•!       i«ic  iDfru.  «• 


312 


IiN  J).\VI1>KM 


foiilra  aruiiiem  eoiisilia  iioii  slabilimil. 
IJiJO  modo,  si  al)  co  viiuimtiir.  Alio  mo- 
do,  si  rmes  Iiosliiim  sial  lirmali ;  el  ideo 
(licil,  i\u)i  jjod/rnmt  stuhilirc  vonsilimn 
rnrnni  :  (pioninni  poncs  cos  (lorsnni,  iilesl 
fuyienl  aiile  te.  Iloiu  finiuni  tuornm  fir- 
municntum  anitru  corum  facicm.  lloc 
spiriliuililer  iiileiligitiir  de  ('.hristo,  oujiis 
uuUus  potuit  irnimpero  liues.  Joau.  x,  28  : 
Nun  rapict  cas  (juisquum  de  ?nanu  mca. 
Et  in  littera  nostia  habetur,  ///  rcliquiis 
tuis  jnajjuruhis  cultum  curunt,  idest  con- 
tra  viiltum  eorum,  secun(Uim  G/usswn. 
Supra  Psalmisla  posuit  puiiiam  malorum 
fuluram  ;  liic  autemponil'  paiuameorum 
pra'senleui.  Et  est  duplex  poena  spirilua- 
lis,  qua^  est  in  anima  :  scilicct  secuudiim 
avcrsionem  a  Deo,  et  secundiim  convcr- 
sionem  ad  maUim.  Quantum  ad  primiim 
dicit,  tu  secundum  tuam  provideiitiam, 
Puneseos  dorsum.  Quantum  ad  secundum 
dicit,  In  rclit{uiis  tuis  jyriejHirabis  vultum 
eorum.  Et  hoc  multipliciter  exponitur, 
secundum  G/ossamVino  modo  dc  his  iiUcT, 
Chrislus  rehquit,  scilicet  temporaUa  qiue 
conlempsit.  Joaii.  xviii,  36  :  l{c(jnum 
ineum  iion  est  cle  lioc  mundo  :  (luia  in  cu- 
piditate  rerum  temporalium  rclinques 
vuUum  eorum,  idest  pra-parabis  iuten- 
tionem  eorum  ut  propter  hoc  occidant 
Christum,  sicut  cum  (iixcriint^  Jo.  xi,  48  : 
*  et  venient  Sc  fortc"  vcuiunt  llonuini  ctc.  Vel.  in  rc- 
et  to  etit  iifj^ffig  e(n-um,  idest  gcntibus  quas  relin- 
quis  couvertendas,  Rom.  xv,  12  :  bieum 


(jcntcs  sjicrabunt.  Pra'jiaruhis  rultum  co- 
runi,  idcst  cot^Miilionem  luam,  qua'  est 
eorum,  idest  Juda-orum,  idest  eis  piftmis- 
sam.  Vel  rcrK|uia'  Chrisli  extrcma  vita' 
cjus  dicunlur,  idest  passio  et  morscjus; 
ct  in  istis  fuit  pra'parala  mala  eorum  in- 
tentio  ad  ejus  passionem.  Vel  i)ra'[)ara- 
tioncm  viiltus  in  bonum,  idest  iu  reliquiis 
Jiuheoriimqui  couvertcutur.  Rom.  ix,27  : 
I{cli(juicL'  salux  ficnt.  Et  licct  ponantur 
ut  d(jrsiim  modo,  tamen  rcUqiiia'  conver- 
tentiir  et  cognoscent. 

10  Exaltare.  Ilic  pouitur  couclusio.  Et 
primo  petit  id  quod  est  cx  parte  Dei  ;  sc- 
cundo  promittit  id  quod  est  ex  partc  nos- 
tra.  Dicit  ergo,  Exaltare  Domine  in  vir- 
tutc  tua,  ut  sciUcet  in  ea  rex  laitelur.  Isa. 
XXVI,  II  :  Exaltctur  inanus  tua  nt  luni 
vidcant  ct  confundantur.  Tamen  secuu- 
dum  mystcrium,  Exaltarc,  Christe  inrc- 
surrectione,  (jua^  erit,  in  virtute  tua. 
Joan.  X,  18  :  Potcstatem  liabcu  ponendi 
animam  meam,  ct  iterum  sumcndi  eam, 
perresurrectioncm  ctasccnsionem.  Exal- 
tare,  qua^  erit  in  virtute  tua.  Isa.  lxiu,  1  : 
Gradiensin  multitudine"  virtutissux.  Et 
nos,  Cantabi?nus,  scilicetinterius,  ct  j)sal- 
le?nus,  exterius,  virtutes  suas.  Vel,  ca?ita- 
bi?)ius,  idest  pra^dicabimus  et  aunuucia- 
bimus  excellenliam  potestatis  tuae.  i  Pct. 
11,  9  :  Ct  virtutes  a)i)iu?itietis  cju<;,  rjui 
dc  tc?iebris  vus  vocavit  i?i  admirabilc  lu- 
me?i  su?i??i. 


PSALMUS   XXI 


1 .  In  finem  pro  assumpiione. 

D(?us  Deus  meus,  respice  in  uie  :  quare  me  tlere- 
liquisti  ?  longe  a  salute  mea  verba  deiictorum  meo- 
rum. 

2.  Deus  mcus,  clamabo  per  diem,  et  non  e.xau- 
dies  :  et  nocte,  et  non  ad  insiiiieutiam  mihi. 

3.  Tu  aulem  in  sancto  habita»,  iaus  Israel. 

4.  hi  te  si)cravernnt  patrcs  nustri  :  spcravernnt, 
et  liberasti  eos.  Ad  W.  clamaverunl,  et  salvi  lacti 
sunt  :  iu  te  speraveruul,  et  nou  sunt  coufusi. 

5.  Ego  autem  sum  vermis  et  non  homo  :  oppro- 
briuni  bominimi,  et  abjcctio  pb^bis.  Onmcs  vidcntes 
me  deriserunt  me  :  loculi  sunt  labiit>,  et  movcruul 
caput. 

6.  Si)eravit  in  Doniino,  cripiat  eum  :  salvum  fa- 
ciat  eum,  quoniam  vult  eum. 


7.  Quoniam   tu  es  qui  extraxisti   me  de  venlre 
spes  mca  ab  uberibus  matris  mese  ;  in  te  projectus 
sum  ex  utero. 

8.  De  ventre  matris  meaj  Deus  meus  es  tu  :  ne 
discesseris  a  nie. 

9.  Quoniam  tribulatio  proxima  est,  quoniam  non 
est  qui  adjuvet. 

10.  Circumdcdcrunt  mc  vitidi  multi  :  tauri  piu- 
gucs  obscdfrnut  uic.  .Aperucruut  supcr  mcos  suuni, 
sicut  lco  rapicus  ot  rugicus. 

11.  Sicut  aqua  cITusus  sum,  et  dispcrsa  suut  um- 
nia  ossa  mea.  Factum  est  cor  meuni  tanquam  ccra 
liqucscens  in  medio  vcutris  mei. 

12.  Aruit  tanquam  tcsla  virtus  mea,  et  liugua 
mca  adhcEsit  faucibus  uieis  :  et  iu  pulverem  morlis 
deduxisti  mc. 

13.  Quoniam   circumdederuut  me  (^nes  multi  : 


'  Al.  deesl  :  »  ponit.  » 


PSALMUS  XXI 


343 


coDsiliuni  nialignantium  obsedit  me.  Foderunt  ma- 

nus  nieas  et  i)ed(;s  nicos  ;  dinumeraveruut  omnia 
ossa  niea. 

14.  Ipsi  vero  consideraverunt,  et  inspe.Kerunt  me: 
diviserunt  sibi  vestimenta  mea,  et  super  vustt-m 
mcam  miserunt  sortem. 

1.5.  Tu  autem,  Doniine,  ne  elongaveris  auxilium 
tuum  a  me  ;  ad  defensionem  meam  cousijice. 

IG.  Erue  a  framea,  Deus,  animum  meam,  ct  de 
manu  canis  unicam  meam. 

17.  Snlva  me  ex  ore  leonis,  et  a  cornibus  uni- 
cornium  humilitatem  meam. 

18.  Narrubo  numen  tuum  fratribus  nieis  :  in  me- 
dio  ecclesicD  laudabo  te. 

19.  Qui  timetis  Domiuum,  laudate  eum  :  univer- 
sum  senicn  Jacob  glorilicate  eum.  Timeat  eum 
omne  senien  Israel. 

20.  Quoniam  uon  sprevit,  neijue  despe.xit  depre- 
cationem  pauperis.  Nec  avertit  faciem  suam  a  me  ; 
et  cum  clamarem  ad  eum,  exaudivit  me. 

21.  Apud  te  laus  nioa  in  Ecclcsia  magna  :  vota 
mea  reddam  in  conspcctu  tinienlium  eum. 

22.  Edcnt  paupercs  et  saturabuntur,  et  laudabuut 
Dominum  qui  reciuirunt  cum  :  vivent  corda  eoruni 
in  saeculum  sajculi. 

23.  Reminiscentur,  et  convertentur  ad  Dominum 
universi  lines  terrac ;  et  adorabuut  iu  conspectu 
ejus  univcrsiE  familia;  gentium. 

24.  Quoniaui  Duniini  est  rcgnum,  et  ipse  domi- 
nabitur  gentium. 

25  Manducaverunt  et  adoraveruut  ouiiies  piu- 
gues  terrre  :  in  conspectu  ejus  cadent  omues  qui 
descendunt  in  terram. 

20.  Et  anima  mca  ilii  vivet :  et  semeu  meuni 
serviet  ipsi. 

27.  Auuuiiliabitur  Domino  gcneratio  venlura  ;  et 
annunciabuut  coeli  justitiam  ejus  populo  qui  nas- 
cetur,  quem  fecit  Domiuus. 

1.  Iii  pra'ccdenlil)us  prius  vidctur  csso 
actum  do  tribuUitioue  (juam  susliuuit 
Bavid  a  lilio  ct  a  Saule  ;  iiic  autcui  iu 
tertia  decado  agitur  de  persecutionc  quam 
passus  est  atoto  populo,  qui  eura  abjccit 
ad  maudati.m  Saulis.  Dividitur  ergo 
Psalmus  isto  in  tres  partcs.  In  priiua 
narratur  tribulatio.  lu  sccuuda  fuuditur 
oratio  ad  Dcum  pro  liljcratiouc  ;  iu  t(!rtia 
pouilur  gratiarum  actio.  Sccuiida  iiu-ipil 
Psalmo  XXIV  :  Ad  te  Domitie  lcvari :  ler- 
tia  il)i,  AjfrrU:  Domiuo,  Ps.  x.wiii.  Circa 
primum  duo  facit.  Primo  cx[)ouit  Irihu- 
lalioncm;  sccuudo  oslcudil  (luomodo  a 
Dco  juvalur  in  tribuialionc,  ibi,  Ps.  xxii  : 
Dominun  rf<jit  tnc  Sicut  su[)ra  (bcluiu 
cst,  sicut  iu  aliis  propbctis,  ita  bic  a;^i- 
tur  dc  ab(iuibus  tunc  pra'S(Milil)us  iii(|uan- 
tum  (uaiit  li^Mira  (Ibrisli  cl  (|ua'  ad  ipsaui 
proplu'tiiun  i^crlincbant.  El  idco  (|uan- 
do(|ue  ponuutur  ali(iua  (|ua>  ad  (ilui.sluni 
pcrtincnt,  (iiuc  cxcedunt  (jiiasi  viilulciu 


historiarum.  Et  inter  alia  specialitor  '  iste 
P.salmus  agit  de  passioue  Cbristi.  Et  idoo 
hic  cst  cjus  sensus  iittcralis.  Inde  spe- 
cialitcr  hunc  Psalmum  iu  passiouc  dixit 
cum  clamavit :  IJelillcli,  larnmambactuiii : 
quod  idcm  est  quod:  Deini  Drits  meus  etc. 
sicut  bic  Psalmus  iucipil.  Et  ideo  licet 
figuraliter  bic  Psalmus  dicatur  de  David, 
tamen  specialiter  ad  litteram  rcfcrtur  ad 
Cbristum.  Et  in  synodo  Toletana  quidam 
Tbeodorus  .Mopsucstcuus,  qui  huuc  ad 
littcram  de  David  exponchat,  fuit  dam- 
natus,  et  propter  hoc  et  propter  alia  mul- 
ta  ;  ct  ideo  de  Cbristo  exponeudus  ctd. 
Sciciidum  est  autem  quod  quin^iue  Psal- 
mi  a^uut "  de  passione  Christi  prolixe  : 
quorum  istc  Psalmus  primus  cst.  Alii 
euim  brcvius  tangunt  passioncm  Christi. 
Secuudus  cst,  Judica  Domuw  lUKcntcs 
me,  Ps.  XXXIV.  Tertius  est,  ibi,  Ernudi 
Deus  orationem  meam,  et  ne  despexeris 
dejyrccationem  mcam.  (Juartus,  Ps.  lxviii  : 
Salvum  me  fac  Deus,  quoniam  intrauerunt 
aquie.  Quintus,  Ps.  cviii  ;  Dem  laudnn 
mearii  ne  tacueris.  Et  hoc  propter  quin- 
quo  plagas  Cbristi  :  vcl  propter  quinquo 
ellusiones  sanguinis.  Et  unus  est  modus 
proccdcndi  in  omuibus,  quia  iucipiuut  a 
gemitu,  et  tcrminautur  in  salutem  popu- 
lorum  :  (luia  ex  passionc  facta  cst  saliis 
oiunibus  hoininibus.  Tilulus  Ilicronyiui 
esl  :  Victori  pro  Ccrvo  matutiuo.  In  nos- 
tra  liltera  Victori  jrro  assumptione  veipro 
cerva  matutina.  Iii  hoc  Psalmo  princi[)a- 
litcr  agitur  dc  passionc  Cbristi.  Secundo 
taugitur  in  co  de  resurrectione  :  quia  per 
cani  (latur  intcllif,''^  |)assio.  et  [)assio  onli- 
natiir  ad  rcsuir(>ctioucm  ;  siciitsi  dicaiu  : 
Iste  cst  manumi.ssus,  ostcndit  ([uod  fuit 
servus.  Ergo  istc  Psalmus  osl  David, 
idcst  Cbristi.  El  csl  [)ro  assiiin[»tioiu', 
idcst  rcsurrcctioiK^  cl  ha?c  fiiit  malu- 
tiua  ;  uiid(%  Pro  rerva,  idcsl  pro  humaua 
natiua,  Vd  /)ro  rerrtt  tnatutino,  idosl 
Cbrislo  :  Ps.  i.vi,  U  :  E.rur«/fim  di/unt/o. 
Ilic  aiilcin  litulus  osl  ([unndo  David  ihnt 
[)rofui.,'US,  ct  latcbat  iii  dcsiMlis  sicut  cor- 
vus.  liudc  su|)ra  dixil,  Ps.  xvii,  Ml  :  El'  •  Perfeitt 
/iosuit  pedes  nieas  tuuti/uain  reiToruin. 
llndc  [iro  isla  tribulatioiic  qii.T  (tuMirahal 
passioncm  Cbrisli,   iuliliilatiir   isle   Ps.il- 


i 


•  Al.  :  «  .'*i>iritualiler.  »> 


*  Al.  :  '<  quod  i|iianiKM)iH>  pritiji  atfihtr.  • 


344 


I.\  nWIDK.M 


miis.  IIoc  modo  lamoii  moliiis  roferturad 
Christiim,  ut  por  corvuin  iiitolligalnr  liii- 
maiia  natnra  in  Cliristo,  (|nia  cervns  lian- 
sit  s|)iiu'la  sine  hesione  p<'(lnni  ;  sic  (".liris- 
tus  Iransivit  por  istani  vilani  pra-scntcni 
sino  sui  in(]ninatione.  Itemcervus  optimo 
salit :  sic  Christusdc  fovea  mortis  ascen- 
dit  ad  gloriam  resurrectionis.  Et  ideo 
corvus  dicitnr,  et  matiitimis  clicilnr,  qnia 
tunc  surre.Kit.  Psalmus  iste  dividitnr  in 
trcs  partcs.  In  prima  ponitnr  comincs- 
tio.  In  secunda  narratio  passionis,  ihi, 
Efio  autem  sum  vennis.  In  lertia   ponilnr 


a  me  calix  isfe,  ut  dicitur  Malth.  xxvi, 
31),  non  vidclnr  implcta,  (juia  erat  sccuii- 
diiin  ( aincm  :  Isa.  i.iv,  7  :  At/  /junrfum 
rt  in  modiro  (U'i'rli(jui  tr,  idest  passioni 
lc  cxposni  ;  /iV  i/t  /niserutitniihus  nuKjnis 
roiujrofjdho  fe^  scilicet  in  resurrectione. 
Et  ideo  dicit,  Quurr  me  dereliquisti  ? 
idcst  passioni  mc  exposuisti.  Lom/e  u 
salute  mcaverha  delictorum  mefniim.  11  ic 
exponitur  conqncstio  sivc  qna^stio.  Et  pri- 
ino  in  gencrali.  Sccundo  in  speciali,  ihi, 
Deus  meus  clamaho.  Dicit  ergo,  Develi- 
(juisti  me.  Et  hoc,  (juia  Ijmrje  sunt  vcrha 


liherationispetitio,  ihi,  r^rt/^/m,  Z>owme      delictorum   meorum  a  salute  WiCfl',  idest 


ne  elonr/averis  anxilinm  tuum  a  me.  Circa 
primnm  tria  facit.  Primo  ponilnr  con- 
questio  sive  qna-slio.  Sccnndo  ponitur 
expositio  conqucstionis,  ihi,  Lonrje  a  sa- 
lute.  Tertio  ponitur  ralio  conqncrendi, 
ihi,  Tu  autem  in  Sancto  /lahitas.  Ilajc  est 
translatio  Septuaginta.  In  gra?co  antcm 
el  in  llehra^o  non  est,  Respice  in  me ; 
sed  hahetur  sic,  Deus  Dcus  fneus  (juare 
mc  dcrelirjui^ti?  quia  ha'c  verha  dixit 
Chrislns  in  cruce  :  sed,  I{cs/jice,  intcrpo- 
situm  est.  Ponitnr  ergo  petitio  cum  di- 
cit,  Deus  Deus  meus.  Ucpetitur  autcm  his 
Deus    ad    majorem    ccrlitudinem  :  Gen. 


mei  veri  hominis,  inqnantnm  hahco  hn- 
manam  nalnram  :  Ps.  cxviii,  155  :  L(nuje 
est  a  jjeccatorihus  salus.  Et  haic  verha, 
scilicet,  Dercliquisti,  et  /onf/e,  ct  rjuarc, 
non  vidctnr  esse  hominis  justi  sive  justi- 
tiffi,  sed  vidcntnr  esse  Verba  delictorum 
meorum^  scilicet  hominis  peccatoris,  idest 
ostendunt  me  non  essc  justnm,  sed 
pcccatorem.  Unde  ha3C  verha  dixit  Chris- 
tus  in  pcrsona  pcccatoris,  sive  Ecclcsia!. 
Et  ha^c  est  una  dc  rcgulis  snpra  in  princi- 
pio  Psallerii  positis,  quod  ea  qna;  pcrti- 
neiit  ad  mcmhra,  dicit  Christns  de  se 
propter  hoc,  quod  snnt  sicut  unum  cor- 


xij,  32  :  Quod  autcm  secumlo  vidisti  ad     pus   mysticum    Christus  et  Ecclesia  ;  et 


eamdcm  rcm  pertinens,  inrlicium  est  fu 
mitatis.  Ilcs/jice  in  me,  idest  misercro 
mei  :  Ps.  xxiv,  16  :  Resjnce  in  mc,  et 
miserere  mei,  quia  iinicus  etc.  Quare  me 
dcreiiqi/isti  ?  Eg^c  fncruiit  verha  Christi 
in  crucc.  Ex  his  autem  verhis  Arius 
occasionem  .sumpsit  erroris  :  scilicet  (juod 
in  morte  Christi  scparafa  est  divinitas  ah 
humanitate.  Undc  de  lioc,  sccundum  eum, 


idco  loqnuiitur  sicut  una  persoiia,  et 
Christus  transformat  se  in  Ecclesiam,  et 
Ecclcsia  in  Christum  :  Rom.  xn^  5  :  Multi 
iinum  corpus  sumus  in  Christo.  In  mcm- 
hris  autem  Christi,  idest  in  Ecclesia,  sunt 
delicta  sive  peccata.  In  capite  vero,  idcst 
in  Christo,  iiullum  cst  dclictum,  sed  simi- 
litudo  dclicti :  Rom.  viii.  3  :.*  Misit  Deus 
Filium  suum  in  similitudinem  ca/mis  j)ec- 


couqueritur  Dominus,  dicens,  Qua/^c  me  cati,  et  de  jieccato    damnavit  peccatum  : 

dereliquisti.  Sed  hoc   crroneum  est.  Est  II  Cor.  v,  21  :  Ewn   qui  pcccatum  f/on 

autem   sciendum,    qnod    aliqnis    dicitur  noverat.,  peccatum  pro  nobis  fecit,  ut  nos 

dcrelictns  a  Deo    qnando    non    adest    ei  e fficeremur  justitia  Dei  in  C/iristo.  Chr\s- 

Deus,  sicut  videtur  adesse  quando  prolc-  tus    autem   imminente    passione  oravil, 


git  eum,  et  implct  ejns  petitioncm  : 
Ilier.  XX,  H  :  Domi/ius  Deus  mecu/n  est 
tamqua//i  bellator  fortis :  idcirco  qni  /)er- 
serjunntur  me  cade/it  et  infi/n/ii  e/nmt.  Et 
quia  Christusnonesl  liberalusa  passione 
corporali  cum  csset  in  passione,  socnn- 
dnm  hoc  dicitur  ad  horam  dereliclns, 
idcst  passioni  expositus  :  Rom.  vin,  32  : 
Proprio  flio  suo  /lo/i  /jepe/rit  elc.  Itcm 
illa  petitio  :  Pater  si  fieri  potest,  trcmscat 


Pater  si  fieri  jjotest  tra/iseat  etc.  Matth. 
xxvi,  39.  Scd  ha3c  verha  Christi  orantis 
possunt  duplicilcr  exponi.  Uno  modo  ut 
Christus  ea  protnlerit  quasi  gercns  intir- 
mornm  personam,  qui  sunt  in  Ecclcsia  : 
qiiia  fntiirnin  crat  nt  aliijua  memhra  sua 
dehilia,  quando  immincret  eis  passio, 
formidarcnt.  Alio  modo  qnod  protnlit 
hanc  pclitioncm  gercns  oriicinm  carnis 
iufirma',  iu  Christo,  quai  naturaliter  timet 


PSALMUS  XXI 


34o 


et  fiigit  morlem.  Qiiod  pcliit  crgo  libcra- 
ri,  fnit  verbiim  vcl  mcmbrornm  in  (|iii- 
bns  delictnm  inveniUir,  vcl  carnis  Cln-isti 
in  qna  est  similitndo  dclicti  sivc  pcccati  : 
et  ideo    dicit,    Vrrlxi,  quibus    petiit  libc- 


noctem  temporulcm,  et  sic  clamare  cst 
clamare  assidnc  ;  unde  dicit,  .Vo;i  exaii- 
dios  ;  (|nasi  dicat  :  Qnamvis  assidu»;  cla- 
mcm,  non  sum  tamcn  exanditus,  Litiern 
Hicronvmi  babct  ;  Et  iincte  et  )ion  est  si- 


rari,  (\n'd^  snrit,  Deliclonnn  ?neonfm,  \dosl      lenlinni  mJ/ii^  ([nasi  non  sileo  dieet  nocte 


fid(;linm,  pro  quorum  delictis  patior;  vel 
snnt  infirma^,  carnis  quse  babet  similitu- 
dinem  delicti  :  longe  a  sahitc  corporali, 
qnia  calix,  sivc  passio,  non  transit  a  me 
nt  pctii  ;  quasi  dicat,  Non  consequor  sa- 
lutem  quam  intcndo,  si  pctitiomca  qnam 
peto,  cxaudircliir,  Palcr,  transcat  a   me 


orare.  Alio  modo,  ut  pcr  diem  intelliga- 
tur  prosperitas,  et  per  n()c'em  adversi- 
tas.  Et  secnndnm  Angnstinum  verba  quaj 
pro  salnte  corporali  dicnntnr,  tinnt  per 
dicm  pro  prospcris  ;  pcrnoctem,  nt  tolla- 
tnr  advcrsitas.  Ergo  Ciuistns  claniat  pcr 
dicm,    (luando     cst    in    prospcritatc,    ct 


calix  iste.  Et  idco  littera  Hieroii}'mi  ba-  non  cxaudilnr,  (inia  pctit  iit  non  pcrcat  : 
bot,  Lomje  a  saliite  mea  verba  fjemitits  et  per  noctem,  ut  tollatur  adversilas,  et 
mei.  Aliter  exponit  Augnstinus  in  lib.  de     non  tollitnr. 


gratia  novi  Testamenti :  «  Ilaic  vcrba  qui- 
bns  peto  libcrari  a  passione  cl  conquc- 
ror  quod  sum  dcrelictns  passioni,  siint 
longea  salule  mca  quam  secundumquod 
Deus  debeo  facerc.  «Matth.  i,  21  :  Ijjse 
salvum  faciet  jmjmlum  suuni  a  peccatis 
eorum.  Et  assignal  rationem  qnare  sit  do 
rclictus  :  est  cnim  duplex  sahis  :  uua 
corporalis,  qua)  est  communis  liominibus 


Scd  contia  dicitur  de  Christo  (Hcbr.  v, 
7)  (jiiod  Extiud>tus  est  etc. 

Et  diccndnin,  (juod  oralio  csl  actns  ra- 
tionis  :  unde  omnis  oralio  Christi  proce- 
dens  ex  rationis  judicio  cst  cxandila. 
Secns  est  do  oratione  cxprimentc  inlir- 
mitatcm  luitura^  passibilis  ct  proprinm 
motum  mcinbrornm,  (iiiia  uec  ipsc  volnit 
eam  cxaudiri  :  Joan.  xu,  27  :  ?s'unc  ani- 


et  jumcutis  :  Ps.  xxxv,  7  :    Uoinincs  et  ma  mca  lurhata  cst,  ct  (juid  dicani,  Patrr 

jumenta salcabis  Domine.  Alia  spiritualis  etc.  Et  qnare  non  est  exaudilus  in  pros- 

et  .-eterna  ;  et  ha^c  cst   propria   Cbiisli  :  pcris  ct  adversis,  ostcndit,  Et  n<ni  ad  in- 

undc   dicit,  Mca,  (luia    saliis  novi   testa-  sijncntiam  mi/ii  :  qnia   ba'c   pctitio  non 

meiiti  est  per  Cbristnm  facta  :  Isa,  xi.v,  pcrtinct     ad    .saliitcm    novi    tcstamcnti, 

17  :  Isracl  salralus  cst  in   Domino  sa/utc  (inam  (>go  intcndo,  (pia»  est  salns  a-tcrna; 

ivtcrna.  Et    Ikpc   diffcrunt  :    quia   prinia  scd  pcrliuct  ad  salutcm  vctcris  lcslamcn- 


qna-rcbatnr  iu  vclcri  tcstamcnto  ;  sccuii- 

da  quaMilnr  iii  iiovo.  (juarc    ergo  dcrc- 

lictus    cst  passibilis?  (jnia  ipse   vcnit  in 

iiovo  tcstamento.  Et  ha>c  verba  (|ua'  liic 

dixit,  Lon(je  u  su/utc  mrd^  spiiitiiali,  (|nia 

snut  pro  corjiorali  salule,  A<>m/c,  Christiis     jn-ojitfr   C/iristuni 

loipiitiir    in    pcrsoua     pcccalornn),     (pii      Drus    stu/tnni     fccit 

(piau(l()(|n(^  liroptcr  pcccata  dcrcliiupiiin- 

tnr  a  I)(!o  :  iiiidc  dicit,    Vcr/ni  ilr/iitin-iini 

menrwn,  idcsf  i)Cccatoriiin,  snnt   /onijr  n 

salutc^  spiritiiali  :  :  (|uia    Iia'c    os{    caiisa 

(piarc,    [)cccalores    non    salvanlnr,     ipiia 

snnt  pcccaforcs  :  Jd.iu.  ix,  ."{I  :    Pcccnlo- 

rcs  Driis  non  niidit.  Vcl  siicniidmn  Aiii^ns- 

liuiini,    loqiiilnr,  .1    nir,    (pui.si    dcicriu- 

(pKMuIo    nic,  IVcisli    mc    loiigc  a    .siliilc 

mca,  idcst  cor|)()rali  :  (<l  ba-c  vcrba  sunt 

delictornm  meornin. 

2.  Dcus.  Ha'c  in  spociali  |)ros(>(pinnliir. 
Per  dicin  (»t  nocfcni  dno  intclligcre  [mis- 
snmns.  Ino    inodo  ad    liltcr.im    dicin  ct 


ti.  llt  crgo  hanc  sapicnfiam  di.scas,  scias 
(piod  salns  tiMnporalis  nou  [tcrtincf  ad 
novnm  fcslamcutum,  scd  ad  vctns.  Ha'c 
csl  sapicntia  (pia-  slnUitia  csf  ai^nd  bo- 
mincs  :    1    Corinfb.    iv,     II)  :    Aas  stu/ti 

lid.    I.    JO  :  AV»;me 
sajnmtinm     liujuii 
niundi  rtc. 

.'{.  Tu  nutcni.  Snpra  posjfa  cst  ijnavslio 
Clirisfi  iiKjuircnlis  caiisam  passionis  sna»: 
liic  autcm  osfcndif  (jnod  liii)nsmodi  (jiKr.-^- 
lio  cst  ralionaiiilis,  ct  rafionabile  csl 
(piod  fsl  dcrclicfns.  Et  piimo  dicit  boc 
cssc  miraliilc  cx  paif(»  I)(M,  Sccundo  ns- 
tcndit  lioc  c\|MM'imcn(o  antiqiio.  ibi,  /;i 
lc  sprrnrrriiul.  Hoc  (jiiod  bic  dicitnr,  tii- 
plicilcr  rcrcrtur  ad  i)ra'dictii,  .siMMindnin 
li(»s  cxposilioncs.  Ina  rsl,  qiiia  csf  lon.co 
a  salntc  l(Mnpor.ili.  ct  sic  facla  cst  isla  <li- 
visio.  (  iidc  illiid  c.sl  mirahib»  e.\  pario 
hci  proplcr  diio.    Primiim  csl.cum  Mcns 


3if> 


IN  DWIIiKM 


in  sanotis  hahilrl,  cl  iion  (h'r«Mi(lat  oos  : 
Jililitli  :  .NV  t)i)nii/tns  iinhisCKin  rs/,  rtti'  /i,rc 
nttiht  (iinitid  ajijivrhrmh-rttitt  itns  ?  f  hi 
Stdit  tninihifio  rjtis  <iti;i'  initrrs  itnstri  ittii  - 
rurrniiit  imhis?  VA  idco  dicit,  'hi  initrni 
itt  sfiiirtd  hiihitiis  :  Iliercni.  xiv,  9  :  Tii  in 
itnhis  rs  I)oi/iiitr,  sod  spocialiler  hahHat 
iii  C.hrislo.  .Mia  ratio  esl,  (jnia  (|ni(ltjni(l 
boni  hah(Miins,  totnm  ost  in  landem  Dci. 
Et  idoo  si  nohis  osl  heno,  melins  a  nohis 
landaliir  Dens.  Et  idoo  so(Hiilnr,  Lans 
Israol  :  Ilierom.  xvii,  14  :  Snna  nir  I)o- 
ttiinc,  ot  siiiinhor ;  sa/ctttii  tito  /nc,  et  sal- 
vtis  pi'o,  qtioiiiain  tnus  ttiea  fti  es.  Secnn- 
dnm  aliam  cx[)ositioiiem,  Qtuwc  tne  cle- 
rrfiijtiisti?  ideo  seilioct  qnia,  vrrha  (fctic- 
tonitii  tnconitii  saiit  loinje  a  snttile  iiira, 
spiritnaliler  :  sod  c.!?o  olaino  j^ro  temiio- 
rali  :  tnvero  (jni  habilasin  sancto,  nt  sis, 
Laiis  fsrart,  non  exandios,  (jnia  non 
exaiidis  <jnando  quis  non  clamat  pro  spi- 
rilnali  salntc.  Vel  sconndnni  tortiam  ex- 
positionem,  nt  lotjnatnr  (Ihristns  in  per- 
sona  peccatoris;  qnasi  dical  Ideo  cs  longe  : 
a  salnte  mea,  (jnia  non  hahitas  in  pocca- 
toribns,    scd  in  sancto. 

4.  /n  te.  Oic  ponitur  alia  ratio  qnoe  su- 
mitnr  ex  antiqna  consnelndinoet  experi- 
menlo  (juo  sancti  patres  liberabantur  a 
trihnlationihus  invocantes  Denm  ;  sicut 
patol  Kxod.  XIV,  (juod  liberali  snnt  de  pcr- 
secntione  .Egyptiornm  :  ct  de  Susanna 
qna3  liberata  est  ab  iniqua  scntcntia  se- 
num,  Dan.  xiii  :  Daniel  lihcratus  do  orc 
sive  dc  lacu  lconum,  Dan.  xiv.  Qwoniodo 
ergo  sum  derclictus  a  tc,  et  non  sunt  li- 
bcratus  a  passione?  Dno  ergo  facit  circa 
hoc.  Primo  facit  mcntionem  dcmalocor- 
poralis  afilictionis.  Secnndo  de  malo  con- 
fnsionis.  Quantnm  crgo  ad  libcrationem 
primi  mali  duo  faciebant.  Primo  spera- 
bant  in  eum  ;  undc  dicit,  In  te^  non  in 
mundo,  speravenint  patres  nostri  :  Isa. 
Spcrasti  in  Domino  in  ssecufis  ceternis,  in 
Doniino  Deo  forti  in  pcrpctutiin  etc.  Et 
liherasti  eos ;  et  iste  est  fructns  spci,  qiiia 
libcrasti  eos.  Seoundo  clamabant ,  unde 
dicit  :  Acf  te  cfatnaverunt,  ox  magna  cor- 
dis  affectione,  et  salvi  facti  sutit :  Psal. 
CXLX  :  A(f  Dominum  cum  trihularer  cfa- 
matn  etc.  Qnanlumad  secundum  malum, 
scilicct  confusionem,  dicit,  In  te  sperave- 
runt,  et  noti  sutit  confusi. 


Sod  contra  :  Dan.  iii,  40 :  A^o;*  est  con- 
fusio  ctnt/itfcittihus  in  tr  :  Hoin.  v,  .'i  :  S/ies 
non  confiinifit . 

Dicendnm  (jiiod  pafros  perlinohaiit  ad 
veliis  lcKtanionliiin  in  (|iio  lomj»'»ralia  da- 
haiitur  :  ct  id(H),  iit  ostoiidat  qiiod  diviiia 
providentia  tomj)oralia  etiani  disponat, 
lib(>ral  eos  ctiam  femjxirali  liheratione. 
Sed  Christns  j)romiltit  et  donat  spiritiia- 
lia  :  ct  nt  ostondat  contemnenda  tempo- 
ralia  ct  sporanda  a-terna,  iiolnil  tempora- 
lem  liberatioiiem  seciindiim  ralionem  : 
et  lamen  ali(jni  iii  novo  leslamenlo  snnt 
temporalihiis  lihejationibiis  lihcrati,  ct  in 
vcteri  tcstamcntoali(jui  snnt  spiritnalihns 
afflictionihiis  ernditi,  ul  ostendatur  Deus 
auctor  esse  utrins(|ne  testamenti. 

V).  E(jo  ntitriii.  Ilic  j^oiiit  passionem 
suam,  Et  primo  propoiiit  confusioncm 
suani  (jnam  passus  cst.  Secundo  exponit 
eam,  ihi,  Omnes  videntes  me.  Tortio  cau- 
sam  ejus  assignat,  ihi,  Qiioninm  tu  es. 
Prima  pars  dnpliciler  potest  logi.  Uno 
modo,  ut  primo  projionat  simililudinorn 
confusionis.  Sccundo  exponat  oppro- 
brium.  Dicit  ergo,  illi  snnt  libcrati,  ego 
autcm  non  sum  liberatus  a  confnsione  ; 
sed  sic  vilitcr  conculcatus  ac  si  cssem 
vermis  et  non  homo  :  Joh  xxv,  6  :  Ilotno 
putredo,  et  fifius  /lominis  vermis  :  Thren. 
III,  14  :  Factiis  sum  indrrisum  oinni  po- 
pufi),  canticum  eonim  tuta  ifie.  Et  qnomo- 
do  oxponil,  Opprohrium  /lominum.,  et  ab- 
jectio  pfcbis  :  Matth.  xxvii,  39  :  Prseter- 
etiiite,  bfasp/iemabant  eum  :  Va/i  (pii 
destriiis  tempfum.  Et  qui  crucifixi  erant 
conviciabantur  ei.  Afios  snfvos  focit,  srip- 
sum  non  potest  safvum  facere.  Et  Joan. 
XIX,  2  :  Pfectentes  cor onam  de  spinis  eic. 
Et  ideo,  Opprohrium  factussum  /lomitium, 
in  verbis  eorum,  ut  dictum  est,  El  abjec- 
tio  pfefns,  quia  sprcveriint  eum,  et  quia 
abjecto  eo  pctierunt  Barabbam,  Matlh. 
xxvii.  Thren.  iii,  45  :  Atijectionrm  po- 
suisti  me  in  tne(fio  popidorum.  Secnndo 
modo  ut  pertinealad  (Ihrisli  dignitatem: 
Yerniis  enim  non  goneraturex  coitu,  sod 
ex  terra,  solo  calore  solis  ccelestis.  Ipse 
enim  qiiasi  tenerrimus  liijni  vermicuttis, 
ut  dicitur  II  Reg.  xxiii,  sic  Christus  ex 
virgine  sola  operatione  Spiritns  saucti  : 
Psalm.  Lxxxiv,  13  :  Dominus  dabit  beiii- 
gnitatem^  et  terra   tiostra   dabit  fructum 


PSALMUS  XXI 


347 


sutim.  Ideo  dicit,  I'J(/o  antcm  siim  vermis 
ct  jioii  Aom(y,  scilicel  taiitiim,  scd  etiain 
Deus.  Vel  alitcr  scciiiuliim  Augiislimmi. 
Per  Iiomiucm  iiitclligitur  Iiomo  vetus, 
scilicet  Adam,  (]ui  sic  fuit  Iiomo  quod  uoii 


porales  rcpiitaiit  honos  Iiomincs  stultos, 
qiiia  nou  coiiliduiit  dc  mund<j :  i's.  xiii,  0  : 
Comilium  ino/jis  confudistis,  quoninm 
Dotninus  spes  ejus  est.  Iii  hac  causa  diio 
facit.   Primo    poiiil   diviiium   bencficiuiu 


filius  hominis.  Per  vermem  iiitelligitur  motivum  ad  sperandum,  Secrndo  ipsam 
Christus,  qui  sic  fuit  homo  quod  tilius  spcm,  ihi,  Spes  mea ;  quasi  dicat  :  Dcri- 
hominis,  idcst   virginis  :  idco  dicit,  Sum      dcnt  mc,  quia  spcs  mca  cst  iu  te  ;  ei  ideo 


vermis  ct non  //omo,  scilicct  gaudens  tem- 
poralibus,  sed  filius  Iiomiuis  gaudens 
spiritualihus.  Abjrctio  plchis.,  Hic  nun 
mutatur.  Consequcnter  ponit  dcrisionera : 
et  primo  ostendit  quomodo  sit  uuiversa- 
lis  ;  secundo '  quomodo  sit  multiplcx. 
Quud  sit  uuivcrsalis,  ostcndit  cum  dicit, 
Omnes  videntes  me  deriscrunt  mc  :  II ic- 
rem.  xx,  7  :  Tota  die  omnes subsannabant 


dicit  :  Quoniam  tu  cs  qui  cxlraxisti  me 
de  venlre  matins  mex.  Ilie  ponit  primo 
qua;  pertiuent  ad  caput.  Quu'.cuniquo 
nascunfur  uaturaliter  et  universaliter  ex 
utero  matris,  virtufe  divina  producuutur, 
et  ipsa  est  omuium  causa  :  (ial.  i,  lo  : 
Qui  me  scyrcrjaiHt  ex  utcro  matris  ynex, 
et  vocavit  per  (jratiam  suani.  Scd  siiigu- 
lariter  dicit  Chrislum  ahsfractiim  ex  utero 


w??7«"  ;  (juia    populi  et   principcs  :   et  haic      matris,  ([uia  inirahilitcr  conccptus  esl,  et 


distrihutio,  Omnes,\n'o  toto  populo  intel- 
ligitur  scilicet  malo.  Quod  iilusio  fuerit 
uiiilli{)lcx,  ostcudit  :  quia  vcrhis  ;  uiide 
dicit  (luia  Locuti  sunt  labiis  :  Mattli.  xxvii, 
3*J  :  Privtcrcunlcs  blasphcnwbant  euni  : 
Isa.  Lvii,  4  :  Super  (picm  lusistis.,  ct  super 
qucm  dilatastis  os,  ct  ejecistis  linguam  : 
Sap.  11,  18  :  Si  verus  fdius  Dei  est,  susci- 


sine  semiue  natus,  servata  matris  inle- 
gritatc  :  hoc  est  honcficium,  ct  ex  lioc 
sc(niitur  spcs  :  et  circa  hoc  tria  pnuit. 
Priuio  ipsam  spcm.  Sccuiulo  (^jiis  |)crfcc- 
iioucm.  Tcrlio  cjus  ratioucm.  Dicit  ergo, 
Spes  mea  ab  uberibus  ?natris  mcse  :  idest, 
tu  es  spcs  mea  cx  quo  honio  sum  ei  suxi 
ubera  matris  mcai  :  quia   cum   craf  Vcr- 


pict  illum.  liem  factis  :  Et  moverunt  ca-     bum  apud  Deum,  iion  convenichal  ei  spiv 


put  :ls\iii\.W\.  xxvii,  31):  Moventes  capita 
sua  (  sciiicet  pra3  derisu  )  diccntcs,  alios 
salvos  fccit  ctc. 

().  Speravit,  Ostcndit  qua;  sint  illa  ver- 
ba  qua^  iu  (sjus  coufusionem  lo^iucbau- 
tur  :  quia  primo  improperabanisibi  spcin 
quam  habcbai  de  Deo  :  uudc  dicit,  Spe- 
ravit  i)i  Domino,  cripiat  cu)n  Matfh.  xxvii, 
43  :  (Jonfidit  m  Dco,  libcret  cuai  si  vult. 
Qiiasi  dicat  :  Si  spcrassct  in  DominOj  li- 
berassct  eum  :  qiiia  dic.tum  est  su[)ra 
stafiin,  Quia  sjjcravcrunt  i)i  tr  patrcs  )ios- 
tri,  et  liberasti  cos.  Sod  decipiuiifiir  :  (jiiia 
non  iuii^lligifur  de  salute  sive  dc  libcra- 
tioue  temporali.  Sccuudo  imi»ropcraut 
Chiisto,  (|iio(l  non  sif  Dco  accci)tiis  ;  uiulc 
dicilj  Salvuni  fariat  cuni  quotiia))i  vu/t 
etf/)i  :  Sa[).  u,  13  :  iiUioii  Dri  sr  )io))ii- 
)i(il. 

7.  Quo)tia)n.  Cousc(]iiciitcr  [xuiitur 
caiisa  coiifusiouis  ;  ct  circa  hoc  duo  faiil. 
Primo  [)ouil  causaui.  Sccuudo  [)roium[>il 
iu  oratiouciu,  AV'  discrsscris..  Cau.^a  irri- 
sionis  consuevil  osso  stulliiiu.  llndo  lcui- 


rare  :  Psalm.  lxx,  o:  Sjtcs  jyica  a  juvoi- 
tutc  mca. 

Scd  coiitra.  Christus  ab  iustaiifi  con- 
ccptiouis  habuit  usuni  libcri  arbilrii,  crgo 
cx  fuuc  spcravil. 

Hcspondeo.  Diccndiim  ([uod  uhcra, 
idest  lac  ubcriim.  iii  codcm  t(uni)oro 
pra'[)aralum  fuit,  (iiio  fiiit  coiicciitus  : 
uiulc  iibcra  ad  i[)sam  conce[)tioncm  rcfc- 
ruuliir. 

///  tc  projcctus  su))i  rx  utcro.  C.ou- 
tia.  Si  [)ost(iuain  cgressus  est  cx  ute- 
id,  [)roJc('iiis  cst  iu  Dcum,  crgo  aiilcquaui 
cxiict  utcriim,  uou  fiiit  [irojccfus  in 
Dciiui. 

Dicciuluui,  quod  illc  [irojicilur  iii  altc- 
riim,  (lui  iioii  iu  sc,  scd  ci  innitil'ir  :  i 
Pcl.  \,7  :  Oiiinrin  solliriludiitrin  vrstidtn 
jtrojiriottrs  iti  rum :  uiide,  i^rojrclus  sutn 
vx  tilrro.,  i|iiia  lihi  soliiiiuilor.  Ktsicilos- 
ciihilur  pcrfcitio  sjum. 

S.  I)r  rrttlrr.  Uw  luiiiilur  lulio  s\u'\  : 
(|uasi  dii-at  ;  lii  lc  .spci.i\i,  i|uia  !<>  Iiahui 
seuqicr    ut    Dcitiu  :    Psalui.    .\vn,  7    :  //i 


■  Al.  :  «  tfccuiijo  osloiidil.  » 


:m 


IN  nAVIIiKM 


Drn  sprravit  ror  tnrittn,  rt  f/t/JKftfs  ston  : 
ot  idro  ilicil  ;  Tt/  rs  f)rt/s  tnri/s  dr  vr//trr 
mntr/s  //tr.r,  idcsl  cx  (]ii()  racln.s  stim  lio- 
mo,  (jiiia  aiiUi  iioii  crat  Dci  (iliiis  Iiomo. 
S»'(l  si  cxpoiiatiir  dc  mombris  Cliiisli,  [iro- 
joclio  sivr  cxtractioost  do  iiiio  iii  aliiKl  si» 
cimdiiin  c;iriicm;  (Ihri.stiis  aiifcm  sompcr 
toiidcbatiiiDcum.  Sodioiiiiilur  (lomcmbris 
(liuosociiudumcariiomsomporsuiil  iu vou- 
tiocariiali,  scilicot  coiicupiscoutiis  miiii- 
daiiis  ;  sod  per  Doum  ab  liujusmoili  coiuii- 
piscoiitiis  oxtiabiiutur,  et  i>i-ojiciuulur  iu 
Dcum:utuihil  uisi  Doum  spcrcul  ct  (jiko- 
raiit.  Coiiso(iuoutor  coucludit  oratioucm 
cum  dioit,  A>  (liscesseris  a  me,  scilicct  dc- 
foudondo^  vol  iu  mc,  vcl  in  mombris  mcis 
(luautum  ad  spiritualia  ;  (luasi  di  .'at,  Drrr 
liijtiisti  mr,  oxpououdo  passioiii  corpoiali. 
AV'  recedas  a  me,  fovcndo  luc  spirituali 
auxilio. 

1».  Qiw/iiam.  IIoc,  secundum  Hierom^- 
mum,  cst  priiicipium  vcrsus  se^iucntis  : 
ct  idco  potosl,  ut  dictum  osl,  coiivouiou- 
lcr  ciim  pra<ccdculibuslo^i  ;  ct  cliam  cuni 
siHiuculibus.  Kl  utdicit  llicronymus,  cou- 
vcnicntiuslcgitur  cum  soquculibus  :  nam 
rsalmus  cx  persona  Dominicxponcuspas- 
sioucm,  pra?mittit  primo  orationcm  ;pos- 
lea  ordinem  passiouis  subscquitur,  ibi, 
Circtimdriioru/it  me  etc.  Circa  primuin 
duo  lacit.  l'riino  proponit  oralioucm.  So- 
cuudo  uecossitatem  orandi  ostendit,  Qiio- 
iiutm  t/-ibulati() .  Dicit  crgo,  Tu  es  Deus 
mrus  dr  ventre  matris  mex,  et  idco  oro 
nr  discesseris  a  m^,  qu(mia/n  tribulatio 
proxima  cst.  IIwc  cnim  inlolligcuda  sunt 
ut  Cbristus  loiiuatur  in  porsona  mcmbro- 
rum  suorum,  ut  uoii  dcrcliuqucrol  cu  in 
tribulationibus  :  i  Corinlli.  x,  13  :  Fidclis 
Deus  qui  non  patitur  vos  tcntari  supra 
id  quod  potcstis.  Psalra.  lxx,  9  :  Ne  de/'C- 
/i/iquas  me,  ([uia  dixerimt  i/ii/nici  mci 
mi/ii,  ct  qui  custodirbant  a/iimam  mrar/i., 
co/isi/iiim  fecc/'U/it  i/i  unum. 'Son  autcra 
dicit  hoc  pro  se.  Ncccssilas  autera  ost 
duplcx  ;  tribulatio  qu;eirainiuet,  etauxi- 
liura  (luod  deficit  :  uude  dicit :  T/ihu/atio 
p/'oxima  est,  scilicct  toraporc  :  Mallli. 
XXVI,  :  lla'c  appropimiuabit  hora,  ct 
fiiius  /lomi/iis  t/adctur etc. 

Scd  objicitur,  quod  curaha'c  verba  sint 
Chrisli  .jara  iu  crucc  existentis,  qiiomodo 
dicit :  Quo/iiam  tribu/atio  proxi/na  estetc. 


INtssumiis  dicore  (|uod  Mavid  mutnt 
tompora.  .\iigustiiius  alitor  solvif.  Tribii- 
latio  qiiaudoqiio  est  pro|iiu(pia,  (|iiaii- 
doiiue  roiiuifa.  S(misus  doloris  osl  iii  aui- 
mu  :  propini|iiiim  auim.'P  ost  porpiis, 
romota  siiut  bona  extorior.  (biaiido  orgo 
cst  afflictio  iu  oxtcrioribus  tiibulatio  iion 
ost  propiiKjua  ;  sed  (luaiido  est  in  proprio 
corporo,  tunc  cst  propiiKjua  ot  proxima  : 
ol  impossibile  cst  (luiu  houio  soiitiat. 
Chrislus  aufom  in  proprio  corporc  alTli- 
gobafur  :  Psalm.  cxiv,  3  :  Trihu/ati>mcm 
rt  do/orem  inveni. 

Itcm  (lcficit  auxiliiim  :  Quo/iiam  nnn 
est  quiadjuvet.  Et  idoo  est  orationi  ins- 
taiidum  :  Isa.  lxiii,  5  :  Circumspe.Li,  el 
110 /1  erat  auxi/iator  ;  qiuvsivi,  ct  /um  erat 
qui  adjuvarct :  (]uia  etiam  Apostoli  rehcto 
co  fugorunl. 

9.  Circumdcdc/'unt.  Supraostendit  Psal- 
mista  in  persona  Chrisfi  suam  conqucs- 
tioncra  sive  {]uerclara  raliouabilom  esse, 
ol  ox  parte  Dci,  cf  cxauliqiioriim  consuc- 
tudiiio,  sivccxpcrimcnto  :  hicaulom  pro- 
sequitur  ordiucm  passionis  quantum  ad 
afnictioncm  carnis.  Et  propouit  prirao 
pcrs(!Cutores,  Secundo  persecutionis  ef- 
fcctura,  \\)\,Sicut  aqua.  Tcrfio  persecu- 
tioiiis  modum,  ibi,  Circu/udrdcru/it  me 
ca/ies.  Prirao  orgo  iulroducimfur  pcrse- 
cuforcs  iuvadeul(,'S  opcrc  :  quorura  qui- 
dam  miuorcs,  ut  plcbs  ct  rainistri ;  cl 
quaufiim  ad  lios  dicit,  Circnmdcderu/it 
/ne  vitu/i  mu/ti.  Eccl.  i,  15  :  Stu/torum 
infi/iitus  e<t  /tumeriis.  Circumdcderu/it 
mc,  (|uia  uudiquo  invascrunt  :  Psalm. 
cxvii,  12  :  Circu?)idcdcrunt  tnc  sicut  ajjrs, 
elc,  Quidam  sunt  raajores  :  unde  dicit, 
Tauri pi/i(jues  obsede/mit  me  :  Eccl  vi,  2  : 
Ne  exto//as  te  in  coqitatione  tua,  *  sicut  '  velut 
taurus  qui  cx  pingucdinc  et  fortitudine, 
nec  jtujo  jire/nitur,  ct  mu/tum  gc/ierat  rt 
suj/crbit.  Dicitiir  qtiod  taurus  ost  aniraal  .  /  /7 
raclaucholicum  :  ct  propTor  hoc  diu  rcti-  i^^^  ' 
not  irara.  Et  sicut  rainorcs  liabent  auda- 
ciara  propter  mulfitudinom,  ifa  majores 
propfor  divitias.  Et  ideo  dicit,  Pi/ifjues. 
Jobxv,  2()  :  Pi/ujui  cervice  ar/natus  est. 
Obscderu/it  me  :  Jobxix,  12  :  Obsrdcru/it 
i/i  jtjro  tabc/'/iacu/um  i/icu/n.  Conscqiiou- 
tcr  ponit  perseciitoros  iusurgentes  ore  : 
uudc  d\c'i\,Aperitcru/itsupcrme  os  suum. 
Et  quidcra   mullipliciter  eum  tcntaudo  : 


PSALMUS  XXI 


349 


Matth.  XXII,  18  :  Qjiid  me  tmtatis  hypo- 
6777.37?  accusando,  iiiviclondo,  ad  moilcm 
expeleudo,  dicentes,  crucifige  :  Thren. 
111,  46  :  Initnici   mei  apeniernnl  os  suum 


cfrectnm  :  ot  idco  dicit,  Dispei-sa  sunt  etc. 
quasi  dicat,  Qnicquid  videbatiir  in  me 
forte,  estdissohitum  :  qiiidquid  pulcliriim, 
emaicuil.  VA   idco  dicit,  Ihspcrsa  etc.  In 


s       iv/yyrr  *  mt'.  Consequenter  adhibet  siinili-      hominc    esl    duplex    fortitudo.    Lna  est 


1'ortitudo  corporis,  et  ha^c  consistit  in  os- 
sihus  et  iicrvis;  ct  quantum  ad  hoc  dirit, 
Dispersa  sunt  omnia  ossa  meu:  (juasi  di- 
cat :  Omnis  virtus  raea  corporalis  defecit. 
Tamen  de  Christo  dicitur  spirituahtcr : 
nam  Aposfoli  qui  sunt  ossa  Christi,  dis- 
persi  fuerunt :  Zacli.  xiu,   1 :  Prrcutiuni 


tudinem,  Sicut leo  rapiens  et  rwjiens^  cui 
comparanlur  propter  crudehlatem  :  Ilier. 
xii,  8  :  Facta  est  mihi  hercdilas  mea  quasi 
leo  in  sf/iva  :  dedit  contra  me  vocem  :  nam 
leonis  est  ut  capta  praida  rugiat  :  Amos 
iH,  4  :  Numcjuid  dabit  catulus  leonis  vo- 
ccm  de  ciibili  suo,  nisi  aliquid  apprehen- 
derit?  Et  dicit,  liajdens,  insidiando,  et  pastorem,  et  dispercjontur  oves  grejis. 
^■w^fm.s,  manifeste  iii  mortcmexpetendo  :  Alia  est  fortitudo  anima;,  quae  consistit 
Ezech.  XXII,  25  :  Sicutleorugiens rapiens-  in  corde;  unde  dicit,  Factum  est  cor 
mas   que qyrxdam  **  cmimam  devoraverunt.  meum  tcmquam  ccra  liquescens. 

11.  iSVa^^  Consequcnter   ponil    perse-  Qua;rit  Aup^iistinus  quomodo  de  Christo 

culion/iis  eirectum.  Et  primo  proponit  capitc  vcruin  sit  :  (iiiia  lioi-  videtur  pro- 
hunc  cflectum.  Sccundo  cxponit  cum,  vcnire  cx  supcral)uudanti  tiniorc,  qiiod 
ibi,  Dispersa.  Dicil  ergo.  Persequuntur 
mc  etnocent:  quia  quantum  ad  corpora- 
lein  salulcm  totaliler  invalnerunt :  et  ideo 
dicit :  Sicut  aqua  effusus  sum.  Si  cfruu- 
datiir  oleum,  aliquid  remanet  in  vasc ;  si 
eirundatur  vinum,  sallem  rcmaiiet  odor 
in    vase;  scd   de    aqua    nihil   rcmanet; 


aljo 


uon  cstdicendiim  de  Christo  :  ([uia  el  si ' 
fuerit  in  co  timor  naturalis,  non  tamen 
fuit  tantus  quod  liijuesceret  cor.  Et  i(a 
intelliyitur  de  Christo  uon  secundum  .sc, 
scd  quantum  ad  mcmbra ;  (|iia'  ([nidcm 
sunt  cor  Christi,  (iiuc  et  pra'cipue  dili- 
gil :  IMiil.  i,  7:  Eo   quod  ros  habrum  in 


qiiasidicat:  Totaliter  eirusus  sum  secuu-      corde.  Et  seqiiitur,  7V'.s//.v  rst  mihi  Drus, 


diim  corum  opinioncm  :  II  Ucg.  xiv,  14: 
Quasi  aqux  dilabimur,  quai  non  rcvertun- 
tur  supcr  terram.  A(|ua  lcviter  eirunditur 
ct  projicitiir :  sic  cgo  cirusus  .sum.  Sicut 
ctiain  Juda-i  non  sohim  cuni  dclcrc  dcsu- 
per  terram  conati  suiit,  sed  eliam  famam 
cjus  perderc  volucrunt.  Vcl  assimilatur 
Christus  aqua^,  quia  aqua  lavat ;  sic  pas- 


quofnodo  cupiam  vos  rsse  in  visccribus 
Jrsu  Christi.  11  i  fiicriint  Apostoli  qui  fiic- 
runt  ossa  ad  sustculanduni  intirmos  in 
Ecclesia,  sicut  ossa  sustcntant  carncs: 
ilom.  XV,  1  :  Dcbc//ius  nos frmiorrs  imbc- 
cillitutem  infirmm-utn  sustinere.  Et  fiic- 
riint  corda  eoriim  siciit  ccra  liiiucsccns. 
Primo  mala  liqiicfactionc  pcr  timorcm, 
sicut  in  luga  discipiiloriim  :  .Matlli.  .\xvi, 


sio  Christi  de  omnibiis  peccatis  ct  omncs 

sordcs   lavat:   Apoc.  i,.'):    Dilexit  lujs  et  o() :  Tunc   rclictn   eo  fmjrrunt   nmnrs.  Et 

lavit  nos   a  pecctttis   tutstris   in  sutujititw  iii  ncgationc  1'ctri  :  nuc.  xxii.^iO:  .{t  ille 

suo.  Itcm  aqiia  rigat  ct  facit  fructilicare :  tirj/irif,  dicctis,  hnttm  ticsriti   qun/  dtcts. 

sic  passio  Cliristi :  Eccli.  xxiv,  42:  Didi'"  Sccundo  bona  rKiueractionc,  sicut  in  con- 

irrifjubo  hortutn  tneutn  ctc.  Et  fructillcat  vcrsionc  di.scipuloriini.  iit  pai.l  in    Polro 

fructiim  vila'    alcrna':   Eccli.  xxiv,  2.'{ :  (!l  Andrca.  V(d  diccndum  ipiod  li^iucfaclio 


Flores  mei  (idcst  pa.ssionis  mca!)  fructus 
hotutris  et  honestu/is.lUmi  facil  viam  lii- 
bricam :  sic  passio  Clirisli  disponil  .lii- 
(la'os  ad  casinn  :  I  Cor  i,  2.'{  :  \fis  uulctn 
privdicamus  Christum  cruci/irutn  :  Jud.vis 
quidrtn  scatuluium,  jcntibus  aiitrtn  stulti- 
tiatti ;  ijtsis  nutetn  vocalis  JudiVis  utipir 
Gfivcis  Christum  Dei  virtutrm  rt  Dri  su- 
pientiatn.   Conscqncnter    cxponit     liiinc 


cliam  est  am^uis.  Canl.  v,  tJ :  Anima 
niru  /iqiirfurfti  rst.  Ucs  anlc(|uam  liqiic-  V 
liat,  (liira  cst  cl  c(»nstricta  in  sc  ;  si  li- 
(liicscit.  dilliiiiditur  cl  lcndilascin  aliiid.  j 
riinor  ctiam  (piando(|uc  indurat,  (iiiando 
scilicct  iioii  cst  inagniis:  ct  sic  cst  ctiam 
dc  amorc  :  (luia  (|iian(lo  siipcrvcnil  ainor, 
tiinc  hoiuo  tcndit'  in  aliihl  quod  antc  in 
sc   crat.    Et  dc  hac  li^picfaclionc    polcst 


i  Al.  :  *'  el.  » 


*  Al.  :  >>  tuuc  o^ltiuJil.  u 


3ri0  I^  DAVinFM 

oxpDiii  oflam  do  Cliiislo  spriiii  Imn  iiiin.l  i:{.  (hmiiiinn.  Ilic  poniliir  niodiis  paS- 

osl    oiiMiil  :   nain   lioo  iitiiioliori    ol    ost   a  sionis,  i-.l  piiino  poiiit  o;i  ipi.-o  faota  siiiit 

Spiiilii  sancfo,  «'f  ost  in  inodio   vontris,  anto  rriicitlxionom  ;  sociiiiflo  (pi;o    faola 

idosl  airoctns.  Vol  per  cor  Clirisfi    intolli-  siiiitin  ipsa  criicifixioiic.  Torlio  ip^o  facta 

piliir   sacra    Scriptnra,    i\\\\v    inanifostat  snnt  post  criiciflxionom.  Anto  criicinxio- 

oor  (liiristi.  IIoc  aiitoni  orat  claiisiim  ;iiitc  iioin  f;icl<i  fuoninl  diio.Primo  fiiit  ciiptus; 

passioiiom,  iinia  orat  oiisciira;  sod  ;ipoila  ot  (inantiiin  jkI  iioi-  (\\v\\.,('irctirn(l('denint 

ost  post  p;issionoin,  (jiii;i  oam  j.iin  inlclii-  nic ccnic^  niu/fi:  IMiilip.  iii,  2:  Vidcle  ca- 

goiitos  considorant,  ot  discorniint  quomo-  7ies,  videte  mnloa  opcrariof, :  Isa.  lvi,  H  : 

do  prophotia»  sint  exponondie.  Caiies  impudcntistiimi  nescieriint  saturita- 

i2.  Aruit.  Ilic  ostendit  (jiiod  (juic^iuid  tem.  Item  secundo  (inomodo  fuililiiisns; 

pulohrum  fuil  iii  Christo  cvanuit.  Florcre  undc  dicit,  Consilium  maiujnantium  ob- 

vidcl)antiir   in   Christo    ante    passioncm  sedit    me.    Conscqiiontor    pouit    ea   qua3 

tria:  operatio  miraoiilorum,  faciiiidi;i  doc-  facta  sunt  in  ipsa  cnicifixiono.  F]t  primo 

triiKO,  fama    et    gloria     populorum.    I)o  qnanlum  ad  affi.xioiKnn,  Foderuiit manus 

primo,  Joan.  vi,  2:  Multitudo  macjna  se-  meas  et  pedes  meos,  grossis  clavibiis  af- 

qurbatur  eum,  fjuia  videbant  etc.  Et  haec  ligenfes  ligno.  Zach.  xiu,  6:  Quid  sunt 

virtus  aruit  iii  passione  quantnm  ad  opi-  pla(j%  istx  in  medio  nKmuum    tuarum. 

nioucm  eoriim:  iinde  clamahant  :   Alios  Item  quantum  ad  distensioncm  dicit,  Di- 

salvus  fccit  etc.  Aruit,  idest   viliiit,   ta7i-  nu?neraveru?it  onniia  ossa  ?nea,  idest   di- 

(ju(n?i  etc.  Vel  Tcsta,  qnando  ;ircscit  indu-  numerabilia  fecerunt. 
ratur:  sic  in   passione  virtiis  Christi  fiiit  14.  Ipsi  vcro.   Hic  poniintur  illa  qna? 

indiirata  ad    sustontandiim :  Eccli.  xxvii,  facta  sunt   post  passionem ;  unde    dicit, 

6;  Vasa  /?(juH  jjrobat  fo?'nax,  et  ho?ni?ies  Ipsi  vero   consideravcru?it,  convenientes 

justos  te?itatio  tribu/atio?ns.  De  secundo,  ad  spoctaculum  nt  illudorent :  Luc.  xxiii, 

*ncut     Matth.  VII,  29  :  Ei'at  doce?is  cos  *  tanqua??i  36  :  **  MHites  i/ludentcs  i?nplcveru?it  sj)o?i-    "  Wu 

potestate??i  habe?is;  sed  iii  passionc  :  Ad-  gia??i  aceto  dicentcs.  Si  rcx  Israel  es,  •^«^-^['"/"w 

hxsil  li?ujua  ??ica  faucibus  ??ieis,  pra3  taci-  vimi  te  fac  etc.  Et  i?ispexeru?it,  scilicet/«,  ef  < 

lurnitate :    Ezech.   iii,  2^  :  Adhx?'ere  fa-  quid  eveniret  de  me.  Divisertmt  i?iter  se ,""1^^ gi 

cia??i  li?igiiam  tua??i  palato  tuo,  et  e?ns  vestime?ita  tnea,  quae  erant  plura  et  divi-  dkentes 

mutus.  ¥A  hoc    cst   factum    inpassione;  s\h'\\\Si:  Et  super  vestem  ??ieam,  scWicctm-judxon 

quia     noii    rcspondebat    Ilcrodi :     Luc,  coiisutilem,  miseru?it  sortem,  et  hoc  fece- 

xxiii,  9  :  I?itcrrogabat  eu??i  Hcrodcs  mui-  runt  vel  propter  ciipiditalom,  vel  pro|)fer 

tis  ser??w?iibus.  At  ipsc  ?iihil  rcspo?ulebat  quamdam  iilusioncm.  Pcr  lia'c  vestiinen- 

ei.  l)e  tertio  Malth.  xxi,  8:    Plu?'i?na  au-  ta  divisa  signantur  Ecclesia;  sacramonta; 

te??i  turba  straverunt  vestime?ita  sua  i?i  sed  per  vestem  quae  non  div-iditur,  signa 

via.  Alii  autem  cxdeba?it  ra?nos  de  arbo-  tur  unitas  Ecclesi®  quani  quilibet  credit 

ribus  etc.  Tunc  i?nplctum  est  cjuod  David  babere:sed  non  habet  nisi  uniis,  quiaso- 

prophetaverat    dc    Ch?'isto    dice?is,    (Ps.  la  est  unifas   Ecclesiie :  Cant.  vi,  8:  Una 

cxvii,  25:)  Domi?ie  salvu??i  ?ne  fac,  o  Do-  cst  colu??iba  ?nca,perfecta  ?nea. 
mi?ie  be?ie  prospcr(U'e ;  bc?iedictus  fjui  ve-  15,    Tu  aule??i.  Narrala   passione,  hic 

?iit  i?i  nomi?ic  Do??u?ii,   Deus  Domi?ius  et  proccdit  ad  orationem :  et  circa  hoc  duo 

illuxit  ?u)bis.  facit.  Primo  pctit  divinum  auxilium.  Se- 

Sed  in  passione   viluit;nnde  dicit,  £"/  cundo  pefit  prtestiti  auxilii  fructum,  ibi, 

i?i  pulve?'em   mortis  deduxisti  me,  idest  Na?'rabo  ?w??ie?i  tuum.  Circa  primiim  duo 

vilem  mortem  mc   pati   fecisti :   Snp.  ii,  facit,  Primo  petit   divinum    anxiliiim  iii 

20  :  Morte  turpissi??ia  C(mde?n?ie?nus  eu??i.  generali.  Secundo  pcr  sc  in  spcciali,  ibi, 

Vcl  si  referatur  ad  membra,  hi  pulvcrem  Erue  a  framea.  Circa  primum  duo   facit. 

mortis  deduxisti  me,  idest  meinbra  mca  Primo  petit  accelerationem    aiixilii.  Se- 

qiue  sunt  incinerata,  uon  autem  Christi.  cundo  auxilii    necessifatem.   Dicit    crgo 

Vel  /n  pulverc??i  etc,  idest  in  potestafem  qnantum  ad  primum:  Sic  fecerunt :  Fode- 

Judaiorum  dedisti  me  qui  suiit  sicut  pul-  ru?it  ??ia?u(s  ??ieas  et  j)cdes  meos  etc,  sed 

vis  etc.  Tu   Do??ii?ie^    ?ic     elo?igaveris    auxi!iuj?i 


PSALMUS  XXI 


351 


tuum  a  mo,  idost  nc  difr*!ras  prafibero 
milii  homiiii  (lliristo  auxilium  divinitalis; 
quasi  dicat :  Factum  est,  fjuia  liberatus 
est  a  morte  per  gloriam  resurrcctionis, 
qu8B  non  est  elongata:  quia  post  triduum 
rcsurrexit.  Et  fuit  Christus  resurgens:  I 
Cor.  XV,  20 :  Christus  resurgens  ex  mor- 
tuis  primitiae  dormientiurn:  l's.  lvi,  9: 
Exurrjam  diluculo.  Addefensionem  meam 
conspice :  quasi  dicat :  Ad  hoc  necessa- 
rium  est  auxilium  tuum  mihi,  sciHcet :  Ad 
defensionem.  Sub  umbra  alarum  tuarum 
protecje  me  etc.  Defende  me,  scihcet  con- 
tra  persequentes  ad  mortem,  et  contra 
daimones  ne  dcliiioant  iu  hmbo.  Sic 
ergo  petiit  ne  corpus  resolvatur  in  cine- 
res,  et  ne  anima  detineatur  in  inferno: 
Actor.  II,  24  :  Solutis  doloribus  inferni, 
juxta  quod  imptossibile  erat  teneri  illum : 
Psal.  XXXVII,  22  A'<?  derelinquas  me  etc. 

IG.  Erue.  Ilic  expouit  in  spcciali  a 
quii)us  potit  dcfendi.  Et  primo  conlra 
moitoin.  Socundo  contra  tcntationcm 
mortis,  ibi,  De  manu  canis.  Dicit  orgo, 
Conspice  ad  defensionem  meam,  et,  oDcus, 
erue  animam  meam,  quam  ipsi  quffirunt, 
a  framea,  idcst  a  gladio  qui  fremit  agi- 
tatus. 

Sod  contra.  Christus  non  fuit  occisus  a 
gladio,  scd  lancca ;  ct  laucea  otiam  fuit 
percussus  post  mortem. 

Sed  diccndum,  quod  gladius  sua  acui- 
tato  dividit;  lleb  iv,  12:  *  Acutior  omni 
(jladio  ancipiti,  et  pfrtinr/ons  usque  ad  di- 
visionem:  ot  idoo  (juia  mors  dividit  ani- 
mam  a  corpore,  ot  patroin  a  (ilio  ot  o 
coulra,  ot  fratrom  a  fratro,  dicitur  gla- 
dius:  Zacli.  xiii,  7:  Vramea,  idrsl  mors, 
suscitare  supcr  pastorem  tneum:  ot  ab  liac 
oruilur  in  rosiirroctiouo.   y^el  fratne  acsl 


Lin- 


liiigiia  advtMSiinoriim  :  rsal.  i.vi, 
qua  roruui  (jladius  ncidus.  Vcl  hic  loqiii- 
tur  Cliiislus  pro  mombris,  (|horum  j)lu- 
res  sunt  occisi  gladio :  Acl.  xii  Ocridit 
auleni  Jfuobum  fratrctn  Joanuis  (jbidio. 
Et  de  nuniu  canis.\\\Q.  orat  contra  toiila- 
liouos:  ot  triplicilor  (h^scribit  hic  oos  ir- 
ralionabilo-s,  ol  hoc  facit  siib  siiuililudiiio 
caiiis,  (|ui  laliat  antoijiiaui  por('i[Hat  cou- 
tra  quoin  doboat  latrare,  [uoplor  siibi- 
tam  irain  ejus.  Sic  Juda'i  aiitO(juam  sci- 
rent  qiiaro  latraront  contra  Chrislum,  cla- 
mabant :  Phil.  m,  2  :    Videte  canes,  vidtite 


malos  operarios :  et  siipra,  Circunultde- 
rttnt  me  canes  multi.  lioc  maxiine  pcrli- 
not  routra  .luda30s,  qui  coiitra  Christiim 
latrantos  C lamabant ;  Crucifige,  crucifige. 
Luc.  XXIII,  21. 

17.  Salva  me.  Hic  describit  eos  crude- 
les  sub  similitudine  leouis,  qui  est  cru- 
dolo  animal:et  lioc  rofortur  ad  Pilatum 
qui  fungitur  Icoiiis  potcstato,  idest  impe- 
ratoris,  quem  Apostolus  dicit  leonem  :  ii 
Tim  IV,  17  :  Liberatus  sum  de  ore  Ironis. 
Vol  rcfertur  ad  diabolum:  I  Pet  ult.: 
lanquam  leo  rugiens  circuit  quxrens 
quem  devoret.  Et  a  cornibus  unicornium 
liumilitatem  meam.  llic  describit  eos  su- 
pcrbos :  et  rcfertur  ad  principcs  sacerdo- 
tum  et  scribas,  qui  scilicet  comparautur 
unicorni  siiperbiam  dosigiianti :  et  hoc 
indicat  quod  unum  cornu  habet  incapite, 
et  est  tant»  suporbia3  qiiod  niillo  inodo 
patitur  subjccliouom,  sed  statim  captus 
moritiir:  Job  xxxix,  9:  Nionquid  volet 
r///yir>ctvm,  idest  uiiicoriiis,  sernirc  tibi  aut 
morabitur  etc.  Et  per  Iioc  siguilicaiitur 
principcs  Jiidajorum  qui  singiilaritor  glo- 
riabantur  de  coguiliono  Dei.  Et  (juicuni- 
quc  siugiilaritor  sc  extollit,  similis  est 
Pharisa'0  :  Luc.  xviii,  8  :  Non  sit/n  sicut 
cetcri  hotninum:  Psal.  i.xxiv,  G :  \olitc 
extollere  in  altum  cornu  vestrum. 

18.  Narrabo.  Conscijuontcr  ostcndit 
diviui  auxilii  fructum.  Et  priino  ostcudit 
hoc  quantiim  ad  ipsum  Cliristiim.  Secuii- 
do  (juaiituiu  ad  alios,  ibi,  Edcnt  paitpe- 
;rs',  Circa  [)i'iinum  duo  facit.  Primo  jiro- 
ponit  duplicoin  friictuni ;  scilicot  pra'di- 
caliouis  (;t  laiidis.  Secundo  exj)licat 
utriim([uo,  ibi.  Qiii  titnetis.  Circa  [)ri- 
imiin  [)onit  duplicoin  IViictum  do  libora- 
tioiio  Christi.  Priiniis  friiclii.>*  Cbristi  fuil 
piiodicalio  [)or  uuivorsiiin  luiinduin.  Di- 
cit  cigi),  .Sd/rti  uie  e.v  <u-c  lconis  c/r,  qiiia 
saivaliis  ot  liboratus  do  faucibiis  ooniiu. 
Narrabo  ntunen  Ininn  frutribua  nteis, 
idosl  .\[)()sl<)lis  :  ol  hoc  focit  posl  rosiir- 
rocliouom.  Siiiit  autoin  .Ajiostitli  fralros 
sui,  ol  por  uatuiain  assum|>laui,  v[  jior 
gr;iliaiu  vncutiouis  ad  a[>oslnlaluin  :  Uoin. 
viii,  2!> :  Qitos  pr.rscictt  ct  /tr.rdcslinavit 
conformes  fieri  inuujitiis  tilii  sui...  quos 
pr.rdcstinuvit  hos  rt  vocavil. 

S(m1  iiuiu([uid  iion  narravit  anto  pns- 
sionom  noiuon  Dei?cuiu  ipso  Uical,  Joan, 


'a:\'2 


1\  DAVIDKM 


XVII,  (i :  I'<t/rr  nunnfrstari   hnnirn    Imnn 
finniiiiilnis  rlr. 

lHctMidmii  (]iit)il    sic  ;  sed  |)lonius   post 
passit^iifin  cl  losurrerlioiiem.  Piinio  i|iii- 
(lein     narravil     discipulis     ore    j»ro[)rio, 
quaiitlt»  aperiiil  illis  sciisum  ut  iiilellige- 
roiit  Soripturas.  Luc.  ull.  Secundo  daudo 
eis  S|tiritiiin  I\iraclitiiin  :  Joan.  xvi,  13: 
itnn  crnrrit  Parar/itns  ille  Spirilim  vtri- 
talis,  (Incrhit  vos  onuietn  veritatem.  Kt  .lo. 
xiv,   2(j :   Ciini  venerit    Paraclitiis  queni 
mittet  Patel  etc;  ille  docebit  vos  omnia. 
Sed  plenissime  narrabit  quando  mauifes- 
tahit  tliviiiitatcm  suam  in  judicio:  Joau. 
XIV,  21  :  Manifcstaho   ci  nicijtsiim:  Luc. 
XXI,    27:  Tanc  vidrbunt  Filium  fioniinis 
venientem  eum  potestate  marjna  et  majes- 
tatr.  Tiinc  enim  in  Filio  cognosccnt  Pa- 
trem:  Joan.  xiv,  20  In  die  illa  cognosce- 
tis,  (juia  rijo  in  Patrc,  et  Pater  in  me,  et 
e(jo  in  vobis.  Kt  hoc  ipsi  soli  Filio   conve- 
nit,  ul  i[)sc  dicit  Mallli.  xi,  27  Xemo  no- 
vit  Patrrni  nisi  Fi/ius.  Secundus   fructus 
liborationis  Clirisli  fiiit  laus  divina;  unde 
dicil,  ///  mcdio  ecc/esix  /audabo  te:  Isa. 
xiji,   10:   Laus  rjus  ab   extremis  terrss.m 
Sed  dicit,  In  mrdio   Ecc/esix:  quod  Aii- 
guslinus  sic   expouit,  diccns  primo  sic  : 
Illud  dicimus  esse  in  medio,  quod  cst  in 
manifesto.  In  veteri  testamento  Dcus  lau- 
dabalur   in   occulto,    idest  in  myslcriis; 
sed  iii  novo  laudatur  in  pubiico,  quia  in 
nuda  verilatc  :  II  Cor.  iii,  18;  ISSos  autem 
revc/ata  facir  (j/oriam    Domini   contem- 
p/an/es,  per  amolionem  velaminum.  Ali- 
qiiando  dicimus  essc  in  medio  illud  quod 
est  intimum.  Iiitimi  in  Ecclesia  siuit  viri 
perfecti,  qiii  specialiter  laudant  Deum  in 
corde  ;  In  mrdio  ecc/esix  /andabo  tc,  idest 
iii  doctoribifs  et  viris  perfcctis. 

19.  Qui.  Exe(juilur  utrumque.  Et  pri- 
mo  primum.  Secundo  secuudum,  ibi. 
Ajjud  te.ln  primo  proponil  lotam  pra^dica- 
tioncm  novi  testainenti_,  quomodo  narra- 
tur  nomen  Domini.  Et  primo  oslcndit 
ad  (juid  inducimtur  homiues  in  novo  tcs- 
tameuto.  Secundo  qiiid  eis  uarrelur,  ibi: 
Quoniam  non  sjjrevit:  .\d  Iria  iiidiicuulur 
homines  in  novo  testameuto  :  videlicel  ad 
confcssionem  oris,  ad  quyrendam  glo- 
riam  Dei,  et  ad  Deum  limendiim.  Quan- 
tuin  ad  primum  dicit,  Qui  ti?nrtis  Deum 
/audate  eum.  Est  autem  duplex  timor; 


unus  tilialis  (|ui  limot  Doiim  (•llciidoro,  ot 
timol  ab  co  soparari,  el  oxbibol  o\  rove- 
rontiain;  et  liic  est  ex  carilate.  Aliiis  aii- 
lom  est  timor  servilis,  qiii   tim(!t  solum 
poMiam  :  ot   bic   non  est  ex  charilato:  I 
Joan,  IV,  18:  Cfiaritas  foras  mittit  timo- 
rrm.  Vetus  Icx  fuit  timoris;  scd  iiova  csl 
lex  amoris.  Vos  crf,'0  Qui  timetis  Dumi- 
nu)n,  idcst  qui  implelis  lo.qom  ex  tiinore, 
/auda/e  ru?n,  quia  nibil  laudal  quis  qiKjd 
noii   diligit ;  quasi   dical:  Confilemiui  ei 
examorc:  Psalm.   cxvi;  Laudate  Domi- 
7ium   elc.   Ouantum  ad   sccuudum  dicit, 
Univcrsum  semcn  Jacob  jnajnifirate  cum 
I  Corinlh.   x,   'M  :  Sirr  manducatis,  sive 
bibitis,  sive  a/iud  facitis,  omnia  in  (j/oriam 
Dei  facite.  Et  dicit  Universwn  semen  Ja- 
cob  etc:   quia   filiis  Jacob,   idest  Juda^is 
lcx  vetcris  teslamenti  fuit  data,   iii   qua 
promitlitur  gloria  bumana  ;  sed  in  novo 
teslamonlo  promillilur  gloria  Dei.  Et  di- 
cit,  Universum,  \\\  iiicludal  filios  promis- 
siouis  qui  computantur  in  semino,  ut  di- 
cilur  (lal.  iii,  scilicet   gentiles.  Ouantum 
autem    ad    tcrtium    dicit,    Timrat    eum 
omne  semcn    Israe/,    timore    revcrentiie 
qui  est  cum  dilectionc :  Dent.  x,  12:  El 
nunc  Israc/,  quic/  Dominus  Deus  tuus  jie- 
tit  a  te,  nisi  ut  timeas  eum,  et  ambu/es 
in  viis  ejus?  Israel  idem  est  quod  Jacob. 
20.  Quoniam.  Hic  ostenditur  quid  cis 
annuntictur,    scilicet  virtus    Christi,  so- 
cundum  (juod  loquitiir  in  pcrsona  Cbristi 
oranlis.  Aliquando  enim    non    vult    quis 
preccs  exaudire,    (|uaiido    scilicet  ipsum 
pro  quo    pctitur,  non    vult    videre,    vol 
quando  noii  vult  videre  rogantem ;  ali- 
quaiido  et  si  vult  vidcre  rogantem,  non 
tamen  vult  exaudirc  petitioiiem  ;  et  hoc 
cxcludit  quantum  ad  primum,  cum  dicit, 
Non    sjjrcvit,    quasi     ncgligcndo,    neque 
desjjrxit   (/rj^rrcationon    jyaujyeris,    idcst 
bumililatem  ojus  qui  non  habot  spem  in 
temporalibus,    idest    Christi.    Secundum 
ostendit.  Nec  avertit  facicm  suain  ame\ 
quasi  non    acccptando  me  :  Psal.  lxviii, 
1 8  :  Nr  avrrtas  facirm  tuam  a  jnirro  tuo 
rtc  Tertium  cum  dicit,  E/  cum  r/amarrm 
a(/  cum  excmdivit  me;  quia  judex  admi- 
sit  quod  petii  pro  me  et  pro  meis  :  Joan. 
XVI,  23  :  Si  quid  petirritis  Patrem  in  no- 
mine  meo,  dabit  vobis  :  Jona»  ii,  3  ;  Cla- 
mavi,   et  exaudktivocemmeam.  Et  nola 


PSALMFS  XXT 


333 


qiiorl  ante  passioncm  tria  dicit  sc  faisso 
passum.  Dirit  cnim  fiiisse  ahjcctiim,  E*/o 
sum  vermis  etc.  Dcrolictum,  Qwire  me 
(Ifrplifjuistil  Itcm  dicit  se  non  cxaudihim, 
Clama/jo  prr  dioH.  et  non  exaudios  :  ct 
quare?  Quia  tiinc  dicebat,  Verba  dcrelic- 
torum.,  idcst  pcrtincntia  ad  inlirmifatcm 
carnis  secundum  quam  potius  tcmpora- 
lia  qua^runtiir:  nunc  autem  quia  per  re- 
surrectioncm  ad  lioc  genus  adduxit  liu- 
manam  naturam  ut  qua^rcrct  spiritualia, 
dicit  contiarium.  Quia  supra  dixit^  Efjo 
sum  vermis  elc..,  hic  dicit,  ^on  sprevit  me 
etc.  Supra  dixit,  Dereliquisti  me^  hic  di- 
cit,  neque  avertit  faciem  suam  a  me.  Su- 
pra  dixit,  Clamabo  per  diem.,  liic  dicit, 
dnm  clamarem  ad  eum,  e:rai(divit  me. 

21.  Apud.  Supra  Psalmista  cx  pcrsona 
Christi  duo  promisit  sc  dicturum  :  .scili- 
cet  narralioncm  divini  nominis,  et  lau- 
dem  Dei.  l)c  primo  jam  dixit ;  hic  agit  de 
secundo,  scilicct  dc  laude  divina.  Circa 
hoc  duo  facit.  l*rimo  ostendit  qualis  sit 
laus  D(!i.  Sccundo,  quomodo  laudi  adjun- 
git  opus,  ibi,  Vota  mea  etc.  i)icit  ergo 
quantum  ad  primum,  Apud  te  laus  mea. 
Et    hoc  potest    duplicitcr    intclHgi.    Uno 


nu;.  Ihcc  vota  solvit  Chrislus  dando  se  ad 
passioncm,  ct  itcrum  qiiando  dcdit  cor- 
pus  suum  in  cii)um  tidelium  ;  unde  dicit, 
Vota,  idest  sacrilicia,  Reddam,  in  ara 
crucis  et  in  sacrificinm  fidcliiim;  et  hoc 
faciam  in  conspectu  titnentium  eum  :  Eccl. 
iir,  8  :  Qui  timet  D(jmuium,  /ujnorat  pa- 
rentes. 

22.  Edent.  Ilic  consequcnter  ponit 
cfTcctum  passionis  qui  cst  a.l  alios  :  et 
primo  proponit  diversos  passionis  effec- 
tus ;  sccundo  ostcndit  eos  ad  futura  per- 
tincrc  ibi,  Annunciabitur .  Circa  primum 
duo  facit.  Primo  proponit  edcctus  pcrti- 
nentcs  ad  Apostolos.  Secundo  ponit  tales 
effectus  pcr  Apostolos  ad  alios  derivatos, 
ibi,  IXeminiscentur .  \d  Apostolos  pcrtinel 
ministcrium  dominici  sacramenti  :  quod 
dcsignatur  cum  dicit,  Edcnt  pauperes., 
idcst  humilcs  ct  contcmnentes  res  mundi  : 
Matth.  V,  3  :  Beati  paupercsspiritu.,  quo- 
niam  ipsorum  est  regnum  C(x/orum.  Isti 
edcnt  sacrificium,  idcst  sacramentum  cor- 
poris  et  sanguinis,  saframcnfalitcr  et 
spiritualiter.  Et  ex  iioc  seijuitiir  triplex 
cflcctus,  spiritualis  scilicct  satictas,  laus 
et  vifa.    Qiiantum    ad    primum    dicit,  Et 


modo  sic  :   laus  mea  qua  ego  laudor,  est     salurabuntur,   (juia    quiescet  desiderium 
apud  tc,  non  apud  homines  a  quibus  non     suuin  in  plcnitiidine  gratiarnm  qua>  per 


habeo  laudem,  sed  a  te  :  II  Cor.  x,  18  : 
Non  qui  seipsian  commeiuiat,  i//e  proba- 
ttis  est.,  sed  quem  Deus  C(mimendat.  Alio 
modo  sic  :  Jaius  mea,  qua  scilicct  te 
laudo,  est  Apud  te,  non  in  oculis  homi- 
num  :  Eccli.  xlvii,  10  :  De  omni  corde 
suo  laudacit  Deum,  et  di/e.rit  Dominum., 
ct  hoc,  In  Ecclesia  magna.,  per  mc  ct  mco 
nomine  congrcgafa.  Ma^pui.,  j)otcsfatc  : 
Matth.  XVI,  18  :  Supcr  /tanc  pclram  nu/ifi- 
cabo  Ecc/cmim  rncani.,  ct  p(n'l,c  infcri  non 
prxva/ebunt  adversus  cam.  El  ti/ii  i/a/io 
c/aves  rcf/ni  cadorum  :  ct  (puidcumijue 
so/veris  ctc.  Dignitafo  :  Ajxx'.  xxi,  2i  : 
lieges  terrx  a/ferenl  (jioriuui  suam  vt  lio- 
norem  in  i//aui.  Ilic  ostiMidil  (jiiomodi) 
laudi  adjungit  ojms.  Voluiii  (ibrisli  liiif 
ut  se  darct  pro  saliih;  liiU^liiini  :  ijisc 
enim  illud  vovit  in(|iiaiiliini  boino  :  Psal. 
xxxix,  9  :  Et  fac.ercm  vo/iiutatcm  luani 
Deus  tntnis,  /7>//^/.  Qua'  (iiiidcm  vobintas 
Dei  csl  sanctiflcatio  nostra  :  .loan.  vi,  38  : 
Dcsceudi  dc  nr/o  noii  iit  ficiaui  ridiiiita- 
tem  mtam.,  scd  vo/untatcm  cjus  qiii  misil 

IIIVX 


hocsacramcntiim  acquirunfiir  :  Psal.  lxii, 
6  :  Sicut  adipe  et  piiujucdine   rep/eatur 
anima  tnca.  Qiianfum  ad  sccundum  dicit, 
El   /au(/abunt    Doniinum    qiii   requirunt 
eum.  Nec  mirum,  (juia  laus  seijuifur  ex 
lcvtilia  :  Isa.  i.i,  1  I   :   \'cnient  in  Sion  /au- 
(/antcs,  et  /ivtitia  sonpitcrnd  super  capila 
eorum.    S;i4ictas   aiitcm    dcsidcrii  caiisat 
dclcctafioiicm  :    Isa.    i.v,  2  :  Dc/ecta/dtur 
iii  rras^i/iu/inc  aiiima  rcstra.,  idcst  in  spi- 
litiiali  j)iiigucdiiic  :  Psal.  xi.i,  o  :  In  roce 
cju/tationis  el  ronfcisionis  sonus  epu/an- 
tis.  Scd    iioii    (|uilibcl    laiidat  Dciiin ;    scd 
Qiii  rcqiiirunt  ruui,  idcst  (jui    nihil   aliud 
(jiiaMunt  nisi    Christnm,  vel    Doum  :  Isa. 
i.M,  <)  :  Qii.vritc  Drnm  duni   inrrniri  po- 
lcst ;  iiirocalc  ciini  dunipmpv  rst.  Quantnni 
ad  t(Mliiim  dicil,    Vircnt  nu-da  roruin  clc. 
.loan,  VI,  .'>0  :   Si  qiiis    ninndiicaveril  ex 
/loc  piiiu\  vivet  in  aHernum.  Et  ideo  dicit, 
r//v7;  (juasi  dicat  :  (jiiamvis  corporc  mt>- 
riantiir  imilaiido  j)assioiicin    Domini,  ta- 
nuMi  cord(>  \iv(Mit  :  Psal.  i,\\ui,.3.3:  Qux- 
rite  Dominum^  cl  rirct  aniina  vvstra. 

23 


m 


IN  DAYIDKM 


23.  Rnnuiiscentur.  \\'u-  poiiil  ciroclus 
derivatos  ad  alios.  Kt  iniino  (•oinniiinilor 
ad  omnos.  Sooundo  (|uaiiluiii  ;i.l  carna- 
los,  ibi,  M<inili(cnccnint.  Torlio  (luautuin 
ad  spiiitualcs,  ihi,  Kt  aninm  mca.  Kst 
autcin  triplox  oHoolus.  i'riinus  ost  divina 
cognitio  ad  (inam  gontos  por  Apostolos 
dovonoruut.  Socundus  ost  ofTocius  ad ' 
convorsionom  ad  Clirislum.  Tortius  oncc- 
tus  manifostatur  por  operis  porfoclioiiem. 
Quautum  ad  primumdicit,  Rnnniiscoilur. 
llomiuiI)us  naturalilor  iusorta  osl  (juifdam 
Dei  oognitio ;  sod  obliviscuntur  Domini 
per  poccatum  :  Deut.  xxxii,  18  :  Oblitus 
es  D<nnini  crcatoris  tui.  Genliles  autem 
habuorant  aliciuam  Dci  cognitioiicm,  sod 
obliti  fueraul  propter  pcccata ;  scd  per 
Apostolos  fueruut  roducti  ad  remiiiisccn- 
tiamnaturaliscoguitionis:  Jer.  li,  ^O  :  lie- 
cordamini Domini procul.  Quanlumad  se- 
cundum  dicit,  Et rcvertentur  ad Dominum' 
scilicot  per  amorem.  Et  hoc  feceruut  nou 
solum  juda^i,  sed,  Unicersi  fmes  terrx  : 
Isa.  XXI,  12  ;  Si  qu.vritis,  quxrite -,  con- 
vertimini  et  venite  :  et  hi  duo  etrectus 
etiam  ad  sacramentum  altaris  peitiuent, 
quod  cst  quoddam  mcmoriale  dominicae 
passiouis,  nt  dicitur  1  Cor.  xi.  Idco  dicit, 
Reminiscentur ,  quia  couversio  animai  ad 
Deuin  est  effoctus  sacramenti  altaris  : 
Psal.  xxu,  2  :  Super  aquam  refectionis 
educavit  me.  Colentes  eum  uon  iu  cere- 


ius  qui  .socutiis  cst  quantum  ad  carnalos  : 
ot  ponit  diio.  1'riino  ponit  bonuin  oorum. 
Socuiido  [)onit  eorum  dofoctuin,  ibi,  /n 
consjjccta  cjus  c<ulc/if,  canialtss  :  ot  hi 
poicoporunl  duplex  boiiuni  :  scilicet  par- 
licipalionem  sacramenti,  ct  vonoratiouom 
Doi  iii  cultu.  (jiianlum  ad  i^rimum  dicil, 
Manducaverunt,  licot  indigno,  (juia  car- 
nales  suiit  :  I  Cor,  xv.  58  :  Caro  et  san- 
f/uis  rer/num  Dei  7ion '  possidebunt .  De  *  posiidi 
bouis  dixil  supra  quod  saturabuntur  ct  poisun 
laudabuut  Doniinum,  et  vivenl,  quia  ve- 
uerantur  sacramentum  por  lidem  quam 
liabcnt.  Sed  isti  quia  suut  pingues  terraB, 
idest  iu  terrenis  dofixi,  idest  uon  in  spi- 
ritualibus  olevati  :  Cadent  in  conspectu 
cjus,  scilicet  Dei  :  Ilicr.  xxxi,  14  :  Ine- 
briabo^*  animas  sacerdotam  pinguedine^  "  animt 
et  populus  meus  bonis  tneis  adimplebitur. 
Isti  dcsignantur  per  vacas  pnntjues.  Amos, 
IV  Deut.  xxxii,  Incrassatus  est  dilectus, 
et  reccdcitravit  :  uam,  qui  indigne  man- 
ducat  et  bibit,  jadicium  sibi  manducat  et 
bibit,  ut  dicitur  I  Cor.  xi,  29.  Kt  bcne 
dicit ,  Omnrs  qui  descenduni  :  idest  si  qui 
anoctu  dcmcrguutur  ad  terrena  :  quia 
etsi  isti  videautur  stdre  in  conspectu  ho- 
minum,  tamen  in  conspectu  Dei  cadent  : 
Isa.  vm,  13  :  Offendent  ex  eis  plurimi  et 
cadent.  Vef,  Cadent  in  conspectu  ejus, 
idest  substerneutur  ei  etiam  inimici,  om- 
nes  qui  descendunt   in  terram,    idest    in 


moiiiis,    sed,   In  conspectu  ejus,  scilicot     corruptioiiom    pcccati  ;  Phil.    ii,    10  :  In 

noynine  Jesu  omne  genu  flectatur. 

26.  Et  anima.    Ilic    pouitur    effectus 


spirituali  cultu  :  Joan.  iv,  23  :  Veri  ado- 
ratores  adorahunt  Patrem  in  spiritu  et 
veritate.  Et  omnes  familix  gentium  :  Soph. 
II,  11  :  Adorabunt  eum  viri  de  loco  suo, 
omnes  insulse  gentium;  quasi,  ut  intelli- 
gatur  quod     gentiles     colueruut    Deum 


quoad  spirituales.  Auima  Christi  sunt  illi 
in  quibus  requicscit  Spiritus  sanctus,  spi- 
rituales  scilicet,  qui  duplicitor  se  habeut 
ad  Deum.  Primo  quantum   ad  cor,  quia 


Israel  ;  et  sicut  proseiyti  euntes  ad  habi-     vivuiit  illi,  scilicet  Deo,  vel  Christo,  iJal. 


tandum  cum  Jud*is,  recesserunt  a  loco 
suo. 

24.  QiKjuiam.  Potestas  spiritualis  to- 
tius  mundi  est  Christi  :  Dan.  vii,  14  :  Et 
dedit  ci  potcstate/n  et  Iionorem  et  regnum. 
Et  non  solum  Juda^orum,  secundum  illud, 
Isa.  IX,  9  :  Sapcr  solium  David;  sed  ipse 
dominabitur  gentium  :  Psal.  ii,  8  :  Pos- 
tula  a  me,  et  dabo  tibi  gentes  heredita- 
tem. 


u,  20  :  Vivo  ego  etc.  II  Cor.  v,  15  :  Qui 
vivunt.,  jatn  7ion  sibi  ipsis  vivant^  sed  ei 
qui pro  i/jsis  tnortuus  est.  Secundo  quau- 
tum  ad  opus,  Et  semen  tneum.  Semen 
bonum  sunt  lilii  regui ;  quasi  dicat  :  Filii 
regni  quos  ego  seminavi,  sorvierunt  soli 
Dco  :  quia  omuia  opera  quai  fecorunt, 
ad  ejus  gloriam  rctulerunt. 

27.  Annunciabitur.  Hic  expouit  quando 
fiet  :  quia  non  iu  tempore  suo,  sed  in  fu- 


25.  Ma7iducaveru7it.  Ilic  ponitur  effec-     turis    temporibus  :  et  pouit  iria.   Primo 


*  Al.  deest  :  a  ad.  ■ 


PSALMUS  XXII 


3S5 


praenunciat  fifleipraedicatlonem.  Secuntlo     wius  ex   septein  {jui  astamus  ante  Domi- 


a  quibus  del)cat  praHlicari.  Tertio  quiljus 
praBdicetur.  Quantum  ad  primum  dicif, 
Annunciahitur  Domino  generatio  ventu- 
ra  :  et  hoc  potest  dupliciter  exponi,  Uno 
modo  cum  Ilieronymo  ;  quasidicat,  Gene- 
ratio  ventura  annunciafntur,  idest  evan- 
gelizabitur.  Et  ad  hoc,  ut  convertantur  ad 
Dominum,  sive  etiam  Afinunciabitur  pas- 
sive  ;  quasi  dicat  :  Per  pradicationem 
Apostolorum  illa  generatio  adducetur  ad 


num.  Et  annu/iciadi/nt  Cfje/i,  idest  cceles- 
tes  Apostoli  :  Piiil.  iii,  20  :  Nostra  con- 
vcrsatio  in  cwlis  est :  Justitiam  ejus,  non 
humanam,  sed  Dei,  quam  rcpcllunt  Ju- 
daii  :  Kom.  .x,  3  :  If/norariles  Dei  justi- 
tiam,  et  suam  (pixrentes  instituere  justi- 
tiam  etc.  Quibus  annunciabitur?  Populo 
quinascetw\  spirituali  gonerationc  ;  Joan. 
ni,  3  :  Nisi  quis  renatus  funrit  etc.  Hic 
autem  populus  non  renasritur  operatione 


Dominum  :  Matth.  xi,  5  :  Pauperes  evan-  humana,  sed    divina  :  Joan.  i,    13  :  Non 

tjelizantur.  Vel  sic  :  Bonum  generationis  exsanguinibus,  neque  ex  ro/untatecarniSy 

annunciabitur  per  Angelos  ipsi  Deo;  non  neque  ex  vo/untate  viri.,  sed  ex  Deo  nati 

quod  ignoret  sive  indigeat,    scd  ut  ordo  sunt.,  Et  ideo  dicit,  Quem  fecit  Dominus  : 

servetur,  ut  dicit  Diouysius,  et  ut  dicitur  Psal.  xcix  :  Dominus  fecit  nos  etc. 
Tob.  XII,  15  :  Ego  sum  Rapluie/  ange/us 


PSALMUS    XXII. 


1.  Dominus  regit  me,  et  nihil  mihi  deerit  :  ia 
loco  pascUiB  ibi  me  collocavit.  Super  nf(uam  refec- 
tionis  fducuvit  me  :  animam  nieaiu  convertit.  I)e- 
duxit  nie  super  semitas  justitia!,  propter  nomcu 
suura. 

2.  Nam  et  si  ambulavero  in  medio  umbriE  mortis, 
Bon  timebo  mala,  (pioniam  tu  mecum  es.  Viri^a 
tua  et  itaculus  tuus,  ipsa  me  consolata  sunt  :  pa- 
rasti  in  conspectu  meo  meusam  adversus  eos  qui 
tribulant  nie.  impinguasti  iu  oleo  caput  meum  :  et 
calix  meus  ineJ)rians  quam  |)ra!;larus  est ! 

:t.  Kt  misericordia  lua  subsecinetur  ine,  omniljus 
diebus  vil<e  mea>.  Et  ut  iuhabitem  in  domo  Domiui 
in  longitudineni  dierum. 

1.  Psalmista  supra  in  persona  Cliristi 
dixit  de  sua  tribulatione  multa ;  hic  au- 
tem  dicit  de  remedio  quo  in  ea  sustonta- 
tur.  Et  primo  commemorat  beinMicia  (|ui- 
bus  suslentalnr.  Secundo  potentiam  sus- 
lentationis,  ibi,  /)o?nini  est  trrra.  P.sahnus 
isto  non  liai)ct  novum  tituhim,  scd  vide- 
tur  designare  alicpios  iii  via  ainl)ulaiilcs  : 
undo  polest  signilicare  reditum  populi  do 
Babylone,  et  signal  rcdidim  (Ibristi  do 
mundo  ad  ca^ium.  Circa  hoc  duo  facit. 
Primo  commemorat  bencllcia  pra-tcrila. 
Secundo  commcmoral  bciiclicia  rutura, 
ibi,  Et  miserirordui  tua.  Circa  j)riMuim 
duo  1'acit.  Primo  commcnioiat  bciidicia 
(jua'  consisliint  in  consolalioiic  bononim. 
Secundo  ea  qua'  consistuiil  iu  adjiilorio 
conlra  mala,  ibi,  Nani  et  si  ambii/arrro. 
Circaprimum  tria  tangil.  Primo  comnnv 
morat  suflicienliam  diviiKc  promissionis. 


Secundo  cjus  abundantiam,  ibi,  In  /oco 
pascux.,  Tcrlio  ejus  efrectus,  ibi,  Animam 
meam  converlit.  Ponit  crgo  primo  divi- 
nam  provisionem  :  unde  dicit,  Dominus 
regit  mc  Ilieronymus,  Dominus  pascit 
me.  Et  idem  est ;  quia  qiii  pascit,  regit. 
Et  intelligitur  in  persona  Ecclesia3  dici 
de  Christo  qui  est  pastor  noster  ;  Joan. 
X,  11:  Ego  sum  pastor  bonus  :  Matth. 
VI,  2()  :  Respicite  vo/ati/ia  cw/i  etc,  quia 
Deus  dicitur  pasfor  noster  :  ipso  eiiiin 
pascit  ctiam  volatilia  co-li,  ut  dictum  csl 
Mich.  VII,  ii  :  Pascr /)o/)u/um  tuum  in 
virga  tua,  gregem  hereditatis  tUiV  :  Uom. 
XV,  12  :  Qui  exurget  regere  gentes.  VX 
siinicicntcr  pascit ;  unde  (iicit,  Nihi/  milii 
drrrit  :  scilicct  dccocjiiod  csl  ncces.>iarium 
ad  salufcm  :  ct  in  tcmjioralibus  Luc.  xxii, 
3.')  :  QiKiiido  misi  ros  sinc  sarru/o  rt  />rra 
rtc,  numquid  a/iquid  rtr.  .Mallb.  (i.  33  ; 
Ihi/uum  qii.vrifr  rrgnum  Dri,  rt  Ii,rc  om- 
/lia  adjirirntur  vobis.  Tuin  in  fuluro  om- 
ncni  surilcicntiiim  habcbimiis,  ijiiia  nihil 
(bM'ril  iiobis,  (juouiam  bahcbimiis  Doiim. 
.\l)iiii(lanliaiii  oiniiciii  (lcsigiiat  mclajilio- 
rice  pcr  aliundaiitiain  cibi  ct  jiotns.  Quia 
si  jiascit,  halict  sc  ad  nos  siciil  pastor  ail 
ovcs  ;  (|ua'  duobiis  jiascunlur,  scilicol 
hcrbis  cl  aijiia.  Qiiantum  ad  jiriinnm  di- 
cil,  ///  /oco  /)(r<iru.T  ibi  /nr  cid/oravit,  idosl 
j)ascuoso,  ubi    cst  abundantia  licrbarum. 


•m 


IN  DAVIDEM 


*  potabit 


Ducam 


HcTC  abinulnntia  sunt  sacra  (locumcnta 
divin.T  Scripliira»  el  spiritiialiinn  al»nn- 
(lantia  :  Kznch.  In  herhia  rirrntihua  rt  in 
pascuis  pinf/uihtts  pasrrnti/r.  (jiiantnm  atl 
sooundnm  (lioit,  Si/j/rr  afjuam  rr/rclionra 
cdt/rarit  nir.  V\  (licif  Cuf/ocarit,  ([uia 
sormo  (liviiuis  Auo  facit  :  sciiicet  inci- 
piontcs  instruit,  ot  pcilicicntcs  firmat. 
Proptor  primum  dicit,  ///  /itra  jinscux. 
Proptcr  sccundum  dioit,  ihi  tne  coilocavit. 
Ouantum  ad  sccundum  dicit^  Super 
aqx/nni  rcfrctionis  rducavit  mc.  Ihcc  cst 
aqua  baptismi  :  Kzccli.xxxv,  2o  :  Effun- 
dam  supcr  vos  aquam  7ni/ndam  ctc.  Vel 
est  aqua  sapicntiae  sacrae  doctrinic ;  quse 
quidem  et  est  cibus,  quia  coufortat ;  et 
aqua,  quia  rcfrigcrat  :  Eccl.  xv,  3  :  Aqua 
sapicntix  salutaris*  potavit  i/ium.  Ani- 
mam  menm  convcrtit.  Ilic  cst  cffectus 
pascua?,  quia  Animam  mcam  convertit. 
Vel  dicit  qua^  sint  ha^c  pascua;  quia 
conversio  anima\  Estautem  duplex  efrcc- 
tus  spiritualis  doctrina*.  Primus  est  inte- 
rior,  in  convcrsione  anima^  ad  Deum, 
quando  totalifer  se  a  rebus  mundi  trahit. 
Psal.  XVI II,  8  :  Lcx  Dojnini  immacu/ata 
convcrtcns  animas;  tcstitnonium  ctc.  Et 
conversio  fit  virtute  Dei.  Thrcn.  ult.  21  : 
Converte  7ios  Domine  ad  te.  Alius  cfTec- 
tus  est  exterior,  ut  opera  cxteriora  cxe- 
quatur ;  unde  dicit  :  Dcduxit  7ne  supcr 
semitas  justitise ;  ha^c  autcm   sunt   bona 


vivificahis7ne  ctc.  Sod  umbra  mortis  dioi- 
liir  pra'.scntis  vita  oaligino  pcocatorum 
(ibscura.  .lob  iii,  5  :  Occupet  eum  ca/ii/o  ctc. 
Vd  umbra  morlis  dicuntur  faofa  haTcti- 
cormn  portantium  in  sc  imaKinem  dia- 
boli.  .lob.  xxviii,  .'{  :  Ln/)idrm  ca/ii/inis  ct 
iiiii/n-nm  mijrtis  dividil  torrcns  ric.  Dicitnr 
auf(nn  umbra  mortis,  (juod  won  infort 
malum  Deo  pnesente.  Job.  xvii,  .'{  :  l*one 
7ne  juxta  te  etc.  Isa.  xliii,  2  :  Cwm  tra7i- 
sieris per  aquns,  tecum  e;'0,  ne  f/u7ni7ia 
opcrin7it  tc  :  cum  amhu/avci  is  iii  ifjne.,  7i07i 
co7nhureris.  Scd  pra^tcr  dictam  sccurita- 
tem  poiiit  Iria  bencticia  qiia'  Deiis  facit  iii 
eis.  Primo  sustental  :  undc  dioit,  Virfja 
tua  et  hacu/us  tm/s.  Et  hoc  potcst  duplici- 
tcr  iutelligi.  Tno  modo,  ut  pcr  virgam 
intelligamus  directionem  via*,  Ps.  xuv, 
7  :  Virga  dircetio/iis^  virfja  reijni  tui.  Per 
baoulum  inlclligamus  sustcntaculum. 
Tob.  V,  23  :  Bacu/u7n  scncctutis  7iostrx. 
Littcra  Ilieronymi  habet,  Fu/cimc7itu7n  : 
quasi  dicat,  Ostensio  et  sustcntatio  /psa 
7ne  conso/ata  sunt ;  idest  dcdcrunt  mibi 
consolationem  in  via.  i,  Cor.  3  :  Dcus 
totius  conso/ationis  quico7iso/ntur7ios.  Alio 
modo,  ut  exponatur  hoc  pertiiKfrc  ad  oor- 
rcotionem,  quia  virga  fit  corrcctio.  Prov. 
XIII,  2o  :  Qui parcit  vircjai  etc.  Et  hacu/us 
iuus,  scilicet  senioris  disoiplinae ;  quasi 
dioat  :  Mitis  et  dura  correctio  tua  dedit 
mihi  consolationcm  :  Prov.  m,  12  :  Quem 


opcra.    Isa.  xl,  3  :  Itectns  fncite   sc7nitas      di/igit  corripit:  et  qiiasi  pnter  in  fi/io  co7n- 


Dci7iostri.  Vcl  semitie  siint  consilia.  Prov. 
IV,  11**:  Deducnm  te  per  semitas  dsqi/ita- 
tis;  et  hoc,  propter  7iomen  tuum,  idest 
gloriam  nominis  tui.  Psal.  lxxviii,  9  : 
Propter  g/orin7n  7iominis  tiii  /ihera  nos. 

2.  Xa/n.  Hio  ponitbeneficia  contra  ma- 
la.  Et  primo  in  gcncrali ;  secundo  in  spe- 
ciali,  ibi,  Vi?'ga  tua.  Et  loquilur  ad  simi- 
litudinem  bominis  cuntis  pcr  loca  pericu- 
losa,  cui  necesse  est  securitas ;  et  hsec 
bencflcia  ponit  hic,  Nam  et  si  ambu/avero 
in  77icdio  u/nhra'  mortis,  7io7i  timeho  7nn/a^ 


p/acet  sibi.  Quantum  ad  secundum  dioit, 
Parasti  in  co7ispectu  7neo  mensam,  dupli- 
cis  quidem  doctrinae.  Prov.  ix,  2  :  Prn- 
posuit  7nensam,  inisit  a7ici/ias  suas  vocare 
ad  nrcc/n  :  ubi  sunt  divcrsa  fcrcula,  sci- 
licctdivcrsa  docurocntaspiritualia.  Kf  hoc 
Inconspcctuinco,{qma.)i>i  /cf/e*'"'  meditatur*'*  medita 
dic  ac  7iocte,  Ps.  i,  2.  Vel  mensam  sacra- 
mcnfalcm,  scilicct  altaris.  Triplex  enim 
mensa  legitur  in  sacra  Scriptura.  Prima 
cst  mcnsa  vetcris  legis.  Exod,  xxv,  23  : 
Facics  7ne7isa7n  de  /ignis  Setim  :  et  poncs 


biiur 


quoninm  tu  7nccum  cs,   tan(|uam  diix   ct      siipcr  7ncnsnm  pnncs  propositionis.  Alia 


protector;  et  sicsccurus  cro.  Umhra  tnor- 
tis  dicitur  pra'sens  tribulafio  :  est  cnim 
umbra  prcsagium  corporis  subsequentis. 
Col.  11,  17  :  Lcx  umbra  fiituroru77i.,  cor- 
pus  autem  C/iristi;  sic  tribulafio  est 
quasi  mortis  indioium,  fn  7ncdio,  idcst  in 
tntimo    sive     vehementia    tribulationis, 


cst  novi  testamcnli.  I  Cor.  x,  21  :  Non  po- 
testis  77ic7isgs  Do/nini  esse  participes.,  et 
77ie7iScV  dcV7no7iioru77i ;  et  hcTc  mensa  fuit 
res  et  figura.  Tcvtia  mcnsa  est  in  patria. 
Luc.  XXII,  30:  Ego  dispono  vohis  rcf/num^  ut 
Cfiatissupcr  mcnsam  ^ncam  cthihntis  in  rcg- 
710  /neo .  Et  utraque  nicnsa  pugnamus  con  tra 


PSALMUS  XXIII 


357 


inimicos  nostros ;  unde  dicit,  Adversiis 
eos  (jiii  IribuUuit  me\  qiiid  pcr  mensam, 
(juaB  est  sacra  Scriptura,  expellimiis  ton- 
tationes.  Kph.  ult,  16  :  /n  omnibus  sumen- 
tes  scutum  fidei^  in  quo  possitis  omnia 
tela  neqidssimi  Kjnea  extinr/uere.  Itemcor- 
pus  Christi  contra  inimicos  tuetur,  ut  di- 
cit  Chrysostomus  supcr  Joan  :  Impin- 
guasti  in  oleo-.,  idost  la-titia,  cajmt  nicum. 
Hoc  autem  per  duo  signatur,  scilicet  per 


secundum  impetum  vini;  sic  ille  qui  est 
plenus  (Uvino  amoi-e,  lotjuitur  secundum 
Deum  :  est  enim  in  extasim  lactus.  Cant. 
V,  1  :  Comedite  amici,  et  inebriamini.  Isa. 
i.v,  10  Quornodo  descfudit  imber  ct  nix 
de  cuilo.,  et  inebriat  terrain,  et  rjerminare 
eam  facit;  sic  erit  verbum  quod  eqredie- 
tur  de  ore  meo.  Hier.  xxui,  9.  ;  Faclus 
sum  quasi  vir  ebriiis,  et  quusi  homo  madi- 
dusvino  a  facie  Domini.  Yel  calix  dicitur 


oleum  inungens,  el  vinum   inehrians.  Et     sauguis  Christi,  quia  dehct  inchriare.  Et 


hoc  dicit  ad  siniilitudinem  antiquorum 
orientaliiim  qiii  in  festis  ungehant  capita 
* darem  olco.  Isa.  i.xi,  9  ;  67*  daret  eis  coronam 
pro  cincre^  ct  oleum  f/aiidii  pro  luctu. 
Caputmeum,  idest  Ciiristum,  impinquasti, 
idest  rcplcsti  ahundantissime,  oleo  spiri- 
tualis  gratia',  ut  ex  eo  ad  nos  gratia  dii- 
fundcrctur.  i  (lor.  viii,  6  :  Unus  Dominus 
Jesus  Christus  pcr  c/uem  omnia,  et  nos 
yer  ipsum.  Psal.  xliv,  8  :  1'n.rit  te  etc. 
Vel,  capul  tuiim.,  idest  meiitcm  meam. 
Matth.  VI,  17  :  Tu  auteni  cwn  jcjunas., 
unge  caput  meum.,  idest  mentem  olco, 
idest  spirituali  devotione,  Et  calir  tiiiis, 
vel  mcus,  idest  mihi  datus,  v(;l  tiius,  idest 
a  te  datus.  Ilic  calix  est  donum  divini 
amoris  qui  iiK^liriat  :  quia  chriiis  non 
est  iii  se,  nec  socundiim  sc  loquitur,  scd 


hic  Quam  pirxclarus   est^   idest  maxime 
clarus.  ^ 

3.  Et  misericordia  etc.  Ilic  ponit  bene- 
ficia  futura.  Kt  primo  qiiantum  adpartici- 
paliouem  divinoruni  donorum  ;  secundo 
quantumadfniilionem  ipsius  Dei.  Dicit  er- 
go,  ILec omnia  jjruHlicta milii  fecisti ;  sed  ro- 
go  ut  Misericordia  tuasubsequaturme.XViSiS 
pctivit  ut  pra'veniat,  hic  quod  suhsequa- 
tur  :  et  utraquc  cst  ncccssaria  :  quia  prai- 
vciiiens  est  ncccssaria,  (]uia  inspirat  ani- 
muin,  suhsc(|(icnsque  juvat  ut  cfliciatur. 
Ut  inhabitem  in  domo  Domini,  hoc  est  in 
Ecclesia,  /i/  longitudincm  dierum,  idest 
semper  pcr  gratiam,  et  iii  cado  per  glo- 
riaiu.  Psal.  xxvi,  4  :  Uiuim  /letii  a  Domi- 
110  clc.  Isa.  i>xv,  i8  ;  Laudabitis  ct  cxulta-> 
bitis  usque  in  scmpiternum. 


PSALMUS  XXIII. 


\.  VriiiKl  Sahliiili. 

Domini  nsl  tpira,  cl,  |)lciiilii(lo  ojns;  orl)is  lerra- 
rum,  cl.  nnivcrsi  ([ui  liiihilant  in  oo.  (Jnia  ipsc  sii- 
\w.v  mariu  riunlaviL  inim,  (,'1  supcr  llnniina  |ira'imra- 

vit  cum. 

2.  Ouis  asctMiilcl  iii  monlciii  Doiiiiiii.'  aiil  iini- 
sUiliil  in  loco  sanclo  cjns? 

:).  Iiinoccns  maiiilius  cl  miindo  conlo  ;  ipii  iioii 
accet-iil  in  vauo  ,iiiliiiam  suam,  nec  jiiravil  in  iloln 
proximo  sno. 

4.  ilii;  acciiiict,   l)ciiciliclioncm    a    Doinino,  ct  mi 
Bericonliam  a  Dco  salulari   suo.  Ilicc   est.  f;eneriilio 
(lUJercntiuiii  ciim,  iiu.ercntium  facicm  Dci  .lacnli. 

:i.  Allollite  portas  |iriiici|ics  veslras,  cl  clcvamini 
porta>  tclernales,  cl  introihit  rex  gloriie.  (,tnis  esl 
iste  rex  }{liiriie'.'  Dnmiiius  lorlis  el  |io|i  ns.  Dnmiuns 
potcus  in  iira'lio.  .\tlollite  portiis  |iriiiri|ics  xeslra-, 
et  elcvamini  portie  lelcrnales,  et  inlmiliit  nx  ^iln 
riiu.  «,>nis  esl  islc  ic.\  gloriii; .'  Doimiius  virtnlum, 
ipse  esl  rex  nloriiu. 

1.  Posila  Irihulationc  ctau.\ilio  (liviiio, 


hic  commeudat  Psalmista  '  potestatem 
auxiliantis.  Tiltiliis  iioii  cst  novus  in  he- 
braM) ;  s(ul  iu  laliiio  aildilur  :  in  priiua  sah- 
hati.  Uhi  scicndiim  est  (luod  sicut  dicitur 
Exoil.  XX,  S  :  Mcmcnfo  ut  dirm  sabbati 
saiKfifircs  efr.,  esl  tcirniiu  jira-ceptiini, 
Sc.\  (Miim  diehiis  fecil  Deus  cu'lum  ot  ter- 
rani  ol  oninia  (|iia'  in  ois  sunt,  ot  in  sop- 
tima  ro(|uiovil  ;  ita  ot  iios  dohoinus  pro 
rovcrontia  soplima  dio  ro(piioscoro.  rndo 
oiniios  dios  liohdomada'  sahhatum  appol- 
laiiliir.  siciil  dios  diuniniciis  (iii*it(ir  priiiia 
.sahhiili.  Miillh.  iill.  I  :  \'os/n'rr  nufcni 
sabbiifi  qii.r  /urcscif  in  /nnna  sabbntt.  tl 
doiiK-ops  tola  liohdoiiiiida  sahlMtiim  dici- 
liir.  Liic.  wiii,  12  :  Jrjiiintbis  iii  subbato  : 
undo  P.Naliuiis  hii-  iii   priina  :>abbati  com- 


'  Al.  :  "  P.ialmus  »  el  sic  infra. 


3  58 


I.N    DAVinKM 


mcmorat  oa  (jii.i'  pnrrnuMjl  atl  i»rini;uu 
saliltati,  i(l(\sl  ad  (Idniitiicam.  Iii  (jiia'  tria 
facta  sunt  :  scilicet  crcatio  nuindi,  pio 
(liu-tio  Inris,  ot  rosiineclio  Cliristi,  nt  iii 
Kvangelio  liaholnr  Mallli.  x.xmii.  Do  istis 
ergo  ngit  Psalmisla  :  scilicot  de  pot(Mitia 
creantis,  et  gloria  rosnrfjrcmtis  ;  el  forto 
isto  rsalmns  canlahatiir  in  prima  salihati, 
sod  vidolnr  esso  di.sjiinclns.  Tamon  scien- 
dnm  est,  (jnod  tonipuro  David  Dcus  colo- 
batnr  solnm  in  Jndioa  ;  et  David  conside- 
rans  quod  Deus  est  Dons  totins  torra',  et 
vidons  in  spirilu  pio})liotico  fiituriim  osse 
qnod  colorclnrin  toto  mniido,  fcc-t  istum 
Psalmnm  :  ot  dc  hoc  agit  hic.  Dividitnr 
ergo  l*salmns  iste  in  trcs  parlcs.  In  prima 
ponit  univorsale  ejus  dominium  :  in  se- 
cunda  poiiil  sive  ostcndil  modnm  iino 
homiues  accedunt  ad  Deum,  ihi.  Quis 
ascendet ;  in  tertia  prcdicit  futurnm  cul- 
tum  Dci  por  totnmmiuidiim,  ihi,  ,'l//''>////c. 
Circa  primiun  dno  lacit.  Drimo  ostcndit 
quod  univcrsalo  cst  Dei  dominium  ;  sc- 
cundoponil  signum  vel  caus?m,  ibi.  Quia 
ipse  super  ynuria.  Vel  sic  :  In  Psalmo  isto 
agit  de  tribus.  Drimo  de  creatione  ;  se- 
rundodeilluminatione,  ihi^  Quis  ascendct, 
tertio  dc  rcsurrcctionc,  ihi,  Altollitc,  sivc 
de  rcsurgcntis  gloriricationc.  Circa  pri- 
mum  duo  facit.  Primo  ponit  crcantis  po- 
tentiam ;  secundo  subdit  ratiouem,  ihi, 
Quia  ipse  super  maria.  Kst  autem  scien- 
dum  quod  tcrra  potest  duplicitcr  conside- 
rari  :  vcl  secundnm  quod  ost  unum  olc- 
mcntum  vol  sccundnm  quod  cst  liabita- 
culum  hominum  :  ct  utroqnc  modo  cst 
sub  diviuo  dominio.  Primo  modo  fuerunt 
aliiiui  non  extendentes  divinam  providcu- 
tiam  ad  corruptihilia,  sed  tantum  ad  cce- 
los.  Job.  xxu,  14  :  Nubes  latibulum  cjus  : 
\circu  cardincs  cccli  prrambtilat,  ncc  /los- 
tra  considerat.  Ezech.  vui,  12  :  Dcre- 
liquit  tcrram,  et  Do?ninus  non  vidct 
eam.  Psalmus  dicit  qnia,  Domini  cst 
terrfi.,  scilicot  ipsum  elemcntum  super 
qnod  habet  domininm  :  vel  Tcrra.,  idest 
ecclesia,  qii.o  est  bona  terra  qu.-*^  facit 
mnltum  frnctiim.  Isa.  xj.,  12  :  Quis  ap- 
pctulit  tribus  di<jitis  molem  terrsi%  ct  lib- 
raiit  in  pondere  montes.,  et  coUes  in  sla 
tera?  Sed  addit,  Et plenitudo  ejus.  Geu. 


1.2:  Tctra  eral  inanis  cf  racua  etc.  quia 
non  crat  plona  aiborihus  ol  aliis  (jii.t  per- 
ruioiit  ad  ornatiim  torra',  sicut  planta'  ol 
liorha'.  Vol,  Plrniludo  tcrnr,  idost  ploni- 
tudo  gratiarnin  Kcclcsi.T».  Kt  hic  esl 
Christns,  (pii  attnlit  omnom  gratia- 
ruin  plcnitudincm  in  sc.  Kccl.  i,  10  : 
Facics  tua  plcna  (jraliarum.  I  Joaii. 
De  plrniludinc  rjus  otnnrs  arrrpimus. 
Sociuido  modo  ctiam  dicitnr  Doi  orbis 
terrarum,  idest  nostra  terra  habitabilis. 
Et  univrrsi  (jui  habit(mt  in  ea,  idest  om- 
nes  habitatoros  ejus.  Ps.  ix,  0  :  Judicabit 
orbcm  tcrra'  in  xcjuitate.,  ct  popnlos  in 
justitia.  Isa.  xlv,  18  ;  Ncm  in  canum*  * crenvit... 
crcari  eatn  (scilicct  torram);  ut  habitarc- '°''"'°^^ 
fur  forttiavi  eatti.  Ccntrum  est  infimus 
locus  in  mundo,  ad  quod  terra  gravitate 
sua  tendit  et  omnia  alia  cednnt  sibi  :  ct 
dicit  Psalm.  ciii,5  :  Qui  futulavit"'  terratti"'  fundasti 
sujjcr  sfabilifafetn  suam,  quia  pcr  gravita- 
tcm  tcndit  illuc  :  et  supcr  uihilum,  quia 
nihil  sibisubsidct ;  etlsa.  xl,  12dicit:/lyy- 
petulit  tribus  dijitis  tnolrtti  tcrrse.,  frigi- 
ditatc  et  partium  suariim  continuitate. 
Scd  quia  tcrra  est  elemcntum,  et  ex  ea 
cum  aliis  elementis  fit  mixtum ;  terra 
autem  est  sicca  et  frigida,  uiido  nec  cx 
motu,  nec  ex  fluxu,  parsuua  coiilinuatur, 
altcri  indigct  humorecontincnlc  ct  conli- 
nuanlc,  et  sic  fundatur  vcl  conrirmalur 
supcr  aquas  ;  ct  quia  in  (jiialibct  parle 
tcrra'  quasi  fit  generatio  aquarum,  tota 
terra  fcre  potost  dici  fundari  supcr  aquam  : 
proptcr  quod  dicit,  Ipsc  supcr  ttiaria  futi- 
davit  catti.  Vcl  sicut  fundamcntum  con- 
tinet  ajdificium,  sic  aqua  continet  ter- 
ram,  ne  discontiuuetnr.  Discoutiuua- 
tio  etiaiii  tcrrse  facit  quod  aqua  quic 
liquida  est  et  gravis,  fluat  quasi  pertotam 
tcrram.  Itomper  orhem  designatur  Kccle- 
sia  et  omncs  habitantes  in  ca,  scilicct 
fidcles  ;  et  omnes  sumus  Christi  :  et  Sive 
vivitnus,  sive  tnorittiur.,  Dotnini  suttius,  ut 
Aposlolus  dicit  Roin.  xiv,  8.  Consequen- 
tcr  reddit  causam  supradictornm,  quia 
scilicet,  Supcr  ttiaria  futulavit  catti ;  quasi 
dical  :  lllud  est  artificis,  (juod  ipse  arti- 
fcx  facit.  Sod  Dous  fccit  tcrram  et  ea 
qiuo  sunt  in  terra.  Ergo  ipsiiis  cst  terra 
et    pleuiludo    ejus.    Sed   quidam  dicuut, 


'  Al.  :  «  quo.  >< 


PSALMUS  XXIII 


359 


quod  non  cst  providcntia  Dci  in  rebus 
tcrrenis.  Setl  contra  hoc  est  si^^nnm  mag- 
nff"  providcntia;  dispositio  aqnarum  ad 
terram,  quia  elementa  levia  deijcnt  essc 


2.  Quis  aacetirlet ?  Qua?,i  dicat,  Magnus 
est,  ct  quomodo  accedctur  ad  eum? 
Eccl.  n,  12  :  Quis  rst  homo  rpii  possit  se- 
qui  refjcm  fartorem  smim  ;  ct  ideo  docet 


super  graviora.  Similiter  ergo  sicut  aer  moduni  pcrvcniendi  ;  uudc  circa  hocduo 
circumdat  aquam,  ita  aqua  dcbet  circum-  facit.  Primo  ponit  qua'stionem.  Secundo 
dareterram.  Et  philpsophiassignant  super     responsionem,  ibi,  Innoceus  mauihus.  In 


hoc  multas  causas.  Sed  causa  est  provi- 
dentia  divina,  ut  ibi  essct  habitatio  ho- 
minum  et  animalium  ;  unde  Moyscs  in 
principio^  quando  posuit  rerum  crcaUo- 
nem,  posuit  terram  primum  informem  ; 


qua^stione  quaMit  duo  :  scilicet  de  via  seu 
motu,  Quis  ascendct.  Et  dc  termino,  Aul 
quis  stahit.  Mons  signat  hic  altitudincm 
divitKC  justitia;  sivc  majestatis  :  1'saim. 
x.\xv,  7  :  Juxtitia  tua   sicut  montps  l)ei. 


unde  terra  erat  inanis,  idcst  informis,  et  Mons  ergo  estaltitudo  divinit^  majestatis, 

vacua  arboribus  ;  ct  ideo  posuit  eam   cir-  vel  sublimitas  Ciiristi,  qui  mons  dicitur  ; 

cumdatam  siveopcrtam  aqua;  et  tenebra»,  Isa.  n,  2:  Erit  in  novissimis  diehus prse- 

idest  aqua?,   erant  super    facicm   abyssi,  paratus  mons  domus  Domini  in  vertice 

idest   super  terrnm  ;    et  Spiiitus  Domini,  montium,  et  elevahitur  etc.  Quis  ergo  as- 

idest  acr,    fcrcbatur.   supcr     aquas.    Vel  cendct  tantum  fpiod  devcniat  ad  flbristum 

terra  erat  inanis,  idest  iuvisibilis   propter  et  Dcum  ?  Sancti  viri  qui  disponunt  as- 

aquas  ;    unde     scquitur,     Congregentur  ccnsiones  incorde  suo  ascendcnt,  ut  dicit 


aquae  etc,  ct  appareat  arida  ;  qnasi  dicat  : 
Quia  terra  cst  prima  secundum  ordincm 
elementorum,  a  providentia  divina  factum 
est  quod  sit  supcr  aquas,  ut  homines  et 
animalia  possint  in  ea  vivere,  ct  aqua^ 
nihilominus  occupent  tcrram  quantnm 
durant  maria  :  undc  dicit,  Ipsc  super  ma- 
ria  fundamt  eam,  idcst  juxta,  sicut  alibi. 
Ps.  cxxxvi  :  Super  fUimina  Bahi/lonis 
(idest  juxta  flnmcn  Babylonis)  illic  sedi- 
nuts  elc.  Fundarif^  idcst  firmam  statuit, 
ut  marc  eam  non  occupet  :  Job.  xxxvui, 
1 0  :  Posui  mari  ostia  et  vectes  * ,  et  di.ri 
Hucusquc  venies,  et  non  procedes  amplius ; 
et  hic  confrimp's  tumentrs  fluctus  tuos. 
Hier.v,  22  Qui posuit"  arcnam  terminum 
mari,  pnvcrptum  scmpitcrnum  iputd  non 
pr,Ttcrihit .  I'J  suprr  fhnnina  pr.vpararit 
illam,  idcstjnxla  llumina;  ct  dicit,  Pr;v- 
paravit,  non  fundavit,  (]uia  ad  [)ra'para- 
tionem  rc^iuiritur  quod  irrigctur  nuininc  ; 
Psal.  LXiv,  10  :  F/ume/i  Dci  rcpletum  est 
aquis  :  parasti  cihum  illoru)n,  quonia/n 
ita  cst  pnvpuratiit  cjus  :  Uiros  cjus  ine- 
hrians  viultiplini  ctc.  V«d  l"',ccii'sia,  funda- 
la  cst  sujjcr  nutria,  idcst  supcr  triliiiiatio- 
nos  :  Ps.  xcii,  4  :  Mirahilcs  vlalioncs  ma- 
ris.  \it  sujtcr  flumina,  idcst  pcrsrcutiones 
quibus  pia'parata  ost  Ecclesia  ad  coronas 
nKnlyrum.  Vcl  Supcr  maria,  idcst  anui- 
ritudincs;  cl  tanicu  consolalioncin  cJiks 
praeparavil  fluuiina  consolalioiuim  :  Ps. 
XLV,    .')     fhnninis    infjirfa-i    Ixtifuat   etc. 


Psalmisla.  Itcm  :  quis  poterit  stare  il)i, 
ubi  ipse  est  qui  est  locus  sanctus,  locus 
gloria^?  Ilicr.  xvii,  12  :  Locus  sanctifi- 
cationis  nostrcV  e.rpcctatio  Israel  :  Exod. 
iii,  V)  :  Locus  in  quo  stas  terra  sanctaest: 
quasi  dicat :  Quis  stabilictur  ibi  ?  Sedali- 
bi  dicit  Psal.  cxxi,  2,  quod  sic,  Stantes 
crant  pedes  nostri  in  atriis  tuis  Hierusa- 
lcm.  Undc  conscqucntcr  ponitur  res- 
ponsio. 

\\.  I/nioccns.  El  [)rimo  ostcndit  hoc  in 
gencrali.  Sccundo  in  spcciali,  ILvr  est 
(jencrafio.  Circa  primum  duo  facil.  Primo 
proponit  mcritum.  Secundo  pra^mium, 
ibi,  Accipict.  In  mcrito  est  unuin  «|uod 
pcrtinct  ad  iiiiioc<Mitiam  operis  ;  iiikU^  di- 
cit,  Innoccns  nu/nihus  :  .lob  xxii,  30  : 
Sf/lrahltur  i/i/iorr/ts  :  sf/lvahifur  autcm 
mundifif/  /nf/nuu//t  suftrum  :  Ps.  xxv,  1  : 
Efp)  in  innorcnfia  mea  ingressiis  suni. 
Aliiid  p(Mlinct  ad  piiritatcm  cordis  :  ot 
qiiaiituui  ad  boc  ponit,  (|Uod  C(Uiscrvetiir 
cor  puriiin  a  coiKMjpisc^Mitiis  int(Mi«Mil)iis : 
uiidc  dicit.  Et  t/iitnflo  rttrdc  :  Malth.  v, 
8  :  /irafi  nttindo  riaulc,  qitonifi//i  ijt^i  Deum 
riflchunt.  Itcm  ab  oinni  ciipidilatc  rcnnn 
tcinpoialiiiiu,  Qiii  non  nrrepit  in  vanum 
anii/iam  'H/ani :  idcst  (|ui  uoii  clViidil  caiii 
supcircs  vauas.  vcl  (|iii  iioii  vanc  Kloria- 
tiir  dc  viiliitilius,  vcl  qiii  ikui  pcnnitlit 
scnsiialitalcin  siiaui  pcrv^Miin»  iis^pn»  ad 
cous»  iisum  pcccati.  Ilicronymus  habcl, 
()///  /ton  cjtollunt  invainnn^i\\iu\  oxmiin. 


:m 


iN  i>ayiih:m 


ditia  conlis  nli^jui  suporliiiMit  :  Ps.  cxxx,  srilici^tproptcr  statiita  pi  iiiciimm,  et  prop- 
1  :  Ihmnnv,  U(t)i  cst  c.Kiltnlinn  cormcinn.  trr  (•onsiKJlndincin  anli(|n.'iin.  Piiinnin 
Itom  pcitiin'!  ad  vcrilalcm  oiis  ;  undi;  so-      conlinf^chal,  (|nia  sinp-nla-   civiliiles  [»ro- 


(Iiiitur,  \cr  jurdcit  in  dolo  /iro.rnno  su(>: 
Zacli.  viii,  17  :  Juranientm/i  inouhtx nun 
di/i(/ntis. 

i.  f/ir  nccipict.  Ilic  poiiit  praMninm. 
Pra-minm  antcm  consistit  iii  daobiis  : 
scilicct  in  consocnlioiic  bonornm  :  Hic 
accipict  lioicdiclioncm,  idest  l)oiia  a  13co: 
Prov.  X,  (i  :  liowdictio  Do/nini  supcr  ca- 
put  justi :  I  Pctr.  iii,  9,  Inhoc  rocatiestis, 
ut  hcncdictione  hereditatcm  pnssidcatis. 
Item  in  libcratione  a  malis  :  uiide  dicit, 
Et  )niserico/'diam  a  Dco  salutari  suo,  qni 
liberat  a  miseria.  Vel  alitcr  :  potest  acce- 
dere  innocons  maiiibus  ;  qnia  [^otcst  esse 
iniiocens,  proptcr  boc  quod  Accipicl  be- 
nedictio/U'7/i  a  Do/niiu),  et  miscrico/'diam, 
quia  vitat  peccata  ;  Rom.  ix,  10  :  No/i  est 
voientis  nccpic  currc/itis,  sed  JJci  mise/'e/i- 


pdiicbanl  siiii  lc}f(^sde  idoiolalria,  et  cons- 
titncbant  spccialcs  deos  :  et  hic  cultiis 
erat  quasi  Mivctcratiis  ;  boc  ctiam  da*mf>- 
ncs  procurabant.  llcin  An/jr^di  colcbantur, 
quos  vocabant  militiam  c(cli  :  (;t  istu  im- 
pcdimcnla  craiil  porta'  sivc  ostia  (jua^ 
clansnm  probibciit  introitnm  d(»nins.  T''ia 
aulein  facit.  Primo  praMiunciat  illud  quod 
est  futurum.  Sccundo  proponit  qua^stio- 
iiem.  Tertio  subdit  resp<»nsionem.  Dicit 
ergo,  Pri)ictpes,  idcst,  o  niali  bomincs, 
vcl  o  da^moncs,  Attollite  porta.s  vest)'aSy 
idest  clevcti*  impedimenla  (pia'  appoiiitis 
iie  liomines  acccdant  ad  iJcnni.  Ilicrony- 
mus  babet,  Elcvate ;  quasi  dicat,  Hemo- 
veatis  etc.  Ps.  ix,  15  :  E.irdtasme  depor- 
tis  morlis,  ut  a)muntiem  o))i//es  prsedica- 
tio)ies  tuas  i/i  portis   fdix   Sion,  Et    Vos 


tis.  Consc(]ncntcr  ostcndit  istum  modnni     portiv  xler/iales,  idest  a'ternnm  et  aiiti- 


in  generali,  Ihvc  est  (/c/icratio  (jua'rc/iliu/n 
Do))iinu))i ;  L[Udsi  dicat :  in  gcnerali  multi 
sunt  tales  :  et  isti  sunt  tota  gencralio 
quaerentium  Deum  qni  sunt  innoccntcs 
etc.  Uiide  lo(juitiir  Scriptura  de  bonis  si- 
cutde  una  gencrationc  :  Matlli.  xxiv,  3i: 


qnum  iinpcdimcntum  :  ElcccDnini,  idest 
rcmovcainini  :  Psalm.  i.xxv,  o  :  lllu))ii- 
)uuis  tu  niirabilitcr  a  //unilibus  xtc/'/iis ; 
quasi  dicat,  Yos  anliqna  impedimciita 
rcmoveatis  vos  de  cordibus  bominum  : 
et  lunc  ille  qui  est  Re.r   </lorix,  iiiiroibit 


•  prsleri- 
bit 


No/i*  pcrtransibil  (jc/ierntio  lixc^  scilicet      iii  mundum   per  fidcm   et  cbaritatcm,  et 


bonorum  ctc.  Et  dcscribit  cam  a  duobiis  : 
scilicct  a  studio,  (|uia  nihil  (juanit  nisi 
Deum  :  nnde  dicit  :  Quxroitiu//)  Deimi, 
etiam  iii  vita  ista  :  Is.  lv,  6  :  Quxrite 
Do))ii/iu/n  du)n  inveni)'i polesl .  Qiio  fine? 
Ut  pcrvcniat  ad  cjus  visionem  ;  unde  se- 
quitur,  Quxrc/itiu//i  facicm   Dei   Jacob  : 

"  Deuin  Gen.  xxxii^  30  :  Vidi  "  Do))ii/iU))i  facie 
ad  faciem^  et  salca  facta  est  a)\i))ia 
mea. 

5.  Attollite.  Ilaec  esttertia  pars  Psalmi : 
in  qua  pra;iiunciat  quoinodo  futurum 
erat,  quod  Deus  coleretur  in  toto  muiulo, 
ut  sensus  liltcralis  exponit.  Dcus  dicitur 
hominem    inhabilarc    jicr    lidcm  :    Eph. 

'"HaUtare m^il .l)ihabit(U'e ***  Christu))ipcrfidcm  in 
cordibus  vestris  :  ct  per  caritalem  :  Jo. 
IV,  IG  :    Qui    )/i(i/iet   in    caritntc,  i/i    Dco 


cultum.  Yel  potest  dici  quod  sunt  dnpli- 
ces  portai :  quwdamquai  suiit  malai,  quie 
claudunt  aditum  ad  vitam  ;  alicC  bonae, 
quibus  aperitur  via  vitic.  Ps.  cxvii,  19  : 
Apo^ite**"*  vias  t77a?,idcst  justilia^  etc.Por-  ****  portai 
tff^  mala;  sunt  peccata  ;  boiiffi  aiitem  sunt 
virtutes.  Dicit  crgo,  O  p/i/icipcs  attollite 
portas  vestras,  idest  apcrifc,  et  removete 
peccata  :  et  acquirile,  Jilc/'/udes,  idest 
dona  seterna  a  Deo  a^tcrno  :  elevaini)ii, 
iii  cordibus  vestris,  et  int/'oibit  rex  gloriae. 
Prophctice  loqnitur,  quia  a  principionon 
statiin  omncs  credidernnt  scd  dubitave- 
runt  ;  quasi  dicat  :  Cui  voinmns,  crederc, 
ct  cni  volumus  obedire  ?  iiunKinid  Dco 
Judicorum?  Exod.  v,  2  .*  Nescio  Do)ni- 
)un)i,  ct  Is/'ael  )io)i  di))uttn))i.  Et  ideo  lioc 
ostcndit  cnm  dicit,  Quis  est  iste  )'ex  cflo- 


1/anict,  cA  Deus  i)i  eo.  Item  dicitur  intrare      rixl  Et  respondet,  Do))U)ius  fortis  et po- 


V 


qiii  incipit  cssc  ubi  prius  iion  crat.  Tnnc 
ergo  Dcus  iiitrat  in  nos,  {jiRnKh»  inciiti- 
mus  habcrc  fidcm  dc  eo.  Olini  totus  mun- 
dus  non  hab(;b<it  fidcin  Dei  :  et  lioc  con- 
j,ingcbat  propter  duplex  impcdimentnm  : 


tc)is.  Aliquis  rcx  apparct  gloiiosus  ex  tri- 
bns.  (Juia  acquiril  prinio  pcr  robur  ma- 
gna  ;  unde    dicit,  Eortis  :  Prov.  xii,  12  : 


fo 


Ma)ms  ""'fo)tissima  donu/inbitur  ^ioh.ix, .'"''" 

1 9  :  Sifortitudo  r/uxritur., fjrtissiinus    ti.ismu'. 


PSALMUS  XXIV  361 

td.  Secundo  proptor  potestatcm  ;  ethanc  rito  portas  vostras  :  Et  olevamini  etc.  Et 

ostendil,  cuni  dicit^ />om//<;/6/Jo/<?;?s',  quia  introihit   re.i:   f/loriiv.  ^iii\    cnm   diomones 

polentissimus  est   ad   dominandnm  :  Job  qna'rercnt,  Quis  est  iste  rex  (jlorix.,  res- 

y\xvi,  5  :  Dcas'"  potentern  non  abjicit  :  pondel,  illo   qui    tnit.  Fortis  et  jtotcns  in 

i)an.  vii,  14  :  Potestas  ejns  potestas  seter-  privlio,  confra  to.  Secundo  monet  snpor 

na  etc.  Tertio,  quod  sit  bonus  pra?liator  ;  nos  '  eives  Aperite  poj'tas,  paradisi.  Unde 


unde  dicit  :  Dominus  potens  in  prxlio, 
quo  contra  mortem  et  diabolnm  vicit  in 
omnibus  :  Apoc.  v,  .")  :  Vicit  lco  de  tribu 
Juda.  Vol  lortis  in  luitura  sua,  potens  in 


respondens  (Ibristns  quasi  pra^conis  voce, 
et  vicem  gerens,  dirigens  vocem  in  cav 
Inm  dicit,  O  principes  cadestes,  attolUte., 
idest  aperite,  portas    cestras,   etc.  Et  in- 


jurisdictione  in   suos,  et   potens    contra      troibit  ctc.  Ei  iWis  qun^veniWtus  (\\c\[,  Do- 

tninus  virtutum  ipsc  est  rex  fjloriai.  Est 
autem  sciendnm,  sicnt  dicit  Dionysius, 
quod  non  esl  intollif^endnm  sic  quodAn- 
geli  essent  ignorantes  de  mysterio  Incar- 
nafionis;  sed  admirantcs  dixernnt,  (Juis 
cst  iste  rc.v  f/loriiv.,  (jnia  gloria  Cln"isti  cx- 
ccllit  omnem  cognitionem.  Aliqnandu 
enim  ipse  Cbiistns  docct  dc  se  per  Scrip- 
tnram,  ut  dicifnr  Isa.  i.xiii,  I  :  Et/o  t/ui 
lofjuor  justitiam  ctc.  Ilic  antem  non  ipse, 
sed  alii  de  eo,  scilicet  Ang-eH,  respondent, 
Dominns  rirtutum  ctc. ;  (|uia  ali^iui  an- 
geli  accii)innt  illuniinationom  immodiato 


adversarios.  Quod  ergo  secundo  dicit, 
Attollite  etc,  potest  dici  quod  est  repeti- 
tio  :  et  sic  ne  diflerant  audientesquis  hic 
potens  sit.  Vel  prius  roiertur  ad  principes, 
idest  ad  da-mones ;  quod  antcm  bic  di- 
cit,  refortur  ad  l)onos  angolos,  qui 
etiam  sua  dignitafe  prius  non  suo  stu- 
i.io  erant  ab  hominibus  colcndi,  qui 
colebant  eos  :  iv  Ileg.  xvii  16.  Adoracfi- 
rant  nniversam  militiam  Cfeli :  qiiasi  di- 
cat,  Removctc  impodimenta  proptor  qua' 
homines  vos  colunt.  Et  idco  hic  dicit, 
J)oniinus  virtutum  ipse  est  rex  f/lorise.  In 


Glossa  aufem  esf  alia  cxpositio.  Chrisfus  a  Deo,  sicnt  dicitur  Isa.  vi,  1  :   Vidi  iJo- 

ad  infcros  descenditet  ascendit  in  cadum:  minuni  sedentcm  supcr  solium  e.rcc/sum, 

et  hajc  dno   prauiunciat   bic.  Et    primo  et ploui  crat  etc.  Alii  ab  illis,  sicut  modii 

monet  infernales  ut  aperiant  ;  nndc  dicit,  ct  inlimi  :  ct  istis  bic  rosi^ondefur  ab  aliis 

Attollite  etc.  0  principes  infernales  ape-  Angelis. 


PSALMUS   DAVID    XXIV. 


1.  In  finetii. 

Ad  lo,  Uoiiiiiie,  lcvavi  iiuimani  iueam  :  Ui'ii.s 
lucus  in  lo  conlido,  nou  cruljfscuui.  Nciiue  irri- 
ilcaiit.  iiii'  iiiiiiiiri  nwi. 

1.  EliMiiiii  iiiiivcrsi  ({iii  suslinoiil.  Ii',  iinn  rouluii- 
ilcntur. 

3.  Confiinilauliir  onini-s  iiiii|iKi  af^ontcs,  suiut- 
vacufi. 

4.  Vias  luns,  Douiiiu',  lii-uionstra  uiiiii,  cl  scuiilus 
luas  odocc  uie.  Dirif^e  uu.'  in  vcritalc  tiui,  et  ilnce 
lue,  iiuia  tu  es  snlvator  nieiis,  et  lc  siistinui  lola 
ilie. 

5.  ilciiiiiiisciirc  iiiisenitiouiiiu  liiaiuiii,  K.uiiine,  et 
inisorieoriliaruui  tuaruni,  iiun^  a  sa'culo  siiul. 

0.  Dclicta  jiivcntiilis  iiict,  cI  i<.Miornnlias  nicns  iii' 
iiieiniiieris.  Sci  iiiiiliiiii  iiiisericonliaiu  liiaiu  iiiciiicii 
lo  iiici  tii,  |irii|itcr  lionitatciii  tiiuiii.  DoiiiiiU'. 

7.  Diilcis  ct  reilii.s  Doiiiiniis. 

8.  Proptcr  lioc  lencm  ilahit  (loliuf|iientiliiis  iu  via. 
I)iri{^et  lunnsuclos  in  jiiilicio  :  tloccliit  niilc»  viiu> 
riuas.  Univcrsn'  via-  Doiiiiiii  iiiiseriioiiiia  cl  vcrilas  : 
reiinircnlihua  teslamcnlum  ejns  et  tcslimonift  ojui«.| 


!).  Propler  iioiuen  (uum,  Domiiie,  luopiliaheris 
peccato  inco  :  niiiltuui  est  euiin. 
-  lU.  (Juis  est  liouio  (lui  timet  Domiuuui  .' legem 
stntiiit  v.'\  iii  viu  qiinm  ele^it»  Auima  ejiis  iii  tioiiis 
(lciiiciialiiiiir,  cl  sciiicn  cjiis  hcrcililnhil  lcrraiu. 
l''iininiiiciitiim  csl  Douiiniis  timcutiltus  ciiui  ;  et 
tcstnuiciitiim  i|)biiis  ut  manireslctiir  iliis. 

ll.Diiili  niei  sciupcr  ml  Dominuin  :  i|Uoniaiu 
ipsc  evcllct  (l(!  liKiueo  pcilcs  mcos.  Hespiee  in  me, 
(!t  iniscrere  iiici,  iiuia  uiikiis  cl  paupcr  suni 
epi. 

12.  Triliulnliones   eordis   mel  nuiltiplicnta>  sunt  . 
ilc  ncccssitatiliiis  incis   criic    nu'.  Viilc    liiiiuilitalcm 
nicam    el    lalinrciii    iiiciiiii,  cl    iliiiiille   univcr^.i  lic 
licla  nica. 

■    i;i.  Hespicc   iiiiiiiii'.is    iiicos,  i|ii..!ii  .m   imiliii.li.  iii 
sunt,  ct  odio  iuii|uo  oileruut  mc 

l^.  C.iistoili  aiiiiiiaiii  ineaiii  <■(  cruc  iiu    .  iiou  cni 
licscaiii,  i|iii>iiiaiii  spciavi  iii  lc  Iiiii.n  ciilc-  cl    ri'cli 
ndliicscriiiil  iiiilii.  <|iiia  susliiini  le. 

C).  l.iliera,  Deus.  lorael  c\  ontuiltii^  IriliulalioUi- 
1)U!>  siiis. 


'  \\.  :  «  supra  iios.  » 


302 


IN  DAVIDKM 


1.  Supra  rsalmisla  posuil  Clirisli  tiihn- 
Intiouom  nl  (liviniim  aiixiliiim  ;  liic  suh- 
jiiMfrit  oratioMcm  :  ol  circa  lior diio  faril. 
Primo  poiiitiir  «nalio.  Socuiido  oraiitis 
mcrifa.  Jitt/ira  me  Doinine  ctc.  (lirca  pri- 
niiim  Iria  (acil.  Primo  propoiiitur  oratio. 
Socunilo  siihdiliir  tiduciaox  oraliono  coii- 
cepta,  il)i,  Dtilcis  ct  rcctits.  Tertio  conti- 
nuat  oratioiiis  iiislanliam,  ibi,  Onili  tnci. 
Circa  primiim  tria  facit.  Prinio  potit  liho- 
rari  ah  liostihns.  Sooundo  potil  diri^i  in 
bona  justitia',  ihi,  Vias  fiias,.  Tortiopolit 
romitti  sihi  poccata,  ihi,  Rcminiscere. 
Circa  primiim  tria  facit.  1'rimo  propo- 
nitur  pra'paratio  ad  orandum,  socnndum 
illud    Eccli.    xviii,  23  :  Ante    orationem 


/ituf/incm  impropcrti  :  Job.  xii,  4  :  Dcri- 
(/ctitr  jiisti  simjilicitns. 

2.  (,)iiantiim  adsociindnm  dicit,  Ktcnim. 
Ilic  ponilur  ralio  i)ofilionis,  (^l  osl  dii[il('x  : 
qiiasi  dicat,  Poto  non  oruhoscoro,  ot  iion 
irrideri.  Kt  primo  ostondit  (luihus  non  do- 
lioatiir  confusio.  Socundo  ostondit  (juibus 
doheatur,  ibi,  Confinn/nntiir  ctc,  Dicitergo 
qnantnm  ad  primnm  :  Ktcnim  ffni  snsti- 
nent  tc  n<m  confiindcntnr.  \\\\  sustinont 
eum  qui  cum  ]on;j:animitato  ciim  (ixpcc- 
tant  :  llabac.  ii,  3  :  Si  moram  fecerit, 
expecta  eum,  quia  v.eniens  venict :  Eccl  : 
Nullus     spernvit     in  eo  cl  confusus   est. 

3.  Confundnntiir.  Hic  ostoiidit  quibus 
deheatur  confusio  sive  erube.scontia,  quia. 


pr.rpara  animam    tiiam  ctc.  Sccundo  po-      Iniqua  ar/cntcs.  Est   autcm  duplox   con- 


nilnr  potitio,  ihi,  Non  cru/jcscam.  Tortio 
ponitiir  petitionis  ratio,  ibi,  Etenim  iini- 
versi.  Dupliciteronim  pra'paratur  ad  oran- 
diim.  Yel  por  orectioncm  mcntisin  Dcum, 
quia,  nt  Damascenus  dicit,  «  Oratio  est 
ascensusintolloctusin  Deum.»Vol  porfidu- 
ciam  qnam  quis  hahet  do  Deo.  Quantum 
ad  primum  dicit  :  0  Domino,  ego  levavi 
animam  meam  ad  te  per  contcmplatio- 
nem,  honitatem  tuam  inspiciens,  et  per 
amorom  :  Thrc.  iii,  41  :  Levemus  corda 
nostra  cuni  77iani/ms  ad  Deiim.  Propter 
socundnm,  qiiia  uullus  impctrat  iiisi  con- 
fidontor  orot  :  Jac.  i,  6  :  Posfiilet  in  fidc, 
nihil  lisesifans  :  Hobr.  iv,  16  :  Adcamus 
cutn  fiducia  ad  throniim  glorige^  sive  gra- 
tisp  ejus  ;  ideo  dicit,  In  te  Dcus  meus  con- 
fido.  11,  Cor.  III,  J5  :  Fidiiciayn  talem  habe- 


fusio  :  scilicet  bona  ct  mala  :  Eccli  ;  iv,  25  : 
Est  confusio  adducois  pcccatum,  et  est 
confusio  addiiccns  gloriam  ct gratiam.DG 
prima  dicitnrHior.  viii,  12  :  Confiisisunt 
quia  a/)ominationem  fccerunt.  Ha^c  confii- 
sioost  p(Pna\  ct  damnationisa^terna*.  Sed 
de  hona  confusione  scquitur  postea.  Qui- 
nimmo  confusione  bona  non  sunt  con- 
fusi  :  et  ideo  hic  agitur  de  utraque  con- 
fusione.  Si  enim  intelligatur  de  mala 
confusione,  tunc  non  optat,  sed  praenun- 
ciat ;  quasi  dicat  :  Confundantur  omnes 
qui  male  agunt,  scilicct  me  porscquontes  : 
Hier.  XVII,  18  :  Confundantur  qui  mc  per- 
sequuntur.  Sujiervacue.,  qiiia  non  possunt 
hahere  intcntum  in  perseqiiendo  :  Hieri, 
19  ■.Bc/lahiintadvc.rsumte,et  non  preeva- 
lebunt.  Item,  omnes  iniqua  agentes.,  idest 


miis  per  Christum  ad  Dciim,   non    quod     peccatores  confundantiir  damnatione  sua 


sufficientes  simus  cogifarc  a  nobis  aliqiiid. 
Consequenter  ponitur  petitio  :  ct  ponit 
duo.  Unum,  quod  pertinot  ad  ipsum 
secundum  se,  sccundum  quod  pertinet 
ad  ipsum  por  comparationem  ad  hostes. 
Quantum  ad  primum  dicit,  Non  crubcs- 
cam.  Erubescit  quis  a  trihus.  Vcl  quando 
opprimiturabhoste  vel  quando  fru.stratur 
spo,  vel  quando  recogitat  pcccatum  qnod 
fecit.DehocRom.vi,  21  -.Quem  fructumha' 
buLstis  tunc  in  illis,  in  qiiibus  yiunc  eriibes- 


supervacue  scilicet  iniqiia  agontes  :  quia 
in  ipso  actii  peccati  elongantur  a  Deo,  et 
impediuntur  a  fineintenlo,  scilicet  beati- 
tudine:Sap.  iii.  11  .•  Inutilia  sunt  opera 
eorum.,  vcl  inhabilia.  Itompotest  intelligi 
de  bona  confusione  :  etsic  dicit,  Confun- 
dantur  cfc,  optando,  ut  ad  pa»nitentiam 
convertantur. 

4.  Vias.  Consequenter  petit  promoveri 
ad  bona.  Et  primo  ponit  petitionem.  Se- 
cundo  rationom  ejus,  ibi,  Quia  tu  cs  Deus 


citis?  De  secundo  Rom.  v,  5  :  Spcs  non     Est  autem  dnplex  boniim  :  scilicet  activae 


con/undif,  quia  caritas  ctc;  unde  dicit, 
Nequc  irridcant  me  inimicimci,  idcst  non 
habeant  facultatem  me  irridendi  ad  quod 
paratisunt  :  Sap.  v,  3  .*  Hi  sunt  quos  ali- 
quandn  hahuimus  in  derisum,  et  in  simi- 


et  contemplativae  vitae.  Primo  ponitur 
bonumvitf-p  activas.Secundo  vitfe  contem- 
plativae,  ibi,  Diriye  mr.  \i\  activa  vita  ost 
duplex  modus  procedondi:  sciIicot_££)m- 
jnunis  per  prafceptum,  specialis  pcr  con- 


PSALMUS  XXIV 


363 


silia.  Quantum  ad  primum  dicit,  Vias 
tuas,  JJomine,  dcmonslra  mihi.  Via?  Domi- 
ni  quibus  itur  ad  Dcum,  sunt  pra'cepla  : 
Matth.  XIX,  17:  Sivis  ad  vilam  inrjrcdi, 
serva  mandata:  Ezech.  xvui.  9:  .SV  in 
prxceptis  meis  ambulaverit,  ct  fecerit  ea, 
hic  justus  est,  et  vita  vivet.  Per  has  enim 
vias  venit  Dominus  ad  nos,  maximc  per 
praeceptum  caritatis:  Joan.  xiv,  15:.SV 
dilifjitis  me,  mandata  mea  servate.  Ila.s 
vias  ego  non  cognosco ;  et  ideo  ostendc 
eas  mihi,  et  quantum  ad  intellectum,  et 
quantum  ad  efTectum.  Quantum  ad  pri- 
mum  dicitur  Isa.  xxx,  20  :  Erunt  oculi 
tui  videntes  prseceptorcm  tuum,  et  audics 
vocem  post  lerfjum  monentis.  Quantum 
ad  secundum  dicit,  Et  semitas.  Via  est 
publica  et  communis,  sed  semita  est  bre- 
vis  et  noii  est  communis,  sed  qua^dam 
abbreviatio  communis  viae.  Item  consilia 
siint  via  ad  Deum,  sed  arctiora  et  brevio- 
ra:  Ilier.  vi,  IG:  Statc  supra  vias  ves- 
tras,  scilicet  servate  prau-.epta :  Et  intcr- 
rojate  flc  semitis,  idest  custodito  consilia: 
Isa.  XL.  3  :  Rectas  facite  semitas  Dei.  Ad 
contemplativam  autem  vitam  duo  perti- 
ncnt.  Primo,  ut  quis  notis  bene  utatur 
ad  alia  inquirenda,  et  ut  ignota  discat. 
Quantum  ad  primiim  dicit,  Dirif/e  me  in 
veritate  tua,  idest  propter  veritatem: 
quasi,  veritas  tua  dirigal :  Ps,  xlii,  3  : 
Emitte  lucem  tuam,  et  veritatem  tuam. 
Et  doce  me,  quantum  ad  secundum  dicit, 
non  solum  per  Scripturam  et  crealuras, 
sed  etiam  interius  :  Joan.  vi,  45  :  Omnis 
qui  audivit  a  Patrc,  ct  didicit.,  vcnit  nd 
mc.  (Juia  tu  es  Deus  s(dvator  mrus.  Ilit- 
pouilur  ralio  praunissa*  pclitiouis;  et  cst 
duplex.  Una  ex  parte  Dei.  Alia  cx  partc 
pclontis.  Ex  parte  Dei  est,  quia  ipse  ost 
salvator,  et  creator  humana^  salulis,  qua- 
consistit  pra^cipuo  in  cognifione  vcrifa- 
lis :  I  Tini.  ii,  4:  Qui  vult  omncs  homi- 
nes  salvos  ficri,  cl  tul  ajnitioncm  vcrilu- 
tis  *  pervcnire.  Unus  cuiin  csf  Deus,  et 
unus  mediator  Dei  et  honiiiiuin  (ihristus 
Jcsiis  vere  salva'<»r  :  Isa.  xi,v,  21  :  Domi- 
nusjustus,  ct  salvans  non  cst  jnwter  mc 
Ilom  ox  parte  pcfeufis,  ([iiia  iion  cxpccto 
ab  alio  doccri  nisi  a  lc.  Qucin  Si/sfinui  tn- 
ta  die  :  Ps.  xxxvi,  !)  :  Susdnrnds  Dtmii- 
num  ipsi  hercdildhutit  tcrram.  Ifcin  il)id. 
Conforfcfur  rorlinn>i,ct  susfinc Dominum. 


b.  Reminiscerc.  Hic  pctit  percatorum 
rcmissionem  etc.  Ilic  duo  facit.  Primo 
ponit  pctitionem  in  generali.  Secundo 
explicat  eam  in  spcciali,  ibi,  Delicfa.  In 
generali  autem  petit  misericordiam.  Ilic 
propric  respicit  miseriam.  Maxima  raise- 
ria  est  culpa.  Miseria  autem  felicitati 
oppoiiifiir,  qua'  con^istit  principaliter  in  7/7 
actu  virtutis  pcrfccta?.  Secundo  in  bonis 
extcrioribus.  Ergo  miscria  consisfit  prin- 
cipalifer  in  actu  peccati.  Secundo  iu  de- 
trimentis  et  exterioribus  rcbus  :  Prov. 
XIV,  34  :  Miscros  facit jtopulos  peccatum. 
Et  idco  petit  misericordiam  contra  pccca- 
ta.  Iii  liac  ergo  miscricordia  siint  duo  : 
scilicet  usiis  sive  eireclus  misericordia', 
qui  vocatur  miserafio.  Secundum  cst  ipsa 
miscricordia,  qu«  vocatur  miscricordia 
secundum  quod  est  virtus.  Quando  igitur 
Deus  miseretur  aclu,  tiinc  dicifur  miseri- 
cors  ;  sed  vidctur  oi)livisci  (luando  actu 
non  miscreliir  ;  uiide  dicif,  Reminisccrc 
miseratiomon  fuarum  :  Ps.  i.xxvi,  10  : 
A  ut  ohlivisrctur  miscrcri  Dcus  ?  Tainen  hoc 
ipso  quod  diffcrt  misereri,  facit  propter 
bona  noslra,  licet  secuuduin  opinionem 
hominum  videatur  oblilus,  quaiulo  non 
mis(!refur  actu  ;  (iiiasidical,  Rciniiiiscere, 
nc  apiid  iniquos  videaris  oblitus.  Ef  mi- 
scrirordiarmn.  lloc  dicit  proplcr  multos 
efrectus  iniscriconrKC  ilivina'  ad  liiimanam 
naturam  :  Qu,r  a  sivculo  su/it,  idcst  ab 
initio  creatiiia'  :  Luc.  i,  t'A)  :  Miscricordia 
vjus  a  profjcnic  etc. 

().  Dclicta.  Mic  explicat  (juare  indigcat 
miscricordia  ;  (piasi  dical,  hic  pclo 
niiscricordiam,  (iiiia  halico  |)cccata,  (iiia» 
iil  sic  lo(|ualiir,  siinl  (iigiia  misciicordia. 
El  ponil  fria  iiiia'  raciiintad  dimissioiKmi 
pcccali.  Primo  ponil  gciiiis  pcccati  :  et 
est  (Iiiplcx  :  uiiiim  transgrcssionis.  ct 
aliud  omissioiiis  :  cf  li;cc,  scilicct  pcccata 
omissionis.  vocanliir  dclicla,  (|u.»si  lcvio- 
ra,  cl  ali(|iio  modo  inagis  vciiia  diKna, 
(Iiiia  ditlicilc  cst  (|iiod  hoino  a  dclicto  se 
fotalilcr  ciistodiat  ;  cl  ideo  dicil,  Ihlirtn  : 
(ial  II I.  1  :  Si  pr.vorrujnitiis  furrit  homo 
in  aliipio  dclirto,  vos  (pii  spintu(t/es  fstis, 
hiijiisniodi  insfniilr  in  spiritu  Irnilatix. 
Scciiinlo  cx  parlcpccciintis  :  (|uia  (jii.inti) 
niagis  liomo  csl  pra^dilus  ralionc,  ct  csl 
iii  majori  slalii,  lanlo  pcccatum  esl  gra- 
viiis  in  eo.  Kt   ideo    peccala   (iii.e   in  ju« 


3<;i 


IN  DAVIKK.M 


V(Mihit(>  nniit  miiMis  impiitaiitnr  (|u;im  ill;i 
<|ii;i'  liniil  iii  scnrc-tiito  :  ls;i.  i.xv,  20  : 
Pnrtilnr  irntiini  iiniitirnni  ninlrdirdis. 
rrit,  Kl  i(l(>»»  dicil,  Drlirtd  jnrrntiilis.  S.(\ 
lilt('i;im  pro  illis  (|iia'  (•(•miiiilliiiilur  iii 
jiivonliitc,  ()i;it,  proiil  (licilnr  licii.  viii, 
'1\  :  Pnnii snnt  spiritns  Innniitis  inmalnvi, 
idost  iii  |)ccc;ilum,  iih  adolcso^Miti;!  suii  : 
Kccl.  XI,  10  :  Aflolrsrmtin  rt  rolnptns  ra- 
ua  snnt.  Ycl,  Jnrrnlnlis,  idcsl  orii.;:iiialis, 
quia  liomo  uascitur  lilius  ir;i'.  Kl  (jiiau- 
diu  homo  ost  juvonis,  est  iu  domo  patris  : 
sic  (|ii;indiu  liomo  ost  pocT;itor^  est  iii 
domo  di;il)cli,  (pia'  domiis  (!st  ruinosa  : 
Job  1  19  :  ^onit  rmtns  a  voijiono  drserti, 
et  ronrnssit  rjnatnor  anr/nlos  domns,  rl 
ojijirrssit  omncs  filios  ctr.  Vel,  Jnrrntntis, 
idest  peccata  ex  superbia  commissa.  Iii- 
veues  natur;iliter  sunt  superbi  el  pra-- 
suinpluosi.  Terlio  ex  motivo  ad  peccan- 
dum  ;  qiiia  peccata  qua>  pcr  iguoranfiam 
C(^mmittuntur,  suut  minora  ;  iinde  dicit, 
Et  if/nornntias  inras  nr  mrminrris  :  \  Tim. 
I,  13  :  Misriicordiam  consecntnssn7n,  qnia 
jf/norans  feci  in  incrodnlitntc  :  Ps.  lxxviii, 
8  :  Ne  mcmineris  iniquitatnm  nostrarum 
antif/uarum,  scd  recorderis  misoricordix. 
Consequenterponiturratiopetitionis.  Non 
petit  sibi  pcccata  dimitti  propter  sua  me- 
rita,  quia  misericordia  non  habcl  mcri- 
tum.  Kt  idco  allcgat  duo  ex  parte  Dei, 
scilicet  misericordiam  et  boiiitatem,  qua? 
in  Deo  sunt  ut  in  suhjccto,  sed  differunt 
rationc.  lu  Deo  autem  cousideratur 
bonitas  scilicet,  communicatio  bono- 
rum  in  creaturis,  quia  bonum  est  dif- 
fusivum  sui.  .Misericordia  vero  dicit  spc- 


misciicordi;i  diviua  coucopt;im  :  ol  cirra 
lioc  (liio  f;i(-il.  l'rimo  ponit  c;ius;im  lldu- 
ci;i'.  Sociindo  iioiiil  ips;iin  (itlcin  conccp- 
l;iin,  ihi,  Prfi/tlrr  innnrn  intiin.  (^irc;i  pri- 
miim  diio  facit.  Primo  proponil  c;iiis;im 
lidiicia'  circa  divinam  honitatcm.  SiM-iindo 
poiiil  (liviiia-  honitatis  oircctiim,  ihi,  Prfiji- 
tor  lioc  lof/om  dahit  otc.  Notanduin  (jiiod 
circa  diviiiJim  bouit;it(>m  dicit  dno  :  scili- 
cot  diilcediuem  ot  reclitudinoin,  (jiii;!  l)nl- 
cis  ct  roclns.  Dulcedo  projtrie  est  iii  cor- 
poralibiis,  metaphoricc  autem  dicitur  in 
sjiirilualibus.  Uiide  oporlet  quod  in  spi- 
rilualibus  diilcedo  sumatiir  ad  similitii- 
dinem  corporalis.  Ilahct  autcm  lioc  dul- 
ccdo  corporalis,  quod  rclicit  yustiim 
corporalcm  ct  qnielat  el  (lclectat  :  siini- 
liter  ct  spirilnalis  dulccdo  quietat  ot  reficil 
el  delectat  spiritualem  gustum.  Iii  Deo 
aulem  est  esscntialis  dulcedo  :  Sap.  xvi, 
21  :  Dulcodinom  rjuam  habcs  in  fdios 
ostrndolifis.  Sod  apud  homines  dulcedo 
dicilur  in(|uanlum  satisfaciunt,  vel  sibi 
vcl  aliis,  in  malis  sive  iii  peccatis  ;  sed 
in  Deo  non  est  nisi  in  bonis  ;  et  ideo  sub- 
dit,  Et  rectm  Dominus  :  Ps.  cxviii,  137  : 
Justiis  est  Domino.,  et  rectum  otc,  ita  ut 
diilcedo  ad  misericordiam,  rectitudo  aJ 
justiliam  referatur. 

8.  Projiter.  llic  ponit  efTectus  diviutE 
boiiitatis.  Est  aiitem  triplex  gradus  ho- 
minum,  in  quibus  judicium  divina^.  boni- 
tatis  invenitur.  Primus  gradus  est  pec- 
calorum.  Secuiidus  poenitentium.  Tertius 
jiistcmim.  Quantum  aulein  ad  peccatores 
manifcstat  Dcus  su;im  bonitatcm,  eos 
corrigcndo  ;  unde  dicit,  Projiler  Injc,  idest 


cialcm  profusionem  bonitatis  ad   remo-     propterdulcedinem  et  rcctitudinemsuam. 


vendam  miseriam ;  et  ideo,  Socundnm 
misoricorfliam  tuam  momonto  moi  tii, 
non  peccatorum  :  Dan.  ix,  19  :  Non  in 
justifcationibus  nostris  jjroslornimus 
jyroros  nnto  faciom  tiiam,  sed  in  misera- 
tionibus  tuis  multis  :  Psal.  i.xxviii,  8  : 
Citft  anticijjent  nos  misericorfliaj  tiicr,  rjuia 
jjau/jeres  facti  sumns  nimis.  Non  solum 
proptcr  misericordiam  qiia  parcis  miscris 
sis  memor  tantiim,  sed  Proptor  bonila- 
toin  tiiam,  qua  bona  facis  omuia ;  ct  Iktc 
est  ipsc  Deus,  qiiia  ipse  est  essc  bouitatis. 
7.  Dulcis.  Supra  petivit  Psalmista  sibi 
sua  peccata  dimilti  per  misericordiam 
'divinam  :  hic    autem    ponit  fiduciam  ex 


Dabit  legem  delinquentilnis  in  via  :  Gal. 
iii,  19  :  Lex propter  transr/ressiones  posita 
est.  Et  ideo  bonitas  Dci  est  quod  delin- 
quentescorriglt.  Et  dicit,  Dolinquontibns, 
quia,  ut  dicitur  i  Tim.  i,  9  :  Justo  nonost 
lo.r posita.  Item  dicit,  In  via,  qiiia  in 
via  est  stalus  merendi  et  peccandi.  Vel, 
Jn  ria,  scilicet  fidci,  quia  dicilur  via  qua 
itur  ad  Deum  :  Ileb.  xi,  G  :  Accedenlem 
ad  Doum  fijmrtot  crodoro.  Krgo  cliam  si 
iii  fide  deliiKjuitur  rcdiicitur  ad  Donin  por 
correctionem.  Vcl  d;ihit  lcgcm  cli;irit;itis  : 
Rom.  xiii,  10  :  Ploniludo  locjis  est  dilec- 
tio,  ut  e.T  charitate  habeant  remissionem 
peccatorum  :  Prov.  x,  12  :  Universa  de- 


PSALMUS  XXIV 


365 


licta  operit  charitm.  Vcl,  Dclinqufnfilms 
in  via  jiistitlspi  eos  corri[)ien(lo  :  Banich. 
III,  23  :  Viamaiitfmsapicntice  nesicicrunt : 
ctdc  liis  poiiit  legcm.  Sccundiis  circctus 
cst,  (juod  pouiitcntcs  dirigit ;  undc  dicit, 
Dirir/et  memnetas  injudicio.  Mansuctatur 
autc:n  bestia^  quando  dcposita  leroci- 
tate    subditur    hominibus  :    sic  hOmines 


Deo,  accipitur  sccundum  modum  Dei,  et 
in  homino  secundum  modum  hominis. 
Misericordia  in  homine  est  cum  compa- 
titurin  miseriis  alicnis  ;  Jiistitia  qnando 
reddit  unicuiquc  quod  suum  est.  lloc 
autcm  non  lioc  modo  est  in  Deo,  ([uia 
Deus  est  impassibilis,  et  iion  compalitur  ; 
quia  compassio   est  cum  aho  iii  se  as- 


quando    deponunt    peccata,     subduntur  sumpla  passio  de  aliciia  tribuhitione.  Item 

Deo  ;  ct  ideo  dicit  in   judicio   sciiicct  cor-  nulli  aUquid  debct.  Est  crjjco  misericordia 

rectionis  quia  per  judicium  correctionis  iii  J)eo,  quando  rcpellit    misoriam   uiius- 

proficiunt  ad  meliora,  et  in  futuro  judicio  cujusquerei,  ut  miseriffi  larye  pro  dclcctu 

magis  prohcient,  in  quo  poeniteiitcs  pcr-  sumantur.   Justitia    est   iu  Deo,   quando 

venient  ad    hcreditatem  icteriiae  vitse,  et  unicuique  dat    secundum  suam  propor- 

audicnt  sententiam  pro  se  :  l*rov.  xvi,  1  :  tioncm.  Et  ha^c  duo  invenimus  iii  omni- 


Homiim  est  animum  prxparare,  et  Do- 
rniiii  (/iihernare  linrpiam.  Mausuctudo  est 
virtus  mitigans  iram,  qua?  ira  valde  im- 
pedit  cognitioncm,  et  maxime  in  maribus 
invcnitur.  Ha^c  autem  virtus  maximc  de- 


bus  opcribus  Dei  :  quia  iu  prima  carum 
iustitutione  non  invenitur  ratio  justitia", 
sed  misericordia'  ;  qiiia  nihilo  niliil  debc- 
tur  ;  sed  quando  jam  res  fuerunt  insli- 
tuta',  tribuit  eisomnia  rebus  compcteiilia 
bet  appeti ;  unde  dicit  Djonvsius  in  e/jist  secundum  proportioncm  ;  ct  in  hoc  ma- 
ad  Demopliiliim,  i\\].Qi\  ^ioy&QS  \}VO\}{cvn\-  nifesta  cst  divina  justitia.  Et  sic  etiam 
miam  mansuctudinem  fuit  dignus  appa-  facit  in  ctlcctibus  gratite  :  quia  prima 
ritionc  divina.  Tertius  cffectus  est,  quod      justilicatio  peccatoris    est  misericordia' ; 

et  post  justificalo  dat  pra'mia  justitia', 
quia  dat  sccundnm  suam  proportionem. 
Et  sic  pra^ccdit  misericordia,  et  postea 
sc(iuitur  justitia;ct  id(!o  dicit,  Unirersss 
cioi  Domini  miscricordia  et  vcritas  :  Tob. 
III,  2  ;  Omncs  ricU  tux  misrricitrdia  et 
vcritas  :  Psaim.  cxliv,  9  :  Misrratiuncs 
ejus  su/)cr  omnia  opcra  rjus.  cxviu,  I>- 
ritas  tua  etc.  Scd  quibiis  videntur  via? 
Domini  miscricordia  cl  justilia?  Non  iiii- 


justos  iiistruit  :  unde  dicit,  Docebit  mitcs 
vias  suas.  Maiisuetus  dicitur,  qui  de  feri- 
tate  ducitur  ad  pictatcm,  vcl  humilitatcm  ; 
sed  mitcs  dicuntiir,  qui  semper  tales 
fiierunt,  Isti  miscreutur  a  Deo,  quia  dis- 
ci[)liiia  Domini  acquiritiir  ab  liomiue  se- 
cundum  (juod  est  homo,  non  secun- 
diim  quod  est  bcstia  :  Job  :  Doccl  nos 
super  jumenta  terriv.  Proprium  hominis, 
sciHcet  ralio,  pervertitiir   per  passioncm 


irascibilis  et  concupiscil)ilis  ;    et  inaiisue-      quis  et  peccatoribus  :  immo    videtnr   cis 
tiido    temperat   passionem    irascibilis,  et      quod   siiit    crudclcs    et    injusta'.    Kzecli. 


I(!inpcrantia  [)assioncm  concupiscibilis.  Et 
i(l(!o  (jiii  sunt  initcs,  mcrentur  acci[)(U'o 
Domini  doctrinam  ;  Isa.  xxviii,  9  :  Qiirm 
docebit  scientiam,  r/  t/iir/n  intellifjrre 
faciel  audiliim  ?  ablactatos  a  lactr.^  uviil- 
sos  ab  iibrribiis.  Expoiiit  conscqucnter 
vias  (|uas  doccl  :  undc  dicit,  1'nirrrsir ri.v 
Dniniiii.  Via'  llomini  suiit  [^roccssus  cjus 
iii  ali(juo  o[)erc  ;  (jiiasi  dical  :  l'!^'o  invcui 
islam  viain.  Proccssus  aulcm  Domiiii  iii 
o|)cribus  snis  ad  diio  rcfcriinliir  :  scilicct 
ad  miscricordiaiu  et  Juslitiam  :  nain  si 
ali(|iiid  dicilnr  de  Doo  ct  de  hominc,  de 
ulro(iuc  intcllifiitur  sccundum  niodiim 
siiiim.  (lum  cr^M>  dicilur   miscricordia  dc 


xvni,  2")  :  Nmi  est  a'(/ua  riu  Domini.,  di- 
cunt  /wtiatorcs  :  scd  bonis  cl  Jiistis  via; 
Doinini  videnlur  lalcs,  iil  diclum  csl. 
Psalm.  i.xxii,  1  :  Qiiani  bonus  Israrl  Deus 
liis  i/ui  rcrto  sunl  cordr!  V.[  dicit,  (|uilius 
via>  Domini  sunl  miscricordia  ct  voritus 
ctjiislitia  iinia  lln/uirmlibus  trslanirn- 
liim  r/iis  rt  trslimonia  ejus.  llicrDiiymus 
liabcl,  Viistodicnlibus.  Sed  ijuid  csl  lcsta- 
mcntiiin  cjiis  cl  lcslimonia  cjiis?  Tcstn- 
iiniiiimi  ^MMicraliler  osl  (»mnc  |)nctiiin 
Dci  ;  tcstiiuonia  voro  sunl  omncs  Dci  ^vo- 
missioncs.  Dcns  aiilcm  [)r(»millil  adjuto- 
ria,  cl  adliiic  adhibcl  niiiacula.  Vcl  Tes- 
tamcnliiin  Mxx^w^wv  \no  iiovo'  lcslamcnto 


I  Al.  :  «  boiKi  ((.'aliinouio.  » 


:j()6 


I.N  DAVIIiKM 


iii  (juo  omiu's  proniissioiies  siiiil  inii(lol;i' ; 
Testinumia,  S(ilic(«l  vcliis  lcslanKMitiiin, 
tjuod  est  testiinoiiinm  novi  :  Acl.  x,  4U  : 
Huic  o/fines  propltetx  testimoniiini  perlii- 
lieiit.  Vel  loslimoiiimn  dicitur  ([uasi  lcs- 

•  ;Mrrt>;j«i- tata  vcrilas  :  Dcut.  mi,  8:  Custudicit' 
"'"  testamenlinn,  (jikkI  juravit  patrihus  ves- 
tins.  Vel  leslamonlum  dicitur  testificatio 
legis  mentis  secundum  juristas  ;  testatio 
autem  potest  dici  manifestatio,  vel  certi- 
ficatio,  vel  cerliludo  :  testes  enim  mani- 
festant  et  cerlilicant :  et  sic  testamentum 
dicitur  tjuasi  manifestalio  et  cerlificatio 
mentis  divina',  sive  (juod  aliqiiid  velit 
Deus.  Vel  secundum  Paj)iam,  Testamen- 
tum  in  sacra  Scriptura  dicitur  esse  pac- 
tum  vel  placitum  :  Teslimonium  autem 
dicitur  omne  (]uod  ab  extraiiea  re  sumitur 
ad  faciendum  fldem. 

9.  Pruptcr.  Ilic  ponitur  fiducia  con- 
cepta  ex  divina  misericordia  et  justitia  : 
et  circa  hoc  duo  facit.  Primo  ponit  fidu- 
ciam  quam  habet  pro  seipso.  Secundo 
invitat  alios  ad  confldendum,  ibi,  Quiscst 
/lomo?  (.Avca.  primum  duo  facit.  Primo 
ponit  suam  fiduciam.  Secundo  rationem 
ejus  assignat.  Dicit  ergo  quod  Dominus 
dabit  legem  etc,  et  hoc  ad  bonitatem 
ejus  pertinet ;  et  ideo  dicit,  Ego  confido 
quod  ipse  propitiabitur  peccato  meo  idest 
remiltet  milii  peccatum  :  Luc.  vii,  49  : 
Qais  est  liic,  qid  etiam  peccata  diynittit? 
Et  hoc  faciet  non  propter  merita  nostra, 
quia  ha^c  meruntur  pcenam,  sed  Propter 
nomen  tuiim.  Nomen  Dei  accipitur  hic  non 
solum  secundum  quod  dicitur,  sed  res 
significata  per  nomen,  quae  est  divina 
bonitas  ;  quasi  dicat  :  Propter  bonitatem 
suam  remittet  mihi  peccatum  :  Psalm. 
Lxxviii,  9  :  Salvum  fac  propter  nomen 
tuum,  idest  ut  glorificetur  nomeii  tuum. 
Et  maxime  competit  nomini  Jesu  Chris- 
ti  quod  est  nomen  salutis,  ut  dicitur 
Matth.  I.  Etquare?  Propter  nomen  tuum  ; 
quia  tantura  est  peccatum  meum,  ijuod 
ex  merito  non  meretur  rcmissionem  : 
unde  dicit,  Multum  est  e?iim,  idest  mag- 

" propitius  uum  et  grave,  inultitudine  et  **  plurali- 

peccatis   ^*^^'^   peccatorum  :  Jac.  iii,  2  :    In  multis 

nostris    uffendimus  omnes ;  ad  minus  venialiter  : 

Prov.  XXIV,  16  :  Septies  in  dic  cadet  jus- 

tus,  et  resurgct.  Vel  Multu?n,  gravitate  : 

Psalm.  xxxvii,  5  :  Iniquitatcs  mcx  super- 


f/ressa'  sunt  raput  meum,  et  sicut  onus 
ijrave  fjravatx  sunt  super  me.  Vel  hoc 
dicitur  contra  Novatianos  qui  se  catharos 
dicebant,  idost  puros.  Novatus  sacerdtjs 
fuil  loiniiore  l)(HMi,  t^t  hic  dicobaf,  (jiiod 
iiiilliis  j)otorat  rodire  ad  p(i'nit(!nliam  pust 
bajitismum  j»oslquam  iajisiis  fuerat.  Sed 
si  hoc  'esset  verum,  frustra  diceret  Psal- 
mista  XXIV,  1 1  Propitiaheris  peccato 
meo. 

10.  Qiiis.  Ilic  invital  alios  ad  confiden- 
dum.  Et  primo  ponit  (juid  necesse  est  ex 
parte  nostra.  Secundo  quid  sperandum  a 
Deo.  Ex  parte  autem  nostra  requiritur 
quod  subjiciamur;  alias  frustra  confidere- 
mus.  Prima  ergo  subjectio  est  per  timo- 
rem :  Eccl.  i,  16:  Timor  Domini  initium 
sapientige\:  unde  dicit,  Quis  est  homo  (pii 
timet  Dojninum?  Eccl.  ii,  8:  Qiii  timetis 
Domiimm.,  credite  illi,  et  non  evacuahilur 
merces  vestra.  A  Deo  autem  speranda 
sunt  tria,  secundum  quod  tria  sunt  in 
homiue :  scilicet  intellectus,  voluntas  et 
virtus  operativa.  Deus  eigo  intellectum 
instruit,  voluntati  satisfacit,  et  virtutem 
roborat.  Quautum  ad  primum  dicit,  Le- 
gem  statuit  ei  in  via  quam  elegit;  idest, 
homo  qui  timet  Dominum^  elegit  viam, 
scilicet  servire  Deo :  Psalm.  ii,  {{-.Ser- 
vite  Domino  in  timore:  Isa.  xxx,  21  :  Heec 
est  via,  amhulate  in  ea,  Et  in  hac  ins- 
truit  qualiter  homo  procedat.  Hierony- 
mus  Iiabet,  Docehat  eum :  et  hoc  ponendo 
legem  facit.  Voiuntas  autem  hominis  ad 
duo  refertur  in  isto  mundo.  Primo,  ut 
bona  possideat.  Secundo,  quod  illa  bona 
fihis  suis  dimitlat,  et  in  liis  etiam  Deus 
temporaliler  timentibus  eum  satisfacit. 
Uiide  quantum  ad  primum  dicit,  Anima 
ejus  in  honis  demorabitur.  Sed  melius  est 
ut  hoc  spiritualiter  intelligamus.  Et  vi- 
detur  Iiic  duo  dicere  :  scilicet  affluentiam 
bonorum.  Anima  ejus  in  bonis  demorabi- 
tur,  ut  accipiatur  pro  voluntate,  cujus 
objectum  est  bonum.  Ergo  tunc  in  bonis 
homo  moratur,  quando  satiatur  spiritua- 
libus  ;  Psalm.  cii,  5:  Qui  replet  in  bonis 
desiderium  tuum;  idest  bonis  praesentis 
vitae,  sciiicet  spiritualibus  virtutibus,  et 
in  futuris  bonis  gloria^.  Secundo  dicit 
firmitatem:  Et  semen  ejus  hereditabit 
terram.  Et  semen^  idest  opera  hominis 
spiritualis,  quae  opera  sunt  filii  uostri.  Et 


PSALMUS  XXIV 


367 


hic,  Hercditabit  terram :  scilicet  quaiido 
dabitur  hcrcditas  illa,  scilicel  terra  viven- 
tium;Ps.  xxvi,  13:  Credo  videre  bona 
Domini  in  terra  viventium.  Vel,  Sernen, 
idcst  corpus  uostrum  glorificatum,  UcC- 
reditabit  terram,  illam  proptcr  boua  ope- 
ra.  Quautum  ad  tertium  dicit,  Firma- 
mentum  est  Dominus  timentibus  eum.^  Et 
primo  pouit  confirmaliouem  virtulis 
operativai.  Socundo  ponit  linem,  Et  testa- 
mentum.  Dicit  ergo,  Alii  homines  prop- 


miserendi,  ibi,  Tribulationcs:  Pra*para- 
tio  oraliuuis  est  elevatio  meutis  iuDeum; 
unde  Oculi.,  scilicet  cordis :  Eph.  i,  18: 
lUuminatos  habentes  oculos  cordis  iwstri, 
Isti  oculi,  scilicet  intellectus  et  (idei,  di- 
cuntur  specialiter  esse  ad  Dominum : 
Psalm.  cxxn  :  Ad  te  levavi  oculos  meos 
etc.  Et  hoc  propter  liduciam  conceptam, 
Quoniam  ipse  evellet  de  laqueo  pedes 
meos :  Eccl.  ix,  12:  Nescit  homo  finem 
suum;  sed  sicut pisces  capiuntur  hamo,  et 


ter  timorem  mundi  infirmantur,  quia  va-  aves  laqueo  sic  homincs  a  diabolo  tem- 

cillant;  sed  timor  Dei  facit  fortes:  quia,  joo/'e  wrt/o.  Ilaicmala  suut  occasionespec- 

ut   dicitur    Eccli.   xxxiv,  16:  Qui   timet  cati.  Et  quando  homo  cadit  in  peccatum, 

Dominum,  nihil  trepidabit.  Et  ideo   sub-  tuuc  ligatur  laqueo  affectus  ejus,  qui  di- 

ditur:   spes   ejus  est,   hirmatnentum:  ei  citur  peccatum  hominis  :  hunc  laqueum 

hic  usquc  ad  hoc  firmatur  quousque  ma-  solvit  sokis  Dcus:  Psahn.    cxxiii,  7:  La- 


nifestet  ei  lestamentum  suum,  idest 
suam  possessionem.  '  IIoc  crgo  testa- 
mentum  est,  vel  promissio  quam  facit  de 
adventjLi  Christi,  qui  quidem  adventus 
manifestatus  cst  Simconi  timorato ;  vel 
promissio  de  vita  ieterna :  Jo.  xiv,  21  : 
E(/o  diiupim  eum.,  etmanifestabo  ci  meip- 
su/n.  Ilicronymus  habet  sic,  Secretum 
Domini  timentibus  eutn,  /wdus  illius  ma- 
nifestabitur  illi.  Promissio  enim  vitae 
aiteruae,  est  iu  secreto,  ut  dicitur  Isa. 
LXiv,  4:  Oculus  non  vidit,  Deus,  absque 
te,  (pix  prxparasli  dilujoitibus  te.  Et  hoc 
dalur  Timoitibus  cum:  Psalm.  xxx,  20: 
Quam  macjna  multitudo  dulcedinis  tux 
Dominc,  quam  id)SCondisti  timcntibus  tel 
Et  hoc  secretum  est  foidus  quod  promi- 
sit  timentibus  cum:  Malacli.  iv,  2:  Vo- 
bis  timentibus  nonien  meum  orielur  sol 
justitix. 

11.  Oculi.  Supra  Psalmista  posuil  lidu- 
ciam  conceptam  ex  divina  iniscricorcUa, 
et  ad  hoc  etiam  ahos  invilavil  ;  hic  aiilcin 
iterato  ex  concei^la  lichicia  continual  oia- 
lionem.  Et  circa  lioc  duo  facit.  Priino 
pra-mitlil  pra'[)arali()ncin  ad  orandiim : 
Eccli.  xvii,  2.*{  :  Antc  oratittncni  prxp^nu 
aninunn  tuani.  Sccundo  [)onit  ipsain  ora- 
tionem,  ihi,  Jtcspice.  (lirca  islam  aulcm  pctii  a  iJoniino,  h(t(  rcquiram,  ut  inhabi- 
partcm  duo  facit.  Priino  ponit  oralioucm 
iu  qua  orat  pro  se.  Sccundo  cx  parle  iui- 
micorum,  ibi,  Hespirc  inimicos  meos.  Cir- 
ca  i^riinum  (hio  facit.  Piimo  pciit  miso- 
ricordiam.    Sccuudo    assignat  ralionem* 


queus  contritus  est,  et  n(js  liberati  sumus. 
Et  quomodo  ?  AdJutoriu?n  nostrufn  in  no- 
mine  Dotnini.  Conscquentur  petit  miseri- 
cordiam ;  et  ideo  dicit,  liespice  in  me  et 
miscrere  mei  etc.  Avertere  videtur  ocu- 
l(js,  cum  non  impendit  circctum  miseri- 
cordia*  sua^,  sed  respicit  cum  impcudit ; 
undc  ad  aspectum  Ciiristi  Petrus  llevit, 
Luc.  XXII :  sic  dicit,  Hcspncc  in  me  etc, 
Sap.  IV,  15:  Misericordia  est  in  sanctos 
cjus.  Ilic  poniliir  ratio  quare  misericor- 
dia  iudiget,.  (juia,  Lnicus.  IIoc  uno  modo 
intclligitiir  sic,  quia  qui  noii  habet  sub- 
sidium  iu  se,  oportct  ut  rcvertatur  ad 
Deuni  :  Psalin.  c.xx,  2:  Au.riliiim  meuni 
a  Domino.  Hal)ent  eiiim  homiucs  duplex 
subsidium  in  luundo:  unum  amicorum, 
aliud  rerum;-scd  liic  neutrum  habet : 
quia  non  amicorum:  unde  dicit,  Quia 
utiicus,  idesl  solitarius  al)si|uc  adjutorio 
[)ropin(iuoriiiu  ct  amicoriim  ;  Eccli  i.i,  iU: 
licspu wiis  cruin  (uljudtrunn  hiuntnum,  et 
iion  cral.  Ilcni  iion  ri'riiui,  (|iiia  paitper: 
Psalm.  i.x.WMi,  Paupcr  sttm  eijo  et  in  la- 
bnribus  a  Jiircntufc  /nca.  \o\  alitcr.  Duo 
rc(iuiruiitur  ad  hoc  (luod  homo  jiivclur  a 
Dco,  Piimo.  (luod  tolaiitcr  cor  suum  tcn- 
dat    ad    Dciim:    Psalin.    .\xvi,    i;   inum 


tcin  in  diimo  Do/nini  otnnibiis  liicbits  fi- 
t,r  incx.  Liic.  x,  42 :  Porm  iinitm  est  tie- 
cc.ssariitm.  El  hoc  est  quod  dicit,  Qititt 
unicits:  idcst  iii  uiium  iutciido.  Srcuiulo, 
iiuod  sit   coiilcmptor    rcriiin    luuiiilaiia- 


1  Al.  :  «  proiniD^ioueiu.  » 


*  Al.  :  «  uD:«i({natur  ralio.  n 


:m 


IN  nAVIIiKM 


nim  ;  nli.-is  iion  ost  niiiriis,  nci"  plarort»! 
Moo  laiiliim:  idoo  Qitif/  /)/ntprr  sii/ii^ 
idost  (((iitcinno  <»miiia  proplor  l(». 
.  12.  Trihi/ft/t/n/ics.  II ic  poiiil  tiia  porti- 
noiitia  ad  ini.s(M'iam  :  diio  vidolicot  perti- 
nonlia  ad  puMiain ;  tortinm  porlinons  ad 
oiilpam.  Kst  anloin  diiplcx  po-iia.  Ina 
ost  o.\  norossitato  inllicla.  Alia  voliinla- 
rii^assnmpla.  INi-na'  iiillicla'  liahont  dno  : 
<]uia  ariliftunl  intoriiis  cor,  ot  o.xtorins 
o.ogant  oorpiis.  (Jnaiitnm  ad  primnm,  di- 
cit,  Tnhi/latio/ws  rnrdia  mei  multiplicatx 
sunt,  idest  ex  divcrsis  rcbns,  ot  miiltis 
tribnlationibns  (pia-  eveninnt,  pcrvoniiint 
tribnlalionos  iisipio  ad  cor,  siout  tribuli 
pungcntcs.  Tliro.  i,  22  :  Mi//fi  (/miitiis 
?/iri,  pt  co/'  mem/i  maercm.  Quantuin  ad 
secundum  dicit,  Bo  nocexsitatihiis  f/iois 
eripe  me.  Tribulationes  vocat  necessita- 


nt'/n  i/ifi/ntlis.  Itom  por  linmilitatom  :  III 
Mop:.  XXI,  2!):  Qiiia  /iii/iiilinlus  rsl  Ai htth 
ciiri/1/i  1/ir,  /in/i  i/iiliii  I//II  iiKi/inn  i/i  ilirl-  .i 
rjits:  Psalin.  i,  l"J  :  Cor  ctnitriltt/n,  ct  /in- 
//i//iatnm  etr.  Ilom  per  lalxnem :  I)e:"'. 
XXVI.  7  :  Hcsj/r.rit  hitmi/itatcm  nDstram, 
ct  /a//orr//i,  rl  a/if/i/stias.,  et  cdu.rit  /uts  ('". 
A\.i/i/j/t(>  in  mn/iii  fnrti  Kt  ideo  dicit,  l)i- 
mitlr  iinirei'si/  i/r/irt(/  mr//. 

13.  Kespirc.  Ilic  orat  polons  auxilinin 
conlra  adversarios.  Kl  primo  indncil 
Deiim  ad  considorandum  inimicos.  Se- 
cundo  petit  auxilium  coiitra  eos,  ibi, 
Custodi.  Tertio  assignal  rationem  ibi, 
Non  eruhcsca//i.  Dicit  orgo,  llespice.,  ocu- 
lo  misericordia^ :  lni.//iicos  mros.,  nl  mise- 
rcaris  corum,  ct  convertas  eosixMatth. 
V,  4i:  Orate  ])ro  pe/'sefjurntihus  et  ca- 
lumniantihits    vos :    Prov.     xvi,  7 :  Cum 


tes,  inquantum  suiit  utiles  tribnlationes,     placuerit  Domi/io  via  ejus,  i/iimicos  f/u>,- 


ut  dicitur  Hom  v,  3  :  Trihulatio  patien- 
lia/n  o/tcraliir,  j/atientia  prohatumem: 
prohatio  aiilcm  sprm :  sprs  aittrm  non 
confundit:  Jac.  i,  4 :  Patie/itia  opus /lei'- 
fectum  Itahet.  Glossa:  Palientia  iion  vin- 


que  ejus  convertet  ad  pacem.  Et  hoc  pe- 
lo  orando,  quia  tunc  habebo  pacem. 
Q//o/iiam  mulliplicati  su/it:  I'sal.  cxviii, 
\^:Miilti  sitnf  cpti  jtersetpiitntitr  me  J 
trihulant  me.  Et  odio  iniquo  odorunt  me. 


citur,  perfcctus  probatiir.   Et  idco   sunt     Est  autem  duplcx  odium.  Primum  odium 


utiles,  inquanlum  humilianl  :  Rom.  v,  3  ; 
Non  solitm  (/itfrm  friltulnmin\  srd  r/loria- 
mttr  in  trihnlntiitnihus  rtc.  Vcl  tribnlatio- 
nes  dicuntur  penuria^:  Deut.  viii,  3:  Af- 
fliritte  penu/ia:  sicut  dicitur  Rom.  xii, 
13:  Necessitatibus  communicantes .  Vel 
proptcr   violcnliam   quae  est    necessitas 


est  bonum,  quando  quis  odit  peccatum 
sivc  pcccatorem  propter  ciilpam :  Ps. 
cxxxviii,  22 :  Prrfrcto  odio  oderam  illos. 
Item  est  odium  iniquum,  quando  quis 
odit  natnram  vcl  justitiam:  ideo  dicit, 
Et  odio  iniquo  oderunl  me,  idest  injusto 
et  sine  causa :   Joan.   xv,  25:    67*  im-' 


(pKodam.  Pciia  autem  assumpta  interius  pleatur  se/'mo  qui  i/i  ler/e  eorum  scriptus 

cst  humilitas  spiiitus   coram  Dco  ;  undo  est,  Qitia  odio  /lahurru/it  mr  f/rafis. 

dicit,  Vidr,  idest  considcra  humilitatcm  14.  C//.s/o^/?.  Ilic  pctit  auxilium  con!    i 

mcam  :  Lucae  i,   48:  Respexit  /lumilifa-  inimicos,  quia  mulli  sunl  ct  iniqui:  ideo 

tem  ancillse  sux.  Item  est  etiam  humili-  polit  duplex  auxilium.  Primo   ut  ciist  - 

tas  exterius  manifosta,  quae   est  quidam  diat  cum  in  perseculionibus  nc   praeva- 

labor ;    nnde    dicit,   Et  lahorem   meum;  lcant  tcmporaliter  vel  spiritiialiter,  vel  r/. 


Psalm.  Lxxii,  o:  ///  lahorr  /lominum  non 
sunt  ctc.Yic,  bonis  hominibus  dicitur  Sap. 
iii,  lij  :  Bo/iorum  Inhorinn  (jloriosus  cst 
fructus.  De  culpa  dicit,  Dimitte  f/mnia 
peccata  mea,  Eccl.  xxviii,  2 :  Dcprecanti 
tibi  peccata  solventur.  Et  nota  quod  per 
tria  consofpiilur  quis  rcmissionem  pecca- 
torum:  scilicel  por  Iribnlationes  qua^  re- 
missioncm  peccatorum  operantur,  si  pa- 
tienlcr  portantnr;  Tob.  iii,  13:  ///  tem- 
p}ore  t/'ibulatifmis  peccata  dimittis,  et 
post  tem/iestfitem  tranquillum  facis,  et 
post  lacrij/nationem  et  fletum  exullatio- 


custodiat  ciim  ut  non  corruat  in  pecca- 
tum.  Sccundo,  ut  liberet  eum  a  malir ; 
unde  dicit,  Et  rri/e  mr,  scilicct  a  malis 
totaliter,  ut  abundantia  in  patria  per- 
fruatur.  Prima  ratio  ponitur  cum  dicit, 
Non  erubescam\  qiiia  si  non  liberes  et 
custodias,  veniam  in  confusioncm.  Et 
hoc  non  debet  esse,  quia  speravi  in  te  : 
Daii.  III,  40  :  Non  est  canfusio  cfmf/denti- 
hiis  i/i  te.  Alia  ralio,  quia  innituntur 
mlhi  amici  tui.  Aliquando  Deus  aliqiiem 
liborat  non  proptcr  propria  merita,  sed 
ne  amici  Dei  pcrcaut  cum  eo  cui  inni- 


PSALMUS  XXV 


m 


tuiitur:    cum    dicit,    Innocejites  et    recti  tioiiem  pro  toto  populo:  uiide  dicit,  Lt- 

adhamerunt    miJii.    Iiinocentcs    dicuntur  bera   Deus,  Isrue/,'u\(isl    populum  illuin, 

qui  declinaiit  a  malo,  recti  qui  operantur  vel  eos  quos  pra^destinasti  ad  hoc  ut  vi- 

bonum:  Eccli.  xiii,  19:  Omne  animal  di-  denni  beum,  Ex  omnidus  trihulatio)nbus 

ligit  sibi  simile.  Et  quare?  quia  sustinui  suis.  Et  hoc  erit  perfecte  iii  patria,  quan- 

te,  idesl  qiiia  speravi  in  te  :  l's.  xxvi,  14  :  do  complebitur  illud   Apoc.  xxi,  4  ;  Abs- 

Conforletur   cor  tuum.  et  susline  Domi-  terget  Deus   omnem  lacnjmam  ab  oculis 

num.  Ilieronymus    habet,  Sirnp/icitas  ct  corum.,  et  jfrm  non  crit  ultra  neque  luc- 

veritas.  tus  neque  clamor  etc. 
15.  Libera.  Ilic  ponit  Psalmista  peti- 


PSALMUS  DAVID  XXV 


{.  Judica  me,  Doinine,  quoniain  ego  in  innocen- 
tia  niea  ingrcssus  sum,  et  in  Uoniino  sperans  non 
infirraabur.  Proba  nic,  Domiuc,  el  tcnta  mc  :  ure 
renes  mcos  ct  cor  mcum. 

2.  Quoniam  misericordia  tua  ante  oculos  meos 
est,  et  complacui  in  veritate  tua. 

3.  Non  scdi  cum  concilio  vanitatis,  et  cum  iniqua 
gerentihus  non  introilto.  Odivi  ecclesifiin  malignan- 
tium,  ct  cum  impiis  non  sedcho. 

4.  Lavabo  inter  innocentes  manus  meas,  ct  cir- 
cumdabo  altare  tuum,  Domiuc.  Ut  audiam  voccm 
laudis,  et  euarrcm  universa  mirahilia  tua. 

5.  Domine,  dilcxi  decoreni  domus  luiB,  cl  locum 
habitalionis  gloriai  tuas. 

6.  Nc  perdas  cum  impiis,  Deus,  animam  mcam, 
et  cum  viris  sanguiuum  vitam  meam.  In  qunnim 
manihus  iniquitatcs  suut  :  dextera  eorum  repleta 
est  muncribus.  Ego  autem  in  innocentia  mea  in- 
gressus  sum  :  redimc  me,  et  miserere  mei. 

7.  Pes  enim  meus  stetit  in  directo  :  in  ecclesiis 
bcnedicam  te,  Domine. 

\.  Supra  Psalmista  proposuit  oratio- 
nem  contra  tribulationes ;  Iiic  autem,  ut 
sua  oralio  sit  acceptior,  proponit  suam 
justitiam.  Titulus  planus  est,  (juia  non 
est  novus.  Circa  hoc  ergo  i'salmisla  duo 
facit.  Primo  pra^mittit  in  gencrali  tolam 
intentioncm.  Secundo  oxponit  eam  in 
spcciali,  ibi,  No)}  scdi  cu))i  co)irilio.  Circa 
primum  Iria  facit.  Primo  pctit  judiciuiu. 
Secundo  allcgal  justitiam,  ibi,  Qu<t)iiam 
ego,  Tertio  oxcusat  pra'suini)lioiuMTi, 
Quoniam  misoicordia .  David  autcin  ox 
persona  sua  vcl  justi,  vi(bM>s  se  commix- 
tum  poccatoribus  loco,  ct  si  iiou  iiKMito, 
potit  ab  ois  disccrui  ;  \\\\\\e  (Ucit,  /)())/ii)ic 
judica,  idcsl  discorno  me  ab  ois. 

Sed  conlra.  \o)i  intres  in  ju(/iciu)n  cion 
se)'Vo  tuo,  quo)i/a))i  no)i  juslifica/ritur  i)i 
conspectu  tuo  (»)i)iis  rnvois.  Ps.  cxi.ii,  2. 

Uospoudco.  Dicoiidum  ()uod  diiplox  osl 
jndicium,  scilicot  scvorilalis  ct  districlio- 
uis  :  ot  hoc  Judicium  non  polil,  (juia  uiil- 

XVIII 


lus  posset  feiTC;  aliud  est  judicium  mi- 
scricordiae  et  discussionis :  et  lioc  pctit: 
llier,  X,  24:  Co)rijje  me  Dominr,  verutn- 
tame/i  i)i  judicio  et  Ji0)i  in  furorc,  idest 
sevcritatis.  Et  proponit  innocenliara  ;  et 
idco  dicil,  Quo)iium  i)ifjressus  suni  i)i  in- 
nocentia  mea,  idest  progressus  siim  in 
iniiocentia  moa,  vel  ingressus  sum,  (juia 
vita  nostra  est  quidam  progressus.  Prov. 
IV,  H  :  Duccmi  te  per  semitas  ivquitatisy 
quas  cum  inf/ressus  fucris  etc.  Et  hoc  in 
iuuocciitia  inca,  quam  propono  servare : 
Job  XXII,  30 :  Sa/vabilur  i)uioce)is,  ct  sal- 
vabitur  i)i  miDu/ilia  mfi)iuu)n  suaru)n. 
Non  iiifirmabor:  Ilicronymus  habct,  )ion 
deficifDn.^  scilicet  in  hac  iunocontia  sor- 
vanda  :  .lob  xxvii,  5  :  Dfmec  deficiam  )ion 
rfrfdam  ab  ea ;  ot  lioc  faciam  non  iii  vi- 
libus  meis,  sed  conlidentia  diviiii  auxibi, 
(luia,  Di  Do))ii))o  spcrfDis  )io)i  i))firmu/)nr: 
I  Mach.  II,  ()1  :  0))i)ics  qui  spera)it  i)i 
cuni,  )io)i  i)ifirma)itur. 

Sodcontra:  hocvidotur  c^.sc  pra^siimp- 
tionis:  Job  ix,  20:  Si  Justi/icurc  me  vo- 
/ucro.,  os  )ncu))i  co)idf))i)iabif  ))ie. 

Uospoudoo.  Dic(Miduui,  (juod  aUogatio 
innocontia'  polost  iiuandoiiuo  pr(X'odere 
ox  siiporbia,  quaiulo  scihccl  aUquisaltri- 
biiit  eam  silii,  ol  hoc  ost  mahim:  quaudo- 
(|iio  ox  di\iua  miscricordia,  ct  hoc  cst 
bouum  ;  ol  idco  sulnlil,  Quoiiiuni  tni.^ifri- 
cordid  tuu.  Scd  uiido  scis  (jUini  tu  sis  in- 
nocciis  ?  Probu  /)<u)ii)u\  tu  hoc.  El  pouit 
Iria:  scilicct  probalioucm,  lribulali«uuMU 
ot  tcutali(Ui(Mii.  Socunduin  st»(|uitur  cx 
priiui»,  lciliiim  cx  .«^cciiudo.  Dicil  orgo, 
/)(U)ii)ic  jiro/iu  ))ic,  noii  ut  scias  arKjuid 
ox  hoc  de  me,  sod  ut  ahis  oslondas.  Pro- 

24 


J!70 


IN  DAVTDEM 


Imfnr  antom  arKini^  oplinio  ]»or  lonfalio- 
ncm  (lUioost  siMn[)li«>  oxporiMionli :  lonla- 
tio  ost  ncoopfio  oxporimonfi  do  oo   quod 
quis  noscif  ;  probafio  voro  osf  ojus   qnod 
scif,  viifnfis    manifosfafiono.  Kf    ider»   di- 
cit,  Tentn  me,  scilicot  ad  hoc  uf  probafns 
apparoam  mihi  of  aliis  :  non  onim  fonfal 
Dons  ad  malnm:  .lac.  i,  IM:    Dci/s  /-nlf/i 
mtrnfator  //if/lortnn  fsf;  scd  dicitur  ten- 
tare,   qnando   ali(jua  ox   diniculfato   im- 
monsa  osfonduntur.  Ihoc  antom  tontatio 
fit  per  ignom,  nt  dicitur  Sap.  ni,  0  :  Tnn- 
fjitam  (titnt/n   in  for/iarc  proharit  illos. 
Et  idoodicit,  L/'r  rrnosj/iros  ct  cormcam., 
idest  immitte  tribuhitiones ;  por  quas  pa- 
teat,  quid  sit  in  corde  et  ronibus  mcis. 
Cordi  altribuitur  cogitatio,  ronibus  delec- 
tafio.  Et  hoc   apparet  per  tribulafiones; 
qiiia  qui  delectantur  in  terrenis,  multum 
commoventur    quando    pordunt  ea,  sed 
non  illi  qui  non  deloctantur.  Yol   potost 
referri  ad  ignom  sancli  Spiritus  :  Duc.  xn, 
49  :  Ignpm  vmi  mitterc  in  tc/'ram ;  quasi 
dicat:  Ne  deficiam  in  tribulationibus,  ad- 
hibe  auxilium,  mitte  ignem  qui    exural 
(luidquid  carnalitatis  est  iu   delectationi- 
bus  meis  ct  vanitatibus  in  rogitationo. 

2.  Quoui(t/n.  Hic  excusat  se  dupliciter 
de  hoc  quod  petit  se  tentari.  Primo  ex 


riintra  so  aufom  sunt    vnnifatis   peccata, 
(luibns  homo  vano  dcloctafMi'  in  torronis 
' :  et  de  his  dlcit,  Ntm  sct/i  rw/i  ronci/io 
ra/iitatis;  (juasi  dicaf :  Non   difo  (jniu  in 
ali(juo  non  fuoiim  cum  (;is,  (jiiia  non  po- 
fosf  fiori  (|uin  homo  vane  aliqiiando  iion 
dolcctotiir  iii  loironis  ;  scd    dicif,  A'o//  sr- 
t/i :  Tob.  III,  17:  Su/i(juam  ctint   /ttt/c/tfi- 
bus  tniscui  mc :  /icque  his  qui  in  /evitafe 
a/n/)u/(i/it  ])(trticij)em  me  jjrsebtti.  Peccata 
qiia'  snnt  confra  proximum,  siint  peccata 
(jiia'    opere    generantnr  ;  unde  dicit,  Et 
cum  i/tiqtta  (/cre/ttiljus  /lo/i  iiitroibo,  idest 
non  solum  noii  scdi  etc,  sihI  noc  introivi, 
idest   nullo  modo    cum  eis  mc  miscui : 
Prov.  I,  10:  lu/i,  si  te  /actavcrint  pecca- 
torcs,  ne  a/n/}tt/cs  cum  eis.  Item  cogitan- 
tnr  praidicta  peccata  corde;  uude  dicit, 
Odivi  ccc/csiam  i/ia/i(j/ta/ttittm.  idest  con- 
gregationem  malignantiiim:    Ps.  cxviii, 
113:  I/iiquos  odio  lia/jtii,  idest  culpam  et 
iiiiquitatem.  Tertio  ponit  peccafum  con- 
tra  Denm,  el  hoc   est  impiotas ;  et  ideo 
dicif,  Et  cttm  imjnis,  idest  ha^reticis  et 
schismaticis,  Non    sedcbo.  idest    eorum 
doctrinis  non   communicabo :  llebr.   xii, 
9  :  Doctrinis  variis  et  j)crc(jrinis  no/ite  ab- 
duci. 

4.  Lavabo.  Supra    Psalmista    ostendit 


sua  cogitatione,  qnia  cogitat  Dci  miseri-     innocontiam  suam  per  hoc  quod  separa- 


cordiam,  cum  dicit,  Quoniam  misei'ico/'- 
dia  tua  antc  ocu/os  mcos  cst;  quasi  di- 
cat  :  Ideo  poto  tontari,  quia  confido  in 
misericordia  tua,  qna»  semper  facit  cum 
lenlatione  proveulum:  Isa.  lxiii,  7:  Mi- 


bat  se  a  malis  ;  hic  autem  ostendit  oam, 
per  hoc  quod  apphcat  se  bonis.  Et  quia 
bona,  quoriim  applicatio  iios  facitjustos, 
siint  divina  boiia,  deo  idicit  suam  appli- 
catioiiem  ad  ea.  Circa  hoc  duo  facit.  Pri- 


sc?'ationum  Domini  recordabor,  /audcm  mo  ponit  studium  suum.  Secundo  effec- 

Do/ni/ti  supcr  onmibus  quee  rcddidit  milii  ixxm,  \h\,  Domine  di/exi  decorem  do/nus 

Domi/ius.   Item  ox    amoro    justiti».   Et  tuse.  Circa  primum  tria  facit.  Primo  pro- 

coi/ip/acui  in  veritate  ttta.,  idest   si   pnnis  ponit    suam    dispositionem   ad    divinum 

me  propter  poccata,  placet  mini  :  si  ten-  cultum.  Secundo  poiiit  ipsum  culfum  di- 


tor,  scio  (jiiod  rcmunerabis. 

3.  Non.  Hic  explicat  in  speciali  inten- 
tionem  suam.  Et  primo  ponitsuam  inno- 
cenfiam.  Secundo  ponit  petitionem,  ibi, 
A^^  pcrdas  cum  impiis  Dcus.  Ostendit  er- 
go  inuocentiam  snam.  Et  primo  per  ro- 
cossum  a  malis.  Sccundo  por  accessum  ad 
bonnm,  ibi.  Larabo.  Ksf  autem  Iriplex 
genus  malorum,  sociindum  tria  peccata. 
Aut  enim  est  peccatnm  contra  Deum, 
aut   contra   proximiim,  aut    contra    se. 


vinum,  ibi,  Circumdabo .  Tertio  fructum, 
ibi,  Ut  audia/n  vocem  /audis.  Dispositio 
fit  per  puritatem  et  innocentiam  :  Ps. 
XIV,  1  :  Domi/ie,  quis  Itabitabit  in  taber- 
imctt/o  tuo  ctc.  Ps.  xxiii,  4  :  Innocens 
manibus  ct  i/itt/ido  cordc.  Et  ideo  ut  pu- 
rns  accedat,  agit  de  piiritate.  Dicit  ergo, 
Lavabo  i/itcr  i/t/iocc/itcs  i/ianus  meas, 
idest  opera  mea  qua^  principaliter  lavan- 
tur  a  Doo,  por  gratiam  quam  infundit  : 
Ps.  I,  4  :  Am/j/ius  iava  ?ne,  Domi/ie,   ab 


*  Al.  :  »  vanis.  » 


PSALMrS  XXV 


371 


miquitate  etc.  Item  lavantur  a  nobis  per 
poenitentiam  :  Isa.  i,  16  :  Lavamini, 
mundi  estote  etc.  Lavabo,  ergo  idest  poe- 
nitentiam  adhibcbo  ut  laventur.  Et  hoc, 
Intfr  innoccntcs,  qnia  ex  conviotu  mores 
formantur  :  I's.  xvn,  26  :  Cunri  innoccute 
innoccns  cris  ctc-  Et  sic  lotus  accedani  ad 
cultum  divinum.  Et  circumdabo  altare 
timm^  Dominc.  Ilic  ponit  de  altare  ma- 
teriali,  et  dicitur,  Circiimdabo  altare 
tnum^  Domine,  quia  vel  orat,  vel  stat 
juxta  ;  Eccli.  l,  13  :  de  Simone  sacerdote 
magno,  Ipsc  stans  ju.xta  aram.  Et  ideo 
sacerdos  quando  accedit  ad  sacramentum 
dicit  :  Lavabo  etc.  Vel  potest  intelhgi  de 
altari  spiriluali.  Altare  est  in  templo  :  et 
sicut  est  triplex  lemplum,  ita  est  triplex 
altare.  Primum  est  vir  justus  :  I  Cor.  vi, 
1 9  :  Ncscitis  quia  mcmbra  vcslra  tcm]>lum 
sunt  Spiritus  sancti  ?  \\\i]us  tcmpli  altare 
est  cor  :  Lev.  vi,  12  :  Ignis,  sciHcet  cari- 


17.  Sed  Apoc.  ult.  dicitur  :  Qui  audit,  di- 
cat.,  veni.  Unde  ad  lioc  audimus  ut  aliis 
dicaraus  :  Isa.  Qux  audivi  a  Domino  exer- 
cituum  Dco  Israel.,  anmnitiavi  vobis.  Et 
ideo  subdit,  Lt  enarrcm  univcrsa  mira- 
bilia  tua  :  PxcL  xmi,  17  :  Nonnc  Dcus 
fcc.it  cnarrarc  sanctos  ctc.  Etdicit,  Omnia 
mirabilia.,  quantum  ad  efFectum  sive  co- 
natum,  non  quantum  ad  effcctum,  quia 
ipse  est  major  omni  laude. 

5.  Dominc.  Ilic  ostendit  affectiim  qucm 
habet  ad  cultnm  divinum  :  qui  ut  sit  con- 
veniens,  debet  esseafrcctus  amoris.  Prop- 
ter  quod  dicit,  Domine,  dilcxi  dccorcrn 
domus  tuse.  Dionysius  :  Ilonum  et  pki- 
ohrum  estomnibns  diligibile.  Inde  omnis 
homo  amat  pulchrum  :  carnales  amant 
pulchrum  carnale,  spiritnales  amant  pnl- 
chrum  spiritiialc,  et  ha^c  esl  pulchritudo 
domus  Dci  :  x\um.  xxiv,  5  :  Quam  pidchra 
tabcrnacula   tua,  Jacob.,  et  tcntoria    tua. 


tatis,  in    altare.,  idest   in    corde,  sempcr     Israel,  ut  val/es  nemoros3e,ut  horti  juxta 


ardebit.  IIoc  altare  debemus  circumdare, 
vel  juxta  stare,  idest  ornare,  semper  re- 
deundo  ad  Christum  :  Prov.  iv,  23  :  Omni 
custodia  scrva  cor  tnum,  quoniam  ab  ipso 
vita  procccUt.  Aliud  temphim  est  Ecclo- 
sia  :  et  hnjjis  tcmpli  altare  est  Chrisfus  : 
Heh.  iilt.  10  :  llabemus  altare  de  quo 
edere  non  habent  polestatem  qui  tabcrna- 
culo  deserviunt.  Vel  fides.  Et  lioc  dcbemus 
circumdare,  ut  toto  corde  simus  circa  ip- 
sum.  Tcrtiiim  templum  est  ipse  Deus  : 
Apoc.  XXI,  22  :  Tcmplum  non  vidi  in  ca, 
Dominus  Deus  omnipotcns  templum  illius 
est  etc.  :  el  hujiis  altare  est  misericordia 
Dei.  Et  hoc  circumdarc  dcbcmus  dcsidc- 
rio  mentis  :  Ps.  cxliv,  9  :  Suavis  Domi- 
7ins  u}iivcrsis,  ct  miscrafioncs   cjus  su/icr 


fluvios  irrigui.,  ut  tabcrnacula  qucV  /inxit 
Dominus.  Ilaic  autcm  puk^liritudo  est 
honorum  opcrum,  vel  diviiionim  mune- 
rum,  vel  ipsonim  sanclorum  ;  (luiaomiiia 
ha'C  sunt  quasi  quidam  (k-cor  domns  Doi. 
na'c  ergo  omnia  ego  dilcxi,  ut  mo  face- 
rcnt  aptum  ad  dccorem  (h)mus  Dcl.  Sic 
ergo  osfenditur  aflectus  quia  dilectio,  ct 
puk'hritudo,  et  decor.  Sed  sciendum  est, 
(juod  liic  decor  est  ex  lial)ilafionc  Dci  ; 
siciit  domus  iioii  est  pulcliia  nisi  inhabi- 
tetnr  :  uiido  mc  (lik'\i  ut  iii  mc  iialiilcs, 
vcl  patriam  dilcxi  iif  ibi  liabifcm,  vcl  ia 
cam  fciulam.  Ef  idco  dicit.  Et locum  habi- 
tafionis  (jloria'  tu.v :  ef  h;i»c  omnia,  idcst 
boiia  opcra,  dona  Dci,  cf  ipsi  sancfi,  siint 
(lccor  (iomiis   Dci,  iii(|ii;iiitiiin    rehic«>f  iii 


omnia  opera  cjus.  Consc(|Ucnfcr  oslciidit      cis  gralia  diviiia  {\\uv   piilchriticaf   sicut 


fructum  :  et  est  diipiex  triicfiis  :  scilicct 
audire  ct  cnarrare  ;  iindc  dicit  :  l'i  nu- 
iliam  vocem  laudis.  El  lioc  ad  liltciam 
circa  altare  mafcriale,  (iiiia  hoc  sacriti- 
ciiim  est  maxinic  Dco  acccpliim  .  l's. 
xi.ix,  23  :  Sfurifuiuni  laudis  hitnorificabit 
?//r'.  Item  laudcin  (luani  Spirilus  saiicfiis 
hxiuifiir  in  nobis  :  Ps.  lxxxiv,  9  :  Audiam 
quid  loquafur  in  nic  Dominus  Dcus.  Itcni, 
in  Civ\o  :  Isa.  xxxv,  10  :  (iaudium  cf  l.r- 
titiam  cfc.  Vcl,  .\udi(/ni  voccni  laudis., 
idest  Cliristi  nic  laiidaiifis  :  cl  Iioc  crif  in 
judicio  qiiando   dicct,  h^surici  oU\  Mattli. 


hix,  siciit  dicit  .\mbrosius,  (jiiod  sinc  Iiico 
oinnia  siiiil  liirpia  :  E/ecIi.  xmi,  i:  /n- 
i/ressa  cst '  (/loria  Doniini  p^wtatn. 


'majtstat. 


6.  V/'  jterdas.  Ilic  cxplicat    P«'titi<>ncm  ,.,;,„f^|', 


Jiidicii  (|no(l  pctit  :  cf  cxponif  (lualc  jitdi 
ciiiin  pctit  :  cl  pctit  diio.  Priino  pcfil 
scparari  a  inalis,  (|iia'  possiiiil  cvciiirc  in 
riiliiro.  Sccundo  a  nialis  (|iia'  in  pra>sciiii 
|talitiir,  ihi,  iUulinir.  Primo  crgo  ponit 
pcfitioiicm.  Ibi  scicndiim  cst,  qiiod  diuv 
biis  gciicribiis  Ii(tiiiimiiii  scrvalur  pa>na  a 
Dco  :  sciliccl  illis  (|iii  siiiit  impii  sivc  pcc- 
caforcs  contra   Dciim  :  Ezccli.  xviii,  20  : 


|-|U»i  fK>rtM 


372 


IN  DAVinKM 


hnpirfas   imjili  rril  suprr  rinn.  Et  idco  iniinrrihits ;  qiiasi  dical  :  Licel  ipsi    sint 

(licit,  A't' /vmA/.v  ^/r.  ;  ([iiitsi  dicat  :  Si  liic  iiii^iui,  tamcii    das   t;is  tcniporalia,  «.'t    \i\ 

anii,i.,'or  cl   patior  tcrrcna  inala   ciim  im-  liis    coiisistit   merccs  corum  :  Matth.  vi, 

piis,  laincu  uc  iMMdas  aiiimaiu  mcam  cum  \\j  :  lirirprriinl   niercedeni  .s//^//«.  Couse- 

i'is.  Ilcm  scrvatur    ixciia    impiis    coutra  (jucutcr  dcscribit  se,  diceiis  :  Ef/o  aulem 

proximiim  :  idco  dicit,  El  rinn  viris  san  in  innocrnlia  niea  ingressus  .s7/m;quasi 


i/uinuni,  nlani  nirani  :  Ps.  i.iv,  21  :  Viri 
sani/uininn  rl  dolosi.  Hic  computautur 
omiics  (jui  coulra  proximum  oircuduut, 
([uocumqiH»  luodo.  Kst  aulcm  triplcx  san- 
guis.  l  nus  qui  causaturex  ciLio  ct  potu  : 
uude  cibus  ct  potus  dicitur  sanguis  pau- 
pcrum  :  Eccl.  xxxiv,  2a  :  Panis^  egrnlium 
'pauperum  vita  '  pinipcris  rsl :  qui  dvfraudat  illum, 


dical  :  IIoc  p(ito  ut  sicut  illis  pra^paras 
mala,  ita  praquircs  mihi  boua,  sicul  dicit 
Psalm.  Lxxxiii,  13  :  Non  /trivalnt  hotiis 
ros  qui  tnnbulttnt  in  intujcentia.  Conse- 
qucnter  pctit  ut  libcretur  a  malis  prac- 
scutibus.  Mala  qua*  sunt  liomiui,  duplicia 
possunt  esse  ;  quia  vel  sunt  mala  exte- 
riora,  et  ab  his  pelit  redimi :  unde  dicit, 


liomo  saiu/uinis  rst.  Sccundus  cst  sanguis  Jicditnr  ?}ir,  ut  servum  malonim  me  pre- 

hominis  ;  ct  hoc  ctruudil  homicida.  Tcr-  mentium.  Ycl   dc    rcdempliouo    humani 

tius  cst  sanguis  scminis  ad  speciem  con-  generis.  Vel  sunt   mala   iulcriora,  et  ab 

scrvandam,  ct  hunc  cfrundit  foruicator^  his    petit   liberari  ;  unde    dicit,  Miserere 

quia  causa    prolis  non  agit.  ///   (/uotiim  me/,  quia  miseria  proprie  respicit  malum 

matiibus    inicjuitates   siinl ;  quasi    dicat  :  interius  :    Prov.   xiv,  34  :   Miseros  facit 

ideo  hoc  peto,  scilicet  nt  separer  ab  his  populos  peccatitm. 

tunc,  quia   nunc   separatus  sum  in  con-  1.  Pes  enitn.  Ilic   ponitur    ratio    quare 

versatione  ct   vila,  quia  in  eornm  mani-  lioc  pctit ;  ct  est  duplex.  Una  est  de  prae- 

bus   iuiquilatcs  suiit,  scilicet   sunt  valde  teiito,  qua?  est  rectitudo   vita^ ;  unde  di- 

proni  ad  mahim  :  Prov.  i,  16  :  Pedes  eo-  cit,  Pcs  meus,  idest    affectus    meus,  vel 

rinti  ad  malum  currunt.,  et  fcslinant  ut  processus  meus,  stetit  in  directo.  Item  de 


"  opus  effundant  sanyuinem :  Isa.ux,  6  :  "*  Opera 
iniquitatis  iti  manibus  eorum.  Item  est 
incHnalio  alfcctus  eorum  ad  muudana  : 
unde  dicit :  Dr.iteraeorum  repletu  esl  tnu- 
neribus  :  Job.  xv,  34  :  Ignis  devorabit  ta- 
bernacula  ewum  f/ui  mimera  libetiter 
accipiutit.  Vel  De.vtf;ra  eorum  repleta  est 


luturo  propono  tibi  semper  servire  ;  unde 
dicit  :  In  ecclesiis  benedicam  te  Dotnitie, 
idest  coram  multis  :  Psalm  xxxix,  10  : 
Atmuntiavi  justitiam  tiunn  iti  ecclesia 
magna.  Etdicit  pluraUter_,  propter  multi- 
ludinem  particuhirium  ecclesiarum,  utdi- 
citur  Apoc.  III. 


PSALMUS   XXVI 


1.  In  finem  priusqunm  liiiiretur. 

Dominiis  illuiuinalio  mea  et  pahis  mea,  quem 
timebo?  Dominus  protector  vitue  meae,  a  quo  tre- 
pidabo?  Dum  appropriaut  super  me  nocentes,  ut 
eilant  carnes  meas.  Qui  tribulant  me  inimici  mei, 
ipsi  inlirm.ri  «unt,  et  ceciderunt. 

2.  Si  cousistant  adversum  me  caslra,  non  timcbit 
cor  meum.  Si  exurgat  adverium  me  prailium,  in 
boc  ego  sperabo. 

?,.  l  iiam  petii  a  Domino,  hanc  requirnm  ;  ut 
inbabitem  in  domo  Domini  omnibus  diebus  vita; 
meie.  Ut  videam  voluptatem  Domini,  ut  visitem 
temphim  ejus. 

4.  (Juoniam  abscoudit  me  in  labernaculo  suo  ;  in 
die  malorum  prolexii  me  in  abscoudito  labernaculi 
sui. 

5.  In  petra  exallavit  me,  et  nuuc  exaltabit  caput 
meum  super  inimicos  meos. 


6.  Circuivi  et  inimolavi  in  taberuaculo  ejus  hos- 
tiam  vociferationis  :  cantabo  et  psalmum  dicam 
Domino. 

7.  Exaudi.  Domine,  vocem  meam  qua  clamavi  ad 
te  :  miserere  mei,  et  exaudi  me. 

8.  Tibi  dixit  cor  meum^  e\quisivit  te  facies  mea  : 
faciem  tuam,  Domine,  requiram. 

9.  Ne  avertas  faciem  tuam  a  me  ;  ne  declines  in 
ira  a  servo  tuo. 

10  Adjutor  meus  esto,  ne  derelinquas  me,  ue- 
que  despicias  me,  Deus  salutaris  meus.  Quoniam 
pater  meus  et  mater  mea  dereliqueruut  me,  Do- 
minus  aulem  assumpsit  me. 

11.  Lcgem  poue  mihi,  Domine,  in  via  tua  :  et 
dirige  me  in  semitani  rectam  propter  inimicos 
meos. 

12.  Ne  tradideris  me  in  aninias  tribulautium  me  : 
(pioniam  insurrexerunt  in  me  testes  iniqui,  etmen- 
tita  est  iniquitas  sibi. 


*  Parm.  :  «  Panis  yentium,  » 


PSALMUS  XXVI 


373 


13.  Credo    videre  bona    Domini  in   terra  viven- 
ium. 

14.  Expecta  Doniiuum,  viriliter  agc  :  et  couforte- 
tur  cor  tuuni,  et  sustine  Dominum. 

{.  Praemissa  oralione,  liic  P.salmi.sta 
consequenler  dicit  fidiiciam  de  oratione 
conceptam  :  et  circa  hoc  dno  facit.  Primo 
ponit  fiduciam  conceptam.  Secundo  ite- 
rato  orat  nt  non  deficiat  in  sua  fiducia, 
ibi,  Ad  te  Domhie.  Tilulus,  In  finnm 
Psalmus  priiisquatn  liniretin\  Notandnm 
est  quod  sicut  Glossa   latius  dicit,  David 


ccptam.  Tn  secunda  ostendit  desidcrium 
ex  fiducia  conceptiim.  il)i,  Vnnm  petii. 
Tertio  ponit  desiderii  impl(?lionem,  ibi, 
Exaiidi  Dimxiue.  Circa  primum  tria  facit. 
Primo  commemorat  beneficia  sibi  a  Deo 
praestita,  propter  qua'  non  timet,  .sed  se- 
curus  est.  Secundo  commemorat  impedi- 
menla  parata  hostibus  a  Deo,  ibi,  Dum 
apj^ropiant.lQxiio  ostendit  fiduciam  qnam 
habet  aDeo,  ibi,  Si  consistant.  Notandum 
antem,  quod  ad  timendum  concitatur 
quis  aliqnaudo  ex  interiori  causa,  quan- 


tribus  vicibus  fuit  unctus  in  regem.  Pri-     doqueex  exteriori  causa.  Primo  ergo  po- 


mo  a  Samucle,  T  I{eg.  xvi.  Et  tunc  non 
fuit  rex,  scd  habnit  signum  regni.  Tulit 
Samuel  cornu  olei,  et  unxit  cum  in  medio 
fratrum  etc.  Et  tunc  directns  est  spiritus 
Domini  in  David,  quia  ex  tunc  fuit  pro- 
pheta,  secundum  ilieronymum  et  Jose- 
phum.  Secundo  in  ITebron,  II  Reg.  ii,  4  : 
Venenmt  viri  Juda,  et  unxerwit  Darid  in 
re(/em  super  domiim  Juda.  Tertio  occiso 
Tsboseth  filio  Saulisregnavit  sup(!r  tolum 
Tsrael,  II  Heg.  vni  :  Ha3  dua^  inunctiones 
computabantur  pro  una,  quia  utraque 
fuit  proactuali  dignitate  rogni  adipiscen- 
da.  Tn  prima  passus  est  persecutioncm  a 
Saule,  sed  post  secutidam  el  tertiam  re- 
gnavit  in  pace. 

Sed  contra  de  Absalone. 

Respondeo  dicondum,  quod  non  cst 
passus  persccutionem  ab  extraneis,  sed  ab 
Absalone  et  Siba  :  et  ideo  fecit  hunc  Psal- 
mum  anto  secundam  unctioncm.  Mclius 
tamen  videtur  ut  referanlur  ad  Cbristum 
dua'  unctiones  in  novo  t(3stamento  ;  sci- 
lic(;t  rogis  et  saccrdolis.  Et  Cluisliis  luil 
unctus  oleo  Spirilus  saucli  :  i*salin.  xi.iv, 
8:  Unxit  le  Deus  clc.  \\\  rcgoin  et  sacor- 
dotom.  Etbaic  uiiclio  dt^rivjitur  iisijuo  ad 
nos  :  Psalin.  (xwii,  2.  Sicut  uni/uenluin 
in  capite  i/uod  descendit  iii  hurham,  hur- 
bam  Aaron  :  Joan,  Ul  :  l)e  /ilrniliiditn' 
ejiis  omnrs  ucrc/iiniiis.  PiiiiK»  orgo  uiigi- 
mur  sacenbjlali  iiiictione  in  (igiira  fiiliiri 
regni  :  eriiniis  onim  rogos  et  liboii.  I'.l 
quia  adliiic  paliiniir  hostes,  posl(»a  iiiigo- 
mur  dii|(iicil(!r  acluali  gloiia  :  sciliccl 
stola  gloria'  aiiiina'  et  corporis.  Clirislus 
autempriino  riiil  iinctiis  iiiictiono  grafia', 
posloa  gloria'. 

Dividitur  orgo  Psalmus  isto  in  trcs  par- 
tes.  In  prima  ponit  fiduciam  de  Deo  con- 


nit  auxilium  contra  primam  causam.  Se- 
cundo  contra  secundam,  ibi^  Dominus 
protector.  Est  aulcm  diqdex  causa  iiitrin- 
seca  timoris,  »ignorantia  et  debilitas  : 
undc  in  tenebris  magis  timondum  est. 
Secunda  causa  timoris  est  debilitas  ;  et 
contra  has  est  rcmedium  a  Deo.  Ciintra 
primiim  est  illuminatio  ;  unde  dicit,  Do- 
minus  illuminatio  mea  :  Mich.  vii,  8  : 
Cum  sedero  in  tmchris,  Dofninus  lu.rmea 
est.  Contra  secundiim  est  saliis  ;  uude  se- 
quitiir,  Et  salus  mea  :  Psalm.  i.xi,  8  :  In 
Deo  salutare  meum  ct  (jloria  mea,  Deus 
aurilii  mei.,  et  s/jes  mea  in  Den  est.  Et 
idoo  osteiidit  fiduciam  :  Qucm  timebo,  s\c 
illiiniinatiis?  Isa.  i.i,  i'2  :  Quis  es  tu  ut 
limras  ah  liominc  inortali.^  etu  filio  homi- 
nis,  i/iii  i/iiasi  feniim'  sic  arescrt  ?  Rom. 
VIII,  33  :  Deus  (/ui  justifcut^  quis  est  i/ui 
(ondrmnet  ?  et  si  Drus  /no  nohis,  i/iiis 
contra  nos?  Cawsii  extrinseca  est  homo, 
(jui  advorsaliir;  sed  adhuc  non  ost  limon- 
diini,  (|iiia  Doininiis  opponit  so  sicnt  .*^cu- 
liini  ;  undo  dicil,  Ditininus  /wotedor  vitn' 
nir.v  :  (lon.  .w  ,  i  :  Ei/o  /imtector  tuus  rt 
nirrrrn  tun  mai/nu  niinis.  Kt  idoo  tjiril  : 
.1  ijiin  Irr/tituhit.  \  (|iii>,  si  sumalur  mas- 
ciirnio,  luiic  osl  sensus,  .1  y//'>,  scilioet  a 
i|U()  liomino.  Si  uoiilralitor,  a  qiia  ro.  Kt 
sic  nilii!  ivst  limoiidiiin,  wa^  h(»mi>,  ium" 
ros  arK|iia.  Diim  a/t/tni/tiant  su/trr  nw  nn- 
rrntrs.  Et  (luia  possot  dici  (luod  Dous  osl 
illiiininalor  oliain  hostiiiin,  idoo  hoc  i*c- 
niovciis  dicil  i|iii)(l  Doiis  obsistil  ois.  Kl 
priino  dicil  ooniin  con.itiim.  SociiiMio  po* 
nil  impodimciiliiin  ois  siiporvonions,  il»i. 
f/fii  i/i/irniuli  si/fif  rfc.  CinM  [>riniiiin  Iria 
lacil.  i'iiino  pra'inillil  pra'snmptiiosiun 
iiisullnm.  So<un(l«>  pervorsum  artiim. 
Tcrlio  rauligiuim  olVoctum.  0'>i*nlu»ii  «d 


Ua 


37  i 


I.N  DAVIDKM 


I)jimnni  dioit,  Ditm  fi/)/tri>/ji(int  suprr  nir 
notrntrs^  idcst  liiilK'iit»'s  aninnini  n(»c«Mi(li, 
Su/tcr    nic,  idcst   milii    sii    jna-lerenlcs  : 
Tliro,  f)  :  iarti  sunt  /tostcs  rjits  in  ca/titc, 
inimici  cji/s  locit/tlctuti  sitnt,  t/itiu  Dtnni- 
tius  locutus  cst  su/)cr  eani  pro/jtermultitit- 
liinrnt  inii/uitutitni  cjits,/iarvuli  rjus  ditt  ti 
sttnt    in  ra/)tiritutcni    itst/itr    untc  farirtn 
etr.  t)n;mtnm    ad    socnndnm,  nl    scilicet 
{^M-avitor  allli^ranl,  Ltvdunt  car/ics  ntcas, 
idost  carn.ilom  vitum  :  Prov.  i.  12  :  De- 
ijlittianius  cum,  sicut   in/cr/iits,  rire/item 
ct  i/itc(/ru//i  :  Micli.  ni,  ii  :  C(trne//i  popttit 
comedcrii/it,  ct  jjrllei/i  coru//i  dcsu/jcr  exco- 
riuvcru/it.  Vel  ul  ly  ut  lcnoatur  consccu- 
tivc  :  ut   sit  sensus  :  Julu/if  car/irs,  idcst 
cainalilatcs  mcas  :  quia  quandu  mali  pcr- 
so(|uuutur    bouos,   aliud    intendunt    ipsi 
mali,  sive  ipsi  persecutores,  scilicetoHcn- 
sionem  corporalem  ;  ct  secundum  hoc  (!st 
prima  expositio  :  alind  intcudit  Deus  hoc 
pcrmittcns,  scilicct  purg-atiuncm  abomni 
carnalitatc;  cl  sic  est  secundaexpositio.El 
hoc  modo  dicit  Apostolus  Gal.  v,  24  :  Qui 
Christi  sit/it,  ca/iie/n  suam  crucifixent/it 
cum  vitiis  ct  co/icu/jiscc/ttiis.  Qnantnm  ad 
lortium    dicit,  Qui  tribiila/it   me  i/iimici 
mei  :  Psalm.  xii,  5  :    Qui   tribula/it  /ne 
exultabu/it  si  motits  fucro.  Ipsi  i/ifirmati 
su/it  (luia  non  valucrunt  implere  proposi- 
1  *    tum,  et  cecideru/it,  quia  snpcrati  sunt,  et 
absorpti  :  Ilierem.  xx,  11  :  Do//ii/ius  mr- 
•  qmsi    cut/i  est  *  tamquam  bcllator  fortis ;  idcirco 
qui  persrquu/ititr  //ic,  cade/tt   ct   mfi/n/d 
eru/it. 

2.  Sico/isisfaut.  Ilomo  debet  habere  so- 
curitatem  iii  duobus.  Prinio  in  praipara- 
tioue  malorum.  Secundo  iu  eorum  pas- 
sione,  ibi,  Exurga/n.  Dicit  ergo  :  l)omi- 
nus  sic  est  illumiiiatio  mea,  (juia  inimici 
cadunt  coram  me.  Glossa.  Si  co/isista/it 
adccrsit/n  mr  castra,  castra  sunt  ubi  ste- 
terunt   milites ;  /lo/i   ti/ncbit    cor  /ncu//i. 

••  j«  cflsfm  Quamdiu  hoino  est  in  castris,  **  non  pu- 
gnat,  sed  disponil,  et  cousiliat  ad  pugnan- 
dum.  I'er  castra  inteHiguntur  consilia  et 
conjnrationes  malorum  contra  aliquem. 
W  Ueg.  XIX,  3.")  :  A/if/clits  Do/ni/ii  per- 
cussit  castra  Assi/rtorttt/i :  Kxod.  xiv,  24: 

"*recipiens  fuctutn  est  i/i  viijilia  t/iatiifi/ia,  et  ecce'" 
tnetfeci  (ig(.(;,niii  DQffii,if(g  super  castra,  et  pe/cits- 

sit.  Ps  XXVI,  3  :  Noti  ti/tiebit  cor  meitm, 
quia  Do/tiitius  /nrcu/ti  est  :  Job.  xvii,  3  : 


Po/ic  t/ic  /it.rta  te,  rt  cujusris  ttianus  jtu- 
(/nct  co/itrtt  /tie.  Sed,  Si  r.ntr(/at  adrrrsutn 
/iir  /tr;vliui/i,  idcst  si  jam  invadant  me,  «!l 
|)i  ;cliciitur  contra  me,  (in;iinvis  sint  mul- 
li  ;  ///  hoc  etjo  sprrult(t  :  (jni;i  ut  dicitiir  I 
Macli.  III,  10  :  Noti  i/i  ttiitltitudi/ir  rxerci- 
tus  victor/a  Itclli,  sedde  cado  fortititdo  est. 
Kst  enim  consuetudo  amicoruin  juvare 
amicos,  cum  impngnantur  ab  hostibus  : 
Psal.  xciii,  19  :  ('o/isolafio/tes  tu<'v  Ixtifi- 
caveru/it  anit/iatn  tnram. 

3.  V/iatti petii.  Supra  Psalmista  posuit 
fiduciam  ex  oratione  conccptam  :  hic  au- 
tem  ponit  desiderium,  (juod  ex  hac  fidu- 
cia  oritur  :  et  circa  hoc  duo  fa(;it.  Primo 
proponit    desidcrium.    Secundo    caus;im 
desidorii  assignat,  ibi,  Qiio/iiam  absctm- 
dit  me.  Circa  primum  tria  facit.  Primo 
describit    qualitatem    desiderii.  Secnndo 
ips.im  remdesideratam,  ibi,  Iti/ihabitem. 
Tertio  intentiouem  finis,  ibi,  IJt  videretn 
roliittfafc/n.  Dcsiderii  ergo  qu;ilitas  in  duo- 
bus  cousistit  :  scilicet  inunitate  et  sollici- 
tudine  :  et  utrumque  pertinet  ad  perfec- 
tionem  desidcrii.  Perfectio  enim  desiderii 
dependet  ex  perfectione  causaB  suae,  scili- 
cet   amoris,  qui    quando    est    perfectus, 
primo  congregat  in  unum  omnes  vires, 
et  movet  eas  in  amatuin.  Kst   cnim,  se- 
cundum    Angustinum,  pondus   amantis. 
Res  autem   ponderosa   sine    vacillatione  ^L 
tendit  ad  unum,  sed  non  sic  si  res  non 
beno  est  ponderosa  ;  sed  divinus  amor 
facit  totum    hominem  in  Deum  tendere 
sine  vacillatione  :  Psal.  lxxu,  25  :  Qitid 
e/ii/n  tnihi  cst  i/i  ctelo,  rt  a  te  quid  voliti 
su/jer  tcrratn  .^Gregorius  :  Vis  amorisstu- 
dium  multiplicat  inquisitionis.  Hoc  fecit 
Aiina  prophetissa,  quae  nondiscedebat  de 
templo,  jejuniis  et    orationibus    serviens 
die  ac  nocte.  Kt  ideo  dicitur  Liic.  x,  42  : 
Porro  ii/iitm  est  tiecessariittn ;  unde  dicit, 
L'/ia/a  petii,  idest  unam   rem,  vei  unam 
pctitionem.  III  Reg.  ii,  20  :    Liuitn pcti- 
tiotietn  parvulam  ecjo    deprrcor  a   te,  tie 
conftindas  faciemttieatti.  Secundo  sollici- 
tat,  cumsit  sicut  stimulusot  ignis,  amor: 
Cant.  vni,  0  :    Lam/iadrs  cjus    litr/ipadrs 
i(j/iis  :  II  Cor.  v,  li  :  Charitus   Dci  u/r/rt 
nos.  Unde  dicit,  ha/ic  /•equira//i  :  Isa.  xxi, 
12  :  Si  qux/'itis,  qitx/'ilc  :  Matth.  vii,  7  : 
Qitserite  et  invr/iietis.  Consequenter  poni- 
tur  res   petita  ;  unde  dicit,  Ut  inhabitem 


PSALMUS  XXVI 


37o 


in  domo  Domini.  Domus  Domiiii  spiritua- 
lis  est  fliiplex  :  et  tertiu  est  materialis, 
sciMcet  Ecclesia,  in  qua  morari  salutife- 
rum  est  :  (Jeu.  xxvni,  17  :  Non  est  hic 
aliiid  nisi  domns  Dri  et  porta  ccp.H:  uam 
in  ea  excitatur  animus  hominis  ad  dcvo- 


(ie  dclectnti  Deos  pittovernnt,  sciant  quan- 
to  liis  dominator  eorum  sjirciosior  rst 
speciei  enim  generator  hxc  omnia  consti- 
tuit.  Secunrlo  delectabilia,  et  fugere  tris- 
titiam  :  et  ideo  secunda  litora  iial)et,  Ut 
contfmplem    deleclationes    Dornini,  idest 


tionem.  Domus  spiritualis  Dei  est  ecclesia      bonitatem  Dei,  in  'qua  est  summa  delec- 


militans  :  I  Tim.  iii,  15  :  Ut  scias  c/uomo- 
do  oporteat  te   conversari   in  domo   Dci, 
qu3e  est  Ecclesia  Dei  vivi,  columna  et/ir- 
mamentum  veritatis.  Alia  est  Ecdesiatri- 
umphans  :  II  Cor.  v,  1  :  .SV  terrcsfris  do- 
mus  nostra  /nijus  hahitationis  dissoivatur, 
quod  xdificationem  ex  Deo  habemus  do- 
mum  non  manufactam.,  sed  seternam  in 
cadis.  De  utraquo  ergo  potest  hoc  intellipri, 
quia  hffic  domus  via  est  ad  illam  et  porla 
ejus.  Ps.  cxvii,  20  :  Hxc  porta  Domini., 
justi  intrahinit  por  eam.  Et  ideo  doside- 
raudum  est  iiabitaiein  liac  domo,  scilicet 
Ecclesia.  ]L\,\\ot  ojnuihus  diehus  vitsemex., 
idest    usque    iu    (inem  :  Ps.   cxxxi,  14  : 
Hxc  requies  mea  in  sxculum  sseculi :  hic 
hahitaho.,  quoniam  elegieam.  Ilabitatau- 
tem  (juis  in  domo  Dei  per  (idem  et  chari- 
tatem  et  conformilatem    bononim    ope- 
rum  :  Ps.  lxvii,  7  :  Qiii   hahilarc   facit 
unius  moris  in  donio.  VA  laudabile  est  quod 
.semper.  In  ea  iiabitet,  et  uon   separetur 
ab  ea.  Separatur  autem  homo  al)  Ecclesia 
per  peccatum,  per  excommunicationem, 
et  per   schisma,  vnl   ha^resim.  Qui    ergo 
usque  in  fincm  hal)itat  in  ea,  idest  in  ista 
Ecclesia,  habitabit  in  illa  in  perpetuum  : 
Psal.    Lxxxiii,  5  :  licali    qiii   hahitanf  in 
domo  tna,  Domine.  Ilic  consequentcr  i)o- 
nitur    intentio,  scilicet,  Ut   videam   etc. 
VX  ponit  duo  :  ([iiia  Ut  videatn  volu//tatcm 
Domini.,  cf    risifcni    fenipluni    cjus.  Alia 
litfcra  hal)(!t,   //  cnntiuun    hahitrin.  Ilic- 
ronymusliabiil,  Kt  videam  |)iiichritii(liii(Mu 
Domini.  Ut  estmerces,  secundiim  Aiip^us- 
tinum  :  Jo.  xvii,  '{  :  H.i'c  cst  rita  .rfcrna 
ut  coqtio.scant  efc.  Tv'i;\  .suutinilla  visiono 
desideranda,  (|ua'  naturalitcr  homo   dcsi- 
derat  vi(icr(!.  Drimo  pMlcbra.  Sinnma  ptil- 
chriliido  cst  in  ipso  Dco,  (|ui;i  piilclii  itiKJo 
in  fonnosilalc  c(»iisistit  :   I)(mis  iiiilcm  rsl 
ipsa  forma  iuformans  onniiu  :  idcodicit, 
secundum   unain  literain,  l't  ridcani  dr- 
lectationes  Domini  :  Sap.  xiii,  .1  :  Si  .'ipc- 


tatio  :  Ps.  xv,  H  :  Dclecfationcs  in  dextera 
tua  iisfpie  in  finem.  Tertio  dispositio  re- 
rnm.  Inde  multiim  est  delectabile  scire 
scieiitiam  omnium  rerum,  qua»  in  mundo 
sunt  ;  et  ideo  videre  dispositioncm  diviufp 
providcnlia^  est  maximc  (lelectai)ile.  Et 
idco  dicit.  Ut  videam  voliinfatem  Domini., 
idest  rationem  a  Deo  volitam  et  disposi- 
tam  :  Kom.  xii,  2  :  Prohctis  quse  sit  volun- 
tas  Dei  hona,  heneplaccns  et  perfpcta. 
Ihvc  autem  liabcmns  in  vita  ista  ifnpcr- 
fcctc  ctpcrfidcm  :  in  futura  aulcm  domo 
hab(>i)imiis  pcrfcctc,  iibi  sunt  sancti  con- 
temitlantes  Deum  facie  ad  facicm  :  II  Cor. 
III,  18:  Nos  autem  revolala  facie  c/loriam 
Domini  contemplantes  etc.  Sancti  ergo 
qui  suiit  iu  patria,  dirigunt  contempla- 
tion(»m  in  ipsum  Deum,  et  ctiam  in  ea 
qua^  sunt  ad  ipsum  Doiim  ordinata  :  ct 
idco  dicit,  Ut  visifem  feniplum  cjus,  idest 
freijucntcr  videam  tem|)liim,  idest  huma- 
nitatcm  '  Christi  :  .loaii.  ii,  21  :*  Hoc  au-' 
tem  dicehat  de  templo  corporis  sui.  Vel 
Visifem,  sive  vidcam  ipsam  ordinationem 
Ecrh^siai  :  I  Cor  iii,  17  :  Tcnipluni  Dei 
sanclum  cst,  quod  esfis  vns.  Iteni  disposi- 
tioncm  totius  miindi  :  id(U)  in  Psalino  he- 
braico  babetur,  /t/  dilucuh),  idcst  dilucu- 
lo  iil  maneam  :  Ps.  v,  .'5  :  Mane  aslabo 
tihi. 

4.  Qunniani.  Ilic  assij^^natur  ratio  desi- 
derii  habitaiidi  iii  doiuo  Dci  ;  (jiiasidicat  : 
(|iiai  (>  taiiluni  pctis  habitarc  in  domo  DiM  ? 
Ualio  cst  cx  bciHMiciis  pcrceptis  :  et  circa 
hoc  diio  lacil.  t.luia  priino  (lonit  ipsn  hu- 
nclit  ia.  Secundo  addit  rcc(»mpcn.satio- 
ucm.  ibi,  (ircuivi.  Circa  |»riinum  duo  fa- 
cit.  Primo  ponit  b(Mictlciuin  protcclionis 
a  malo.  Sc(Miiido  b(Micticiuin  proniotionjs 
iii  li.tuiim,  ibi.  In  pcfra  rialtiisti  nu\i'.W' 
ca  iuimiim  diio  facit.  Priino  pro|)onil  li(>- 
nclit  iiim  Scciiiulo  cjus  n<M*esitilal(Mn  o.h- 
t(Mi(lil,  ibi,  lii  dic  ninlnruin.  Dicil  crK«>  : 
Quarc    petis    bahitarc  in   domo    Domini? 


ille  aulem 


>  jU.  :  «  UumililaUm.  > 


376 


IN  OWIhKM 


idco  scilicot,  Quia  ahacondit  ine  in  ttther- 
naritlo  sita.  Kt  scciindum  lillorani.  I  Ucf^. 
xxiv,  (Hiaiulo  David  fiii^it  ad  tuliora  loca 
Kiij,'addi  ct  al)S(ondit  sc  ilii.  Indc  hxini- 
tur  cx  pcrsona  fngicntis  ot  lalcntis  in  ali- 
quo  loco.  \d  liltcram.  Talieruaculum  crat 
locus  in  quo  orantos  divino  anxilio  pro- 
tegcl)anlur,  ct  maxime  in  sancla  sam^to- 
rum,  ul)i   crat  propiliatorium,  ct  sic  vo 
cabant  tabcrnacnlnin  ipsam  Dci  dcfensio- 
ncin  :  sicnt  in  Psalm.  xc,  4  dicitnr  :  Sca- 
pu/is  sitis   ohunibrtthit   tihi.,  rt  sith  pennis 
ejus  sperahisetc.  Doni.  \\\u,  II  :  Expan- 
dit  alas  suas^ct  assumpsit  eos,  atquepor- 
tavit  in  humeris  siiis.  Sed  mystice  taber- 
naculum  potest  dici  humanitas  assnmpta, 
sive  caro   Cliristi  in  qna  abscondit   nos ' 
pcr  fidem  ct  spcm  :  Colos.  ni,  3  :  Ahscon- 
dita  est  vita  vestra  in  Dro.  Yel  aliter,  ta- 
beruaculum  dicitnr  tota  dispositio  Eccle- 
siae  :  et  in  nlroque  istorum   absconditur 
homo   jnstns,  quia  in    isto    tabernacnlo 
quaHlam  latcnt  sub  manifcstis  :  latcntia 
sunt  invisil)iLJa  et  spiritualia  nbi  moran- 
tur  boni.  Mali   autcm  morantur  in  exte- 
rioribus  :    Isa.    xxv,  4  :     Tahernaculum 
erit  in  ittnbracitlum  dieiah  xstu.  Sed  quid 
contulit   haec    absconsio?  immo    necesse 
erat  mihi,  In  die  malorum,  vel  omnium 
illorum  malorum  qua^  tunc  imminebant. 
Et  simile  est,  quia  (luando  hostes,  vcltri- 
bulatio  imminet^  illi    soli  salvabuntur% 
qui  in  civitate  repcriuntur  :  ila  in  tribu- 
latione   illi  pereunt,  qui  circa  haec  exte- 
riorahabcnt  airectum  ;  quia  facta  tribula- 
tionc  circa  ista  talcs  commoventur.  Abs- 
condit  ergo  ipsc  Deus,  vel  Christus,  vel 
mens  justi  :   Matth.   vi,  4  :   Pater   tuus 
qui  videt  in  abscontlito,  reddet  tibi. 

5,  In  petra.  Hic  proponit  ahud  bcnefi- 
cium  promotionis  in  bonum  :  et  est  du- 
plex.  Unum  exaltationis  quantum  ad  se. 
Secundum  quantum  ad  hostes,  ibi,  'Nxmc 
exaltavit  cajjut  meum.  Dicit  ergo,  hi  pe- 
tra  exaltasti  )ne.  ^ccundum  litteram  allii- 
dit  ad  ea  quae  circa  eum  sunt  gesta  ;  quia 
quando  persccutionem  patiebatur,  ibat 
pcr  pctras  invias,  ^  I  Reg.  Sed  quando 
evasit,  Tunc  exaltavit  cor  meitm  super 
inimicos  tneos.  Sed  mysticc  exponitur,  In 
pctra   exaltavit    me,  idest   in    Christo  ;  1 


Cor.  X,  4  :  Petra  autrm  rral  Christus. 
Ycl,  In  prlrtt,  idcst  in  Dco  :  II  llcg.  xxii, 
2  :  Dtnnitiits  pctra  mea  :  1'salin.  i.x,  .'{  : 
Dittti  an.riarctitr  cor  mcum,  in  prtra  rral- 
tasli  me.  Et  nunc  jam  exaltavit  :  (juasi 
dicat,  istud  fcci  in  spo,  scd  nunc  in  ro. 
Exaltasli  cnpttl  meum,  idcst  mentem 
mcam,  super  inimicos  tneos,  idcsl  snpcr 
omncs  appclitus  mcos  :  (!cn.  iv,  7  :  *  '  ^nbte 
Sithtits  le  rril  apjtrlitiis  titiis. 

G.  Circuivi.  llic  i«3nitur  rccomp(;nsatio 
beneficii ;  et  ponit  duo.  Primo  sacrifi- 
cium,  Et  immo/avi.  Secundo  canticum. 
Sccundum  llicronymum  conjungiturcum 
praeccdcntibus,  Sujjrr  inimicos  meos,  et 
in  circititii  nostro  sunt.  Circuivi,  idest 
circa  stcti  devotas  preccs  oircrcndo  pro 
eis  :  Psalm.  cviii^  4  :  **  Proitt  mr  diliqe-*  ^*'''^*" 
rent  (  idest  dcberent  )  detrahrbant  mihi 
etc.  Eccl.  L,  1 3  :  Et  ipse  stans  circa  aram 
etc.  Itcm  strenui  mihtis  est  circuire  ct 
protegere  castra,  sicut  dicitur  de  Juda  I 
Mach.  iii,  3  :  Protrgehat  cnstrat/ladio  suo, 
unde  Circuivi,  idest  protexi.  Yel  circui- 
tus  iste  referturad  contemplationfiin.  Cir- 
culus  duo  propria  habet  inter  alias  figu- 
ras.  Unum,  quia  est  capacior  aliis.  Aliud 
est  quod  est  totus  uniformis  sine  angulo, 
et  convenit  contemplationi.  Primo  quan- 
tum  ad  capacitatem,  quia  tnnc  dicitur 
circuirc  contemplando,  quando  omnia 
quae  consideranda  sunt,  contemplatur ; 
undc  dicit,  Circuivi,  idest  consideravi 
omnia  dona  tua,  et  ecclesiae  beneficia. 
Bcatus  Dionysius  posuit  triplicem  motum  ; 
scilicet  circularcm,  rectum  et  obliquum. 
Ilecto  motu  semper  movetur  ali(iuid  dif- 
formiter,  quia  semper  habct  diversam 
distantiam  :  et  ideo  in  contcmplando  mo- 
tus  cst  rectus,  quando  do  uno  ad  aliud 
quis  movctur  considerando  procossum 
rernm.  Circulari  motu  movctnr  aliquis 
contcmplando,  qnando  conccptio  anima^ 
est  uniforinis  :  et  tunc  dicitur  circularis, 
quando  scilicet  revocat  animam  a  rebus. 
Et  primo  congregatur  in  so,  postca  unitur 
spiritualibus,  et  postea  asccndit  in  con- 
templationem  unius  Dci.  Obliquus  motus 
cst  compositns  cx  utroque  :  qiiando  quis 
proccdit  ex  considerationc  crcalurarum, 
sed  hanc  ordinat  in  considerationem  Dei.  * 


1  Al.  :  «  nic.  »  —  *  Al.  ;  «  salvantur.  » 


•'  Ai.  :  «  pervias. 


*  Al.  (leeaL:  «  Uei,  v 


PSALMUS  XXVI 


377 


El  ideo  dicit,  Circicivi,  qiiantum  ad  uni- 
forniitatem  :  Kzcch.  i,  28  :  IJic  erat  as- 
pectm splendoris  pcr  fjyrum.  Etimmolavi. 
Est  autcm  diiplcx  sacrificium  :  scilicet 
intcrius  quo  liomo  ariimum  suum  dat  Doo. 


pone  mihi  Dominc.  Circa  primum  osten- 
dit,  quod  de  rc  petita  hal>ct  magnum 
desidcrium  ct  intimum  ot  anxium  et  assi- 
duum.  Intinium,  (juia  Tihidiiit  corrru-um. 
Aliquando  homo  alicjiiid  petit  ore_,sedc<)r 


Ps.  L,  19  :  Sacri/ici.um  Deo  (scilicet  accep-      ejusad  alia  versatur  :  Matfh.  vn,  21  :  \on 


tum  Deo)  est  spiritus  conlribulatus.  Et 
omnc  exterius  sacrificium  onlinatur  ad 
repra^sentandum  illud  ;  undc  Augustinus 
dicit,  Quando  ofFcrs  hoc  cxterius,  est  ut 
repra-scutcs  animum  tuuni  Deo.  Sed  quia 
omnis  rcpra^sentatio  tit  per  aliqua  signa, 
inter  qua?  primatum  tenent  verba,  ideo 
intcr  sacrificia  vidctur  pneeminenfiam 
habcre  sacrificium  laudis  :  Ps.  xux,  23  : 
Sacrificium  laudis  lionorificabit  me  ;  unde 
dicit,  immolavi  in  tabernaculo  cjus  hos- 
tiam,  non  pecorum,  sed  potius,  hostiam 
vociferationis.,  idest  divinae  laudis.  Et  hac 
vociferatione,  Cantaho.,  tibi,  scilicet  can- 
ticum  et  la>titiam  mentis  et  rectitudinem 
opcris  :  Psalm.  cvii,  2  :  Paratum  cor 
meum.  Cantabo;  quasi  dicat,  Paralum 
cor  habeoad  scrvicndum  tibi,  ctim  la-titia 
mcntis  :  Psalm.  xcix  2  :  Servite  Domino. 
in  laetitia. 

7.  E.mudi.  SupraPsalmistaposuit  suum 
dcsidcrium  ;  hic  prorumpit  ad  petcndum 
rem  desideratam  :  et  circa  hoc  tria  facil. 
Primo  petit  exaudiri.  Sccundo  proponit 
petitionem,  ihi,  Tihi  di.rit  cor  moum.  Ter- 
tio  ostendit  fidnciam  quam  habct  de 
exauditione,  ibi,  Crcdo  vidcre  bona  Do 
mini.  Ad  hoc  ergo  quod  cxaudiatur,,  indu- 
cit  duas  rationcs.  Unam  cx  dcvotionc  pro- 
pria.  Aliam  ex  sua  miseria.  Dovotio  est 
causa  (luod  audiatnr  a  !)co  ali(juis.  Dovo- 
lio  est  rlamor  cordis  (}ui  excitat  Dcum  ad 
audiciKknn.  Et  idco  dicit,  Evaudi  :  quia 
clamavi  non  extorius,  sed  intcrius  :  Jac. 
V,  4  :  Clamor  corum  ud  tiiires  Dinniui 
Sahaoth  introiril.  It(»m  miseria  noslia 
provocat  ad  exaudieiidum  :  Ivxod.  ni,  7  : 
Vidcns  vidi  afllictionein  iiopiili  mri.,  ct 
df.sccndi  iihcrarc  ru/n  ;  unde  dicit,  J//.s7'- 
rcrc  tnci  ef  e./:audi  mr  ;  (|uasi  dicat,  nu< 
misoruni  cl  moam  misoiiain  cognosro, 
undo  tuum  est  miscn.'ri  :  .liidilh,  ix,  17  : 
Exaudi  me  /niseram  de//rccantem. 

8.  Tibi.  Hic  ponit  petitiones.  Kl  piiino 
petit  divina'  f.iciei  prospectiiin.  Seciindo 
divimim  aiixihiim,  il»i,  Adjnfor  mcus  t>s 
tu.  Tcrlio  via»  sua>.  diroctiviini,  ibi,  l^jem 


omnis  qiii  dicit  mihi  Uomine  flc.  Isa. 
xxix  :  Populus  hic  lahiis  mo  honorat  etc' . 
Sed  quando  pelitio  cst  ex  intimo  deside- 
rio  cordis,  tunc  est  Deo  accepta,  sed  tiinc 
non  os  tantiun,  immo  cor  petit  :  II  Re- 
gum  vn,  27  :  Inveriitservustuus  cor  suum 
ut  orarct  te  oratione  hac  :  Psalm.  cxviii, 
145  :  Clamavi  in  toto  corde.  Anxium  et 
a?quum  dicit  habcre  cum  dicit  :  E.rnuisi- 
vit  fe  ctc.  Contingit  aliquando  quod  desi- 
dcrium  cst  intimum  et  quietum  et  non 
multum  qiiaMit ;  scd  quando  est  anxium, 
tunc  verc  qiia-rit  :  unde  dicit,  Erquisivit 
tc,  idestfrequcnter  ct  diligentcr  qua*sivit. 
Et  hoc  etiam  ostcndit  ff>quum  deside- 
rium  :  ([iiia  imago  non  perficitur  nisi 
pcrtingat  ad  exemplar  ad  (jiiod  est  facta  : 
undc  dicit,  K.rfjiiisivit  lc  jacies  mca.  Fa- 
cies  hominis  interior  est,  in  qua  visiis 
est  interior,  idest  anima  sive  mens  ratio- 
nalis,  et  ha'c,  scilicet  facies  mca  (jua'  est 
facta  ad  imaginem  tiiam,  ex(juisivit  te. 
Undc  non  potcst  reformari  el  pcrlici  iiisi 
jungalur  tibi,  Do/ni/ic.  rndo  sicut  (jiiadi- 
bel  rcs  (iiueril  siiain  perlVctionem,  ita 
mens  nostra  (juaTit  Deum.  Et  ostendil 
qiiod  sit  assidiium,  ([uia  Rrf/uiram,  idest 
itcrumet  iterum  qna-ram  :  Isa.  xxi,  12: 
Si  f/uivritis,  quxrite  :  iMatth.  vii.  7  :  ()//<7*- 
rifc  cf  i/ivf/iielis.  IIoc  est  j)roj»riuin  dili- 
gciitis,  (jua'rcre  .sa'po  rem  dileclain.  El 
(juid  (|iia'ril,  osleiidit  ciiin  dicil,  l-fuirm 
fuam  l)omi/ie  /•fquira//i.  IIkc  jictchat 
Moyses  E.\o.  xxxiii,  18  :  Oslc/uli  viihi" 
farinti  liiti/n.  |',t  Doiniims  iioii  .s|;ilim  os- 
tciidit,  scd  dixit,  Oslr/idani  fihi  nnine  Ih/- 
/III//I  :  Luc.  X,  2.'^  :  lifaft  oru/i  qui  vident 
qii,r  vos  vidclts.  Kt  ideo  Da\id  non  eral 
extra  sj)em.  sed  adliiic  ijna^rebal  ;  uiido 
alibi  di«'it,  Osfnulo  /lohis  farifm  luatn 
elr.  .lob.  xxxm,  2(>  :  Dr/trerubitur  Dfiiin 
suii/n,  el  /dfirahilis  eril,  el  videhit  facirtn 
fjus  in  jiihilo. 

9.  \e  fiverfiis.  Ilic  projxMiit  trijdicem 
pelitioiiein.  K.f  |»rimo  i>(»lit  noii  fraudari 
a  re  de.siderata.  Scciindo  petil  anio\«'ri 
caiisam  per  quam  pos,Nct  fraud*ri.  Tertio 


gtorificat 
me 


gforiam 


378 


IN  DAVIDKM 


pt'til  diri^M  iii  via,  ilti,  Lcf/rni  jmnc.  Dicit 
erKti,  liiriiin  liinni,  l)onii/ii\  rrf/ntrii/n. 
Kt  n)K<»,  \r  iirrrlas  /iuirni  liiiini  n  nir\ 
(liiasi  dioat,  sicut  avcrtit  so  liomo  taciem 
al)  hi)miiii*,  (|iiaiuk)  iioii  vult  eum  audin;. 
Scd  alitcr  cst  iu  Dco  (luaui  iu  liouiiue. 
Ilomo  euiui  avortcus  raciem  miilalur. 
Ipso  Deus  aulciu  immobilis  cst ;  sod  dici- 
turavcrtcro  facicm,  iii(|uautum  uos  avor- 
timur  et  immutaiuiir.  Et  pcr  lioc  quod  iu 
corde  nostro  fit  aliquod  velamon  quo 
inopti  roddimur  ad  vidoudum  facicm 
suam.  Et  ideo    littera  Ilierouymi   liabot, 


pcr  culpam ;  el  idco  dicil,  Sn/nr  drs/u- 
rias  nir  Dms.  VA  (|uar(!  Iioc?  (^liiia  tii  m«; 
creasli,  ol  mi,  ,Sa/ii/aris  niras,  idcsl  tii  me 
salvasti.  .Nullusautom  despicit  opora  siia: 
l's.  c.\.\.\vu,  8  ;  ()/jrra  nianainn  taaram 
nc  (lcsjncias.  Consequonter  poiiitur  ratio 
dictoruui;  uiide  soquiliir,  Qauniam palcr 
mras  rl  nialcr  mca  derrlii/arrant  me.,  t)i>- 
niinas  aalrm  assam/jsil  mr ;  (|uasi  dical  : 
Ouia  inveiii  teadjutorcm  iu  omuibus  aliis 
dolicientibus,  A'^  i/es/jicias  ?)ie.  Et  sic 
primo  [lonit  defectum  Iiumani  au.\ilii. 
Socundo   pouit    au.\ilium  divinum.    Uac 


Ne  abscondas  :  Isa.    viu,    17  :  Exj)cctabo  litlora    logitur  dupliciter.    Uuo  modo  dc 

Dominam  i/ai  ahscimdit  facirm  suam    a  David  ad  iitloram,  sicut  liabotur  iu  liisto- 

domo  Jacoh.  Caiisa  voro  aversiouis  cst  ira  ria  I  Rog.  xvi  ;  quaudo  fuit  David  iinclus, 

Doi  iu  pccnam  poccati.  Et  hioc  avcrsio  cst  Isai  priosontavit  majorcs  filios  ;  Dominus 

maxima  pconarum  ;  ct  hoc  cstquod  dicit,  autem  elegit  David,   quia  Samuel  petiit 

Et  nr  declines  in  ira  a  servo  tuo.,  idest  ne  eum.  Vcl  potcst  legi  in  pcrsona  viri  justi, 

irascaris  mihiin  hoc  quoddcclincsfaeicm  quia  ad  litleram  sperauli  in  Domino,  dc- 


tuam  a  me.  Et  dicit,  In  ira  :  quia  ali- 
quando  decliuat  in  misericordia,  cum 
scilicet  uon  rospicit  peccala :  Ds.  l,  H  : 
Avertc  faciem  taam  a  jjcccatis  meis.  Ali- 
quaiido  declinat  in  provideutia,  quaudo 
scilicet  permittit  aliqiicm  cadere  ut  for- 
tius  resurgat,  quia  Diligentibas  Deum 
omnia  coojierantur  in  bonum.  Rom.  viii, 
28. 

10.  Adjutor.  Hic  pctit  divinum  auxi- 
lium  iu  ageudis  autcquam  vcniat  ad  fa- 
ciem,  ne  scilicet  impedialur  a  visione 
faciei.  Et  primo  ponit  petitionem.  Secundo 


ficit  omnc  humanum  auxilium  :  Job.  xl\, 
14  :  Dereliqurrunt  me  jn-o/jinqui  mei;  rt 
quime  novcrant.,  obliti  sunt  mei.  Eccli. 
Li,  10  ;*  Circumspisciens  eram  ad  adJu-*Respicien 
torium  hominum,  et  non  erat.  Sed  Domi- 
nus  hunc  assumpsit  et  assumit  curaR  suae, 
et  hoc  melius  est  :  Ps.  lxiv,  5  :  Bcatus 
qucm  elegisti  et  assumjjsisti  etc.  Mystice 
autem,  Pater  ?neus,  idest  Adam,  et  ma- 
ter  mca,  idest  Eva,  dercliijuerunt  me., 
idcst  descrtioni  mc  exposuerunt  pcr  pec- 
calum.  Vel,  Pater  meus.,  idest  diabolus, 
quia    palcr  meus  fuit   in  statu    peccati  : 


dictorum  rationcm,    ibi,  Quojiiam  patcr     Dereliquit  me,  quia  non    liabet  potesta- 


meiis.  Petit  crgo  diviuum  auxiliura  dicens, 
Peto  videre  facirm  luam,  sod  ad  hocper- 
venire  non  possum  pcr  me  :  crgo,  Tu 
esto  adjutor  mcus,  ut  ad  hoc  perveniam  : 
Ps.  cxx,  2  ;  Auxilium  meum  a  Domino. 
Sed  quautum  ad  superficiem  non  videtur 
ista  littera  recta  esse,  quia  melius  vide- 
tur  dicendum  esse,  Adjutor  ineus  es  tu., 
et  sic  habctur  in  hebraico,  scilicet  auxi- 
lium  meum  fuisli.  Et  secuudum  hoccom- 
memorat  beneficium  ;  quasidicat  :  Adju- 
tor  fuisti.  Non  ergo  de  cetero,    Dcrelin- 


tem  in  me,  mater  mea,  Babjlon,  Dcreli- 
querunt  mc,  idest  contempscrunt  me.  Et 
hoc  quia,  Dominus  assumpsit  me. 

11.  Lecjem.  Supra  Psalmista  posuit 
duas  petiliones  :  prima  fuit  de  diviuai 
faciei  prospectu  ;  secunda  de  divinae  pro- 
tectionis  auxilio  ;  liic  autem  ponit  aliam 
pctitionem  de  directiouc  via^  sua;  :  et 
circd  hoc  duo  facit.  Primo  pouit  petitio 
iiem.  Secundo  ostendit  necessitatem, 
ibi,  j)ropter  inimicos.  Circa  primum  duo 
facit.  Primo    ponit  legis  petitionem.  Se- 


qiias  me.  Et  petit  duo  removeri,  scilicet     cundopetit    directioncm     iu     his   •  quai 


ipsam  deserlionem  et  contemptum  iute- 
riorem  :  nam  si  homo  sibi  derelinquitur, 
perit.  Oseai  xiu,  9  :  Perditio  tua,  Israel 
ex  te.  Deserit  autem  aliquis  aliquem,  quia 
despicit  eum.  Et  Deiis  despicit  nos,  quia 
sumus  fragiles  per  uaturam,  et  corrupti 


suut  lcgis,  ibi,  Et  dirii/e.  Dixerat 
supra,  Lnam  etc.  et  quid  lioc  sit  oxplica- 
vit,  scilicct  viderc  faeiem  tuam.  Et  quia 
ad  hanc  visionem,  cum  sit  ardua,  perve- 
ni!ur  quadam  ardua  via,  per  quam  nul- 
lus  vadit  siue  auxilio  Dei,  petit  illud  tri- 


PSALMUS  XXVI 


379 


biii'  Lxxxiii,6  :  Beatits  vircujus  est  auxi- 
linm  abs  te,  quia  ihunt  de  virtute  in  virtu- 
tem.  Qiiia  vero  (|iii  per  viam  ignotam 
vadit,  indif^et  diictore,  petit  eiim,  dicons, 
Leqem  pone  milii  Domine,  in  via  tua ; 
qnasi  dicat  :  Imminel  mihi  ascendere 
per  viam,  in  qua  peto  iit  ponas  mihi 
legem.  Lex  est  regula  agendorum.  In 
hac  via  proceditur  per  actus  virtiitum  : 
et  ideo  necessaria  est  lex,  quae  est  regula 
actuum  humanorum  ;  quasi  dicat  :  I)a 
mihi  regulam  qualiter  ambulem.    Iliero- 


ostendit  se  habere  inimicos.  Et  primo  po- 
nit  eorum  conatum.  Secundo  eorum  de- 
fectum.  Dico,  Propter  inimicos,  et  hoc, 
Quoniam  insnrrexrrunt  in  rnp  testfs.  ini- 
(jui.  IIa'c  verba  exponuntur  tri[)licit('r  : 
historice,  alb^gorice  et  moralitcr  :  histo- 
rice,  ([uia  ad  litteram  aliqui  mali  testes 
falsum  dixerunl  contra  David,  scilicel 
Doeg  hlumaeus  qui  accusavit  sacerdotem 
et  David,  et  alii.  Allegorice  de  Christo, 
contra(|ucm  inicjui  testes  accusantes  eum 
insurrexorunt  :  Alalth.  xxv,    11  :  A'or/\- 


nymus   habet  sic,  llluxit   mihi  Dominus  simf  venernnt  etc.  Moralifer,  quia  contra 

viam.     Prov.  vi,  23  :  Manilatum  lucerna  uuumquemcjue  justum  falsi  testes  quan- 

est.,  et  lex  lux.  Dare  legem  est  illustrare.  doque  sunt  falsi  doctores,   sua    doctrina 

Sed  quandoque  scit   aliquis  in  univcrsali  conantes  a  recta  via  alios  declinare  :  Isa. 

quid  sit  liendum,  sed  non  scit    in    parti-  v,  20  :   Vse  (/ui'  flinuif  nnihnn  honnm   et 

culari,  pra'cipue  proptcr    seductores.   Et  honum  maliun.  Itcm  adulatoros  dicnnfnr 

contra  hoc  petit  di^^ens,  Z)?W^e  me  in  se-  teslcs    falsi :   isa.   ui,    12:  Popule   nwiis. 


mitarn  rectam  :  :Isa.  xvi,  7  :  Semita  justi 
recla  est.,  rectus  callis  justi  ad  arnbulan- 
dum.  Et  hoc,  Propter  inimicos  meos. 
Haec  est  causa  quare  peto  dirigi  in  semita 


qui  te  heatum  dicunt,  ipsi  te  decipiunt : 
Prov.  XIX  d:Testis  fa/sus  non  erit  impuni- 
tus.  Et  mpntita  est  etc.  Hic  ponit  eorum 
defectum.    Ihec    verba     secnndum  (juod 


recta.  Quia   ille  qui  scit  viam,  et  via  est  hic  ponuntur,  tripliciter  intelligi  possuul 

recla,    securus    incedit  si   non    inveniat  IJno  modo  sic.  Dicitnr  ali^inis  loqui   sibi, 

adversarium ;  sed   quando   inimicum  vel  qiiando  solus   intelligit    verba  siia ;    sed 

adversarium  suum  invenit,  indiget  pro-  quaudo   aliis,  non  :  11   Cor.  xiv,  12.  Qui 

tectione    et  dircctione  :   Ps.  cxli,  4  :  l)i  loquitur  linijua.,  sibi  et  Dro  /oquitur,  non 

via /lac   qua   amhii/aham,    absconderiuit  /lomifiihi/s ;  cl  s\c.  est  sensu.s :  Sunt   falsi 

/aqueum    mi/ii.    isti    inimici    nostri  sunt  testes ;  <;l  lo(|uunfur  mcndaciimi,  ef  per- 


concupiscentia'  carnis,  prava  desideria, 
diemones,  pravi  homines,  sive  peccatores, 
qui  obsistunt  in  via  eundi  ad  Deum. 

12.  A^e  tradideris.  Hic  exponit  quod 
dictum  est ;  et  diio  dicit.  Primo  pefit  libe- 
rari  ad  inimicorum  periculo.  Secundo 
ostendit  se  inimicos  habere,  ibi,  Qiioni/un 
insurrexcrunt.  Dicit  (U'go  .•  A'e  tradii/cris 
me  in  animas  Irihu/antium  me :  (inasi 
dicat  :  Sic    peto  dirigi  in  via,  qiiod   non 


incidain  in    pofestaf^un   inimicoruin.    Kt      ^//s.n//;^//.  ilicioiiyiniis  habef,  .lyyr/"**///*  ^/r. 


non  dicit  in  maiins,  sed  iii  aiiimas,  idest 
in  voluntates.  Sed  confingif  (iiiod  sancti 
traduntnr  in  maniis  inimiconim,  (iiiia 
Terra  data  est  iii  niaiiiis  iinpii,  nl  diciliir 
Job.  IX,  2i.  Scd  non  in  animas ;  (|nia 
voluntafis  ooriiin  esf  iil  fialiaiili.T  ad  ma 
Inin,  s(mI  Deiis  lioc  iion  p(Minilfil  :  Ecci. 
xviii,  -W  :  Si  pnvstrs  atiinuv  lii.v  ronrii- 
ni.scentias  /iias,  fariet  le  in  ipiudiiun  ini- 
micis   liiis.    Qiinnituii    iiisiirrrrminl.   Ilic 


idest  aperfe  loculi  siinf  confra  me. 

li.  Lrrdn  vidrrr.  jlic  ponit  spein  de 
exandifione.  I.f  |)i-inio  poiiif  spein  (|nam 
ipse  liahcl.  Scciindo  liorfafnr  alios  ad 
eamdcm,  ihi.  Hrprrta  Dnniiniun.  Siia 
pcfilio  ciaf  iil  vulcrct  Dciiiii  :  cl  iiloo  iji- 
cif,  Crrdn,  iiicsl  tirinam  lldiiciam  habeo : 
Vidrrr  /iniia  Ihn/iini,  iilesf  vii|i»re  nenm 
facic  ad  faciem:  .lob.  xix,  25:  .Sr/V;  quod 
Hrf/rni/ilt)r     nwiis    ririt    rtr,  rf  in  rnnir 


dicitis 


suadent;  sed  ini(|iiifas  conim  mcntita  esf 
sibi  ;  quasi  dicat,  iNon  milii,  qnia  non 
acquiesco  eis.  Vel  tnrnfifa  rsf  iniqiiifns 
sihi,  idest  siii  damno:  qiiia  ex  mendacio 
cornm  (jiiod  iiilcndcranf,  ip.si  iiicurrernnf 
maliim  :  Eccl.  xxvii,  2i) :  Qni  /nqurnm"  "  nlii 
a/iis  /xniif,  prvi/tif  in  i//n.  Vel  Mnififa  rtc. 
(liiia  non  pcrvcnciiint  ad  efrcctiim  de  hoc 
qiiod  |)roposucrunf  facere  mihi  el  aliis 
Jiislis  viris:  Job  v.  l.*]:  Consi/ia pravnrum 


'  Al.  :  «  tiliili.  >» 


nsft 


iN  nwmivM 


tnea  videhn  Drifm,  iiiido  iion  dicit,  vidore 
DominiMii,  sisl  hoiia  Ihtniiiii  ;  <|iio(l  po- 
\v^l  iiilrlli^^i  tlupiicitor.  V«>1  hoiia  Domiiii, 
iilfsl  a  homiiit»,  <'l  sic  iion  snmiliir  hic. 
vel  hona,  idcst  (pia'  siiiil  iii  Domino  ;  et 
lioc  modo  snmilur  liic  :  lia-c  omnia  (Miini 
sniit  in  eo  siciit  iii  rouD?  priino,  et  sunt 
idcm  qnod  ipse  :  Sap.  vii,  H  .*  Vcnpvtmt 
aitteni  Dii/ii  ojiDiin  hnnn  pavitor  cimi  illa 
ctr.  \'A  ubi?  /m  trrra  rirenfii/m.  Visio 
Dei  est  vita  .Tterna,  ut  dicitnr  Joan.  xvii. 
Hsec  terra  est  vivenlinm  '  :  (jiiia  sicul 
terra  est  patiens  respectu  co?li  fccundan- 
tis  eani,  ita  vita  beatorum  imnKuliate 
perficifiir  a  Deo. 

15.  Exjtecta.  Ilic  inducit  alios  ad  e.\- 


p(Mtandiim,  cum  dicil,  Erpeetn  Domi- 
num :  Isa.  xxx,  IS:  /{enti  nmnrs  t/ni  ex- 
jirrtnnt  riim.  Kl  dum  cxpcclas,  Iiab(»a8 
lidiiciam  in  operc  ;  unde  dicit,  Viriliter 
«(/<», sciliwt  iiiterius  et  exterius :  Isa. 
XXXV,  M :  Cimfortate  mamis  dissolntas. 
Kt  lioc  pnemillit,  (|nia.  Qiti perseverave- 
rit  nsqne  in  finem,  /lic  sa/rns  erit  Unde, 
Snstinc  Dn?ninnm,  scilicet  bona  qurecnm 
quc  faciens,  eliarasi  videantur  adversa  : 
Kcdi.  II,  16  :  Va' /lis  ijni perdidernnt  sus- 
tinentiam,  et  qui  dere/iquerunt  vias  rec- 
tas,  et  diverternnt  in  vias  pravas.  Vel, 
Snsfine  Domi)ium,  idcst  expecta  Dominum. 
Kt  tuiic  repetit  ad  majorem  certitudi- 
ncm. 


PSALMUS   IPSI   DAVID    XXVII 


1.  Ad  le  Domine,  claniabo  :  Oeus  nieus,  ue  sileas 
a  me,  ne  quando  taceas  a  me,  el  assimiiabor  des- 
cendpulibus  iu  lacum. 

2.  E.xaudi,  Domine,  vocem  oratiouis  meae  (luiu 
oro  ad  te  :  dum  cxtoilo  mauus  meas  ad  tcmpluni 
sanctuui  tmiui. 

3.  Nc  sinuil  tradas  nic  cum  peccalorihus,  et  cumi 
operantibus  iniquitatem  ne  perdas  me.  (jui  loiiuun- 
tur  pacem  cum  pro.\imo  suo  ;  mala  aulem  in  cor- 
dibu?  corum. 

4.  Da  illis  secunduiu  opera  eorum,  et  secundum 
nequiliam  adinvcntionum  ipsorum.  Secuuduni  oi)e- 
ra  mauuum  eorum  Iribue  illis  :  redde  retributioncm 
eorum  ipsis. 

5.  Quouiam  nou  intellexerunt  opera  Doniini,  et 
in  opera  manuum  ejus  :  deslrues  illos,  et  uon 
gedificabis  eos. 

6.  Benedictus  Dominus,quoniam  exaudivit  vocem 
deprecationis  meai. 

7.  Dominus  adjutor  meus,  el  protector  nieus  :  et 
in  ipso  speravit  cor  meum,  et  adjutus  sum.  El 
refloruit  caro  raea,  et  ex  voluntate  mea  confitebor 
ei. 

8.  Dominus  fortitudo  plebis  suae,  et  protector 
salvalionufti  Christi  sui  est. 

<).  Salvum  fac  populum  tuum,  Domine,  et  hcnedic 
hereditati  tuai  :  et  rcge  eos,  et  extoUe  illos  usijue  iu 
aeteruum. 

1.  In  pnecedenti  Psalmo  Psalmista  os- 
tendit  fiduciam  quam  habct  de  Deo  ;  hic 
autem  ut  non  deliciat  in  lidncia,  adjiin- 
git  Psalraum  orationis.  Tiliilus  Psn/mns 
ipsi  Dnvid.  Sccundum  litteram  dicitur 
quod  aliqui  Psalmi  pertinebant  ad  perso- 
nam  David,  inter  quos  est  iste,  quasi  iste 
pertineat  ipsi  David.  Vel  huic,  quia  ipse 
faciebat,  et  hunc  et  alios  per  se  cantabat. 


Mystice  huic  David  intitulatur  iste  Psal- 
mus  non  figurali,  sed  vero  David,  scilicet 
Chiisto.  In  hoc  enira  Dsalmo  my.stice  agi- 
tur  de  orationc  Christi  ad  Patrcm,  secnn- 
dum  quod  libcratur  a  malis  passiouibus. 
Tria  ergo  agit  in  hoc  Psalmo.  Primo 
petit  exaudiri ;  secundo  pouit  pctitionera 
suara,  ibi,  Ne  simu/  tradas;  tertio  ponit 
gratiarura  actionem,  ibi,  Benedictus  Do- 
minns.  Duplici  autem  ratione  petit  exau- 
diri.  Primo  ratione  pcriculi  imminontis  ; 
secundo  rationc  sua',  devofionis,  ibi, 
Exaudi  Domine.  Circa  prirauin  Iria  facit. 
Prirao  ostendit  indeficiens  propositum 
orandi ;  secundo  petit  exaudiri  ibi,  Ne 
si/eas  ;  tertio  ponit  iraraiuens  periculum, 
ibi,  Ne  quando  taceas.  Priraura  ostendit 
cura  dicit,  0  Domine.,  ad  te  c/amaho.,  non 
semcl,  sed  continue.  Luc.  xviii,  1  :  Opor- 
tet  scmper  orarc.  I  Thess.  v,  17:  Sine  in- 
termissione  orate.  Consequenter  petit 
exaudiri  :  Ne  si/eas  Deus  mcus.  Consuetus 
modus  loquendi  est,  quod  quando  ali- 
(juis  exaudit  orantcm,  dicitur  ei  respou- 
derc.  Tunc  ergo  Deus  rcs|)()nderc  vide- 
tur,  quando  salisfacit  voto  orantis.  .lob. 
XIV,  15  :' Voca/ns  me,  et  ego  respondebo 
tibi.  Ne  si/eas  ergo.,  idest  non  subtrahas 
mihi  responsioncm  tuam.  Gen.  xxx,  33  : 
Respojidehit  mihicras  justitia  mea.  Osten- 


PSALMUS  XXVII 


381 


ditiir  consequeuter  periculum  immiucns  : 
Ne  quando  tacc.aH  a  me.  Ilomiuis  perrecti 
est,  quod  si  sibi  dimiltitur,  deliciat. 
Ose*  xni,  9  :  Perditio  tua  ex  te,  Isracl; 
tantummodo  ex  rne  auxilium  tuum.  .Nam 
si  uliquando  taceas  uon  exaudiendo  me, 
Eru  similis  dcscendenlibus  in  lacurn,  idest 
infer-i\x  iureruum.  isa.  xiv,  lo  ;  Verumlamen' 
in  in/ernum  detraheris^  in  profundo  laci. 


um 


nou  reprobavit,  sed  approbando  expulit 
veudcutes  et  emeutes  iu  eo.  Yel  extulit 
manus  in  cruce  ;  Isa.  lxv,  2  :  Tota  die 
expatuli  manus  meas  ad  populum  non 
credentem  sed  contradicentem  mihi.  Ad 
templum^  idest  ecclesiam  construeudam 
per  passionem  suam. 

3.  jSe  simul  Iradas  me  cum   pcccatori- 
dus,  et  cum  operantibus  iniquitatem.  Hic 


Threu.  ni,  53  ;  Lapsa  est  in  lacum  vita     pouit  petitiouem  ut  nou   simul   commo- 
mea.  Hieronymus  habet  ;  Ne  te   tacente     veatur  ^  in  punitioue  cum  impiis  :  et  circa 


assimiler.  Mystice  autem,  Glossa  ex  per- 
sona  Cliristi  loquitur  (juod  homo  Christus 
clamet  ne  deseratur  a  deitate  ;  et  dicit, 
Ne  silcas  subtraliendo  milii  iu  beneficium 
resurrectionis,  ct  ne  taceas.,  idest  ne  dese- 
ras  in  passione.  Alias  essem  similis  aliis 
hominibus  descedeutibus  in  lacum,  sicut 
iuimiciaistimant.  Psalm.  lxxxvii,  5  :  JEs- 
timatus  sum  cum  descendentibus  in  lacum. 
ExaudiDomine  vocem  orationisme^jc,  dum 
oro  ad  te. 

2.  Alia  ratio  est    quod    petit    exaudiri 


hoc  facit  duo.  Primo  describit  culpam  ; 
secuudo  poiiil  poiuam,  ibi,  Da  illis.  Quau- 
tum  ad  primum,  culpam  ostendit  dicens 
peccata  illorum,  scilicet  malum  proposi- 
tum  et  malum  actum,  dico  Exaudi  vocem 
mcam  etc.  ethocest,  Dum  oro,  quod  libe- 
rer  a  perditione  peccatorum :  quia  licet 
in  vita  justi  siut  simul  cum  pcccatoribus, 
tameu  injudicio  uou  eruut  simul.  Matth. 
xxy.,'<i2:'"Se(//ef/abit  bonos  a  nudis.VsA\.*'^e\)mablt 
XLii,  1  ;  Discerne  causam  meam  de  yente 
non  sancta  etc.  Geu.  xviii,  23  ;  Numquid 


dcvotio  orantis.    Ha^c   autem  devotio   in     perdesjustum cumimjno?  elideo  dicii^ Ne 


duobiis  consistit  ;  scilicet  in  interioribus 
cordis,  et  exterioribus  opcribus.  In  iute- 
rioribus  :  quia  Dcus  spiritus  est,  et  eos 
qui  adoraut,  oportet  spirituales  esse.  Joan. 
IV,  23  :  Veriadoratores  adorabunt  Patrem 
in  spiritu  et  veritate  :  et  ideo  dicit :  Exaudi 


simul  tradas  me,  in  damuationem,  scili- 
cet,  Cwn  peccatoribus.  Peccatores  pro- 
prie  suut  qui  ex  habilu  peccaut,  vel  pec- 
(uuidi  propositum  (luautum  ad  actum  et 
executiouem  peccali  luibeut.  Dupliciter 
(luis  exequitur  actum    peccatj  :    scilicet 


deprecationem  meam  dum  oroadte.  Sed     per  mauirestam  iujustitiam,  et  per  frau- 


debemus  revereri  etiam  in  iiostris  effecti- 
bus,  et  siguis  exterioribus  ;  undo  dicit, 
Dum  extollo  nuinus  mcas  ad  tcmplum 
sanctum  tuuyn.  Iloc  dupliciter  legitur  : 
vel  ad  litteram  secundum  Glossam,  quod 
.ludaMS  erat  praiceptum,  ut  ubicuinque 
essent,  ad  illius  i^artem  orareut  ubi  sci- 
reut  Jerusalem   esse.    Vcl,  Dum    cxtoUo, 


dem.  Et  hic  est  qui  loquitur  pacein  quan- 
tum  ad  alios.  De  primo  dicit,  Gum  ope- 
rantibus  iniquitatem  nr  perdas  nw.  Illi 
dicuntur  iuiquitatem  operari,  (lui  maui- 
feste  faciuul  iujustiliam.  Tamou  uoii 
omne  peccatum  flt  pcr  iujustitiani ;  spe- 
cialitcr  laincu  lit,  iiuiiuiutum  iiou  reddit 
Deo  obcdicntiam.  De  sccuudo  dii-it,    (Jui 


idest  levo  Manus  meas  (ul  tcmj/lum.,  idest      hquuutur  ptunn    cum  pntximo  suu. 

ad  (•(i'luin,  Psalm.  x,  5  :  Domiuus  iu  fc/n- 

plo  sa/icto  suo  etc.    Krgo    nou    solum  iu 

devotioue  cordis  orabo,  sed  etiam  in  sij,^- 

uis  exterioribus   versus  ca'luui  orabo,  ct 

ali(iuaui     devotioueiu     ostendam.      Vel, 

Du//i  nui/ius  mcas^  idest  opera  moa,  K.i- 

titlli)  ad  te/nplui/i,  idcsl  dirigo  ad  Douiu. 


i:t 

pouit  diio  :  scilicet  diilcia  verba  eoruin  in 
ore  :  Kom.  iill.  I,  IS  :  Qui  pcr  dulcea 
scn/wncs  et  bcncdictiones  seducunt  coida 
i/uiocentium.  Prov.  x\ix,  T)  :  /Jomo  qui 
blaudis  /iclisquc  sernuuiibus  loquitur  umi- 
€0  suo,  rete  cxpu/uiit  'jrcssibu<  suis.  .\liuJ 
tamcii  habeiil  iii   cordc  ;    undc  soquitur. 


Psal.  c.XL,  2  :  Dirir/utur  orutio  //wa,  idcst  Mala  autr//i  in    ctwdibus  corum,    .scilicef 

o[)era  mea,  strut  luccnsum  ctr.  De  Clirislo  suiit  (iiia-  paiaut  iuiuiicis  suis.  Ilior.  ix, 

uutoiu  potesl  exponi  :  (luia   ii)so  lovavit  8  :  In  orc   .suo  puceni   cum   pro.nmo  suo 

manus  suas  versus  lompluiu,  quia  ipsuin  loquitur,  ct  orcultr  ponit  ci  insiduis.  Uivc 


>  Al.  :  coinuiiscuuUir.  » 


»  Al.  ;  «  polo.  a 


n82 


TN  n.WIDF.M 


orania  possiint  rofoni  nd  rinistmii,  qui 
•  reputnhis\n  vruco  cum  srr/m/fis '  (lrpiit<i(iis  rst^  iit 
(licitiir  Isa.  i.iii,  12.  Scd  pctit,  iit  non  si- 
niiil,  idost  proptor  eamdeni  (•aiisam  tra- 
datiir,  idost  rrnoifiKatiir  cum  eis  :  (inia 
passio  sivc  damnatio  illornm  fnit  propttn* 
pcrratnm  iiroprinm,  passio  aiitcm  Christi 
proptcr  ini(|iiitatcm  nostram.  Itcin,  ne 
codcm  liiK^  tradas  me  cnm  pcccatoribns 
iniqnis,  idcst  non  secnndnm  intentioncm 
eonim  qni  iutendebaut  qnod  nomcn 
Christi  dclerent.  Et  hi  snnt  qui  loqueban- 
tnr  paoem  cum  proximo  sno  :  ct  in  Christo 
qnando  tcntabant  ut  caperent  enm  in 
scrmonc,  sed,  Maln  rrnnt  m  rordihns 
eortim,  idest  mala  intcntio  :  quia  nt  oa- 
perent,  idest  ut  rcprchendere  possent. 
Matth.  xxn.  Sequitur  :  Da  illis  secundum 


etr.  qnia  .IiidaM  etsl  Chrislnm  manu  «na 
non  criicilixoiiinf,  lamcn  ot  lin^na  et 
manii  hoo  sc(diis  (qjcrafi  siiiif,  (|uia  per 
snam  potostafom  factiim  ost  :  iindo  dicif, 
llrtldr  rrtrihutionem  corum  ipsis,  ut  soili- 
cet  sicnti[»si  malaintcntione  hoofecernnt, 
ita  In  cis  mala  retribiias.  Matth.  vii, 
2  :  Mrnsura  qua  mensi  fueritis  remetirtur 
vodis. 

5.  Quoniam  non  intell^xerunt  opera 
Domi)n\  opera  matirium  ejus  etc.  Supra 
pr^emisit  Psalmista  pcenam  debitam  ma- 
lis,  et  ejus  ccquitatem;  hic  consequenter 
ponit  ejus  pcEnje  pcrpetuitatem  :  et  facit 
duo  in  isto  versu.  Primo  tanfi^it  pcenae 
irreparabilifatem;  secundo  causam.Scien- 
dum  est  aulem,  qnod  homo  frequenter 
peccat,  et  ex  hoc  incurrit  reatum  pffinae, 


opern  eonim :  etseciindum  nerpdtiam ndin-     sed  quoniam  per  mnlta  opera  diviua'  jns- 


ventionwn  ipsorum. 

4.  Secundufn  opera  etc.  Hic  agit  de 
tribnlatione  et  poena  eorum.  Et  primo 
ipsam  po'nam  tangit ;  secundo  po^na^ 
a^quitatem,  ibi,  Secundum  opera  eorum; 
tertio  ejus  perpetuitatcm,   ibi^  Quoniam 


titiae  homo  provocatur  ad  timorem,  et  per 
opera  miserioordia'  provocatur  ad  spem, 
qnandoqnc  convcrtitnr  ad  po^nitcntiam  et 
sanatnr ;  sed  si  in  consnetudine  indurctur 
in  peccato,  et  intelleotnm  perdit,  non  est 
spes  salutis.  Job  :   Quia  nullus  intelligit. 


non  iyitellexerunt .    Dnplex    cnlpa   posita  in  geternumperibunt.  \?,b..\i.,  \{i  :  Excxca 

est.  Una  exterior  qua»  est  oris,  alia  inte-  cor  populi  ejus  etc.  Et  ideo  pro    causa 

rior  qua^  est  cordis.  Et  ideo  dicit  quan-  poenae  irreparabilis  praemitfit  oarentiam 

tnm  ad  primum,  Da  illis  secimdum  oprra  intellectus.    Notandnm    est,     quod    non 

eorum.  Psal.  lxi,  13  :   Rcddes  unicuique  omne  opus  est  opus  manuum,  sed  exte- 

juxta  opera  sua.  Da,  accipitur  praenun-  riora  :    quaedam    etiam    sunt    interiora 


tiative,  idcst  dabis ;  vel  oonformando  se 
justitiae  divinae.  Ps.  lvii,  11  :  Lsetabitur 
justus  cum  viderit  vindictam.  Vel  ut  re- 
feratur  hoc  ad  Christum.  Tu  Domine  pa- 
ter,  Da  illis  secundum  opera  corum  : 
quasi  dicat  :  Ex  passione  mea  sequitur 
utilitas  ;  sed,  Tu  da  illis^  scilicet  peccato- 
ribus  non  secundum  fructum,  sed  secun- 
dum  eorum  intcntionem  quae  fuit  mala. 
Joan.  III,  19  :  Erant  autem  eorum  mnla 


opera.  Ita  in  Deo  qu«dam  sunt  spiritualia 
quae  operatur  in  nobis.  Isa.  xxvi,  12  : 
Omnia  opera  nostra  operatus  es  in  nobis 
Dotnine.  Ona^dam  corporalia  ut  coeli.  Ita 
etiamChristispiritualia  sunt  opera,salns  fl- 
delium:  corporalia  verosunt  miracula.  Joan 
V,  36  :  Opera  quK  ego  facio  testimonium 
perhibent  de  me.  Et  ideo  dicit,  Quia  non 
ititellexerunt  opera  Domini,  scilicet  spiri- 
tualia,    et  opera    manuum   ejus,    scilicet 


opera.   Quantum  ad  secnndum    dicit,  Et     oorporalia,  drstrues  illos,  et  ita  destrues 


secundum  nci]uiti(un  adenvrntiimum  ipso- 
rum.  Adinvcntiones  sunt  viae  exoogitataB 
ad  nocendum  et  pecoandum.  Et  hi  gra- 
vius  puniiintnr  a  Deo^  sed  poena  aequa  eis 
debetur.  Hic  ita  procedit  littera  :  unde 
dicif,  Srcundum  oprra  mnmnmi  eorum 
Iribue  iliis,  quia  scilicct  non  coacti,  sed 
sua  prava  voluntate  peccavernnt.  Unde 
opera  eorum  sunt  opcra  manuum  corum. 
Secnndum  quod  rcfcrtur  ad  Christnm, 
sic  dicit,  Secundutn  opera  manuum  eoriitn 


quod  non  gedificabis.  Et  refertur  hoc  ad 
duplicem  destructionem  :  soilicet  spiri- 
tualem ;  quia  destructi  per  casum  a  fide, 
et  non  a  notitia  Dei.  Ps.  lviii,  12  :  Dis- 
perge  illos  in  virtute  tua,  et  dcpone  eos 
elc.  Sed  tamen  isti  qui  sio  sunt  (iestructi, 
aliquando  rea^dificantur,  sicut  Petrus  ;  et 
sic  etiam  isti  reaedifioantur,  vel  reaeditica- 
bnntnr  usque  ad  (inem  mundi.  Rom.  xi, 
2o  :  CcBcitns  ex  parte  confitigit  in  Israel, 
dotiec  pletiitudo  gentium  intraret,  et  sic 


PSALMUS  XXVII 


383 


(i 


omnis  fsrafl  mlvns  erif.  Vel  rnfnrtiir  ad 
corporalom  doslructioiiem  :  qiiicMlestructi 
per  Homcinos  nuuquam  rcajdiflcati  sunt, 
iiec  unquam  reaedificabunlur  :  vel  des- 
tructi  por  Babylones  et  revclati  pcr  Pcr- 
sas  :  vel  destructi  per  ;Vntiochum  el  rele- 
vati  per  Romanos ;  sed  per  Romanos  ita 
tandcm  destructi,  quod  nunquam  rea^di- 
ficati  sunt. 

6.    Bcnedictus    Dominus.    Hic    quasi 
exauditus  gratias  agit.  Et  primo  de  bcne- 


non  alio,  nisi  quia  Tn  ipso  speravit  cor 
mcum.  quasi  ex  intimo  afTectu  do  ipso 
confido.  I*sal.  xx"v,  2  :  In  te  confido,  non 
eruhescnm.  Et  ideo,  Adjiitns  sum.  Isa. 
XL,  ;M  :  Qni  spcrant  in  bomino.,  muta- 
hunt  fortitudinem.  IL-ec  autem  omnia 
possunt  referri  ad  Christum  inquantum 
homo  :  nam  ut  Deus,  omnos  ipse  juvat 
et  protegit  simul  cum  Patre  ;  inquantum 
homo,  est  juvatus  et  proteclus  a  Patre. 
Et  sequitur,  in  ipso.  Effeclus   auxili   po- 


ficiis  sibi  collatis  ;  secundo  agit  gratias  de     nitur  hic  quantum  ad  duo.  Primo  quan- 


beneficiis  collatis  toti  populo^  ibi,  Domi- 
?tus  fortitudo.  Circa  primum  duo  facit. 
Primo  agit  gratias  pro  sua  exauditione  ; 
secundo  ostendit,  in  quo  fuit  exauditus, 
ibi,  Dominus  adjutor  meus.  Dicit  ergo  : 
Ego  petivi,  et  sum  exauditus  in  petitione 
mea  ;  unde,  Benedictus  Dominus.  Bene- 
dicere  Dei  nos,  est  causare  bonitatem  in 
nobis,  quia  dixit,  et  facla  sunt.V?>.  xxxu, 
y  :  Beiicdicere  nosDeo,  est  agnoscereejus 
bonitalcm,  (luanobis  benefacit:  elniiiilei 
accrescit  exlioc.  Iloctamenfaciendumest 
nobis  proomnibus  bencficiis.  II  Cor  i,  3  ; 
Benedictus  Deus,  et  Pater  Domini  nostn 
Jesu  Christi.,  pater  misericordiarum  etc. 
Tob.  xn,  6  :  Benedicite  Deum  cwli,  quia 
fecit  nohiscum  misericordiam  suam.  Et 
ideo  dicit,  Quoniam  exaudivit  vocem  de- 
precationis  mex.,  idest  devotioncm  oratio- 
nis  mea3.  Jacobi  ult.  IG  :  Multutn  valet 
deprecatio  etc. 

7.  Ilic  ostcndit,  in  quo  est  oxauditus, 
scilicot  quia  consocutus  ost  auxilium  Doi : 
et  circa  hoc  facit  tria.  Primo  ponit  bono- 
ficium   divini  auxilii  ;  sccundo   mcritum 


tum  ad  carnem ;  secundo  quantum  ad 
animam  ;  unde  dicit,  Et  refloruit.  Juven- 
tus  hominis  comparatur  ftori  :  quia  sicut 
fios  est  praisagium  fructus,  ita  juventus 
homiuis  est  pra;sagium  vilu'  futurie. 
Psalm.  Lxxxix,  6  :  Mane  sicut  herba  tran- 
seat.  Tunc  ergo  caro  refiorescit,  quando 
antiqua  juvenescit ;  quoniam  homo  iu 
tristitia  videtur  senesccre,  in  Iwtitia  vi- 
dctur  Juvonoscere  ;  sed  tamen  caro  Christi 
fioruit  fiore  honestatis  ct  incorruplionis. 
In  primo  homine  fioruit  caro  ejus  por 
innocontiio  puritatem^  sed  poccando  in- 
quinata  est.  Sed  in  Christo  rofioruit  in 
resurrcctione  :  fuit  enim  do  Spiritu 
sancto  sino  peccato  concepta.  fsa.  xi,  1  i 
rios  do  rfulice  rjus  ascr/idet.  Iteni  ia 
primo  stalu  natura  humana  fiuruit,  tiuia 
erat  incorruptibilis  :  sed  por  peccatum 
est  subjecta  corriiptioni  :  llom.  viii,  10  : 
Corpus"  per  peccatum  mortuum  est.  Sed 
Cliristus  rofioruit  in  resurrectiono  :  Canl, 
1,  15  :  /s/  /ectuius  nostrr  fli)ridus  est. 
Quantum  ad  animam  dicil,  Et  e.r  ro/un' 
tiilr  iiiea  confitrtmr  lihi.  Aniina  quaindiu 


beneficii,    ibi,    Et    in   ipso  speravit    cor      esl  in   peccato,    habol   volunlalom  a  Deo 


meum ;  terlio  oficctum  benoficii,  ibi,  Et 
rrfloriiit.  Ilomo  indigot  divino  auxilio  ad 
duo  :  ad  bene  agondum,  et  quod  libcro- 
rotiir  a  malis,  ot  (jiiod  proniovoalur  ad 
boiiuiu.  (hianlum  ad  priinuni  dicil,  Da- 
minus  adjiilor  mnis.  Joan.  xv,  'I  :  Sinr 
7ne  nihi/ potestis  facrre.  Isa.  i,,  7  :  Do/ni- 
/iiis  Driis  au.ii/iiitor  i/ieus.  Qiianluin  ad 
socunduiu  dicil,  Et  protector  meiis  :  ol 
proloclor  a  inalis,  siciil  sculuui  protogcns 
hoininoin  ab  oxtorioribiis  tolis.  Isa,  xi.ix, 
2  :  *  Sii//  ii//i/>ru  //innus  sii.v  j/nttr.rit  ///e. 
Psalm.  i.xiii,  3  :  P/ote.risti  me,  Driis.,  n 
convcntu  nui/iipianlium.  Scd  «luo  morilo 
me   dcfendis?   Numquid   moo?  Noii.  Sed 


aversam,  ol  ad  loinp(»raHa  conveisam ; 
sod  (luando  por  conversionom  rcparalur, 
tiinc  convorliliir  ad  Douin  voluiilas  ejus, 
cl  conlilclur  Dciim  laiidando  ipsiim.  Vel 
si  (iicaliir  hoc  ^\k'  Chri>lo,  rcrciliir  ad 
moiniira  siia,  sciHcol  lidclos  :  Psalin.  uii, 
8  :  )  n/iintnrie  sarrifirnf/o  tibi  et  confite- 
bi/r  /uuni/ii  tuo,  Da/nine,  ipioniain  bi/num 
rst. 

S.  l)iu/ii/ius.  Ilic  agil  gralias  pn»  he- 
H(>liciis  |»opuli.  I!t  primo  p(»nil  hciicllcia 
Jain  c\hibila.  Sccundo  [>i>til  ca  C(»utiniiu- 
ri,  ibi.  Sti/ru//i  fnc  (tnpuluf/i  tuui/i.  Ea- 
(lcm  bonclicia  qiia»  sunt  sibi  facta  ciim 
dicil,    Unminus    adjutor  mcus    ctc, dic'\i 


"  propUr 


38i 


IN  DAVIDKM 


facta  ossc  popiilo  ciini  dioil,  D^ntiiiiiis 
/nrtituilij,  \H)\m\\  .lii»la'onmi  por  mo  libe- 
ruli  a  riiilisla'is.  Kt  Cliristus  esi  lortitudo 
populi  ojus  liborati  por  cum  a  poocalo  : 
Isa.  XM,  2  :  Fortitia/o  mca  Domiiius,  ct  s 
factus  csi  milii  in  salutcni  :  I*salm.  cxi.iu, 
2  :  Protcctor  meus,  ct  in  i/iso  spcravi.  Kl 
liic  ost  protoctor  salvalionum,  itlosl  pro- 
legil  oos  qui  salvati  sunl  per  Chrislum  ; 
Act.  IV,  12  :  \on  cst  aliud  iwmen  sub 
cuilo,  in  (juo  oportcat  nos  salvos  ficri. 
Christus  ergo  prologit  nos  in  pra'senti, 
ut  uou  cadaraus  in  peccatum  ;  et  idoo, 
Salcationum.,  idest  priodostiuatorum  ad  tor .,  populus  corruct.  i^wdinimw  d^  icvWnm. 
salutem  proteget  in  futuro,  liborando  ab  dicit,  Et  extolle  eos,  idest  promove  per 
omni  malo  :  Apoc.  vii,  16  :  Non  esu-  profoctum,  tisfjue  in  xtcrnum.  Duobus 
rient,  neque  siticnt  amplius,  nequc  cadct  modis  potest  intelligi.  Primo  iu  intellec- 
super  illos  sol,ncque  ullus  xstus  etc.  tu,  quando  elevatur  ad  mauifestam  cog- 

9.  Salvum  fac.  Ilic  ostendit  continua-      nitionem  veritatis  :   Isa.   lii,    13  ;  Ecce 


ttiino  saliitc  ,vtcrna.  Coiiscciuontor  ponit 
modum  porvoniendi  ad  salutem  :  ad 
quam  ul  porviiniatur,  requiruutiir  tria  : 
scilicet  donum  gruliae,  gubornatio,  et 
pirilualis  [)rofoclus.  0»i!i"l"ii»  ud  primum 
dicit.  Et  licncdic  hcrcditati  tiuv.  idost  cfiii- 
liinui  doua  «jus,  Prov.  x,  6  :  licncdictio 
Dotnini  sujjcr  ca/mt  justi.  Kl  dicit  lieredi- 
tati,  quia  electi  sunt  horeditas  :  Psalm. 
XXXII,  12  :  Jieata  gens  ciijus  est  etc.  Quan- 
tum  ad  secundiim  dicit,  Et  rege  eos,  quia 
etiam  cum  gratia  necessaria  est  guber- 
natio  :  Pro.  xi,  14  :  Ubi  non  est  guberna- 


tionem  beneficiorum  sive  salutis.  Kt  primo 
ponit  salutem.  Socundo  moduni,  ibi, 
Bencdic.  Dicit  orgo,  Dominc,  tu  qui  es 
protoctor  meus  :  Salvum  fac  populum 
tuum,  idest  rogo  ut  ad  salutem  eos  per 


intclligct  scrvus  mcus,  ct  cxaltabitur.  Se- 
cundo  in  affectu,  quaudo  non  cupit  car- 
nalia,  sed  spiritualia  ;  Desiderium  habem 
dissolvi  el  esse  cum  Christo,  Philip.  i, 
23  :  Quoniam  removetur  ab  hac  vita  ad 


ducas  :  Joan.  xvii,  15  :  Non  rogo  ut  tol-  vitam  gloriai  :  Isa.  lvi,  5  :  Sustollam  te 
las  eos  de  mundo,  sed  ut  serves  a  malo  :  supcr  altitudumn  nubium,  ct  cibabo  te 
Isa.  XLV,  17  :  Salvatus  est  Israel  in  Do-      etc. 


PSALMUS   XXVIII 


1.  7«  consummatione  Tabemaculi. 

Afferte  Domino  filii  Dei. 

2.  Atlerte  Doniinos  filios  arietum. 

3.  Afferle  Domino  gloriam  et  honorem,  afferte 
Domino  ploriam  nomini  ejus  :  adorate  Dominum  in 
alrio  sancto  ejus. 

4.  Vox  Domini  super  aquas,  Deus  majestatis  in- 
tonuit  :  Dominus  super  aquas  niultas.  Vox  Domini 
in  virtute.  vox  Domini  in  magnificentia. 

5.  Vox  Domini,  confriugentis  cedros ;  et  confrin- 
get  Dominus  cedros  Libaui. 

6.  Et  comminuel  eas  tanquam  vituhim  Libani  : 
et  dilectus  quemadmodum  filius  unicoruium. 

7.  Vox  Domini  iutercidentis  Uammam  iguis,  vox 
Domini  concutientis  desertum  ;  et  commoveljit  Do- 
uiinus  desertum  Cades.  Vox  Domini  prseparantis 
cervos,  et  revelabit  coudensa  :  et  in  tempio  ejus 
omnes  dicent  gloriam. 

8.  Dominus  diluvium  inhabitnre  facit  :  tt  sedehit 
Domiuus  rex  in  aeternuim;  Dominus  virtutem  populo 
suo  dabit  :  Duminus  benedicet  populo  suo  in 
pace. 

1.  In  aliis  Psalmis  commemoravit  Psal- 


mista  fiduciam  quam  habet  de  Deo ;  hic 
autem  quasi  liberatus  gratias  agit.  Et 
primo  ponuntur  Psalmi  pcrtinentes  ad  gra- 
tiarum  actionem.  Secundo  commemorat 
beneficia  praestita,  ibi.  Di  te  Domine  spe- 
ravi.  Circa  primum  duo  facit.  Primo  in- 
vitat  alios  ad  gratiarum  actiones.  Secundo 
ipse  gratias  agil,  ibi,  Exaltabo  te.  Titu- 
lus,  Psalmus  David  in  consummatione 
tabernaculi  :  et  nota  historiam  I  Reg.  iv, 
ubi  filii  Israel  temporo  Iloli  pugiiaverunt 
contra  PhiUstaiOs,  et  arca  Dei  capta'  est, 
et  fuit  in  torra  illa  sex  mensibus,  tandem 
propler  plagam  remiserunt  eam  iu  Ga- 
baa  :  et  mortuo  Saule,  David  tulit  eam, 
et  portavit  in  Flierusalcm,  et  fecit  ei  ta- 
bernaculum,  et  lusit  ante  eam,  ut  habe- 
tur  II  Reg.  VI ;  et  tunc  videtur  factus 
fuisse  iste  Psalmus.  Mystice  per  taberna- 


i. 


*  Al.  :  «  rapta.  0 


PSALMUS  XXVni  385 

ciilum  designatur  sancta  ecclcsia  :  Apoc.  tuale  sacriflciiim.  Et  primo  ponit  ipsum. 

XXI,  3  :  Ecce  tabemacidum  Dei  cum  ho-  Secundo  manifestat,  ibi,  Afferte  Domino 

minibus.  Hoc  tabernaculum,    scilicet  Ec-  fjloriam   m>mini   ejus.   Notandum,    quod 

clesia,  ereplum  est  de  manil)usPhilistiim,  Dominus  voluit  sibi  oflerri  ista  non  prop- 

idest  dffimonum  :  et  qua^  in  Psalmo  isto  ter  se,  quia  ipse  dixit,  Numquid  mandu- 

dicuntur,  pcrtincnt  ad  dona  Spiritussancti  cabo   carnes  taurorum   etc,  sed   ut  cog- 

per  quae  istud  tabernaculum  consumma-  noscamus  eum  principium   omnium  bo- 

tur.   Dividitur  ergo  in   partes  duas.   In  norum  uostrorum,   et    finem,   in   quem 

prima  invitat  aliosad  ofTerendum  Deo  per  omnia  sunt  referenda  :  et  ideo  nuUi  liret 

gratiarum    actionem.    Secundo    comme-  oflerre  sacrificium  nisi  Deo.  Deus  enim 

morat  beueficia,    ibi,   Vox  Domini  super  est  finis,  et  nihil  possumus  ei  addere  ;  et 

aquas.  Circa  piimum   Iria  facit.   Primo  ideo  debemus  eum  glorificare,  ut  omnia 

ostendit  cui  sit  oircrendum.  Secundo  qui  qua^  facimus,  in  ejus  gloriam  faciamus  : 

oirerat.  Tertio  quid  debeant  offerre.  Dicit  I  Cor.  x,  31  :  Omnia  in  gloriam  Dei  fa- 

ergo,  ^^^'yV(^.  Sed  cui  ?  Z>ommo,  soh,  non  cite.  Item  Deus  est  priucipium,  et   ideo 

alii  :  Exod.  xxii.  Quod    soli   Deo   debeat  debemus  ei  honorem.  iMalach.   i,  6  ;  Si 

offerri,  dicilur  I  Paral.  ult,  14  :  Tua  sunt  e<jo    Dominus,    ubi  est  honor  meus?  et 

omnia;  et  quse  de  manu  tua  accepimus^  ideo  dicit,  Afferte  Domino  (jloriam  et  ho- 

dedimus  tibi.  Qui  debebant  ofTerreosten-  norem  :  I  Tim.  i,  17  ;  Soli  Deo  honor  et 

dit,   Filii  Dei  :   Eccli.    xxxiv,  23  :  Dona  (jloria.  Adorate  Dotninum.   Hic  manifes- 

iniquorum  non  probat  Altissimus  :   flen.  tat  spiriluale  sacrificium.  Et  primo  oslen- 

IV,  h:  :  Deus primo  respexit  ab  Abel,  et  ad  dit  quomodo  debemus   ei    gloriam.  Se- 

munera  ejus  postea,  quia    debct    liomo  cundo  quomodo  debemus  sibi  honorem. 

primo  Dco  placere,  et  postea  ei  oblatio-  Dicit  ergo  quod  ipse   Deus  est  gloriosus, 

nem  facere  ;  et  ideo  dicit,  Filii  Dei,  per  et  ideo  debemus  sibi  gloriam  ;  undc  dirit, 

tidem  :  .loan.  i,  12  :    Quotquot  autem  re-  Afferte  Domino  (jloriam  nomini  ejus.  Ipse 

ceperunl  cum,  dedit  eis  potestatcm  filios  in  sc  gloriosus  cst ;  sed  iiumen  ejusdebet 

Dei  fieri,  his  qui  crcdunt  in  nomine  ejus.  in  nobis  gloriosum  esse,  idcsl  opurtet  ut 

Item  per  charitatem  :  I  Jo.  ni,  1  :   Videte  in  notitia  nostra  sit  gloriosum.  Et  quo  sit 

qualem  charitatem  dedit  nobis  Deus  etc.  ipsc  in  nobis  gloriosus  ct   clarus,   debe- 

ram-l»cr   bona  opcra  :    Rom.  viii,    14  :  *   Qui  mus  ci  honorem  dare  :  et  ideo  dicit,  Ado- 

^      Spiritu  Dei  a(juntur,  h.i  fdi  Dei  sunt .  rate  Dondnum  in  atrio  sancto  rjus,  idest 

2.  Affertc.  Hic  ostendit  (juid  dcheat  of-  in  Ecclesia  ista,  (lua»  est  sicut  atrium 
ferri.  Et  primo  ponit  corporaloni  sacrifi-  cadeste.  Vel  ///  iitrio,  idest  in  menle  ; 
cium.  Secundo  spirituale,  ibi,  Afferte  l)o-  Joan.  iv,  23  :   Veri  adorat(n'es  etc. 

mino  gloriam.   De  tribus  generihus  ani-  4.  Vox  Domini  sitper aquas.  Ilic  ponit 

malium  liebat  oblatio  :  scilicet  de  bobus,  divina  hcneficia.  Et  prinu)  pra-terila.  So- 

capris,  et  arictibus  :  et  super  cietera  ani-  cundo  futura,  ibi,  Dominus  diluvium  etc. 

malia  agniis  maxime  consuelum  sacrifi-  Circa  priuiuni  duo  facil.  Primo  cnumcrat 

cium    erat.    Unde    E.\od.    xxix,    dicitur,  hcucficia     piicslita.     Scciiiul.>    cuncludit 

quod    quolihct    maue    ct    vespcre    uuus  gratiaruin   actioucm,    ihi,    E(   tn   tcmpio 

agnus   iiumolahalur  :    (juia    per    agiium  ejus.    Pra-stita    hcucficia    possunl   oxponi 

maxime  et  expressius  ligurahatur  Chris-  liguralitcr    ct    myslicc.    Figuraliter   qui- 

tus  :    Joan.    i,  2!)  :  Fcce   Ajnns   Dei.  Et  dcm  ;    et   sic    iu    pi  inia    partc   ponil  duo 

ideo  dicit,  Afferte  Dinnino  /Hios  arirtii/n,  henclicia  pra'slita   :  sclUcel  in  exitu,  se- 

idest  ugnos.  Myslice  aiictcs  suiil  [triiicipcs  ciiudo  post   cxitum  dc  eo,  ihi,     Vox   Do- 

gregis,  idcst  Apostoli  :  Psalin.  xi.vi,  tU  :  niint  nin/nnt/c/iit.-i.  \:[  priiuo  commcnu)- 

Prituipes  popiihniun  coiKjreipili  sitnt.  V\-  ral    hcuclicium    «Mluctioiiis    dc    .tg)  plo. 

lii  eorum   suut    lidclcs  :    I  Cor.  iv,    15  :  Secundo  mauifcslat  ilhul.  Dicit  ergo.  Vtu, 

/n  Christo  Jesu  pcr   evaiujeliitm   rijo  vos  idest  impcriuiu, />(>/////</,  fuil  5j//>rr  ayj/m-, 

(jenui.   A//rrte,  orgo    vos  ipsos  Deo,  (|ui  luaris    divisi,    ul    dicitur    E\od.    xiv.    tl 

ostis  lilii  arieluiu.  maguilicat  hoc  triplicitcr.  Primo  ox  parte 

3.  A/frrte.   Conscquenlcr   [)onil    s[(iri-  auctorilatis,  Dcus  majestatis^  qui  scilitvet 

XVIII  25 


M 


IN  DAYinKM 


gtoria 


eslipsa  majoslas  :  Isai.  vi,  .'{  :  Phnn'  crnt  codri.  Hom  orant  ihi  vilnli,  ol  bovos.  I)i- 

otnnvi    Irnii    i/nijrstdto    rjtis.    /nfnnuit,  «il  i^v^t).  Ila   i^iit  facilo  Doo  comminnore 

qnia  cnm  olcvas.sot  Mt>ysos  manns,  llavit  codros  Libani,  sicnt  si  comminnorot  vitu- 

vonlns.    Kt   Iinnc   llatnm  (licit,   /ntoniiit,  Iiim  Saion.  Saron  est  locns  (|iii<lam  :  Isa. 

(]nia  lonifrniim  ox  commotiono  voiildrimi  xxxv,  2:    /)rror    Carmrli  rt   Saron.Wxc, 

fit.  Il»;m  (>x  parlo  matoria'  :  (jnia  siccavit  locns  ost  aqnosns,  ulii  bnliali  pascnntur; 

non   parvas   aqnas,   sed   uinllas,    scilicot  (juasi  dicat  :  Ktiam  Saron  comminnot  si- 

maris  :  I.sa.  li,  iO  :  Nit77i(/i/id  nu?i  .siccasti  cnt  lilinm  bnbali,   vel   vitnlum.  Mystico 

marc?  Sap.    x,   18  :   Tra7isvr.iit  ros  prr  Vor  I)oi7iini  sajjrr  aqtias.  nnplex  beno- 


aqua77i  7ii7nia77i.  Item  ex  parte  oiroclns, 
ox  Iioc  quod  fnit  maj.?na'  virlntis  in  boc 
qnod  dojocit  inimicos  :  Kxod.  xv,  6  : 
De.rtrra  ttia,  Doniinr .^ percassit  inir7iicu77i : 


ficium  innnit,  scilicet  conversionis  ot  do- 
norum  qua»  dantnr  convcrsis.  Vox  Do- 
7nini  in  rzW///f.Scciindnm  mysterium  po- 
tcsl  duplicitor  oxponi.  Uno  modo,  ut  re- 


propter  (jnod  dicitur,   Vox  Dimiini  in  vir-      feratnr   ad  pra^dicationem  (Ibristi ;  cf  sic 


tute.  Item  alius  efroctus  ost  magnificon- 
tiae  ;  unde  dicit,  Voa:  Do7nini  ?«  7nagni/i- 
ce7itia,  quia  fecit  transirc  por  siccum 
mare  ;  undo  seqnilur  ibidem,  scilicet 
Exo.  XV,  1  i  :  Mafjnificas  in  sanctitate, 
teiridi/is  atqtie  latidahilis   otc.    Vox  Do- 


agitur  de  convcrsione  Jndapornm  et  gen- 
fium :  Jnda'orum,  cum  dicit,  Super 
aquas.  llomines  assimilantur  aquis;quia 
sicut  aquw  ho7ni7irs  fluintf,  et  no7i  rever- 
fimlur.  II  Reg.  xiv,  14  :  Undc  super  aquas 
dicitur    vox,    idest    praedicatio    Domini, 


77a7ii  co7ifri7i(je7itis  cedros,  et  confringet     idest  super  populum  Juda'orum,  quia  ex 


D(777ii7ius  etc. 

5.  Consequcntcr  commcmorat  bencfi- 
cia  pra^stita  post  Iransitnm.  Et  hoc  po- 
tcst  duplicitcr  intelligi.  Primo  per  romo- 
liouem  a  malo.  Sccuudo  pcr  collationcm 
liouorum,  ibi_,  V(7x  Do77ii7ii  coitculie^ifk. 
Circa  primum  duo  facit.  Primo  ponit  be- 
ncficium.  Sccundo  facilitatcm  coufcrendi 
beneficium,  ibi,  Et  com7ni7iuet .  Dicit  crgo, 
Vox  Domi7ii  confri7i(jentis  cedros.  Cedri 
sunt  bomiues  magni :  et  signal  Amor- 
rbioos  qui  erant  magni  et  fortes :  Amos 
n.  9 :  Exte7'mi7iavi  ante  faciem  ejtis 
A77iorrhgetim,  cujtis  altitudo  cedroru77i  al- 
litudo  il/itis,  et  fo7'tis  ipse  quasi  quercus. 
Ilem  in  tota  terra  qua3  promissa  erat  cis, 
erant  Amon-baM  et  alia'  gentcs,  (jua'  non 
poleraut  cxlcrminari  et  subjugari  usque 
ad  tcmpus  David.  Omncs  Amorrha^i  ad- 
huc  babitabant  circa  Libannm,  ut  dicilur 
Josue  15.  Et  idco  dicit,  Confringet  Do77ii- 
nus  cedros  Liba7ii,  idcst  Amorrbeeos,  qui 


doctrina  Dei  nondum  incarnati,  sed  cx- 
pectati,  Juda'i  conversi  sunt  ad  Deum. 
De  convorsione  gentium  sequitur  cum 
dicit,  Detis  7najestatis  int07iuit.  Toni- 
trnum  formatur  iii  nube,  in  qua  signatur 
ipsa  Incarnalio  qua'  est  sicut  nubes  :  Isa. 
XIX,  1  :  Ecce  Do7ninus  asce7idet  super  7iu- 
be77i  levcmi,  Drtis  ergo  majestatis  intonuit, 
idest  omnipotens  intonuit  per  praedica- 
tioncin  de  nube  carnis  suae  :  Job  xxxvii, 
3:  Tonaljit  voce  sua  7nirabiliter.  Et  dicit, 
Suprr  aquas  multas ;  quia  vox  Domini 
incarnali  fuit  non  tantum  super  Judaeos, 
sed  supcr  Gcntiles  :  Isa.  xlix  6  :  Dedi  te 
171  /ucem  Gentium  etc.  Vel  Super  aquas., 
baptismi :  unde  ex  tempore  quo  Chrislus 
est  baptizatus,  iste  Psalmus  cautatur, 
Vo.x  Domini  in  virfute.  Supra  Psahnista 
secuudum  mysticum  intellectum  tetigit 
mvsterium    conversionis    Judaiorum    et 

*/ 

gentium ;  hic  autem  ponit  beneficium 
temporalium  donornm:  et  circa  hoc  tria 
adbuc  babitabant  ibi,  Et  com77iinuet  eos  facit.  Primo  proponit  sj)irilualia  dona, 
t(in(iua77i  vitultim  Libani,  et  Saro7i  fcm-  Secundum  ponit  viliorum  oxlirpatiouom 
qtuun  filitnn  imicornium.  Ilebnoi  babent  qna^  sc(juilur  ox  eis,  ibi,  Vox  /)o77iiiii  C07t- 
sic,  Et  com77ii7itiet  eas  tanqtiam  viltdu77i  f/ingrufis.  Tcrtio  prorcctionem  seu  pro- 
Liba7ii,  et  Sanm  sicut  filiu/n  buhalortmi.  molioncm  ad  bona  ibi,  Vox  Dinnini  prae- 
Et  est  sensus  litteralis:  qnia  diirerentia  pa7'antis.\\\  spiritualibus  douis  ha?c  est 
est  iuter  bubalos  et  boves;  quia  bubali  difrcrentia,  quia  quibus  dantur  spiritua- 
in  paludibus  uufrinntnr,  boves  aufem  in  lia  dona,  quibusdam  dantur  ad  ea  quae 
montibus.  Erant  enim  in  monte  Libani  conveniunl  communitcr,  ct  agenda  sunt, 
muUa  jiascua  in  quo  crescebant  magui     et  sunt  de   necessitate    salutis :    quibus- 


PSALMUS  XXVIII 


•387 


dam  <!(]  qiiSRdam  ardiia,  siriit  ad  mirariila  cilor  logi.  Primo,  ut  significet  auctorita- 

facieiida,  et  hujusmodi.  Quantnm  ad  pri-  tcm  comminulionis  ;  qiiasi    dicat :  Dilec- 

mum  dicit,  Vox  Dnminiin  virlutc:  idest  lus  faciot   ea.  Et  seciindum  hoc   dilectus 

ex  imperio   Domini  datur    virtus  ad  in-  ponitur  singularitor.  quasi  auctoritatem 

plendum   praicepta.  Quantum  ad   secun-  habens.  llic  est   Filius  meus  etc.  Matlli. 

dum  dicit,  Vox  Dimiini  inmafjiiificentifi.^  ni,  17:   Kt    ha;c    faciet,   Queniadmodum 

idest    ex   imperio    Domini   datur    virtus  fHius  unironiium,  idcst  filius  Judifiorum, 

sanctis    suis   magna  faciondi:  l\s.  i-xvii,  ijuia  mystcrium   Incarnatioiiis  lia-c  upe- 

,35:  Super     hraei     mayiiificenlia    fjus.  rahatiir ;  ct  Juda'i  unicornos  dictiutiir,  in- 

Glossa  ha3C  adaptat  donis  Spiritus  saiicti.  quantum  gloriantur  in  cultu  uiiius  Dei. 

Et  primum,    scilicet   conversionem  fido-  Vel  unicoruis  dicitur,  quia  secundum  ^e- 

lium  ad   donum    timoris   qui   fit  divina  nerationem  aeternam  est  sine   matre,  et 

virtute,  ad  quam  pertinet  timorcs  admit-  seciindum  temporalem  geacrationem  fiiit 

tere.  Magnificenfia    portinet    ad  donum  lilius  sine  patro.  Aliter,  Dilectus  etc,  idest 

scientia;,  (juia  ad  sciontiara  portinet  ma-  Christus   iu  exempluin   hujiis  comminu- 

gna    agere :  Eccl.  xxv,    13:   Quam  ma-  tioiiis    patiotur,  dahit'    oxomplum    aliis 

gnus  est  qui  invenit  sapientiam!  Vox  Do~  patiendi :  I  Petr.  ii,  21  :  Christus  est  pas- 

mmz  co;</'/7V<(/tv///.v.  Ilicagit  de  exclusione  sus  est pro  nobis.,  vobis  relinquens  exem- 

vitiorum,  Et  tangit  primo  vitium  siipor-  plum,  ut  sequamini  vesti/jia  fjus.  Et  pa- 

bise.  Secundo   couscupiscentiai,  ihi,  Vox  tiotur  non  in(|uantiim  Deus,  sed   inquan- 

Domini    intercideiitis     flammam     iynis.  lum  filius  unicornium  Jiida'orum.  Rover- 


Tertio  vitium  infidelitatis  sive  contemp- 
tus,  ibi,  Vox  Domini  conculieiitis  descr- 
tum.  Oslendit  ergo  primo  cxclusionem 
superhia^.  Unde  iiotandum  est  quod  sicut 


taniur  ergo  ad  seusiim  litloraloin. 

7.  Vox  Doinini  intercidcntis  flamniain. 
Ilic  commemorat  hencficium,  quo  lihe- 
rati  smil  a  malo  inflicto  divinitiis.  \um. 


abietes  sunt  maguae,  ita  et  cedri ;  et  ideo     xi,  dicitur  quod  proptor  murmur  jmpuli 


pcr  cas  signatur  supcrhia.  Dicit  ergo, 
Vox  Domini  confriiKjcnlis  cedros,  idest 
virtus  imporii  diviiii  sujior  omnos  siipor- 
bos:  Isa  xiv,  11  :  Detracta  est  ad  inferos 
superbia  tua :  Et  comminuet  cedros  Liba- 
ni.,  idest  vox  Domini  super  arrogantes  et 
supcrbos  ipsos  comminuondo  sua  poten- 
tia :  quia  omiies  reges  por  hoc  convorsi 
sunt  ad  Clhristum  ;  ot  finalitor  su[)cr  ce- 
dros  Lihani,  (juia  majoros  JiKhconim  con- 
versi  sunl,  sicut  de  Nic^Klomo,  Joan.  iii. 
6.  Item.  Et  comminuet  eos  tamquamvi- 
tulum.  llic  ponitiir  perfeclio  conversio- 
nis.  Mons  Lihaiii  cst  valde  j)ascuosiis,  et 
sacerdoles  proj)tor  copiam  viclinKo  facie- 
bant  pasccro  ihi  hovos:  (;t  iiloo,  Commi- 
nuel  cos  tanujuam  vituluin  Libani.,  idcst 
humiliahit  cos  sicut  vitiiliim  IJhani,  ut 
scilicet  seipsos  iii  sacrificiiiiu  onorant, 
sicut  orTortur  vilulus  ipiia  niiliidii'  in 
monte  Lihani.  Et  lioc  jiatot,  tjiiia  luiiHi 
magiii  sc  martyrio  c\|)()sii(miiiiI  j^ro 
CJiristo:  Matlh.  x.\ii,  '»  :  Tauri  inri  rt  al- 
tilia  orcisa  suiil.  ICl  dilrrlus  qurinadinn 
dum  filius  unicornium.  lloc  potcsf  dupli- 


ignis  invasit  partom  casfrorum,  et  ad 
levafionom  manus  Moysi  ignis  oxlinctus 
cstief  hoc  cst  (juod  dicil,  Vox^  idost 
imporium,  Doinini  intrrcidentis,  idest 
destruontis,  flammam  iynis.  Conseijuen- 
for  comnomorat  boneticia  (jiue  promo- 
veut  in  bono.  Et  ponit  fria.  Primo  hciic- 
ficia  multiplicalionis  pojjuli.  Socundu  iiii- 
tritionis  paiviilorum.  Torlio  diicatus  j)or 
dos(>rliini.  Litlora  Iliorouvmi  hahol,  Vox 
Doinini  /larturimfis  drsertum.  Sic  legi- 
fiir  in  Josiio.  .Nulliis  coium  (lui  cxicruul 
di;  .Egyj)lo,  ct  vcneriinl  iii  deserluni.  in- 
travcriiiit  tcnaiu  pi(tmissi»)nis,  nisi  Jdsuo 
el  Caloh,  iil  j^alol  .Niini  xiv.  Scd  oiuiios 
(jui  intravoriint  in  oain,  nati  suut  in 
d('S(Mlo.  Ef  idoo  couuucinorat  lioc  boiie- 
liciuui  (|uo(l  [)oj)uliis  iion  ust  e.xtinctus  ; 
iiikIc  (liiit,  Vnt  Domiiti  /nirfurimtis^ 
idcst  [)arluriro  faciiMifis,  cl  spccialitcr 
d(S(M-tiiui  ('ades  :  (jiiia  iiiiaiitiimad  iut<Mi- 
lioiKMU  Moysi  fuit,  (jiiod  staliin  cxcunlos 
i\c  .Egypto  intrar(Mif  toriain  [iroinissio- 
nis,  cf  \(Miiroiif  iii  (iadcs.  riidc  misoruut 
oxploraforos,  ot    illi    dissuasoruut  ol   ti- 


>  AI.  :  «  det.  •> 


.{^8 


IN  [)AVII>i:.M 


iniioi-uiit  iiiliiir(> :  ol  jn-oiiliM' illii»!  p(>r('!i- 
liiin  (imiios  inoiliii  suiil.  I.l  (|iii;i  o.\  illo 
(iiniisoruiil  iulraro,  idiM  iu  lioc  dos(>rto 
oniuos  niorlui  stiiit.  Vol  sociiuduiu  lillo- 
lain  uoslrani,  Vit.r  Dinnini  ronnilicntis 
f/^.sw///;/j;  idcsl  ooinmovoiills  ad  gouera- 
liouom  por  dosortmn  Cados.  Vor  Dinnini 
/nwjiin-iinfis  rrrvos.  Iliorouymus  liabel, 
Ohstrtricantis  crrvos.  IlebraMis  liabet, 
Prcvparantis  mulos.  Cervi  iu  deserlis 
maneut.  Kl  quia  filii  Israel  (iiiadraginta 
annis  fuoriiut  in  deserto,  ideo  dicuntur 

*  Pcrfecii  cervi :  I*sal.  xvii,  34:*  Stalidt  pcdcs 
meos  tamqaam  ccrron/m^qma  muliercs 
liabuerunl  opportuuitatem  pariendi  et 
enutriendi.  Et  rcvclabil  condcnsa.,  vcl  sal- 
tus  quia  ducatum  ei  praestitit  per  colum- 
uam    iguis    per    noctem    et    uubis    per 

♦*  rr/irf«xi7diem :  Ps.  cxxxv,  16  :  **  Transduxit popu- 
lum  suum  pcr  dcscrtutn.  Mystice,  iu  boc 
quod  dicil,  Vor  Do/nini  confrinxjcntis, 
signat  douum  forlitudinis.  Et  ponit  bic 
e.xcbisionem  pcccati  concupiscontiap,cum 
dicit,  VojL-  Domini  intcrcidentis  flamnmm 
ignis,  sciUcet  coucupiscentiai.  Et  baec  nu- 
trit  alia  niala :  de  qua  '  I  Joan.  n,  16: 
Omnc  quod  cst  in  mundo  aut  est  concupi- 
sceniia  oculorum  ctc.  Et  \\ddc  cousumit : 

*'*  perdi-  Job  XXVI,  12:  Ignis  est  nscpic  ad*'*  con- 
tvyiem  snrnptioncm  dcvorans.  Basilius  exponit 
sic:  Vox  bomini  intercidoitis^  etc.  quia 
in  die  Judicii  virtutc  diviua  ignis  divide- 
tur,  (|uia  ardor  siue  hice  erit  igne  iuvol- 
vente  reprobos.  Ignis  splendens  sine  ar- 
dore  erit  ad  gloriam  olectorum.  Et  lioc 
quod  dicit,  pertinct  ad  donum  consilii. 
y^ox  Domini  concutientis  desertum.  II  ic 
ponit  exclusionem  duplicis  infidelitatis : 
scilicet  GentiHiim  et  Judieorum.  Quan- 
tum  ad  primum  dicit,  Vox  Domini  con- 
ciiticnlis  dcsertiim,  idest  gentes  ad  fidem 
commovil  (onverteudo  ad  eam :  Isa.  ux, 
i  :  Multi /i/ii  desertcC  {Idesi  populi  Genti- 
lis)  7naf/is  quani  ejus  quae  Iiabet  virum, 
idest  syuagogifi.  Ouantum  ad  secundum 
dicit,  Desertum  Cades,  (|uod  iuterprota- 
tur  sanctum  legis:  quia  Juda'i  saiictifi- 
cali  por  k;gislaloriim  convertentur  iu  fine 
*  vcstra  muudi :  Isai.  i,  7  :  Tcrra  ****  imstra  dcsrrta 
etc.  Et  hoc  pertinet  ad  donum  iutellectus. 
Consequenter  commemorat    beiicficium 


••» 


(|iio(l  |i('iliii('l  ad  jiromotiouom  iu  bonis. 
l!l  [iriino  p(jnit  coUaliouem  sapieuliie. 
Socundo  (!jus  actura.  Dicil  crgo,  Vox  Do- 
miiii  /nwparantis  cervos,  idost  sanctos 
et  porfeclos  viros:  quia  sicut  cervi  re- 
pollunt  venenosa,  ita  saucti  repellunt 
omuo  [)occatum  :  et  sicut  cervi  pcr  spiiias 
incoduiit  sine  la»sione,  ita  saiicli  pcr  va- 
nitalem  muiidi  siue  ^  dolectatione.  Gen. 
peuul.  1,  21 :  Nc/tJitalim  ccrvus  emissus^ 
dans  eloquia  pulchritudinis.  Et  isli  prae- 
parantur  per  Deum,  nou  per  se  :  et  ipso 
Deus,  J{cvciabit,cis,  condensa,  idcst  ea 
qiKT  aliis  suut  abscondita :  Mattb.  xi,  25: 
Rccclasti  ca  parculis.  Et  boc  pertinet  ad 
donum  sapientia!.  Cousequenter  conclu- 
dit  graliarum  aclionem  pro  praidictis  be- 
ncficiis,  dicens,  In  tcmplo  ejus  omnes  di- 
cent  cjloriam:  Psal.  cxlviii,  12:  luvenes 
et  virgines,  senes  cum  jimiorihus  laudent 
nomcn  Domini.  Alia  littera  babet,  Om- 
nis  dicct  vcl  loquctur  ijloriam.  Verum  est 
quod  quilibct  babct  dona  communia,  et 
etiam  specialia '.  Et  pro  boc  speciali  do- 
no  quilibet  dicet  gloriam :  Eccl.  ult.  i, 
23  :  Danti  mihi  *****  justitiam,  dabo  alo-  ""*5flpi 

tiam 
riam. 

8.  Dominus.  Hic  agit  dc  beueficiis  spe- 

ratis.  Et  primo  commemorat  potentiam 

benefactoris.  Secundo  ponit  sperata  be- 

neficia,    ibi,    Dominus    virtulem  populo 

suo  dabit.  In  Ilebraio  babctur,  Dominus 

diluvio  sedit.  Et  iioc  babet  planum  sen- 

sum ;  quasi  dicat :  Verum  cst   quia  hoc 

fecit  populo  Israeli.  Niimquid  non  cjus- 

dem  potestatis   aliquando   fuit?  Immo  a 

principio   muudi  judicia  cjus    mauifesta 

fuenint.  Et  commemorat  unum  manifes- 

tum,  quod  ex  judicio  pro  peccato  homi- 

iium  iuduxit  diluvium.  Et  sedebit  Domi- 

nus  rcx  in  xternum,  judicans  scilicet  po- 

pulos   iu   aequitate.   Ilierouymus    habet, 

Dominus  diluvium  inliabitat.,  vel  inhabi- 

tare   facit.  Diluvio  inundante,  terra  eva- 

cuata  est  ab  babitatoribus.    Postea   ite- 

riim,  Inhabitarc  facit  tcrram,  dissipalam 

tiinc    per    multiplicationem     bominiim. 

Mystice  polcst  Iriplicitcr  legi.  Uuo  modo, 

ut  ly  diluvium  sit  (juasi  accusativus  ap- 

positus    ad    hoc    infinitum,   Inhahitare: 

qiiia  iu  arca  Noe  soU  illi  habitaverunt  di- 


'  Al.  :  «  hac.  » 


*  Al.  :  «  sicut  siae.  —  3  Al.  :  «  splrilualia.  » 


PSALMUS  XX  fX 


389 


luvium:  et    sic  per  arcam  Noe  signatur     ipse  iiihabitat  pcr  elfectum  gratia;.  Con- 
Kcclesia,  et  sancti  qui  sunt  in   ea,  securi     sequenter  commemorat  benelicia  sperata 


habitant  dihivium  tribuhitionum.  Aho 
modo  e  converso,  quasi,  dihivinm  inlia- 
bitat  in  templo  suo.  Dihivium  est  mun- 
dum,  et  cariiales  homines  mundi:  Nah. 
1,  8 :  In  diluvio  praetercuntc  coiisunirua- 
tioncm  faciet.  FIoc  ergo  dihivio  faciet  in- 
habitaro  in  tcmplo   suo,  quando  conver- 


Et  prlmo  pertinentia  ad  progressum.  Se- 
cnndo  ad  finem.  Quantum  ad  primum 
dicit,  bomtnus  virtutcrn  /jojtulo  suo  dadit, 
per  (|uam  possint  proflcere  :  Isa.  xl,  29  ; 
Quidat'  laps(j  virtutem,  ct  his  (/ui  )i0)i 
fuerunt  fortitudinem  etc.  Quantum  ad  se- 
cundnm  dicit,  Dominus  henedicet  populo 


tentur,  Et  sedchit  rex  in  aetermim,  ut  su-  suo  inpace:  Isa.  xxxn,  18  :  Sedcbit popu- 
pra  expositum  est.  Alio  modo  diluvium  lus  meus  i)i pulchritudine pacis,  i)i  laher- 
inhabitat,  idest  aquas  baptismalcs,  quas     naculis  fiducise,  i)i  requie  opuloita. 


lasso 


PSALMUS   XXIX 


l.  Canticiin  dedicaiiune  ilomics  David. 

Exallabo  te,  nominc,  quouiain  suscepisli  nie  : 
ucc  dciectasti  iniinicos  nieos  super  uie. 

2.  Douiine,  Deus  raens,  clamavi  ad  te,  et  sanasti 
me.  Domine,  edn.xisti  ali  inferno  aniniani  mcain  ; 
salvasti  nie  a  dcscciidentibus  iu  lacum. 

3.  Psallite  Doniino  sancti  ejus  :  et  coniitemini 
memoria!  sanctitatis  ejus. 

4.  Quoniani  ira  in  indiguatioue  ejus,  et  vila  in 
voluntate  ejns.  Ad  vcsperum  demorabitur  ilclus,  et 
ad  matulinum  iiclilia. 

5.  Ego  auteni  dixi  in  abundantia  mea  :  non  mo- 
vebor  in  aiternum.  Doinine,  in  voluntate  tua  prais- 
titisli  decori  nico  virtulciu.  Avertisti  facicm  tnam  a 
me,  et  factus  sum  coiilurl)atiis. 

6.  Ad  te,  Domine,  claniabo,  et  ad  Deuiu  uieum 
deiirecabor. 

7.  Oua3  utilitas  iu  saiignine  meo,  duiu  descendo 
in  corrnptioncin  ?  Numi|uid  cduliteliilur  til)i  pulvis, 
aut  anuuntiabit  veritatcm  tiinm? 

8.  Audivit  Dominus,  el  miscrtus  est  nici  :  Donii- 
nus  factns  est  adjiitor  lueiis.  Couvertisti  [danctum 
meum  in  gaiidiiiiii  iiiilii  :  conscidisli  saccuuimeum, 
ct  circumdedisli  me  bctilia. 

9.  Ut  cantet  tibi  gloria  mea,  ct  non  compungar  : 
Uomine  Deus  mcus,  in  a-ternniii  contitcbor  tibi. 


i.  In  praM-edcnli  l^sahno  lioilalus  csl 
Propheta  alios  ad  gratiarum  actiones ; 
hic  autem  ipso  gratias  agit.  Titiilus,  Psal- 
mus  cajitici  hi  dcdicatio)ic  d()))ius  Dand. 
Sicut  supra  dictum  est,  Psahni  cantici  di- 
ciintur,  (piia  prius  cantabatiir,  cl  post  se- 
(|ii('batur  Psalnuis  :  (|iiasi,  1'siilmiis  sc- 
qiKMis  canticuin.  Scd  lcgiinns  (|uo(l  l)a\  id 
domuin  Uco  noii  (lc(licavit,(piia  |irohibiliis 
fuit  pcr  Mathan  a  Domino,  II  llcg.  vii. 
Sod  hic  iion  dicitiir  donius  Doniiiii.  M-d 
David.  Legitur    II    l\ognm   v.    (piod  posl 


mortem  Saulis  cepit  Ilicrusalem,  et  ibi 
fecit  domum  suam.  Et  coiisuetum  est 
quod  (juando  quis  intral  domum,  facit 
soleinnitatcin.  Et  possot  dici  (luod  tunc 
iste  Psalmus  cantatus  fuit  ab  ipso  David, 
quaiido  priino  intravit  doiniim  illam  no- 
vam  tit  inhabitaret  ibi.  Taineii  inolius  iii- 
telligitur  ((iiod  rcfcratur  '  ad  mvsterium 
doiniis  David,  idest  Christi,  qiii  est  Eccle- 
sia»  caput  et  corpus.  Et  ha-c  cadem  dici-' 
tur  labernaculum.  Supra  dictum  est,  Pro 
co)isummatio)ic  taber)iaculi ;  hic  autem, 
In  dedicationr  Do)nus.  Tabernacnlum 
est  inilitanliiim  :  et  sic  pra'sens  Ecclesia 
diciliir  tabcriiiiculum.  Apoc.  xxi,  3  :  /iV- 
cc  tahcr)uiculu))i  Dvi  cu))i  homi)tihus  etc, 
Domus  cst  <|uiescentiuin  :  sic  Ecclesiii 
expcctiit  (|iiictem  patri;e  :  Psiil.  cxxi,  1  : 
///  do))iu))i  Do))ii)ii  ihi/nus.  Ltraijue  haec 
habct  consfructionem.  i\uiv  fuit  in  ordi- 
iiiitione  siia'  lii(';un;itioiiis  :  et  dedicatio- 
ncni,  (jii;i'  fuit  in  rcsiurcctionc,  (|uando 
cori>iis  Christi  induliiin  csl  gloria  iniinor- 
talitiitis.  Super  corpus  (Ihristi  coiifinue 
construitur  ;ct  pcr  convcrsioiicm  fldclium 
dcdicabitur,  (iiiiiiido  crit  iii  ^{loria.  P.s:il- 
miis  iste  dividilur  iii  diias  partes.  Iii 
jiriniii  iii  gcncriili  coininciuor;il  bcnclicia 
jiid  (|iiibns  gr;ili;is  iii;it.  .Sccundo  iii  s|m>- 
ciiili.  ii»i,  /v/'>  autf))i  di.ri.  CiiTa  jMiiniiin 
diio  liicit.  Priino  agit  gr;ifias  dc  j>r«)priis 
bcncllciis.  Secuiulo  iiivifiif  iilios  ad  gru- 
tias  iigendas  de  commiinibus,  ibi,  Psai/iJe 


«  Al.  :  «  conferntur. » 


31)0 


IN   IIAVIIIKM 


Dotfiino  sanrfi  rjna.    Circa    piimiiin    tiia 
faril.Prinio  ponil  k''J»I'i"*>""  actionom.So- 
cuiitlo  oominomorat   b(Mioru-ia,  ibi,    Qno- 
jntnn    si/scr/)is(i  me  Tertio  oxponit,   il)i, 
Doniinr  Dn/s.  Dicil  orgo,   Dnniinc,    r.ral- 
tdho  tc,  nofi  lacioiulo  to  altiorom,  sod  oon 
fitoiulo   ot    landaiulo  Inam   altitudinom  : 
Eocli.  XLin,  'X.\  :   Bcncdiccntes  Dominwn, 
exaltate  illum  f/uantn/n  potcstis.  Et  assi- 
gnat  dno  bonoficia,  qnare  exaltat  :  nnum 
ex  parte  Dei,  et  aliud  cx  parle  inimico- 
rum  :   ot    soounibmi  ost   onbotns   primi. 
Ex  parto  Doi,  (jnia  Si/scc/)isti  mr  iii  luam 
protoolioucm,  (]uaudo  elogit  enm  et  pro- 
lexit,  ut  babetnr  I  Reg.  xvi,  ns(iue  in  fi- 
nom.    Vel    Dous   suscipit  justos  (juaudo 
unit  sibi,  qui  per  unionem  oarilatis  adha^- 
rent  sibi.  Sed  Cbristum  bomiuem  uuivit 
sibi  susoipicndo  iii  unilatem  pcrfootam  : 
Psal.  iii,  4  :  T/i  autcm  Do/ni/ie  si/sccptor 
mei/s  cs  ctc.  Ex  partc   iuimioorum  :  quia, 
Noti  dclcctasti.  Iloc  cuim    iion   est  odio- 
sum  valdc  qiiod  inimici  gaudoant  de  eo  ; 
quia  non  gandcut  nisi  de  malosuo,  ct  nul- 
Ins  optat  mahim  uisi  sibi  exoso:  Ec.  xviii, 
31  :  Si  j/rxstes  conci/j)isccntins  cji/s  a/iinia' 
titse,   facict  te  in  (jamlium   inmicis  tuis. 
Sed  certum  est  quod  David  non  venit  in 
gaudium  iaimicis,  quia  Saul  non  est  asse- 
cutus  propositum  snnm  de  eo.  De  Christo 
autcm  non/  vidctur  :  Matth.   xxvii,  40. 
Insnllabant  cuim  ei  jam  crucifixo  :   Va// 
qui  dcst/'uis  teni})him  Dci  etc.  Item,  otiam 
viris  justis  '  mali   insultant,  et  la^lautur 
super  eos  :  Job  xxx,  9  :  Derident  me  Ju- 
tiiores  tempore,  /u/nc  in  eorum  catiticutt/ 
versus  sum,   et    /acti/s  sutn,    iti  prover- 
bium  eis.    Sed    diccnthim,    quod    si    ad 
horam   Juda^i    dc    Christo     gavisi    sunt, 
non  tamcn  finaUtcr  :  quia  Christo  rcsur- 
gente  nomen  ejus  magis  iuvaluit  ;  Mich. 
VII,  8  :  Ne  Iseteris  itiimica  mea,  quia  ceci- 
di;  consurgam. 

2.  Deinde  cum  dicit,  Domitic  Deus 
meus,  ostendit  qnomodo  hbcratus  sit.  Et 
primo  a  mahs  iutorioribus.  Sccundo  ab  cx- 
teriobns,  ibi,  Dot/ii/ie  cduxisti.  Mahim  in- 
terius  est  infirmitas,  vcl  oorporalis  vel 
spirituahs.  Ila^c  duo  potuerunt  essc  in 
David  el  in  nobis,  sed  in  Christo  non  nisi 
corporahs,    propler    passibilitatom  :    et 


i(b'o  dioit,  C/atnai^i,  scilicot  David  :  Psal. 
cxix  :  Ad  /)o//ii/ii/fti,  ct/tti  tri/)i//////'r,  c/a- 
tnavi.  Item  Cliristus  clamavit,  etsi  iiuina- 
liim  Deiis  sit  cxau(htor :  Ilcbr.  v,7  :  Cum 
c/amo/r  ca/ii/o  rt  /acri/mis  ctc.  So(|nilnr, 
K(  s///iasti  i/ir.  Dioit  (juia  al)  nlraqiio  in- 
firmitate  ;  Chrislum  voro  sauavit  a  cor- 
porali  sohim   passibihtato.  Consoquenter 
dicit  se  osse   liberatnm   ab   oxterioribus 
malis,    Dotnitic    c(///xisti.    Et    primo    ab 
immineiitibus  .       Secundo      ab      illis     a 
qiiibus    ost     pra'Sorvalus,    ibi,    Sa/vasli. 
Dioit  orgo,    Domi/ic  c(/uxisti  ctc,  hoc  ad 
ntteram  noii  potest   intehigi  dc  David  : 
quia  non  erat  erutus  de  inforuo,  quando 
hnnc  Psalmum  fooit.    Potcst  inteHigi  de 
eo  secuiidiim  metaphoram,  quasi  hbera- 
tus  sit  a  mortah  pcriculo.  Scd  ad  htteram 
intcHigitur  de  Christo,  cujns  animaeducta 
est  de  iufcrno  a  Deo  :  Psal.  xv,  iO  :  *  Ae    '  non 
dere/i/iquas  animam   tticam    iti    itiferno. 
Item  convenit  ihis  qui  por  Cbristura  re- 
susciluti  suiit  :  Zach.  ix,   11   :   Tu  autctn 
in  sanguitic  testametiti  tui  '  *  eduxisti  vinc-  "  emist 
tos  tuos  (/e  /acu   iti   r/i/o   non   crat  aqua. 
Sccuudo  dicit  se  pra^servatum  a  mortah 
pcriculo,  cum  subdit,  Sa/vasti  tne  a  des- 
cendrnti/)i/s  iti  /acum.  Ad  littcram  lacusao- 
cipitur  pro  concavitate  :  moi  cnim  fnit 
autiquitus  quod  sepeliebantur  in  profnii- 
disconoavitatibus  :  Sa/vasti  ttic,  ait,  ac/es- 
cendentibus  in  /acum ;  quasit  dicat,  Libc- 
rasli  me  a  pericnlis  morlis.  Scd  dc  Christo 
expouilur  optime,  quia  per  lacnm  intel- 
ligitur    damnatio    a^terna    :    quia    licet 
Christus  desccuderit    in    infernum ;   non 
tamen  illuc  descendit  tanquam  ad  dam- 
nalioncm,  sod  ut  libcrarot  cos  qui  erant 
in  lacu  ;  qnasi  dicat :  Dcdisli  mihi,  ut  non 
assimilarer    desccndentibus    in    lacnm  : 
Psal.  Lxxxvu,  5  :  Facti/s  sutn  sicut  homo 
sine  adjutorio,  ititcr  mortuos  /iber.   Yel, 
In  /acutn,  idest   iu  pecoatum  ;  immunis 
enim  fuit  a  pcccato. 

3.  Deinde  cum  dicit,  Psa//ite  Domino 
sancti  cjiis  ctc,  indncit  alios  primo  ad  gra- 
tiarum  aotionem.  Secundo  commemorat 
bcncfioia,  ibi,  Quoniam  ira  in  itidigna- 
tiotie  ejus.  Ubi  duo  facit  :  quia  primu  os- 
toiidit  (|ui  sunt  qui  gratias  Dco  debent. 
Secundo  de  quo,  ibi,    Confitettiitii.   Dicit 


'  Al.  :  <<  iujustis.  » 


PSALMUS  XXIX 


301 


ergo,    Psnllite.    Ecce    qualiter    Psalmus  qiiis  tristis  sit  vespere,  mane  erit  laetus. 

cantici.  PsalUte,  inquam  vos  saiicti  :  quia  Triplex  aulem  ratioassignari  potest,quare 

Eccl.  XV,  9  \  Non  est  speciosa  laus  in  orc  vespcro  tristilia  insit,    et    raane    laititia. 

peccatoris  :  Apoc.  xix,  5  :  Laudem  dicite  Una  est  ex  exteriori  disposilione  :  quia 

heo  nostro  omnes  sancti  ejus.^aA.  de  tjuo?  vespere  principium  est   tenebrarum  qiise 


Confiteminiy  gratias  agondo,  memorise 
sanctitalis  ejus.  Uno  modo  memorix  po- 
tcst  intelligi,  quia  Deus  memor  est  nos- 
tri  :  Ilier.  ii,  2  :  Recordatus  swn  ttd,  ete. 
Et  dicit,  Sanclitatis  ejus.  Et  duplicitcr 
potest  intclligi  :  vel  quia  haec  mcmoria 


contristant ;  mane  vero  lucis  quae  laeti- 
ficat :  unde  caeci  ut  hetenlur  cantant  : 
Toh.v,  12  :  Quale  (jaudiinn  milii  erit.,  qui 
in  tvnehris  sedeo.,  ct  lurnen  r  rli  non  vi- 
deo  ?  Secundo  ex  inleriori :  maiie  est  hora 
sanguinis,  qua  homo  dispouitur  ad  gau- 


provenit  ex  sanclitate,   idest  ex  miseri-     dium  ;  vespereest  hora  melanchoHa',  qua 


cordia  et  honitatc  sua  :  Levit.  xi,  44  : 
Sancti  estoto.^  quia,  eqo  sanctus  snm  :  vel 
quia  mcmor  cst  iiostri  ut  sanctificct  uos  : 
Levit.  XXI,  23  :  Eqo  Dominus  qui  sancti- 
Jico  eos,  Alio  modo,  memorise,  scihcet 
nostrae,  quia  nos  recordamur  sanctitatis 
Dei ;  quasi  dicat :  confitemini  commemo- 
rando  sanctitatem  ejus  :  Isa.  i.xiii,  7  :  Mi- 
scrationurn  Domini  recordabor . 

4.  Secundo,  cnm  dicit,  Quouiam  ira, 
commcmorat  hcncficia  omiiihus  cxhihita. 
Uhi  duo  facit.  Primo  proponit  haec  hene- 
ficia,qna^spcctantadDeic]ementiamsecun- 


homo  disponitur  ad  tristitiam.  Tertio  ex 
natura  somiii.  Soninus  enim  est  quies 
animalinm  :  unde  tristitia  pcr  somuum 
quietatiir.  Mysticc  littcra  est  plana  :  (juia, 
Ad  vi-sperum  dominica^  sepnltiira'  fuit 
tristitia,  quia  adhuc,  fidcles  (h'l)aiit  mor- 
tem  Christi.  Sed  Ad  matutinum,  propter 
nnncium  rcsurrectionis,  Ixtitia.  Si  ad 
totnm  genus  hnmannm  referatur,  sic, 
Ad  ves/jcrum,  idest  peccatum  |)rimi  pa- 
rentis,  tristitia ;  (luia,  ut  haiictur  (icnes. 
iii,  post  meridicm  vcrgentc  jam  sole  ad 
occasiim  peccavit  Adam.  El  iste  fletus  non 


doclementia'cjusostendit  sigiium,  ibi,i4<:/      potcst  dici  brcvis,  quia  etiam  post  repa- 


vesperum.  Dicit  ergo,  Quoniam  ira  etc.  Mi- 
sericordia  Dci  iion  cst  siiic  justitia;  ideo  po- 
nit  primo  jiistitiam.  Sccuiido  miscricor- 
diam  :  jnstitiam,  nim  dicit,  Quoniamira. 
Hic  iraaccipitur  pro  eflectn  ira',  idest  pro 
vindicta ;  indignatio  vero  non  pro  comnio- 
tione  irse  in  Deo,  scd  pro  justitia  Dci, 
secundum  fjuam  detcstatur  impiiim  : 
(jnia  Sap.  xiv,  1).  Simililfr  odio  sunl  Ijeo 
impius  et  impictas  cjus  :  (jiiasi  dicat,  In 
indiqnatione  ejus,  idest  Dei  jnslitia  jiidi- 
(uinte  peccata  in  ira,  idcst  vindicla.  Ilie- 
ronymus  i)laniiis,(^'<w«Vj';;?,  admomcntU7)i 
est  ira  cjus;  (juasi  dicat,  Si  arK|uando 
irascatnr  snis,  lioc  est  ad  corrcclioncm 
hievi  tcmjiore  :  Isa  i.iv,  8  :  In  nunncnln 
indif/nalit/nis  ahscondi  ctr.  E/.ech.  .wiii, 
32  :  Noh)  nuirton  pcccntoris  nun-ientis. 
Hicronymiis,   Vita  in  pro/iilialio)U'  cjiis; 


rationem  gratia-  manent  reliijuiie  ejiis. 
Sed  in  matntino,  idcst  in  (Ihristo,  hTtitia. 
Vcl  vcspcrt!  qnando  Inx  sjiiritnalis  inci- 
pit  iii  homiiK!  dclicerc,  ot  tuiic  in  eo,  est 
fletiis  ;  .sed  ijnando  relncetineo,  tiinc  est 
gauilinm  :  Psal.  v,  5  :  Ma)ie  astabo  tibiy 
et  ndrho. 

l).  E(/o  autrm  di.ri  in  ahu)idn)ttin.  Su- 
pra  giatias  cgit  (le  l)cncticiis  divinis:  hic 
antcin  prosciiuitiir  totiim  ordincm  (juo- 
niodo  hoc  sil  adcjitns.  Ibi  tria  facit.  Pri- 
mo  poiiit  proccssimi  sna»  dircctionis.  Se- 
ciindo  snnm  rccnisum  ad  orationem,  .\d 
lc  no)))i)te  clnninho.  Tcrtio  ostcndit  oru- 
lionis  cxauditioncm,  ihi,  .iudirit  Dnmi- 
////>•. Sccnndnin  (ilossn))t  jirima  intclligun- 
tiir  dc  C.liristn,  et  dc  (jnolihcl  hominc. 
Et  priino  c.\j)onamns  (jnoniodo  inlclli- 
guntiii-  dc  (|iiolihcl  homine  :  Eccl.  x,  15: 


(jnasi  dicat  :  Piinit  ad  momentiiin,  cl  j^ost     '  hiiliutn  n))t)iis  percnti suprrbin.  Kt  idco  in 


rcj)ropitialiir,  ct  rcddit  vilam  :  .loh  \, 
iS  :  '  Prrriilil,  rl  muniis  cjiis  )iirdrliir. 
()st(Midit  aiilcin  clcmcntia' cl  iniscricoidia' 
cjiis  signiim  scciindnm  lillcrain,  ciini 
snbdit.  Ad  rrsprrton  dcniornhiliir  ;  (jiiasi 
dical  :  In  brc^vi  tcinjiorc  Dnniinns  a  tristi- 
tia  dncit  ;iii  consolatioucm  :  <jiiia  si    ali- 


jtroccssu  dircclionis  primo  |>oiiitur  pra»- 
snniplio  dc  se  conlldciilinin.  Scciiinlo 
falsitiis  j)ra'somj)(ionis,  ibi,  lhn)ii)ir  iti  vn- 
liDitntc.  Tcilio  |tra'.snmj)lionis  po-iia,  ihi, 
Arrrtisti  fnricni  ttinm  n  tnr.  F)icit  erKO, 
Ei/o  di.ri,  idcsl  cttidc  j)r.cMiiiipsi,  i)uibun- 
dn)tfin,^'oi[wiii\\»  prosj^eriluti.'*, \on  move. 


392 


IN  UAVIDKM 


bor,  idest  iioii  (lrll«iain  :  Apoc  xviii,  7  : 
S/'</ro  rpyiiKi  elc.  Kcrli.  xi,27  :  I/i  <lie  ha- 
norvnt  nc  innnmior  sis  etc.  Vol  Iti  abtni- 
(A/////V/,spirilnarnim  honoruin,  siciit  Adam 
eiat  in  paiadiso  :  Kzoth.  xxviii,  12:  Vle- 
mis  snpienlin,  porfcrttts  derore  in  deliciis. 
El  in  Iku'  ai)iin(laiitia  diciint,  \ott  movr- 
bor.  ('onlra  (iiiod  dicitiir  1  Corinlli.  x,  12 
Qiti  se  r.ristintat  slarc  vidrat  ne  cadat. 
Falsitatoin  pra'sumptionis  ostendit  cuni 
dioit,  Doniine  in  voluittate  ttta  etc.  Decor 


H4l  Douni  :  l'sal.  i.xxvi,  \  :  Mcnior  fui 
J)ci,  ct  dclcitaltts  stini.  Aveiti.sti  ergo 
n»;  vidoroin.  /i7  factns  suin  conlur- 
batifs.  Scd  si  ('xponatiir  d(!  (lliiisto 
tnnc  in  lioc,  J'Jf/o  di.ri,  iioii  (juidom 
priesumplnoso,  scd  sciontia'  cortitu- 
diiK^  in  ahintdantia  mea,  idcst  virtntum 
et  graliarum  :  .loan.  i,  14  :  \'idiinus  tjlo- 
riani  ejus,  (jloriain  tjuasi  uniijcniti  a  Pa- 
tre.  Non  movebor,^  voluntate  Dei  :  Joan. 
vui,  29  :  Qtuc  placita  sttnt  ei,  facio  sem- 


hominis  tcmporalitcr  est  prosporitas  tom-     per.  Et  hoc,  quia,  Piwstitisti  decori  meo 


poralis  :  idco  comparatur  tlori  :  Isa.  xl,  6  : 
Oninis  caro  fcniint.  Ilic  autcm  docor  de 
sui  natiira  noii  habot  virtutcm  per  mon- 
suram,  sicut  habotur  Jac  i,  10  :  Sicut 
flos  feni  pertransibit.    Exortus  enim  esl 


virtutctn,  scilicct  faciondi  miracula,  et 
rcsistoiidi  advorsariis:  Hoin.i,  4:  Praidcs- 
tinatits  est  J^^ilius  J)ci  in  virtute.  Et  hoc 
patet  :  quia  quaiido  Averthti  f acieni tuam 
a  me  :  in  passione  :  Psal.  xxi,  2  :   Deus 


sol  cum  ardore,  et  arcfecit  fentim,  et  flos      Deiis  ?neus,  quare  me  dereliquistu,  factus 


ejus  decidit,  et  dccor  vultus  ejus  dcperiit 
ita  et  dives  ctc.  Sod  undc  habet  virtutcm 
et  firmitatem  el  constantiam?  Certe,  Ex 
vo/untate  Dei.  Et  idoo  dixi,  sed  priosuni- 
ptuose,  quia  Non  movebor.  Sed  non  est 
ita  ;  immo  quamdiu  tibi  placuit,  Prxsti- 
tisti  decori  meo  virtutem.  Bene  in  perpe- 
tuiim,  quia  haec  sanctis  iii  palria  sunt 
seterna ;  hic  antem  ad  vclle  suum.  Itcm 
decor  potest  accipi  pro  virtute  spirituali : 
Prov.  ult,  25  :  Fortiludo  et  decor  etc.  Hic 
etiam  ex  sui  natura  non  est  fortis  :  quia 
habcmus  hnncdecorem  in  vasis  ficti/ibus. 
II  Cor.  IV,  Luc.  ult  49  :  Sedete  in 
•  ffuoarius-civitate,  *  doncc  induamini  virtute  e.x 
a/to.  Et  idco  dicit,  Prsestitisti  decori  mco 
virtutem,  sed  i?i  vo/untate  tua  '  :  Rom. 
IX,  18  :  Cujus  vu/t  mkeretur.  Et  hoc  pro- 
bat  per  cfTectum  :  quia  quando  Avertisti 
faciem  tttam,  perii.  Dicitur  autem  Deus 
avertere  faciem  snara  ab  hominc,  ut  eum 
non  videat,  vel  ut  non  videatur  ab  eo. 


que 


su?n  conturbatus,  non  in  ralione,  sed  in 
sensualitatc  :  Joan.  xii  27  \u?ic  anima 
mea  turbata  est. 

6.  Adte.  Consequcnterrecurrit  ad  ora- 
tioncm  cumdicit,  Ad tc  Do?nine,  c/amabo 
etc.  Et  primo  ponit  orationem.  Secundo 
assignat  rationom,  ibi,  Qiix  ttti/itas.Tav- 
lio  osteiulit  orationis  exaudilioncm,  ibi, 
Audivit  Do?niims.  Circa  primiim  duo  facit. 
Quia  primo  orat  pro  amotionc  mah.  Sc- 
cundo  pro  assecutione  boni,  ibi,  Et  ad 
Deu?n  meu?n  deprecabor .  Dicit  ergo,  Ad 
te  Domiite  c/a?nabo,  ut  clamor  intelliga- 
turoratio  quw  ^  fit  ad  remotionem  mah,  in 
Christo  passiouis,  in  peccatore  peccati, 
in  liomine  advcrsitatis.  El  ad  Deuin  ??ieum 
deprccahor .  Doprecatio  cstpropter  bonum 
dandum  :  Christo  scilicct  gloriam,  pecca- 
tori  gratiam,  homini  afflicto  prosporita- 
tem.  Vel  clamor  referatur  ad  afflictionem 
cordis,  deprecatio  ad  assiduitatcm  oratio- 
nis  :  Jac.  ult.    16  :  Mu/tu?n  va/et  depre- 


Vidct   autem   omnes  simplici  visione  et  catio  Justi  assidua. 
notitia  ;  sed  quosdam  visione  misericor-         7.  Deinde  cumdicil,  Qax  uti/itasi?i  san- 

diae  :  Ps.  xxiv,  16  :  Respice  i?i  me,et?ni-  guine.  Duplicitcr    assignat.  Et  primo   in 

serere  mei.  Averti.sti  ergo  faciem  tuam  a  universali.  Secundo  in  spcciali,  \h\,Nu??i- 

me,  ne  mei  miscroaris.  Et  stalim,  Eactus  qiiidcottfitcbitur.  Dicit  ergo,  QucB  uti/itasl 

su?n    co?iturhatus,    vel  spiritualilcr   inci-  Si    de    Christo    oxponatur,    in    sangiiine 

dendo  in  poccatum,  vol   tcmporalitcr   in  Chri.sti  maxima  fuit  utilitas  :  Mallh.  xxxi, 

adversitatem.  \ti\  Avertisti  facic?n  tuani,  28  :  Pro  ??iti/tiseffu?tdetur  i?i  rc??iissio?iem 

ne  videaris  a?ne.  Et  hoc  videtur  sonare  peccatoruiti.  Sed  si  cito  rcssuscitatus  non 

littera  Ilieronymi.In  adversisquibuscum-  fiiisset,  sed  ejus  resurrectio  fiiisset  dilata 

que  fortitudo  hominis  est  habere  oculos  usque    ad    flncm   mundi^    nulla   utilitas 


'  AI.  :  «  mea.  » 


*  Al.  :  «  quasi.  » 


PSALMUS  XXIX 


393 


ti 


fuisset  in  eo,   vol   et  jam  si  corpus  ejus  immortalitatis :  Psalm.  xxvii,  7  :  Adjutor 

fuisset  totalitcr    putrofac.tum.    Sed  num-  mem  el  protector  ineus ;  in    ip.w  speravit 

quid  sufrccit  passio  ad  salutcm?  Sic.  Scd  cor  rnetnn,  et  auditus  su/n.  Et  floruit caro 

si  lioc  uou  fuisset,  scilicct  quod  uou  sur-  mea.  Kxpouit   modum,    cum   dicit,  Cmi- 

rexisset,  et  cito,  uon  fuisset  credita  ejus  vertisti.    Sccundum     quod    loquilur    de 


divinitas  :  et  sic  homines  uon  fuisscut 
utilitatcm  consccuti.  In  spcciali  ostcudit, 
dicens  Numquid  confttehitur  tibi.  Dupli- 
citer  dicitur  pulvis.  Uno  modo  pulvis  pcc- 
catorum  intcliigitur  :  Psalm.  i  4  :  Tan- 
quam  pulvis  quem  projicit  ventus  a  facie 
terrse.  Permortcm  Cliristi  peccatores,  qui 
pulvis  suut,  ad  duo  bona  post  resurrec- 
tiouem  pervenerunt  :  ut  scilicet  coufitc- 
rontur  peccata  sua  :  Act.  ii  37  :  His  au- 
ditis  compuncti  sunt  cordr  etc.  Et  ideo 
dicit,  Nuniquid  confitebitur  tibi  pulvis? 
scilicet  peccator,  si  (lcsccndam  in  cor- 
ruptioucm  putrcfactionis ;  quasi  dicat, 
Non.  Aliud  bouum  cst  confessio  veritatis 
fidei  ;  undo,  Aut  annuntiabit  veritatem 
tuani?  Vcl  numquid  pulvis  rcsolutus  ex 
corpore,  modo  crit  matcria,  ut  pcr  Apos- 
tolos  confiteautur  tibi  populiveritatom, 
vol  ipsi  Apostoli    veritatom  tuam?  Si  cx- 


Christo,  duo  dicit.  Primo  enim  o.stcnditiir 
commutatio  de  malis  ad  bonum  quantura 
ad  iutcriora.  Sccundo  quantum  ad  exte- 
riora,  ibi,  Conscidisti,  Christus  planctum 
habuit  in  tcmporc  passionis  in  sc  :  (|uia, 
Tristis  est  anima  mea  etc.  Malth.  xxvi, 
38  :  Et  in  suis,  Joan.  xvi,  20  :  Quia plo- 
rabitis  et  flebitis  etc.  Flunc  planctura  con- 
vcrtisti,  ait,  iu  gaudiiim  rcsurrectionis. 
Quautum  ad  so  :  Psalm.  xx,  2  :  Domine, 
in  virlute  tua  lcctabitur  re.r.,  scilicot  Chris- 
tus.  Quautum  ad  suos :  (juia  Gavisi  su/it 
discipuii  viso  Do//ii/u},  ioan.  xx,  20.  Se- 
cuikIo  (xstenditurcommulatio  factadema- 
lis  ad  boua,  quantum  ad  oxterioia  :  quja, 
Co/iscidisti.  Saccus  ost  pannus  austcrus, 
etimpouitur  rcuibus  tcmporc  tristitia\  ct 
fil  (\c  pilis  caprarum.  Sic  saccus  cst  caro 
Christi  secuiidum  quod  habct  similitudi- 
nem  carnis  peccati.  Capra'  euim  et  ha-di 


ponatur  de   homine,  tunc  sic:  Nu/ziquid     peccatoros  siguificant  .•  quia  pro  peccatis 


confitebitw\  idest  si  moriar,  non  potero  tc 
laudare. 

8.  Tertio  cum  dicit,  Audivit  Domi/ius 
Osfenditoratiouis  cxiuulilionem.  Et  primo 
ponitur  exauditio.  Sccuudo  cxauditiouis 
modus,  ibi,  Et  misertus.  Tertio  fructus, 
Ut  cantet.  Dicit  orgo,Audivit  Do//ii/ius  etc. 
Dixerat  supra,  Cla//iabo  ;  Iiic  aiitom  dicit 
se  exaudilum,  Audivit  enim  Do//ii/ius, 
quia  exaudivit  :  Isa.  penul.  24  :  Eritquc 
a/itequa//i  cla//ie/it,  e</o  c.raudia//i,  ad/tuc 
illis  loque/itibusetp)  audia//t  .•Joanxi,  4i  ; 
Pater,  qratias  ago  tibi,  quo/tia//i  *  exau- 
disti  me  :  eqo  autem  scieb(//n  quia  tu  se//i- 
per  me  aiidis.  Doindo  ponitur  modus  : 
Et  misertKS  est  /nei.  Et  primo  ipsum  mo- 
dum  ostondit.  S(u-undo  oxponit,  \h\,  Co/i- 
vertisti  etc.  Dicit  (ilossa,  Clautabo,  {^ow^rw 
raala,  et  deprecabor  pro  bonis ;  ot  in 
utroquo  suuv  oxauditiis.  (juia  (luantuin 
ad  primum,  Misertus  est  //tci,  romovondo 
oiune  inaluin  pu'nalilatis.  (,)iiantuin  ad 
socundum,  />(>/// /;///.s  f//rfu.'i  est  //li/ii  ad- 
jutor,  Et  (|uod  cousocutus    sum  Kloriam 


ofrorobantur,  ut  habotur  in  fJIossa.  Co/i.s- 
cidisti  saccum  t/ieu/n,  idost  sciudi  per- 
misisti  clavis  et  laiicoa,  ot  rostituisti  mi- 
hi  immortalitalcm  :  ot  idoo  dicil  Ciniim- 
drdisti.  Vol  dc  (juolibot  justo  pi^lest 
intolligi  planctum  commiitatiim  iu  gau- 
diuui  :  Joaij.xvi,  20  :  Tristitia  vest/a  ver- 
trtur  i/i  qaudiu/n  :  Tob.  iii,  22  :  Po.tt 
la//ie/itationem  et  /letum  e.rultationr//i  in- 
/u/tf/is. 

!l.  I)(!indc  cnin  (licit,  1'traiitrl,  ponitur 
frucliis  cxaudilionis.  Erucfns  aiitcni  ost 
gloria  Doi  ;  et  (juod  cedal  ad  gloriaiii  Dei, 
duplicitcr  potest  int(dligi,  vol  iU^  gloria 
rosurroctit)uis  Chrili,  vol  i\\}  gloria  sanc- 
torum  ;  nndo  dicit,  li/oria  //lea,  milii  jlata 
in  rosuiroclion(\  vol  danda  sanclis  in  pa- 
tria,  Caiilr/  tibi,  idost  .sil  tibi  moa  laus  : 
Joaii.  XVII,  \  :  Ct  /ilius  tuus  rlttri/icet  te^ 
(1  lioc  sil  in  porpotuuin  ;  niulo  dicif.  Do- 
iniiir  Dnis  //iriis  iii  a'ter/iuni  con/itebor 
tibi :  rsalin.  ixxxiii,  .*»  :  Hfu/i  qui  /tahi- 
tant  iii  ilniiio  tua  ;  ///  s.rcu/a  .<,iT»/A<r»/m 
latidabiiiit  Ir. 


.101 


IN  DAVIDKM 


PSAL.MIJS   DA  VII)    XXX 


I .  ///  finnn  pro  e.rlasi. 

Iii  lc,  Uoiuine,  sptTiivi,  iiou  coufiindnr  in  mtcr- 
nnm. 

2.  In  juslitia  lua  lihcra  me.  Inelina  ad  ine  anrcm 
luam.  atielera  iil  onia.-  me.  Eslo  miiii  iu  Deuui 
protetlorem,  et  iii  tloiiiuui  refnjjii,  ul  salvum  mc 
faciai». 

3.  yuouinm  fortitudo  moa  et  refugium  uieum  es 
tu,  et  prtiiitir  iiumeu  tnuiii  tleiluces  uie,  et  euu- 
Irifs  uie.  kiluccs  mc  tlc  lai|iico  hoi;  (luciii  abscou- 
dpruiit  uiihi  :  <iui>iiiam  tn  es  iirotcclor  uiciis. 

I.  lu  maiiiis  tuas  commeutlo  s|iirilnm  meum  : 
redcmisti  iiic  Douiiue  Deus  veritalis.  Otllsli  obser- 
vanles  viinitalcs.  siiiicrvacne. 

5.  V.no  nntcm  iii  Domiiio  speravi  :  exultabo  el 
lajlabor  in  misericordia  lua. 

6.  Qnoniam  ros[)existi  liumilitatcm  uioain.  Ncc 
couclusisti  uic  in  luaiiibus  inimici  :  et  slatnisti  in 
loco  spalioso  pcdcs  iiiijos. 

7.  -Misercrc  mci,  Domiue,  tiuouium  tribulor  : 
conturbatus  est  in  ira  oeulus  meus,  aniuia  niea,  ct 
venlcr  iiieus. 

8.  Ouoniam  defecit  in  dolore  vita  mea,  cl  auui 
mei  in  gemitibus.  Infiruiata  esl  lu  paupcrlate  vii- 
tus  mea.  et  ossa  nica  coiitnrbata  sunt. 

9.  Siipcr  oniiips  inimicos  meos  faclus  sum  oppro- 
brium  vicinis  nicis  valdc,  et  limor  nolis  uieis.  Qui 
vidcbaiit  me  foras  fugerual  a  ine  :  oblivioui  dalus 
snm  tanquam  niorluus  a  corde. 

10.  Factus  sum  tani[uani  vas  perditnm,  auoniam 
audivi  vitupcratioueui  uuiltorum  commorauliuui  iu 
circuitu. 

II.  In  eo  dum  convenircnt  simul  advcrsum  me, 
accipere  aniuiam  nieam  consiUati  sunt. 

12.  Ego  autem  iu  te  speravi  Doininc  ;  dixi,  Deus 
meus  es  tu  :  iu  mnuibus  tnis  sortes  mea!. 

13.  Eripe  me  de  manu  iuimicorum  meorum,  et  a 
pcrsctiuentibus  nic.  Illustra  facicm  luam  supcr  ser- 
vuiu  lunni,  salvum  me  fac  iu  misericordia  lua  ; 
Domiup  non  confiiudar,  ([uouiam  invooavi  tc. 

14.  Erubescant  impii,  cl  dcducautur  iu  iufernum: 
mula  liaut  labia  dolosa. 

13.  Qu.e  lotjuuntiir  adversus  justum  iuiquilatoni, 
in  superbia  et  iu  abusione. 

16.  Quaui  magna  luulliludo  dulcedinis  tuai  Douii- 
ne,  quam  abscoudisti  timcutibus  te  !  Pcrfecisti  cis 
qui  sperant  in  te,  in  cousiiectu  filiorum  homi- 
num. 

17.  Abscondes  eos  iu  abscondito  faciei  tuse,  a 
conturbatioue  hominum,  Proteges  eos  iu  taberna- 
culo  tuo,  a  contradictiono  linguarum. 

18.  Benedictus  Dominus,  quoniam  mirificavit  uii- 
sericordiam  suam  iu  civitatc  minuta. 

19.  Ego  autem  dixi  in  excessu  luentis  mciXi  :  pro- 
jectus  sum  a  facie  oculorum  tuorum. 

20.  Ideo  exaudisti  vocem  orationis  meae,  dum 
clamarcm  ad  te. 

21.  Diligite  Dominum  omncs  sancti  ejus  :  quo- 
niam  veritatem  reqiiirpt  Domiuus,  ct  rotribuct 
abundanter  facieutibus  suiiorbiam. 

22.  Viriliti.T  agite,  et  coufortetur  cor  vestrum, 
omues  qui  s[icratis  in  Doniino. 


\ .  Supra    euarravil    Prophela    tribula- 
tioues,    bcueficia   Dei,   oratiouem  suam, 


fiduriam  et  grallanim  ;tclionem  ;  hic  ati- 
tem  expouit  totum  ordiuem  sua»  libera- 
tiouis.  Tilulus,  ln  finorn  Psahnun  David 
pro  crtasi.  Ilierouynnis  non  hahet  pro 
exlasi,  nec  IIclira'i  :  et  forte  septua^'-iiita 
addideruut,  propter  Iioc  quod  dicitur  iu- 
fra,  In  f.rcessu.  Extasis  euim  graM^e,  la- 
tine  dicitur  cxcessus,  qui  est  meulis, 
quouiam  scilicct  homo  pouitin'extra  se. 
Et  hoc  duplicilcr  contingit  :  vel  quia  a 
sn[)Oiioribus  allicitur,  vel  (juia  ab  infe- 
rioribus  depellitur.  Auimiisergo  hominis 
si  foratur  extra  se,  dicilur  vel  allectus  a 
supcruis  per  coutcmplationem  (!t  amo- 
rcm  :  quia  divinus  amor,  ut  dicit  Qiouj'- 
sius,  IV  cap.  fh  div.  Nom..,  extasim  fa- 
cit,  quia  facit  eum  vivere  non  sua,  scd 
Doi  vita  :  (lal.  n,  20  :  Vivo  ofjo,  jnm  non 
ego,  vivit  vero  inme  C/iristus  :  vcl  impu- 
gnatus,  vel  tcrritus  ab  infcriori  :  undc 
quando  timet  fit  extra  sc  :  Aci.  uHO  : 

Repleti  sunt  stupore  et  extasi.  Et  sicut  *  imple 
vult  G/ossa,  hoc  modo  liic  accipitur  ex- 
tasis  :  agitur  enim  hic  de  trihiilatione 
Chri.sti  in  passioue  :  uude  Christus  iu 
cruce  pendens  ait,  hi  manus  tutis  com- 
menflo  spiritum  7neum,  Luc.  xxxui,  46  : 
Et  dc  tribulaliouibiis  Ecclesiee  :  et  hoc 
sub  figura  eorum  qiia^  contigerunt 
David.  Vel  iulelligitur  verha  Psalmi 
hujus  (piasi  ab  uua  persoua  prola- 
ia  :  quia  caput  corpus  ct  raembra  suut 
una  persona  :  unde  Christiis  loquitur 
pro  se,  ct  pro  corpore  suo  :  Lsa.  lxi,  10  : 
Quasi  sponsum  decoratum  corona,  et 
quasi  sponsam  ornatam  monilihus  suis  : 
quia  Christus  et  Ecclesia  suut  uiia  perso- 
iia.  Psalmus  istc  dividitur  in  duas  partes. 
Quia  primo  pra^mittit  oratiouom,  Secun- 
do  pouit  exauditioucm,  ibi,  Quam  magna 
midtituflo  fiulcedinis  ///^.^  Sed  quia  ora- 
tio  nititur  spci,  primo  pi\Tmiltit  spem  et 
orationem.  Secundo  assignat  utriusque 
rationcm  :  scilicet  quare  speret  et  orct, 
ibi,  Qu(miam  fortitudo.  (lirca  primum 
duo  facit.  Primo  enim  pra-mitiii  spem. 
Secnudo  subjiiugit  raliuuem,  ibi,  In  jus- 
litia  tua  lihera  me.  Circa  spem  diio  facit. 
I'rimo  ponit  spei  rcctitudiuimi.  Sccuudo 


PSALMUS  XXX 


30o 


certitudinem  sive  firmitalem,  ibi,  Non 
confundar  In  setcrnum.  Dicit  ergo.  In  te 
Domine  speravi ;  Ilicr.  xvii,  5  :  dicitur  : 
MaledictKS  homo  (pii  confidit  in  homine 
etc.  Et  ideo  non  potest  spes  esse  recta  in 
homine,  sed  in  Deo  :  Eccli.  ii,  9  :  Qui 
timetis  Dominum,  sperate  in  illum  etc.  Et 
dicitur  hoc  ex  persona  Cliristi  et  Eccle- 
siae. 

Sed  contra.  Spes  non  habet  locum  in 
comprelicnsore  ;  Cliristusautem  fuitcom- 
preliensor.  Ergo  non  habuil  spcm  nec 
fidem,  sed  visionem. 

Respondeo  :  Sperarcdicitur  aspe  ;  spes 
autemdicitur  diiplicitcr :  (juandoiiuecnim 
dicit    virtutcm  :  (iiiandoque    vcro   objcc- 


cardines  coeli  peramhulot,  nec  nostra  con- 
siderat.  Et  ideo  peto,  ut  tu  Deus  qui  iii 
altishabitas,  nec  ego  possnm  ad  te  acce- 
dere  inclines  uurem  tuam.  \uris  Dei  est 
voluntas  cxaudicndi  :  ct  dicitnr  Deus  no- 
bis  appropin(|iKire,  quando  condescendit 
nostris  infirmitatibus  et  miseriis;  et  ideo 
ait,  Inclinn^  idest  condescende  ex  boni- 
tate  :  et  hoc  cito.  Et  idco,  Accelera  ut 
eruas  me  :  Isa:  viii,  3  :  Voca  nomen  ejus., 
accelera  :  (inia  non  tardat  iu  neccssitate. 
Modiis  est  duplcx  libcrandi  :  ut  scilicct 
quud  iKJii  la'datur  iii  maUs  existcns,  vel 
quod  mala  fugiat.  (Juanliim  ad  priinum 
dicit,  Esto  mihi  in  Deum  protoctorem,  ut 
mala   iiou   mo  kedant  :   Isa.  xlix,  2  :  In 


tum  ejus    quod   est    bonum,  sub  duplici     pharetra  siia   a/jscondit  me.  Ouantum  ad 


ratione  :  quia  rcspicit  Dcum  ul  bcatitiidi- 
nem  aiternam,  et  ut  bcatiludinis  datorem. 
Hanc  iion  liabuit  Ciiristus,  quia  ol)jcctum 
ejus  est  bonum  futurum,  nou  habituin. 
Tameii  aliijua  alia  expectanda  erant  a 
Christo  per  auxilium  Dci,  sicul  gloria 
immortalitatis,  conversio  hominum,  ct 
hiijusmodi.  Et  quantum  ad  hoc  spcra- 
bat,  licct  virlus  spci  non  fucrit  ci  ncccs- 
saria. 

Secundo  ponit  firmitatem,  qiiia,  No?i 
confnndar  in  seternum.,  quia  inniliur  Deo 
qui  est  incommutabilis  ;  sed  (jui  spcrnt 
in  homine  qui  deficit,  confunditur  ali- 
quando. 

2.  Deindc  cum  dicit,  In  justitia,  sub- 
jungil  orationem  :  ubi  tria  facit.  I^riino 
assignat  causam  quarc  pctil  liberari. 
Secundo  petit  ccleritatcni  libcrationis  ibi, 
Incliiui.  Tcrtio  ponit  modum,  Esto  mihi. 
Dicit  crgo,  0  Domiiic,  sjjcro,  et  idco  |>cto 
lib(!rari.  Scd  (jua  caiisa?  uon  jjroptcr  jus- 
titiain  meam,  sed,  hi  tuu.  justitiu,  (|uia 
justus  es  :  Dan.  ix,  18  :  Non  in  justi/ira- 
tionihus  nostris  prosteruimus  prcrcs  untr 
faciem  tuam.,  scd  in  misrrutionihus  tuis 
m.ultis.  Vcl,  In  justiliu  tuu,  (juain  mibi 
dcdisli,  non  ukm  :  llom.  x,  3  dicitur  : 
I(/noruutrs  I)vi  juslitiuni  rtr.  IIimu  jxMo 
vclocilcr  libciari,  (juia  iiou  [)ossuiu  |)ali 
ardiclionem.  Dilatio  |)ol(!st  coiitiugciM! 
diiplicitcr  :  uiia  ralio  potest  essc,  (|uia  li 
bcrator  cst  long(!  ;  alia  vcro  (iiiia  |)igcr. 
D(!us  vidctiir  loiif^(!  osso  a  nobis  :  uiidc 
(juidaiii  di.MMiinl  (|uia  noii  liabcl  j>rovi- 
denliani  dc    iiobis  ;  .lob    xxii,   li  :  iirca 


sccundum  dicit,  Et  in  domum  rrfuf/iti  : 
et  boccst  nomcn  Domini.  Prov.  xviii,  10: 
Turris  fortissima  nomen  Domini.VA  ideo 
hic  addil,  Ut  salvum  me  facias. 

3  Dcinde  cum  dicit,  Quoniam,  ostcndit 
quid  moveteum.  Etj)rimoad  spcraiidum. 
Sccundo  ad  orandum,  ibi,  Miserere  inei 
Domiue,  rjuonium  frihuhjr.  Circa  primiim 
duofacit.  Oiud  primo  movctur  ad  sptMaii- 
dum  cx  considcrationc  diviiuc  coiisidcra- 
tionis.  Sccundo  experimcnto  bcncficio- 
rum ,  ibi :  Ego  autem  in  Do?ninos/)eravi.l\i\'c 
enim  duo  dant  liduciam.  Conditioncm  aii- 
t(MU  Dci  ostcndit  diij)liciter.  Primo  pcrcom- 
jjarationcm  ad  uos  ;  sccundo  pcr  conq)a- 
ralioiicm  ad  adv(M"sarios,  (|uia  craiil  cl 
advcrsaiii  cl  bostcs,  ibi,  Odisti  ohserruntrs. 
Circa  j)rininin  tria  facit.  Priiuo  (Miim  poiiil 
babitiidincm  Dci  ad  nos ;  sccundo,  (juid 
ex  hoc  spcrcl,  ibi,  Et  /woj^ter  twtnrn 
tuuui.  T(Mtio  in  sp(MTi  crcclus  prorumj)il 
in  oralioncm,  ibi,  ///  munus  titus.  SciiMi- 
diiiu  csl  auteiii  (jiiod  Dciis  babct  liabi- 
tiidiiKMU  ad  nos,  (juia  cst  foiiitiido  nostra 
ad  i'oinj)l(Mi(Iuiu  oiuiiia  boiia  i|im'  jicr 
(11111  taciiiiiis.  E.\o«l.  xv,  '1  :  l'nrtitudo 
/uea  et  /uus  mr/i  Dotninus  clr.  Ilein  (jiiia 
rcfiigium  nostnnu  ad  vitandinu  inala. 
I's,  (III.  IS  :  /V'/yv/ yscilicct  Dciis  /•/•///<//////» 
hrriiiuriis.  El  i(h'o  ait  :  Spcro  de  t«»  juop- 
tcr  isla  dtio.  I'.l  (|uid  spcrcl.  oslcndit  c.\ 
pci'MMia  \  i.iloi  is,  (piia  sciuj)cr  indig(>t  diic- 
torc,  j)rociiraloi('  cl  ilcfciis«)ic.  1'riiuuin 
p(M'tincl  ad  viaiu  ;  S(MMinduiii  ad  vitain  ; 
lcrtiuiu  ad  salutiMU.  El  idco  quantiuu  ad 
jiriiniiiu  dicil.  dcduccs,  sciliccl  pcr  \  iaiu 


P.OG 


iN  nAVinFM 


oxnllafio  ^aiKlium  pcr  sigiia  oxtorioracx- 
Ira  cxilicus.  La'litia  vcro  dicit  inlcriorcm 
(lilalatioucm  cordis.  I<;xnllali<i  crgo  dicil 
niaf^Miitndincm  ;.r<ni(iii,  lalilia  modcia- 
tidiicm.  I".t  jiijcmillit  (.'xnllalioncm,  «inia 
liomincs  iiillammati  amorc  Dci  in  prin- 
cipio  jilns  gaudcnt,  cl  post  moderate. 
La'tnb())\  noii  iii  jiistilia  mca,  sed  tiia. 

0.  Qifonifi/n.  llic  commcmorat  bcnGfl- 
ciiim  liljcrationis.  Primo  libcrationcm ; 
scciindolibcrationis  modnm,  ibi,  \rc  con- 
cliisisti.  S.  dnobus  dicit  sc  libcralum  :  ab 
abjcctione,  ct  a  tribulatione  :  primum  op- 
ponitur  honori :  secundum  prosperitali. 
Quantum  ad  primum  dicit,  Humilitatcm, 
idest  abjectionem;  quasi  dicat  :  Licet  tu 
altus  sis  in  ca^lis,  tamcn  rcspcxisti  hic 
abjcctum,  vcl,  liumilitalem  oordis.  Luc. 
48  :  Respexisti  liumilitatem  ancillos  tux. 
Quantnm  ad  secundum  dicit,  Salvasti  de 
neccssitatibus,  idest  tribulationibns,  ani- 
mam.,  non  corpus  ;  quia  secundnm  corpus 
qnando(|ue  snccumbunt,  sed  anima  libe- 
ratnr.  Psal.  xxiv,  17  :  l)c  nccessitatibus 
mcis  *  lihcra  mc  Domine.  Vel  neccssitatcs 
dicit  passibilitates  praRsentis  vitai ;  scili- 
cet  mortis,  famis,  penuriae,  indigcntiae 
Rom.  xu,  13  :  Necessitatibus  sanctorum 
communicantes.  Modusliberationis  osten- 
ditur.  Primo  quantum  ad  evasioncm  ma- 
li  ;  sccundo  quantum  ad  conservationem 
in  bono,  ibi,  (]nia  statuisti.  Dicit  ergo 
quantum  ad  primnm,  nec  conclusisti.  niiid 
concluditur  cnjus  nibil  est  cxtra.  Dcus 
perraittit  aliqucra  tentari  ab  horainibns, 
sed  non  conchiditenm  in  manibus  corum, 
quia  reservat  aliquid  ad  qnod  hostis  non 
potest,  sicut  in  Job  i,  qucm  primo  sic 
conclusit  super  substantiara  qnod  corpus 
Bcatus  vir  cujus  est     non  tangeret  :  deinde  sic   super  corpus, 

quod  non  tangeret  animam  :  unde  di- 
cit,  Verum  tamen  animayn  illius  serva. 
Sed  impii  concluduntur.  In  manibus 
inimici. 

Sed  contra  :  Job  xvi  12  :  Conclusit  me 
apud  iniquum  etc. 

Respondeo  :  Verum  est    secundum  in- 
tentionem  iuimici  credentisse  prcBvalere, 
vo  vanitates  ;  Spcravi  i)i  solo  Deo,   non     sed  non  est  vernm  simpliciter. 
in    Deo    divitiarnm.  I  Tim.    vi.    Etrectus  Quantum  ad  sccundum  ait,  .s/rt/?/^// <o/c. 

spei,  est  spiritualis  la'titia.  Rom.  xii,  12  :  idest  in  loco  hbero  cl  amplo,  pcdes,  idest 
Spe  gaudoites.  Et  ponit  modum  l»titiae  :  adectus,  quia  ex  nulla  parte  impeditur 
quia,   Exultabo  et   Ixtabor.    Est   aulem      quin  benefaciat.  Prov.  iv,  H:  Ducam  te 


sahilis.  Quantnm  ad  sccuiKhim,  ft  oni- 
tries,  nntrimcnti»  virtnluin,  ct  ctiam  cor- 
porali.  Psal.  xxu  :  Doi/tiniis  ict/if  )/ic,  cf 
niliil  //lilii  ilccrit.  Qiiaiilnin  ad  lcrliiim, 
ildiiccs  //ic  dc  laijiicu,  idcsl  iXk.'  tVan(liib.'iili 
insidia,  (jiiammilii  pra'paravcrunt.  Prov.l 
II  :  Vc/ii  /lobiscin/i,  i/isidicmur  ctc.  V^:\\. 
cxxiii.  7  :  l.iupicus  co/itrifus  cst.  Et  ratio 
est,  Quii/  tii  cs  f/rotcctor  mcus  ;  quasi  di- 
cat  :  Idco  spcro  qnla  ista  facics  miiii, 
t/uia  tii  cs  j/rotcrtor  //iciis. 

4.  ///  nia/ius.  Prorumpit  tcrtio  in  subi- 
tam  orationem  ;  ct  circa  lioc  duo  facit. 
l'rimo  recomracndat  scDomiuo  ;  secundo 
commcmorat  divinum  bcncficinra,  vcl 
habitura,  vcl  raox  secutnm.  ibi,  Redc/nisti 
etc.  Dicit  crgo  qnantum  ad  primnm,  J/i 
manus  etc.  Quod  cariuslial)ct  commcndat 
dnotori.  Et  ideo  in  vita  ista  pcricniosa 
spiritummcura  comraendo  libi  Dco.  lloc 
fccit  Ciiristus  in  nostrnra  exempium  : 
unde  in  crncc  dixit,  I)i  ma)nis  tuas  ctc. 
II  Tim .1,12  Scio  ciii  credidi  ctc.  Ex  persona 
Eccicsia'  inlclligitnr  ;  quasi  dicat  Ecclcsia 
capiti  Cliristo  :  Tii  dicis,  I)i  7)ia)ius  tuas 
co))Wir)ido  spiritum  etc.  Et  ex  hoc  sequi- 
tur,  sciiicet  cx  cruce,  redcraptio  nostra. 
Dicit  autem,  Dcus  veritatis.,  quia  imple- 
vit  quod  promisit.  Per  comparationem 
autcm  a(i  advcrsarios  dicit,  Odisti ; 
(luasi  dical  :  sic  tc  habcs  ad  me  ;  scd 
quomodo  ad  advcrsarios  ?  qiiia  odis 
eos,  et  merito,  qui  Observant  vani- 
tates  etc,  iili  scilicet  qui  in  rcbns  mnndi 
spem  babcnt  ctfigiint.  VAhoc  supe)%mci(e, 
qniadcficiunt.  Sap.  v,  8  :  Quid)iobisprofuit 
siiprrbia  etc.  Itcm  vanitatcs,  auguria,  vel 
somnia,  vel  pacta  da'monura  ;  ct  tales 
odiuntur  a  Deo,  quia  sacrilegi  ct  idola- 
trae.  Psal.  xxxix,  S 
jiomen  Domini  etc. 

5.  Egoaute?7i.  S>uiivaraVioi\Qm  suae  spei 
assignavit  ex  divina  conditione  ;  liic  au- 
tcm  assignat  eam  cxpcrimento  divino- 
rura  beneficiorum.  Circa  quod  duo  facit. 
Quia  primo  proponit  spem  ;  secundo  ejus 
effectum,  ibi,  exultabo.  Dicit  ergo  :  Deus 
odit  malos  :  Ego  autem,  qui    non  obser 


erw 


PSALMUS  XXX 


:J97 


per  semitas  aeqidtatis,  quascum  imjressus     signat  sensualitatem.  Ilier.  iv,    19  :  Ven- 
fueris,    non    arctahuntur  gressus    tui,  et     trem  meum  doleo.ycX,  Anima  mea,vi'AeT' 


currens  non  habehis  offendiculum.  Vel  iste 
locus  spatiosus  est  vita  a*terna.  Baruch 
in,  2i  :  0  Israel  quam  maqna  cst  Do- 
mus  Dei  etc.  ubi  steterunt  pedes  nostri. 
Psal.  cxxi,  2  :  Stantes  erant  pedes  nos- 
tri  etc. 

7.  Deinde  cum  dicit,  Miserere  mei  Do- 
mine  quoniam  trihulor  etc,  rationem  ora- 
tionis  assignat  dupliciter.  Primo  in  gene- 
rali  pra^mittit  orationcm,  et  ejus  causam  ' 
secundo  prosequitur  utrumque  in  spe- 
ciali,  ibi,  Conturbatus  est.  Circa  primum 
duo  facit.  Primo  ponit  petitionem  in  ge- 
nerali ;  secundo  causam  petitionis,  ibi, 
miserere.  Judith.  vni,  14  :  InduUjentiam 
ejus  cum  lacrymis  postulemus.  Et  qiiare? 
Quoniam    trihulor.    Psal.    cxviii,    lo7  : 


tiir  ad  sensualitem,  venter  autem  ad  cor- 
pus  ;  quasi  dicat :  SensuaUtas  turbata  est, 
et  corpus.  Vel  refertur  ad  diversa  mem- 
bra  Ecclesi».  Nam,  oculi.,  doctores,  anima 
pra^lati,  venter^  alii  sunt. 

8,  Deinde  cum  dicit,  Qaoniam  etc.  Ex- 
poiiit  tribulatioiiem  quantum  ad  exteriora: 
tribulatio  namque  expellitur  boiiis  pr.-e- 
senlis  vita  :  quie  tria  sunl  :  scilicet  deli- 
ciffi  carnis,  divitiae  et  houores  :  I  Jo.  ii, 
16  :  Omne  quod  est  in  mundo  etc.  Contra 
primum  punit  dolorem  ;  contrasecundum 
paupertatem  ;  et  oontra  tertium  oppro- 
bria.  Secundum  cst,  ibi,  infirmitas  ;  ter- 
tium  vcro,  ii)i,  Super  omnes  inifuicos. 
Circa  primiim  duo  facit.  Primo  enim  po- 
nit  dolorem ;  scciiudo    ejus    signum,  ibi, 


Multi  qui  pjersequuntur    me,   et  trihulant     /l^t;«' ?/?^/ '.  Dicit  ergo,  trihulor.  interius  ; 
me.  et  lia^c  tribiilatio  venit  ex  interiori,  Quo- 

Sed    contra  .•  supra    dicit,   Salvasti  dc     niam  defecit  iji  dolore  vita  mea.  Vita  con- 


necessitatihus  cmimam  meam. 

Res[)oii(lco  :  Diccndum,  quod  loquitiir 
socuuduin  diversamembra,  velsecuudum 
divcrsa  tcmpoiM. 

Seqiiitur,  Cotiturhatus  est.  Ubi  cxponit 


tiuuo  proccdit  ad  defectum.  Sap,  v,  13  : 
Continuo  desivi?nus  esse.  Polest  ergo  qui 
tristatur  dicere,  Vila  mea  defocit  in  dolore. 
Eccl.  XXXVIII,  19  :  /1  tristitia  euim  festiuat 
mors  :  vel    vila  spiritualis.    Rom.    i  17  : 


in  spcciali  priino  tribulationcm ;  secundo     Justus  meus  ex  fide  vivit.  Vel  potest  intcl- 


orationem,  ibi,  Efjo  autcm  hi  te  speravi. 
Circa  primum  duo  facit.  Quiaprimo  qiiaii- 
tum  ad  id  quod  est  interius  ;  sccundo 
quautum  ad  id,  qiiod  est  exloiius,  ibi, 
Quouiam  defecit.  Quantum  ad  primum 
tria  pouuntiir  :  sciliccl  oculus,  aui- 
ma,  et  veulcr  :  pcr  qua?  ratio,  voluntas 
et  sensualitas  designautiir  :  quaiulo  s(  i- 
licct  homiue  iu  trihulatione  posito  oniiiia 
ista  commoveiitur.  Et  ideo  dicit,  oculus, 
intcrior.  Eph.  i,  18  .  1/liimiuatos  ondos 
coidis  vestri :  iu  ira,  iuimicoruin  pcrse- 
qucntiiim,  vel  Dci  punicntis,  Psal.  vi,  8: 
'urbatus  *  Conturhatus  est  a  furore  oculus  meits. 
Vel,  in  ira,  (iiiia  irascor  contra  malos  : 
ba'C  cnini  non  cxcau-at  ociihim  raliouis, 
sicul  facit  ira  pcr  vifiuin  ;  scd  conluibat 
cloluiiibilat,  (iiiia  uou  ila  limjiidc  vidcl. 
A////UU  ///('/!.,  (luautuui  ad  voluulalcm  ; 
(|uia  propriiim  cst  voluiilalis  movcrc 
corpus,  et  volnntas  movct  omnia  (pia'  iii 
nobis  siint.  Psalm.  vi  :  A/ii///</  //wn  l/ir- 
bata  est.   Vrnfer  mcus,  idcsl  inllnniis  :  ct 


ligi  de  vita  qiia  (luis  gaiidet  dcbono  alio- 
ruiii.  II  Cor.  VII,  9  :  i\wic  r/audeo,  uon 
qiiia  tristes  estis,  sed  quia  contristati  esfis 
ad j)/i'/u'fenfiaui.  Et  dolor  caiisat  iii  cis 
dcfccliim  iiu(I(!,  rf  /inui  /nri^  idcst  diira- 
lio  vila'  nica',  iji  (/c/uitihus,  qn'\  siinl  sig- 
niim  doloris.  De  secundo  dicit,  infrjuata 
rtc.  DiviUuT  conrirniant  liomiurs.  Eccl. 
VII  :  {WSirul profrijifsapir/itia,  sic //''otr/jit 
ef  //rniuiaAii  idco  paiipcrtas  n^fcrtnr  ad 
inlirniilabMU  cxlcriorcin.  Sinil  aiilcm 
paiipcrlas  lciuporalis  facit  iuHrmitalcm 
c\l('rior(>m,  ila  paui^crfasspiriliialis  inlir- 
milafcin  spiiilualcm.  \  irtus,  idost  forli- 
liido  corporalis,  (jua'  csl  iii  ucrvis  of  os- 
sibiis  ;  cl  idoo  siibdil,  "ssii  i/wu  :  (jnasi 
dical  :  Oinnia  iii  (|iiil)iis  ruiulabalur  for- 
liliidoojiis  oraul  (Icliililala.  P.sil,  xxi,  18  : 
I)i/iii//irrurrni/it  tu/i/iia  osstt  inra. 

9.  Sit/jcr.  Prophota  nssignans  snam  ex- 
lorior(Mn  fribulationoin.  proposiiif  \\o\n- 
rcs  coiilra  dclicias,  paiipiMlafcin  coiilr.'^ 
(livilias  ;  hic  aiilcin  opprolM'ia  conlrn  lio- 


'  Al.  :  "  Timor  uoli!«.  » 


.•]98 


iN  nAvmF.M 

lri;i   liiiil.  Pri- 


Tiiiu/iimn  //<oy7//?/.?.  Pftal.  Lxxxvii,  G  :  Sinit 
riiliirrati  (lorininitfs  in  sppu/rris,  i/iiorinn 
non  es  meinor  fnnplius.  Ilau'  ad  riirisliim 
rcfciiMilnr  iii  pcrsoiia  .siia  ;  (luia  faclus 
osl  iii  DppiolMiiim.  Psal.  i.xviii,  H:  Vrop- 
tcr  ti'  susliiiiii  oiijjrohriuin.,  operuit  nni- 
fiisio  fncieni  mrnin.  Ilcm  limor,  (jiiia /«- 
(jrriiut,  (liscipiill.  Item,  Oblivioni  ilntus^ 
quia,  sprrnhnnuis  qiioil  ipse  redemptu- 
rus  esset  fsrnel,  Luc.  xxiv,  21. 

10.  Dcinde  adducil  cxemplum,  Fnctus 
etc.  Fnctiis  siim  tnnquam  vns  prrditum, 
idcstmulilc  de  (]uo  iioii  curatur.  Hicr. 
Li,  34  :  Reddidit  me  quusi  vns  inane,nbsor- 
buit  me  quasidraco  etc.  Tertio  probalio- 
iicm :  ct  circa  hoc  duo  facit.  Primo  enim 
iiiducit  comlemptum ;  secuudo  persecu- 
tiouem  quam  patitur^  ibi,  In  eo  dum  con- 
venircnt.  Dicit  ergo,  Factus  sinn  oppro- 
brium:  quin  audiri  vituperationem^di  vi- 
ris  meis,  llier.  xx,  10:  Audivi  contume- 
proptcr  pa'nam  ct  proptcr  culpam.  Kt  Uns  multorum  etc,  In  circuitu.  Augusti- 
quantum  ad  utrumque  cxponitur,  ut  di-  nus :  Quandoque  Cliristiani  peccant;  et 
cat  Cbristus  ex  parte  Ecclcsia^  Fnctus  inndclcs  non  dicunt,  boc  faciunt  mali , 
sum  opprobrium,  proptcr  pcenas  marty-  scd,  boc  faciunt  Cbrisliani.  Et  si  religiosi 
rum.  El  boc,  Siiper  onmes  inimicos  quia  peccant,  similiter.  Et  dicit,  in  circuitu, 
turpiorespcenassaucti  sustinuerunt  quam      quia  non  intrant  ad  veritatis  considera- 


norcs  inundi.  Cina  (piod 
nii»  proponit  conrusioncm  (|iiam  paliliir; 
seciindi»  indiicil  .'^iinililiidincin,  Fnctus 
su/n  tniiqunm  vns;  lerlio  j)robatioiicm, 
Qiiouini/i  (uidiri.  Ciiva  priinum  Iria  facil, 
sccimdiiin  (iiiod  Iriplcx  gradiis  inv(Miiliir 
(ics[)ici(Milium  alios :  (jiiidam  ciiim  ma- 
nifcstc  inferunt  opprobria  ;  (iiiidam  cjus 
societatcm  vitant :  quidam,  qui  omnino 
cjus  obiiviscuntur,  cl  boc  perlinet  ad 
contcnijilnm :  quia  iiulhis  obliviscitur 
cjus  (jiiod  non  contcmnit.  Primo  crgo 
ponit  primum,  et  dicit,  Siiper  omnes  ini- 
micos  etc.  llieronymus  babet,  Apud  om- 
nes  fiostes  meos  fnctus  su/n  opprobrium 
vicinis  meis  /liniis;  quasi  dicat:  Non  so- 
lum  inimicis  mcis  factus  sum  oppro- 
brium,  scd  et  vicinis.  Et  sunt  verba  Cbri- 
sti  cx  parle  Ecclesia'.  Yicini  Ecclcsia} 
sunt  qui  nondum  sunt  conversi,  sed  pro- 
ponunt    convcrti.  Et    dicit,  opprob/'iu//i., 


latrones.  I  Cor.  iv,  9:  Spectaculum  facti 
sumus  e^c.Item  propter  culpam.  In  Eccle- 
sia  sunt  aliqui  peccatores  et  mala^  vita?, 
ita  quod  proptcr  cos  Ecclcsia  est  contem- 
ptibilis  apud  illos  qui  debebant  accedere. 
Et  beiie,  Super  o/n/ies  i/ii/nicos,  quia 
tiirpior  apparet  vita  eorum  quam  infide- 
lium.  Ezech.  v,  li:  Ista  est  IIierusale//i, 
in  medio  f/cntium  posui  eam  elc.  Item 
ibidem.  xvi,  51  :  Jiistificasti  sororcs  tuas 
in  o//i/iibus  abo//iinntionibus  etc.  Item 
quantum  ad  sccundum  nullus  adjungit 
se  ei ;  unde  dicit,  ti/nor  /lotis,  idest  vici- 
nis  qui  timent  ad  me  accedere.  Vcl  prop- 
ter  poenas  quas  patior,  vel  proptcr  ma- 
lam  vitam  malorum  Cbristianorum.  Et 
signum  biijus  subdit,  Qui  vidcbant  /ne, 
idcst  qui  considerabant  bujusmodi  oppro- 
bria  cuIpaR  et  poenaB,  Fugerunt  a  r/ie  foras^ 
quia  noluerunt  converti.  Job  6 :  Fratres 
mei  pert/'a/isierunt  quasi  torrens.  Psal. 
Lxxxvii,  9  :  Lo/uje  fecisti  notos  meos  a  /ne. 
Tertiiim  cst  oblivio.  Et  hoc  est  quod  ait, 
Oblivioni  datus  sum.  Sed  qiiia  homo 
quantumcumque  diligat  aliqucm  post 
mortem,  tradit  eum  oblivioni,  ideo  dicit, 


tionem :  quia  tunc  dicerent,  hoc  faciunt 
mali  Cbristiani.  Ps.  xi,  9:  In  ci/'cuitu 
i//ipii  a/nbulant. 

11.  Consequcnter  cum  dicit,  In  eo,  os- 
tendit  quomodo  patitur  persecutionem, 
et  aggravat  ex  multitudine  perscquen- 
tium,  cum  dicit,  I/\  eo  du//i  conve/iire/it 
si/nul,  idest  unanimitcr,  adversum  /ne  : 
hoc  timendum  esset  valde.  Eccli.  xxvi,  5  : 
A  tribus  ti/nuit  cor  meum ;  delaturam  ci- 
vitatis,  colleclio/ie/n populi,  ct  calumnin//i 
me/idace/n  etc.  Ex  crudelitate  ipsorum^ 
non  enim  ad  leve  convenerunt,  sed  ad 
occidendum  :  iinde,  Accipere  a/iima/n 
/nca//i,  idest  vitam,  Co/isiliati  su/it.  Hier. 
XVII I,  23  :  Tu  scis,  Do/ni/ie,  om/ie  consi- 
liu//i  co/'u/n    adversum    //le   i/i   /norte//i. 

Gen.  penul.  16  :  In*  co/isilio  eortim  /lo/i'  consUiun 
ve/iint  n/iii/in  //len. 

12.  Ego.  Supra  Psalmista  uarravit  ma- 
la  quai  patiebatur  :  hic  autem  refugium 
habet  ad  orationem.  Et  quia  oratio  vacua 
est  nisi  cerla^  spei  innitatur ;  ideo  pra»- 
mitlit  spem,  et  subjungit  orationcm,  ibi, 
Eripe  //le  de  /na/iu  ctc.  Circa  primumduo 
facit.  Primo  enim  ponit  spem.  Secundo 


PSALMUS  XXX 


399 


assignat  spei  rationem,  ilii,  Dixi  Dpus 
meus.  Continualio  talis  est.  Non  dicit  sim- 
plicitcr,  Ef/o  in  te  speravi,  sed,  Efjo  au- 
tem  ctc.  Glossa  Aui^uslini   dicit.  Consue- 


ratione  non  dicit  aliquid  mali  ;  sed  effi- 
citur  mala  ex  duobus.  Primo  quando  ali- 
quis  exquirit  hoc  indiciuma  (juo  non  de- 
bet,  nt    a    da^mone  :  et    secundum    lioc 


tum  est,  quod  pueri  vocantur  mammon-      sortiiogia  damnantnr   inter  alia  (jUce  pcr- 


treca,  quia  volunt  diu  sugere  mammas, 
sed  matres  opponunt  amaritudinem  ut 
abhorreant.  Ubera  nostra,  quibus  a  Domi- 
no  lactamur,  sunt  prosperitas  tempora- 
lis, '  et  solatium  amicorum.  Quando  videt 
Deus  quod  homines  confidunt  nirais  in 
his  et  alliciuntur  ab  his,  subtrahit  ea,  et 
ponit  amaritudinem,  ut  ponant  in  solo  Deo 
spem  suam.  Sic  ille  advcrtens  (WoXi.,  Aiidi- 
vi,  inquit,  vituperationem  :  et  ideo  dicil, 
E<jo  autcm  ctc  :  quasi  dicat  :  Omnibus 
aUis  contradicentibus  et  puguantibus  ad- 
versum  me,  solum  in  te  fuit  spcs  mca  : 
Hicr.  XVII,  7  :  Beneclictus  vir  qui  confidit 
in  Domino.  Ratio  spci  duplox  assignatur. 
Una  ex  cura  ct  providcntia  Dei.  Aha  ex 
potestato  cjus.  Confidit  ergo  in  eo  priino, 
quasi  commissus  divin»  cura',  et  a  Dco 
susccptus  :  Deus  ciiim  cx  sua  virtute  cu- 
ram  hal)0t  univcrsorum  :  Sapient.  xii,  13  : 


tincnt  ad  infiih^niatem.  Secundo^  si  in- 
quirat  indicium  in  rebus,  in  quibus  non 
est  necesse.  In  duobus  debet  inquiri  hoc 
indicium  :  in  necessariis,  et  in  non  va- 
lcntibus  aliter  sciri.  Si  euim  non  fuerit 
de  necessariis,  tuncest  ciu'iositas  :  et  lioc 
est  in  sorte  divinatoria  :  quia  iu  hac  soU- 
cilantur  dcfuturis,  ct  ideo  vana  est,  et  re- 
probatur.  In  necessariis  autem  qua?  pos- 
sunt  aUter  sciri,  sortes  etiam  sunt  prohi- 
bita;  :  quia  hoc  est  tentare  Deum,  cum 
scilicet  polest  sciri  auxiUo  liumano,  et 
rocurrilur  ad  divinum.  Ponere  autem 
sortes  in  distribueudis,  quis  iiabcat  qiiid, 
vel  in  agendis,  quid  meUus  sit  in  tenipo- 
raUbus  rebus,  dico  quod  sors  non  vitu- 
poratur.  Unde  divisiones  frequenter  por 
sortesfiiint.  Similiter  etiamad  lemporales 
dignitatos,  si  clig-antur  sorte.  Sed  hoc 
iion  licct  in  spiritiiaUluis,  (|uia  in  eis  ho- 


At'C  enim  est  alius  Deus  quam  tu^  cuicu-      mo  diiigiturper  Si^irilum  saiicluin  :  uiide 


Tua .. 
ubei-nat 


ra  est  de  omnihus.  Itom  ojusdcm.  xiv,  3  : 
Tit  ergo,  pater.,  cuncta  (juhernas  provi- 
dcntia.  Unde  Deus  omnium,  siecialitor 
tamoii  aliquorum  habet  curam  :  l  Pet. 
ult,   7  :    Omnem    sollicitudinem  vcstram 


qui  in  eis  facerct  sortes,  injuriarclur  Spi- 
ritui  .sancto.  Undc  Apostoli  ante  Spiritum 
sanctum  posuerunt  sorles  super  Mat- 
thiam  ;  sed  post  Spiritiim  sanclnm  elege- 
runt  scptem  diacones  sino  sorte.  ///  ma- 


projicicntes  in  eum,  qiioniam  ipsi  cura  cst     nihus^  crgo  ait,  t/a's  sor/es  mc,T,  idost  (jiiod 


dc  i-ohis.  Et  idoo  spociaUtcr  Dcus  est  oo- 
rum.  Et  ideo  dicit,  Speravi  in  te.,  qiiia 
Deus  mcus  es  tu.  Secundo  ox  potcstato  ; 
(jiiia  nisi  esset  poteiis,  doflceret  spes.  Sed 
iion  ita  de  Deo  sonlit ;  iindcait.  In  mani- 
hus  tuis  sortes  mdv,  idosl  omnia  boiKKiiKo 
milii  doiiaiilur,  sunt  iu  potostato  liia  : 
Kplios,  \\  :  hi  quo  et  sortc  rocati  su//tus 
prxdestinati  etc.  Sciendiim  est  aiilom, 
quod  tii[)lox  ost  sors  :  (iiia^dain  consulto- 
ria,  (iua'tTam  divinaloria,  ot  qua-dam  de- 
risoria.  Comniuiiitor  lo(|iiondo,  sors  nihil 
aliiid  cst  iiisi  (|uo(l(lam  iiidiciiim  diviiKo 
voliintatis  roipiisituin.  Et  idco  iii  (i/ossa 
Augiistini  :  Sors  luui  ost  arKiiiid  luali,  sod 
n^s  in  humaiia  dubitationo  divinam  iiidi- 
cans  voliintatom.  Et  idoo  projicere  sortos 
*  nihil  armd  (>st,  (piam  ox(|iiir(Mo  voliin- 
talis  divina'  iiidicium.  Ergo   sors   de  sui 


datur  socuudum  indicium  tua'  voliinlatis, 
totum  sub  potostato  tiia  ost  :  l*rov.  xvi, 
33  :  Sortes  mittu/itur  in  sinu,  scd  a  l)o- 
mino  tcmperantur :  Alia  littera  habot, 
Tempora  mea,  (jiianta  scilicot  ot  (jnalia  : 
Daii.  II,  21  :  I/isc  mutat  tempora  el  aU/i- 
les. 

\'.\.  Doiiuio  siilijuiigil  orationom  ciim 
dicit,  Eripe.  Orat  primo  pro  so.  Secundo 
coiitra  liostes,  ibi,  Eruhescanl.  Circa  pri- 
miiiu  diio  facil.  Primo  onim  oral  liborari 
a  malis.  Socuudo  i^romovori  ad  bonum, 
ilti.  Illust/-a  ftuie/ti  luain.  \\\  advoisariis 
diio  coiisidorat.  Et  jiriiuo  alfoctiim  ;  ot  lioc 
taiigil  ciim  dicit,  l)e  manu  inimicorum, 
idost  odionfium  iiu»  :  Ps.  cxi.n.  9  :  Kripr 
/iic  dr  inimiris  meis  clc.  Isti  siiiil  diaboli: 
Matlli.  \iii.  2S  :  Iiiimirus  /lonio  ctr.  Itoin 
aiuici  :    Maltli.  .\.    3(1  :    Inimici    /lominis 


1  Al.  :  ('  tciiiiinrnliddi.  » 


8  Al.  :  I'  surtps  mala».  » 


400 


IN  DAVIOKM 


(iinivslici   cjns.  Sorundo    nflortmn,   (inin  diiM^t,  Mattli.  xxv,  'M\  :  Esiiriri^ft  )inii  de- 

persoiiniwilnr  :  P.s.  «•.xviii,  I.*17  :  Miilti«/ui  ifistis  //li/ii nia/iflurarr  etr.  ({noniam  cons- 

/irrsrifuii/ititr  iiir  rt  trihiiln/it  //ir  etc.  Sc-  cieiitia    repreln^udcit  eos  :  Isa,  2!J  :  Eni- 

cnndo   orat    proinoveri   ad   Ijonnin,  cnm  hrscetis  siijter   /lortis  //uos  e/njeratis  cum 

dicit,  llliistn/.  Cjrca  (]nod   dno  facil.  I*ii-  /iirrifis  rtc.  Sccundo  mitt(!ntnr  in  suppli- 

mo  pelit  promovcri  in  Ixniis.  Socnndo,  nt  cinm  a^ternnin  :  et  hoc  est  (jnod  dicil,  Et 


non  dcliciat  a  polilione,  ilti,  \o/i  co/i/u/i- 
dnr.  Piimnin  |)elil  (ln[)liciter.  l*rimo  se- 
cnndiim  profocfnm  sapienliae.  Secundo 
secundnm  prof(H'tum  jnstitia',  ibi,  Snlru//i 
//ir  fnr.  Liimoii  ralionis  niliil  alind  ost 
qiiam  (iiKedam  [)arlici|)alio  divini  lumi- 
nis  :  Ps.  iv,  7  :  Si(/)uitu//i  cst  su/jcr  /ws 
/ume/i  etc.  Hoc  Inmen  non  crescit  in  no- 
bis  iiisi  ab  eadem  causa  a  qua  inchoatum 
est.  Uiide  si  volnmus  in  co  proficere, 
oportet  quod  fiat  pcr  illustrationcm  divi- 
uje  faciei  :  I*s.  xi.ii,  3  :  E//iittr  lucem 
tua//i  ctc.  Secnndum  profcctum  justitiai 
per  qnam  pcrvenitnr  ad  sahitcm,  petit, 
eum  dicit,  Salru/n  mr  fac,  et  hoc,  Prop- 
ter  //iise/'icordia//i  tuam,  non  propter 
mcrila  mea  :  Tit.  iii,  5  :  No/i  ex  o/)eri- 
hus  justitix  ijua'  feci//ius  uos  etc.  Quan- 
tum  ad  socnndum  dicit,  Xo/i  co/ifwidar ., 
delicicndo  scilicet  iu  spe  tua  :  vel,  \on 
confu/idar,  fraudatus  scilicet  spe  mca.  Et 
hoc  ideo,  Quia  i/ivocavi  te  :  Jocl.  ii,  32  : 
0/n/iis  guicumijue  invocaverit  nomen  Do- 
mi/ii,    saicus    erit.    I/ivocavi   te.    Giossa 


deduca/itur  i/i  i/ifer/ium  :  Vs.  xlviii,  lo  : 
Sicut  oves  i/i  i/ifer/io  positi  sunt,  mors  de- 
pascet  eos.  Tertio  obmntesccnt ;  unde  di- 
cit,  Muta  fia/it  iahia  dolosa  :  Ps.  cvi,  42  : 
O/nnis  i/iiijnifas  ()j)/)ilnhit  os  snn//i. 

Sed  contra.  Immo  erunt  lo(juentia  : 
Apoc.  XVI,  11  :  lilas/j/te/naveru/it  Deum 
etc.  Item  ingemisceut  :  Sap.  v,  3  :  Ge- 
/nc/ites  j/rsB  a/ujuslia  sj)iritus,  et  dice/ites 
etc. 

Respondco  :  Dicendiim  quod  obmutes- 
ceiit  a  verbis  superbiac  et  doloris  illati 
sanctis. 

15.  Secundo,  cum  subdit,  Quae^  assignat 
triplcx  illorum  peccatum  :  et  praecipue 
oris  :  quod  ex  tribus  aggravatur  :  scilicet 
ex  pcrsona  contra  quam  dicitur,  ex  eo 
quod  dicitur,  et  ex  radice  cjns  quod  dici- 
tur.  Quantum  ad  primnm  dicit,  Adre/'sus 
jnstu//i,  quod  pcjiis  quam  si  coiitra  pecca- 
torem ;  quasi  dicat  :  Illa  obmutcsccnt 
quae  modo  loquuntur,  de  eo  quod  dicunt, 
quia  injustitiam  dicunt  ct  falsa  :  Ps.  xxxv, 
4  :   Verba  oris  ejus  i/iiijuitas  et  do/us.  Ex 


Augustiui  :  Invocas  Dcum,  quaiido  in  te      radicc  vero,  quia  aliquid  ahquando  dici- 


vocal^Tleum,  ([uando  in  domo  cordis  tui 
invitas  eum,  qiiod  prius  ncccssc  csl  mun- 
dari  universis  sordibus  vel  fraudibus  :  ali- 
ter  onim  vere  non  invocas.  Si  enim  in- 
vocas  Deum  ut  dot  tibi  lucrum,  lucrum 
invocas,  non  Deum.  (iratis  ergo  invocas 
Deum  o  avare,  ut  te  pecunia  non  te  ipse 
Deus  impleat.  Aumquid  sine  auro  ct  ar- 
gento  non  vis  illum  ad  te  venirc  ?  Quid 
ergo  de  his  quae  facit  tibi  Dcus  sufficit, 
cum  ipse  Deus  uon  sufficit  ? 

14.  Consequeuter  orat  conlra  hostes, 
cum  dicit,  Ei'uhesca/it.  Et  primo  ponit 
suam  petitioncm.  Sccundo  assignat  illo- 
rum  meritum,  ibi,  Qnx  ioquu/ifnr.  Et 
notaudum  quod  haec  oratio  magis  intelli- 


tur  contra  virum  justum  ex  ignorantia 
ct  deccptione  ;  scd  si  cx  prava  radicc  pro- 
cedit,  tunc  est  malum.  Ethaec  prava  radix 
est  duplex  :  scilicet  superbia  et  abu.sio  : 
Prov.  XI,  2  :  Vhi  iuerit  snperhia,  ihi  erit 
etco/itnmeiia.  Item  abutuntur  bonis  sibi 
datis  ;  quia  data  suut  cis  ut  humilientur, 
et  ipsi  inde  cxtolluntur.  Ilieronymus  ha- 
bet,  Et  despectu,  quia  stulte  alios  con- 
temnuut.  Et  lia^c  est  abusio,  quia  non 
ulitur  justo  ut  debet  conlemuendo  ip- 
sum. 

16.  Qna//i.  Psalmista  supra  praemisit 
tribulationcm  et  orationcm  ;  hic  autom 
accedit  ad  gratiarum  actionem,  tamquam 
exauditus.  Ubi  duo  facit.  Primo  comme- 


genda  est   per  modum    praMlunciationis     morat   nniversaliter  beneficia,  quae  Deus 


quam  orationis  ;  quasi  dicat,  Eruhrscant, 
conformando  voluntatom  suam  divinae 
justilia?.  Contra  primiim  tria  ponit  qiia» 
in  cis  vcnient  :  quia  in  judicio  confuu- 
dentur  ;  uude  dicit,  Eritbesca/if .  Quouiam 


humano  generi  et  sanctis  confert.  Secun- 
do  prorumpit  ad  gratias,  ibi,  Be/iedictus 
Domi/ins,  rjuoniam  efc.  Et  circa  primum 
duo  facit.  Primo  cnim  oslcndit  Dei  mise- 
ricordiam  quantum  ad  dona  collata  sanc- 


PSALMUS  XXX 


40! 


tis.  Secunflo  quanlum  ad  mala  a  quibns 
tuetur  eos,  ibi,  Abacondes  eos.  Circa  pri- 
mumtluo  facit.  Ostenditenim  primoprae- 
parationem  ijonorum.  Secundo  coriim 
adimplflioncm,  ibi,  Perfecisli  eis.  Dicit 
crgo,  Qiiam  jnarpia  rtc.  Dulccdo  in  spiri- 
tualibiis  transumplivc  dicitur  :  sicntewim 
dulcedo  corporalis  delcctat  gustum  carnis, 
itaquod  mentcm  deleclat  interius,  dicilur 
dulcedo.  Contingit  autem  quandoqnc  (juod 


reposuisti  nt  timcntes  te  habeant  eam  : 
cthocmelius  ;  qnasi  dicat  :  In  abscondito 
reposuisli  propter  eos.  Et  quarc  ?  Quia 
illa  dulcedo  non  est  in  sensil)ilibus  bonis 
qna'  manifesla  sunt  nobis,  sed  est  in  in- 
visibilibus  ;  et  non  in  rebus  creatis,  sed 
in  invisibilitate  ipsius  Dei  :  Apoc.  ii,  17  : 
Vincmti  dabo  manna  absconditum  :  I  Cor. 
H,  9  :  Oculus  non  vidit,  nec  auris  andivit., 
nec  in  cor  hominis  ascendit,  quse  prsepa- 


gustus  carnis  non  bene  dispositus  delec-     ravit  Dominus  dilifjentibus  se.  Praeparatio 


talurin  corriipto  saporc,  ettunc  falso  de- 
lcctatur  :  sic  affectiis  liorainis  quando 
non  est  bcne  ordinatus,  deleclatur  in  re 
quae  non  vere  cst  delectabilis  :  sed  si 
bene  sit  dispositns,  dclectatur  in  vero 
bono,  scilicet  divino.  Et  ideo  bonitas 
substanlialis  Dei  dicitur  dulccdo  J)ei  : 
Sap.  XVI,  21  :  Substantia  tua  dulccdinom 
tuam  quam  in  filios  habes  ostcndcbat. 
Vel  dulccdo  Dci  dicitur  co  modo  quo  ali- 
quis  dicitur    amarum   haberc   airectum. 


ergo  bona  est  in  abscondito  ;  sed  con- 
summatio  et  expletio  estmanifesta  ;  unde 
siibdit,  Perfecisti  eis  ctc.  Inter  illam  prae- 
destinatiuncm  et  cjus  etrci  tum,  ejus  sci- 
licet  qui  est  in  gloria,  in  medio  est  status 
gratia',  qui  est  inchoatio  gloria^.  :  et  hac 
pr.etermissa  tciidit  ad  perfcctum  et  dicit, 
Porfrcisli.,  idcst  pcrflcics,  et  inccpisti  per- 
llcerc  id  absconditum  :  I  Cor.  xiii,  10  : 
Cum  vcnerit  quod  pcrfectum  est,  cvacua- 
bitur  etc.  Scd  quibus?  Eis  qui  sperant  in 


quando    scilicct    cogitat    quomodo   alios     tc,  ad  quos  perveniet  haec  perfectio,  non 


contristct  :  Epli.  iv,  31  :  Oninis  amaritu- 
do  tollalur  a  vobis.  Ergo  pcr  contrarium 
dulcedo  animi,  quando  proponit  alios 
consolari.  Unde  dulccdo  J)ci  propositum 
dicitur  quo  vult  omncs  homines  salros 
fieri,  I  Tim.  ii  4  :  Gnstate  et  videte  quo- 
niam  suavis  cst  Bominus ;  Psal.  x.xxiii,  9, 
itcin  dulcis  et  rectus  Dominus.  Ps.  xxiv, 
8.  Et  quocumf|uc  modo  dulcedo  dicalur, 
continct  dclcclatioiKjm  :  quia  (juamvissit 


ad  eos  qui  in  scipsis  confidunt  :  Rom.  v, 
2  :  Gloriiunur  in  spc  (jlorix  filiorum  Dei. 
Scd  tunc  non  crit  abscondita,  immo  crit. 
In  conspoclu  fi/iorum  homi/fum  :  fjuia 
illam  gloriam  omnes  vidcbunt,  boni  et 
mali  :  llom.  viii,  13  :  Kjistimo  quod  non 
sunt  condiijnx  passiones  hujus  temporis 
ad  futnram  gloriam  qua'  revelabitur  in 
nobis  :  Sap.  v,  2  :  Videntes  mirabuntur 
in  subitiiliinw  etc.  ns(juc.  Qumnodo  com- 


una  et  simplex  in  sc,  lamcn  est  ladix  ct  jiufati  sunt  mter  /i/ios  Dei,  ct  intrr  sanctos 

fons  omnis  bonitatis.  Et  ideo    qiiidqnid  sors    i//orum    est.    Vel,    Fi/iorum,    idest 

delectat  in  mundo,  totum  cst  in  Dco  :  ut  sancforiim  (jui  plene  vidcbnnt  :  Ps.  c.vi, 

sapientia,   vcritas,    Jionores,   excellcntia,  42:    Vido/mnt  recti  etc.  Vcl,  Qiii  sperant 

voluplas,  et  omnia  Iiiijusmodi  in  excessu  ///  te,  ef  iianc   manitVstaiif.  ///  conspectu 

sunt  ibi.  l^t  idco  dicit,  Quain  niaijnn  niu/-  fi/iiwum    homininn  :    Koin.  i,  16  :    AV)w 

tiludo,  supcrcxcc(l(!ns  sccundiim  inagni-  onim  rriibosco  cvunijo/iinn. 


tudinem,  inlinite  a  nobis  iiicoinj^rchciisi- 
bilis.  Item  similitm-  iniiltitiido  (inantum 
ad  dulcedinem  efrecliis  ;  (juia  (|iiid(jiiid 
liomini  j^otcst  provonii(^  totum  cst  cx 
dulccdine  l)onitatis  Dci  :  Saj).  xii,  I  :  O 
iiuam  suavis  est  Domino  sjnrilus  liiiis  in 
nobis .'  Isa.  i.iv,  1,  ubi  agifur  (h^  niultilu- 
dine  justoruin  :  .Mu/li  fi/ii  dosort.v  cto. 
Qnod  vero  ait,  Quam  abscondisti  elc,  du- 
pliciter  potest  intclligi.  Uno  luodo  :  (jnod 
Deus  abscondit  so  ab  eis  ul  non  cogiios- 
cant  eum,  ut  scilicct  crcscal  coruin  dosi- 
derium.  Alio  modo,  (jnod    in   abscondilo 

XVIII 


17.  Dcindc  cnm  dicil,  Abscundes,  a^' 
tcndil  bendicia  Dci  in  sanctos,  \)0v  libora- 
fioncin  a  nialo.  Scd  (juia  (Inj^lcx  maliim 
pofcsf  homo  i^afi  :  .sciliccf  in  oj^ero.  et  in 
vcrbo  :  j)iimo  ostcndit  (juando  protogit  n 
j)riino  inalo.  Sccniido  (jiioniodo  a  sccnndo, 
ibi,  /'mlrjrs.  Difif  cigo,  .{bscondrs  clc. 
Lo(jiiifur  siinilitiidinaric  :  sicnt  si  aliijnis 
iina>rafiir  ad  luorlcm.  (juicuinqiio  illiini 
abscondcrit  in  socrotis  sino  doinus,  ibi 
liitns  ossol  :  sic  ost  (U^  sancfis.  Impii  por- 
sciiiiuntiir  (>os  :  scd  Dons  abscondit  cos 
iii    abscondito.    idcst    jicrducot    ad  illnm 

2r, 


402 


IN  DAVinKM 


locum  absrondilumsiia'  (luhNMlinls  :  '  Col. 
lU,  ;{  :  \  iffi  rvslni  (ihsro)nlitn  f's/  cHHi 
Christnin  Peii ;  srd  lioc  (mII  in  riittuo  pcr- 
footo,  (|nan(lo  vidclMinl  (MMU  lacir  ad  la- 
riiMU  :  I  (Idr.xiii,  i'2  :  7'i//ir  niitrni  /iirir  nd 
ffi<  irniliiKiu.  iii2,  vidrhiiniisriunsiriitirst. 
Kt  hoc  t'st  (|uod  ail,  Fnriei  tii;v.  Scd  in  \M"<3d- 
senti  otiam  ahscondif,  in(|uaiitum  vido- 
mus  aliquid  dc  dulccdiue  gloria*  sua?  cou- 
toiuplando.  Kt  inlantum  al)scondit,  in- 
qtianliim  houiinos  turharc  non  possuut 
firmatos  in  Dci  amorc  :  Sap.  ui,  1  :  Jus- 
torum  (ininifV  in  ni<inii  Dci  sunt  etc.  Vcl 
non  scnticus  ronturhationcs  quas  homi- 
nes  patiuutur  in  Judicio  :  Sap.  v,  2  :  Tur- 
bahuntur  timore liorribilietc.  Item  inquan- 
tum  Iiomo  absconditur  in  contcmplatione, 
el  nou  sculit  turhatioucs  mundi  :  Sap. 
vui,  16  :  Intrans  in  doniuin  ntrani    con- 


T(Mlio  expouit  causam,  ihi.  /v/o  nutrm 
ili.ri.  Dicit  ci-po,  lirnedirtiis  Domimts ; 
(|uasi  dicat  :  K\  (]uo  piolcctus  cst  sic  po- 
piihis  sanctitrnm  a  Dco,  niiiil  aliiid  rcstat 
nisi  h(MicdiciM'(>  Dimiui,  idcst  altrihucrc 
lidccjus  honitali  ;  Toh.  xii.  G  :  lirnrtliritc 
Dcuni,  rt  enurrate  omnia  mirahilia  ejus. 
Et  (luarc  ?  (Jiiia  miri/icavit,  idesl  mira- 
bilcm  lccit,  misericordiam  siiani  miln. 
Tune  enim  vidctur  liomo  tencri  ad  f,M-alia- 
rnm  acfioncs,  quan(h)  mirahiliter  libera- 
tur  a  maf^nis  periculis.  Kt  ([iiomodo  miri- 
ficavi?  In  civitate,  iuiiuit,  m//y<//^/;  quasi 
dicat  :  Ita  liberavit  me,  quod  fecit  mo 
sicut  civitatcm  munilam.  Alia  liftera,  /« 
civitatr  circumstantia'.  Ilcbraii  Iiabent, 
ohsessa.  IIoc  autcm  polcsf  referri  ad  duas 
inlcntiuncs  :  cl  ulrumquc  misericordiam 
Dci  osfcndif  mirahilifcr  ;  quia    in  civitate 


quicscaminilla  ctc.^^^imwi^oosiQmWiqyio-      munita   ita  lihcravit    mc,   quia    fccit  mo 


modo  abscondnulur  a  maliloquis,  cum 
dicit,  Protei/es  eos  etc.  Aliqni  cnim  protc- 
gunfur  a  malefactoribns,  scd  uou  a  mali- 
loqnis;  ab  hoc  enim  malo  non  omucs 
protcgunfur.  Iliide  Octavianus  Tiherio 
rcspondit  zelanti  ore  ipso  coutra  malc 
loquenfcs  de  co  :  Nolo  snpcr  hac  rc  mihi, 
Tibcri,  turbcris.  Safis  pra*stif  nm  cst  nohis, 
ut  nullus  nosofrcudere  posset.  Dicil  crgo, 
Proteges  eos  in  tahrrnaculo  tuo.  IIoc  ad 
pra\senfcm  Ecclcsiam  rcspicit,  qna?  taber- 
naculum  est  militanliiim  ;  Isa.  iv,  0  : 
Tahernaculum  erit  in  umbraculum  diei 
ah  aestu  etc.  Et  hoc,  A  contradictione  lin- 
guaruyn,  qua?  vcl  blasphemando  Deum, 
vel  doccndo  falsa,  contradicunt  veridica? 
doctrina",  ut  sunt  scbismata,  ct  diversa^ 
ha?rcses  ;  Job.  xvi,  9  :  Suscitatur  falsilo- 
fjuiis  adversus  faciemmcam,  contradicens 
7nilii.  Si  ergorccurrafur  ad  tabernacuhim 
Dei,  idest  ad  Ecclcsiam,  et  ad  sccreta 
lidei  ejus,  ihi  invcuilur  dcfeusio  sccura 
ab  hnjusmoiii  conlradictiomi  linfjuarum. 
18.  Consc(jucnfcr  cum  dicit,  Beneflicius, 
rcfcrt  graliarum  acfioncm.  Uhi  duo  facif. 
Primo  cuim  tirafias  airif.  Sccundo  inducit 


sicnt  civitatem  munitam  coufra  mala.  Et 
h.TRc  civitas  cst  Ecclesia:  Ilior.  1,  18  :  Dedi 
tc  hodicin  civitatem  miniitam.,  etin  c.olum- 
mnn  ferrram.,  et  murum  anicum.  Vel,  In 
civitatc  ohscssa.,  similitcr  mira  miocricor- 
dia  est  :  quia  sumus  hbcrati  a  minori 
malo.  Pcricuhim  cnim  maguum  perfcrunt 
obscssi;  ct  ideo  dicit,  Eram  in  civitate 
obsessa,  seu  circumdafa,  ct  tamcu  libera- 
vit  me  velut  centrum  a  circumferentia. 
Circumfcrcntia  uamque  ponitur  in  gyro, 
centrum  iu  mcdio.  Popuhis  Juda^orum 
qui  in  medio  erat  genlium,  qui  circums- 
tabant  Jnda-am,  ubi  dicebantur  laiides 
Deo,  ubi  sacrificia  ofTerebantur,  ubi  pro- 
phctiae  non  cessabant.  Modo  autem  in 
omnibusgentibus  circumslaufihus  diffusa 
est  misericordiaDei  :  Marc.  ult.  15  :  Eun- 
tes  in  nanidum  univcrsum,  prxdicate  evan- 
fjclium  omni  creaturx.  lu  civitate  ergo 
ait  circumstautc,  scilicet  in  toto  populo 
gentium.  * 

19.  Dcindecum  dicit,  Ecjoautem,  expo- 
nitmatcriam^  grafiarum.  Ubi  primo  po- 
uit  magnitudincm.  Sc(Mindo  ponit  cxaudi- 
tioiicm,  ihi,  ideo  cxawUsti  etc.  Dicit  crgo. 


alios  ad    hoc,  quihus  praidicfa  bencficia  Efjo  dixi  in  excessu  mrntis  mex.  Exces- 

sunt  coHafa,  ibi.  Dilif/itc.    Circa  primum  sus    contingif  quandoque  ex   causa  inte- 

tria  facil.  Primo  cnim  prorumpit  in  gra-  riori  ;  ct  hoc  quando  vidct  stupcnda  ex 

tias.     Secundo     proponit    misericordiam  qnibus  fit  extra  sc.  Act.  m,  10*  :  RcjAeti 

gratiaruiii,   ild,  Quoniam  mirificavit  etc.  sunt  stu/mre  et  extasi.  Quandoque  a  causa 


1  Parm.  :  «  Gal. 


2  Al.  :  «  luisericordiam.  » 


PSALMUS  XXXI 


403 


superiori,  ([iiaiido  scilicet  contemplatur 
quis  divina,  et  rapilur  cxtra  se  supra  se  : 
II  Cor.  V,  13  :  Sive  incate  excedinin^  Deo. 
Sic  ergo  elcvat(js  ad  diviua  dicit,  Projec- 
tnssuni  elc.  idcst  perpoudi  nie  longe  esse 
a  te  :  quiu  (juanto  Iiomo  magis  accedit 
ad  Deum,  (anto  se  minorem  adverlit. 
Job.  ull,  5  :  Auilitu  anris  audivi  te,  nunc 
autem  oculis  meus  videt  te  etc.  Vel  si 
intelligalur  (juaulum  ad  excessum  causje 
inferioris,  quod  iuniiil  littera  Ilijerpnymi, 
aliquaiulo  homo  cousiderat  gravitatem 
peccatorum  vel  malorum  imminentium. 


uaf.  Quoniam  veritatem  requiret.  Dicit 
ergo  quia  exaudivil,  et  quia  mirificavit, 
Dili(/ite  Dominum  :  Dcut.  iv,  1  :  Et  nunc, 
Israe/,  audi  j^riecepta  et  judicia.,  (jux  erfo 
doceo  te  ctc.  Et  qui  suul  qui  diligere  de- 
hent,  ostendit  :  quia,  Sancti  :  Caut.  i,  3  : 
Hecti  di/i(/unt  tc  Quoniam  veritatetn. 
Assignat  causam  diligendi.  Redditur  au- 
tem  duplex  causa,  quare  Deum  diligere 
tenentur  :  quia  cpujd  diliguut  sancti  Deus 
diiigit  ;  et  quod  odiuut,  Deus  odit.  Se- 
cuiida  est,  ibi,  El  retribuet.  Ouautum  ad 
primum  dicit,  Quoniam  vn  itatem  requi- 


et  ex  hoc  reputat  se  derelictum  :  sicut  ret  Dominus,  et  retri/juet  abundanter  fa- 

Christus  iu  persoua  suorum  dixit  Matth.  cie/itibus superbiam ;  i\m\sid[cdl  :  Diligere 

XXVII,  49  :  Deus  Deus  /neus^  iit  quid  me  debetisDominum,  (juia  diligit  quod  diUgi- 

dereliquistil  Et  sic  dicit  hoc,  David.  Cou-  tis,  et  hoc  re^iuirit.  Sancli  diliguut  verita- 

siderans  mala  qua;    milii  voniuul,    pro-  tciu;  et  ideo  Deiis  qui  veritutem  re(|uirit 

jectus  sum  :  Jonai  ii,  o  :  Abjectus  suin  a  dehet  a  nohis  diligi.  Rcquirit  aiitem  Deus 

conspectu  ocu/orum  tuorum.  veritatemjustitiiL':  Rom.  ii,  2:Jiulicium  Dei 

20.  Secundo  cum  dicit,  Ideo  exaudisti,  estsecundumveritatemineosquita/iaaqunt 


Pouit  exaiiditiouem  ;  quasi  dicat,  Ideo., 
quia  hoc  dixi,  Exaudisti  :  Psalm.  ci,  18  : 
Respexit  in  orationem  /iumi/ium.  Sic  [)u- 
blicauus  Luc.  xviii,   quouiam  recognovit 


Item  vitai  :  Isa.  xxxviii,  3  :  Obsecro  Do- 
rnine,  memenlo  quieso  quonwdo  ambu/a- 
vcrint  coram  te  in  vcritalc  et  cordc  per- 
fecto.,    Item  doctrina:  :  Matth.   xxii,  16  : 


se    peccatorem,  descendit  juslificatus  iu      Scimus,  quia  verax  es,  et  viam  Dei  in  ve- 


domum  suam  :  Eccli.  xxxv,  21  :  Oralio 
liwni/ianlis  se  nubes  penetrat.  Vel  secun- 
duin  Tlieronymuin,  pouitur  iuterrogative, 
Byo  dixi  etc.  Ergo  ue  exandios  .^  (juasi 
dicat  :  Mirum  estcuin  sim  ita  longe  a  te, 
quod  me  exaudias.  Dum  cianuirem.  ad  te. 
G/ossa  Augustini;  Clainor  lit  ad  Deuin 
non  voce,  sed  corde  ;  quia  inulti  silentes 
labiis,  corde  averso  uihil  impetrare  po- 
tueruut.  Clama  ergo  intus  uhi  Deus  au- 
dit. 

21.  Conscijueuter  (11111  dicit,  Dt/iqite 
Do//iinum,  inducit  illos  quihus  pra-dicta 
benelicia  sunt  collata  ad  gralias  exhihcn- 
das.  Et  ordiiiat  eos  [uinio  quautiiiu  ad 
eirectum.  Secundo  (|iiauliim  ad  eireclum, 
ibi,  Viri/iter  (K/ilc,  Ciiva  prinium  diio 
facit.  PriiUd  inducit  ('((S  ad  dilig(Mi(liim 
Deum.  Secuudo  ratioiiciu  ililigendi  assig- 


ritate  doces.  Seciinda  ralio  ([uare  tenc- 
miui  diligere  Deum,  est,  (|uia  punit  qiiod 
odilis  :  [)uiiiteiiiin  Deus  siqxnhiam,  qiiain 
sancti  odiunt  :  cl  hoc  est,  ijuod  dicit,  Et 
retril/uct  puMiain  scilicet,  a/)U/ulanter, 
idcst  supra  seipsos  :  (|iiia  ipsi  supra  se 
extollunt  :  Isa.  xvi,  6  :  S/i/jcrbiu  cjus  it 
ar/-(/(ja/itia  ejus  ct  indi(//iatio  ejus  /jIus- 
q/iam  fortitudo  ejus. 

'11.  Deinde  cuin  siihdit,  Viri/iter,  ordi- 
nat  cos  ([iiaiitiim  ad  cllccfum.  Et  jtiiino, 
iit  sinl  fortcs  iii  o[)crt',  cum  ait,  Viri/ilcr 
(K/itc  :  Prov.  xviii,  \)  :  Qui  //ud/is,  ct  dis- 
so/utus  cst  i//  opcrc  suo,  fratcr  est  sua 
o/tcra  dissi//a/itis.  Iteiu  iit  sinl  fortes  iii 
cokIc,  El  n)//ftirtctur  cor  vestrui/i  :  Psalm. 
XXVI,  14  :  Ex//ccta  Dominum,  viri/ilcr 
(K/c,  cl  conforlclur  ntr  luu///,  et  sustine 
l)o//d/ui//i. 


PSALMUS   W  \l. 


1.  hilc/lvctits  Dnviil. 

UiNiti  (|iinnim   rfinissn'    siiiil    iiiiiinilalfs,  cl   iino 
ruui  leclu  suuL  iiecculu.  Uculus  vir   lUii    nou    iin|iu- 


lavil   iloininus  |i<>t'i'ntuiu  ;  noc   cst   in    Kpirilii  ejus 
»liilus. 

_'.  (,iii(iiii.iin  laiui.  iiivftiTavfrmil  nss.i  uwn,  iliin» 
i-lauiuriiii   luta   dio.  (.lunuiaui   dio  ac  nocU;  gravala 


40i 


fN  D.WinF.M 


Ml  aupor  nip  innmis  Ina  :  conversiM  i»tnn  in  uTum- 
nii  nii'n,  ilnni  i-onli;;i  tur  ^|iimi. 

.1.  nflitluni  mi-um  lo^^Miilum  lilii  f»'ci,  ••l  injusli- 
li.un  nioani  non  nhscomli.  Dixi,  Oiuililclior  advnr- 
snin  1110  iiijiistitiani  iiii>am  Doinino  :  ul  lii  n.-uiisiiiti 
im|ii(>latfni  iteci-ati  ini'i. 

4.  Pro  li.ii-  ornliit  ail  ti-  oiiinis  sanctus,  in  teni- 
pore  oiijiortiino. 

5.  Veruintanien  in  dilnvio  ai|u.'iriini  niiiltarnni, 
nd  riini  non  a|i|iroxiiiial>uiit. 

6.  Tii  os  rcrii^iiim  minini  a  triljiilatione,  qna' 
ciniiiiKlfdil  nie  :  e.\iil'alio  inea,  ernc  nie  a  circunr 
dauiibns  me. 

7.  Inlcllectum  liJii  dabo,  et  instrnnin  io  in  via 
liac  q\i>\  fjrrailieris  :  lirmabo  siiiier  te  ociilos  nieos. 

8.  Nolile  lieri  siciil  eiiuns  et  miiliis,  i|uil)us  uon 
est  inlellectiis. 

9.  In  camo  et  freno  ma.\illas  eorniu  couslringe, 
qui  nou  aiiproximant  ad  te. 

10.  MuUa  llafjella  peccaloris  :  sperautem  autem 
in  Domiuo  misericordia  circunulaliit. 

11.  La;taiuini  in  Domino  et  exuUate  justi,  et  glo- 
riamiui  omues  recti  corde. 


1.  Ilic  iiicipit  quartadecas  priiiia'  quin- 
quagcnae.  Et  sicut  Ln  prima  dccade  sunt 
Psalmi  in  quibus  fit  mentio  de  pcrsecu- 
tione  Absalonis;  in  secunda  de  persecu- 
tione  Saulis  ;  in  tcrlia  de  persecutione 
populi,  ita  iii  ista  (iiiarla  dc  tribulationo 
quam  boni  a  peccaloribus  sustinent  :  n, 
rctr.  H,  8  :  Habitans  apud  cos  qui  de  die 
in  dieni  ani^iiani  justain  inifjuis  operibus 
cruciabant.  Dividitur  autem  bac  decas  in 
duas  partes.  Quia  primo  commendatur 
justorum  dignitas.  Secundo  imploratiu' 
auxilium  contrapcrsecutioties  impiorum, 
in  Psahu.  xxxiv  :  Judica  Dowine  nocen- 
tes  me.  Circa  primum  duo  commemorat. 
Primo  gratiam  justificantem.  Secundo 
dignitatem  JustoriuTi,  ibi,  Ps.  xxxii  : 
Exultate  justi  etc.  Tertio  monct  justos  ut 
in  justitia  sistant,  ibi,  Ps.  xxxiii  :  licnrdi- 
cam  Dominum.  llujus  Psahni  novus  est 
titulus,  scihcetintellectus  David.  Ilicrony- 
mus  liabet,  Eruditio  David.  \n  muUis 
Psalmis  sequentibus  est  invenire  tituhim 
hunc.  Et  signatur  per  hoc,  quod  in  om- 
nibus  Psahuis  in  quibus  hic  titulus  dici- 
tur,  tractatur  ahqua  veritas  communis, 
noii  sohim  pcrlinens  ad  unum  pcrsouam. 

sed  quasi  ad   providentiam Dei_,  vel    ad 

aliquid  ahud  arduum.  Et  licel  in  omnibus 
Psalmis  quaHhuii  sint  ad  cruditionem, 
ista  tamen  ad  hoc  priucipahtcr  orditiau- 
tur.  Spcciahter  vcro  iste  Psalmusintitula- 
tur  ab  intehectu  quem  debet  haberc  poe- 


nilcns,  i|ui  (blicl  iiitcUigere   sc   peccato- 

rcm,  et   graliam   Dci    ribcranlis  :  Lev.  v, 

4    :    Si   intcllc.verit    /unno    ilelirtnm    etr. 

Ilunc  intvllrrtunt  dat   re.rutio,   Isa.  xxvtll, 

11)  Jirf/(i  f/itoruut.  Islc  cst  secundus  Psal- 

mus  pa'nitcnlialium.  In  jirimo  cnim  cgit 

de  contritione  cordis,  iii  isto  vero  do  con- 

fcssione ;  ct    dividitur    iii  trcs  partes.  In 

primaeuim  pouitur  remissio  peccatorum. 

In    secunda,    via  ad     remissionom,    ibi, 

Qtiiniiam   tncui   etc.    Tertio    dcsiderium 

sauctorum    de  reniissione,    ibi,  Pro  liac 

orabit.    Circa  primuiu  duo    facit.    Primo 

enim   ponitiir  arK]ui(l  (juod   est  ex   parte 

Dei.  Secundo  illud  quod  est  ex  parte  ho- 

minis,  ibi :  l^ec  est  i}i  spiritu.  \i\  peccato 

namque  primo  est  oirensa  Dei.  Secundo 

macula.  Tertio  reatus  ])a'na'.  Coutra  bific 

tria  ordinat  tria.  Quia  Dcusremittit  ofien- 

sam,  maculam  tegit,  rcatum  pronae  tollit, 

non    imputando  peccatiim.   Quantum  ad 

primum  dicit,  Beati  quorum  remissae  sfnit 

rtc.  Sed  quia  bcatitudo  est  duplc>c,  scili- 

cet  rei  et  spci,  isti  tales,  scilicct  quorum 

remissa^    sunt  iniquitates,  sunt   bcati   in 

spe ;  (|ui  taudcm  erunt  bcati  in  re.  Bca- 

tus  cnim  ille  est    spc,    iu   qiio    pra^cedit 

causa  beatitudinis,  ct  via  quae  est  virtus, 

et  prsecipue  perfecta  :  unde  in  quo  virtus 

perfecla   apparet,   potcst   dici    beatus  in 

spe  :  sicut  arbor  bene  florens  potest  dici 

fructificans.  Post  corruptioncm  enim  pri- 

mi  hominis  isti  flores  non  erant,  sed  spi- 

nae  peccatorum.  Et  ideo  beatitudo  pecca- 

toris  quffi  est  in  spe,  non  est  hujusmodi, 

sed  quod  Deus  remittat  peccatum,   et  sic 

fructificat  :  Ilier.  iv,  8  :  Novate  vobis  no- 

vale   rtc.    Remissse  :  Isa.  xl,  2  :  Dimissa 

est  iniquitas  illius  :  Luc.  vi,  36  :  *  Dimittite,    *  dimitte- 

et  dimittetur    vobis  :  Quantum  ad  secun-       '"'"' 

dum  dicit,  Et  quorum  tecta  sunt  peccata. 

Peccata  sunt  macuke  animae  :  Ilier.   ii, 

36  :  Quam  vilis  facta  es  etc,  Quando  quis 

babet  in  se  turpe,  et  illud    tcgitur,  tunc 

oculos  inlueutis  '  turpitudo  non  offendit. 

Deus    autcm  tcgit'  luri)itudinem  pecca- 

torum  :  sed  quomodo?  totaliter,  scilicet 

ablucndo   animam.  In   peccato  enim  du- 

plex  est  dcformitas.  Una  scilicet  ex  priva- 

tione  gratiae    qua  privatur    peccator  :  et 

ha^c  totahter  tolhtur,  ct  non  tegitur,  quia 


^  Al.  :  (t  intueutium.  » 


*  Al.  :  «  fecit.  » 


PSALMUS  XXXI 


405 


datur  ei  gratia.  Alia  macula  est   ex  actu  non  recedet  a  nte;  nunc  autem  etc.  Ergo 

peccati    praiterito  :  ct   haic  non   deletur,  quoniam  tacui  peccata   mea,  Inveterave- 

quia  non  datur  ci  quod  non   locerit,  sed  runt   ossa  mea,    idest   interior   fortitudo 

quod    non    imputchir  ei   ad   culpam  :  et  defecit.  Siepe  in  Scripturasacra  per  mem- 


ha^c  tegitur,  Qiiantum  ad  tertium  dicit, 
Beatm  vir  cui  mjn  imputavit  Dominus 
peccatum.  De  rcatu  pcjL-nse  intelligitur, 
quia  pocna  non  ei  reservatur  propeccato  : 
Dan.  m,  28  :  Omnia  induxisti  super  nos 
etc.  Secundum  G/o5Aam,  triplexpeccatum 

hic  insinualur  :  peccatum  originale,  ac- 
tuale  mortale,  et  actuale  veniale.  Primum 

signatur  pcr  iniijiiitatem,  qua;  est  qua;- 
dam  inaMjualitas  :  et  hoc  est  in  originali, 
inquantum  in  ca  vires  animai  reccdunt 
ab  aiquahtate  innocentiae,  et  hoc  dimilti- 
(ur  et  diminuitur,  quia  aufcrtur  rcatu  et 
remanet  actu.  Dicit  autem  pluraliter  ini- 
quitates,  quia  iu  diversis  diversa  origina 
ha,  et  in  uno  uuum.  Secunduni  signatur 
per  peccatum  actuale  mortah;.  ActuaHa 
enim  peccata  mortaha  dicuntur  tcgi, 
quando  non  imputantur  pcccatori  jam  ad 
culpam.  Terlium  signatur  pcr  p(!ccatum 
veniale,  quod  noii  imputat  Doniiuus. 
Peccatum  cuinMouiale  non  inii)ulalur  ad 
pauiam  a'tcrnam.  Vel  prinunn  dicit  piop- 
ter  peccatum    (juod  cst  ante  baplismum. 


bra  corporalia  inlclligunlur  virtutes  in- 
teriorcs.  Unde  pcr  ossa  in  quibus  est 
fortitudo,  intelligitur  interior  virtus.  Et 
quia  inveterascit  quod  deficit,  idest  mi- 
nuitur,  inde  dicit  :  Inveteraverunt  ossa 
mea  :  Baruch.  lu,  II  :  Quid  est  Israel, 
quod  in  terra  inimicorum  es,  inveterasti 
ctc.  De  sccunda  Isa.  v,  7  :  Expectavi,  ut 
faccret  judiciujn,  et  eccc  inic/uitas  :  justi- 
tiam,  et  ecce  clamor.  Et  hoc  est  quod  di- 
cit,  Dum  clamarem  tota  die.  Ciamabat 
enim  sc  justum,  clamabat  de  pccua,  et 
tacebat  de  culpa. 

Sed  quid  fecit  Dominus  ?  Convertit  eum 
aggravando  manum  Domini,  gravameu 
iurcrcutcni,  Qu<miam  dic  ac  nocte.  Se- 
cundo  cDUversionc  consp(|n(>nte,  Conver- 
sus  sum  etc.  Dicit  crgo,  Die  ac  nocte,  idest 
conlinu(\  Gravata  est  etc.  Manus  Domini 
ah(|aando  consolatiu-  :  Ezech.  ni,  14  : 
Manus  Domijii  crat  jjiccum  confortans  jJie. 
ArKiuando  aggravat,  sicut  liic  I  Ileg.  v, 
dicitur  manus  poniini  gravissima  :  Isa. 
XXVI,  IG  :  /ji  trihu'atio)U'  etc.  Et  ideo  di- 


Secunduin  [)i'optcr  peccata  qua*.  sunt  post      cit,  Cojirej'sus  snni  in  ;i'rujjijia  jjiea,  idest 


baptismuin.  Tertium  vero  post  confessio- 
nem,  quia  nou  iin[)utaljilur  pc^calum  ad 
prpuam.  Scd  cx  [larte  h(^)iniiiis  r(;(|uirilur 
qu(Ml  nou  fictus  confilcatiir;  alias  noii 
consequitur  gratiam  :  Sap.  i,  o  :  Spiriliis 
sanctus discij)lin;c  cffui/iet  flctujn.  Et  idco, 
Nec  est  iJi  spiritu  cjus  dolus.^  ul  aliud  lia- 
beat  intcriiis,  et  ahiid  prcetcudat  exti! 
rius. 

2.  QiiimiaiJi  turui.  Sccunda  [)ars  est, 
ui)i  poniliir  via  [)crvcnicii(li  ad  rciuissio- 
ncin  pi^ccatoruiu  :  et  circa  hoc  tria  facil. 
Priinocniin  [)ouit  stalum  peccali.  Secundo 
conversioiKMU,  ([iia*  est  caiisa  remissio- 
nis  peccati,  il)i,  Drlirluni  jucujji,  Dicil 
ergo,   Quoniam  lnrui  rtc. 

Contradictio  videtiir  hic.  C.uin  ciiiin 
clamct  tota  dic,  dicit  se  taccrc. 

Iles[)()U(|(!o.  Taccbat  ab  co  ([iiod  diccu 
dumeral;  sedclamabaliiuoddicciidiim  iioii 
orat,  ncduin  clanuindiiin.  El  iii  iiIiim|iic 
ost  poccatuin.  I)c  [^rimo  Isa.  vi,  .'»  :  We 
tJii/ii  ipiiii  liinii.  |)cl)(>l  cuim  [)cccalt»r  di- 
core  [)cccala  sna  :  .lob  .\vi,  7  :  Si  hirurro. 


\{\  lui.sciia  (|iiaiii  [)alior  [iro  pcccatis.  /)iijn 
cojifiijilur  spiiiii,  (liiiu  s[)ina,  idcst  rcmor- 
sus  consciculia',  inligiliir  cordi  meo.  Vcl 
pro  s[)iiia  doisi  qiia'  lcnct  lotiim  homi- 
ncm  rccluiu,  /)i(in  confu/itur.  Et  signat 
su[)crl)iaiu,  ([iia'  ([iiaudo  constringitur, 
conigitiir  homo.  Vcl  ([iiare  clumabat? 
Pnqiter  gravitatcm,  in([iiit,  manus  tua». 
El  lioc  idco  ([uia  noii  sum  couvcrsus  ud 
lc,  scd  ad  [icccatuin.  Et  hoc  dum  s[)ina 
[)('ccatoriim  conllLritur,  idcst  Hrmatiir  in 
UKN  ct  sic  s[»ina,  i-lcst  [icccatnm,  intelli- 
liir.  Vcl  diim  ratio,  ((iia'  sicul  spina  cst, 
rcgcns(l(»rsuin  dc[»iiinitur.  Vcl  secundum 
ll('bra'os,  Cimversus  cst  /luuior  mrus  m 
sirritulcjn  ,vsftilis,  idcst  cx  uggravatit)no 
maiiiis  tiKc,  (|uidqiiid  in  nuM-arnab' ct  liu- 
inidiiiu  fiiit,  coiivcrsum  cst  iii  siccilatcm 
a'sl.itis.  llicronyiniis  liabcl,  Vrrsatus  sum 
iii  inisrria  mra  diiju  r.rardescit  messiSf 
iilc- 1  :id  iiioduin  incssis  uriii. 

;{.  Dciiulc  ciiin  dicit,  brlictujji.  l'rimo 
|i(»iiil  coiitcssioiicm.  Sccundo  «^jus  oflicu- 
ciaiii  ostcndil,  ibi.  />/.//,   Confitcljor.  Scd 


406 


IN  nWIDKM 


qiiia  (liio  (Irbel  liomo  ronnt(M'i,  sciricct 
hdiKi  omissji,  o\  miila  (•oiiiinissa  :  (|n;ui- 
tnm  ad  piimiim  (licif.  Dclirtnm  inpnni, 
S(^ilicot  (IIKmI'  (limisi  faccrt'  (piod  (lclmi  : 
Coguilinu  tihi  frri  :  iioii  (piod  |)(MIS  ikiii 
cognoscat  ;  scd  (|nan(lo  homo  recognoscit 
pcccalnm  snnm,  tnnc  \  nll  ctiam  (jiiod  |)(mi.s 
co^Mioscaf,  nt  ignoscat.  tv^nantnm  ad  s(!- 
cnndnm  dicit,  /ujusfifidui  niraui  unu  ufjs- 
coudi  :  .lol)  xxxi,  X\  :  Si  (ibscoudi  qitdsi 
homn  peccfiti/m  mnim  ctr.  Prov.  xxviii, 
13  :  ()///  ahsrnuflit  scelcrn  siia  etc.  Efflca- 
cia  voro  connvssionis  o.stondifnr,  cnm  di- 
cit,  /)/./•/,  Voufifrhor.  (lonfossionis  oirectus 
est  romissio  peccatornm.  Dicit  orj^fo,  A)/.r/, 
idest  proposiii  in  cordc  mco  :  Coufitrhnr 
Do?nino,  idest  ad  honorom  Domini  :  Jos. 
VII,  9  :  Da  glnriam  Dofuino  Dro  Israrf 
et  coufitrrr  etr.  lujustitiam  mraui^  non 
bona  mea  ;  Ailrrrstim  mr,  non  pio  mo. 
Alifjnis  confifotur  peccatum  snnm,  sod 
confra  proximnm,  dicens :  Aliiis  indnxit 
me.  Confra  nafnram,  ex  fragilifale  sic 
accidit.  Confra  Dcnm,  non  pofni  rosi.s- 
tere  :  11  llog-.  nlt.  17  :  Ef/o  sitm  fjui 
perrari,  rfjo  siim  qiii  iuirjur  cr/i.  Vcl,  Acl- 
versiim  me.,  idest  proposiljim  menm,  (juo 
maiiore  in  peccato  proponeham.  Socjnifur 
remissio,  Kt  tu  remisisti :  Eccli.  ii,  lo  : 
Remittit  iu '  tempore  tribtilationis  pec- 
cata. 

Sed  contra  :  tanla  est  clTicacia  confos- 
sionis,  (|nod  noii  solum  (]nando  quis  actn 
conlitetnr,  sod  hahoiis  propositnm  confi- 
tendi  consctinitnr  romissionem.  Ante  ergo 
remittitnr  ei  qnam  confiteatnr  :  Isa.  i.xv, 
24  :  Et  erit  autequam '  *  clamet.^  etjo  exaii- 
diam.  Quid  crgo  iacit  confessio?  Diceu- 
dnm  qnod  pro|)ositiim  oporaiidi  op(M"atnr 
ex  virtutc  roi  propusila',  iit  (iat.  Undo  si 
cesset  operatio  illius  roi,  cessal  eiroclus. 
Et  ideo  necesse  est  pcrseverare  in  pro- 
posito.  Tamcn  iii  coiifessione  actnali 
peccatorum,  et  ah.scilufionc  virfufe  cla- 
vium_,  dimitlitnr  ei  de  poena,  et  proptor 
verccuiidiam  amplins  oi  gratia  coJiCcr- 
tur,  ef  multa  hoiia  consoipiitnr. 

i.  Hic  forfio  pouit  dosidorinin  saiicto- 
rum  do  remissioiie  peccatorum  :  et  circa 
hoc  tria  facit.  l'rimo  (Miim  proponitiir 
sanctorum  ad  hoc   desidcrinm.  Secnndo 


poccatorum  monitio,  \olifr  fivri  sir.iil 
ri/itus.  Torfio  conclndifiir  Psalmiis  in 
.'jrratiariiin  acfione,  ibi,  L;etamiui.  Circa 
primiiin  diio  facit.  1'rimo  (Miim  exi»rimit 
(lcsidoiiiim  sanctornm  ad  remissionom 
poccafornm  iii  pr<Mierali.  Sccuiido  in  spc- 
ciali  suiipsiiis  rofng-inm  osfondens,  ihi, 
Tii  rs.  Circa  priniiim  diio  facif.  Primo 
onim  proponit  dosidcrinm  sanctorum 
sljjrno  orationis  :  secnndo  orationis  effec- 
fum   ostcndit,  ihi,   Verumtameu   in  dilii- 

vio.  Dicit  ergo,  Di.xi,    Coufitebor pro 

liar  vc,  idcst  pro  remissionc  poccatonim. 
Et  dicit  tria.  Primo  qnid  oraiidum,  scili- 
cet  ut  romissionem  conscquainur  :  om- 
nes  enim  peccavimus  ;  I  .Toan.  i,  8  :  .S^ 
dixerimus  qiiia  peccatitm  nnn  hahemus 
ctc.  Et  idoo  petenda  est  romissio  :  Eccli. 
XXXVIII,  9  :  Ora  Drnninum,  et  ipse  cura- 
bit  te  :  Mattli.  vi,  12  :  Dimitfe  Jiobis  de- 
liita  nostra.  Secundo  (juis  dchot  orare, 
scilicet,  Sanctus  omnis  :  .lac  ult,  16  : 
Multum  valet  deprrcatio  Jitsti  assidua. 
Terlio,  quando  ;  quia,  fn  tempore  opjjor- 
tuuo,  scilicet  gratiae  et  pra:;sentis  vif.-o, 
quia  7iovissimi  clausa  est,  Jaiiua,  Mafth. 
XXV,  10  :  II  Cor.  vi,  2  :  Ecce  nitnc  tem- 
pus  acceptahile  etc.  Jo.  ix,  4  :  Vcfiitnox, 
quafidn  nrtno  pntest  operari. 

S.  Doinde  cum  dicit,  Verufv*amefi.^  *  die 
ostenditur  ofrectus  orationis,  quia,  In 
diluvio  aqitarutfi  ffmltaritifi.  .\(pia  potest 
hic  accipi  tripliciter.  Uno  modo  volupta- 
tcs  :  Gen.  peii,  4  :  Effusus  rs,  siriit  aqiia. 
Alio  modo  falsffi  doctrina'  :  Prov.  ix,  17  : 
AqitiP  furtivx  dulciores  simt.  Tertio  tri- 
bulationos  :  Ps.  lxviii,  2  :  Ifitraverufit"  clament 
aquai  usque  ad  afiiffiaffi  fneafn.Saqmim , 
Ad  eum  nofi  approximabufit.  Quod  dicif, 
Ad  euffi,  dupliciter  potest  intelligi.  Uno 
modo,  nt  ly,  Euffi,  referatur  ad  sanc- 
tum  ;  quasi  dicat.  Qu-^^n^vis  oret  sanctus, 
pafitiir  lamen  aquas  miillas,  sed  oum 
noii  ohriinnt,  sive  sint  a(|ua^  volupfatis, 
sivi^  falsa  doctrinaj ;  sive  trihiilationis  : 
uiido,  Noii  approxifiiahuul  :  Isa.  xliii,  2  : 
Cum  frafisicris  /)er  aquas,  tecum  ero,  et 
fluffiifia  fiofi  nprrirfit  tr  :  Psalm.  lxv, 
12  :  Trafisiviftfits  prr  ijueffi  et  aquatti  etc. 
AHo  modo  iit  ly  Eutti  roforafnr  ad  Deum  : 
et  sic    loquitnr    mutata    persona  :    quia 


'  Al.  :  «  nuia.  » 


PSALMUS  XXXI 


407 


primo  ad  Dcum  loquitur,  modo  ad  alios  ;  quanlumcumque  homo   haberet  donum 

quasi  dicat :  Qui  sunt  in  diluvio  aquarum  gratuitum,  nisi  Deus  moveret  animamad 

multarum,  sicut  dicta?  sunt,   non  appro-  opus  honura,    non  sufficit ;    ideo  oportet 

pinquabunt  ud  Dcuni.  quod   post   gratiam  prancnientom   Deus 

G.  Consequentcr  cum  dicit,  tu  es  refii-  operctur  ct  movcat  ad  bonum.  Sed  gratia 

giumetc^  ex[)rimitur  desidcrium  sancto-  et   donum  recipitur   secundum    modum 


rum  in  spcciali  :  ct  circa  hoc  duo  facit. 
Primo  exprimit  desiderium  ut  liberctur. 
Secundo  clTectum  desidcrii,  ibi,  Inte/lec- 
tum.  Circa  primuui  duo  facit.  Primo 
enim  ostcndit  undc  concipit  spcm  oran- 
di.   Secundo  subdit  pctitioncm,  Erue  a 


naturae  nostia'  :  et  non  eo  modo,  quo 
possit  ad  omnia  vitanda ;  et  idco  neces- 
saria  est  super  hoc  protectio  Dei  et  de- 
fcusio.  Et  idco  primo  pouit  donum  intel- 
Icctus,  cum  dicit,  Jntfllectum  tihi  daho  : 
Eccl,  XV,  5  :  *  Implevit  eum  Do/ninus  spi-*  Adimple- 
1'itn  sapientix  et  intellcctus.  Et  hoc  ne- 


circumdantihus  mc.  Spem  autem  petendi 

concipit  ex  duobus.  Primo,  quia  Deus  est     cessarium  cst  homini,  ut  scilicet  cognos 

specialo    justorum    rcfugium.    Secundo,      cat  peccatum  suum  :  ct  quod  non  possit 


quia  eorum  speciale  rcfugium  in  tribu- 
latiiinc.  Eigo  dicit,  Tu  cs  rcfinjium  mcum 
a  trihulutione  fpix  circumdcdit  me.  Tri- 
bulatio  circumdat  quando  undiquc  oppri- 
mit,  ila  ijuod  nou  patet  rcfugium  ab 
aliqua  [)art(!  :  Psalm.  xxxix,  iW  :  Cir- 
cumdedenint  me  mala  quorum  non  est 
numerus  etc.  Scd  in  hac  Iribulationc  nou 
est  rcfugium  nisi  ad  Dcum  :  II  Parad, 
XX,  12  :  Cum  ifjnoremus  cpinl  afjerc  de- 
beamus  etc.  Psahu.  xc  :  Qui  /lahitat  in 
adjutoru)  A/tissimi  etc.  Sic  crgo  habco, 
inquit,  ad  qucm  refugiaui,  habco  ct  iii 
quo  consolcr,  (juia,  Exu/tatio  mea  :  II 
Cor.  I,  4  :  Qui  conso/atur  ?ujs  in  o/nni 
trihu/ationc  nostra  :  Ps.  xcui,  II)  :  Sc- 
cundum  mu/litudinem  do/orum  mcorum 
in  corde  mco,  conso/ationes  tuie  /ivtifica- 
verunt  animam  rneam.  Dcindc  exprimit 
([uid  pctit  ciiiii  dicit,  Erue  mc  a  circum- 
du/itihus,  idcsl  a  liibulaliouc  ([tia' circuui- 
dcdit  mc.  Kt  quia  Iribiilalio  (lci)cl  licii  al) 
ali([UO,  ()[)ortcl  ([iiod  si  Iribulatio  circiim- 
dat,  quod  iunitciitcs  siiit  circunidanlcs, 
scilicet  daunoncs  ct  pcrsccutorcs  :  ct  idco 
dicit,  A  circumduntihus  //le. 

7.  Secuudo  cum  dicit,  I/ite//cctu//i,  os- 
t(Midil  (^ircclum  sua'  oraliouis.  Dciis  csl 
qui  l(j(iuiliir,  I/itc//ccluin  li/ii  ihi/to  rtr. 
quasi  dical  Dcus  :  Pclis  a  mv.  til  cruain 
te,  et  cgo  liia  libi  facijim  :  dabo,  ciiim 
tibi  douiiiu  iiibdlectus,  cl  lc  iustruaiu  cl 
to  cuslodiain.  Tiia  {Miiiii  suiil  ucccssaria 
homini  a  Dco.  Priuio,  til  gralia'  dontiiu 
[)crci[)ial,  iit  pcr  hoc  tiiiiuia  lioiiiiiiis  \\r\- 
liciatur    iid  [)roiuplc  agcudum.  Scd  ([tiia 


salvari  nisi  pcr  Dctim,  Sccundo  ponit  de- 
bitum  usum  hujus  doni,  cum  dicit,  i/is- 
trunm  te  :  Isa.  liv,  13  :  Po/iam  fi/ios  tuos 
doctos  a  Do//ii/w.  Terlio  cuslodiam,  cutii 
dicil,  ///  cia  /lac,  scilicet  mandatorum, 
(pui  gradieris,  fi/-/naho  supcr  tc  ocu/os 
mcus,  idcst  protegam  lc  :  II  Par.  xvi,  9  : 
Ocu/i  Domi/n  co/itc//\p/a/itur  u/iicersam 
terra/n.,  ct  prxhc/it  fortitudinc//i  his  qui 
corde  perfccto  crcdunt  i/i  cu/n. 

cS.  Consc([ucntcr '  cum  dicit,  Xo/itc, 
coiivcrtit  sc  ad  pcccatorcs,  ut  ad  pocui- 
tcnliain  redcaut  :  cl  circa  hoc  duo  facil. 
Priino  pouit  mouitioncm.  Secundo  com- 
miiialioucui,  ibi,  ///  camo.  Dicit  crgo  : 
Dcus  dat  honiiui  iulcllccluin,  scd  ct  in- 
tcUectu  cxcedil  animalia.  Qui  crgo  indig- 
iiuin  sc  rcddll  dono  intcllectus,  compa- 
raliir  aiiiinalibus  ;  ct  idco  dicit,  So/itc 
fieri  sicul  cipius  cl  //lu/i/s  etc.  Secuudum 
Ci/('Ssa//i  equus  cst  auimal  supcrbum ; 
mtiliis  vcro  aiiiinal  pigitnn,  luulc  noa 
cunit.  llli  suiit  crgo  sictit  c([ui,  qui  per 
sujtcrbiaiu  cxlolluiiliir  :  Jlicr.  vni,  6  : 
()/iiiu's  rrversi  su/it  ad  curstim  suum  quasi 
eqitus  i//ipelu  ca/c/is  ad p/w/iu/n.  Illi  sunt 
siciit  muliis,  (|ui  tarde  ad  viam  Dei  vo- 
uiiril  :  Prov.  xiii,  V  :  ]'u/t  ct  non  vu/t 
pi[l<r.  Vcl  [)cr  lutiluiii  iiilclljgtiulur  Itixii- 
rio^i.  -Mulus  lii.\uriosus  cst,  laiucu  nou 
gcucrat  :  sic  [)cccala  Iti.vuria'  inlrticliiosu 
stiiit  :  lloin.  M,  1\  :  (Junn  crgo  fnictum 
/i(/huistis  tu/ic  i/t  i//is  tn  qiiihus  iiunc  eru- 
hrsJtisl*  \t}\  t;([ims  [)orlal  sussoroin  iii- 
diilcrciilcr.  cl  miiliis  oiiiis  ([tiodcumi[Uc  ; 
|)C( caloii    (Iii"  iiupouiiiilur,    si-ssor,    sci- 


'  Al.  ;  u  toiideiidenter  oatoDiiil.  » 


408 


IN  DAVinKM 


licot  diaboliis,  et  oniis,  scilicot  pocca- 
liiin.  Noii  ergo  sitis  sicul  tM|ims,  noii 
disocrnons  iiilcr  sossor((s,  an  scilicct 
Cbrislus  sit,  vel  diubolus.  Noc  sicut  mn- 
lus,  qui  (juoillibot  ouus,  scilicot  pocca- 
tuni,  iniiiiroronler  portat 


(Ivntiuin.  Socundo  (|nid  paratur  bonis. 
S/H'i'(inlcin  ctc.  Misoricordia  p(jtest  esse 
noniiiialivi  cnsus,  ut  sic  iiitcJii^^^atnr  (piod 
ipsuni  iniscric(trdia  circiinidabit  (pii  spe- 
rat  in  Jioiniiio.  Vol  potcst  esso  ablativi  ca- 
sus,  ut  iiit(!lligatiir  (|uod  Doininus  misc- 


9.  Deindo  cum  dicit,  In  camo,  ponitiir      ricordia  sua  circnmdabit  sporantem  in  s(i 


comminatio.  Et  primo  {w.r  modum  ora- 
tionis.  Sociimlo  pcr  modnm  pivTnuncia- 
tiouis,  ibi,  Miilln.  Dicil  org-o,  ///  ranio 
etc.  8ic  mcta[)borico.  Si  liomo  se  babcl 
sicut  liomo,  Dous  tractat  cum  sicut  bomi- 
nom,  monitionibus  et  doctrinis;  sed 
quaudo  recodit  a  dignitato  bominis,  trac- 
tatur  sicut  brultim  animal^  (juod  coorco- 
tur  paMiis  ot  violoiilia,  .scilicot,  In  canto 
ctfrxno:  (juasi  dicat.  Monui  (]uod  non 
fiant  sicut  oijuus  ot  mulus :  quod  si  non 
acquiescunt,  lac  ois  sicut  oquo  ot  miilo, 
scilicot,  In  camo  ct  frxno  maxillas  eorum 
coiuitringe,  comprimendo  sciJicot  loqua- 
citatom,  et  subtrabondo  cibos,  (juibus 
utuntur  ad  voracilatcm.  Locutioni  enim 


Et  boc  ost  quando  uiidi(|uo  sii!)venit  iii 
miscriis  iiominum  :  Ps.  cii,  4:  Qai  coro- 
nat  tr  in  nii^rrirordia  ctr.  llltimo  conclu- 
ditur  Psalmus  gratiarum  actionc,  cum 
dicit  : 

t  I .  Urlamini.  Haec  est  atitom  consue- 
tudo  in  Psalmis  poenitonlialibus,  quod 
incipiunt  in  luctu,  et  finiunt  in  la.'titia: 
quia  boc  facit  pa^nitontia.  Iii  bac  autem 
conclusiono  horlatur  justos  ot  rcctos  ad 
boiiam  opcrationem,  ot  rcctam  intentio- 
nem,  dicens,  Laitamini  in  Doniino  et  ex- 
nltate  jiisti;  quasi  dicat ;  Duo  sunt  ne- 
cossaria  homini :  scilicet  recta  o[)eratio  : 
et  Iioc  lacit  justitia:  et  recta  intentio:  et 
hoc  facit    la'tilia.  Dicit    orgo,    Lxtamini 


.„ ^.^„,    „..^.,>^„, ,.,.,,.., 

et  gustui   desorvit   maxilla :   Isa.  xxxvii,     justi,   ct    exultate.  Secundum    (Jlossam, 
29:  Ponam  circulum  in  naribus  tuis,  ct     La-tari  est  tacita  suavitatc  gaudcre;  ex- 


frxnum  etc.  Vel,  In  camo  et  frxno,  idest 
in  majori  et  minori  tribiilationo. 

10.  Secnndo  cum  dicit,  Multa.,  pra'iiuii- 
ciat;  ct  primo  quid  paratur  malis  :  quia 
Multa  flarjclla:  a  Deo  :  Ps.  xmx,  21  :  Ar- 
guam  te,  et  statuam  contra  facirni  tuam, 
A  sua  conscionlia :  Prov.  xii,  18:  Quasi 
gladio  pungitur  conscientix.  A  potostate: 
Rom.  xiii,  4 :  Vindcx  est  in  iram  ei  (jui 
malcagit:  Prox.  xxvi,  '6:  Flagcllum  C(juo, 
et  camus  asino,  cl  virga  in  dorso  imjjru- 


ultare  vero  ost  concitati  animi  forvore 
gaudcro.  Unde  exultatio  provenit  ex  into- 
riori  gaudio.  Sed  in  qiio?  In  Domitio, 
in(|nit,  non  in  mundo :  Phil.  iv.  4:  Gau- 
dcte  in  Domino.,  iterum  dico  gaudde.  Sc- 
quitur,  Et  gloriamini  omnrs  rrrti  corde. 
Rocti  cordo  siint,  qui  conformant  volun- 
tatem  suam  voluntati  diviiuo :  hi  habent 
gloriari  in  Deo :  II  Cor.  x,  17:  Qui  glo- 
riatiir.,  in  Domino  glorietur. 


PSALMUS   DAVID   XX XII 


1.  In  finem. 

Exultate  justi  iu  Douiiuo  :  reclos  decet  coUaurla- 
Uo. 

2.  Coufiteuiiui  Douiiuo  iu  cilhara,  in  Psaltcrio 
deceni  cordanim  p?allite  illi. 

3.  Cantate  ei  cauticum  novum  :  bene  ptallite  ei 
in  vociferatione. 

4.  Quia  rectum  est  vprhum  Domiui  ;  et  oiiinia 
opera  ejus  in  lide.  I)ili|,'it  misericordiaui  ct  judi- 
cium,:  misericordia  Doiuiui  pleua  est  terra. 

5.  Verbo  Domini  coeli  firmati  sunt  :  el  s|iirilu 
oris  ejus  omnis  virtus  eorum. 

6.  Cougregans  sicut  iu  utre  aipias  maris  :  poneui; 
in  thesauris  abyssos. 


7.  Timeat  Dominum  omnis  terra  :  ah  eo  autem 
commoveantur  omues  inhabitantes  orbem. 

8.  (juoniani  ipsi'  dixit,  et  faila  sunt  :  ipse  man- 
davit,  et  creata  sunt. 

9.  Doiuiuui  dissi])at  (•ousilia  gontinm,  ri[U'iibat 
autem  cogitalioncs  j^opuloruni,  et  ivprobat  consiiia 
priucipum. 

10.  ConsiliumautemDomiui  iua*ternum  niauet:co- 
gitationcs  cordis  ejiis  in  geniTaliouretgeucraliouem. 

12.  Hoata  gens  cujus  est  Duiniiius  Deus  ejus  : 
populus  quom  elegit  in  heredilalini  sihi. 

\'.\.  De  ccnli)  respexit  Domiiius  :  vidit  ouincs  filios 
hominuiu. 

11.  De  pra-parnlo  hahitaculo  siio.  nspixit  super 
omnes  qui  habit.nil  terram. 


PSALMUS  XXX IF 


409 


■f 


suae.  Et  ideo  multa  Dcus  facit,  ({ua*  ipsi 

non  approbant.  Sed  qui  Dei   voluutali  se 

aptant,  illl    gaudent    in   prospcris  et  ad- 

versis:  el  ideo  dicit,  Collaudatio^  quia  de 

omnihus  laudant,  uon   in  aliquitjus  tan- 

tum.  Itcm  unauimitcr.  Eccli  xv,  i) :  Xon 

est  s/jeciosa  laits  in  ore  pcccaloris:  Isa.  iv, 
18.  Aiiima  iioslra   suslinet  Dominum  :  quoniam  '        /..•/•  •        i      .-    r  ,     i 

adjutor  et  protector   noster  est.  Quia    in  co  la^tabi-       2  :    ExuUatlO  filS    qui  salvati    fuerwit  de 

tur  cor  nostrum  :  et  in  nomine  sancto   ejus  spera-      Isracl. 

vimu?. 
1!}.  Fial  niisericordia  tua  Domine,  super  nos,  que- 

niadmodum  speravimus  in  te. 


15.  Qui  fm.xit  singillatim  corda  eorum,  qui  intcl- 
ligit  omnia  opera  eorum. 

16.  Non  salvatur  rcx  pcr  multam  virtutcm  ;  et 
gi^as  non  salvabitur  in  nuillitiwline  virtutis  suae. 
Failux  cquus  ad  salutem  :  in  abundantia  autem 
virtutis  sufi;  non  salvabitur. 

17.  Ecce  oculi  Domini  super  mctuentcs  eum  :  et 
in  eis  qui  sperant  super  mi?cricordia  ejus.  L't  eruat 
a  morte  animas  eorum,  et  alat  eos  in  fame. 


1.  Titulus  nou  est  novus.  Est  enim, 
in  finem  Psalmus  David.  In  Psalmo  pra^- 
cedenti  cgit  Psalmista  de  sui  justifica- 
tione ;  in  hoc  autem  agit  de  dignitato 
justorum  :  et  circa  hoc  duo  facit.  Quia 
primo  exhortatur  justos  ad  spiritualem 
laudem.  Secundo  exprimit  eorum  digni- 
tatem,  ib\^  Jieata  (jens.  Circa  primum  duo 
facit.  Primo  enim  exiiortatur  ad  spiritua- 
lem  jucunditatem  et  laudem.  Sccundo 
assignat  rationem  gaudii  et  laudis,  ihi, 
Quia  rectum  est.  Circa  primum  diio  facit. 
Primo  enim  exliortatur  ad  jucuuditatem 


2.  Dcinde  cum  dicit,  Cimfitemini  Do- 
mino.  Pouit  modum  laudis  et  jucundita- 
tis.  Scieudum  est  autem  quod  in  hiude 
Dei  pra'cipue  iutenditur  quod  atrcctus 
hominis  tendat  in  Deum,  et  dirigalur. 
Item  consonautia^  musica.'  immutant  ho- 
minis  atleclum.  Unde  Pythagoras  videns 
quod  juvenis  insaniret  ad  soiium  Phry- 
gium,  mutari  modum  fecit ;  ita  fureuti.s 
adolescentis  animum  ad  statum  meutis 
pacatissima?  temperavit,  ut  dicit  Doetius 
in  procemio  Musicse  sucU.  Inde  est  quod 
excogitatum  est  quod  in  omni  cultu  ali- 
qnaa  consonantia'  musicai  exerceautur, 
ut  auimus  hominis  excitetur  ad  Deum. 
IIujus  autem  consouautia'  dupliciter  con- 


ot  laudem.  Sccundo  modum  eorum  ex-      suevcruut   cxerceri :   quandixiue    scilicet 
ponit,  ihi,  Confitemini  Domino  etc.  Circa      iu  instrumentis  musicis,  quaudociuo  vcro 


primum  duo  facit.  Ponit  enim  primo  ex- 
hortationem.  Sccundo  assignat  ejus  ra- 
tionem,  Rectos  decet  collaudatio.  Dixcrat 
enim,  Dixi.,  conftebor...  et  tu  remisisti... 
et pro  hac  orabit  etc.  Ergo,  ///.sV/,  quia 
justificati  estis,  Exultate  in  Domino^  non 
in  mundo :  alias  non  estis  justi :  non 
enim  cst  justus  ([ui  uon  gaudet  in  justi- 
tia.  Deus  autcm  ipso  est  justus,  et  ipse 
cst  justitia;  Ps.  x,  8  :  Justus  Dominus  etc. 
Et  ideo,  Justi  exu/tatr  in  Domino  :  Ilaha- 
cuc,  ni,  18:  E(jo  autem  in  Domi/u)  jau- 
debo,  et  exultabo  in  Deo  Je.su  nwo.  Sed 
qnixrQ  dicil,  Exu/tatejusti  in  Domino,  et 
non  dicit :  Exultatc  omnes  iu  Domiuo.' 
Ratio  est :  (juia,  Itrrtos  decet  collaudatit»., 
scilicet  Dei.  Vidciulum  est  igitur  si  sunt 
recli,  (it  ({iM)in()(lo  cos  decct  laus.  Kes  uou 
dicitur  rccta  uisi  per  hoc  (|uo(J  couforma- 
lur  regula!  el  uicusura'.  iMcMisura  aulcui 
et  rcgula  voluntalis  iuimau;L'  e.^^l  juslitia 
et  voluntas  divina.  Illi  ergo  qui  uou  iia- 
bont  rectuin  ariectiun,  iion  possunt  beuo 
follaudarc  Deum,  (juia  voluut  voluula- 
lein  suain  couformare  voluulati  divina', 
sed  (liviuam  voluul     poliu-^     coufiirmari 


in  cantionibus.  Et  ideo  primo  oslendit  pri- 
mum  modum  :  quia,  Di  cithara.  Secundo 
secuudum,  ibi,  Cantate  ei.  Adectus  enim 
hominis  por  iustrumeuta  et  cousouan- 
tias  musicas  dirigitur,  (luautum  ad  tria  : 
quia  (iuaU(lo(|ue  iuslituitur  iu  (luadam 
rectitudine  et  auiini  lirinitate  :  (luando- 
([ue  rai)itur  iu  c(dsitu(liuem :  (luandoiiuo 
iu  dulcedineui  ct  jucuiidilatem.  Et  ad 
hoc,  ut  vull  Philosophiis  in  vui  /'o/.,  c. 
vii  ,  tria  geiu'ra  cantus  suiit  iustitiita. 
Quia  ad  priuiiim  cst  cantiis  Dorisliciis. 
(liii  cst  primi  (d  scciiudi  toui.  ut  volunt 
(liiidam.  Ad  secuudum  est  cantiis  l'hry- 
gius,  i|iii  csl  tcrlii  toiii.  .\d  tcrtiuin  osl 
cautus  Hippolidicus,  (|ui  cst  (luiuti  loni 
ct  scxli.  Alii  siiut  post  supcrinvonti.  El 
sic  est  in  iusliiimciitis,  qiiia  qua'dam 
iuslrmucuta  raciuiit  priinum,  siciit  til)ia, 
ct  tiiha:  (|iiidiHn  faciiiut  scciiiiduni,  ut 
oigaiiuin  :  (luidiuu  lortium.  ut  ps;iltoriuin 
ot  cithaia:  Ps.  i.xxx,  .'{  :  Psalteriuni  ju- 
cundum  cum  citharu.  Scd  (juia  Psalmista 
iiiloiidit  hic  iiidiicero  ad  «»xultaliouoiu, 
noii  ra(  il  moiilioiMMn  uisi  do  istis  duobus, 
s.ilicot  psallorio  o<  cithara.  Vcruin   qui.< 


110 


l\  DAVIIUIM 


oninlo  in  fnjnrn  rnnlint/elnnit  ilfis,  I  Cor, 
X.  1  I  :  iion  solmn  istis  iiislruniciitis  iito- 
hiuiliir  nd  lioc,  snd  iii  (lf,'iira.  (lilliani  lia- 
bct  sonuni  al»  iino,  cl  sigiial  lau<kun  qiKn 
snr!J;:il  ah  iinis,  idrsl  Inrrcnis;  Psaltrriiiin 
voro  liahct  soiium  a  siiprtMno,  ot  sigiial 
laiulom  (iua'  ost  do  hoiiis  ctolostihus.  l)i- 
oit  autcin,  Doreni  e/iorffariftn,  (|uia  por 
cas  sif<nautur  deccm  pr.Tocpta  dooalogi, 
in  quihns  tota  dootrina  spiillualis  oonsis- 
tit. 

M.  Conso(juonlor  oum  [dioit,  Cantatr, 
agit  do  oanlii  iiumana'  vocis.  Scicndum 
est  autcm  scoMiidiim  litloram,  quod  dii- 
pl<'\  cst  modulatio:  quanlam  eiiim  csl 
per  simpliccm  cantnm,  et  qu<edam  est 
organizando,  Primum  tangit,  cum  dioit, 
Cantiruni  norinn.  Sociindiim,  ibi,  In  vo- 
cifrratione.  Socundum  spirilualem  intol- 
looliim,  do  diiobus  dohcl  i.orao  exultaro: 
srilicet  dc  bonis  graticB  susceptis,  et  de 
bonis  gh^riw  cxpcctatis.  Por  prima  hona     poasibile  est placere  Deo,  Ilcbr.  xi,  6:  Vel, 


4.  Seonndo  oiim  dioit,  Qiiia,  assignat 
rationcm  gaiidii  ct  landis.  Ualio  anlom 
landis  et  gaudii  duphix  osl,  llna  cx  partc; 
Doi,  do  (]uo  cst  exultautlum.  Sccunda  ox 
partc  ('(rocliiiirn  ojus,  ihi,  Verho  Doniini. 
Circa  priuiiim  liia  1'acil.  1'riino  pouit  ex 
q  rihus  cx  jiarti;  Dei,  Et  jtrimo,  Qiiia  rer- 
tinn  est  vcrbinn  Domini.,  idest  inslruotio: 
Ps.  o.xviii,  105:  Lueerna  pedibus  meia 
elc.  Vel  ipsa  promissio :  Prov.  vin,  8: 
Jiisti  sunt  omnes  sermrmesynei  etc.,  usquc 
Recti  siinf  infel/i//rntibiis.  Sccnndo  quia, 
Omnia  opera  ejus  in  fide,  idosl  lidclo.s : 
P.^^al.  cxMV,  13:  Fide/is  Dominus  in  om- 
nibus  verbis  suis,  ef  sanctus  in  otnnihiis 
operilms  suis.  Multum  aulem  hahctur 
gaudium,  quando  iuvenilur  homo  fidelis: 
Prov.  XX,  6:  Virum  autem  fide/em  rpiis 
inreniet'?\el,  In  fde.,  ait,  quia  opcra  Dci 
siiiit  honamcriloria.llsecautcm  non  suiil 
meritoria nisi  fiant  in  fldc,  quia  sinefide  im- 


innovamur.  Kphcs,  iv,  23  :  Renovamini 
spiritu  mentis  vestrx :  Rom,  vi,  4  :  In  no- 
vitate  vitx  ambu/emus.  lUc  crgo  oantat 
canticum  noviim,  qui  oxullat  in  Dco  dc 
renovatione  gratia' :  Apoc.  xiv,  3:  Can- 
tahant  sancti  canticum  novum.  IUe  vero 
bene  psallit  in  vocireratione,  qui  de  bo- 
nis  gloriai  oantat,  et  cauticum  quod  ho- 
mo  cordc  concipit,  expiiniit  verbis.  Vcl 
in  juhilatione,  seu  iu  jubilo,  secundiim 
Ilicronymum.  Est  autcm  jubilus  la;titia 
inefTabilis,  qiiai  verbis  oxprimi  non  po- 
test;  sed  voce  datur  iiitcUigi  gaudiorura 
latitudo  immensa.  IUa  autt^m  qua;  non 
possunt  exprimi,  suiit  bona  glori;e :  I 
Gor.  u,  9  :  Ocu/us  non  vidit,  nec  auris  au- 


Rectum  ver/nnn.,  Et  opera  ejiis.  Scd  qui- 
hns?  In  fde  idest  in  fidclibus :  in  infi- 
dciibus  enim  non  appareiit  opcra  Dei  et 
vcrba  recta.  Tortio  quia  Diliijit:  et  circa 
hoc  duo  facit.  Primo  cnim  ostendit  afrcc- 
tum  Dei  cura  dicit,  Diligit  Dojninus.  Se- 
cuudo  manifestat  per  siguum,  ihi,  Mise- 
ricordia  Domini  p/ena  esl  terra.  Intor 
omuia  qua'  faciunt  gaudcre  de  Domiiio, 
suut  duo,  scilicet  rai.sericordia  et  justi- 
tia;  Prov,  xxi,  4:  Miscricordia  et  veritas 
custodiunt  rejem.  Per  justitiam  enira 
subditi  defendiinlur,  Tollc  justitiam,  ot 
niillus  securus  et  laitus  crit.  Item  sine  mi- 
scricordia  omiies  timent,  et  nondiligunt. 
IIoc  dc  Dco  dat  iiitelligi,  cum  dicit.  Di/i- 


divit  elc.  Et  ideo  dicit,  Rene  psa/lite  ei     gif  Dominus  misericordiam  et  judiciutn. 


in  jubi/afione,  quia  cantu  exprimi  non 
valent.  Sed  dices  :  In  veteri  testamcnto 
erant  musica  instrumenta,  ct  cantica  Vo- 
cis,  Quare  ergo  Ecclesia  illa  dimisit,  ha;c 
vero  assurapsit?  Ratio  duplox  mysticc  as- 
signalur  :  quia  oranl  figuralia.  Secuiida 
ratio  est,  quod  Deiis  laudatiir  mento  et 
voce,  uon  iustruraentis.  Alia  ratio  habc- 
tur  ex  verhis  Philosophi,  qui  dicit  quod 
contra  sapicntiam  cst  quod  homines  ins- 
truantnr  in  lyris  et  musicis,  quia  occu- 
pant  animum  in  sui  operatione  ;  sod  sim- 
plexdebct  esse  musica,  ut  a  corporalihus 
retrahanliir  divinis  laudibusmancipati. 


Diligit  cnira  in  seipso,  quia  in  opere  sunt 
hd3c:  Ps.  xxiv,  10:  Uiiiversse  viae  Domi- 
ni  7nisericordl.a  et  ?;mV«5.  Itein  diligit  iu 
unoquoquc:  Mich.  vi,  8:  Indicabo  ti/)i  o 
Iiomo  quid  sif  honum,  ef  quid  Dominus 
requirat  a  te.  Utirpie  etc.  Et  ideo  ait,  Ex- 
u/tcte,  quia  verc  misericordiam  diligif 
Deus :  nam  Misericordiam  Domini  plena 
est  ferra.  Ecce  manifestat  per  signum. 
Omnis  enim  plenitiido  terrse  procedit  ex 
misericordia  Dci,  quia  tcrra  est  non  tcm- 
poralihiis,  sed  spiriluilihus  honis  plena ; 
et  maximo  post  advcntum  Christi,  Act. 
II,  4  :  Rep/eti  sunt  um?ies  Spiritu  sanctn 


PSALMUS 

etc.  Omnia  enim  haec  suiil.  ex  misericor- 
diuDei:  Rom.  ix,  16:  Non  est  volentis 
neque  currentis,  sed  Dei  miserentis .  Dicit 
autcm,  terra  etc^  non  ccelum,  quia  in 
ccbIo  nulla  est  miseria,  et  ideo  non  indi- 
get  misericordia :  sed  terra  ubi  repletur 
liomo  mullis  miseriis,  indiget  plcnitudine 
misericordia^. 

5.  Dcinde  cum  dicit,  Verbo,  ponitur 
causa  gaudii  ex  parte  divinorum  etrec- 
tuum.  Moyses  in  principio  creationis  re- 
rum  facit  mentionem  de  tribus :  de  coelo, 
de  aqua,  et  de  terra :  (ien.  I:  In  princi- 
pio  creavit  Deus  ccplum  et  ferram:  ct  in- 
fra."  Spiritus  Domini  frrebntur  super 
aquas.  Secundum  hoc  ergo  Psalmista  di- 
cit  primo  effectum  Dci  in  coehs.  Sccundo 
in  atjuis,  ibi,  dmgregans.  Tertio  in  terra, 
ibi,  Timeat  Dominum  omnis  terra.  Dicit 
ergo^  Verbn  Domini  cckH  flrmali  sunt .  Se- 
cun(him  Glossam  exponitur  litteraUtcr  et 
mysticc.  Etulroque  sensu  tractan(ur  ha^.c 
verba  qua  sunt  ex  parte  Dei,  scihcet  Do- 
minus,  vcrbum  ct  spirifus  oris.  Dominus 
est  nomen  potcstatis,  et  potentite  appro- 
priatur  Pafri.  Vcrbum  est  conceptio  mcn- 
tis,  unde  ef  s.picntia  gcnifa  dicitur.  Et 
vcrbum  cst  Fiiius,  Spiritus  cjus  cst  Spi- 
ritus  sanctus.  Dicilur  autem  spiritus  oris, 
(juia  verbo  appropriatur  os  :  undc  idcm 
est  dictum,  ac  si  diccret,  Spirifus  vcrbi ; 
quia  ipse  est  spiritus  fihi  et  veritatis.  Et 
liccl  indivisa  sint  opcra  Trinifafis  in  di- 
vinis:Jo.  v,  10:  Quxcumquc  Palcr  fa- 
cit;  hxc  et  n/ias  facit  si/ni/iter ;  hic  ta- 
men  sccundimi  appropriationcm  loijui- 
Inr.  Iu  cado  aufcm  simt  duo  mirabiUa : 
scilicet 'ejus  pcrpctuifas,  (juia  incorrup- 
tibilc ;  et  ejus  virtus,  p(n"  ([uam  fofus 
muiuhis  iuforior  immufafiu-,  p(^r  caio- 
rem  vid(diccf  iu  avstatc,  [tcr  rrigiis  vcro 
in  iiycmc.  l'(!rpcluilas  aulcm  cddi  conliu- 
git  ex  nafura  foima*  su.t  :  nam  forma' 
ohuTieuforum  siiul  iiarficularcs,  cf  non 
implcut  lotain  [)of(Mifiam  mafcria' :  uudc 
mafcria  corum  rcmaiKM  iu  polciilia  ad 
aliam  formain.  l*'onna  vcio  ((rli  liabcl 
tolalilalcni  ([uauKJaiu,  ct  rcjdct  lolaiu  |»o 
tcnliam  inabMia'.  Scd  foriua  artiliciali 
procodit  ox  forma  arfificis.  Forma  autiun 
coucopta  iii  cordc  Paliis  cs|  Vcrbiiiu. 
Ergo  formalio  omuis  rci  alliibuilur  Vcr- 
bo;  liudc  dicit,   Vrrlm  Dnmnii  rir/i  lirnia- 


XXXII  iU 

ti  sunt.  Virfiis  autcm  crcloriim  est  in  mo- 
vendo.  Omiiis  autem  motiis  posterior  de- 
rivafur  a  priori  sicut  a  causa.  Primus 
motus  in  rebus  qua3  sunt  per  voluutalem 
cst  motus  amoris:  quia  omnis  motus  in 
rehus  qua3  vohuifafcm  liabcnt,  est  mo- 
tus  volunfatis.  Et  ideo  dicit  Diony^ius,  iv 
cap.  dr  Div.  7io?n.,  quod  divinus  amor 
non  sinit  eum  esse  sine  gcrmine;mo- 
vet  autcm  ipsum  ad  operandum  ctc.  Ne- 
(•esse  est  ergo  qiiod  virtus  ccBlorum  sit  a 
spiritii :  et  ideo  dicit,  Et  spiritu  oris  ejus 
omuis  virtus  eorutn.  Mysticc  per  cn?los 
iufclligunlur  Apostoli :  iii  (irmafi  snnt 
vcrbo  Domini,  scilicct  Christi,  vel  (ilio 
Domini :  et  hoc  est  exoratio  ejus  et  doc- 
trina.  Liic.  xxii,  32:  Ego  pro  te  nxjavi, 
ul  non  deficiat  fides  tua  rfc.  Itcm  virfus 
corum  firmata  cst  pcr  Spirifum  sanctum. 
Luc.  ult.  xxiv,  i9;  Sedefe  in  civitatr, 
quoadusque  hulaamini  virtufe  e.r  a/to. 

6.  Dcindc  cum  dicit,  Conrjrecians  sicut 
in  utre  aquas  maris.,  ostcndit  cfrecfum 
Dei  in  aquis.  In  aquis  autem  duo  mira- 
bilia  sunt  considcranda.  Unum,  qiiod 
aqua»  congrcgantur  in  unam  parfcm  tcr- 
ra^,  ef  non  oc(Mi[)ant  totam  siq^crficicm, 
qiiod  cst  mirabilc  proptcr  diio.  Primo, 
quia  uafuralis  ordo  cst  quod  sic  a(|ua 
circumdet  totam  tcrram,  sicut  aer  aqiiam. 
Itcm  marc  cst  alfius  terra.  Secundo,  ([uia 
licct  aifjua  continuc  evaporet  per  calo- 
rem  solis,  tamcn  in  cadcm  (luantitato 
ronscrvatur.  Et  idco  diio  di;Mf  :  scilicet 
([iiod  cougrcgatur  in  unum  ex  maiidato 
Dci.  Ilicr.  v,  22  :  Posui  ftrenam  trrminum 
mari,  pr.vcepfum  sempifrrnum  qutx/  mai 
pr.rfrribit:  rr  connnovebunfur,  rf  nni 
/loterunf,  ef  infufnr^^cenf  f/urfus  rjus  rt 
unti  fratv^i/niuf  i//ud.  .lob  xxxviii,  H : 
Qiiis  mnr/usif  osfiis  tnare  etc,  iiscjm»  fu- 
nwnfrs  /lurtiis  rjus?VA  idco  dicif,  Con- 
f/rrf/uns  siritf  iu  ufre  tn/uas  niaris.  .\qua 
congrcgala  iii  iilrc  habct  (rtMnonMU  ct 
clcvati(Ui(Mn,  iion  taiiKMi  dclhiit ;  (|uia  ro- 
tinctiir  a  [iclic  iitris  ;  sic  aqiia  c^uigrcgata 
in  uiarc  habct  tiimorcm,  ct  tauKMi  iion 
lliiit,  (|iiia  C(uitinclur  virtntc  (liviiia.  liiMi. 
•  Cotu/rrf/rnfiir  aqu.r  rfc  .Miiid  inira- 
bilc  cst,  (inoil  contiiini'  cva[u>raf.  ot 
nnii  ininnitur.  I  iidc.  sicnt  (|uidaui  (>hiIo- 
so[)hi  ilii  iiiit,  [>cr  virtul(Mn  caloris  solis 
tota  ai[u;i  siccarolur  S(>cundum  naturani. 


il2 


IN  U.WIDKM 


Kt  ideo  foiiliu  1i»m'  dicit,  Ponrns  in  t/ir- 
Sfinris  /1//1/SSOS.  Aliyssjis,  scciiiKliiin  Au- 
Knslimim.  dicil  itroliiiKlitaliMH  aiiuanim 
immcaliilcm:  cl  lialicl  (liiitliccm  inlcr- 
prclalioutMn :  al»  /i^  qiuni  cst  siuc,  ct  /la- 
si,  qiiod  est  fuudamculuin;  iiiiasi  siuo 
fiiudamcnlo,  ct  siuo  caiulorc,  (iiiia  pro- 
luuda  csl  cl  oltscura.  lu  llicsaiiro  siiiit 
tria:  quia  tlicsaurus  (luamdam  inullitu- 
diuem  auri  dicit,  cl  illud  quod  iu  tlicsau- 
ro  pouilur,  couservatur:  uudc  dicitur 
(luasi  llieca  auri.  itcm  poiiitur,  iit  ad  uli- 
litalcm  cxlrahatur.  IIoc  tolum  est  iu 
ahysso:  (juia  iu  ea  esl  immcusa  alniu- 
daiilia  sive  miiltitudo  aquarura.  Secuudo 
in  abysso  consorvatur  aijiui  et  uon  deci- 
dit;  tertio  extrahuutur  ad  utilitatem,  cum 
elevantur  vapores  cx  eis,  et  geueruutur 
pliivi.T,  et  irrifratur  terra.  Ps.  xvii,  IG: 
Aj>i)(ii'ueru)it  /ontcs  (((/uaru))i.  Mystice  ex- 
ponilur  dupliciter:  do  bonis  et  de  malis. 
De  bonis,  ut  per  aquas  maris  intelliga- 
mus  popiilos.  Apoc.  xvii,  15:  Aqux  mul- 
tcB  populi  sunt,  el  goites  ct  Imgux.  Quasi 
ergo  aquas  maris  populos  hujus  mundi 
congregat  in  Ecclcsia  sicut  iu  utre.  Com- 
paratur  autem  Ecclesia  ulri  propter  uui- 
talem;  et  quia  uter  de  pelle  tit  mortui 
animalis;  per  hoc  iusiuuatur  quod  ad 
hoc  aliqui  ad  Ecclesiam  venient,  ut  mor- 
tificeut  momhra  sua,  qua;  suut  super 
terram;  nam  quasi  coeli.  Apostoli  conlir- 
mati  sunt,  et  ex  his  cougregati  sunt  in 
Ecclcsia  populi.  Po)U')is  abt/ssos,  idest 
profunditatem  divinorum  sensuum,  J)i 
t/trsauris,  sacrae  Scripturse.  Isa.  xxxui,  6: 
Divitix  salutis,  sapieiitia  et  scientia;  ti- 
mor  Domini  ipse  est  t/iesau)-us  ejus.  Vel 
abyssos  priiis,  scilicet  peccatores  profun- 
dos  et  ohscuros  tenehris  vitiorum,  po- 
neus  thesauros  auri  Ecclesiae.  Magnus 
thesaurus  Ecclesia3  Paulus  est,  et  Mattha;- 
us,  et  Magdalona,  qui  quondam  fuerant 
quasi  qua^dam  ahyssus.  In  malis  vero 
aqua  maris  iutelligitur  trihulatio  hujus 
vitcB.  Ps.  Lxvui,  2:  I/itracerunt  aijua;  us- 
que  ad  anitnam  nieani.  Deus  autem  coii- 
firmat  coelos,  non  tameu  aufort  eis  infir- 
mitates ;  quia  sic  gratia  conservatur  iii- 
terius,  quod  infirmitates  exterius  uon  ex- 
cludat.  Et  ideo  dicit  quod  congregat  tri- 


hulationcs  eorum,  scilicet  c(i'l(trum,  idost 
virorum  cudcslinm,  ///  utre,  idest  in  cor- 
porihus  eorum,  pomMis  ahyssos,  idest 
pcrsecutores  Ecclesia^  in  lh(.'sauris,  (jiiia 
non  dat  eis  lihertatcMn  sa^viendi  (;ontra 
Ecclesiam  (|uaiilum  voliiul. 

7.  Tertio,  (miiu  dicit,  Tinieat,  osteudit 
cncctum  Dei  in  tcrra.  Et  primo  pniemit- 
tit  mouilionem;  secundo  osteudit  eirec- 
tum  Dei  circa  terram,  ihi,  Quoniani  ipse 
dixit  elc.  Circa  primum  duo  facit.  Primo 
enim  ponit  monilioucm;  secundo  expo- 
nit  eam,  ihi  :  Alt  co  auteni  ctc.  Dicit  orgo, 
Tiineat  l)omi)iu)n  etc.  Sed  quare  hic  po- 
suit  monitionem,  cum  locutus  sit  de  ef- 
foctihus  aliis  iu  qiiihus  uulla  monitiouG 
usus  est,  sed  solum  de  terra?  Ratio  est, 
quia  omnis  alia  creatura  obedit  Deo  ad 
nutum,  nisi  homo  tcrrenus  ;  et  ideo  di- 
cit,  Otwiis  tcrra,  idost  omnis  homo  ter- 
renus,  timeat  Domiiuan.  Eccl.  xii,  13: 
Deum  time,  et  mandata  ejus  observa:  /loc 
enimest  omnis  homo.  ^nm  metouymica 
locutio  est  hsec  ut  iutelligatur  continens 
pro  contentO;,  cum  di(;it,  tcr)'a,  idest  ha- 
bitatorcs  tcrra».,  Secuudo  expouit  moni- 
tionem,  dicens,  Ab  eo  autem  etc,  boua 
scilicet  commotio  ad  servitium  Dei:  quia 
ipse  solus  trahit.  Joan.  vi,  4i;  Nemo  po- 
test  venire  ad  me,  nisi  Pater  qui  misit  me, 
traxe)'it  eum. 

8.  Deinde  cum  dicit,  Quoniam,  osten- 
dit  eiroctum  duplicem  circa  terram.  Et 
primo  effectum  creationis;  secundo  gu- 
bcrndtionis,  ibi,  Dominus  dissipat,  In 
rreatione  autem  suut  duo  cousideranda  • 
scilicet  ipsa  formatio,  et  ipsa  creatio. 
Utrumque  autcm  est  hic.  Nam  primoos- 
tendit  ipsam  formationem,  cum  dicit, 
Ipse  dixit  ctc.  Secundo  ipsam  creatio- 
nem,  cum  addit,  Ipse  ma)idavit  etc.  Dicit 
ergo,  Quoniam  ipse  dixit :  Augustinus 
\n  super  Gen.  ad  /itt.:  Omnis  formatio 
est  per  Verbum,  quia  res  creata*,  se  ha- 
bent  ad  Doum  sicut  arlificiala  ad  artifi- 
cem.  Uude  sicut  omnes  forma»  artificiati 
sunt  a  forma  concepta '  iu  mcnte  artifi- 
cis,  ita  omnis  forma  rerum  esl  a  Verbo 
divino  coucepto.  Unde  ipse  dixit,  idest 
concepit  Verbum  ab  aeterno,  et  secun- 
dum  illud  omnia  facta  sunt ;  quasi  dicat : 


'  Ai. 


.snnt  ("oncoptaB. 


PSALMUS  XXXIf 


il3 


Gennit  Verbnm  in  quo  erat  ut  fieret  om- 
nia,  ct  sic  est  formatio.  Secundo  creatio: 
quia,  Mandamt  ct  creata  swit.  Dicerc 
namque  importat  vcrbum  formafnm. 
Mandare  importat  monilionem,  vel  ema- 
nationem  solum.  Unde  mandaro  impor- 
tat  creationem  materia;  informis.  Eccl. 
vui,  K:  Scrmo  illius  potestate  ploius  est. 


imporfat  ordinafioncm  respcctu  omnium 
ad  dcbitum  finem.  Isa.  xi.vi,  10:  Con<ii- 
liinn  incum  stahit.,  ct  omnis  voluntas  mca 
fift^  Act.  V,  38:  .SV  cr  Dto  cst  consilium, 
)ion  poteritis  starc,  et  dissolvcre  illud.  Co- 
(/itationcs  cordis  ejus,  idest  propositum 
vobintatis  cjus  manet:  quia  si  mutal  sen- 
tcntiam,  non  mulat  consilium.  Isa.  i.v, 
Mystice,  Dixit  ct  facta  sunt,  semine  gra-      8:  Non  cnim  corplationcs  meas  cof/itatio- 


{\3a:  mandavit^m  opere  veritafis.  Psul. 
cni,  30:*  Emitlc  spiritum  tuum  ctc. 
Quantum  vero  ad  opus  gubernationis  di- 
cit  : 

9.  Dominus.  Quia  stabilis  manens  im- 
mulat  omnes.  Et  primo  ponitur  omnium 


ncs  vcstrx,  ncr/uc  vi/e  tnrw  vicB  vcslrcV. 

{ 1.  Bcatar/rns.  Supra  iiortatns  est  jus- 
tos  ad  jucmiditatem;  iiic  poiiil  corum  di- 
gnitatcm:  et  circa  hoc  duo  facit.  i'rimo 
enim  proponit  eorum,  dignitatem;  secun- 
do  prol)at,  ilii,  In  cmlo.  Dignitas   sancto- 


mutatio;  secundo  sua  stabilifas,  ibi,  Cmi-     rum  ma.xima  est ;  quia  ipsi   soli   pei^ve- 


silium.  Circa  habitatores  terra'  adverten- 
dum  est  (juod  quidam  sunt  parvi,  (lui- 
dam  magni  ;  et  utrique  mutantnr.  Quaii- 
tum  ad  parvos  dicit,  Dominus  dissipatctc. 
Ubi  duo  tangit,  scilicet  propositum  quod 
cst  de  fine,  et  consilium  de  his  (jua^  sunt 
ad  flnem.  Et  hoc  immutatiir  quia  non 
ngit  secundum  quod  consiliatur,  sed  se- 
cundiim  quod  Deus  disponit.  Tsa.  viii, 
10:  Initc  consilium  et  dissipahilur.  Et 
hoc  est  quod  dicit,  Dominus  dissipat  con- 
silia    gcntium.    Et   specialiter    dissipavit 


nlunt  ad  quod  omnes  homint-s  natiirali- 
fcr  (Icsidcraul.  Si  uniis  vcl  pauci  perve- 
nirent  ad  uiiiim  ad  quod  omnes  perveni- 
re  desiderarent ',  hoc  esset  magna  digni- 
tas.  Omncs  antem  desiderant  tcndere  ad 
beatitudinem,  ad  (jiiam  famen  soli  jnsli 
porveniunt,  ([uia  eam  consequciitur  in 
futiiro  pcrfcctc,  nunc  vcro  inchoativc  ct 
iii  spe.  Ergo  dignitas  jiistonim  cst  ma- 
giia.  Ciroa  eorum  beatitiuliiKMU  liic  in- 
choatam  ct  in  futuro  perficiendam,  diio 
tangit:  matcriam  -  scilicet  et  causam.  ibi, 


consilium    volentium    dissipare    legem     populus.  Dicit  ergo,  licata  gcns.  Dc   Hea- 


Chrisfi.  Et  cogitationcs  rcprobat  pojiulo- 
rum.,  biimana  scientium :  taliiim  enim 
pro|iositiim  rcprobat  Dominiis.  Qiiaiitiim 
ad  magiios  dicit,  Et  rc/rrohut  fonsilia 
princi/nim:  quasi  dicat,  Non  soliim  po- 
piilorum,  sed  et  principum  consilia  re- 
probat;  quia  non  cst  in  poteslate  eorum, 
quod  intentiim  asscquanlur  cffcctum, 
sed  in  ordinatione  divina.  Job  :  Addurit 
crmsiliaros  in  stultum  fincm. 

10.  Dcindecum  dicit,  ConsiHumautnn, 
ponifnr  sfabilitas  Dei,  quia  consilium 
suum  slat,  ef  cogitatio  siia  p(M'sevorat. 
Sed  nunKpiid  consiliiim  cst  in  Dco?  Vidc- 
tur,  (piod  iion  :  (iiiia  importat  diibifatio- 
nem. 

Kcspondco.  iric(Mi(hini.  (|iiod  alil(M"  ac- 
cipilur  consilium  iii  Dco,  ct  alilcr  in  no- 
bis.  Scientia  enim  in  nobis  iin|)ortal  dis- 
cursum,  in  Dco  vcro  ccrtiludiiKMn.  Sic 
de  consilio,  (Miiu  cst  in  ludus,  dicil  iii- 
quisitionom;  cum  autcm  dicitiir  dc  W'\d., 


tudine  divcrsi  diversa  senserunl.  Et  se- 
ciindum  divcrsas  opiniones  de  Iiac  snnt 
diviMsa'  sccla'  philosopbonim.  Qiiidam 
cniiu  posiienint  caiii  iii  bonis  coriiorali- 
bus,  sicut  Epicurus.  Quidaiu  in  (qicribns  4,-- 
acliva^  vifcC,  uf  Stoici.  Quidam  in  vcrita- 
tis  contcmplalionc,  uf  Pcripatcfici.  Qikc- 
rere  bcaliludiiKMn  in  co  (piod  cst  iiilVa 
nos,  csf  vaimm,  (|uia  licafifiido  csl  su- 
|)ra  iios.  (Jiiod  aiifcm  csl  siipra  nos,  hoc 
cst  l)(Mis.  Ergo  bcatiliido  bominis  csl  in- 
lia-rcrc  Dco.  l  iiiiiuqiiod(nic  (Miim  pcrfec- 
tum  csl,  si  inlwcrct  pro[)rio  bono.  Pro- 
[UMnni  aulcm  boimm  boininis  »>st  Dciis. 
Ps.  i,.\xii,  28:  Mihi  autrni  adh.vrcrr  l)ro 
honum  rsf.  Dco  aiiltMU  [lotcst  (|nis  inba'- 
r(M(^  niciifc,  scilicct  intclici  tn  ct  V(dnnla- 
tc.  iKUi  s(Misu,  i|uia  liic  cliam  l>rulis  cst 
commuiiis.  l)u|dicil(M"  crgo  iiilhcrct  Iuh 
mo  DcfT:  scilicct  [icr  intcllcclum  conlt  m- 
jdando  ct  cognosctMido.  el  [ior  allcctum 
amaiido.  f.l  (jiiia  lia-c  impcrfccta  siint  iii 


'  Al.  :  «    (lcsideruiit.    » 


*  Al.  :  n  uiirtorioonlinni.  »» 


iU 


i.N  1)Aviiu:m 


via,  |)erf(M'la  voro  in  patria;  idon  hic  bea- 
tiluilo  osl  iiupoirocla.  ilti  porfocla.  I.l 
i,l.'(.  (licil,  Ihdlfi  f/nis.  Kl  (piaro?  (jiiia 
Ihiniiiius  csl  Ihits  fjiis,  idcst  habot  Doo 
mciilom  coiijunclain.  Proploroa,  liftiliis 
/iiiiniliis  '  iijiis  csl  Dmtiinus  Driis  rjiis. 
Ilchr.  i:,  1 1  :  Son  finifiinililnr  Dcus  vocfi- 
ri  Dcus  rinuin.  Scd  (pia'  causa  ost  ojus? 
rsunKpiid  uatura,  fortuua,  vol  propria 
virlus?  iNon.  Sod  oloclio  divina.  Joan.  xv, 
10:  I\on  ros  mr  rlrf/islis,  scil  ci/o  clei/i 
vos.  Ilom  ibidcm  vi,  44:  Ncnio  jwlest  cc- 
nire  ad  mc,  nisi  Putcr  mcus  qiii  misit, 
mc,  traxcril  cum.  Et  ideo  subdil,  Populus 
ijucm  elef/it\  (juasi  dicat,  Ideo  boali, 
(juia  a  Deo  elcoti.  Kpli.  i,  4:  Elcijit  nos 
in  i/tso  finle  muntli  constitutionrm.  Kt 
hoc.  in  hcrcditatcm,  idost  ul  ipsi  simus 
cjus  licrcditas.  Ilorcditas  importal  slabi- 
lcra  possessionom.  Dcus  autcm  possidet 
omnia  por  Domiuum.  Scd  soli  justi  sub- 
duulur  oi  por  voluntafcm:  uude  in  iicre- 
ditalcm  oos  clogit,  idcst  ad  hubondam 
justitiam  sompitornam  .  Sap.  i,  15:  Jus- 
tUiii  /lerjjctuu  cst  ct  immorlalis.  Isa  xix, 
20 :  Ilercditas  mea  Israet.  Dominus  crgo 
Deus  oorum  (juia  eo  fruunlur.  Et  ipsi 
sunl  horcditas  Dci,  (luia  oi  subjiciuntur. 
12.  Doinde  cum  dicit,  De  ccelo,  probat 
eorum  dignitalom  pcr  dicussioncm  divi- 
nijudicii:  ot  circa  hoc  tria  facit.  Primo 
enim  pricmitlil  cortitudincm  diviui  judi- 
cii.  Secundo  subdit  vanitatcm  humaueo 
prosperitatis,  ibi,  Non  salvabitur  rex. 
Terlio  efficaciam  gratiae  in  sanctis,  ibi^ 
Ecce  oculi  Domini.  C.irca  primnm  duo 
facit.  Primo  certitudiiiem  divini  judicii 
pensat  ex  ojus  altitudine;  sccundo  ex 
ejus  causalilatc.  Et  primo  ostondit  oam 
ex  primo ;  secundo  ex  secundo,  ibi,  Qui 
finxit.  Circa  primum  duo  facit.  Primo 
enim  oslondit  ccrti.udinem  divini  judicii 
exojus  altitudine.  Secundo  removct  dul)i- 
tatiouem,  ibi,  Dc  /jrxparato.  Dicit  crgo, 
De  ca:lo  etc.  Quanto  ahcjua  virlus  est  al- 
tior  in  ordine  et  genere  virtutis,  lanto 
est  efficacior  ad  opera  (juaj  illi  virtuti 
conveniunf.  Et  ideo  quanto  aliqua  vir- 
tus  cognitiva  est  subtilior,  tanto  ost  offi- 
cacior  in  cognoscendo.  Nihil  adeo  est  su- 
blime  sicut  divinus  intellectus:  et  ideo 


ofncacia  cjiis  in  cognoscendo  osl  maxi- 
ma.  Et  idoo  dicit,  Dc  cndo,  idesi  altilu- 
dino  diviiia'  majoslatis.  Siciif  (Uiim  nihil 
osl  alliiis  c<olo  in  ((Mpoialibus,  ita  niliil 
altius  1)0(»  iii  spirilufilibiis.  Kt  idco  quia 
do  alto  rospicit,  idco,  Vidct  onities  /ilioH 
liominum;  (juia  (juaiilo  iiiiis  cx  allo  vi- 
dct,  tanto  plures  vidot :  Prov.  xvi,  2: 
Omnes  viiB  liominiim  jtatcnt   oculis  ejus. 

13.  Doindc  cum  dicit,  De  jtnc/iarato, 
romovct  dubitaliouom.  Ali(jui  cnim  cre- 
diderunt  Dcuin  habitaro  in  cudis,  quasi 
in  rcmoti^  nou  cognosceret  huinaua :  Job. 
XXII,  14  :  Circa  cardines  ca;li  jferambulat, 
ct  nostra  non  cofisiderat.  Iloc  excludit 
Psalmistadicens,  Dejjra.'j)arato  liabitariilo; 
quasi  dicat  :  Nullus  pra'pararet '.  Slultus 
enim  rox  esset  si  pra-pararct  sibi  scdem 
ubi  non  posset  regereregnum  :  ethocest 
quod  dicil,  de  j)reparalo  liahitaculo.,  idest 
de  ccelo  quod  sibi  praeparavit  ut  esset  ha- 
bilaculum  suum  :  non  cjuidem  quod  com- 
prchcndatur  co,  scd  qiiia  magis  rolucctin 
eo  gloria  sua.  Uespexit,  inquit,  Super 
omnes  rjui  liabitant  /e/vrt/??,  idcst  carncm, 
eam  domando  :  Psal.  cxn,  5  :  Quis  si- 
cut  Dominiis  Deus  7ioster  qui  in  altis  ha- 
bilat^  et  humilia  res/ncit  etc.  Psal.  cii,19  : 
Dominus  in  cmlo  paravit  sedem  suam  ctc, 
Vcl  Be  coelo,  idest  Christo  Angolis  vel 
Apostolis  respexit  oculo  miscricordiae  suae 
ad  salvandum  homines. 

14.  Deinde  cum  dicit,  Qui  finxit,  pro- 
bat  certitudincm  divinae  cognitionis  ex  cjus 
causalitate  :  et  circa  hoc  duo  facit.  Primo 
euim  ponit  ejus  causalitafcm.  Sccundo 
concludit  ccrlitudinem  cognitionis  ejus, 
ibi,  Qui  inlelli(/it.  Stultum  csset  dicoie, 
quod  aliquis  faciens  ali^iuod  opus  opera- 
tum,  iguoraret  usum  ejiis  :  frustra  cnim 
faceret,  cum  usus  sit  finis  ejus  ;  et  idoo 
alibi  dicit  :  Psal.  xciii,  9  :  Qui  finxit  ocu- 

los,  *  non  considcrat  ?  Quomodo  crgo  po-  ♦  oci 
test  esse  (juod  facerot  ahquid  proportio- 
natum  ad  cognosccnda  particularia  nisi  \J 
ipse  cognoscat  ea?  Ilomo  namque  co- 
gnoscit  singularia  per  intellectum  et  ani- 
mam  et  cor  suum.  Ergo  Dcus  qui  facit 
illud  cor,  cognoscit  ea.  Et  nota,  quod 
verba  habent  pondus  suura.  Dicit  enim, 
Corda,  ut  excludat  unitatem  intoUectus 


>  Al.  :  «  prsparcl,  »  et  sic  iufra. 


PSALMIJS  XXXII 


415 


in  omnibus  :  nam  diversi  divcrsos  liabont 
intclicctus.  Dicit  antcm,  .SVy<y///rt//m,  nt  os- 
tendat  qnod  anima  non  cstdnplcx;  alias 
\J  non  dicerctur  finxisso  sinji^iilatini,  sc(i 
uilara,  ex  qiia  omnes,  et  sic  similiter  singil- 
latim.  lugo  ipse  singulaspcr  se  animas  flu- 
xit,  scilicct  per  creationcm,  cum  sil  aiiima 
substantia  pcr  sesnbsistcns,  non  cx  mate- 
ria.  Item  dixit,  Finxit^  ut  ostendat  (juod 
non  dc  substantia  Dei  fit ;  alias  non  dice- 
rctur  ficta,  scd  consulistantialis.  Et  dicit 
signanter,  finxit,  quia  fingcrc  fig-ulorum 
est  qui  vili  materiae  '  pulchram  formam 
imprimunt ;  sic  Dcus  corpori  lutco  ani- 
mam  creando  infundit  :  II  Cor.  iv,  7  : 
Hahomm  thesawum  istwn  in  vasis  ficti- 
libns  :  Rom.  ix  20  :  \u/nr/ui/l  dicit  fi(/- 
mmtum  illi  qui  sc.  finxit^  quid  me  fecisti 
sic?  Et  ex  Iioc  concludit  quod  Intelligit 
omnia  opera  eorum  :  qui  cniin  scit  cau- 
sam,  scit  effectuni.  Causaautem  omnium 
effcctuum  Immanoruin  est  cor.  Deus 
autem    scit  ^   cor.    Ergo  ct  ejus    opora. 


Finxit   intclii^itur 


de    figmcuto  gratia;. 


et  Iioc  singillatim,  qnia  divisio/ws  r/ra- 
tiarum  sunt,  I  Cor.  xii,  4.  Et  hoc  quia 
ipse  intellirjit  o/jcra  eorum  adjuvando  et 
promovendo. 

15.  Non  salvatur.  Supra  Psalmisla  os- 
tcndit  dignitatcm  sanctoriim  cx  certilu- 
dine  divini  judicii,  ex  qua  probaro  iii- 
t(;ndit  digniIat(Mn  sanctorum  ;  nnnc  in 
parfe  ista  ostcndit  hninanai  prosperitatis 
vanitatcm  :  ct  circa  hoc  duo  facit.  Primo 
cnim  ostcndit  quod  nulla  poteslas  tem- 
poralis  potcst  homincs  ad  salulcni  justo- 
rum  perducere.  Sccundo  ostcndit,  quia 
hoc  facil  iniscrirordia  Dci,  ibi,  Kcce  oc- 
culi  btnnini.  Dicit  crgo,  N<ni  sffivutur 
rex,  Scd  (luia  potcstas  StCcnlaris  cst  tri- 
plex  :  una  (jua^  consistit  in  inulfitudinc 
subdit0iuin,  alia  iii  i'oborc  corporis,  ct 
alia  in  divifiis  (!xtcrioribus  ;  iihio  oslcu- 
dit  quod  milluin  (M)ruin  pofcst  pcrdiiccio 
ad  salufcin.  Et  pi"imo  (h;  priina  |)of(!sfafc, 
ot  lucc  ost  rcgia  ;  ct  idco  dicif,  \(iu 
sah)ulur~reTjTr7 Jnulttun  rirtutrm.  Uioro- 
^^jUJLUs  babcf,  In  multitudinr  rtc.  l*.salin. 
CXLV,  2  ;  Solite  con/iderr  iu  /n-inci/tibuSy 
in  fi/iis  /uuninum,  in  qui/ms  non  est  suius. 
Iinino  si  aliquaudo  habont  .salufcm,   hoc 


cst  per  Deiim  :  Psal.  cxliii,  10  :  Qui  dus 
sa/utem  reyibus.  Secnndo  ostendit  (]iiod 
non  est  salus  in  robore  corporis  ;  unde 
dicif,  Et  i/i(/as  non  su/cubitur  in  mu/tilu- 
dine  viitutis  suiu,  idcst  roboris  :  Barucli. 
iii,  26  :  Ibi  fuerunt  (/i</antes  nominati, 
i/li  qui  ab  initio  etc.  Teifio,  quod  nuu  in 
divitiis.  Et  ponit  dno  adminiculativa  ;  sci- 
licet  cquum,  et  abundantiam  rcrum.Quan- 
tum  ad  piimum  dicit,  Fuiia.c  equus  etc, 
idest  quantuinciimque  habcat  boniiin 
cquum,  lanicn  non  potcst  salvari  copora- 
lilcr  vcl  spiritualitcr  :  Prov.  xxi,  31  : 
E</uus  /mratur  ad  dicm  be//i,  Dominus 
autrm  srdutem  tribiiet.  Ouantuni  ad  so- 
cundnin  dicit,  In  abundantia  autem  vir- 
tutis  sucV  non  sa/vabitur.,  idcst  rerum  ex- 
tcriorum  :  Prov.  xi,  28  :  Qui  confu/it  in 
riivitiis  suis.,  corrurt :  Isa.  xxxi,  l  :  Wv 
qui  descendunt  in  ^i/j/ptum  ad  auxi/ium 
in  equis  s/icrantes.  Mystica,  moralitcr  c  l 
allcgorice  sic  cxpouifiir,  ([uod  hoini)  non 
salvatur  propria  virfiitc,  (luodcumijuc  bo- 
num  obtincat.  Est  cniin  tripb^x  bonum 
per  quod  vidctur  f[uis  consei|ui  posse  sa- 
hitem.  Primiim  cst  potcntia  ;  cf  (jiian- 
tum  ad  hoc  dicit,  Non  su/valur  rex  /ler 
mu/trim  virtutcm.  Si  vcro  sit  polens  ut 
rcgat  alios,  boc  non  cst  pcr  virfulfin 
suam,  scd  habct  a  Dco.  Secunduin  cst  cous- 
tanfia  ;  ct  hanc  non  habcl  pcr  virfufcin 
siiain  ;  umlc  dicit,  Ft  i/i'/us  lum  sulculii- 
tur  iii  mu/titudinr  cirtutis  sUtV.  Tcrtiuin 
esf  boii;»  disposifio  coriioris  ct  fortilndo; 
iiiulc  dicit,  Fu//ax  cquus,  scilicct  corpus 
fortc  ct  robiistum  cst  fallax.  Vcl  cst  uni- 
vcisalilcr.//i  ubuiu/untiu  ririutis  .v//.j',idcsl 
nuilcc  inn(|uc  liabcat  apfitudiiuun  ad  bo- 
nuin.iion  salvatur  nisi  ci  Dciis  salutcin  Iri- 
buat  :  Psal.  xxix,  7  :  Ei/o  dixi  in  ubun- 
duudu  mru,  wm  iiuwelxw  in  aUrrnum. 
.[rertisti  rtc.  Moc  ost  (juod  dicitur  Uicrc. 
i\,  2.1  :  .\(ui  (j/orietur  su/iirns  insajiirntia 
sua,  et  non  tj/orirtur  fiutis  in  forlitudine 
suu,  ct  non  (/buirtur  dirrs  in  divitiis 
suis. 

II).  n(<iiul(!  ciiin  dicit,  Ecce  oculi,  ostcn- 
(lifiir  ('Itlcacia  diviiuc  iniscricordi;r  ad 
salvandiiin.  El  priiuo  poiiil  iniscricordiain 
salvantcin.  Scciiiido  aHccliim  saiictoniiu 
cx    bac    considcratiouc  coiiccplnm,    ibi, 


1  Al. 


'>  nialonii.  » 


•  Al.  :  "  cril. 


iir. 


IN  DAVinKM 


Aiiimn  nosfrn.  (lirca  priiiimn  liia  lacit. 
Priino  ciiini  nstcmlit  diviiiain  iniscricor- 
(liani.  Scciinilo,  in  (|iiiliiis  lialict  cdccliiin 
(liviiia  iniscriconlia,  ibi,  S/iprr  nirdiriifrs 
(Miin.  Tcrlio,  (|iicin  circcliini  lialicl,  il»i, 
If  rnidt.  Dicit  (M'^'o,  Ecrr  onili  Diinuiii. 
Divinani  enim  Tniscricordiam  insiniiat 
pcr  i-csp(^ctnm  Dci,  Psalm  (xvni,  \'.V1  : 
Aspice  in  tne,  ef  miserere  mei.  \\\  (juo 
antiMTi  respiolt,  snlxlit,  Siiprr  nirfiicnfrs 
efc.  Ilahac.  i,   IH  :  Mundi  siinf    oriili   fiii 


iii  cis  ronsiir^'it  ('llcctns  spci.  Soriindo 
assignatiir  lalio,  ilii,  (Jiioiiifiiii  tidjiifnr. 
Dicit  ergo  ila,  Oriili Douiini suj)er  rnrfurn- 
fcs  rum  rfr.  \\\  i(Joo  nnimu  nosfrn  susfi- 
nrf  Doinimini,  idcst  si  (|ua  mala  noliis  a 
Dco  iiniiiitliiiitur,  palienlcr  suslineanins. 
.lar.  V,  11  :  Sii/frrrntinm  Joh  nudistis. 
Item  expectando  ejus  promissa.  Sustinet 
cvgn  punicntem  et  promittcntein.  Et  est 
diiplex  ratio.  Una  est  proptcr  experien- 
tiam    bencficiorum  ;    alia    vero    propler 


ne  videns  mnlum.,  et  rcsjiicrrr  nd  innjuifn-      spcm  fiiturorum,  il)i,  In  en  Lvtabitur.  Kx- 


tcm  non pofrris.  Uespice  ergo  siiper  cos, 
qni  timorcm  habcut  et  spem.  Unum  sine 
altero  non  snfncil  ;  (]uia  timor  sinc  spe 
desperat,  ct  spes  sine  timore  pivesnmit. 
Timor  autem  consurgit  consideratione 
divina'  potostatis.  Hier.  x,  7  :  ()/^/.s'  non 
fimrbif  fc  o  rc.r  ijcnfium  ?  spes  vero  con- 
snrgit  ex  Deimi.sericordia.  Ex  primo  con- 
surgit  fuga  j)eccati,ex  secnndo  spes  vcnia», 
Eltectum  autcm  divina»  miscricordia'  os- 
tendit  cnm  dicit,  Ut  erunf    /i    morfc  ctc. 


perientia  honeficiorum  est  in  honorum 
promolione  ;  unde  dicit,  Quoniam  ndjii- 
tor.  Item  in  protec.tione  a  malis ;  et 
ideo  dicit,  Et  jirotector.  Speramus  autem 
futuram  jucundilatem  ;  unde  ait,  In  eo 
hvtahitur  cor  nostrum,  idest  in  ejus  vi- 
sione.  Isa.  lxvi,  14  :  Vidcbitis  et  ijaude- 
bit  cor  vesfrum.  Joh.  xxii,  26  :  Tunc  su- 
jier  omnijjotenfcm  deliciis  nfflues  etc.  Et 
hoc  gaudium  est  hic  imperfectnm,  sed 
ihi,  in  patria  scilicet,  est   perfectum.    Et 


Uhi  duplicem  effectum  ostendit  :  quia  li-      hoc  ideo.  f|uia,  1n  nomine  snncto  cjus  sjie- 


herat  a  malo  ;  et  quaiitum  ad  hoc  dicit, 
Uf  crnaf  n  tnorfe.  Item  conlirmat  iii  hoiio  ; 
et  quantum  ad  hoc  dicit,  Et  nlnt  eos.  Di- 
cit  ergo,  Ut  eruat  a  morte  animas  eornm., 
a  morte  corporali,  et  morte  peccati, 
et  a  morte  futura^  damnationis  in  re- 
surrcctioue.  O.sea».  xiii,  14  :  De  tnatiu 
mortis  lihcrabo  eos  etc .  Courirmat 
etiam  in  l)ono  :  unde  ait  :  Et  alat  cos  iti 
fame,  idest  in  necessitate  ;  et  loquitur  de 
alimento  corporali.  Ps  cxuv,  15  :  Oculi 
omnium  iti  te  sjterant  Dotnine,  et  tu  das 
illis  escatn  in  tctnjtorc  ojyjwrfimo.  Et  de 
alimcnto  spirituali.  Dcut.  viii,  3  :  Noti  iti 
solo  jjanc  virif  Iiotno,  scd  iti  ottmi  vcrbo 
*  egrediturcjuod'  proccdit  dc  orc  Dci.  Et  de  alimento 
sacramentali.  Joh.  vi,  5G  :  Caro  mca  vere 
est  cibns.  In  loco  pascuae  ibi  me  colloca- 
vif  :  Ps  xxii,  2. 


ravimus.  Ponitur  enim  hic  et  pro  (jiiin. 
Nomen  sanctum  ejus  cst  iiomen  mise- 
ricordiae  ejus  ;  quasi  dicat,  Ideo,  Lxta- 
bitmir,  quia,  speravitnus  iti  tiotnine  sancto 
ejus,  idest  in  ejus  bonitate,  vel  in  (^jus 
misericordia,  et  non  in  meritis  nos- 
Iris, 

Deinde  cum  dicit,  Fiat  tnisericordia, 
poiiitur  orandi  efrectus;  nam  oratio  inler- 
pres  est  spei ;  et  ideo  sequitur  spem.  Et 
licet  quodlihet  particulare  heneficium  sit 
ex  misericordia  divina,  duo  tamen  specia- 
liter  suntex  hac.  Primiim  est  henef.cinm 
Incarnationis  :  Luc.  i,  78  :  Per  visccra 
ttiisericordi,v  Dci  nostri  etc.  Fiat  miseri- 
cordia  tua,  scilicet  ul  carnem  suscipias  et 
hberes  nos,  Supcr  nos,  idest  supra  nostra 
merita.  Aliud  henericium  est  salutis  ;  et 
hoc  est  super  nos,  quia  Non  ex  operihus 


17.  Consequenter    cnm    dicit,    Anima,     jnstitice  fjux  fccittnis  nos.,    sed  sccutulutti 


ostendit  qnis  etrectus  seqnitur  in  istis  ex 
hac  consideratione.  Et  est  duplcx.  Primus 
efFectus  sperandi.  Secnndus  orandi,  ibi, 
Fiat  misericordia  tun  etc.  Circa  primum 
duo  facit.  Primo  enim  ostendit  quomodo 


suam  tnisericordiam  salvos  nos  fccit.  Tit. 
III,  5  :  Qucmadmodutn  sjjcravimus  in  te, 
rjuta,  Nullus  speravit  in  Dotnitw,  et  con- 
fusus  est,  Eccli.  ii,  H. 


PSALMUS  XXXIII 


417 


PSALMUS    XXXIII 


1.  Cvm  mutavit  os  auum  cornm  Ahimelecli, 
et  dimisit  eum  et  ubiit. 

Benedicam  Donainnm  in  omni   tempore  ;  semper 
laus  fjus  in  orc  raeo. 

2.  In  Domino  iauilabitur  aninia  mea. 

3.  Audiant  mansueti,  et  la;tentur. 

4.  Magnificate   Dominum    niecum,    et    exaltemus 
nomen  ejus  in  idipsum. 

5.  Exqnisivi   Dominum,  et  exaudivit  me  :  et   ex 
omnibus  tribulationibus  meis  eripuit  me. 

6.  Accedite   ad   euni,  et   illuminaniini  :  et  facies 
vestrae  non  confundenlur. 

7.  Iste    pauper    clamavit,  et    Dominus    exaudivi 
eum  :  et  ex   omnibus   tribulationibus    ejus  salvavit 
eum. 

8.  Immittet  angelus  Domini  in  circuitu  timentium 
eum,  et  cripict  eos. 

9.  Gustate  et  videte,  quoniam  suavis  est  Domi- 
nus  :  beatus  vir  qui  sperat  in  eo. 

10.  Timete  Dominum  omnes  sancti  ejus;  quoniam 
non  est  inopia  tin)nnlil)us  eum. 

H.  Divites  eguerunt,  ct  esurierunt  :  inquirentes 
autem  Domiuum  non  miuuentur  omni  bono. 

12.  Venite,  lilii,  audite  me  :  timorem  Domiiii  do- 
cebo  vos. 

13.  0'iis  est  homo  qui  vult  vitam,  diligit  dies 
videre  bonos?  Proliibe  linguam  tuam  a  malo,  et 
labia  tua  ne  loquanlur  dolum.  Diverte  a  malo,  et 
fac  bonum  :  inquiro  pacom,  et  persoquere  eani. 

14.  Oculi  Domini  sujjcr  justos  :  et  aures  ejus  iii 
preces  eorum. 

15.  Vultus  autom  Domini  supor  facienles  mala  ; 
ut  perdat  de  terra  memoriam  oorum. 

16.  Clamaverunl  justi,  ot  Dominus  oxaudivit  eos : 
et  ex  omuibus  tribulationibus  eorum  liberavit 
eos. 

17.  Juxta  ost  Dominus  his  qui  Iribiilalo  sunt 
corde  :  et  linmil(!s  spiritn  salvaliil.Mull.e  tribula- 
tionns  justorum. 

18.  Et  de  nninibus  his  liherabit  eos  Doniiiuis. 

19.  Custodit  Ddiniiuis  ciuiiiiu  ossa  eoruin  ;  unuui 
ex  liis  uon  coiilerotur. 

20.  Mors  i>0(catorum  pessima  :  el  (|ui  oderuut 
justum  delinqu(mt. 

21.  Uediniot  Do  uinus  aiiiinas  servorum  suoruin, 
ct  uon  delin(|U('nt  oniius,  qnj  spcraul  iii  co. 

l.Tilulus  :  Psff//Nifs  Df/viff  citm  mntt/vit 
viiltitm  sNU/)ic()/'f///t  .\/)i//iclrc/i,  rt  tii//iisit 
eum,  ct  a/)iit.  Ilistoriii  li.rc  lialictiir  I  Hcji^. 
XXI,  ubi  (licitur,  (luod  David  liif^Mcus  a 
faci(3  Sanlis,  vcuit  ad  Achis  rop^cm  (iclli, 
Ct  coguilus  cst  il)i,  cf  oliani  virtiis  cjiis, 
quia  occidorat  IMiilistaMim  ;  ot  limcus  ox 
lioc  sihi  i)(M'iculuin  iinmincio,  (|uia  illi 
orant  do  f^cnoro  IMiilisliuoriim,  ot  cliain 
pro[)tcr  virlutis  sua'  iuvidiam,  voliiit  iioc. 
vitaro,  of  finxit  se  fatiium,  cf  sic  rcx  illo 
confcmpsit    (Mim.  Tofnm    hoc    hali(»lur  I 


Reg.  XXI ;  nisi  quod   nomen  non   conso- 
nat,  qnia  ibi  rcx  vocatur  Achis,  hic  vero 
Abimolccb.    Nec   est    incouveniens,    vel 
quia  binomius    fuit,  vel   quia  Acbis  no- 
mine,  sed    de    genore    Abimelecb.  IJnde 
mutavit  vnltum  ostcndendo  sc  fatuum,  et 
dimisit  cum  et  abiit.  quia  David  ejectus 
ab  00  abiit,  et  recessit.  Mystice   Cbristus 
mutavit  vultum    suum,  (juaudo  mutavit 
sacramentnm  suum,  in  quo  divina  voritas 
occulta  fuit.  Vel  Cbristns  votus  sacramcn- 
tum  '  paschale  mufavit  iii  novum  coram 
Abimelecb,  qni   iiiterpretalur  pafris  mei 
regnum.  Pater    Christi    Deus    secundum 
diviuilatcm.David  vero  .secundum  hnma- 
nitafom.  Hogiium  David  ost  populus  Ju- 
da^orum,  rcgnura  Dci  est  Ecclosia.  Cbris- 
tus  vero  mutavit    viiltum    suum  coram 
Abimclecb,  idest  coram  Jiidans,  qiiia  eraiit 
regnum  patris  sui  David,  qui  iion  cogno- 
vcrunt  eum  :  Isa.  liii,  2  :   Vidi/mis  eum, 
ot  iio/i  e/'fit   a.y/cctits  :  ot   contcmpsornnt 
eum  :  l'/if/c  /icc  /'cjtiitavh/tits  cw/i.  Kt  abiit 
ad  genles.  Yol   Acliis  (iiii    iucrodulus  in- 
tcrprotalnr,  sigiiillcat  Jiuboos.  In  priTcc- 
dcnli  Psalmo  exposnil  Psalmista  justoruni 
digiiitatom  ;  bic   autom    invitat  alios  ad 
Doi  laudom.  Dividifur  autom  isfe  Psalmus 
in  diias    parl(\s.  Primo   iMiim  ponitur  ex- 
hortatio    ad    iau(l(Mn.   Sccundo    qiKodam 
iuslructio  ncccssaria,  ibi,   Vc/iitc  /i/ii.  Cir- 
ca  primum  duo  facif.  Primo  «Miim  agif  do 
Dci  laiido.  Socundo  ponit  maforiam  lau- 
dis,   ibi,    E.rfjiiisivi.  Circi    primiim    diio 
facil.  Primo  onim  praMniftit  laudis  oxem- 
pliim.  Sociindo  horlaliir  alios  ad  imifau- 
diiin,  ilii,  Atii/ia/it.   Ciica  [irimumdiio  fa- 
cit.  Piimo  (Miim    [louit  ox(Mii|)liim  laiidis 
iii  sc.  SciMiiido  laudis  Dci  fiuctiim,  ibi,  In 
I)i)//ii/it)    /niit/a/)ittir.  Dicif    orgo,  lic/icffi- 
iti//i  /)tt)/ii/iii//i.  .\li(juau(lo    laiidal    Doiim 
aliiiiiis  jinqif^M*  soipsnm,  siiMit  quandolo- 
(|iiilur  lingua,  sibisidi  loijnitiir.  .\Ii(juan- 
do  i)roi)t(M'  consolaliorKMn    aliornm.  sicnt 
(jiiaudo  [iro[>licfaf  otiain  aliis.  Hcn^Mliroro 
orgo  Domino  ost,  iit  dicfnin  cst,  ronlllori 
Iaii(I(in  Dci  ;  sod  bcnodicoro  Dominuinost 


•  Al.  :  «  tostamentum.  » 
XVIII 


21 


418 


IN  DAVIDKM 


faccro  hoiMiin  :  ///  omui  tewpnrc,  scUiccl 
ndvcrsitatis  ct  prospciilatis.  C.oiilra  Tsal. 
XLViii,  li>  :  (\nifilchifin'  tihi  nini  henvfo- 
ceris  ei  :  scd  iioii  sic  facichat  Jnli  ii,  10  : 
Si  hntHi  siisrrpimua  de  uutuu  Dn/uitn, 
mala  autem  etc.  Tob.  iv,  20  :  (huui  teni- 
pore  benedic  Deum.  Item  oporlct  iit  non 
soliim  in  se,  scilicct  in  cordc  suo  quis  bc- 
nodicat  Dcum,  scd  ctiam  quod  laudcm 
cjus  habeat  in  oro.  Ncccssitas  onim  hiudis 
vocalis  est,  nt  non  sohim  huules  Dcum, 
scd  ctiam  ad  utihtatcm  ct  provocalionem 


uuui.  Quoad  secnndum  diclt,  Et  cxalte- 
juus  )iomc?i  ejus.  Quod  in  so  nllum  oxal- 
lari  dicitur,  dun»  diirunditur  iii  inultis  : 
Kccli.  xi.iii,  32  :  (jluri/irdntes  Detiui  csal- 
tatc  etnn,  i/uauttaupolcstiselc.  lu  idipsumy 
idcst  concordiler.  Kl  hoe  rcspondet  ei 
quod  (hcit,  Laus  rjus  i?i  oremco. 

5.  Consecjucnter  cum  dicil,  Exquisivi, 
ponitur  mnlcria  hmdis,  (jua>  est  divina 
clcmcntia  in  cxaudicndo.  Circa  primum 
(hio  facit.  Primo  ciiim  ponit  clcmentiam 
cjiis  ('xauditionis.  Sccundo  mcritiim  cxau- 


ahorum    laudcs    ciim.  Uiidc    dicit,  Laus  ditionis,  ihi,  Islc  paupcr  clatnavit.  Circa 

ejus  iii  ore  ??ieo  :  Isa.  li,  3  :  Gaiidiuuiet  primum  duo  facit.  Piimo  enira  ponit  be- 

Ixtitia  i?ive?iictur  iu  ea,  gratiaru?n  actio,  ncficium  slbi  conccssum.  Secundo  invitat 

et  vox  laudis.  Sc??iper,  autcm  dicit,  idest  alios  ad  hoc  benefuium   conscqucndum, 

in  omni  statuto  tcmporc.  Vcl  iii  pra'para-  ibi,  Accedit  etc.  Circa  primum   tria  facit. 

tione  animi.  Vcl  scmpcr  hcncfacicndo,  ex  l'rimo    ciiim  ponit   pctilionem.    Secundo 

quo  Dcus  sempcr  hiudalur.  Nola  (juodhic  cxaiiditioncm,  ihi,    Et    cxaudivit.    Tcrlio 

versiculus  cantatur  in  scxta,  quaiido  Chris-  cxauditionis  efTcctum,  ibi,  Et  ex  om?iibus. 

tus  passusest,  cujuspassioest  uobiscausa  Dicit  crgo,  Exquisivi  Dominu?n.   Optima 

laudis.  optio  quffirerc  ipsum  Deum  :  unde  in  ora- 

2.  Deinde  cum  dicit,  I?i  Do?niuo,  poni-  tione  Dominica  primo  pctitur,  Sanctifice- 

tur  fructus  h\udis.  Dicit  crgo,  ///  Do?ni?io  tur  ?io?ncu  tuu?n  Isa.  lv,  6  :  Qaxrite  Do- 

laiidahifur  auiuia  ??iea.  Scmpcr  cuim  ho-  ?ni?ium    du??i  i?ive?iiri  potest.   Dicil  crgo, 


num  amici  quis  rcputat  suum  honum. 
Unde  dicit :  In  laudcm  Dci  ctiam  laus  mea 
est.  Si  Dcus  cst  magnus,  coustat  quod 
ejus  amicusest  magnus  :  Psal.  cxvn,  14: 
Fortitudo  mea  et  laus  mea  Domi?ius.  Et 
dicit,  A?iima,  quia  ad  ipsam  principahtcr 
est  gaudium  spiriluale. 

3.  Conscquentcr  cum  dicit,  Audicmt, 
inducit  aHos  primo  ad  causam  laudis.  Se- 
cundo  ad  ipsam  hmdem,  ibi,  Maf/nifcate. 
Princij)iuin  laudis  est  interius  gaudium  ; 
undc  dicit,  Audia?it  ?na?isueti.El  idcolffi- 
tantur  in  omuihus  quai  Dci  sunl,  qiiia 
immiles  non  lailantur,  sed  rcbelhmt.  Et 
dicit,  Audia?it,  quia  hac  la^titia  est  ex 
auditu  aliorum  bene  agcntium. 

4.  Deindc  cum  dicit,  Mag?ii/icate,  hor- 
tatur  ad  laudcm.  Et  primo  ad  intcriorcm. 
Secundo  ad  extcriorem,  ibi,  Et  cxalfonus. 
Quantum  ad  primum  dicit,  Marpiificate 
Do??iimi??i  ??iecu??i.  Idcm  est  magnihcare 
et  laudare  Denm,  quia  idcm  est  bouilas 
Dei  et  maguitudo  :  quia  iu  liis  qu«  non 
mole  magna  suiit,  idcm  est  majus  cssc 
quod  mclius,  sccundum  auguslinum  de 
Tnn.  Et  idco  dicit,  Ma(j?tificatc  :  Luc.  I  : 
Maquifcat  a?ii??ia  ?nca  Do?niuu?n.  Et  hic 
respondct  ci  quoddicit,  Bertedica?n  Do??ii- 


Exquisivi ,  quasi  dicat  :  Cum  magna  dili- 
gcntia  quaisivi.  Et  ideo  subdilur  exau- 
ditio,  Et  exaudivit  me.  Efreclus  autem 
exauditionis  est,  qma.  Ex  om?iibus  trihu- 
latio?iibus  meis  e?'ipuit  me.  Eripuit  nam- 
que  justos  ex  tribulationibus  quandoque 
uttribulationes  non  patianlur:  Job.  v,  19  : 
I?%  sex  tribulatio?iibus  liberabit  /<?,  et  i?i 
septima  ?ion  ta?iget  te  malum.  Quandoque 
ut  non  nimis  molestcntur  :  Ps,  xcni,  19  : 
Secu?idu?n  multitudi?iem  dolorum  meorum 
i?i  cordc  ?neo.,  co?isolatio?ies  tu3e  laetificave- 
inint  a?ii?na?n  ??ieam  :  II  Cor.  i,  4  :  Qui 
consolatur?ios  i?i  om?ii  trihulatio?ie  nostra  : 
et  lianc  consolationcm  scmper  habent 
viri  sancti.  Itcm  cripuit  exlcrius,  quia 
nunquam  mali  possunt  scparare  sanctos 
a  Christo  :  Rom.  vm,  25  :  Quis  nos  sepa- 
rahit  a  claritate  Christi  ? 

G.  D(^'inde  cum  dicit,  Acceditc  ad  eutn, 
ct  i/Iumi?ia?)ii?ii,  et  facies  vest?\v  ctc,  in- 
vitat  alios  ad  hoc  bcueficium  consequen- 
dum  :  ct  circa  hoc  duo  facit.  Primo  cnim 
ponlt  invitalioncm.  Scciindo  invilationis 
cffeclum,  ibi,  Et  facics  vest?'x  ?io?i  co?i- 
fuiidctitur.  Dicit  crgo,  Accedite  ad  eum, 
pcr  fidem  etcharitatcm  :  Jac.  iv,  8  :  Ap- 
prnpi?iquatc  Deo  et  appropi?iquabit  vobis. 


PSALMUS  xxxni 


419 


Et  idco    subflit,    Et   'dliiminamini.   Deus  tionem  septuaginta  i^itorpretum,  Vocabi- 

lumen  cst ;  et  qui  acccdit  ad  lumcn,  illu-  tur  rnagni  comiUi  Amjelus.  Quia  missus  a 

minalur  :  Isa.  lx,  1  :  Surr/e,  pcr  uircrlum  Dco  iiiiiiiantiun  iiomo.  Vcl  Angelus  intel- 

et  ilUiminare  :  Dcul.    xxxni,  1]  :  Qui  ap-  ligitur  pr;elalus  Ecclcsia^  :  Malacli.  n,  7  : 


ien-  propinquat  *  pedibus  fjus,  accipiet  de  doc- 
trina  illius.  Kircclus  autcm  inductionis 
est,  (juia,  Facies  vesirce  non  confundentur., 
in  rcpulsa  :  quia  scilicct  uon  patiemini 
eam,  ([uia  non  cst  confusio  sperantibus  in 
eum.  Dan.  ni,  40.  Vel,  Facies  vestrx.,  idcst 
cogitationcs  vestra!  non  confundentur  pcr 
defectum  vcrilatis. 

7.  Deindc  cum  di(;it,  hte  pauper  cla- 
mavil.,  ponit  meritum  exauditionis ;  ct 
circa  iioc  tria  facit.  Prirao  ponit  ipsum 


Anr/elus  Dornini  e.xercituurn  est.  Pradati 
cnim  KcclcsijR  dcbent  custodire  gregem 
suum. 

9.  Tertio  cum  dicit,  Gustate  et  videte^ 
quoniam  suavis.,  bortatur  ad  experieu- 
dum  :  et  circa  hoc  diio  facit.  Primo  cnim 
exhortatur  ad  experientiam  divini  con- 
sortii.  Seciindo  ad  observantiam  divini 
timoris,  ibi,  Timete.  Ciica  primum  duo 
facit.  Primo  enim  bortatur  ad  experiea- 
tiain.    Secundo   ponit   experientiai   etfcc- 


mcritum.  Sccmndo  promittil  simile  bene-     tum,  Et  videte  quoniam.  Dicit  crgo,  Gus- 


ficium  aliis,  ibi,  Imndttel.  Tci'tio  cxbor- 
tatur  ad  cxpcricndum,  Gustate.  Dicit  ergo, 
Ipse  pauper.  Istc  vcrsus  nibil  dilfcrt  ab 
alio,' Exquisivi;  nisi  quod  ibi  dicit  dc  sc, 
hic  vero  de  paupere.  Et  ideo  hoc  solum 
exponatur  quis  sit  iste  paupcr.  Et  dicitur 
quod,  Iste,  vel  demonstrat,  seipsum,  vel 
Christum.  Et  in  boc  quod  dicit,  Pa/fp&r, 
insinuat  mcritum  cxauditionis,  quia  pau- 
pcr  spiritu,  vcl  paupcr  supijrbia^  vcl  ba- 
bcndi  volunlate  tcrrena.  Et  isti  exaudiun- 
tur  :  Juditb.  ix,  16  :  HumiUum  et  mnn- 
suetorum  tibi  semper  placuit  deprecatio  : 
Ps.  ci,  18  :  Respcjcit  in  orationem  humi- 
lium  etc.  Clamavit.,  magnitudinc  intcrio- 


tale  et  videte  etc.  Expcricntia  de  re  sumi- 

lur  pcr  sciisiim;  scdalitcr  dc  rc  pra^senti, 

et  alitcr  dc  abscntc  :  quia  de  absente  pcr 

visum,   odoratum  et    auditum ;  de    pra3- 

sentc  vero   per  tactum  et  gustum  ;    sed 

per  tactiim  de  extrinseca   praiscnte,  per 

gustiim  vero  de  intrinseca.  Deus  autcm 

non  loiigc  cst  a  nobis,  ncc  cxtra  nos,  sed 

in  iiobis  :  Ilicr.  xiv  :  Tu  in  nobis  es  Do- 

mifie.  El  idco  cxpcrientia  (bvina^  bonita- 

tafis    dicitur    gustatio  :  I  Pet.    ii,   3  :  Si 

tamen  f/ustatis"  quam  du/cis    etc.    Prov.  " quoniam 

ult  :  Gustavit  et  vidit,  qnoniam  bona  est 

npfjotiatio  rjus.  Eirectiis  autcm  experieii- 

tia^   ponitiir  diiplcx.  rnus    cst    certitiido 


ris  aHecIus  :  Isa.  vi,  3  :  Serap/dmclama-      intcllectiis,  alius  sccuritas  aHcctus.  Quan- 


bant  ulter  ad  cdterum:  et  dicebant,  sanc- 
tus,  sanclus  etc. 

8.  Secundo  cum  dicit,  Immittit  Anr/e- 
/i<.s",  promittit  siinilc  bcnclicium ;  qiiasi 
dicat  :  ita  cxaudiuntur  aUi  sicut  ct  iste 
/jau/jcr.  Miilli  codiccs  bal)cnt,  Inunittit 
Aju/c/us  Dojjdjd.  Ilicronymus  babet,  Cir- 
cuuulat  Angeliis  Domini  iu  gyro  timcntes 
eiim.  Dicit  ergo  Im/jiit/ft  A/u/e/us  Do/Ji/Jii, 
splcndore  sui  luniinis  protcgeudo,  /// 
circuitu  Ps.  cxxiv,  2  :  MuJitcs  iji  circuitu 
ejus,  soiIic(!t  Angcli  :  iv  Hcg.  vi.  :  Mu/to 
/j/ures  /ujb/scu/ji  sii/it  </ua//i  cu//i  iilis.  Et 
inlra  :  Eccc  //uj/is  etr.  I/ji//dttct  iny;o,  idcst 
immissioncm  facitd,  :  llcb.  i,  14  :  ()/n/ies 
su/it  ad//d/dstratord spirilus.  Et  eri/jict  ros, 
scilicet  ab  inipugnaliono  boslium  ct  da^- 
monuin  :  Juditb  vii,  8  :  /•V//V  Israr/  juiii 
i/i  /ancca  /wc  i/i  s/u/itlu  cnjifjduiit,  srd 
niojilrs  drfcudinit  i//<js,  sciliccl  Aiig(>liis, 
vcl  Christus  :  Isa.  ix,  Socunduin  Iransla- 


tum  ad  i^riiniim  dicit,  /:,'/  ridrte.  lu  corpo- 
ralibiis  nauKpie  prius  videtur,  et  postca 
gustatiir;  scd  iii  r(d)us  spiritiialibus  priiis 
giistatiir,  postca  antcin  vidctur;  (|iiia 
nullus  cognoscit  (|ui  iion  giistat ;  ot  idco 
dicit  prius.  Gusfatr,  cl  [)ostca,  Vidrfe. 
Quantuui  ad  s(>cun(luin  dicit,  Quo/dii//i 
suavis  r^t  Doniinus  :  Sap.  xii,  l  :  O 
qua//i  bo/ius  rl  suavis  rsl  Diu/d/ir  s/jiritus 
Itius  i/i  jiubisl  Ps.  XXX,  2(1  :  Qu(i//i  t/iatpia 
//lu/liludn  du/crdi/ds  tu.v.  Et  postca.  //<■//- 
tu<  vir  qiii  sprrat  i/i  ro  :  Isa.  xxx,  iS  : 
lirati  o//i/irs  qiti  rxprcta/il  ru//x. 

10.  Dcinde  ciiin  dicil,  Ti//irtr,  bortatur 
primo  ad  obsorvantiam  (iiviiii  timoris. 
Secundo  causain  liinoris  assignat,  ibi, 
Quo/dt/n  /lo/i.  Tcrlio  oausam  inanifostat, 
ibi,  Dirifrs  rt/urru/it.  Dicil  orgo,  Suavii: 
rl  dii/cis  rsl  Do//diius.  )>i\\  (|uil)us?  Tinirn- 
l/biis  rii//i.  Ergo,  Ti//irtr  Doi/n/iu//i  o/nnrs 
su/u  li  rjus.  Et  dioit  sa/icdy   quia  uullus 


i20 


IN  DAVIDKM 


potest  osso  siiurtns  nisl  sit  timons.  Kt 
jririt  hor.  (|iii;i  iioii  solimi  iimor  nccossa- 
rius  rst  as(MMiil«Mifii>ns  ad  saiiclilatcni, 
scd  ctiain  mancntil)ns  in  ca  :  Kccl.  xxvii, 
i  ;  Si  fit»fi  in  titfinrp  Dnmini  tonncris  te, 
instantrr  a  to  fiuhvertctur,  dotnns  tint.  Et 
cliam  (inia  niliil  ila  cvacnat  saiiclitalem, 
siciit  sui»cibia  ;  ct  timor  csl  rcliiiaculum 
snpcrbiep  :  Kccl.  vii,  19  :  Qiti  tinief  Dcitni 
nihil  ne<ili(/it  :  Kccl.  xl,  27  :  Noti  est  in 
fif/iorc  Dof/iini  ffiifioratio.  Causam  autem 
(inarc  limcndiim  est,  subdil,  Qnofiiam 
fioti  est  ffio//i/f  tifficfitibns  en//i.  lloc  cxpo- 
nitur  mnitiiiliciter.  Primo  de  inopia  spl- 
rilualiiim  lioiiornm  :  Isa.  xxxui,  6  :  Divi- 
tise  salntis  sa/jientia  et  sciefitia :  tifiior 
Doffiifii  ijjse  tltrsaitrns  ejiis.  Si  ergo  timor 
Domini  thcsaurns  est,  non  est  inopia  ti- 
mentibus  eum,  Ilem  de  inopia  corporali. 
(lonlingit  namijuc  aliquando  timciitem 
Dcum  parnm  iiabcrc ;  sed  nou  contingit 
cum  esse  inopem.  Inops  est  qni  se  defi- 
cieutem  repulat  :  qui  timeut  Deum  sunt 
contcnti  his  qnai  habent  :  Phil.  iv,  12  : 
Libifjite  et  in  offtnibus  institntus  etc.  Item 
Deus  quau'entibus  se  subvenit  in  necessi- 
tate. 

Sed  objicit  Augustinus  in  serffi.  Dotfi. 
in  mont.  quia  Apostolus  ait  I  Cor.  iv,  11  : 
Usqiie  ifi  hatic  Itoram  esurimiis  et  sitimits 
et  nutli  suffius.  Quomodo  ergo  nou  est 
inopia  timcntibus  eum? 

Et  dicit  quod  Deus  est  nutritor  el  me- 
dicns.  Mcdicns  autem  subtrahit  nutri- 
mentum  inhrmo,  et  facit  esurire  etsitire, 
quia  expedit  sanitati.  Ita  Deus  secundura 
quod  expcdit  saluli  noslrai,  quandoque 
inopiam  immitlit,  ((uandoque  divilias 
conicrt,  quan(ioi|ue  lungitudincm  dicriim 
concedit,  quandoque  brevitatem  addu- 
cit. 

11.  Sed  consequenter  cnm  dicit,  Divi- 
tes  eguern/it,  manifestat  rationem  per 
contrarium.  Contrarium  enim  tiinori 
D(juiiiii  csl  aHVctns  eorum  ([iii  aiiiinas 
siias  diviliis  dant.  Primo  crgo  ostcndit 
quod  qui  in  diviliis  suiit,  deficiunt.  Se- 
cundo,  quod  (jni  qua?rnnt  Dcum,  sunt 
absque  defectu,  ibi,  l/Kjttirefttes.  Dicit 
ergo,  Divites  cijuerutit,  scilicet  spirituali- 
ler;  idest  qni  suiit  divites  in   muudanis. 


(^gnernnt  in  spiritnalibus  divitiis.  Apoc. 
III,  17  :  Dicis  i/uia  dives  sutn,  ct  locttjtle- 
tdtus  sntti,  et  fiulliits  et/co:  et  ticscis,  ijuia 
tii  cs  miser  et  miscrabiiis,  et  jfau/ter  ct 
cipcns  ct  fiutlits,  Et  csitricrunt,  scilicet 
spiritiialia  iiona:  (jiiia  natnralis  apj)ctitus 
incst  hoiniiii  ad  viilulcin;  iicct  cnim  ap- 
jiclilus  depravatus  sil  ad  peccata,  lameu 
natnralitcr  desiderat  virtutcs.  Vel  in  fu- 
luro,  Ju/ucrunt,  idest  cgebunt,  Et  esurie- 
rutit,  idest  esurient:  Isa.  lxv,  13:.S'<?n;/ 
tftci  comcdctit,  tit  vos  csurietis.  Itcin  ad 
litteram  intclligilur  :  qniadivites  rrequen- 
ter  ad  egestatem  dcducuntur,  qiiia  res 
mundanae  sunt  caducai.  Luc.  i,  53:  Esu~ 
rietites  imjjlevit  bonis  etc.  Itiquirentes  au- 
letn  Domitmm  :  Isa.  lv,  6  :  Quxrite  Do- 
fnitinm  dtttti  itivetiiri  jjotest  etc.  Non  mi- 
iiite/ititr  ottifti  botio,  idest  non  deficieiit 
perfecto  bono  :  quia  spiritualia  habebunt 
ad  votum,  et  temporalia  ad  necessitatom  : 
Luc.  xn,  31  :  Primutn  quasrite  re(jftum 
Dei,  et  lixc  ottmia  adjicietitur  vobis  : 
Prov.  x,  24  .'  Desiderium  justis  dabititr. 
Et  eorum  desidcrium  cst  omne  bonnm  : 
Prov.  XI,  5  :  Et  idco  ortme  botttttn  habe- 
bufit. 

12.  Venite.  Posita  superius  exhorta- 
tione  ad  laudem,  hic  ponitur  instructio 
necessaria  :  et  circa  hoc  duo  facit.  Primo 
enim  instruit  de  timore  Dei.  Secundo  de 
diviua  providenlia,  ibi,  Octtli  Dofttitiietc. 
Circa  primum  duo  facit.  Primo  enim  prae- 
mittit  quasi  prooimium  suai  doctrinae. 
Secundo  addit  doctrinam  suam,  ibi,  Quis 
est  hotfto.  In  exordio  tria  facit.  Primo 
reddit  audienlem'  benevolum.  Secundo 
atlentuin,  ibi,  Audite  tfte.  Tertio  docilem, 
ibi,  Tifftorcm  Doffiitii  docebo  vos.  Dicit 
ergo  quantum  ad  primum,  Vetiite  filii. 
Parentum  enimest  diligere  lilios  :  et  ideo 
dicit,  Filii,  ut  deos  reddat  ex  paterna  di- 
lcctione  benevolos.  Itcnixparentum  est 
iiivitare  lilios  ad  doctrinam,  ct  cos  eru- 
dirc  nnde  dicit,  Vciiitc  :  Gcn.  pen.  1. 
Vocavit  autctn  Jacob  /iiios  suos,  et  dixit  : 
Cofifjrcfjafftiiti  itt  atitmntietti  quse  vetitura 
sutit  vobis  diebus  tiovissitnis  :  Heb.  xii,  9 
Patres  quidetti  carnis  ttostras  eruditores 
habitimtts,  ct  reverebatfiur  eos.  Quantum 
ad  secundum   dicit,  Audite  me  :  Prov.  I, 


1  Al.  :  «  eruilieutem.  » 


PSALMUS  XXXIII 


421 


S  :  Audieiis  sapicm  sapientior  crit  ctc. 
Eccl.  xxxiii,  19  :  Audite  me  mnf/nates  et 
omnes  populi  et  rectores  Ecclcsix  etc.  Ter- 
tio  reddit  docilom  :  et  hoc-qiiaado  iiistruit 
de  quo  est  dicturus,  Timorem  Domiyii 
doceho  vos.,  idost  qucm  frnctiim  habci)itis, 
si  timueritis  Dcum,  Vel  quomodo  time- 
atis  Deum.  VA  incipit  a  tiiuore,  et  beuc  ; 
quia  in  scieutia  iucipiendiim  est  ab  ele- 
mentis  :  Prov.  i7  :  Timor  Domini  prin- 
cipium  sapientise,  scilicet  divinse. 

13.  Deiiide  subjungit  doctrinam  suam 
cum  dicit,  Quiscst  Iiomo.  Et  circa  liocduo 
facit.  Primo  docet  fructum  timoris.  Se- 
cundo  doclrinam,  ibi,  ProJiibe,  Dicit  er- 
go,  Qiiis  est  homo,  qiii  vult  vitam  :  homo 
namque  desidcrat  duo  :  scilicet  longam 
vitam  et  prospcritatem  :  sed  quia  longa 
vita  in  malo  e.st  fugienda,  ideo  dicit,  Quis 
est  homo  (jui  vull  vitarn.  Ilanc  autemac- 
quirit  lioino  per  timorem  Domini,  (jui  est 
initium  snjticntia'.,  ut   dicitur  in  Psal.  cx, 

10  :  sine  qua  sypientia  non  est  vita  : 
undc  ipsa  dicit  Prov.  viii,  35  :  Qui  me 
invenerit,  inve?iiet  vitam.  Aliqui  autem 
vivuiit,  sed  in  malis  et  an-umunis  :  Gen. 
XLvn,  9.  Dies  pererjrinationis  vilx  mece 
centum  Irifjinta  annorurn  parvi '  et  mali. 
Et  ideo  dicit,  Dilvjit  dies  videre  honos, 
idest  plenos,  quia  niliil  in  (liel)iis  illis 
aeternitatis  est  nisi  bonum  :  P.sal.  i.xxxui, 

1 1  ;  Melior  est  dies  una  in  af.riis  tuis  su- 
per  millia.  Sed  quis  sit  efrcctus  timoris, 
ostcndit  primo  in  sermoiu!.  Secundo  in 
opere,  il)i,  Divertc.  lu  sermonc  diio  velat 
scilicet  manifeslum  maliim,  et  fraudulen- 
tum  bonum.  Quanlum  ad  primum  dicit, 
Prohibc  limjuam  tuam  n  mah.,  scilicct 
detractionis,  infamatioiiis  et  crroris  : 
Eph.  IV  29  :  Omnis  sermo  malus  cx  orc 
vestro  7(071  proccdaf  :  .lacob  i,  2()  :  Si  (juis 
p7itat  se  rclifjiosuni  essc,  /u)n  rcfnvtuins 
Ii7i(jua7)i  suam  ctc.  Qnn\\\\\m  ad  secun- 
dum  dicit,  Et  lahia  tua  7ic  hxjua/ilur  do- 
lum;  quasi  dicat,  Nec  ctiani  boiia  pro- 
feras  iu  dolo  :  Ps.  xi,  i  :  Disj/crdat  Do- 
mituis  littfjuatn  d(/h/satti.  VX  nola  (|iiod 
prius  loi|iiiliir  (1(^  lingiia  (•oliibcnda,  cl 
postea  de  labiis  :  (iuia  j^rius  niovcl  (iiiis 
hngiiain  cuin  viilt  locpii,  ct  poslca  labia. 
Item  lingua  [n\\\s   foruial,  scd  labia   dis- 


tinj-uuiit  verba.  Itcm  opere  demonstrat 
duo  facienda.  Debet  enim  liomo  ordinare 
vitam  suam  primo  qiiantum  ad  se ;  el 
quiintum  ad  hoc  dicit,  Diverte.  Secundo 
quaiitum  ad  proximum  :  el  quantum 
ad  lioc  dicit,  Iiujuire  clc.  Circa  pri- 
miim  duo  facit ,  secundum  divcrsas 
partes  justitiffi,  qua'  sunt  scilicet  diver- 
tere  a  malo,  et  facere  bonum.  Secunda 
est  ibi,  Et  fac  botmtn.  Dicit  ergo,  Dive7'te 
a  malo  :  Eccli.  vii,  1  :  Noli  face/^e  mala 
etc.  Divertere  a  malo  non  est  quid  meri- 
torium,  si  divertcre  dical  solum  ncgatio- 
ncm  :  per  hoc  cnim,  scilicet  non  facere 
malum_,  vitatur  (luidcm  pcena  quam  in- 
currisset  si  aliud  admisisset ;  non  tamen 
propter  hoc  vita  acquirilur.Et  ideosicae- 
cipieudo,  non  facere  malum  iion  est  me- 
ritorium,  dummodo  talis  voluutas  non  sit 
informata  cbaritate,  ut  propter  Deum  a 
malo  divertat  Et  fac  honui/i  :  Isa.  i,  17  : 
Discitc  hcncfaccre.  Secundo  quantiMn  ad 
proximum  dicit,  Itujuire  pacetn  etc.  Sed 
contingit  aliquando,  quod  habes  proxi- 
mum  qui  impugnat  te,  ct  tunc  tuum  est 
inqiiirere  pacem  ;  ct  ideo  dicit,  Inquire 
pacc7n  :  Rom.  xii,  18  :  Si  fieri  potcst, 
q\iod  cx  vohis  cst,  cinn  omnihus  *  hotni^ii-  omnibus 
hus  jmcem  hahcnfrs.  Quaudoque  vero 
coulingit,  quod  habcs  ali(|uem  (jui  in^iui- 
rat  a  tc  pacem,  ct  liiuni  esl  tunc  sequi 
eam  :  undc  ait,  Et  j/erscqucre  catn.  Vel  de 
pacc  loquitur  quam  in  se  debet  habere  ; 
et  banc,  in(|uil,  iiniuiras  in  vita  isla.  Scd 
non  plcne  habctur,  caro  concuj/iscit  ad- 
versus  spiritian,  ct  spiritus  advc/sus  ra/'- 
7ic7ti,  (lal.  V,  17  :  Dicit  autcm,  Et  pcrsc- 
qucrc  cani,  iil  sciliccl  niagis  babcas,  licet 
non  sit  [)erfccla  hic,  scd  in  fuluro  ubi 
Scd/hit  jiojiulus  in  jiuhhritiidittc  pacis. 
Isa.  xxxii,  18:  Vel,  liupiirc  jinron,  idosl 
Cbrislum,  (|ui  cst  pnr  nostrn.  Eph,  ii,  11 : 
cl  Srtjucrc  cntn  :  I!ccl.  ii,  12  :  Qui  cst 
honio  qui  jtossit  scqui  rcqrtii  fnrtorctti 
suutn  ? 

IV.  Dcindc  cum  dicit,  (kuli  Domiin 
suj/rr  Justns,  inlniil  dc  diviiia  providcii- 
tia  ;  1 1  lirca  lioc  duo  raril.  Priiiu»  cnim 
lnaMiiillil  divinaiu  pro\  idcnliam.  Sccundo 
diviiia'  providcnlia'  circcluiu  ostendil,  ibi, 
Clatiiaccrunljusti.  (lirca  priinun  duo  facit. 


'  Al.  :  «  puuci.  u 


422 


IN  D.WIDKM 


Priino  iwoponil  divinam  providenliani 
qnanUim  ad  l)onus.  Soi-nndi»  (jiiandnm 
ad  maltis,  ibi,  Viiltns  (nitem  Doiniiu. 
Dicil  ergo,  Ociili  Doniini  elc.  Illis  do 
(jnil)ns  (Mfrain  f?-(>riinns,  dnjili(it(!r  in- 
lcndiinns  :  scilicot  visii  ad  tiorum  fac- 
ta  et  (|iianlnm  ad  iioc  dicit,  Ociili  Do- 
Tnini.  Kl  audilii  ad  verba  ;  et  «luantuin  ad 
hoc  dicif,  Et  (uires.  Et  licot  in  Deo  uon 
sit  visus  et  andituSj  sed  ipsa  Dei  sa[)ienlia  ; 
tanien  propter  diversa  cognita  dicitiir 
utrnnKine,  visns  scilicet  ct  anditiis.  Vi- 
sus  '  sip-nalnr  por  ocnlos  (jnantum  ad 
ipsa  lacta;  anditnsautem  per  anres  (luan 
Inm  ad  vorba  :  ideo  ait.  Oculi  Domini 
su/ier  justos.,  scilicot  visii  api^robationis  : 

eognovit  II  Tim.  ii,  19  :  *  Novit  Dominus  fjui  sunt 
ejiis  :  Eccl.  xv,  20  :  Oculi  Domini  ad  ti- 
mcntcs  etc.  Et  aures  (jus,  nt  scllicot  sit 
intonliis  ad  exandiendnm,  In  preccs  eo- 
rum.  Oni  enim  vult  oxaudire,  libontcr  au- 
dit  precautes  :  iindo  per  hoc  signat  quod 
voluntarius  est  ad  exandiondum.  Et  di- 
cit,  In  preces.,  quia  adiuic  lo(juoiitibus 
audit  :  Isa.  pen.  i.xv,  24  :  Adliuc  illis  lo- 

•  audiam  quentibus  erjo  *"  cxuudiam. 

15.  Consequenlcr  cum  dicit,  Vultus  au- 
tem  Domini  super  facientes  mala,  ut  etc, 
ostonditur  providentia  Domini  circamalos, 
etcircahoc  duo  facit.  Primo  enini  ponitur 
qnod  providcntia  divina  se  exteiidit  ad  nia- 
los.  Secuudo  quomodo  diversimode  quan- 
tum  ad  bonos,  ibi,  Ut pcrdat.  JJicit  ergo, 
Vultus  autem  Domini  etc.  Dixerat  supra, 
Oculi  Domini  super  justos.  Posset  malus 
dicere,  si  ocnli  Domini  iion  sunt  super  mo, 
possum  peccare  licenter  ^  ((uia  non  vi- 
dot  :  Job  xxii,  14  :  Nubes  latibulum  ejus, 
nec  7iostra  considerat :  Ezecli.  viii,  12  : 
Non  videt  Dominus,  derelicjiiit  enim  ter- 
ram.  Sed  non  ita  est,  quia  vultus  Domini 
super  malos  :  Prov.  xv,  11  :  Inferjius  et 
perditio  coram  Domino  etc.  Et  dicit,  Vul- 
tus,  quia  designat  cum  qnadam  ira  res- 
picere  in  ipsos  malos.  Sed  ad  quid  supcr 
eos  rcspicit?  Corle,  Ct  perdat  dc  tcrra 
mcmoriam  corum.  IIoc  dupliciter  potost 
intelligi.  Vel  quia  potost  referri  ad  tor- 
ram  pra'sentem  :  et  sic  dupliciter  peidi- 
tnr  memoria  eornm  de  terra.  Uno  modo, 
ut  omnino  non  sit.  Alio  modo,  ut  mala  : 


l'i()v.  X,  7  :  Nomen  impioriim  jnitresccl. 
MMlli  mali  qiia-sierunt  nt  ooruin  mcmo- 
rii  inaiKMid,  et  tamen  pcriit.  Scd  si  ali- 
qnorum  pcrmanet  momoria,  tainen  pe- 
riis.se  dicitnr,  (|nia  putrida  est  ct  mala  : 
Ps.  IX,  7  :  Prriit  mcmorid  roriim  cum  so- 
nitu.  Vol  potost  intclligi  dc  tcrra  vivcii- 
tinm. 

Sed  nnm(|iiid  sancti  non  liabent  mo- 
moriam  impiorum  ?  Si  iion  habcnt  me- 
moriain  malornm  (jiia^  passi  siint,  quo- 
modo  ergo  Lxtabitur  jutus  cum  viderit 
vindictam  ?  Ps  lvii,  1 1 . 

Uespondeo.  Dicendum  cst  qu(xl  habe- 
bunt  memoriam  eorum,  sed  non  in  bo- 
num,  quia  non  hahebuiit  mcmoriamcora- 
passionis  et  miserationis  eornm,  nec  ora- 
bunt  pro  eis  :  Liic.  xvi,  26  :  Contrivisti 
eos,  et  pcrdidtsti  omnem  memoriam  eo- 
riim. 

16.  Deinde  cum  dicit,  Clamaverujit, 
ponitur  eHcctus  diviii£B  providentiae.  Et 
primo  quantuin  ad  bonos.  Secundo  quan- 
tum  ad  malos,  ibi,  Mors  peccatorum. 
Circa  primum  duo  facit.  Primo  cnim  os- 
tendit  quomodo  aures  Domiui  siiit  in  pre- 
ces  justorum.  Secundo,  quomodo  oculi 
Domiiii  super  eos  ibi,  Juxta.CwcA  primiim 
triafacit.Quiaprimo  picemittit  orationem. 
sanct(jrum.  Secundo  ponit  oxauditinnem, 
ibi,  et  Doininus  cxaudivit eos .TorWo  exau- 
ditionis  eiroctum,  ibi,£'/  ex  omnihiis.  Dicit 
ergo,  Clamaverunt.  Oratio  sanclorum  di- 
citur  clamor  :  Isa.  xix,  20  :  Clamabunt 
ad  Dominum  a  facie  tribulantis  :  Jacob. 
ult  :  Clamor  eorum  in  aures  Domini  Sa- 
baoth  intravit.  Clamor  est  magna  vox  : 
et  oratio  sanctoium  magna  est  vox  pro- 
pter  duo  :  scilicct  propter  magnitudinem 
afrectionis,et  propter  magnitudinem  peti- 
tionis,  quia  petunt  aiterna :  Matth.  vi,  33 : 
Primum  querite  regnum  Dei.  Et  Dominus 
exaudivit  cos  tjuia  ipsc  miiii  dat,  ut  pe- 
tam  :  Ps.  cxix  :  Ad  Domimnn  cum  tribu- 
larer  etc.  Soqnitur  effeclns  exauditionis, 
Et  ex  omnibus  etc.  Ut  scilicct  tribulatio- 
nos  non  sustineant.  Vei  si  patiantur,  ta- 
men  non  ut  obruantur  ti  ibulationilnis  : 
Hcbr.  XI,  3o  :  Fortes  facti  siint  in  bello. 
Vel,  (jui  iiberati  sunt  de  limbo  :  Zach.  ix, 
11  :    Tu  aiitem    in   sanr/iiine   testamenti 


'  Al.  :  <•  vel.  >i 


^  Al.  :  «  libeulcr. 


PSALMUS  XXXllI 


423 


eduxisti  vinctoa  dc  lacu  etc.  Ps.  xxxiii,  7  : 
hle  pauper  clamar.it,  et  Domiyms  exav- 
divit  eum^  et  cx  onmibus  etc. 

17.  Secuudo  cum  dicit,  Jiixta  est  Do- 
minus,  ostendit  quomodo  oculi  Domini 
sint  supor  justos  :  et  circa  hoc  tria  facit. 
Primo  cnim  poiiit  justorum  meritum. 
Secundo  eornm  perifulum  imminens,  ibi, 
Multx.  Tertio  aiixilium  eis  piiestitum, 
ibi,  Et  de  omnilnis  his.  Circa  primum 
duo  facit,  secundum  quod  est  duplex 
meritum  justorum,  unde  promerentur 
Dei  misericordiam.  Tangit  enim  primo 
meritum  contritionis  de  peccatis  :  et 
qnantum  ad  hoc  (WcM^Juxta  est  Dominus 
etc.  Ps.  cxLiv,  18  :  Prope  est  Doininus 
omtiibus  i)woca}itibus  eum.  Quidam  sunt 
realiter  miseri,  tamen  non  cognoscunt  ; 
unde  nec  conlcruntur  :  et  idco  non  con- 
scquuntur  misericordiam  :  Apoc.  iii,  17: 
Dicis  quod  dives  sum,  ei  locupletatus 
sum,  et  nullius  cfjeo  ;  et  nescis  cpda  tu  es 
miser  et  miserabilis  et  pauper,  et  cxcus 
et  nudus.  Neccsso  (;st  enim,  quoJ  reco- 
gnoscunt  miscriain  suam  corde  gemendo  ; 
et  ideo  ait,  Tlis  cpti  tribulato  sunt  corde. 
Eccc  contritio  do  peccatis  :  Isa.  lxvi,  2  : 
Ad  cptem  rrspiciam  nisi  ad  pauperculum 
et  contritum  spiritu  etc.  Matth.  v,  5  :  Bea- 
li  (pii  lufjriit  etc.  Quantnm  ad  secundum 
dicit,  Et  /lumiles  spiritu  salcabit.  Spiridi 
dicit,  non  vcrbis  :  (jiiia  Eccli.  xtx,  23  :  Est 
qui  nequiter  sr  humiliat,  et  interiora  etc. 
Humiles.,  crgo,  spiritu^  qui  veram  scili- 
cct  humilitatcm  habent  in  cord(^,  Salva- 

■  bit :  l*rov.  xxix,  23  :  Uumdcm  spiritu 
.?M.sc//>?c/.Conse(iu('nter  ponit  iinmincnspe- 
riciihim,  (juia,  Mull.v  tribulationcs  juslo- 
r?/m  .•  TfinMi.  i,  22  :  Multi  grmitus  mei 
etr.  II  Tini.  iii,  12  :  Omnes  qui vnluut pir 
vivere  in  Christo,  persecutionon  paliun- 
tur.  El  has  tribnlalioncs  pa'inn(nr  a  pcr- 
se(|iienti!ms  :  Ps.  r.xvni,  I.*i7  ;  Multi  qni 
perseipiuutur  nic  rl  Iriliiilaul  mr.  Itcm 
ex  conviclu  eornm  (juos  pcccaro  vidonl, 
dolent  :  II  IN^I.  ii,  8  :  Ilabilans  upud  eos 

statn  9'^'  '^''  '^"'  '"  "'"'"'  animant    '  justi  ini 
quis  oprribus    rrucinbatil .    Ilcni     a    lcn 
talionibns  numdi,  cariiis,  el  hostis  :  (i.ii. 
v,     17   :   Varo  nuirupiscit  adrrrsus  spiri- 
tiini  rlr. 

18.  Conse(|nentcr    cnm    difil,    Ei    dr 
omnibus  liis  libcrabit.  Poiiil  auxiliuiu  eis 


praestitum.  Duplicitcr  autem  juvantur. 
Primo,  iit  tofahtcr  libcrentur  :  et  qnan- 
tum  ad  hoc  dicit  Et  dc  ojnnibus  his  libe- 
rabit  eos  Dominus.  Secundo,  ut  tribnla- 
tionibus  non  succumt)ant  :  et  quantum 
ad  hoc  dicit,  Custodit  Dominus  etc.  Dicit 
ergo,  Et  de  omnibus  his  tribulationibus 
liberabit  eos  Dominus,  partim  hic,  sed 
pcrfecte  in  futuro,  quando  (Apocal.  vii, 
IG.)  \on  esurient  ncque  sitient  amplius 
elc.  Eccli.  Li,  4  :  Liberasti  me  sccundum 
multitudinem  misericordix  nominis  tui : 
II  Mach.  I,  \l  :  De  magnis  periculis  a 
Dro  liberati,  macjnifice  gratias  arjimus 
ipsi. 

19.  Deinde  cum  dicit,  Custodit  Domi- 
nus  ostcndit  (jiioraodo  liberat  eos,  ne 
succnmbant.  Dicit  ergo,  Custodit  Domi- 
nus  omnia  ossa  e.orum.  Sicut  visus  est  in 
oculo,  ita  in  ossibus  et  nervis  est  fortitu- 
do  ictidco,  sicut  visus  signatur  per  ocu- 
Inm,  ita  forlitndo  et  virtiis  per  ossa  :  quia 
sicnt  per  ossa  sust(!::latur  corpiis,  ita  per 
yirtnlcs  sustentatur  vita  humana  :  in  fu- 
turo  crgo  liberabit  lotaliter,  sed  interim 
cuslodit  ossa,  idcst  virtutes,  quae  magis 
proficiunt  in  inrirmilatc.  Vel  per  ossa  viri 
pcj"(Vcti  iutcllignnfnr.  quos  Dominus  cus- 
todiet  :  Ezech.  xxxvii,  G  :  Ilxr  dicit  Dn- 
minus  Deus  his  o^sibus  :  Eccr  eqo  intro- 
mittam  spirituui  in  vos,  et  vivetis,  et  " "  succns- 
dabo  super  vos  carnes.  Unum  ex  his  non  fadam 
contrretur,  cpiia   iii   Iribnlationibns    nnila 

virlns  hominis  d(>I]cil,  qnem  Deus  cus- 
todii.  Non  eniin  dcfiiiebat  carilas  in 
sam  lis  pcr  odiiiin,  ([uia  pro  persc([uen- 
tibiis  orabanl  ;  non  mansiictndo  per 
iiani,  ipiia  non  miinnur  rcsonabat  :  non 
I)ali!>ntia  pcr  injusliliam,  imino  in  pa- 
ticnlia  siia  possidcbanl  aniinas  siias.  Et 
ideo  diciliir  dc  agno  paschali  :  Os  mm 
cnn/riiujrtvi  ex  eo,  F.xod.  xii,  24.  Psalm. 
x\x\  I,  iG  ;  (^u/n  cccidrrit,  nnn  rollidrlur. 
\r\,  l  )uim  r.r  his,  scilicct  praulcslinatis. 
.Idb  wii,  12  ;  i\r//uj  cx  his pcriit,  /lisi  fi- 
lius  pr/'difio/iis. 

20.  Dcinde  ciim  dicil,  Mn/'s  prccatO' 
riiui,  [xinil  circcliis  divina»  [)rovidcntia» 
(juaiilnin  ad  malos  :  et  cirra  lioc  diio  fn- 
cil.  l'iiino  cniin  poiiiinlnr  [)cricnla  malo- 
riini.  Sccniidii  (istrnditiir  (]iii)nu>do  ah 
his  libcrat  sanctos  siios,  ibi,  licdn/iet. 
Ciic.i  primum  duu  facit.  Priuio  cuim  os. 


42i 


lendil  maliim  jiislonim'  «jiiod  patlunlm' 
in  so.  SociiiKld,  (iii(»(l  cis  iniiniiiol  o\  oo 
quod   p(»rs('(|nnnliir   lionos,    ilii.    Kt   (/ni 
odrnmt.  Dicif  ei'{^'o,  Mnrs,  corporalis  vol 
spiritnalis  :    coiporalis   (jnidom    lia^c   est 
pessima  in  malis,  (jiiia  miHnntur  ad  pes- 
simiim  locnm.  Luc.  xvi,  22  :  MorluKS  cst 
(iivrs,  ct  srjndtici  rst  vi  infrrno.  Il(^ni  (jnia 
perdnnt  spem  jjrratia»  jiosl  mortem.  l^ro- 
vor.  XI,  7  :  Morttto  /toniinr   inipio,  mdln 
crit  nniplins  sprs.  Mors  erf^o  jieccatornm 
pessima  csl,  (jnia  morinntnr  in  corporo 
et   in   aniina.  Sj^iritnalis.  Ephes.  v,  14  : 
E.ntrtjr  n  niortnis.  Kt  Ikpc  mors  cst  pes- 
sima.  Mois  enim  est  j^rivatio  vita*.  Mors 
crgo  qnanto  meli(jri  privat,  tanlo  est  pe- 
jor.    Privat  antem  spiritualis   mors  aui 
mam   vita  gratia',  (jua^  est   optima,  qnia 
est  per  Deiiin.  1  Cor.  vi,  17  :  Qiti  ndliiv- 
ret  Deo  iinns  est  spirilits.  Krgo  cst   pcs- 
sima.    Jlicronymus   liabct   sic,   Interficirt 
inipittnt  ninlitin,  idest  intcrimi^t.  Ikijc  cst 
malitia    qiia*    ingcrit    peccatoribns  mor- 
tem.    Rom.    vi,    23  ;    Stipoidin  pcccnti 
mors.   Couse(jiientcr  ostcndit  (juid  nialis 
immiueat  ex  eo  quod  pcrseqnnntur  jiis- 
tos.   Luc.   X,   16  :    Qtu   vos   sprrnit,   me 
spcrnit.  Et  ideo  dicit,  Et  tjni  odernnt  jus- 
tum,   dcUnqnent.   Prov.    xxix,   10  :    Vifi 


IN  HAYIDKM 

mns   scrvonim    sunrum.   rossot  dici.   Si 
mors  i)(!ccatoriim  j^cssima  est,  cum  niil- 
Ins  sic  sil  jiisliis  (jnod  non  peccet,  er^,'^ 
ct  ipsornin  jnstornm  mors  est  etiam  jxjs- 
sima.  I^t  ideo  ad  lioc  oxcludendiim  dicit, 
liedimct  Dominns  nnimns    serrorum  suo- 
runi.     Hcdiinet,    iinjnam,     pnUio    mortis 
sna'  :  Ani/nns srnwrnm  snornni.Snn  dicit 
lib(!roriim.    IUi    cnim    sunl    libcrali,  qui 
cxcnliunt  a  se  jugnm  juslitiai.  Ho.  vi,  18  : 
Libernti  n  peccnto.,  .servi  facti  Deo,  linhe- 
tis  fructnm  etc.  Talcs  ergo  (jiii  de  servis 
Dei  lacti  snnt  libcri,  uon  rediinuntur;  sed 
illi  (jui   subdniitur  jugo  Dei,  rediinuutur 
a  cnlpa  et  a    paMia    pretioso    Cbristi  san- 
gnine.  I  Pct.  i,  18  :  NoJi  corrnptihHibus., 
artjcnto  vcl  anro.^  redempli  estis   de  vana 
vestra  conversatione  paternx  traditionis ; 
sed  pretioso  snni/uine  cpinsi  acjni  inconta- 
minati  et  immnculnti  Christi.  Oseai.  xni, 
14  :  Dc  mortc  rcdimam  cos.  Secundo    os- 
tendit,  qnomodo  proteguntur   a  peccato 
futnro  :  quia  Ncm  dclinqucnt,   idest  non 
peccabuntad  mortem,  Omnrs  qui  sperant 
in  ro.  In  eo  dicit,  scilicet  iu  Domino ;  non 
in  propria    virtnte,  quia    tales   cadunt  : 
uiide  Ps.  XXIX.  7  ;  Effo  dixi  in  ahnndan- 
tia  men,  idest  in  virtute  mea.,  Non  move- 
borin  aeternum.  Domine  in  volnntate  tun. 


san(juinnmodcruntsimplicem.^\QV^O(.\\\\     prxstitisti  decori  meo  virtutem.   Avrrtisti 
odit  Deum  delinqnet,   ergo   et  qui   odit     faciem  tuam  a  me,  et  factus  sum  contur- 


servos  Dei. 

21.  Deinde  cnm  dicit,  Redimet  Domi- 
nus,  ostendif  (jnomodo  in  his  periculis 
lil)erantur  boni.  El  primo  qiiomodo  a 
peccatis  pra^teritis.  Secundo  quomodo 
protegnntur  a  luluris,  ibi,  Et  non  dclin- 
quent.  Dic.it  ergo,  Redimet  Dominus  ani- 


batus.  Sed  Qni  sperant  in  Do?7iino,  sicut 
ille  qui  dicebat,  Sap.  viii,  21  :  Scivi  quo- 
jiiam  nliter  non  *  possum  csse  coiitinens 
nisi  Deus  rfe/ ;  hic*nou  delinquet,  dum 
protectus  a  Deo  mortaliter  uon  peccabit 
etc. 


PSALMUS   XXXIV 


1.  In  finem. 

Judica  Douiine  nocentes  nie;  expugna  impugnan- 
tes  nie. 

2.  Appn  licndc  aniiu  et  sculuiu,  c\  exurge  in  ad- 
jutoriiim  uiilii.  Effuutie  framcam,  et  couclude  ad- 
versus  eos  qui  peisequuutur  me  :  dic  aniiuae  uietE, 
Salua  lua  ego  sum. 

:i.  Cunfuudanlur  et  revereantur  :  qui«rentes  ani- 
mam  meam.  Avcrtaulur  retrorsum,  el  confundan- 
tnr  cogitantes  miiii  mala. 


4.  Fiant  tanquara  pulvis  ante  faciem  veuti  :  et 
angelus  Domiui  coarctans  eos.  Fiant  vise  illorum 
teuebrae  ct  luljricum  ;  et  Angelus  persequens 
cos. 

5.  Oiiouiaui  gratis  aliscouderuul  milii  intpritum 
laqiici  sui  :  supervacue  cxprobraverunt  auimani 
meam. 

6.  Veniat  illi  laqueus  quem  iguorat,  et  caplio 
quaiu  ahscoudit  appreheudat  ciwu  :  ct  in  lacpieum 
cadat  iii  idipsum. 

7.  Auima  aulem  mea  exuitabit    in    Domiuo  :  et 


<  Al.  :  «  iujustorum.  » 


PSALMUS  XXXIV 


42') 


delectabit.nr  super  salntari  sno.  Omnia  ossa  mea 
dicent,  Duiniiie,  <jnis  oiniilis  tibi  ?  Eripiens  inopem 
de  manu  fortioruin  ejus,  egenum  et  pauperera  a 
diripientibns  eum. 

S.  Surgentes  tcstes  iuiqui,  quaj  ignorabant  inter- 
rogabant  me.  Retribueiiant  uiihi  mala  pro  bonis, 
steiililatem  auini^!  meae. 

9.  Ego  anteni  cuin  mihi  molesti  essent.  induebar 
cihcio.  Uuiniliabani  in  jejunio  aniinam  meam  :  ct 
oratio  usea  in  sinu  meo  couvertetnr. 

10.  Ouasi  proximum,  et  quasi  fratrem  nostrum 
sic  couiphicebani  :  quasi  lugens  ct  contristatus,  sic 
humilialiar. 

11.  Et  adver.-<um  mc  la^tati  sunt,  et  conveuerunt  : 
congregata  sunt  super  me  llagclia,  et  ignoravi. 

12.  Dissipati  sunt,  nec  coinpuncti  :  teutaverunt 
me,  subsaniiaverunt  me  subsanuitione  :  frendue- 
runt  snper  lue  dontihus  suis. 

13.  Domine  quando  respicies?  restituere  animam 
meam  a  mahgnitate  eorum,  a  leonihus  unicam 
meaiu. 

14.  Con(itcl)or  til)i  in  Ecclcsia  inagiia  :  in  populo 
gravi  laudabo  tc.  Non  suicrgaudeant  mihi  qui  ad- 
versantur  niihi  inique,  qui  oderunt  me  gratis,  et 
annuuiit  ocuhs.  Quoniam  mihi  qiiidem  pacifice 
loqm-baiitiir.  et  in  iracuiidia  terric  loquentes,  dolos 
cogitabant.  Et  dilataverunt  super  me  os  suum,  di- 
xerunt,  Eugc,  euge,  viderunt  oculi  uostri. 

15.  Vidisti,  Domine,  ne  siieas  :  Domine  ue  disce- 
das  a  inc 

IG.  E\urge  et  inteudc  judicio  meo,  Dcus  uieus  et 
Dominus  lueus  in  causam  meam.  Judica  me  secuu- 
dum  jiistiliam  tuaiii,  Doniinc  Deus  nieus  :  et  non 
suporgaiideaut  niihi.  Non  dicant  in  cordibus  suis, 
Eugc,  euge  anima;  nostrie,  neque  dicant,  Devorabi- 
mus  eum. 

17.  Erubesnant  et  revereantur  simul,  qui  gratu- 
lantiir  malis  incis.  iiidtiaiitnr  confusione  et  reve- 
renlia,  qui  uialigna  loqiiuiilur  supcr  me. 

18.  Exultent  et  lajtentur  qui  voluut  justitiam 
meam,  et  dicant  soinpcr,  Magnificetnr  Domiiius, 
qui  voliiiit  pacein  scrvi  cjiis.  Et  lingiia  luca  lucdi- 
tabitur  juslitiam  tuam  ;  tota  die  hiudcm  tuam. 

1.  In  Psalmis  pra^cedoulibus  manifes- 
tata  estdignitas  justorum;  hic  autem  im 
plorafur  auxiliiim  contra  persecutiones 
impiorum  ;  et  circa  lioc  tria  facit.  1'rimo 
cnim  i)('lit  diviniim  aiixilium  conlia  jxn'- 
catorcs  perse(iu('iif(!S.  S^^cundo  conlilctur 
sihi  hiijusmodi  liii)ulalionos  pati  pr(jpfer 
pcccatum,  ibi,  Dnmine  7ie  in  furnro.  Ter- 
tio  ostcndit  suam  fiduciam  (]uam  hahel 
in  Deo,  ibi,  E.r/^cctann  e.rpecltivi.  Circa 
primiim  tria  facit.  Priino  cnim  pelit  (Hvi- 
num  auxiliiim  confia  impioriiin  persecu- 
tionem.  Seciiiido  dcsi  rihjl  eori  ni  n('(]ui- 
tiam,  ihi,  ni.ril  inji/n/t/s.  Terlio  o.stendif 
eoriim  prosixMifafiMn PSsoconlemiKMuhim, 
ihi,  lS'n/.i  .vniulnri.  Tifulus  conununis  esf, 
Infinmi  /Nv////<;/.s- /);,s7'  Dnvid.  Mystice  p(M'- 
tiiK^t  ad  ('hristum  verum  David  :  et  so- 
cun(him  mysficam    ex|)o.sifioiiem  est  sr 


cundus  P.sahnus  eorum  qui  prolixe  hj- 
quuntur  de  passionc  Clnisti.  I*rimus  fiiiJ, 
DetiH  Deus  meus  re.spice.,  Ps.  xxi.  Mic  ergo 
Psalmus,  sive  h;gatiir  ex  persona  David, 
sive  Christi,  vel  cujiiscumqiie  duo  facit. 
Primo  enim  pefit  imploriim  repiilsam. 
Sccundo  assig-nal  causam,  ihi,  Surgejites 
testes.  Circaprimum  tria  facit.  Primo  enim 
petit  adversariorum  condcmnationem. 
Secundo  proponit  condemnationis  inte- 
rilum',  scilicet  eorum  ciilpam,  ihi,  fjno- 
niam  (jratis.  Tertio  assignat  fructus  coii- 
demnationis  hujus,  ihi,  ^/////i«  aulem  mca. 
Circa  primum  duo  facif.  Primo  enim  pro- 
ponil  in  generaU  suam  pelitionem.  Se- 
cundo  expHcat  eam,  ihi,  Appre/iende 
arma  etc.  Circa  priniMm  diio  petit  in  ge- 
nerali ;  scilicet  coiidcmnalionem  eorum, 
et  divinum  auxihum,  ihi,  Ejpurjna.  Ila-c 
enim  duo  petit  contra  duo  :  uam  contra 
nocentes  petit  condemnalionem,  et  con- 
tra  impugnantes  pelit  divinum  auxilium. 
Primo  quis  impugnal  alium.  Secundo 
pra^valens  ei  nocumentum  infert.  Est 
ergo  liic  ordo  prceposferus.  Oiiando  enim 
aliqiiis  impugnat  ahum,  non  statim  me- 
rctiir  condemnationem,  sed  concifatur 
impugnatus  ad  petendiim  auxiiium; 
quando  vcro  nocct,  func  petit  condemna- 
tionem.  Kt  ideo  hic  disfinguif  ntrum(]ue  : 
quia  iiociinKMifiim  priiis  esf  in  intentione 
inferenlis  :  el  ideoiirimo  petit  coiuhMuna- 
tion(Mii  nocenlium.  Dici,  ergo.  O  Dnniin>\ 
judica  nncentes  ?ne.  Est  autem  frijilcx 
judicium  :  sciJicet  condemnationis  :  Jac, 
11,  i;{  :  Judiciuni  sine  misericordia  i//i 
qui  nnn  /ecrril  ?nisericordiam.  Ifem  pur- 
gationis  .•  1  Pef.  iv.  17  :  Trnipus  esl  ut 
incipiat  judicium  a  donio  /honi/ii.  Item 
dis(M-etionis.  Psal.  xi.ii  :  Jiidica  mc  Drus, 
ct  discrrnc  causatn  meam.  Ilic  aul»Mn  agi- 
f  iir  de  jirimo.  Similis  pefifio  habclur  llior. 
XI,  20  :  Tu  autrm  Dnniiur  Sa/mot/t,  aui 
judnas  Justr  et  pnd/as  rcnrs  rt  cordu., 
vuirain  ii/tinnrni  liiam  cr  ris. 

Conlra.  Malth.  v.  il  :  Oralr pm pcrsf- 
ijiirnlitius  vt  ca/innniauli/>us  vos. 

Uesiiondeo.  Dic(Midiiin  qiiod  iii  onmihus 
istis  imiuecationii)us  diiplcx  est  intelUuv 
tns.  rniis,  ijiiod  dicaiifiir  j)er  inodum 
pr.iMiiiiitiationis,    iil    ciiin    djcil.    Judufi; 


•  Al. 


mcritum. 


42«  IN  n.WIMKM 

qnasi  (lical  :  jiKJicaltis.  Vel  ul  oniiiiii  iiilel-  Eniiiule   framcam,   idcst    miilliplica  vin- 

ligantiir    pntlala    iioii  'i)\    zclo   vindicla'  (liclam  :  Zadi.  xni,  7  :  Frnftif/i,  si/sntare 

propria',  scd  (iivina'  Justitia',  cni  sii  coii-  siipcr  pastorptn  fnrum,  cl  sujti-r  rirutn  ro- 

foiniant  Jnsti.  Sccniido  impugnalus  dcsi-  /la^rrntrtti   tnilii.    Fiamca  pcttosl   iiitfilligi 

derat    ut    advcrsario    resislal ;    uiido   ait,  vcl  vindicta   Dci,  vcl  anima    Clirisli,  v«?l 

E.rpvfjt\n    inipiK/nntilrs    tno,   nt    sciliccl  (inilibct  jnstus,  (jui  snnt  gladius  [)ci  con- 

noii  pra'valcant  in  me  :  Ilicr.  xx,  H  ;  Do-  tra  nialos  :  I  Cor.  n,  lo  :  Spiritnalis  au- 

quasi    tni/nis  merutti  rst*  tntiqiintti  brllator  /or-  trni"  dijuilical  omnin.  Quartum  est  pcr- 

tis  :  Isa.  j.xiii,  i.  :  Ef/o  qui  /or/uor  justi-  cussio  ;  et  idoo  dicit,  Et  cotic/udc  etc.  Ilic- 

tintn,    ct  propugnator   sutn    nd   sn/rnn-  roiiymus  habet  :  Et  pricoccupa  cx  adverso 

dutn.  pcrscquontcs  mc  ;  (juasi  dicat :  Prins  pcr- 

2.  Conse^iucntcr  ciim  dicil, --l/;iy>rt'//tv?(/e  cutias,  (|nam  sibi  cavcre  possint.  Et  hoc 

arma,    explicat    pelitioucm    siiam.    Duo  eliam  propric  dicitur  concludi,  (juasi  non 

enim    peliit    :   scilicet    condcmnationem  polest   evadere  :  Job.  x,  7  :  Cum  sit  tie- 

noccntium,  etcxpugnationcm  impngnan-  t/w  qui  de  matiu  tua  possit  eruere.  Vel 

tium.  Et  idco  iii    itarlicnlari  ista   duo  cx  co!icludi  quis  dicitur,  (luando  conviucitur 

plicat.    Primo   enim   oxplicat  socundum.  do  falsitale  :  undc,  Conc/ude^  ait  :  quasi 

Socnndo     primum,     ibi,    Confiindnn/ur.  dicat,  convincc  eos  ut  errorcm  sunm  cog- 

Ciica    primum    (|uinqiic    proponit    qua;  noscant.   Quintuin  cst,    ut    eripiatur  illo 

snnl  iiccessaria  in  dcronsorc.  Primum  cst  qui   protegilur  :  undc   dicit,  Dic  atiimse 

qiiod  se  armct  :  quod  hic   tangit  diccns,  ttieai,  sa/us  tun  eijo  sutti;  quasi  dicat  :  Pcr 

Appre/ietule  attna  et  scututti.  Arma  Dci  eircclum    manifcsta,    ut    pcr    inleriorcm 

sunt  elecli  cjus  :  Rom.  vi,  13  :  Ejc/dbete  iuspirationem  cognoscam  te  esse  salutcm 

membra  resfra  nrttin  justitix  Deo.  Unde  anima^  meai   :   Ps.  lxxxiv,   9  :  Aiidintn 

Angeli  diciintiir  arma  Dei,  qnibus  ulitur  guid  /oquatur  itime  Dottiitms  Deus  :  Isa. 

ad  pngnauduiu  conlra  malos  :  Sap.v,  21  :  xlhi.  11  :  Eijo  Dottiiiius,  et  noti   est  abs- 

Piiqnnbit  pro  i//o   orbis   terrarutn  contra  que  me  sn/vntor. 

insensntos.  Scutum  Dei  proprie  est  divina         3.  Consequonter  cum  dicit,  Confutidati- 

protcctio,  ct  volunlas  sua  qua  protogit:  tio\  agit    de  condcmnationc  noceiitium. 

Ps.   v,    13  :  Scuto    bonss  vo/utitalis  tuae  Et  primo  pctit  corum  condcmnatlonem. 

coronnsti   nos.    Dicit    ergo,    Appre/icnde  Sccundo  adhibct  simililudincm.  ibi,  Finnt 

artnn  et  scutiim,  idcst  mitle  sanctos  luos,  tatiquntn  jm/vis  etc.    Circa  primum    duo 

et  fu  eliam  protegc  me,  bona  voluntale  pctit    in    condemnationem    contra    diio, 

tua.  Vel,  Arma  et  scutum  sunt  virtulos  :  quae  mali  persequentesintendunl.  Princi- 

Sap.  v,  19  :  Ituluet pro  t/iorace  justitiatn.,  paliter  enim  intcndunt  cum  totaliter  des- 

suttiet  scututn   itwxpuqnabi/e  a^quitatetn.  trncre  :  Vs.LXXXii :  Notimemoretur  nometi 

Secundnmest,  quod  procedal  ad  bellum ;  Isrne/  u/trn.  Secundo  intcndunt  quod  sal- 

et  ideo  dicit,  Erurc/e  in  ndjutoriutn  ttii/ii.  tem  infcrant  ei  aliqua  mala  ;  ct  dc  ntroqnc 

Dcus  dicitur  dormire,    quando   homo  est  pctit  eos  condemtiari.  Sccundum  ibi.  ^r^;-- 

in  tribulationibus,  ct  non  senlil  auxilium  tantur.   Circa  primura  duo  facit.    Primo 

divinum  :  Mallh.  vui,  2't  ;  Motusmngnus  enim  ponit  pa^namquam  expctit.  Secundo 

factus  est  iu  mari,  ita  ul  tiavicu/a   operi-  subdit  eorum  dcmeritum,  ibi,  Qugeretitcs 

retur  fluctibus.,  ubi  erant  discipu/i\  ipse  atiimam  ttieatn .   Poenam  pclit   dupliccm; 

vero  dormiebat   :   e.t    coticitavcrunt  eutn  scilicct  confusioncm  cl  limorcm.  Confusio 

dicetites  :  Domitie  sa/va  tios,  perimus.  Et  autcm   consistit  iu  hoc  qnod   non   potest 

suryetis  itnjteravit  vetitis  ct  mari^  et  facta  quis  suum  implcrc  inlcntum.  Sccundiim 

est  tranquillitas  ttiar/na  :  Ps.  xliii.   13  :  est,  quod  deficicns  a  proposito,  timet  nc 

Euurye,  quare  obdormis,   Domitie  ?  Ter-  incidat,  Scl    iu    similem  pa-nam^  vel    in 

tium  est  cxcmplio  gladii ;  ct   idco  dicit,  manus  advcrsarii.  Et  ideo  dicit  (luantum 

Effutide   frameam,    Ilieronymus    habct,  ad  primum  :  ConfundanTur ;  et  quantum 

Ernqina  jlndium.  Framoa  idem  esl  (luod  ad  sccundum,  Revrreni:tiu\  idest  timcant 

gladins.  Vcrumlamcn  Effiinde.,  hic  dc^ig-  similem  pcenam.    Simile    habelur    Ilicr. 

nul  almiuliinliam  diviiuc  vindicla.;.  GlosoU.  xvii,    18   :    Confundantur  qui  ttie  perse- 


PSALMUS  XXXIV 


i27 


quiintur,  et  non  confund/ir  ego  etc.  IIoc 
etiam  potcst  rediiri  nt  intelligatur  esse 
dicfiim  pro  coiifusiorie  eorum  :  de  boiia 
scilicet  corifusione,  et  de  bono  timore, 
ut  saluhriter  confiuidantur  ad  poeniten- 
fiam.  Et  revereantw\  idest  timeant  po'- 
nas,  etiam  si  moritum  eorura  contradicat, 
quia  sunt  qucerentes  animam  meam.  De 
secundo  dicil^  Avertanlur.  Et  circa  hoc 
duo  facit.  Primo  enim  petit  ut  impedian- 
tur  a  proposito.  Secundo,  quod  cunfun- 
dantur  impediti,  ibi,  Et  confundanfur. 
Dicit  ergo,  Acertantur  retrorsum^  non 
valeiitcs  proficere  in  eo  quod  intendunt, 
scd,  Deficiant,  in  postcrius,  et  ex  hoc 
confundaritur.  Potest  etiam  ad  bonum 
rednci.  Avertantnr  relrorsum,  ul  me  se- 
quantur  :  Marc.  viii,  33  :  Vade  retro,  sa- 
tana.  Kt  confundantur,  de  peccatis  suis  : 
Rom.  VI,  21   :  Quem  frnctiim  habuistis  in      Nesciernnt  iieque  intelle.rerwit,    in   trnr- 


quandoque  [)unit  etiam  per  boiios  Auge- 
los,  pi'ccalon;s  :  Isa.  xxxvii,  36  :  Ef/res- 
sns  est  Anfjelus  Durnini,  et  percussil  in 
castris  Assijrioruni  centrim  oclorfintaqufn- 
que  millia  etc.  Deiiide  cuin  dici!,  Fiant 
via;  illorum,  pouitiirsimilitudo  desecundo 
impedimoiito,  idest  de  processu  via? ;  et 
tria  impedimenta  ponit  in  via.  Primum 
est  tenebrae  :  quia  tunc  de  facili  quis  im- 
pingit.  Fiant  crrjo  vix  illorum,  idest  pro- 
ccssiis,  Tenehrse.  Secundum  esf,  quod 
sit  hilirica  et  disposifa  ad  casum  :  Thrcn. 
IV,  18  :  Luhricaverunt  vcstif/ia  nostra  in 
itinere  viarum  nostrarum.  Et  tertimn  esl, 
quod  sit  aliquis  persequens  et  cogens,  ut 
magis  corruat.  Et  Amjclus  Domini  etc. 
Prov.  XVII,  \  I  :  Anqelus  crudr/is  contra 
ewn  mittetur.  Dicil  ergo,  Firmt  vi<e  illo- 
rum  tenrhra\  ignorantia'  :  Ps.  i.xxxi,  5  : 


illis  171  quihus  mmc  crubescitisl  Corjitantes 
miJd  mala  :  Hier.  xviii,  23  :  Tu  scis 
Domine  omne  consilium  eorum  adversum 
me  in  mortem. 

4.  Deinde  ciim  dicit,  Fiant,  adhibet 
similifudinem.  Kt  primo  quantum  ad  pri- 
mum.  Secundo  (juantum  ad  sccuudum, 
ibi,  Firmt  vicV  illorum.  Dlcit  ergo,  Fiant 
tanrpiam  pulvis.  Petit  namqiie  primo  ju- 
dicium  contra  eos  qui  qiuerebant  eum 
lotaliter  destruere  ;  et  ideo  simililudincm 
adhibet  de  rc  quam  totaliter  dcsfruifur; 
scilicct  de  pulvere.  Dispersio  euim  pulvc- 
ris  ox  tribiis  coutiugit  :  ex  pulveris  sci- 
licet  dispcrsione ;  quia  siccus  est  pulvis, 
et  in  minima  divisiis  :  et  i(l(M)  facile  dis- 
p<M-gibilis  cst.  Kt  ideo  dicit,  Fiuiil  taii- 
quam pulvis  :  iit  sicut  pulvis  comminu- 
tus  est  in  miillis  proptcr  dcfectum  humo- 
ris,  ita  siut  cf  iinpii.  Alia  rafio  (!sl  vcnliis 
commovens  :  iinde  aif,  Anlr  facion  vrnti. 
Ventus  (inandoque  sigiiillcal  trilnilafio- 
ncm  :  Joan  :  Tollrl  rum  vrntiis  urens  rir. 
Ouando^iuc  i[»sam  t(Mitationem  peccati  ; 
Is.  LXiv,  9  :  Iniquitutrs  vrstrx  qunsi  vrn 
tus  ahstulrrunl  rns.  Tcrlio  cx  iinpiilsii 
alicdjus  impclhMilis  vcntuni  :  unde  ail, 
El  Aiujelus  Dniiiiiii  roarrlans  co.v,  scilicel 
ad  hoc  ul  tolalitcr  (lispcrganliir  :  iiain 
sicut  per  auxiliiim  Angclonim  iili(|iiii 
prosperantur  viiliito  majoii,  il;i  ox  Aiige- 
lis  lioiiis  vcl  malis  conlingil  quoil  Iribii- 
lalioncs    magis  grav;inlur   :    iiiim     DtMis 


bris  ambulant.  Et  luhrirnm.,  idest  vilia 
carnalia  in  (juibrs  dc  facili  caduut.  Et 
An/jelus  Domini prrserpiens  eos.  Ipse  da»- 
mou  tentans  ad  peccandum,  vcl  Angelus 
bonus  permilleus  cadere,  ul  humiliati 
fortiorcs  rcsiirgant. 

5.  Quoniam  jr/itis  ahscond/-runl .  Su- 
pra  Psalmisla  pctiit  quod  nocentes  judi- 
car'entur.  et  exjuigniuifcs  in  exjmgnatio- 
nem  vcnii"ent;  hic  autem  oslendif,  ijuo- 
niodo  mei  ifo  ha'c  patiaufur.  Kt  jtrimo  po- 
nit  culpam.  Scciindo  pa-iiam,  ibi.  Vriii/tt 
illis.  Cir-ca  j)rimum  ponit  primo  m;ilifi;i' 
iiik'r|)r'ct;itioncm.  Secundo  excculioiiein, 
ibi.  Siipervarue.  In  primo  ponunfiir  tria, 
qua'  aggravjint  ciilj)iim.  Primum  est  ini- 
(liiilas  ;  cl  idco  dicil,  iiratis.  Scciindiim 
est  IVaiis ;  cl  idco  dicit.  Khsrond/runt. 
Tcrtium  csl  cnidciihis  :  ct  idi^o  dicil. 
inlrritum  laquei  sui.  Dicil  cigo.  Quioiiani 
(jrulis.  Si  ali(|uis  inlcnl.if  m;ilmn  coiilia 
s(!  noceiilcm,  non  vidcliir  totaliler  ini- 
(imim ;  scd  ijiumdo  chuIim  cimu  (jiii  in 
nullo  iiocuil.  hoc  omniiin  («st  iniijnum  : 
el  hoc  est  (juod  dicil,  (iralis^  scilicel  sine 
onens;i  (|u;im  fcceriin  :  .lo.  x\  :  Ofli/t 
lnihuirunl  mr  /jr/ttis  :  Is.i.  i.ii.  i  :  Assur 
ahs/jiir  iilla  c/iusa  ralumninlus  r.ff  rum. 
I'i;ms  \  ciM  iiol;iliir,  cnmdicit.  .Ahsromlr- 
ruiil  iiiilii.  (juia  sciljcct  pcr  fnuidem  in 
lcnbiiil  lUiihi  mihi  :  Tliren.  iii.  IH  :  I  rsu^ 
iiisidiiin^i  /arliis  rsf  mi/ii.  Iro  in  nltsroni/i- 
Ifs  :  Ps;ilm.  IX.  9  :  Insi/liafur  quasi  /ro  in 


i28 


rx  Dwini.M 


sprlnnca  stia.  CnidolilatiMn  aMlcm  ostoii  • 
dil,  i|ni.i  jiiiMiit  iiisidiiis  ai!  iiKirtcm  : 
iiiiili'  ait,  ///  intrrilmn  la<]noi  siii.  idcst 
al)si-(Mii!iiiil  lai|ii(Vim  ad  mnrlrin  :  Prov. 
I,  1 1  :  Vrni  no/)isrinn,  insiilirniui'  snn- 
giiini,  nOsroni/fimiis  tmiliciilfis  conlrfi  iii- 
sontrm  fnisfra,  drf/liitiftmua  riim  rlc.  Se- 
ciiiuio  cnm  dicit,  Siijirrvacuc  exprolnivr- 
riinf,  ponilur  twocutio,  simililcr  sino 
causa.  Dicit  antcm  E.rprobnrrriDit,  qnia 
opprohria  intnlcrniit.  I''st  antc^m  oppro- 
hrium,  (|nando  (jnis  imponil  crimcii  ali- 
cni  ([.lod  cst  coiitra  ojiis  lionor^Mn.  Ali- 
qnando  imponitnr  criiiKMi  alicni,  ut  con- 
fnmlatur  cl  abjiciatnr.  Aliqnando  v(?ro  nt 
perdat  vitam ;  ct  hoc  est  contra  aiiimam 
ejns  :  ot  idoodicit,  Aiwnam  mram  ;  quasi 
dicat  :  Pr(^ptcr  lioc  fccorunt  nt  totalitcr 
m:>  vita  privarcnt.  Sic  JndaM  Cliristo  im- 
posnorunt  (Mimina  morte  digna  :  Lnc. 
xxni,  7  :  Commovrt populiim,  docens per 
universam  JudcVfnn  :  l's.  lxviii,  10  .•  /m- 
p)'operia  r.rprolirantium  liln  rcciderunt 
superme.  Sed  hoc,  Suprrvarue,  idest  sine 
causa,  sicnt  snpra  dictnm  ost,  scilicet 
gratis  :  Jo.  viii,  4G  :  Quis  rx  vohis  artjurt 
me  de  peccato  ?  Ergo,  Supervacue,  impo- 
snerunt  ei  peccatum.  Vel,  Supervacue, 
idest  Irnstra,  quantnm  ad  eorum  iiiten 
tiouem  :  quia  intendcbant  fidom  ejns  dos- 
trnore  :  Jo.  xi,  47  :  Quid  facimus  fpiia 
/lir  liomo  multa  sirjna  facil?  Si  flimitti- 
mus  etc.  Tamen  hoc  consilium  fuit  super- 
vacue,  qnia  totiis  mundus  post  ejus  mor- 
tem  ad  fidem  conversus  est. 

6.  Con.sequenter  cum  dicit,  Vcniat  illi 
Ififjueus  cpiem  efc,  ponitiir  pcena  conve- 
niens  culpap  ?  ot  hoc,  quia  oodom  judicio 
judicanlur,  qiio  judicare  volebant  :  Matth. 
VII,  2  :  In  fpio  judicio  judicavcritis,judi- 
cabimini.  Isti  fraudulenter  intendebant 
mortem  ipsius  ;  ideo  Psalmista  petit  con- 
Ira  eos,  vel  conformando  voluutatem  suam 
volnntati  divin^e,  vel  praMiuntiando.  Et 
petit  tria  :  scilicet  qnod  laquens  eis  pra*- 
parclur,  qnod  caiiiantur,  qiiod  non  eva- 
daul.  Oiifnitum  ad  primnm  dicit,  Veniat 
illi  /nfpieus,  scilicet  populo,  vel  ei  qui 
principalis  ost  iuter  eos.  Laqiieus  hic  tri- 
plicitor  potest  intelligi.  Vel  propter  la- 
qnonm  po^na^,  qiiia  proptermortem  Clirisli 
illaqueati  suiit  :  Isa.  viii,  15  :  :  Offendrnt 
c.T  ris  plurimi,  d  Cfidrnt  et  conterenttir  et 


irrrllrntur  rt  rapirnfiir  :  f/uia  rfijifivi  sunf 
ajtiifl  omnrs  fjmfrs.  Qurm  iynoravrrunf, 
dicit,  quia  noc  snsjiicari  (jiiidcm  poterant 
lali  m  jiiciiam  :  Luc.  xxi,  2M  :  luif  enim 
jjrrssurn  mnfjiin  siijier  ferrnm,  rf  ira  po- 
piilo  /luic ;  et  cai/ent  in  orr  (j/adii,  et  cap- 
tivi diicentur  in  o;wwr.s«7^v//r'.s ;  Mntth.  xxiv 
21  :  Erii  rnim  fiinc  tribulntio  mufjna,  cjua- 
/is  nunijiifim  fiiit  ab  inifio  mundi  risfjue 
modo,  nef[ur  fiet.  Vel  de  laqueo  culpae  ; 
I  Tim.  nlt.  i,  9  :  Qui  voliinf  divitrs  fieri, 
inridenl  intrnlationrm,  el  inlafjiirum  dia- 
boli.  Quasi  dicat  :  Veniat  illi  laqiicns  cul- 
pa'  quem  piffividero  non  potest ;  quia 
pcccatori  non  videtur  quod  sit  ligatiis,  sed 
quod  faciat  voluntatem  suam  ;  in  voritate 
tamen  laqneatus  est,  quia  Prov.  v,  22  : 
Eunibus  prccatorum  sufn'um  constrinr/ifur. 
Vol  do  laqneo  justitia'; ;  qnasi  dicat,  Vrnifit 
il/i  laqueiis,  conslringons  ad  bonum. 
Quem  ifjnoraverunt,  quia  I  Cor.  ii,  14  : 
Animalis /lomo  7ion  pr?'ci]nt  ea  quae  sunt 
spiritus.  Qnantum  ad  secuudnm  dicit,  Et 
captio  fjiiam  abscondif  apjire/irnflat  eum, 
idestcapiatur,sicutinal)sconditomevoluit 
capere  :  Prov.  v,  5  :  Iniquitatrs  suee  ca- 
piujit  impium.  Quantum  ad  terlium  dicit, 
In  laqueumcadat,  idest  dejiciatur  a  laqiieo 
ut  inde  se  non  eximat,  In  if/ipsiim,  idest 
in  laqneo  qnem  paravit  aliis  :  Psalra.  ix, 
IG  :  In  lacjueo  suo  /lumi/iabit  eum,  incli- 
nabit  se,  et  cadet  ciim,  rtr.  Sic  evenit 
Judffiis,  quia  ipsi  Christum  gentibus  tra- 
diderunt,  gentibus  postmodum  traditi 
sunt. 

7.  Deinde  cum  cum  dicit,  Anima  au- 
tem  mea  exu/tabit  in  Bomino,  ct  de/ecta- 
bitur  super  etc,  ponit  frnctnm  con- 
demnationis  impiorum.  Et  ponit  fruc- 
tum  ex  parte  sua  duplicem.  Primo  exul- 
lationis  specialis.  Secundo  revorcntiaB 
divinae,  ibi,  Omnia  ossa  mea.  Circa  pri- 
mum  duo  facit.  Primo  enim  ponit  exulta- 
tionem  ox  Dei  judicio  provenientem. 
Secnndo  maloriam  exultalioiiis,  ibi,  Et 
dclectabitiir .  Dicit  ergo,  Peto  ul  sic  fiat; 
sed  cum  hoc  feceris,  Anima  mea  exiilta- 
bit  in  Domino.  Habac.  iii,  18  :  Exultabo 
in  Domino  Jesu  meo,  et  ratio  hiijus  est, 
quia  per  eum  adeptus  sum  salutem  : 
undc  dicit,  et  de/ecfabifiir  super  sa/u- 
tari  suo,  idest  super  Christum,  vel 
super    salutem  factam    per    Christum  : 


PSALMUS  XXXIV 


429 


Luc.  I,  47  :  Exultavit  spiritiis  mem 
in  Deo  salutari  meo.  Etpotest  hoc  referri 
ad  Ecclesiam.  Coiisequenter  cum  dicit, 
Omnia  ossa  mea^  poiiitur  secundus  fruc- 
tus^  qui  est  reverentia'  divina;  :  et  circa 
hoc  duo  facit.  Primo  enim  ponit  reveren- 
tiam  ad  Deum.  Secundo  rationem  assig- 
nat,  ibi,  Eripiens.  Dicit  ergo,  Omtiia  ossa 
mea.  Omnis  fortitudo  hominis  Deo  com- 
parata  debihtas  est  :  unde  quanto  quis 
pkis  habet  de  cognitione  Dei^  tanto  mi- 
nus  esse  suam  virtutem  intelligit.  Sed 
quia  posset  credi  quod  ilhid  quod  infir- 
mum  est  iii  nobis,  sit  Deo  incomparabile, 
non  tamen  quod  est  Ih^mum  ;  ostcndit  non 
sie  esse,  quia  omne  quantumcum(|ue  fir- 
mum  est,  Deo  incomparabile  est.  Sunt 
enim  illa  infinita,  ista  vero  iinita ;  et  ideo 
dicit,  Omnia  ossa  mea.,  idest  virtutes  : 
per  ossa  quippe  inlelligitur  virtus.  Vel 
Apostoli  dicent,  Quis  similis  tui?  Job. 
xxviii  17,  Non  adsequabitur  ei  aurum,  vel 
vitrum  :  non  commutabuntur  pro  eo  vasa 
auri.  Vel  ex  pert.ona  dicentis,  Omnia  ossa 
mea.,  idest  quidijuic]  virtuosum  est  in  me. 
Vel  cognitio  veritatis.  Vel  fervor  cliarita- 
tis  et  hujusmodi.  Dicit,  iJomine  quis  simi- 
lis  tuil  ex  hoc  asseritur,  quod  nihil  est 
Deo  comparabile. 

Sed  contra.  Videtur  quod  aliquid  sit 
simile  Deo.  Unde  (len.  I  :  Eaciamus  Jio- 
minem  ad  irmujinem  et  similitudinem  nos- 
tram. 

Hespondeo  dicendum.  Similia  dicuntur 
qua^  habent  camdem  formam  et  charactc- 
rem.  Sed  estduplcx  similitudo.  Una,  (|uae 
facit  similcs  perfeclo  :  quando  scilicet 
duo  partiti[)aiit  eandem  formam  niiius 
rationis.  (Jn.i-dam  vero  simililudo  dissi- 
'milimn,  (luando  vidclicel  loiiiui  invcnitnr 
in  ali(iu()  vcre,  etln  aIi(iuo  pcr  rcmotaiu 
parlicipationem  :  et  sic  istud  esl  similo 
illi,  iion  (jiiiii  liabcat  eaindcm  formam, 
sed  qnia  acccdit  ad  hoc  seciinduin  dcbi- 
lcrn  pailicipalioncm.  Kt  sic  (jiia'  dc  Dco 
et  dc  boiniiK^  diciiiiliir  similia,  (h;  homiiio 
dicuiitiir  pcr  rcni(»la  ;  (piasi^ jjical,  Dciis 
est  ettu  :  scd  tuum  csso  cst  participaliim, 
suiim  vcro  osscnlialo  ;  et  simililiM-  de  aliis  : 
ct  ideo  luec  similitudo  est  dissiinilium.  Et 
qiue  dicit,  manifcstat  per  circclmn.  Eor- 
tis  enim  vid(>lur  ali^iuis,  (jiiando  libcrat 
aliqucm  dobilcm  a  polenlo  ;  hoc  enini  est 


magna^  fortitudinis.  Et  haec  facit  Deus  in 
mundo  isto.  F^ortes  sunt  divites  :  Prov. 
xviii,  H  :  Suhstantia  divitis,  nrhs  roho- 
ris  etc.  Deiis  autcm  libcrat  pauperes  ab 
eis.  Divitcs  namque  primo  invadiint  pau- 
peres,  secnndo  expoliant  debiles  :  sed 
Deus  ab  his  liberat  eos  Qnantum  ad  pri- 
mum  dicit,  Eripiens  inopem^  sine  ope, 
de  manu  fortiorum  ejus.  Quantum  ad  se- 
cundum  dicit,  El  erjenum  et  pauperem  a 
diripientibus  eitm.  Egenus  dicitur  qnis, 
quasi  egeiis  necessariis  ;  scd  pauper,  quasi 
nihil  habcns  in  pera.  Et  idem  sunt  ista 
tria  :  scilicet  inops,  egenus  et  pauper  : 
Prov.  xxviu,  15  :  Leo  ruqiens,  et  ursus 
esuriens,  princeps  impius  super  populum 
pauperem  :  Ezech.  xxii,  27  :  Princijies 
ejus  in  medio  ii/ius,  quasi  lupi  rapientes 
pjrxdam. 

8.  Surgentes.  Secunda  pars  principalis 
est.  Superius  Psalmista  petivit  impiorum 
repulsam  ;  hic  aiit(!m  assignat  causam. 
Et  primo  prosc^iuiliir  eormn  malitiam; 
secnndo  pctit  divinum  aiixilium,  ibi, 
Domine  quando  respicies'!  Circa  primnm 
duo  facit.  Primo  cnim  oslcndit  C(»rum 
iniquitatem  :  scciindo  eorum  pcrlinaciam 
in  maliim,  ibi,  Ejo  autem  cum  mihimo- 
lesti.  Iniiiuitatcm  ostendit  primo  (iiian- 
tum  ad  falsitatcm  :  sccundo  (luantiim  ad 
ingratitudiiiem,  ibi,  rt-tribuvhnnt .  Dicit 
ergo  (juantiim  ad  |»iimiim,  Sitrjnifrs  lcs- 
ffs  iniqiti,  sicut  princcps  .liuhcorum,  et 
iiiducli  ab  eis,  siciit  populns,  qua»  igno- 
rabant,  scienlia  probationis  :  quasi  dicat  : 
Qua?  non  approbabam,  inferrtit/ahant  me, 
quia  scilicct  facicbant  acciisatioiicm  do 
pcccatis  (|iia'  noii  approbabam.  II  Cor.  v, 
21  :  l\ittn  tjiti  nnii  norrrut  pmitfttm,  prn 
iinhis  efc.  Quaiitmn  ad  seciindum  dicit, 
/{cfrihitfhaut  mi/ii  mn/a  pro  iiohis,  factis 
cis  iii  vclcii  lcstamciito.  Micli.  vi.  .'{  : 
l*opu/r  mrits  qitif/  /rci  tihi  rfc.  Kt  ill  liovo 
lcstamciilo,  (iiiia  ca'cos  illumiiiavil.  ot 
alia  mnlta  b(Mi(dlcla  cis  coiiliilil.  Joaii.  x, 
.'{2  :  .)/it/fa  /lona  opcra  ostcnt/i  rohis  ex 
Piifre  inco.  llicr  xviii,  20  :  Sumqitid  rrd- 
difiir  pro  /lono  iiiii/ttni  rfc.  Kt  qu«'  mHJa? 
.Sfrri/ifafrm  aiiiin.r  mcr.  Mliidit  v\  para- 
bobc.  Isa.  v.  dc  \iiHM  (|ii;(ni  planlavit 
clccla,  (iiM'  fccil  labriiscas.  Popiilns  Jii- 
(bcoriim  |tlaiilalns  fiiil  ad  Itoiiiim  fruc- 
lum  lacicnduiu,  scd  slerilis  fuclus  csl.  Kl 


4M0 


I\  nWIDFM 


lianc  stcrilitiitcin  ostiMidit  po|iiiliis  coiitra 
aiiimain  (lliristi,  (|iiain  cxpi^liuniiit.  I.t 
idcd  (licit,   Strrlliltilrni  /niini.r  i/icr. 

\).  t'i/u  aiiti'in.  Supra  [*salmisla  |ira'- 
misit  Jiula>oniui  iMMjuiliani  :  hic  aulcm 
ostiMidil  oorum  piMtinaciam,  (jna  perdii- 
laiit  iii  nialo.  Kl  n^jirohatiir  piMtiiiacia 
ali(pionim',  cx  oo  (piod  niillo  ronKulio 
rcdiicuntur  ad  boniini.  Kst  autiMn  duplex 
iiMnodium,  (pin  alitiiii  sohMit  rovocari  ad 
hoiium.  1'rimo  por  sanctilatcm  ojus  (lucm 
pcrso(iuuiitiir ;  socimdo  ex  divino  fla- 
gello.  l*j  imo  ergo  ostcndit  oorum  porli- 
naciam  ex  eo  quod  non  snnt  revocati  por 
sanctitatcm  ;  secnndum  ibi,  (Hssipnli. 
(lirca  primum  duo  facit.  Pro^  primo  po- 
nit  sanctitatom  siiam  contra  trihnhitio- 
nes ;  socuudo  pertiiiaciam  oornm  in 
malum,  ibi,  Et  adcersmn  me.  Circa  pri- 
mnm  facit  tria,  sociindtim  quod  sjinctitas 
iu  trihiis  consistit,  scihcet  iu  carnis  ma- 
ceratione,  in  spiritns  devotione,  et  affec- 
tns  piotalo.  l'.t  luoc  tria  ponit  [•sahiiista 
per  ordinem  :  nam  primo  ait  do  carnis 
macerationo ;  secundo  de  spiritiis  dovo- 
tione,  ibi,  Et  oratio  mea;  tertio  dc  affec- 
tus  pietate,  ibi,  Quasi  proximuin.  Circa 
primum  duo  facit.  Qnia  enim  caro  indi- 
get  tegumento  et  aUmonto  ;  afflictio  car- 
nis  hal»et  fieri,  vel  asporitate  togumeuti, 
vel  suhtractione  alimenli.  Et  ideo  primo 
dicit  quod  affligitnr  tegumento  aspero  ; 
secundo  ahmenlo  subtracto,  ibi,  Et  Jui- 
miliabam.  Dicit  ergo  quantum  ad  pri- 
raum  :  Ego  autem  ciim  nihil  molesti  es- 
sent,  indiiebar  cilicio.  Hic  cilicium  meta- 
phorice  dicitur  si  expouatur  de  Christo  ; 
quia  non  logitur  portarse  cilicium.  IIoc 
autcm  fit  de  pilis  caprarum.  Et  in  lege 
hircus  caprarum  immolabalur  pro  pec- 
cato  ;  ot  idoo  cilicium  signat  peccatum. 
Christus  orgo  dicilur  portare  ciliciiim, 
quia  iiulutus  ost  carue  non  peccatrico 
quidom,  sed  habouto  similitudiiiem  car- 
nis  peccati.  Et  nos  etiam  portare  cilicium 
dehemus,  idest  poenitentiam  de  peccatis. 
Isa.  in,  24  :  Erit  pro  fascia  pectorali  ci- 
liciiim.  Quantum  voro  ad  secundum  dicit, 
Et /inmi/iabam  injejunio  onimam  meam\ 
quasi  dicat  :  Non  solnm  togumonto  as- 
peroafflixi  carnem  moam,  sed  ct  alimen- 


to,  diim  illiid  a  me  siihtraxi  jojunando. 
l)(\jcJiiuiocorporali  Christi  hah(!tur  Mjittli. 
IV.  1'olost  eliain  dici  de  spiriliiali  Jcjiinio 
(ihrisli.  (ilirisliis   (Miim  (i(;.>>i(l(;rabal   salu- 
tom  humanam.  lla>c  ost  illa  aipia,  (|uain 
lu^lil  a   Samaritana.   Jo.   iv.  Et  iii   criico 
ail,     .SV//V;.  Joaii.   xix.  Sod  Jojiinabat  ad 
hoc,  (juia   iiivonil  homincs   longc   a   sa- 
lulc.    Si  aiitem  dicatiir  in   porsoua  Justi, 
tiiiic     (luplicil(!r     polcst     iutolligi.     Tno 
modo,  quod  Jejuuium  sit  causa  hiimilita- 
tis  injusto  :  et  per  aiiimani  inleHigalnr 
via  canialis,    ut  sit  sensus,  /lumi/iubam 
etc,  idest  superbiam  cariialis  vitai  liumi- 
liabam  maceraudo  eain.   V&.   cviii,  2i  : 
Genua   mea   injirmata  sunt  etc.  Judith. 
VIII,    16    :    Ilumi/iemiis   i//i  animas  nos- 
t/'asi)ispiritu  etc.  Itcm  potest  dici,  quando 
liiimilitas  est  socia  jejuiiii  :  quia  quando 
jejunio  noujungitur  humililas,  illud  joju- 
nium  uon  cstDcoacccptum.  Isa.  Lviii,  3  : 
Quare  jejunavinms,  et  non  aspe.risti  etc. 
Quaudo  vero  humilitas  jejunio  jungitur, 
tale  Jojuuium  est  Doo  gralum.  Et  idoo  di- 
cit,  Uumi/iabam  in  jejunio.  Sod  quia  ni- 
hilvalet  humiliare  carnem  nisiimpinguet 
spiritum  et  confortet,  hostis  enim  dcbi- 
litandus  est,   et  puguator  fortificandns, 
spiritus  autem  conforlatur  per  oratiouom ; 
ideo  addidit.  Et  oratio  mea  in  sinu  meo 
convertetur.  Tob.  xii,  8  :  Bona  est  oratio 
cum  jejunio.  Oratio  est  spccialc   praisi- 
dium  in  tribulationc.  Jac.  ult,  i,  13  :  Tris- 
talur  a/iquis  vestrum  ?  orel  xquo   animo, 
et psa//at.  Psal.  i.xxvi,  3  :  Renuit  conso- 
/ari  anima  mea,  memor  fui  etc.  Sed  dicit, 
In  sinu  meo   convcrtetur.  Si   de  Christo 
accipiatur,    intelligitur    dupliciter.    Uno 
modo,  ut  refcratur  ad  Deum  quem  ado- 
rat  :  quia  ad  Patrem  in  cujus  sinu  erat. 
Joan.  I,  7  :  Unigcnitus  filius  qui  est  sinu 
Patris.  Alio  modo,  ut  rcforatnr  ad   illos 
pro  quibus  oral)at,  quia  orabat  pro  his  (|ui 
erant  in  siiiu  Christi.  Sinus  autem  Christi 
est  secretum  Dei,  et  hoc  est  propositum 
praedestinationis  :  uudepro  praedestinatis 
orabat.  Joau.  xvii,  9  :  Ego  pro  eis  rogo^ 
non  pjro   tnundo.  Si  antom   rcforatur  ad 
jiistum  aliqnom  qui   orat   pro  alio,  non 
semper  obtiiiot   pro  eo.    Hicr.   vii,  16  : 
Tu  ergo  no/i  oiare  pro  ])opu/o  lioc  e/c, 


'  Al.  «  aliorum.  « 


>  Al.  deest  :  «  pro.  » 


PSALMUS  xxxrv 


431 


quia  scilicet  poccata  ejus  non  merentiir     licet  siiper  eos;  qnasi  dicat  :  Dolebam  de 


exandiri.  Tamcn  exauditur  pro  seipso, 
cum  oralio  sua  efficitur  meritoria  ;  unde 
in  si/uf,  idest  ad  me  ipsum.  Mattli.  x,  13: 
Pax  vestra  a.d  vox  rcxcrtelur.  Sed  verum 
est  quod  praidicta  utilia  sunt,  parum  ta- 
men  valent  nisi  liabeat  aliquis  pium  af- 
fectum  ad  proximum  ;  et  ideo  subjnn- 
git. 

10.  Quasi proxim/im.  Affectus  autem 
ad  proximum  ostenditur  in  duobus  :  .sci- 
licet  in  complacentia  boui  alterius,  et  in 
displicentia  mali.  Rom.  xn,  15  :  Gaudere 
cum  gaudentibus,  et  flcre  cum  flentibus. 
Primum  ostendit  cum  dicit,  Quasi proxi- 
miim ;  secundum  cum  subdit,  Quasi  lu- 
fjens.  Dicit  ergo  quantuni  ad  primuni, 
Quasi  proximum.  Ila^c  constructio  est 
mirabilis,  quia  non  liabent  hi  accnsa- 
tivi,^ndc  regantur.  Glossa,  Casus  pro 
casu  ponitur,  accusativus  scilicet  pro 
ablativo  ;  quasi  dicat  :  Sic  complacebam 
mihi  iu  eis,  qnasi  in  proximo  et  in  fra- 
tre.  V(d  secundum  ITicronymum,  et 
deest  liic  unum  Ad :  sic  enim  liabct  Ilie- 
ronymus  :  (^mx&i  ad  amicum  et  quasi  ad 
fratrem  mcum.  Vel  dicitur,  Quasi  sic 
complacebam,  Deo  liabens  me  ad  eos,  si- 
cut  ad  proximos  et  ad  fratres  :  Juda^i 
namque  fuerunt  proximi  Christo,  quia 
cum  eis  conversabatur.  Barucb.  lu,  38  : 
Post  hcBC  in  terris  visus  est,  et  cum  homi- 
nibus  conversatus  est.  Fuerunt  et  fratres 
cjus  per  originem.  Rom.  ix.  I)  :  Ex  qid- 
bus  Christum  seciuulum  carnem.  Joan. 
IV,  22  :  Salus  ex  Judicis  est.  Sed  Job. 
xxx,  29  :  Frater  fui  draconum,  et  socius 
strut/tionum.  (Jiiauluin  ad  secundiim, 
sciricetdisplicenliam  in  inalis,  dicit,  Quasi 
lufjens  elc.  IIoc  maxime  fuit  in  Ciiristo, 
Lnc.  xi.x ;  (juando  (lovit  siiper  civitatein. 
Et  dicit,  /uje/is.  Lnclns  enim  est  planctiis 
pro  mortiiis.  Tiiiic  ergo  homo  higct  pro 
aliis,  qnaiido  plorat  inala  coriiin  qiia>. 
ipsi  iKui  sentiunt  vcliit  niortni.  Pcccalo- 
res  iianKjuc  in  j^eccatis  mortni  siint,  ncc 
sentiiint  niala  sua :  sed  Jnsti  indo  dolcnt 
ox  compassioiio.  IlioriMn.  ix,  1  :  Q//is 
dabit  c(/pili  //leo  a(jua//i  etc?  Aliquaiido 
ctiam  d(dct  (jiiis  jiro  malis  alicnjiis,  (jua' 
(itiain  in  sc  sciilit.  I!t  hoc  csl  coiilrisla- 
ri,  Undo  Hieronyinus  jiab(>t  j)iilclirins  : 
Qnasi  Ingoiis  maler  tristis  incnrvabar,  sci- 


eis,  sicut  si  essem  eorum  mater.  Ilanc 
ergo  sanctitatcrn  alfectus  usleudil  eis 
por  quam  debuissent  converli,  sed  am- 
plius  obstinati  sunt,  (juia,  Et  adversum 
me  tsetati  su/it  et  convenerwit. 

11.  Et  circa  hoc  duo  facit,  Primo  po- 
snit  eoruin  malitiara  ;  secundo  suam  pa- 
tientiani_,  ibi,  Et  ij/ioravi.  Circa  primum 
triafacit.  Ponit  enim  tria,  qiia^  in  Christi 
passioue  fuerunt.  Primo  pouitur  Juda-o- 
riim  iu  malo  jucunditas  ;  secundo  eorum 
consensus  in  malum,  ibi.  Et  conve/ie- 
ru/it;  tertio  dura  Christi  aftlictio,  ibi,  Et 
co/vjrcjatisu/it  etc.  Dicit  ergo  :  Adversu/n 
mo  laitati  su/it,  insultando  in  morte. 
TliriMi.  I,  21  :  Lxtati  su/it  etc.  Confra 
quod  dicitur.  Prov.  x.xiv,  17  :  Cu//i  ceci- 
derit  i/iimici.s  tuus,  /le  gaudeas  etc.  Et 
co/ive/ie/'u/it  etc.  Ecce  consensus  eorum 
in  malum.  Convenerunt  enim  principes 
in  mortem  Christi  ad  invicem  et  cum 
j)lebc,  et  Jiid.'i3i  cum  geutibus.  P.sal.  ii, 
2  :  Astiteru/it  reyes  terrx,  et  principcs 
co/ive/ie/'u/it  i/i  wium .  Et  co/ifjre(jata  su/it 
super  me  fla(jcUa.  Ecce  afdictio  Chrisli 
dura  :  (jiiia  a  Judffiis  et  gentibiis  cajsiis 
fui!.  Thren.  i,  22  :  Multi  (jc/nitus  etc.  In 
IIcbra'o  habctiir,  Coujrcjati  sunf  super 
//ic  flajellanlcx.  Deindc  cuni  dicit,  7:7  /y- 
/u/ravi^  osleiiditur  paliculia  Cliristi  : 
(juia,  ifj/ioravi.,  idest  ad  modum  ignoran- 
tis  me  habni,  tacendo  scilicet,  et  non  lo- 
quondo.  Psal.  xxvii,  I  \  :  Ejo  t<//uiua//i 
surdus  /lon  audieba//i  etc.  Isa.  i.iii,  7  : 
Siciit  ovis  ad  occisione//i  ducctur  etc. 
Ilicr.  XI,  11)  :  E(jo  (piasi  aj/ius  //la/isuetus 
(jui  portulur  ad  victii/ui//i.,  ct  /w/i  ctnj/iovi 
etr.  Vol,  i(//u/ravi,  secuiiduni  a^slimatio- 
nom  eorum  :  (jnia  eis  videliar  (juod  nos- 
cirom  cousilia  ooriiin.  .\lia  liltora  liabot, 
i(/iu/r(ibaul.  Ignoraliant  oiiim  Iria  :  sclli- 
cot  (|iioin  lla^irliaroiit,  (juia  si  co(//uiris- 
sc/il,  nuiii/uain  Do/niuui/i  (j/i>ri,v  rruri/i- 
xis.tc/it.  I  Cor.  II,  8.  Iloin  cansam  (juaro. 
Joan.  xviii,  23  :  Si  //ui/e  /ncutiis  sum,  tes- 
ti//umiu/n  //crliibc  df  nui/o ;  si  (lutrm 
bcnc,  rur  /ne  ra^dis?  Ilom  otVoctnm  ini- 
(juitatis  :  j»ro  liac  ciiiin  jicrjioliio  siml 
j)rivali.  Luc.  .\.m.  23  :  El  int  /m/iu/o 
liiiir.  Socundo  cnni  dicit. 

12.  DissijKili  sunl  nec  compunrti,   os- 
tciulit,  (jiiod  non  sunl  rovocati,  uoc  mu- 


\:V2 


IN  DAVIDKM 


Fremue- 
runt 


tati  nd  honiiin  per  socniidinn  icmcdiinn, 
(|iiO(l  cst  fl.i^clliini  divinnin  :  d  circa 
hoc  tiia  facil.  l'riino  piiim  ostendil  ma- 
Inm  (inod  palicbantnr  ;  sccunrlo  dcfectnm 
conipiinctionis  ipsonim,  ibi,  Xrc  co?n- 
puiKli;  lcrtio  cornin  ohdiiralionis  cllbc- 
tnm,  il)i,  Trutarrnoit  mr  ctr.  Dicit  crp:o, 
Disaipati  sunt.  IIoc  dnplicitcr  cxponitnr: 
ct  primo  sic,  Dissipnti  siinf,  idest  corde 
stupefacti,  dnm  ncscirent  rationem  co- 
rnin  (jiia^  ficbaiil,  idcst  miracnlornm  in 
passione  :  (inia  Mattli.  xxvii,  52  :  Mu/ta 
corjjora  sanctoruni  (jux  dormirrant  sar- 
re.rerimt :  et  exeimtes  de  monimientis  ve- 
nerant  in  sanctam  cimtatem.,  et  apparue- 
runt  multis.  Obscuratus  est  sol  etc.  Vnde 
revrrtentes  prrcutiehant  pectora  sua.  Vel_, 
dissipati,  idcst  divisi  :  qnia  Joan.  vii,  \2: 
Alii  dicrbant,  quia  bonus  est :  a/ii  autem 
dicrbant,  Non,  srd  srducit  turbas.  Et  non 
sunt  compuncti,   idest  conversi  ad  poeni- 


moram  ;  (piasi  in  anxi(date  positi.  Et 
ideo  dicit,  Doniiur  (juando  rrsjnriesl  hoc 
esl  cnim  propri(;  noii  ferentis  moram. 
fsaim.  XM,  3  :  Quando  ceniam,  rt  ajijta- 
rr/)o  nutr  fncirm  Diunini?  VA  potcst  lioc 
duplicilin"  iiiUdli^^i,  sccnndnm  (piod  i\\\- 
plcx  est  respcctns  Dei.  rnns  est  miscri- 
cordia*  qnoad  justos  ad  salutem  Sap.  iv, 
IJ)  :  Gratia  Dei  et  misericordia  rjus  in 
sanctos  rjus,  et  respectus  ejus  in  eirctos  il- 
/iiis.  Alius  est  quod  ad  malos  piiniendnm. 
Juditii.  IX,  G  :  Rrsjrice  castra  Assijrioriim 
nunc  sicut  castra  JEijijjdiorum  videre  di(j- 
natus  es,  quando  post  servos  tuos  armati 
currrbant.  Et  de  utroque  respectu  potest 
intelligi  si  de  Christo  exponatur,  Do- 
mine  qucmdo  respicies  me,  ut  resuscites 
me.  Ps.  XII,  4  :  liespice  et  exaudi  me  Do- 
mine  Deus  mrus.  ]//umina  ocuios  meos, 
ne  unquam  obdormiam  in  morte  :  ne 
quajido  dicat  inimicus  meus ;  prxvalui 


tcntiam.  Et  hoc  j^atet  per  eirectnm,  quia  adversus  eum.  Vel,   Quando  resjjicies  su- 

tentavcrunt  me  dicentes  :  Joan.   x,  24  :  per    adversarios    meos.    Hahac.    i,    13  : 

Si  tu  es  Cliristus,  dic  nobis  jm/am.  Vel  ad  Quare  respicis  sujjer'"'  iniquitatrs^sive  ini- 

passioncm  Chrisli  non  sniit  conversi.  Nam  que   agentes,    et   taces    devorante    imjno 

post  mortem  ipsius  adhuc  iiisultabunt  ei  justiorem  se.  Deindc  cum  dicit,    rrstitue, 

dicentes  verba  blasphemia^.  contra  Chris-  ipsum  auxilium  quod  petit,  exponit  :  et 


tum,  quia  diccbant  verba  irrisionis. 
Matth.  xxvii,  40  :  Va/i  qui  deslruis  tem- 
pium  Dei  etc.  Et  quantnm  ad  hoc  dicit, 
Subsannaverujit  me.  Subsannatio  est  ir- 
risio  quffi  llt  rugato  naso.  Isa.  xxxvii, 
23  :  Cui  exprobasti,  et  qtiem  b/asplie- 
masti,  et  super  quem  exa/tasti  vocem 
tuam  etc.  Item  verba  indignationis. 
Matth.  xxvii,  G3  :  Rrcordati  sumus,  quia 
seductor  i//e  dixit  adlnic  vivens.  Et  quaii- 
tum  ad  hoc  dicit,  Frenduerunt  etc.  Iloc 
est  aproriim  qiii  crudeles  sunt,  sic  et  Ju- 
dad.  Thr.  ii,  16  :*  Frenduerunt  dentibus, 
rt  dixerunt  :  devorabimus. 

13.    Domine    quando  resjjicies.   Snpra 
Psalmista  ex  persona  Christi,   vcl  justi. 


in  hac  petitione  dat  duo  intelligere  : 
primo  scilicet  necessitatem  quam  patieba- 
tur ;  secundo  malitiam  adversariorum, 
ibi,  A  ma/ifjnitate .  Dicit  ergo  quantum 
ad  primum,  Restitue,  quia  necessitas 
grandis  est,  nam  pcriculosa  res  est,  (|iiia 
in  pcriculo  anima>.  Restitue,  inquam, 
animam  meam.  corpori  scilicet  a  quo  se- 
parata  fuit  in  morte,  licet  a  divinitate  non 
fuerit  separata  :  Joan.  x,  18  :  Potestatem 
habco  jjonem/i  animam  meam  etc.  Hoc 
poterat  potentia  divinitatis  quse  non  est 
alia  quam  potentia  Patris  :  undeitafacita 
se  qnidqiiid  facit,  quod  tamen  habet  a 
Patre.  Hoc  etiam  dicat  qnilibet  vir  jus- 
tus,  quando  est  in  periculo,  vel  corporali 


neipiitiam   persccutorum  et  pcrtinaciam      vel  spirituali;  quasi  dicat  :  Libera  mc  a 


ostendit ;  hic  autem  contra  ntrnmiiuc  ia- 
vocat  Denm.  Et  primo  petit  diviiium  au- 
xilium ;  secundo  ostendit  divini  auxilii 
frnctnm,  ibi,  confitebor.  Circa  primum 
duo  facit.  Primo  petit  accelerationem ; 
secundo  ipsiim  auxilium,  restitur.  Dicit 
ergo,  D(miinc  quando  rrsjjicirs  ?  In  hoc 
ergo   anxilii  accelerationem  exprimit,  et 


pericnlis.  Malitia  nostium  duplcx.  Primo 
quantum  ad  fraudulentiam  :  unde  dicit, 
A  ma/i(jnitnte  eorum,  quia  malitiose  con- 
tra  me  procedunt  :  I  Joan.  ii,  14  :  Vicisti 
ma/irjnum.  Item  quantnm  ad  crudelita- 
tem,  Et  a  /conibus  unicnm  meam,  quia 
anima  unica  liberatur  a  leonibus,  idest  a 
dapmonibus,  vel  a  tyrannis  :  Ps.  lvi,  5  : 


afTectum  animi  nou  valeutis  amplius  pati     Animam  meam  eripuit  de  medio  catulo- 


/ 


PSALMUS  XXXIV 


433 


mm  lenmim  :  Er.cli.  li,  4  :  A  ri(fjimtihnii 
prieparatifi  ad  escam. 

14.  Cnnfitebor.  Hic  ponit  friictiim  au- 
xilii.  Et  primo  cx  parte  sua.  SecuiKlo  ex 
parte  liostiiim,  ilji,    Non  sitperf/audeant. 
Tertio  ex  partc  justorum,  ihi,  Exidtent. 
Fructus  ex  parte   liberati   est  laus  Dei  : 
unde  dicit,  Conptebor  tibi.,  et  lantlabo  te^ 
tpiia  liberasti  me  :  Ps.  lxv,  13  :  lietldam 
tibi  vota  mea  etc.  Et  si  referatur  ad  Chris- 
tum,    fructus    resurrectionis   Cliristi    est 
instructio  Ecclcsia^  et  fides  qua  Ecclesia 
confitetur   Deum  :    Rom.    x,    10  :    Ctnule 
credititr  ad  jiiatitiam,  ore  aitfem  confes- 
sio  jlt  ad  salittem.  Vel  descriljitur  Eccle- 
sia  ex  mullitudine   credentium.  Secundo 
ex  virtute  eorum.  Quantum  ad  primum 
dicit,  In  Ecclesia  magna  quidcm  numero 
et   diffusione  terrarum  :  Malach.   i,  H  : 
Mat/niim  est  ncmien   meiim   in  gcntibiis. 
Item  magna  constantia   et  virtute,  quia 
porta',  inferni  non  prxvalebitnt   adrersiis 
eam.  Matth.  xxxix,  10.  Ps.  xvi,  18.  An- 
nuntiavi  jiistitiam  tuam  in  Ecclesia  mag- 
na.  Ouantum  ad  secundum  dicit,  In  /w- 
inilo  gravi  laudabo  te  :  Gravitas  quando- 
(|U('    sumitur    in    bono,    quandoque    in 
malo  ;    (jnia    siniililii(iinarie    est    duplex 
proprietas  in  corporali  f^ravitate.  Una  est 
ponderosiiatis,    qua>   tendit  deorsum  ;  (!t 
hffic  est  mala  :  quia  liomo  dicilur  gravis, 
secundum   (juod  ad    terra'    ponderosila- 
tem  (!t  similitudinem  tendif  :  Ps.  iv,  .'{  : 
Eilii   liotninitm    nsquer/uo    graei    ciwde  ? 
Isa.  I,  4  :  Popitlo  gravi  iniiiiiitate,  setnini 
net/uam,  filiis sceleratis.  Alia  propri(;tas  est 
stabilitas,  (jua'  o[)[ionitur  lcvilali,  et  non 
commovetur.    Levis    homo    dicifiir,   (pii 
movetur  omni  veiilo,  Eph.  iv.  (Jui  stabi- 
lis  in   l)ono  cst,  dicitur  pravis  :  Cor.  x, 
4  :  /v/y/.s7o/,7'  grarrs  sitnt  et  ftrtrs.  lii(M'()- 
iiynuis  hiibet :  In  [lo^iulo  forli  landabo  te. 
Non  supergaudeatil  niilii  iniinici  niei.  Ilic 
ponilur  IVuclus   v\    parlc    liosliinu  :  ubi 
petif  (|uod  cornm  oxullalio  r('|)rimalnr. 
Et    j)rim()   [^roponif    hnnc    fruclnni.    Sc- 
cundo    [)onif   radiccm    insullalioni.s,    ibj, 
Adrcrsiiutiir.  T(M'lio  [)onil  radiccni  in.sul- 
lalionis,  ibi,    \'idisti  Dnniinr.   Dicil  cr.LTo, 
Non    supergfiiidcftnt ;   ([uasi    dical  :   1'clo 
reslilni  ;     (  f    non    supergaudcaut    inilii, 
([iiasi  vinccnb^s  inc.  l.l  lioc,  (|nia  ('.luisio 
resiiscilalo  eorum  gandium   vorsiim   csl 

XVIII 


in  confusionem.  Vel,  \on  supergaudeant 

milii,  in  membris  meis,  qua;   non   sunt 

gravia,  quia  sustenfantnr  per  Christum  : 

Mich.  VIII,  7  .  Non  Iseteris  inimica  mea. 

Qui  adversantiir.  Hic   ponit    causam    in- 

sultationis.      Causa     et     radix    insulta- 

tionis    est    triplex.  Ex  parte  cordis,  ope- 

ris  et  oris.  Ex  partc   opcris,    ////  super- 

gaitdeant  qiti  adversantur  inique.  Si  pro 

justitia  advcrsarentur  et  supergauderent, 

bonnm  esset  ct  justum  ;  sed  quia  inique 

gaudcnt,  indccens  est  :    PsaL  xxxv,  3  : 

Iniqititdtem   meditatns  est  in  cubili  suo. 

Ex   parte   cordis   est   odium  indebitum  ; 

iinde  dicit,  Et  qiii  oderunt  inc  gratis,  idest 

sine  causa  :  Ps.  cxix,  7  :  Dum  loquebar 

illis,    impugnabant  me  gratis  :  Joan.  xv, 

2n  :  Ul  impleatur  sermo  qiti  in  lege  corum 

scriptns  est.  Quia  otlio  liabucritnt  me  gra- 

tis  :   Ps.  XXXIV,  12  :   Retribiicbant  mala 

pro    bonis.    Item    odinm     simulantinm, 

([uia  cum  odio  cordis,    Annuiint  ociilis. 

IIoc  dupliciter.  Uno  modo,  ad   ostenden- 

dum  [)alliafionem  odii,  qiiasi  annuentes 

quod  diligercnt.  Vel  annuebant  sibi  iiivi- 

cem  ociilis,    concitantes  se  ad   maliim  : 

Prov.  VI,  12  :  Jlomo  aposfuta  vir  inutilis. 

Ex  parfe  oris  dupliciter.  Primo  (|uantnm 

ad  verba  fraiidiibuita.  Secnndo  ([uanfum 

ad    irrisoria.  (Jnanliim  ad  primum  dicit, 

([iiod    in   ore.    Secundo,  quod   in  corde, 

In  ore  verba  pacis  :  unde  dicit,  Qiioniam 

tnilii  quidcni  /lacifcc  Im/ucbantur  :  Marc. 

XII,  14  ;  Sciinus  qitia  vera.r  es  :  Ps.  xxvii, 

3  :  Loquuntur  pacem  cum  /vnaimo  suo^ 

mala  autrm  in  cordibus  eorum.  In  corde 

babcbanf  dolos,  idest  verba  dolo.sa  :  Hier. 

IX  :  Sagitta  vulnerans  roruin  lingua,  do- 

liiin  locuta  cst.  Et  hoc,  In  iracundia  ter- 

r,v,  dolos  cogitabunt,  i(l(^st  habcntes  iram 

contra  me   [)ro   tcrrenis  :   .loan.   xi  :    A^' 

fiirtc    vcnianf   Ihunani  etc.    Hieronymus 

habct,  ///  raiuua    tenw   verha  irrisona. 

{U\\  irridct  arK|uein.  diio  facit  :  (]uia  hu- 

jiismodi  verba  molestant  derisum,  ot  la*- 

tilicant  irridentem  ;  et   idiM)  ilicit,  Dilita- 

riritnf  sui>cr  inr  its  suiiin,  ([uasi,  andacter 

cl  Lraiidciiter  lo(|uiiiitur  inalnm  de  alio  : 

Isa.    xxxvii,    23  :    Su/ier  qucin   e.raltasli 

vocein  tiiain,   cf'  clcvasti  in  allitudinnn    /f ,Y,jt/i  n/. 

itruliis  tiiiri  ?    nHatiiventnf  suncr   me   os  <>*»***>»*■"* 

suiini.  iiaiidiiiin  coriim  ostendil  cnm  di- 

cit,    Euge  :   interjectio    congratulanlis  : 

28 


m 


IN  nAVIIUlM 


Maltli.  XXV,  2'\  :    /w/yr  sorre  hone    clc.  causam  supiT    (]uam    (lehot    sonloutiam 

quasi   ilicat,  sihi  ipsis   oouKiatuIautos  do  foirc;   uudo  dirit,  Intendc  jiulicio    meo, 

violoria  (juaiu  vidcbaut  s(;  Iiahero  dc  mo.  idost  pro  mo  lorondo:  Psaliu.  i.xxi :  fjeus, 

Kt  \u)c  (|uia,  Vit/eninf  ocn/i  nici,  srirKot  Jin/iriton  liiiini  rc«fi  da  etc.  Ouauliim   ad 

Cliristi,  passiouom  (|iiam  dosi(l(M-avcruut  :  sccuudiim  i\\c\{,  Dciis  fnciis   ct  Doininiis 


Mallli.  xxvii,  4U  :   Vn/i  (jiti  (icstruis  tem- 
*  Enistn.  p/um  Dci  ctc.   Tlucu.  ii,    Ifi  :*  Hxc  est 
dics  fiuam  cxpectiibamiis.,  incenimiis,  vi- 
dinuis. 

15.  Vidisti.  Supra  l*salmisla  posuit  ra- 
diccm  iusultatioiiis,  (jua^  fuii  corum  ma- 
lilia;luc  aiilem  rcmovel  illam  ratliccm, 
sive  causam,  imploraus  Dci  Judicium. 
Circa  quod  tria  propouit,  Primo  cognitio- 
nem  necessariam  ad  Judicium  pra'cessis- 
se.  Secuudo  potit  judicium,  ihi,  Ne  si/eas. 
Tertio  judicii  oirectum,  ihi,  Non  dicant. 
Judex  nou  polest  Juslo  fcrre  scntcntiam 
nisi  prius  iustructus  dc  facto.  Iloc  autem 
diviuo  judicio  non  dcest,  quia  videt  ca 
qua?  aguntur  ox  utraque  parte ;  unde  di- 
cit,  Vidisti,  scilicet  eorum  malitiam,  ct 
meam  Justitiam :  Ilehr.  iv,  13:  Omnia 
nm/a  et  aperta  siint  ocii/is  cjus.  Conse- 
quentcr  petit  Judicium  divinum.  Et  pri- 
mo  agit  dc  Judicii  dilationc.  Secmido  pc- 
tit  proccssum  judicii.  Quod  judicium  dif- 
feratur,  procedit  ex  duobus,  scilicet   ex 


meiis  in  caiisam  mcam.  IJno  modo,  in  li- 
tem,  sicut  in  ilchraios,  in  /itcm  meam ;ioh. 
XXIX,  1  ^iCausam  i/uam  ncsciel)amjlili(/cn- 
tissimeinccstif/aham .  \c\Jn  causam,  sccun- 
dum  quod  causa  idem  est  quod  principium, 
cx  quo  so(iuitur  aliud;  quasi  dical,  Intcn- 
de  in  caiisam  pro  qua '  cy^o  patior.  Et 
ha^c  est  obcdientia  Palris:  Phil.  ii,  8: 
Factus  est  obediens  usque  ad  nun^tem  etc. 
Item  causa  est  caritas  quam  hahuit  ad 
nos,  propter  quam  causam  patichatur. 
Quantum  ad  sccundum  dicit,  Jiidica  me. 
Una  litltera  liahct,  Scciinditm  jiistitiam 
tuam;  alia  littera  hahet,  Jiidica  me  se- 
cundum  Justitiam  mecnn.  Primum  idem 
est,  ac  si  diceret,  Judica  mc  sccuudum 
legem  tuam  et  justitiam:  nam  Justitia 
Dei  est  reddcre  unicuique  secuudum  mc- 
rita:  et  quffi  non  possuut  falli  el  llccti  a 
veritate,  Rom.  ii.  Judicium  Dei  ost  se- 
cundum  veritatcm.  Sccum/um  Justitiam 
meam.,  scilicet  quam  cgo  sum  sccutus. 
Et  potest  dici  quod  idem  est  justitia  mea 


patienti  tolerantia  defeclus  iniquorum,  ct  ettua:Dei  scilicet  justificantis,  hominis 

ex  hoc  quod  Judcx  non  diligit  cum  pro  quasi  justificati,  quia  Justitia  noslra  est 

quo  sentcntia  dari  dcbet,  et  ex  hoc  con-  ex  Deo:  Rom.    Vo/cntcs  Justitiam  suam 

cludit  eum.  Ouantum  ad  primiim  dicit,  statucrc  etc.  Consequcnter  petit  enoctum 

Nc  siicas,  scilicet  corum  maliliam,  quam  judicii,   Ut  non  super(jam/eant  miln:   et 

vidisti,    pertranseundo ;    Ilabac.    i,    13:  circa  hoc  duo  facit.  Primo  petit  insulta- 


"Superini 
qua  agen- 

tex...  (ievu- 
ritnte  im- 
pio. 


Quare  respicis  *  contemptorem,  ct  taces 
concu/cantc  imjno  J ustiorem  sc  ?  Qunnium 
ad  sccundum  dicit,  Ae  discedas  a  me, 
quasi  non  rcfercudo  auxilium  in  necessi- 
tate:  Osec  ix,  12:  Vse  eis  citm  reccssero 
ab  eis. 

16.  Exurge.  Hic  ponit  processum  ju- 
dicii.  Tria  cuim  rcquiruntur  in  Judicio. 
Primo,  (juod  judex  sumat  Judicandum. 
Secundo,  quod  considerel  mcrita  causae. 
Tcrtio,  quod  profcrat  sentculiam  Jus- 
tam.  OuJ»i»tum  ad  primum  dicit,  Exiin/e, 
idest  a  torpore,  ct  assume  auimum  Judi- 
candi:  Psal.  xlui,  23:  Exurye,  (/uare 
o/jdormis  Domine?  Ouantum  ad  secun- 
dum  dicit  duo,  quihus  judcx  intendoro 
dehet:  scilicct  Judicium  proferendum,  et 


tiouis  reprehensionem.  Secundo  potit  eo- 
rum  confusioncm,  ihi,  Erubescant.  Ex- 
terior  exultatio  nascitur  ex  interiori  gau- 
dio.  Primo  ergo  petit  ut  reprimatur  eo- 
rum  gaudium  intus.  Secundo  cxterior 
insultatio.  Dicit  ergo  quantum  ad  primum, 
Ntm  supcrgaudeant  mi/ii:  quasi  dicat: 
Ita  judicium  tuum  rcprimat  eos,  ut  non 
gaudeant  super  me:  Thren.  i,  21  :  Omnes 
inimici  mci  audicritnt  ma/itm  mcitm^  et 
/setatisunt.  Quantum  ad  sccundum  dicit, 
Nc  dicant  in  cordibus  suis.  Insultatio  in 
duohus  fit,  sicut  et  gaudium.  (iaudium 
autem  vel  est  de  pra;sentibus  honis,  vel 
de  bonis  futuris.  Similiter  insultatio,  vel 
est  propter  mala  Jam  facta,  vel  propter 
fienda.  Primo  ergo  petit  romoveri  insul- 


'  Al.  :  «  per  quam.  » 


PSALMUS  XXXIV 


435 


tationem  de  pra^eritis:  ct  i<ieo  dicit,  Ae 
dicant  in  coiulihna  sttis,  et/f/f%  cur/e,  ani- 
mae  nostrx,  idcst  noii  corigratulctur  ani- 
ma  ejiis  snper  aliqnil^us  de  mc,  Et  di- 
cant  animx  nostrx,  dcvorabirnas  enrn. 
Aliquando  enim  aliqnis  opprimit  ali(jnem 
non  exnllatione,  sed  surreptionc  ex  in- 
firmitate :  et  Iioc  patct  ex  lioc  (|uod  slatim 
po^nitet.  Scd  quando  ex  malitia  opprimit, 
tunc  gandet  sc  fecissc :  ct  hoc  est  quod 
dicit,  Ne  dicant,  devorahimns  enm,  sci- 
licet  in  futurnm:  Ps.  lvi,  5:  Linfjna  eo- 
riim  f/lndins  acntns:  Habac.  ni,  14:  Ex- 
nltatio  eornm.,  sicnl  ejns  qni  devorat  pau- 
perem  in  absannlilo. 

17.  Ernhoscant.  Ilic  petit  eorum  con- 
fusionem:  et  petit  duo  corrcspondentia 
dnobus  prasmissis,  de  qnibus  fit  insulta- 
lio:  scilicet  de  fiictis  et  fiendis.  Primo  pe- 
tit  iit  confundantur  de  malis  jam  factis. 
Secundo  nt  confundantur  snper  futnris, 
ibi,  Induanlnr    confnsione.    Primo    ergo 


Kt  quarc  plus  petil  modo  qnod  affligan- 
tur  quani  ante?  quia  est  inajor  cnlpa, 
quasi  scilicet  non  sunt  contcnti  his  quae 
fecerunt,  sed  adhuc  maligna  cogitant 
contra  me.  Sicut  Juda^i  ctiam  post  mor- 
tem  Christi  volebant  occnltare  ejus  re- 
surrcctionem  corrumpcndo  custodes : 
l'rov.  XXX,  8  :  Verhnni  malifjnnm,  vani- 
tatcm  et  vcrha  mendtirin  bnn/e  fac  a  me: 
Hi(uonymus  habet,  Qni  maligna  '  loquun- 
tur  contra  me  ;  I  Reg.  ii,  3:  No/itc  mul- 
fiplicare  loqni  suhlimia,  gloriantes. 

18.  Exnltcnl.  Hic  est  tcrtius  fructus, 
qui  consurgit  cx  parte  divini  auxilii :  et 
hic  fructns  est  gaudium  sanctorum.  Et 
primo  ponit  fructum  cxultationis,  dicens, 
E.rnltent  et  Lvtentnr.  Ponit  antem  pro 
fructu  sanclorum  jueunditatem,  quia  1»- 
titia  dicit  lalitndinem  cordis,  unde  signat 
intcrius  gaudium:  Ps.  cxviii,  32:  0//rt- 
lasli  cor  menm.  Et  haic  la^titia  cst  pro- 
prie  in  justis:  Ps.  xcvi,  U  :  Lnx  orta  est 
pctit  erubescentiam  eorum,  vcl  bonam  jnsto,  et  rectis  corde  Lvtitia.  EKuliixllo  di- 
confusionem,  vcl  a^ternam;  et  hoc  dicit  cit  gaudinm  prorumpens  extcrius  ad  in- 
per  modum  prainuntiationis  vcl  confor-  teriori;  et  hiec  exnltatio  competit  justis: 
mationis  ad  Deum  :  Isa.  lxv,  14:  Servi  Ps.  xxxii :  Exnltate  justi  in  Domino.  Et 
mei  hvtahnntnr,  et  vos  confnndrmifii.  Se-  hoc  competit  rcctis:  undc  dicit,  Qni  vo- 
cundo  petit  eornm    diffidcntiam  sive  ti-      Inn/  Jns/ifinm  meam,  scilicct  imifari.  Vel 


morem:  undc,  E/  revereantnr  simnl.  Vcl 
in  bonum,  qiiasi,  incipiant  Deumtimere: 
nam  limor  initialis  et  castus  proprie  re- 
verentia  dicitur;  ct  hic  timor  indncit  in 
salufcm:  quia,  ut  dicitur  Eccli,  i,  16: 
Ti?nor  Domini  initium  sa./noitiiv .  Vel 
sempcr  sint  in  timore:  Sap.  xvi,  10: 
Cum  sit  tindda,  neqnitia,  dnt  testinvniinm 
■*  condemnata:  .lob  xv,  21:  Smiitns  tcr- 
roris  semper  in  nuribns  ejns.  VA  (|iiaro 
liaec  evcniunt  eis?  (luia  gloriantur  in  ma- 
lis  mois.  Conse^iucntcr  pctit  confusioncm 
do  futuro  ct  aFKiua  pctit  pcr  ahimi  ino- 
dum,  quia  idcm  (!st  conliisio  (|U()(1  crn- 
besccnlia:  et  sicut  illa   possunt  accii^i  in 


si  dicatur  cx  pcrsona  David,  Volnnt  jus- 
titiam  meam\  idest  congaudent  bonis 
meis,  sic  est  gaudium  cordis,  et  ex  hoc 
Kcquitur  cxultatio  oris:  Isa.  m,  3:  Gau- 
dinm  et  livtitia  invenientur  in  (?a,  gratia- 
rnm  nctio,  et  vox  landis.  Et  ideo  snbdit, 
Dicnnt  semper,  mngnifiretnr  Dominns, 
idcst  magniliccnt  Dcuin  sancti.  \on  enim 
scciindum  veritatcm  magnnm  faciendo, 
scd  nuntiando  ct  pra^dicando  oum  ma- 
guiiin  :  l's.  xxxm,  l :  Mngni/icate  Donii- 
lunn  mrcnm  etr.  Ecoli.  XLiii,  32;  .{ilnii- 
rnhilis  inngnifirrntia  ejns.  Itcm  ibidcm." 
()///s  mngnificahil  enm  sicut  cst7  ot  qui 
snnt  ilH  i/ni  hoc  fariunt  ?  corto,   Qui   i'o- 


bono  et  in  malo,  ila  hic  confnsio   et  ro-     Innt  parem  servi  ejus,  M-ilicot  Christi  m- 


vorontia.  Sed  quod  addilur,  Indnnntur 
confnsione,  arKinid  addit.  ludnmcntiim 
enim  dicit  habituni.  {)u'\  crgo  sinipliciUu- 
et  in  prin('ii)i()  riinct,  non  i^otcsl  dioi 
habcrc  habilum  limoris;  scd  (|iii  tirman- 
tnr  in  malo,  et  desiderant  maliiin:  llicr. 
XVII,  18:  Duplici  contritionc  rontcre  eos. 


cnndiiin  huinanain  natnram :  qnam  pa- 
ccm  ('hristns  fccit  el  dal,  «luia  /pse  est 
/in.r  nostrn,  i/ui  frrit  utrnque  iinunt. 
Eph.  n,  II:  Pnrrm  nicain  do  vohis,  pa- 
rrin  mcnni  rrlitn/uo  rohis.  Joan.  xiv,  22: 
El  in  inr  jiarein  hahetis.  Jonn.  xvi,  .3,'J : 
Si  antcin  inlcliigitur  dictum  ex  persoua 


^  Al.  :  «  tnugua. 


4H6 


l\   DAVIIIKM 


Diivitl,  sic  osl  s(Misus,  (>///  n)hint  /Hncm 
serri  fjits,  idcsl  iili  oxiilltiit  cl  laMculiir, 
<|iii  vdliiut  (jiiod  sorviis  ojus,  scilicol  ept, 
liabtNim  |»at'i'in.  Si-t/  rt  liiiijitti  iiiva.  Ilic 
tislcndit  (|U(>il  tjtiain  ijist)  cst  particeiis 
^''audii  Inijiis:  (]uasi  dical  :  Nonsdluiii  illi 
tjui  liahciit  f;audiuiii.  scd  ol  c^m)  c-liani 
gaiidii  sancloniiii  sum  [larticeps.  El  do 
lioc  ponit  diio.  Piimo  pouil  iiilcriorem 
meditationem.  Secundo  poiiit  inttuiorem 
laudem.  Dicil  ergo  tjuantum  ab  primum, 
Scd  ct  lingud  nica  7)icdita/fitnr  jiistitiani 
tuam. 

Sed  contra.  Mcditari  noii  [)ertinet  ad 
linguam,  sed  ad  cor. 

Et  est  triplcx  responsio.  Uno  modo  liu- 


p:iia  meditaliir,  idesL  medilata  liHjuitiir: 
Ps.  xi.vm,  i:  ()s  nieiun  lniinctiir  sa/tifn- 
linni,  scilicet  mcdit.itam.  (Jiii  csl  Jiisliis, 
loiliiiliir  cx  piicinedilalioiHj:  sic  cl  sa- 
jiiciis.  Alio  inodo  cst  dupie.x  os,  sivt;  dii- 
jdcx  lociitio;  scilicet  iiitcriiis,  cl  cxtn- 
riiis:  M.illli.  xv,  11;  Qii,v  /tnircdnn'  dc 
o/y,  scilicet  cordis,  luvc  siint  i/uiv  roini/iii- 
nant  lnnnincm.  Et  sic  accipilur  liic  lin- 
gua,  scilicet  interior.  Terlio  modo.  sic 
Meditahitur,  idest  decantabitur,  et  modu- 
lai)ilur,  tola  die  laudem  liiani,  idcst  sem- 
per  coy^itabit  rjuomodo  laiidiit  tc:  I's. 
xxxiii,2:  Hcncdicam  Dominiim  in  omni 
trni/mre  ctc. 


PSALMUS   DAVII)   XXXV. 


1.  In  finein  servo  Dci. 

Dixit  injujitus  ut  (U'linr[u.it  in  seinoUpso  :  nou  cst 
timor  i)oi  aulc  orulos  i-ju:;.  <Juoui;iin  dolose  e^'it  in 
couspeclu  ejus  :  ut  inveniatur  ini(|uitas  cjus  ad 
odiuni.  Verba  oris  ejus,  inii|uil;is  cl  (lolus  :  uoiuil 
iutelligere,  ut  beue  agerel.  liiiiiuilatcni  uicdiljitiis 
est  iu  cubili  siu),  astitil  omui  viai  uon  bona? ;  ina- 
litiam  autem  dou  odivit. 

2.  Domiue,  iu  coelo  misericordia  tua  :  ct  veritas 
tua  usque  ad  nubes.  Juslitia  tua  sicut  montes  Dei  : 
judicia  lua  abyssus  uiulta. 

3.  Homiues  et  jumenta  salvabis,  Douiine  :  qucm- 
admoduui  multiplicasti  misericordiani  luaui,  Deus. 

4.  Filii  autem  houiinuiu  in  teguiine  ai;inim  tii.i- 
rum  sperabunl.  Inebriabuntur'  ;ib  ubcrtalc  doiuus 
lum  :  et  torreutc  voluptatis  tute  potabis  eos.  Quo- 
niam  apud  te  est  fons  viliB. 

5.  Et  in  lumiuc  luo  viilcbimus  luiuou. 

6.  Prfetende  misericordiain  tuam  scientibus  te,  et 
justitiam  tuam  his  qui  recto  sunt  corde.  Nou  ve- 
niat  mihi  pes  superbio)  :  ct  inanus  peccatoris  non 
moveat  me. 

7.  Ibi  cecidcrunt  qui  operantur  iuiquitatein  :  ex- 
pulsi  sunt,  nec  potueruut  stare. 


i.  In  pra'cedenti  Psalmo  Psalmista  im- 
ploravit  Dci  aiixilium  contra  per.secutio- 
nes  peccatorum;  hic  aiitem  describit  pec- 
catorum  neijnitiam.  Tituliis,  In  finem 
servo  Dci.  Et  est  iiovuin  lioc  quod  tlicit, 
Scrvo  Dci.  Ille  est  lidclis  servus,  (jui  bona 
domiiii  sui  non  usiirpat  sibi,  el  mala  sua 
non  retortjuet  iii  dominum.  t,)uidam 
euim  suut,  tjui  peccata  siia  in  Deum  re- 
tortjucnt,  diceutos  tjuod  uecessitate  pec- 
caut:  et  bona  sua  sibi  vindicant,  dicentes 
quod   habeiit   ca   ex  virtute    propria.   E 


contrario  lacit  David:  et  ciica  Iioc  duo 
facit.  Primo  facit  mentioncm  de  malis 
qua'  suut  iii  nobis  ex  nobis.  Seciindo  de 
bonis  (]iia3  sunt  iii  uobis  a  Deo,  ibi,  Do- 
minc  in  ccelo.  Cirea  primum  diio  lacit. 
Primo  ponit  radicem  mali.  Secuiidt)  po- 
nit  processutn  mali  ex  illa  radicc,  ibi, 
Vcrba  oris.  Radix  mali  est  propositiim. 
Primo  crgo  propouitur  malum  proposi- 
tum.  Secundo  pouit  causam,  ibi,  i\on  est 
timor.  Tertio  probat,  ibi,  Quoniam  dolo- 
se.  Sicut  dicit  Philosophus  iuju^  2^^^^;^^;^ 
ia^-i  hic  aliquis'^ facit  injustum,  et  uon 
injustilicat ;  aliquis  facit  et  injiistilical,  sed 
uoii  estinjustus;  aliquisfacitetiujustiricat 
et  est  injustus.  Primum  facit  ille  qui  reti- 
uet  rem  alterius  quam  credit  suam.  Se- 
cundum  facit  ille  qui  non  secundum  ha- 
bitum,  sed  ex  passione  facit  injiisliim, 
qua  passioue  cessaute  reddit  rem  alie- 
iiam.  Tertium  facit  ille  qui  ex  proposito 
facit  injustum  ;  et  ideo  dicit,  Dijit  injus- 
tus,  idest  ex  proposito  deliberavit,  ///  de- 
linr/uat  iii  semctipso :  quia  iu  cjus  pofes- 
tatc  est  ut  proponat  peccare,  non  iu  fato 
stellarum:  Eccl.  xv,  11:  Dcus  ah  initio 
consliluil  liominem,  ct  rcliquit  eiim  in 
manu  consilii  sui ;  sed  processus  irrefrae- 
natus  peccaudi  est  ex  eo  quod  removetur 
impedimentum  peccati.  Dicitur  aiitem 
quod  peccatum  iu  Spiritum  sanctum  est, 
quando  ex  certa  malitia  peccatur  ;  et  hoc 


PSALMUS  XXXV 


437 


qiiaiido  rcmovetiir  impndimoutnm.  IIoc 
er^-^o  impodimeirltim  rcmovet  tiinor  J)o- 
mini:  Prov.  xvi,  G:  In  timorc  Domini  de- 
clinaliir  n  malo:  .lob.  xv,  \  :  Quantum 
in  t(;  est  ccncuasti  limorcm,  et  tulisti  pre- 


ncrans  linfjua  eorum  dolum]  locuta  est. 
lii  corde  pcciat  quis  duplicitcr:  per  con- 
templum  boui,  ct  per  studium  raali.  Con- 
tin^Mt,  (jnod  aliquis  peccal  per  infirmita- 
tem,  ali(juis   ex   i^^norantia.  Sed  quando 


ces  etc.  Et  ideo  dicit,  Non  est  timor  Dei     est  ig-norantia  adectata,  tunc  est  grave 


ante  oculos  corum.  Timor  est  iu  affectu  ; 
sed  causji  timoris  est  in  oculis,  (^x  lioc 
quod  non  considerant  judicium  Dei:  Dan. 

^(fdina- wn^  19:*  Averterunt  oculos  sifos,  ne  vi- 
dermt  cadum :  sih]  causa  est,  Quoniam 
dolose  er/it.  Quando  aliquis  in  ocnlis  rc- 
gis  facit  aliquid  regi  odiosum,  signum 
Gst  quod  non  timel  cum ;  sic  pcccator 
quando  facit  peccatum  coram  Deo,  (jui 
omiiia  vidot,  signum  est  quod  uon  timet 
Deum,  (juia  iii  couspectu  suo,  scilicet 
Dei,  egit  dolose,  idest  fecit  dolum  :  llei)r. 
IV,  13:  Omnia  nudn  et  aperta  sunt  ncu- 
lis  ejus.  VA  dicit,  Dolose^  quia  aliud  pro- 
fert  extra,  aliud  simulat:  I'sal,  v,  7:  Vi- 
rum  sanf/uimnn  et  dolosum  nhominahilur 
Dofniuus :  hy]).  xxxvi,  13:  Simulntores  et 
cfdlidi  /irovDCunt  irnm  Dd.  \'X  ideo,  Inve- 
nifitur  inif/uitns  ejiis  nd  odium.,  idest  ta- 
lis  sit  iniquilas  (!jus  (juod  Deus  habeat 
eam  odio.  El  lioc  est  signum  quod  Deus 
tales  simulalores  oilit,  (juia  in  evaugeliis 
multum  invebitur  Dcus  contra  simulato- 
res.  Alia  litlcra  liabct,  in  conspectu  suo, 
nt  videret  inii/uitntom  svnm,  et  odissct. 
Conlingil  qiiod  aliqnis  discutit  conscieu- 
tiam  suaiu  ul  inveuiat  iniqiiitattMii  suam 
el  odiat:  Fre^iucuter  in  boc  fraudulenter 
agil,  (jiiia  ikiu  (lisciitit  liciic,  sod  gravia 
lcviat,  cl  h^via  aggravat.  Kt  ideo  dicil, 
Dolose  ei/it  in  cmispectu  suo,  idost  iu 
conscioiilia  ;  (|uia  si  Hdolilor  siiaui  odissot 
iniiinitaloiu,  disciu;sisscl.  V^d  S(3cunduin 
cuindom  sousuin,  In  cons/tectu  suo,  scili- 
cet  Dei,  idosl  in  sacra  Scrlptura,  (iiiain 
nou  atloiidiint  si'cunduin  vorilafcm  siiain, 
el  Spirilns  sancli,  sed  aguiil  dolusc  ;  ct 
hoc  ideo,  (|uia  ikui  iuvoniuiit  iuiquitatom. 
Cousoqiicntor  punit  proccssiim  radicis.  V.l 
jiriuio  piuiil  pccciila  oris.  SiuMindo  ((UNlis 
el  opoiis.  Iloiuo  coiiimiltit  pfccatiim  orc 
dupliiilcr:  ncI  pri  aportaiu  inalitiaiu, 
ciim  apiMio  monlitiir;  cl  lioc  cst  <[uod 
dicil,    Vrrhn  oris  rjus  i/iii/iiifns:  .Inh.  \i, 

linf}ua'M)  :  \iui  invrnirtts  in  "  nrr  inrn  itiii/uiln- 
trm.  Vol  jtor  occullam  riiidiilrntiam  ;  ot 
hoc  est  (lulus;  llier.  ix,  21  ;  Sniiitln  vul- 


peccatum  :  .lob  xxi,  14:  Scicntiam  viarum 
tuarum  nolumus.  Et  ideo  dicit,  Noluit 
inlellifjcrc  ut  hene  figeret.,  uude  voluit 
iulclligerc  curiosa,  et  non  iit  bene  opcra- 
retiir:  Ilier.  iv,  22:  Sapicntes  sunt,  ut 
fficinnt  nuila:  hona  faccre  mscierunt. 
Itcm  ali^juando  facit  homo  peccatum  ex 
stiidio  malitia:' :  undc  dicit,  Iniijuitntem 
meditatus  est  in  cubili  suo,  idest  in  cordc 
siio.  Vei  in  cubili,  idost  (juaiido  stat  iii 
sccreto;  Prov.  xxiv.  9:  Coi/itntio  stulti 
pcccntum  est  et  fd)ominatio.  Astitit.  Ilic 
ponit  (juod  committitur  opere.  I-!t  primo 
ponit  coadjuvationera  ad  raalum.  Se- 
cundo,quodnonimj)cditmalum.  Quantum 
ad  Drimum  dicit,  Astitit  omni  vix  nojibo- 
nx,  idost  vivit  ot  favit  oinni  mala*  via?, 
vel  mal<'e  opora'ioni:  Ps.  ii,  2:  Astiterunt 
ref/cs  terrx.  Onautura  ad  secundum  dicit, 
MnHtinm  aulem  tutn  odivit:  Ps.  u,  4  : 
Dilr.risti  mfditifim  super  hrnii/nitntem, 
inii/uitntem  etc.  Job.  xx,  12:  Dum  dulce 
fiirtd  itt  orc  ejiis  mnlutti  ***  nhscundit  illiid  > 
suh  litii/un  siin. 

2.  Dottiinr.  Ilic  oslciulit  qiia'  n'ci!pil  a 
Dco.  I.l  juino»  niiuierat  ipsa  boua.  Se- 
cundo  jictit  oa  sibi  dari,  ibi.  P/wtriulr. 
Circa  jiriinum  diio  facit.  Primo  proponit 
caiisam  bonoriim  qiia'  recedit  a  Deo.  Sc- 
ciindo  ouuraorat  ijisa  bona,  ibi,  Ilotnincs 
ct  jumrnffi.  Et  priuio  pouit  comraendatio- 
noin  causa'.  Sociindo  j^ropouil  i)iH>fiindi- 
tatoMi  ('Ifocluiiin.  ibi,  Judiria  tua.  Quid- 
quid  Ueus  facit  iu  iiobis,  vel  est  ex  jus- 
titia,  vol  ox  misoric  ordia,  vol  ex  verita- 
lo.  Ex  jiislilia,  (juando  reddil  pro  meri- 
tis.  V.\  vcrilato,  (juaiido  roddil  (juod  pro- 
luisil.  Ex  raisericordia,  (jiiaiulo  excedil 
inorila  ol  jiroiuissa.  Pr^dicmus  ha*c  tria. 
.Itislilia  Dci  alta  ost,  (jui.i  iiullus  tantuin 
lucnlur  (iiiiii  Dciis  jdus  roddat.  Vorila.s 
cst  allior,  (luia  Dciis  proinittil  ot  solvit 
(|iuc  uiiiKjiiaiu  lucruimus,  sicul  iiicaniu- 
liniM  III.  ct  .ili.i  ijua'  pottiiicnl  ad  rayslo- 
riuiii  rcilcmplioiiis.  Si'(l  misoricordia  csl 
allis.iina:  <|uia  ca  iiiia'  cogilaie  iion  pos- 
suuitis,  hugiliii  :  I  C.or.  ii,  9:  Ocu/us  tion 


ab.^cott' 
det. 


438 


IN  DAVIOKM 


vulit  clc.  El  ideo  jiisliliam  cctmpnr.il  mon- 
tibus,  vorilatem  mil»ibiis,  iiiia'  alliores 
siint,  misoricordiam  (-(rlis,  ([ui  suut  su- 
pcr  omiiia.  Dicil,  Doininr,  in  ra'/o  misr- 
ricnrdia  Imi,  (jiia»  cst  oausa  omuium  bo- 
noriim  moorum  osl  iu  coelo:  Ps.  cxliv, 
55:  Miscrdtiones  cjus  SK/ter  onuiia  rtr. 
Isa.  i,.\iu,  7  :  Miscrationuni  Dotuini  rrcur- 
dabor.  Et  vcritas  tua  usfjur  a<l  nahcs. 
Jusfitia  tua  sicuf  /nonfcs  Dci.  Ila'C  omuia 
dicuutur  secuiuluni  eflectus,  quia  sccuu- 


salatis  rorporis  :  ct  in  rorum  provisiono  : 
IV  Ucg.  VI,  21)  :  Salva  mc  rr.r.  Qai  ait, 
Xon  tr  salvct  Duminus.  indc  salvure  te 
pussum  ?  dr  arca,  an  dr  torralari '.'  Couse- 
qiienter  admiialiir  divinani  miscricor 
diam,  ihi,  Qar^nadmodam  nialfii/licastil 
scilicct  quam  multum  inullipiicasli  mise- 
ricordiam  taam,  scilicet  (iiiod  salvas  non 
soiiini  liomines,  scd  ot  jumeiila.  Yel  quod 
cst  tibi  ciira'  non  sobim  do  jiistis,  scd 
ctiam  de  pcccatoribus,  (]iiaiilum  ad  boua 


dum  csseuliam  idem   suut.  Mysticc  por     tcmporalia  qua' iu  cis  miilliplicas  :  lliero- 


haec  tria  iutclliguntur  justi,  quia  in  ipsis 
justis  inveniuntur  justilia,  vcritas  ct  mi- 
scricordia.  Justi  signautur  pcr  ctelum 
propter  retributionem  et  caritatcm :  Matlb. 
V,  12:  Mcrccs  vrsfra  copiosa  est  in  cadis. 
Itemiu  illis  maxime  ri^lucet  miscricordia, 
quia  omniuo  sunt  ab  omui  tribulatione 
libcrati.  Nos  autem  sumus  adbuc  in  cala- 
mitatibus.  Pcr  nubes  intelligunlur  doc- 
tores:  Isa.  v,  6:  Mandabo  nahibus  ?nris, 
iic  plaant  sapcr  rani  imbrcm.  Et  in  eis 
relucet  verilas  quam  manirestant.  Pcr 
moutes  iutelliguntur  sancti  viri.  Et  quid 
sequitur  ex  omnibus  islis?  quod  hajc  ju- 
dicia  sunt  abyssus  multa,  idcst  iucom- 
prehensibilia :  Rom.  xi,  33:  Quain  in- 
comprehensibilia  sant  judicia  tjas  etc. 


nymusbabct,  Qaam  prctiosa  etc.  Magna 
est  enim  misericordia  Dei,  qnod  omncs 
salvat:  magna  ctiam,  quia  uiiicuiquc 
plus  dat  quam  meruit:  Ps.  i.xxxv,  13: 
Misericurdia  tua  ma(jna  est  sapcr  me. 

4.  Filii  autem.  Hic  ponit  boua  spiritua- 
lia,  qua.'  suut  tria  :  fiducia,  spiritualis  re- 
fectio,  ot  iulelligibilis  cognitio  :  et  ha^c 
respondcnl  gradibus  cntium.  Eutium 
qua'dam  sunl  tautum,  qiuedam  sunt  ct 
vivunt,  qua'dam  cum  boc  ctiam  iiilelli- 
gunt;  et  iuter  entia  ratioualis  creatura 
quamdam  a^ternitatem  participat,  (|uia 
anima  rationalis  non  pcrit.  Et  ideo  dicit, 
Filii  hominum,  idest  filii  Dci  Cliristi  :  vel 
filii  Iiominum  gcncrabter  omnes  Iiomi- 
ucs  intcUiguntur,   S/jerahant  in  t<'<pnine 


3.  Hominrs.  Supra  commendavit  Psal-      alarum  tuarum.  El  loquitur  metai^hori- 


mista  Dei  justitiam,  vcritatem  et  miseri- 
cordiam,  ct  judicia,  ex  quibus  uobis  bo- 
na  proveniunt;  hic  autcm  enumerat  illa 
bona:  et  circa  hoc  duo  facit.  Primo  com- 
memorat  boua  qua^  communitcr  largitur 
omni    creatura'.    Secundo   bona    propiia 


ce.  (iallina  protegit  pullos  suos  alis  no 
occidantur;  ita  ipse  Deus  spirituali  pro- 
tectione  protegil  rationalem  creatiiram 
nc  deficiat  specialitcr  iu  anima :  Malth. 
xxiii,  37  :  Quoties  volui  conyrcrjarc  /iliios 
tuus  etc.  Isa.  xlix,   2:*  Sab   tcf/itnwnto^inwnbr 


quffi  confcrt  rationali  creatura',  ibi,  Filii     manus  suse  protexit  me.  \g],  In  tc</mi?ie. 


autem  homimnn.  Circa  primum  duo  facit. 
Primo  commemorat  quae  communitcr 
proveniunt  a  Deo.  Secundo  consurgit  in 
admirationem  divina^  miscricordia,  ibi, 
Quemadmodum  multiplicasti.  Dico  ergo, 
quod  miscricordia  tua  est  magna,  et  cx 
hac  salvas  homincs  et  jumcuta,  idcst  ra- 
tionales  ct  irrationales  crcaturas.  Ycl  per 
homines  intelliguntur  justi,  por  jumenta 
ipsi  peccalorcs,  qui  temporali  salute  sal- 
vantur  a  Deo:  Matth.  v,  4o :  Pluit  super 
justos  et  injustos  :  Ps.  xlviii,  13  :  Ilomo 
cum  in  honore  essct  non  intclle.xit  clc. 
Et  haec  salus  communis  est  omnibus  in 
duobus  :  scilicct  in  salute  corporis  :  Eccl. 
Non  est  census  super  censu7n 


xxx,  16 


idcst  in  protectioiio  spirituali.  Et  sic  duae 
ala;  sunt  doctrina  uovi  et  veteris  testa- 
menti.  Item  qua  hic  inferiiis  vivuut,  spe- 
ciali  cibantur  refectione.  Et  primo  ponit 
ipsam  refectioncm.  Secundo  ponit  ejus 
causam,  ibi,  Ajnid  tc.  Refcctio  spiritua- 
lis  in  duobiis  consistit :  scilicct  in  douis 
Dci,  ct  in  cjus  dulcedine.  Quantum  ad 
primum  dicit,  hiebriabuntur  ab  ubertate 
domus  tuse.  Domus  est  Ecclesia  :  I  Tim. 
III,  15  :  Ut  scias  (juom<)<lo  oj)orteat  te  c<m- 
versainin  domo  Dei.  Et  ha'c  domus,  (juae 
modo  cst  in  terris,  (|iiandoque  transfere- 
tur  in  ccelos :  Ps,  cxxi  :  In  domum  Dumi- 
ni  laetantos  ibimus.  lu  utraque  est  uber- 
tas  donorum  Dei ;  sed  in  hac  Ecclesia  est 


PSALMUS  XXXV 


439 


imperfecta,  scd  in  alia  est  perfectissima 
abundanlia  omnium  bonorum,  et  iuic  sa- 
tiantur  spirituales  viri  :  Psalm.  lxiv,  o  ; 
Replehimio'  iii  huiiis  domiis  tiix.  Et  (juod 
plus  est,  iuebrianlur,  inquantum  supra 
omnem  mensuram  meriti  desideria  im- 
plentur :  ebrietas  enim  excessus  quidam 
e&t :  Isa.  i.\iv.  i  :  niiod  ocidiis  non  vidil 
etc.  Cant.  v,  1  ;  Inohriammi  carissimi.  Kt 
qui  sunt  cbrii,  non  in  se  sunt,  sed  extra 
se.  Sic  qui  repleti  suut  spiritualibus  cha- 
rismatibus,  tota  eorum  intenlio  fertur  in 
Dcum  :  Pbil.  ui,  2^  :  Nostra  conversatio 
in  ccelis  est.  Et  non  solum  donis  reficien- 
tur,  sed  eiiam  dileclione  Dei :  Joi)  xxii, 
26  :  Tunc  snper  omnipotontem  deliviis  af- 
flues.,  et  clcvahis  ad  Deum  faciem  tuam. 
Etideodicit  quautum  ad  sccundum,  Et 
torrente  voluptatis  tuse  polahis  eos.  Hic 
est  amor  Spirilus  sancli  qui  facit  impe- 
tum  iu  auima,  sicul  torrens  :  Isa  j.ix,  19: 
Quasi  fluvius  violfutiis,  (piem  spiritus 
Domini  cor/it.  Et  videtur  voluptatis,  (juia 
voluplatcm  et  dulcedinem  in  aiiima  fa- 
cit :  Sap  xii,  1  :  0  ipiam  hunus  et  siiavis 
cst  spiritus  tuus  Domine  in  nohis!  Et  iioc 
potu  potantur  l)oui  :  I  Cor.  x,  4  :  lutm- 
dem  potiim  spiritualem  bihenint.  Yel  tor- 
rente  vohiptatis  Iiuh,  scilicet  Dci,  qiKc 
dicitur  torrens  :  Piov.  xviii,  4  :  Torrens 
rediindans,  fons  sapicntix:  quia  voliiiitas 
ejus  sic  cnicax  cst,  ut  ci  resisli  non  pos- 
sit,  sic  ncc  torrenti  :  Hom.  ix,  19  Voliin- 
tati  ejus  <iuis  resistit  ?  Matcria  aulem  talis 
rcfectionis  cst,  quia  conjuuf^Minliir  louti: 
ct  sicut  (|ui  tcucreut  os  suum  ad  foiitem 
vini,  incbrianuilur ;  sic  ([ui  tcueul  os 
suum,  idcsl  (U^sidcMiiim,  ad  fonlciu  vila? 
ot  dulcediuis,  inebii.intiu' :  I  (lor.  xi,  1\  ; 
Alius  autem  ehrius  est.  Et  sic  iuebriautur^ 
quia  Apiid  le  est  /ons  vif.v.  Si  itilcialur 
ad  Chrisliim,  sic  esl  scnsiis,  .\/nfd  te  eti . 
idest  tii  cs  fons  vibe.  Si  auleiu  refciatur 
ad  Palrem,  sic  cst  sensus,  A/tiul  ir  rst 
finis  vif.v,  idcst  Vcibiini  luuni  vi\  idcans 
Dinnia.  Esf  a/tud  !r.  Jo.  i  2  :  Verhiim 
erat  a/nid  Deiim :  llier.  ii,  \'.\:  Me  dereli- 
querunt  fonlrni  aijua'  viv;v  efc.  (^hii  vcrc 
cst  fons  vila',  idcst  spiriliialiiim  bonu- 
riim,  ex  (|uibiis  oiunia  vivificaiitiir.  Se- 
cuiKhiiu  est  (•o.ynitio  iulcilii^ibihs,  (|uam 
liomiucs,  sivo  ralionalcs  crcatura'  parli- 
cipaut.  Idco  dicit. 


5.  Et  in  lumine.  Duo  sunt  privilegia 
rationalis  creatura*.  Unum,  quod  ratioua- 
lis  crealura  videt  in  lumine  Dei,  et  quia 
alia  auimalia  non  videnl  in  liimine  Dei, 
idco  dicil,  Di  lumine  tuo.  Non  intclligitur 
de  lumine  creato  a  Dco,  quia  sic  intelli- 
gitur  illud  (juod  dicitur  Gen.  I  :  Fiat  lux. 
Scd  Di  lumine  tuo.,  quo  scilicet  tii  luces, 
quod  est  similitudo  siiljstanti.T  tua".  Istud 
lumcii  uoii  parlicipant  animalia  bruta ; 
sed  ratioualis  creatura  primo  participat 
illud  in  cogiiitione  naturaii  :  nihil  enim 
est  aliud  ratio  naturalis  liominis,  nisi  re- 
fulgentia  divina^  claritatis  in  anlma  : 
proplcr  quain  claritatem  cst  ad  imaginem 
Dei  :  Psalm.  iv,  7  :  Sif/nafum  est  sii/trr 
nos  lumen  vultiis  tui  Domine.  Secundum 
est  himen  gratia^  :  Eph.  v,  14  :  Euurye 
qui  dormis  etc.  Tertium  cst  lumen  glo- 
ria^  :  Isa.  i.x,  I  :  Surc/e,  illuminare  Jerti- 
salem,  qiiia  venit  lumen  tuiim  efv.  Vel,  Di 
lumine  tuo,  idcst  in  Chri.sto,  (lui  est  lu- 
men  de  himine  :  et  sic  est  lumeu  quod 
cslvcnis  Dciis,  Est  ergo  luracn  Cliristus, 
inquantum  procedit  a  Patre  :  est  fons  vi- 
ta^,  inqiuintum  est  principium  spiritus 
vivificautis,  Aliiid  privilegium  est,  quia 
sola  creatura  rationalis  vidct  hoc  lumeu : 
uude  dicit,  Vidahimiis  lumcii.  Hoc  lumen 
vel  est  verilas  creala,  idest  Ciiristus,  se- 
cunduin  (jiiod  jioukj  ;  vel  est  vcrilas  in- 
cr(!at.i,  qua  ali(iiia  vcra  cognoscimus.  Lu- 
mcn  cuim  spiriliialc  vcritas  esl :  (juia  si- 
cul  pcrlumcn  ali^juid  cognoscitur  inijuan- 
tuniliicidum  ;  ila  cognoscilur,  iiKiiiautuiu 
cst  vcrum.  .Viiimaiia  !)ruta  Iieuc  cognos- 
ciint  aliijiKi  vcra,  piila  hoc  dulce  :  scd  uou 
vcril.ilem  liujiis  i»ioposilioiiis  hoc  ost 
veriiin  :  (juia  boccoiisistit  iii  adaMjualione 
bujiis  iiilell(H'tus  ad  rcin,  (jiiod  nou  pos- 
siiiil  facerc  briila.  Erj;«)  bruta  noii  habent 
liiuicii  ci-ealum.  Similifer  nec  lumen  in- 
crealiim,  (jiiia  solus  boino  faclus  est  ad 
videudmn  Dcmu  p(»r  rubMU  et  por  8[v»m  : 
ct  siciil  niiiic  viiicinus  per  tidcin  in  In- 
miuc,  sic  videbiiniis  cuiu  in  s|)ecie.  (juau- 
do  eriinus  in  patria. 

(i.  Pra'tvndr  misrrirnrdifim.  Ww  cou- 
verlil  se  ad  oralioncm.  et  pelil  miserioor- 
diam  Mci.  Et  priiiK»  pctif  pcfitioncmi|uau- 
tiim  .1(1  alios.  Sccundo  (iiianfuin  a»l  se.  ibi, 
.\on  rrniaf  milii.  Duo  |x'tit,  setuiKiiim  duo 
goueia    hominum,  qui    couversautur  iu 


4i0 


IN  nAVIMKM 


(lomo  Dominl  :  qnidam  riiim  rognosninl 
Denm  por  \\dou\  ;  (|ui(lam  cliam  Jnslid- 
oali  inli.rrcnl  v'i.  (,)iii  «m"k<>  non  co^mios- 
oiinl  niMim,  noii  siinl  iii  cjiis  doino  ;  sod 
(jiii  liahent  lidcin,  possiint  siil)Jac(>ro  pec- 
cato,  et  ideo  petilcis  miscricordiam  :  Idco 
dicit,  O  Domine  ficicntihux  Ip^  \t(iT  lidem 
scilicot,  ot  vocat  cof^fiiitioncm  scientiam 
proi)l(>r  cortain  inJKvsioncm  :  Ilis  pjwtcn- 
(fe,  idcst  amplia,  oxtcndo  ad  cos  misori- 
cordiam  tuani  misorando  pcccatis  corum  : 
Isa.27  \on  at populi/s  st/picns :  Jer.  ix,  24  : 


t/ni.  VA  idoo  dicit,  Mnniis  ppccnlnris  non 
niovcnt  n//\  idest  induclionos  ct  promi.s- 
sioncs  et  Idandimenta  non  indiitant  mo 
ad  poccandum. 

7.  Un  ccci/Uu/int.  Ilic  ponilnr  piilitionis 
ralio  :  cl  cst  duplcx.  Priino,  ipiiaex  hoc 
pedo  ost  casus  :  sicut  quando  ipiis  cadil 
|)ropter  pedom  qnom  luihot  nialnm  :  ot 
idoo  dicit,  Ihi,  idest  in  [)0(lo  siip(U'biaB. 
Ceci/lcr/int.  Kcco  lniti//ni  /nnnis  pcccuti 
supcrbia,  Kccli.  x,  lo.Homo  onimexhoc 
poccat,  pro  oo  quod  non  continotur   sub 


In  hoc   ghrictiir   ///li   //hn'iat//r.,  scirc  ct  reg-ula  logis  divina^.  Sed  ex  snporhia  exit 

nosse  tne.  Sed,  Bis  </iii  rccto  siint  cor/lc^  arrogaiitia  :  1  Cor.  x,  12  :  Q/iise  existiniat 

idest  qni  habent  rectum  cor  ot  sunt  con-  stnrc,  idost  por  superbiam,  vidcat  ne  ca- 

lirmati  tihi    per  caritatom,  P/wtcndc  cis^  dnt.  Kt  dicit,  Q/ii  opern/iliir,  non  {|ui  ope- 

idost    amplia    jnstitiam,    idost    coronam  rati  sunt,  (piia  ali(piis  ali^piando  o\  inlir- 

quam  moruoriint,  (piia  isti  Jam  morentur  milale  pcccat,  vel  iguoranlia,  ol  islo  nou 

coronam  :  II  Tim.  iv,  8  :  In  reli/f/o  re-  pormanot;  sed    qui   peccat  ox  superbia, 

positaest  niil/i  coronn  jiistitix  etc.  Kt  idoo  hic  porsistit :  (]uia  Prov.  ii,  14  :  Lsetnntur 

potit  eis  Justa.  Pro  so  duo  pelit.  l*rimo  ciim  mnle  fecerint,  et  exxiUant  in   rebus 

petit   consorvari  a  peccato,  ot  hoc,  remo-  pcssijnis.  Item  alia  causa  cst  alieni  impul- 

vondo  (liias  cansas  poccati.  Fna  est  into-  sus  ;  iindo  dicit,  E.rpiilsi  siinf,  idest   im- 

rior  :  ct  hau',   est  snpcrbia,  quai  est  ini-  pulsi  dum  inaniter  se  oirornnt,  siciil  Lu- 

tium  omnis  peccati ;  unde  dicit :  No)i  ve-  cifor  dc  coelo,  el  homo  per  snperbiam  dc 


niat  milii  pes  superbix,  idest  allectus  su- 
perbiendi  removeatur  a  me  ;  Eccl.  xxiii, 
5  :  Extollcntiam  ociilorum  meorum  ne 
dedcris  mihi.  Alia  causa  est  extorior, 
quando  incitatur  ab  aliquo  ad  peccandum  : 
Ps.  XVIII,  ii  :  Et  ab  alienis  parce   servo 


paradiso  oxpulsi  sunt.  AVc  potncrnnt 
stare  :  Job.  xviii,  18  :  Expellct  cuin  de 
liice  in  tenebras  etc.  Sed  humilitas  facit 
stare  :  Ps.  cxxi,  2  :  Stantes  crant  p/;des 
nostri  ctc. 


PSALxMUS    IPSI   DAVID   XXXVI. 


1.  Noli  aemulari  in  malignautibus  :  ueque  zelave- 
ris  facientes  iniqnitatem.  Ononiam  tanqiiain  fonuni 
velociter  arescent  :  el  (jntnnadmodum  olera  licrlta- 
rum,  cito  decideut. 

2.  Spera  iu  Doniino,  et  fac  bouitatcm  :  et  inlia- 
bita  terram,  et  pasceris  in  divitiis  ejus. 

3.  Delectare  in  Domino  ;  et  dahit  tihi  petitiones 
cordis  tui.  Reveia  Domiuu  viam  luam,  spera  in  eo, 
et  ipse  faciet. 

4.  Et  educet  quasi  lumcn  justitiam  tuam,  ot  judi- 
cium  tuum  tanquam  meridicm  :  subdilus  cslo  Do- 
miuo,  et  ora  eum. 

5.  Noli  (emulari  in  eo  qui  prosporatur  in  via  sua: 
in  homine  facionte  injustilias. 

6.  Desiue  ab  ira,  et  derelinqiK!  fiirorcm  ;  nuli 
ffiinulari  ut  maligncris.  Ououiam  qui  maii;^nanlur, 
exlerininaliuuliir :  sustineutes  autem  Domiuum, 
ipsi  hereditaituul  terram. 

1.  Et  adhuc  pusillum,  et  uou  erit  peccalor  :  et 
qua?rMs  locuu)  ojiis,  et  uon  invonios. 

8.  Mansueti  auton)  hereditabunt  terram  ;  et  de- 
lectabuutur  iu  niuititudiue  pacis. 


9.  Observabit  peccator  justum,  ct  stridchil  supor 
eum  donllbus  suis. 

10.  Doiuinus  autom  irridebit  eum,  quoniau)  pros- 
picit  ijuod  veuiot  dies  ejus. 

11.  Ciladiiim  evaginavcruut  iieccaloies  :  iutciide- 
runt  arcum  suum.  Ut  dejicinut  pauperem  ot  iiio- 
pem  :  ut  trucident  rectos  corde.  Gialius  corum 
iutret  iu  curda  ipsorum  :  ct  ai-cus  corum  conlVtu- 
gatur. 

12.  Melius  ost  modicum  justo  super  divitias  poc- 
catorum  multas. 

13.  Ououiam  bracliia  poccalurum  coutorculiir; 
coniirmat  aiilom  justos  Dominus. 

14.  Novit  Dominus  dies  inunaculatormn,  ct  iiore- 
dilas  ciirum  iii  atcinum  eril. 

K).  Nuii  cunfiindcnliir  iu  lcmporc  malo,  et  in 
diebus  famis  satiirabuutur  :  qiiia  peccatores  pcri- 
buut.  luimici  vero  Domiiii,  mox  ut  houoriliculi 
fucriul  et  exultali,  deficioulcs  (juoinadmuiium  lu- 
mus  doficioul. 

16.  Mutu.nhitur  ppccator,  el  non  solvol  :  juslus 
auten)   misei'ctur,  cl    rctribuet.   (Juia    bcnediceiites 


PSALMUS  XXXVT 


4il 


ei  hereditabiint  terram,  malcdicentes  autera  ei  dis- 
I)cribuiil. 

17.  Apud  Doniiuuui  gressus  hominis  dirigetur,  et 
viam  ejus  vohit.  Cum  ceciderit,  non  collidetur,  quia 
Uoiuinus  supponit  uianuui  suam. 

18.  Juuior  fui,  (;t(;iiiui  s(Miui  :  et  non  vidi  justum 
dereiictnm,  nec  semeu  ejus  quaerens  panem.  Tota 
die  uiiserelur  et  comiuoilat,  et  semen  illius  iu  be- 
nedictioue  erit. 

19.  Declina  a  malo,  el  fac  bouuiu  :  ct  iubabita  in 
sajculuui  sicculi.  Quia  Dumiuus  ainat  judtciuui,  et 
non  derelinquet  sanctos  suos  :  in  a'teruum  conser- 
vabuntur. 

20.  injusli  punientur,  et  semeu  impiorum  peribit. 
Justi  auteiu  li(!reditabunt  terraiu,  et  inhabitabuut 
in  sieculum  sajculi  supcr  caiu. 

21.  Os  justi  meditabilur  sapientiam ;  et  liugua 
ejus  ioquelur  judiciuui.  Lex  Dci  ejiis  in  corde 
ipsius,  ct  nou  supplaulalmntur  gressus  cjus. 

22.  Considcral  peccator  justum,  et  quterit  mor- 
tificare  eum.  Dominus  autem  non  dereliuquet  enm 
in  manibus  ejus  ;  nec  dauiiiabit  eum,  cuui  judica- 
bitur  iili. 

23.  Expecla  Douiiuuui,  ct  cuslodi  viam  ejus,  et 
exaltabil  te,  ut  hereditate  capiaa  terram  :  cura  pe- 
rierint  peccatores,  videbis. 

24.  Vidi  iiiipiuiii  supcrexaltatum,  cl  eievatum 
sicut  cedros  Libaui.  Et  Iransivi,  et  ecce  non  eriit  : 
et  qUc'Esivi  euui,  et  non  est  inventus  locus  ejus. 

25.  Custodi  iniioceutiaiu,  et  vide  tcquitatem  ;  quo- 
niani  suuC  reliquia^  lioiiiiiii  iiacifii^o.  Jiijusti  auleui 
disperibuul,  simui  rcli((uia'  inipioruiii  inLeriiiuiil. 
Salus  autem  justorum  a  Doraino,  et  protector  eo- 
rum  iu  tcmporc  triliulationis.  Et  adjuvabit  eos  Do- 
iniuus,  cl  liLicraliit  cos  :  cl  cruet  cos  a  pcccatoiibus, 
et  salvabit  cos,  quia  speraverunt  in  eo. 


inteiitione  aliquid,  illiid  est  malignnm 
consilinm.  Sccundo  ijuaFitiim  ad  pravita- 
tis  executionem ;  unde  dicil,  Facientes 
hil(/iiitnfem  ;  sed  jiLsto  cuilihet  dicit_,  AV>/< 
semnlari  etc.  SecunduraJM|iloso[)lium,  in 
II  Efljicnrnmy  quatuorad  idcm  f^^enus^cc- 
tant  :  scilicet  miseiicordia,  invidia,  zelus, 
et  ucmcsis  :  et  ha^c  omnia  important  tris- 
titiam  de  eventit)us  aliorum  ;  sed  miseri- 
cordia  et  invidia  de  his  qua;  eveniuntbo- 
nis,  alia  vcro  duo  de  his  quaB  eveniunt 
malis.  Invidia  cuim  est  tristitia  dcpros- 
pcritato  bonorum,  scd  misericordia  est 
trislitia  de  miscria  bonorum.  ZehLs  pro- 
pric  est,  quando  quis  tristatur  de  bojio 
alterius ;  non  ex  eo  quod  ipse  bonimi 
habct,  sed  ex  eo  quod  ipse  nou  habct. 
Nemesis  est  tristitia  de  bonis  qua*  iudi.irnis 
cveniunt.  Scd  quia  locjuitur  hicde  malis, 
nou  facit  meutioncm  do  (biobiis  primis. 
Advcrtcndum  est  autcm  bic,  (|uod  si  aU- 
quis  indignetur  sive  a^mulctur  dc  pros- 
pcritatc  nialoruin,  uon  vituperatursccun- 
dum  Philosophos,  qui  tractavcrunt  de 
prosperitate  civili.  in  qua  possunt  aliqua 
vidcri  mairua,  sccumhnn  sc  cousidcrata, 
non  respicientibiis  ad  a'ttM'na.  Si  v<'ro  ad 
1.  Supra  pctivit  Psalmista  divinumau-      spiriliiahaconiparcntur,  cum  nulhun  tcm- 


xilium  contra  peccatores,  et  ostendit  ma- 
litiam  eorum  ;  bic  autcnn  docct  contem- 
neiidam  esse  eorum  felicitatem.  Titubis 
non  cst  novus.  Intentio  aulcm  Psahni 
hujuscst  ostendcrc,  (luod  nou  rcputentiir 
prosperitalcs  impiorum.  Circa  (luod  Psal- 


porale  quantumcumqiie  ma^^num  po.ssit 
spirituaHbns  comparari,  in  talilms  ,emu- 
hitio  l(H'Mm  non  habct  ;  el  idco  non  siint 
a'inulandi  mali  de  hujusmodi  bonis  sibi 
proveniculibus.  Ilndo  thcologi  atlcndcu- 
tcs    diviiiam    provid(Miliain    iu  his    bouis 


mista  tria    facit.  Primo    enim   pivcmittit      qua»  indislinclc  bonis  ct  nialis,  di"-uis  cl 


inlentionem  Psalmi.  Secundo  ponitratio- 
nes  in  geuerali,  ibi,  QKoiiiam  fanDjnam 
fenum.  Tertio  explicat  in  spcciali,  ibi. 
Noli  ivni.iilari  in  eo.  llirca  |)rimuin  diio 
facit.  Priino  enim  rcniovct  a  bonis  malo- 
rum  a'inulationcui.  Sccundo  zcluin,  A>- 
qi(('  zclaveris.  Dicit  er}j;-o,  Noli  ivnuilari. 
11  ic  ponit  unum  ox  parte  peccatorum  pcr 
modum  dcsif^Miatiouis.  Kt  ex  lioc  ponit 
maliKDautcs  et  faci(Mit(vs  ini(iuitafcin. 
Aliiid  poiiit  cx  |)arlc  boiionim  pcr  modiim 
pndiibHionis,  dl  |)ouil  diio  ;  sciliccl,  Snli 
,v//ii(lari,  ct  iSvijKv  zdaveris.  Pccciilorcs 
aiihMU  (h^sij^uat  i^riiuo,  (luautiiin  ad  pra- 
vam  ipsoiiim  intentioucm,  (|uia  luali- 
j;iiautes  :  mali};nitas  (Miim  pcrtiucl  ad 
cor  ;  imil(>  (licitiir  luali^uiis  (|iiasi  maliis 
ipiiis,  (|uaiiilo  stilicet  ali(|uis  faiil  c\  prava 


ludiiifnis  provcniunl,  uou  tristanliir  (pian- 
do  indi^Miis  advjMiiuiil.  ('ousi(hM-anl  cnim 
(jnod  Jusla  Dci  orilinaliunc  disponuntur. 
vcl  ad  coriiiu  correcliiuiem,  vtdadcoriim 
damnatioiKMn  :  cl  i|uod  hujiismodi  bona 
sunt  (pLisi  uiliil  in  coniparalionc  ad  fu- 
lura  (jiia'  scrvautur  boiiis.  Kt  idoo  hiijus- 
miuli  Iristilia  pnibibi-liir  :  iiiuio  dicil,  AV>/i 
a'//iulari,  idcst  indi-naii.  i/i  inalitfnanti- 
Ints,  pro  co  i|U(mI  Moront.  Prov.  ui,  'A\  : 
i\'v  ,v//it(leris  lio//ti/ivni  i/tjiistnm  vtc.  \\r\\\ 
Sr^jt/r  zehivrris  /arirntr-<  iniifuitalv/n  : 
(|uasi  dical  :  Nc  Irislcris  si  non  habcs  (|iia» 
liabcnl  illi  ;  (|uia  rcscrvaiilur  libi  mcjiora. 
Kril.  i\,  Ki  ;  .\f/n  zvlvs  (flnriain  /irrratnrh. 
.\o/i  r/ii//i  srisvtv.  Qmmiain  tiiimfuapnf«' 
nn/n.  Ilic  pouit  nilioncs  iii  K«'nciali.  Kt 
piinio.  iinan'   n.ui   cst,  «'mulaiidiim  ;  sa- 


442 


IN  DAVmKM 


cuiulo,  qnan' iu»n  v.vhiinlum.  Sprrf/  hi  f)o-      liiliirnm  liona  Domini,  idosl  ipsiim  Momi- 


mino.  Dicil  orpo,  Qnoni/ini  ItnntjiKnn  fo- 
nuni ;  (piasi  dicat.  Non  osl  nMnulandiim  in 
malif,Mianlil»us,  (luia  id  parnm  est,  et 
trnnsitorinm.  Kl  ideo  dicil,  T<tnn/it//ni/f'- 
num  vr/ttr/ff>/'  o/'rscr/if  rtr.  Donit  enim 
exomplum  do  rcl)us  (|ua'  (lorcntet  fructi- 
flcanl,  et  cito  decidunt  :  sic  est  de  honii- 
ne,  qui  floret,  viret,  el  cito  dccidit.  Ps. 
Lxxxix,  6.  Mf/ne  sicut  herhn  transcat  otc. 


nnin.  l*s.  xv,  5  :  Dottii/ios  ptirs  lirrnli- 
fot/s  ttiCiV  etc.  \  Pet,  .'{  :  lirf/rncrorit  itfts 
in  s/jem  vicam  per  resurrrctionem  Jrsu 
C/irisli  r.r  ttiftrluis  iti  hrrcfiilf/tetn  itiror- 
rii/)tihih'tn  rlc.  Kt  Iiic  cst  Hnis  intentus. 
Vel,  S/jrra  in  Dotni/io,  idosl  de  Deo,  sci- 
licet  dc  auxilio  Domini.  EccK  ii,  8  :  Qiti 
timrtis  Deum  etc.  Sccundo  dicit  quod  co- 
iictur  ad  acquircndum  fincm  hona  ope- 


Et  ha»  dua?  simililudincs  pro  eodem  po-     rando  ;  et  ideo  snbjungit,  Et  fac  hfmita- 


nunlur  ad  majoroin,  scilicol  manifcslatio- 
ncm.  Vol  alitor,  Dno  snnl  inhominc,  qua- 
ma^iia  osse  videntur.  Primum  cst  decor, 
quando  videntur  homines  vivere  in  gau- 
diis.  Sap.  ii,  8  :  Niillutn  sit  pralutti  otc. 
Et  ideo  dicit,  Tamqiiftm  fetuttn  Vel  alitcr, 
Quia  decor  gaudii  cito  dcficit.  Job.  xx,  5  : 
Gftiif-iuiti  htjpocrifcV  atl  instar  pttncfi. 
Psal.  (■.xxviii,  6  :  Mant  sicul  friium  tccto- 
rutn,  (/itotl  jwiiisc/iiatti  evcllatur,  exarttit. 
Isa.  "XL,  6  :  Oninis  caro  fettutti.,  et  omtm 
gloria  ejus  quasi  flos  arjri.  Sccundum  est 
celsitudo  sa?cularis  potcstatis  designata 
pcr  herbas  olerum,  qua>  crescunt,  et  ta- 
mcn  totumtransit.  Etidcodicit,  Tamquam 
olrra.  Ycl  pcr  fenum  intclliguntur  majo- 
res,  per  herbam  vero  minores.Non  ergo 
indignandum  est  de  bonis  eorum.  Item 
non  est  zelandum  supcr '  facientes  ini- 
qnilatcm,  qula  tibi  promittuntur  majora. 
Et  hoc  ostendit  cum  dicit. 

2.  Spera  i/i  Dottiitio.  Kt  quia  prospcri- 
tas  tcmporalis  in  tribus  consistit,  scilicct 
in  divitiis,  voluptatibus,  et  honoribus  I 
Joan.  II,  16  :  Otnne  quod  est  in  mtindo 
etc.  :  idco,  secundum  quod  eliam  prospe- 


Irtti,  idcsl  omnia  opcra  virtutum.  Ps. 
xxxvi,  27  :  Dcrli/iaa  nif/lo,  rt  fac  hotuitn. 
Dciiulo  ciim  dicit,  Et  inlu/hila  tcrra/ti.^ 
ostcndit  uhi  quairenda!  sunt  ista^  divitia*. 
IIoc  non  polest  intclHgi  de  materiali  terra, 
quia  cliam  injnsti  inhal)itant  eam  ;  sed 
exponitur  de  quadruplici  terra  ;  et  primo 
dc  tcrra  viventium  qua*  cst  gloriie.  Psalm. 
XXVI,  13  :  Crrdo  vidrrr  ho/ia  Dottiitii  iti 
trrra  vivenlium,  quam  inhabites  per  desi- 
dcrium.  Pliil.  iii,20  :  Nostra  conversatio 
itt  coilis  est.  Item  de  anima  tua.  Luc.  viii, 
1 5  :  Quofl  auletn  cecidit  in  terram  hotiam 
etc,  et  hanc  inhabitcs  semper  ad  cons- 
cientiam  rovcrtendo.  Sap.  viii,  16  :  Iti- 
tra/is  in  doi/itt/ti  meatti  conquiescatti  cum 
illa.  Tertia  terra  est  Ecclesia  militans. 
Ps.  Lxiv,  10:  Visitasti  terramet  inebriasti 
eam  etc.  et  hanc  iiihabitos  per  confessio- 
nom  fidci,  non  recedendo  ab  Ecclesia. 
Quarta  tcrra  est  propria^  carnis.  (!en.  iii, 
18  :  Spinas  et  trihitlos  fjrrtniiiahit  tihi\ 
et  lianc  inhabites  exlirpando  vitia  et  iu- 
serendo  virtutcs.  Consequcnter  ostendit 
quod  abundanler  ha?  divitia?  tribuontur, 
cum  dicit,  Et  pfisceris  in  divitiis  ejus,  Yel 


ritas    spiritualis  in  tribus    consistit,  tria  coeleslis  patria,  vel  Ecclcsiae,  vel  jucun- 

facit.  Primo  onim  ponuntur  divitia^ ;  se-  ditatis,  vel   abstinentia^   carnis.  Ilierony- 

cundo  voluptalcs,  ibi,    delrctare ;    tertio  mus  habet,  Pfreqritiarc  iti  terra,  et  pas- 

gloria,  ibi,  educet,   quas   promittit  Deus  cere  fide,  idest  sis  sicut  peregrimus  non 


sperantibus  in  sc.  Circa  primum  tria  facit. 
Primo  ostendit  modum  acquirendi  spiri- 
tuales  divitias  ;  secundo  iibi  sunt  qua?- 
rendae,  ibi,  Et  i/thahila  terratn;  terlio 
promittit  illas  abiindantcr,  ibi,  rl pf/sceris. 
Circa  primum  duo  facit,  socuiidnm  (piod 
in  acquisitione  duo  exiguutur.  Primo  enim 


rcpulando  terrena,  El  pascere  fide,  per 
(idcm  possidendo  invisibilia.  Secundum 
est  vohiptas  spiritualis,  quai  promittitur 
cum  dicit : 

3.  Delrctarr.  Kt  circa  hoc  diio  facit, 
secuudum  quod  hic  delcctationis  la;titia 
consistit  in   duobus   :   scilicet   in  conse- 


proponilur  finis  ;  sccundo  ponitur  conatus     qucndo  desiderium,    et  implendo    suum 
ad  finem,  ibi,  Et  fac  bonitalrtn.  Dicit  er-     propositum  :  Secunda  est  ibi,  revela.  Di 
go,  Spera  iti  Domitio,  idest  spera  te  ha-     cit  ergo  de  primo,  Drlectare  etc.    Prcr\'. 


f  Al.  deegt :  «  snper.  » 


PSALMUS  XXXVI 


443 


xiir,  19  :  Dfiuderium  si  compleatur  delec-     dicit  :  Spera  in  eu,  scilicet    veiiiam    pec 
tat  animam.  Si  Deo  iiihaeres  impletur  de-     catorum,    et  ipse  faciet^    idest    remittet 


sideriuin,  noii  cnim  est  Deus  auctor  in- 
justitice  ;  ideo  primo  ponit  radicem  justi 
desiderii,  scilicet  quod  liomo  delectetur  iii 
Deo  per  amorem  ;  unde  ait,  Delectare  in 
Domino,  idest  totus  amor  tuus  sit  in  Deo. 
Philip.  IV,  i  :  Gaudete  in  Domino  semper. 
In  graeco  habetur,  delitiare :  quasi  dicat  : 
Non  sis  contcutus  de  necessariis  ad  salu- 


tihi  peccata  tua.   Tertium  quod  promittit 
gloria,  cum  dicit  : 

4.  Kt,  etc.  Ubi  primo  promittit  gloriam; 
secundo  ostendit  (luomodo  pervenialur 
ad  iHam,  ibi,  Suhditus  esto  Doniino.  Circa 
primum  duo  facit.  Primo  eniin  promittit 
gloriam  quam  consequitur.  Secundo  os- 
teiidit  modum  consecutionis,  ihi,  Et  ju- 


tem,  sed  quan^e  superabundantias  exqui-     dicium.  Dicit  ergo,  Et  educet  elc.  Sancti 


sitas,  sicut  deliciosi  bomines  non  sunt 
contenti  conimuiiibus  cibis.  Job.  xxii,  26  : 
Tunc  super  omnipotoitem  dcliciis  afflues. 
Et  tunc,  Dabit  tihi  petitiones  cordis  tui  : 
non  dicit  carnis  :  petitiones  enim  cordis 
secundum  Origenem  sunt  quai  cor  desi- 
derat  :  v.  g.,  secundum  eum,    si  oculus 


suam  justitiam  occultant.  Mattli.  vi,  1  : 
Attenditr  ne  justitiam  vestram  faciatis 
coram  hominihus.,  ut  cideamini  ah  eis. 
Sed  nihil  *'  occultum  est  quod  non  revele-' 
tur.  Luc  xii,  2  Unde  Deus  revelat  vel  hic, 
vel  in  futuro  ;  et  ideo  dicit,  Educet,  idest 
extra  ducct.    Joh    xxviii,    1 1  :  Profunda 


opertum. 


possct  pctere,  desidcraret  puhdiros  colo-     fluviorum  scrutatus  est,  et  ahscondita  pro- 


res,  auditus  auteni  dulces  sonos  :  sic  cor- 
dis  objectum,  cum  sit  veritas  et  justitia, 
haec  dcsiderautur  ah  eo.  Et  haec,  inquit, 
dahit  tihi.  Matth.  vii,  7  :  Petite  et  dahitur 
vobis.  Vel,  Cordis  ait,  idest,  quando  erunt 
cordis,  Deus  exaudiet  antcquam  clamet. 
Isa.  Lxv,  24  :  Antecjuam  clament,  ego 
exaudiam.  De  secuudo  dicit,  revela  ctc. 
Cum  enim  impletur  propositum  ahcujus, 
tunc  gaudet.  Ad  quod  implendum  diio 
suut  pra^necessaria.    Primo,  qiiod  recur- 


duxit  in  lucem.  Secundum  Origeucm  si- 
mile  est,  sicut  si  ahquis  hahens  fidelem 
servum  quem  manumittere  intendit,  glo- 
riatur  in  eo.  Isa.  xlix,  3  :  Servus  meus 
es  tu  Israef  quia  in  te  yloriabor.  Et  hoc 
erit  in  judicio  :  unde  sequilur,  Et  judi- 
cium  tuum  tamquani  meridiem,  idest  ju- 
diciiim  quo  judi(al)cris  uou  hal)ebit  tone- 
bras.  Duo  autem  re(]uiruntur  volenti  per- 
venire  ad  gloriam  quie  promiltitur.  Pri- 
mum  est  huinilitas.   Job  xxii,   29  :    Qui 


lat  ad  Deiim.  Sciuudo  ([uod  (iduciam  ha-      humiliatus  fuerit,  erit  i/t  qhiria :  undodi- 


beat  de  eo  :  et  sic  tertio  impletur.  Dicit 
cigo,  Hevela  Uomino  viam  tuam,  scilicet 
propositum  tuuin,  (juantum  ad  primuin. 
Sed  iioiiue  scit  Deus,  (iiii  scit  cogitatio- 
ncs  liominum?  Psalmista  io^iuilur  per  si- 
miiitudinein_,  Rrvcta  Domino  vtc,  idest 
rocurrc  ad  ipsuni  pro  iiuplctiono  tui 
tui  projjositi  ,  et  lioc  in  oratione. 
(/i/jore  Psalm.  cxviii,  20  :  \ias  meas'  fuinun- 
tiavi  tihi  etr.  Ouodlib(!t  ciiiiu  ncgotiuin 
dehet  incipore  ali  oratioue,  siciit  eliam 
Plato  dicit^  et  Scipio   faciebat.    Scd   peli- 


cil,  Suhditus  esto  Dtnnino  :  li  Mach.  ix, 
12  :  Justum  est  subditu/n  esse  '"  Domi/iO'" 
et  i/ujrta/rm  rtv.  Scciuulum  est  oratio  por 
quam  perveiiilur  ad  Deum,  (lui  est  glo- 
ria  uostrai  heatitudiuis  ;  ct  ideo  subdit,/:'/ 
ora  VU//L.  Jac.  ult  :  Multum  vaiet  depre- 
catio  justi  assidua. 

l).  \t//i  iVmu/ari.  Siipra  posuit  duas  ra- 
tioiics  (|uaro  uon  cst  aMniilanduin  neque 
/.claiidum  su[»er  [leccatores  :  ct  crat  uiia 
ex  [)arlo  [)eccatores  :  el  erat  uiia  ex  parlo 
pcccaloriiiu  ([uoriiin  fclicitas  l»rcvis  est  ; 


Dro. 


tioni  tua'  addas  s[)ein  ;  et  ideo  dicit,  S//r-      alia  vero  ox  [)arte  honorum,  ()uia  mdiora 


ra  in  €(/,  ([uaiitum  ad  secuiKium.  Et  sic 
tertio  im|)lcl)itiir  petitio  tiia.  El  hoc  esl 
quod  subdit,  Et  ipsv  favirt^  idcst  im[)lo- 
bit  vias  tuas.  Vel  alilcr,  Rrvr/a  Di)//ii/in 
viam  tua//iy  idest  peccata  tiia.  Job.  xiii, 
15  ;  Vias  meas  in  conspectuejusarquam, 
et  ipse  erit  saivator  meus.   El  ideo    bcno 


suiil  eis  promissa  :  hic  autcin  e.\|»licat  iii 
s[)cciali  '.  Et  [iriino  ([iiid  sil  circa  j)ri- 
iniiiu  ;  sucundo  ([uid  cin-a  excellcnliam 
juslurimi  :  tamen  iilruuKiue  mixtuin,  il»i. 
Me/iiis  est  mndinnn.  Circa  |M-imuin  duo 
facit.  Piiino  reiteral  seulenliani  ♦»!  expo- 
nit   cujus  ratit»uem    assigiiare    iiilemlit  : 


«  Al.  :  «  Ppirituali.  » 


iii 


l\  ItAVniKM 


socuiulo  assi^Miat  rati(MUMn,  ihi,  Drsiiif 
nh  irn.  Dicil  crf^^o,  Nnli  tYiiinhiri  iii  co. 
Ilic  r(»i)i'til  scicnliain  (iiiam  snpra 
posnit,  cl  oxponit  (|iiO(l  dixcrat,  Xoli 
.viiinlnri  iii  ninlii/iinnfilnts.  Possct  anlcm 
(piis  (|na'rcrc  (inid  in  (ns  i^rojiibot  annn- 
laiKliiin.  Dico  (jnod  lcmporalis  i)rospci'i- 
tas  ost  illa  :  ct  idco  dicil,  \oli  <rinitlnri, 
idest  indifrnari,  /;/  ro  qui  priiapcrntttr  in 
vin  snn  etr.  Qnod  potcst  intclli,y:i  conjniu'- 
tim  sio,  Xnli  iVtiiiilnri  etc,  (jnasi  dicat  : 
Qni  lacit  injnsliliam  prospcralur,  de  (juo 
ctiam  jnsli  aMnulanliir.  Psal.  lxxii,  -S  : 
/fUtri  sitjier  ini'/nns  rtc.  licm  potcst  lcgi 
divisim  :  et  sio  sunt  dna»  rationes  qiiare 
iiidignctur  coutra  cos.  llna,  (jnia  omnia 
cis  ad  volnni  sncocdnnt  •  et  idco  dicit,  /// 
eo  r/ni  pros/ierntitr,  idcst  si  vidcs  cos  pros- 
porari.  Prov.  i, '52  :  Prosprrifns  stnlfontm 
jiertlet  eos.  Itcm  si  vidcs  (jnod  invalcscant 
snpcr  justos,  noli  indi,^:nari.  Sio  diocbat 
Baruch.  iv,  a  :  Atiittuvtjnior  estn pojinlns 
Dei,  memornliilis  hrnel.  Nocetites  peri- 
buiif  f/ui  tc  ve.ravernnt ;  et  qiti  grntulnti 
suiif  iti  tnn  ruina  jiunientur.  Et  ideo 
dicit,  Et  in  homine  faciente  injusti- 
tias. 

6.  Deinde  cum  dioit  :  Desine,  assignat 
rationem  pra^dictjc  admonitiouis,  et  hanc 
duplicem.  Unam  ex  parte  ejus  cui  fit 
monitio  :  aliam  cx  parte  pecoatornm.  ibl, 
Adl/itc  pitsillnm.  Ciroa  primum  duo  facit. 
Primo  cnim  osfendit  pcriculum  prwscns, 
si  non  acqniescat  monitioui  ;  secuudo  pc- 
ricnlum  futurum,  ibi,  Noli  cvmulari  tit 
maliyneris.  Ubi  primo  ponit  perioiilnm 
oiilpa^ ;  secundo  pcena»,  ibi,  Qnoniam  qui 
mnlit/nnnfur.  Circa  pcriculnm  pcena  dno 
faoit.  Primo  cnim  ponit  dclin([uenlium 
pfpuam ;  secundo  praMnium  sustincn- 
tium,  ibi,  Sustinetites  nufem  Dominum. 
Dicit  ergo,  Desine  ab  ira.  Ecce  prffisens 
periculum,  quia  indignatio  cst  ira,  ct 
ipsa  ira  est  mala.  Kph.  iv,  3t  :  Omnis 
amarititflo  et  ira  et  itiflignntio  et  clnmor 
et  lilasphetnin  tollatur  a  voliis  cum  nmni 
malitia.  Et  idco  dioit  :  Desitie  ab  :  Jao.  i, 
20  :  Ira  viri  justitinm  I)ei  tioti  operntur. 
Ef  ilerelinqne  furtrrem.  Ira  ct  furor  idcm 
sunt;  sed  difrcrunt  seonndum  magis  et 
minus :  qnia  fnror  nibil  aliud  est  (juia 
furor  nihil  aliud  cst  quam  ira  accensa  : 
Prov.  xxvu,  4  :  Inipetum  concitati  sjtiritus 


frrrf  t/nis  poterit  ?  Krgo,  Desine  nh  irn,  in 
idr.lc,  et  ilrreliiu/nr  fnrnrem,  iii  iixmc. 
Noli  ;i'tnulnri  uf  mnHgnrris.  Eocc  fiifii- 
rnm  pcricnliim  ciilpa'.  (Jiiando  enim  ali- 
(piis  indi^iialiir  |iropl(;r  prospfMilaliMH 
aliornin,  d(^  linat  aliqnando  a  jiislilia  ;  et 
id(!0  dioit,  Noli  ;rmulnri  nf  mnlignrris, 
idcst  ne  forle  induoat  to  in  injiisliliam  : 
Aialaob.  iii,  14:  Vanus  est  qui  servif  Deo^ 
ef  qitod  etnolitmentutn  qitia  custodivimus 
/irieceptn  ejus  ?  Qnoniam  tjtii  tnalignnn- 
tnr.  Eooe  pcriculiim  poMi.'e  fntiirnm.  Nota 
qiiod  omucs  pcooafonvs  malignanfiir. 
Oiiando  cnim  pcocat  (|nis  vcl  ex  inlirmi- 
tafc,  vel  ex  ignorantia,  non  maliynatur  ; 
scd  qnando  cx  elcofioiio  pcocat,  tnnc  ma- 
lignalur.  Priini  dc  faoili  corrigunfur,  scd 
tcrfii  difficile  :  Ecol.  i,  15  :  Perversi  tlif- 
ficilr  corrigitntur.  Et  ideo  dioif,  Erfenni- 
nnbnntur,  idcst  exfra  finos  ponentnr, 
soilicct  justitia',  ct  boni  :  Job  xvni,  18  : 
Erpellet  eitm  de  litre  in  tenebrns,  et  de 
orbr  trnnsferet  eitm  :  Sic  extermina- 
buntur  (juittwlignnntur  :  Sed,  Sustinetites 
Doininum,  idest  qui  non  sic  indi,i,^nanfnr 
ut  malignantnr.  scd  expiiotant  in  fiituriim, 
Ijtsi  hereditabunt  terram.,  scilioct  vivcn- 
tium,  possidcbunt  enim  eam  hereditario 
jure,  sicut  heredcs  ;  Ilom.  viii,  17  :  Si 
aufetn  filii,  et  heredes.  Illa  autom  ccelcs- 
tis  pafria  dioifur  terra  propfer  sfabilifa- 
fem  :  Eocl.  i,  4  :  Terra  in  setertinm  stnf. 
Et  nl  dicit  Augnstiuus,  siout  terra  uostra 
se  habct  ad  coelnm,  ita  snperior  vita  bca- 
torum  se  habet  ad  coelnm  suporius,  soili- 
cet  ad  Deum,  a  qno  illnminatur  et  feouu- 
datur  :  Apoc.  xxr,  23  :  Claritas  Dei  illu- 
minnbit  eatti. 

7.  Deindecum  dicit  Et^  etc.  assignat  ra- 
tionem  ex  partc  malorum  :  et  circa  hoc 
duo  facit.  Dixerat  enim,  Noli  a'mulari  iii 
eo  qui  prosperatur  iti  via  sua,  in  hotnine 
faciente  injnstjtias.  l^rimo  ergo  rationcm 
assignat,  qnod  non  est  a'mulaiidnm  eo- 
rum  prosperitati.  Sccundo,  qnod  non  eo- 
riim  iiijnsfifia^  ibi,  Obsrrrnhit  prccator. 
Ciroa  primnm  dno  facit.  Proponit  onim 
primo  pori(Milnm  immincns  malis.  Seoun- 
do  frucfiim  jnstonim,  ibi,  Mnnsueti,  qnia 
oppositnm  per  opposita  mcliiis  innotos- 
cit.  Ciroa  primiim  duo  faoit.  Primo  enim 
dcnnnciaf  dcstructionom  eorum,  quan- 
tum  ad  seipso.  Secundo  quantum  ad  lo- 


PSALMUS  XXXV[ 


445 


ciim  ipsonim,  il)i,  /sV  (/itaerfs.  Dicit  erf^o 
(juaiiliim  ad  seipsos^  Ad/iuc  pusilUon,  et 
71011  erit  pcccator. 

Si  iion  erit ;  ergo  iiou  patictiir  pceiias 
a'teriias. 

Ilespoiuleo.  Non  erit  in  gloria  in  ijiia 

inmc,  est,    sed  in  inferno    :    Job.    vii,  9  : 

scende-  (),,;  '  descendit  <id  inJcros   non    ascendet. 
rrd.  ,         .      , 

ncc  revevtetw  iittra  in  donuini  sitam,  ne- 

que   eum   cognoscet   amplius  locus  ejus^ 

f/uoniam     est  pusillmn.    Contingit   cjui- 

dem  quod  peccatores  dejiciuiitur  in  bre- 

vi  :  Eccl.  X,  11  :   Ontnis   potenlatus    eita 

hreris.  Sed  si  etiam    toto  tempore    vitie 

sua3    sint    in    prosperitate,    adliuc    illud 

tempus  comparatum  ieteruitati  niliilestet 

pusillum  :  Agga'i.  ii,  22  :  Ad/tuc  unum 

modicum   est,   et  ff/o   moveho  ceelum   ct 

terram.    Quantum    ad    locum    vero     di- 

cit,  Et  quseres    locum    ejus,    et   non  in- 

venies.    Tripliciter    exponitur  hic  locus. 

Primo  namque  locus,  idest  opportuiiitas. 

Diciliir  enim  de  aliquo  quod  liabere  op- 

porlunitatem.  Peccator  autem   liabet  lo- 

cum  iii  isto  mundo  :  quia  est  opportunus 

ad  miuus  ad   exercitium  justorum.  Sed 

qiiaiid(jlioc  exercitium  cessabit,  tunc  non 

desiuit  aliquis  peccare,  et  tameii  remauet 

locus  ejiis.  Sed  linaliter  etiam  locus  ejus 

non  remaiiebit,  nec  invcinietur.  Ubi  modo 

rcx  Assyriorum?   Ubi  Nero?  Kt  linaliter 

omiiia  regiia  inundi  evacuabuntur  :  I  tlor. 

XV,  24  :   Demum  ftnis^   cum  evacuaverit 

(nnnrni   princi/Kiluni     et   potestatcm    et 

virlutent.    Tertio    secnudum     Origiuem, 

locus  peccatoris  est   illud    in  (jiio    quies- 

cit,     ubi    suut     temporalia    et     terreua 

Krgo   locus  ejus    est    isto  mundus.    Sed 

hic  transibit  :  Liic.  xxi,  '.V.\  :    Cn-iut/t   rt 

terra   transihuitt  etc.    Kt   ideo    si   in   eis 

pouimus    locum    nostrum,    nou    liaiisi- 

bit. 

8.  Deinde  cuiu   dirit,    Mansttefi,    [lonit 

fructum  juslornm.  Ilic  aiitem  est  diiplcx. 

Ilnde  jirimo   jionit    fnictum    divitiariim. 

Secuiido  voluplaliim,  ibi,   l\t  dcleclahun- 

ttir.  Uoc  enim    bomines   in    isto    iniindd 

desi(l('i'ant,cl  ulnmi(iU('|)romilliliir  Jiislis. 

Dicit  (M'g(),   Mansiir/i  rlc.   INu'  inansiielos 

signatjnstos   :   illi    enim  siint  jiisti.    «|ui 

possiihiiit  cor  suuiii  in  imrilale.   Kl   qiiia 


nihil  ita  traliit  hominem  extra  se  sicut 
ira,  et  mansuetudo  teiiipurat  eam  ;  ideo 
vocat  Justos  mansuetos.  Hierouymus  di- 
cit,  Mites  :  Mattli.  v,  4  :  lieali  mites., 
quoniam  i/jsi  possidchunt  terram,  idest  da- 
bitur  eis  in  possessionem  terra  viveutium. 
Auguslinus  coutra  Valentiniim  dicit, 
(]Uud  (lliristiis  niliil  accepit  de  veteri  les- 
tamento  quantumad  pr^jinissioues  :  quod 
patet  Matth.  v,  In  veteri  autem  testu- 
mento  promittebantur  temporalia  et  ter- 
reiia.  Ad  litleram.  Mansueti  autem  inlia- 
bitant  terram  istam,  quia  illi  infestantur 
qui  alios  iurestant.  Sed  mau.sueti  nulios 
infestant.  Non  debeut  ergo  ab  aliis  merito 
infestari.  Sed  tamen  specialiter  hereiijta- 
bunt  illam  terram  viveutium,  sicut  jam 
dictum  est.  Secundo  ponuntur  eorum  deli- 
ciai,cum  dicit,  Et  delectabuittur  in  mu/titu- 
dinepacis.  Ilaec  eiiim  pax  esl  valde  delecta- 
bilis.Dicitautem,/n//<//////i'/^///ie,(juiaibiest 
multiplex  pax  ;  liic  vero  suiit  bella.  l^luod- 
dam  est  enim  ad  homiues  ;  sed  lioc  nou 
erit  ibi,  quia  omues  eruiit  iii  iinum  pa- 
cifici:  Isa.  xxxii,  18  :  Sedehit  popu/us 
meus  in  /m/c/iritudine  pacis  etc.  Item  hic 
est  bellum  coutra  carnem,  qiiie  coucupis- 
cit  adversiis  spiritiim  :  (lal.  v,  17  :  Caro 
concupiscit  adversifs  spiritunt,  ct  s/nritus 
adversus  carnem  :  /txc  enim  sihi  invicfni 
adversantur  etc.  Sed  tunc  habebunt  pa- 
cem  ad  invicem  :  .Iidi.  v,  2i-  :  Sciens 
quod  /Htcem  /lahcat  ta/iernavu/um  tuuin. 
\Wm  volunlas  coiilra  se  esl  divisa  per  di- 
versa  desideria  :  Iuik  aulem  iuui  eiit  di- 
visa,  sed  unila  iii  Doiniiio  :  Ts.  i.xxv,  ^i  : 
/n  /luce  farttts  est  /ocus  cjus.  Item  hic  est 
bciliiiii  ad  Dcum  propler  peccata  :  Isa. 
i.ix,  2  :  l*eccata  sivc  iniquilates  vestrx  di- 
viscruitl  inter  vns  ct  Dritni  Vfslrttm  ;  sod 
illic  '  oinncs  habebunt  pacem  ciim  illo  : 
.li)b.  x.\ii,  21  :  Arqiiivsce  ei,  et  /lahvto  pa- 
cem  ruin  co  etr. 

!l.  Ohsrrvahi/.  Supra  posuil  uiiain  ra- 
lioncin.  (|iiai'(>  iKin  d('bi'nl  viri  Dei  iiuli^''- 
nari  siipcr  ix-ccalorem,  (]nia  scilicet  ojus 
pros[M'i  itas  iioii  esl  stabilis ;  hic  |»<)iiit 
aliam,  ([nia  scilicel  |»eccaloros  nitii  |»tis- 
siinl  iKiccre  Jiislis  :  rt  circa  hoc  diio  lacil. 
PriiiKi  cniiu  [iKqioiiil  eoriiiu  inali^iiila- 
tcin,  i|ii,ini  in  cordo  cogitaut  coiitra  Jus- 


'  Al.  :  »  ibi.  » 


44f) 


IN  DAVIOKM 


tos.  Secimdd  oonim  cuimtinn  oxttirio- 
rem,  il)i,  (thnluun  vvdf/iiiorfnuit.  Circa 
primum  diio  fncit,  secimdnm  iinod  iiile- 
rior  coriim  inalitia  cst  dn|)lex.  Primo 
eiiim  oslendit  qiiod  mali  insidiuntnr  bo- 
nis.  Secundo,  (|uod  tnrl)antnr  contra  eos, 
ibi,  Et  striflehit.  Dicit  er^M),  Ohsrrvabit 
prccntor  justiuii,  si  aliquid  forto  possil 
habere  oontra  eum  :  Luc.  xiv,  1  :  Jpsi 
tuitcm  observnhfuit  vinn.  Sic  peccatores 
observant  bonos  insidiando  eis,  et  sancta 
eorum  studia  pervertendo.  Ecclesia?  enim 
bona  in  mala  convertentes  insidiantnr 
otc.  Scd  contra  hoe  dicitnr  Prov.  xxiv, 
13  :  AV  insiflirris,  et  fjiixras  ii)ipictatem 
in  r/omo  justi  etc.  Secuiido  turbantur 
contra  justum.  Dicnnt  enim,  Sap. 
II,  15  :  Quoniam  dissimi/is  est  aliis 
vita  illius  etc.  Unde,  Stridebit  super  eum 
dentibus  suis,  sciHcet  commovcl)untur  ad 
iram.  Loquitur  ad  modum  aprorum  :  Ps. 
cxi,  10  :  Peccator  videbit,  et  irascetur  : 
Act.  VII,  54  :  Stridcbant  dentibus  in 
mm. 

10.  Deinde  eum  dicit,  Dominus  autem, 
ostendit,  quod  ha'C  eorum  malitia  non 
habet  efrcctumintentnm,  quia  irridcntur 
a  Deo  :  et  circa  hoc  dno  facit,  Primo  cnim 
ponit  irrisionem.  Secundo  ejus  rationcm, 
ibi,  Quoniam  prospicit .  Dicit  ergo,  Domi- 
7ms  irridebit  eum.,  idcst  facit  eum  vel 
considerat  irrisibilem.  Et  ratio  est,  quia 
Dorainus  vidit  cum  attcntare  magna,  ct 
tamen  scit  (juod  statim  dcbct  mori  ;  et 
ideo  subdit,  Quoniam  prospicit  fjiiod  ve- 
niet  dies  ejus,  scilicet  in  promptu ;  et 
hoc  est  ei  debitus  dies,  scilicet  condem- 
nationis  :  Job  xxi,  30  :  In  diem  perflitio- 
nis  servatur  maius,  et  tid  diem  furoris 
ducetur.  De  hac  die  dicit  liic.  Xon  ergo 
turbari  dcbctis  contra  cos,  dicit  Psal- 
mista,  quia  non  possunt  pra^valere  contra 
vos. 

11.  Consequenter  cum  dicit,  Gladium, 
addit  de  conatu  malorum  exteriori  :  et 
circa  hoc  tria  facit.  Primo  enim  ostendit 
eorum  conatum  Secundo  finem  inten- 
tum,  ibi,  Ut  flecipiat.  Tertio  conatus  hu- 
jus  eventum,  ibi,  Gladius  eorum.  Circa 
primum  duo  facit,  secundum  quod  est 
duplex    conatus    eorum    contra    bonos. 


Piimo  eniin  (tst(Midit  conatiiin  cornm  per 
a|)ertam     pcrsccntidnem.    Socundo    per 
fraudiilenlain    calnmniam,    ibi,    Intende- 
riint  fuciun.  Dicil  ergo  (inaiituin  ad  pri- 
mnm,  Gladiiun  evaf/infivfriint  /iecc.atores. 
I'er  gladinm    intclligitiir    omnis    aperta 
facli  pcrseculio  :  Luc.  xxji,   K\)  :  .SV  por- 
cutimus  iii  i/Uidio  ?  Persecutio  etiam  verbi 
dicitur  gladius  :  Ps.  lvi,  5  :   Limjua  eo- 
riim  gladiiis   aciitus.  Et  hic   gladius  est 
gladius  diaboH,  qui  pcr  linguam  hominis 
mnltosinlerficit.  Ilic  aiil(!m  gladiuscst  in 
vagina,  quamdiu  cst  in  cordc ;  scd  (iiiando 
profcrtur,  cst  sicut  jam  cvaginatus.  Ca- 
vcndum  cst  crgo  primnm  ut  non  habea- 
mus  eum.  Secundo,  et  si  haberetur,  non 
evaginemus  ciim.  Quia  si  tenctur  in  va- 
gina,  primo  contrahit  rubigincm,  tandem 
tamen  consumitur  et   tcpescit  odium  et 
voluntas  injuriandi.  Ouantum   ad  secun- 
dnm  dicit,  Intcnderunt  arciim  suiun.  Ar- 
cus  a  longiiKiuo  percutit,  et  non  videtur 
trahens  cum  eo,  sicut  videtur  percutiens 
cum  gladio  :  et  ideo  arcus  signat  perse- 
cutionem  dolosam.  Consequcnter  osten- 
dit   quid  intendunt,  ciim  dicit,    Ut  deci- 
piant.  Circa  quod  dno   facit^    secundum 
quod  duo  intendunt.  Primo  enim  inten- 
dunt  decipcre.  Secundo  occiderc,  ibi,  Ut 
trucideni.   Dicit  ergo,    Ui  decipiant  etc. 
Decipere  est  per  actum'  dolosum  :  Job 
XII,  16,:  Ipse  novit  et  decipientem.,  et  eum 
fpii  flecipitur.  Sed,  Pauperem  et  inopem. 
Panper  est  qui  parum  habct  :   inops   est 
qui  cget  ope.  Yel  secundum   Glossam  : 
Pauper  est  qui  sibi  non  sufficit ;   inops 
vero,  qui  non   sustentatur  altcrius  ope. 
Et  hoc  dicit,  quia  tales  non  habent  sub- 
vcnientcm.   Occisio  designatur  per  gla- 
dium,   vel  corporaliter  vel  spiritualiter  : 
Hebr.  xi,  37  ;  In  occisione  fjladii  mortui 
sunt.  Evcntus  aulem  conatus  eorum  est, 
quia  revertetur  in  caputsuum.  Et  primo 
ostendit  quantum   ad    gladium,,   dicens, 
Gladius  eorum  etc.  Tu  eximis  gladium 
contra  alium,  et  forte  non  percutis  eum, 
quia  forte  ei  nocere  non  potes ;  tamen  ex 
ipso  spiritualiter,  tu  es  percussus  :  Prov. 
i,     18  :    Ipsi  quoque   contra    sanguineni 
suum  insifiifmtur  etc.  Secundo  quantum 
ad  arcum  ;  unde  dicit,  Et  arcus  eorum 


'  Al. 


•<  arcum.  » 


PSALMUS  XXXVI 


447 


confringatiir  :  Ps.  lxxv,  4  :  Ihi  confregit 
potcntias  arcuum,  scutum,  gladium  et 
bellum.  Hoc  auteni  eiit  quando  destrue- 
tur  dolositas  eorum  ne  implere  possint 
quod  coiperunt  :  Job.  v,  12  :  Qui  dissi- 
pat  coc/itationes  malignorum  nc  possint 
etc. 

12.  Melius.  Supra  Psalmistu  assigna- 
vit  rationem  quare  non  debemus  aimulari 
malos  et  prosperitatem  eorum,  ex  dejec- 
tione  eorum  sumptam  ;  hic  autem  assig- 
nat  sumptam  ex  parte  justorum.  Et  primo 
ostendit  dignitatem  justorum.  Secundo 
subjungit  monitionem  ad  seclandam 
juslitiam,  ibi,  Expecta.  Circa  primum 
duo  facit.  Primo  proponit  intentum.  Se- 
cundo  manifestat  propositum^  ibi,  Quo- 
niam  brachia.  Dicit  ergo,  Melius  est  mo- 
dicum  ctc.  Intentio  ejus  cst  probare  quod 
bona  justorum  pra^eminent  bonis  pecca- 
torura.  Et  sic  minus  habentes  non  a.'mu- 
lantur  plus  babentes  ;  unde  dicit,  Melius 
etc.,  quasi  dicat  :  Contingit  juslum  parum 
babere  et  peccatorem  satis. 

Sed  quid  melius?  Respondet,  quod  pa- 
rum  justi  :  Prov.  xvi,  8  :  Melius  cst  pa- 
rum  cum  justitia,  quam  muUi  fructus 
cum  iniquitate. 

Cujus  ratio  est,  quia  quce  rationem 
boni  hai)ent,  ex  hoc  solum  habent^  quod 
utilia  sunt  ad  finem,  ct  non  propter  aliud : 
intantum  enim  bona  sunt  inquantum 
utilia ;  postquam  autem  incipiunt  essc 
nociva,  non  sunt  bona  ;  sicut  cst  de  me- 
decina,  si  plus  quani  ad  sanitatem  sit 
necessaria,  accipias,  jam  non  cst  bona. 
Res  autem  mundi  bona^  sunt,  inciuantum 
instrumcntaliter  deserviunt  ad  virtutem. 
Quando  ergo  liabes  tanttim  de  cis  (|uo(I 
sulliciunt  ad  virtutem,  boiia*  sunt  ;  si  au- 
tem  a  virtutc  abducuntui',  sunt  mala'  : 
el  ideo  mclius  est  parum  babcrc  de  cis 
cum  justitia,  quia  boc  est  boiuim,  (|uain 
multuin  cum  injustitia,  (juia  lioc  est  iiia- 
luin.  Kt  lioc  etiani  intelligcndum  csl  de 
omuibus  aliis  diviliis  spirilualibus,  scili- 
cet  i^aniin  dc  sapicnlia  ciiin  jtislitia,  ct 
sic  dc  aliis. 

13.  Deiiide  cum  dicil,  Quoni<i)n,  pro- 
bat  quod  molius  cst.  Cujus  Iriplcx  ost 
ralio.  Primo  ex  i)arto  (liutiunitalis.  Sc- 
cundo  ulilitatis,  ibi,  Mutuabitur.  Torlio 
virtutis,  ibi,  Os  Jusli.  Circu  primum  duo 


facit,  Primo  enim  proponit  contritionem 
malorum.  Secundo  firmitatem  bonortira. 
Dicit  ergo,  Quoniam  braclda.  :  quasi  di- 
cat  :  Ideo  bona  Justorum  pauca  sunt  me- 
liora  quam  irapiorum  multa,  quia  sunt 
stabilia,  illa  vero  non.  Et  hoc  est  quod 
dicit,  Quoniam  brac/iia.  Nomina  mcm' 
brorum  corporalium  designant  virtutes, 
seu  actus  eoriim  merabrorum.  Nomine 
ergo  brachii  designatur  virtus  hominis 
operativa  :  unde,  Brac/iia  peccatorum 
conterentur,  idest  virtus  operativa  ipso- 
rum  destructur:  Job:  Brac/dnm  excelsum 
cunfrinyetur.  Sed  lioc  brachium  conteri- 
tur  quandoque  a  Deo,  quandoque  a  dia- 
bolo,  quandoque  simul  ab  utroque.  A 
Deo  conteritur,  quando  intendit  nocere 
justis,  et  impcditur  in  suo  proposito  : 
Job  V,  12  :  Dissipat  cogitationes  inaliqno- 
rum,  ncpossitit  implerc  manus  eoruni  quod 
cepcrant.  A  diabolo  vero,  quaudo  liomo 
proponit  facere  bonum,  et  impeditur  a 
satana  :  I  Thes.  n,  18  :  Voluimus  venire 
ad  vos,  sed  impedivit  nos  satanas  :  sicut 
cum  quis  proponit  facere  elcemosynara, 
et  retrahilur  a  cupiditate.  Ab  utroque 
autem  simul,  a  Dco  quideni  per  auctori- 
tatera  ad  probanduin,  a  diabolo  vcro  per 
executioncra  :  Job  i  et  II  cap.  Seciindo 
cum  subdit,  Confirmat  autem  etc,  osten- 
dit  ([uod  Justi  sunt  diuturni,  et  firmi,  et 
slabiles.  Dicit  crgo,  Con/irmat  autem  Jus- 
tos  Do/ninus.  Licct  Justitia  sit  virtiis  et 
tirinitas  aniini,  fanicn  iion  inest  Iiomiiii  a 
seipso  :  iinde  I  Cor.  i,  2'J  :  \o/i  ylurictur 
onuds  caro  in  conspcctu  ejus ;  ex  ipso  au- 
tem  cos  rstis  in  C/nisto  Jesu  rtr.,  usquo 
i/i  Domitu)  qlorirtur.  llomo  (Miim  in  so 
factus  est  inlirmus  :  I*s.  vi,  3  :  Misercre 
iiiri  Drus,  qut)/dftin  infirmus  sinn.  Kl  idco 
indigct  conrorlari  ab  alii|Uo,  maxiinc  a 
Dco,  a  (|uo  (iuidciu  coiiliiinatur,  (jiiaudo- 
(|iic  iii  tcmporalibiis,  iiniuaiitum  (>.\pcdit 
iiisto  ad  saliilcin  ;  scd  iii  s[)iriliialibus 
scinpcr,  cl  lioc  iiitcriori  gralia.  Itom  bo- 
nis  vcrbis.  Ilcin  boiiis  cxcmplis.  Dc  priiuo 
Uoin.  I,  11  :  (iruti.v  spirituulis  ad  co/i/ir- 
inandos  vos.  II  Thcss.  ii,  Ki  :  In  qrattti 
cxliortrlur  corda  rrstrti,  rf  ron/innei  etc. 
l*s.  I.,  14:  Spiritu  jirincipttli  ron/irma  me. 
Do  sccuiido  Psal.  cxvin,  28  :  Con/irma 
mr  in  vcrbis  tuis  :  Act.  xv,  32  :  IVrAo 
plurimo  consolali  sunt  fratrcs,  ct  con/ir- 


448 


IN  DAVIDKM 


nwvonmt  cds.  Ilo  loilio  Liii'.  xxii,  .'12  : 
Convcrsifs  rnn/ir//if/  /r///r('s  ft/os  :  I  IN't. 
11,  21  :  C/tris/ns  /)(/ssiis  est  ///o  )io//is  etr. 
Kl  I  Voi.  IV,  {  :  ('//risto  if/itor  i/i  rar/ie 
/i(/sso  rtr.  riidr  I  1'ot.  v,  iO  :  I//sr  //rr/i- 
rirt  ro/i/iij/iii/)it  rlr.  (loiilinnatiii'  per 
oxcniplum  cniois  de  (]ua  dicilur  (ah  Au- 
^Mistiiio  Ennr.  i/i  /iiinr  Psn/ni.  srr.  ii,  n. 
4),  Crux  onim  linita  cst  in  pdMia,  scd  ma- 
not  in  gloria  :  a  locis  cnim  supplicioriim 
transit  nd  Irontos  imporatoriim.  Qui  la- 
mon  dodit  iionorom  suis  pa'nis,  (luld  l'a- 
cict  lidolibus  suis? 

14.  r,ouso(iucntcr  cum  dioit,  Norif  Do- 
?nintts,  manifestat  propositum.  Et  primo 
dicit  de  stabilitato  justorum.  Secuiulo  de 
contritione  injustorum,  ibi,  Qi/ia  //rccn- 
tores.  .Tusli  autom  dupliciter  confirman- 
lur  a  Dco":  (juia  primo  bona  eorum  sla- 
biliuutiir:  secundo  a  malis  curantur,  ibi, 
Non  confii/u/cntiir.  Sed  duplex  est  bouum 
liuis  :  et  iu  utroque  justi  stabiliuiitur. 
Quantum  ad  primum  dicit,  Novit  Domi- 
niis.  Quanlum  ad  socuudiim  dicit,  Et  /le- 
reditas.  Dicit  crgo,  Novit  Do//ii/ms.  Ilob. 
IV,  \{\  :  Oninia  nuda  et  nperta  sinit  ocu- 
/is  ejiis.  Sed  pra^cipue  quod  sibi  affinis  el 
familiaris  fucrit  :  II  Tim.  ii,  19  :  Novit 
Do/niniis  qiti  swit  ejus  ;  et  eos  quos  ap- 
probat  :  et  sic  dioitur  hic,  Novit  Doi/ii- 
/iiis.,  idest  approbat,  dies  iinmacuinto- 
rum. 

Sed  .lob  XV,  1  \  :  Qiiid  est  /lomo  ut 
im//inru/ntm  sit ,  etiit  justus  etc. 

Re.spondeo  dioondum,  quod  vcrum  est 
quod  ex  se  nulhis  est  immaculatus,  si 
macula  inlclHgatur  peccatum  mortale; 
scd  tamen  pcr  graliam,  sic.  Si  voro  ma- 
ciila  intoliigatur  originale  peccatum,  sic 
nullus  est  immaculatus. 

Dies  isti  triplicitor  possunt  intelligi. 
Qnia  primo  dies  praisentis  vitsR  ;  et  licct 
sint  communes  bonis  et  malis,  lamcn 
l)onis  cis  bene  utuntur  :  Gen.  xxv,  8  : 
Mortuus  est  i/i  senectufr  /)ona  //roveclxr/ue 
;vtafis  etplcnus  dirrw/i.  Impii  autem  male 
ntuntur  eis  :  Psal.  liv,  24  :  Viri  sanr/ui- 
num  et  do/osi  nnn  ditnidia/)unt  dies  suos. 
Et  quia  dics  justorum  sunt  pleni  ct  idco 
approbati,  illorum  vero  dimidiati,  ot  idoo 
noii  approbantur.  Itom  ct  isti  sunt  mali 
ct  pauci,  tamcu  Deus  novit  eos.  Alii 
opera  virlulum  :  l\om.  xui,  13  :  iSicut  in 


dir  /lonrsfr  n//i//ii/rnius  :  el  isti  siiiil  ap- 
j)i(d»ali  a  l)(!0.  Alii  dics  a^tcrnitatis  otjus;- 
tilia'  :  et  isti  siiut  di(fs  jiistorum,  sed  soll 
Doo  iioti  :  Isa.  i.xiv,  i  :  (k///us  no/i  vh/it 
n//s(/i/r  fr,  (ji/;e  ii/;v//ar(/sti  r.r/)rrtn/ifi//iis 
Ir.  Doiium  voro  /iiiis  ost(Mi(lif,  ciim  dicit, 
Et  /irn-difns  eoriini  iti  ,rternitm  erif.  Istiid 
dicifur  horodifas  iii  (jiio  est  stabilimcii- 
tum  ot  linis  alicujus.  Jusli  flnem  siium 
habeut  in  re  a-fcrna  :  Psal.  xv,  5  Df/mi- 
nits  //nrs  /lereditatis  t/ie.v  :  Thron.  iii,  24: 
Pws  t/ien.  Et  ideo  iion  potost  corum  he- 
reditas  doficoro.  Imjiii  autcm  poiiunt 
finem  suum  in  mundaiiis  :  Sap.  ii,  9  : 
IJcVC  est  pnrs  nostra  etc.  et  ideo  non  ma- 
net.  Et  de  istis  dicitur  I  l*et.  i,  9  :  ///  /w- 
reditatetn  cotisrrvntntti  iti  crc/is. 

15.  Dciiule  cum  dioit,  No/i  con/utiden- 
fiir,  ostendit  quomodo  justi  tutautur  con- 
tra  mala.  Et  hoc  duplicitor  :  quoddam 
enim  est  malum,  quod  bono  est  confra- 
riiim,  et  qiioddam  est  maliim  pcr  dofec- 
tum  boni,  ibi,  Et  iti  dirb/ts  famis.  Dicit 
ergo  quantum  ad  primum,  Non  r/nifuti- 
de/itur  in  fr/nporr  tna/o,  idost  in  tcmpore 
adversitatis  :  Amos  v,  13  :  Vrudetis  iti 
tettipore  i//o  tacebit,  cpda  tempus  ma/um 
est.  Est  enim  tempus  malum  dupliciter  : 
vel  de  praesenli,  et  hoc  est  tempus  adver- 
sitatis  quod  est  malum ;  unde  Non  con- 
fundentur  in  trtnpore  t/ia/o.,  idest  in  tom- 
pore  adversitatis.  Mali  enim  in  tompore 
advcrsilatis  confunduntur,  non  boni  : 
tunc  uompc  confunditur  quis,  quaiido 
perdil  in  quo  sperat ;  sed  quando  id  ma- 
net  in  quo  sperat,  non  confunditur.  Iii 
adversitatc  autem  perduntur  temporalia, 
in  quibus  boni  iion  sperant  :  ct  idoo  non 
confunduntur  tempore  adver.sitatis.  Vel 
de  futuro  in  die  judicii  :  et  in  eo  impii 
confiindentur  per  erubcscentiam  de  pec- 
catis  :  Psalm.  vi,  11  :  Cotifundatitur  et 
eru/jescant  va/de  ve/ociter.  Justi  autem 
honorabuntur.  Uom.  ii,  7  :  His  c/uidem 
f/iii  secundutti patientiatti  //oni  operis  g/o- 
riam  et  /lotiorem  etc.  Ouantum  ad  secun- 
dum  malum,  quod  est  perdefcctum  boni, 
subjungit,  Et  iti  diehus  fattiis  satura/ntn- 
tur.  Hoc  tripliciter  exponitur.  Ad  littcram 
enim  boc  potest  exponit  de  famc  tempo- 
ralia  :  nam  alicjiiaudo  Dous  providit  quod 
fames  essct  apiid  infideles,  apud  fidoles 
sibi  iuviccm  commuuicabant  qua3  habere 


PSALMUS  XXXVf 


449 


poterant.  Aliquarido  eliam  providetui 
a  Deo  fidelibiis  nc  egcant  :  Job.  v,  22  : 
In  vantitale  ct  fame  ridebis,  sic  et  Elias 
satiatur  tcmporc  famis,  III  Reg.  xvu.  Ad 
probationem  tamcn  nostram  alicjuaiulo 
famis  necessitas  servos  Dei  prfieoccupasse 
probalnr.  IJndc  Aposlolus  ait  de  seipso 
II  Cor.  XI,  28  :  In  /ame  et  siti  etc.  Vcl 
quia  scrvi  Dco  modico  contcnti  salurau- 
tnr  :  Pliil.  ult,  12  :  Scio et  //t/milia/i,scio 
et  abunda/e  :  i/bique  et  in  omnibus  insti- 
tutus  sufn,  et  satia/'i,  et  esurire,  et  abun- 
dare,  etpenuriam pati.  Impii  autcm  multa 
volunt  ct  multa  qua:^runt ;  et  ideo  in  die- 
bus  famis  non  saturabuntur.  Exponas 
etiam  dc  fame  vcrbi  Dei.  Et  in  his  diebus 
hoc  saturantur  justi  :  Matth.  v,  6  :  lleati 
qui  esuriunt  et  sitiunt  justiliam,  qi/oniam 
ipsi  saturab/inlur .  Vel  tertio  cxponitur 
de  fame  qua^  crit  in  futura  vita,  ubi  jnsti 
satuiabuntur,  et  injusti  esnrient  :  Isa. 
Lxv,  11}  :  Sc/-vi  mei  comedcnt,  et  vos  esu- 
rietis.  Origenes  in  Giossa.  Exod.  xvi  :  Qui 
non  coliigcbat  manna  in  die  sexto,  esu- 
riebat  in  die  scptimo.  Nunc  est  dics  scx- 
tus  ;  ct  ideo  qui  non  coUigit  nunc,  csu- 
riet   tunc,  ibi.    Consc^iuenter  cum   dicit, 


nlilitatis.  Et  primo  ostcndit  quod  bonu 
justoruin  sunt  fiuctnosa,  sed  malorum 
e  ctjiivciso.  Secundo  ostcndit  hoc  expe- 
rimenlo,  ibi  :  Junior  f/ii.  Tcrtio  concludit 
piiucipalc  intcntimi,  ibi.  Declina.  Circa 
primiim  duo  facit,  secundiim  quod  du- 
plcx  friiclus  provenit  homini  :  unus  enim 
est  cx  boiiis  po.^scssis,  alius  ex  opcribus 
qna^  fccil.  Uudc  primo  ostcndit  quod 
fructuosi  suiit  boni,  (inantum  ad  primum. 
Sccundo  quantum  ad  secundum,  ibi, 
Ajn/d  Domi/i/im.  Circa  primum  duo  facil. 
Primo  enim  pramittit  frnctuositatem 
bonorum,  et  contrariiim  maloriim.  Se- 
cundo  assigiiat  rationcm,  ibi,  Bcnedicen- 
tes.  Circa  piiinum  duo  facit.  Primo  os- 
tcndilinfructuositatcmmalorum.  Secundo 
fructuositatcm  bonorum,  ibi,  I/ijusti  au- 
tem.  Dicit  ergo,  Mutuabitur  peccator.  Lega- 
tur  primo  seciiiidum  superficiem  litterae. 
Duplcx  signiim  cst  «[uod  aliquisdcficiat  in 
tcmporalibiis.  Unum,  quando  indigctmu- 
tuiimaccipere:  Deut.  xxviii,  W.lpse' /ce/ie-  "  fnnera 
rabitur  tibi,  et  tu  non  foencrabcris  ei 
ideo  dicit,  M/ituabitur  peccator^  idest 
mutiium  accipiet.  Aliud  signum  est, 
qiiando  (iiiis  miitiitim  consumpsit,  et  red- 


17»  bit...  fiene- 
^t       ralis 


Quo/iiam   pcccatores    pc/'ibu//t,    ostcndit      dere  non  potcst  :  iiiidc  dicit,  Et  non  sol- 


vrt,  Eccl.  XXIX,  7  :  Solidi  vix  reddct  dimi- 
dit/m.  Et  ecoiivcrso,  uniim  sigiium  abun- 
dautia^.  cst,  (|uod  habcat  iindc  gratis  det  : 
unde  dicit,  J//stus  aufem  miserctur,  idcst 
per  misericordiam  gratis  subvenit  indi- 
gcutibus  :  Job.  xxxi,  18  :  .ib  infanlia 
crevit  n/cct/m  t/iiscralii)  />tc.  .Miiid  cst  sig- 
nuin,  (juando  liomo  cst  promptus  rcddcro 
quod  d(dM*l ;  uiidc  tiiiil.  Kt  rctri/mcty 
scilicct  dcbitiim  :  Uoin.  xiii,  7  :  Heddite 
Of/i/tibtfs  debita.  Scd  iiiiid  cst  hoc  quod 
E/evasti  fne,   et  quasi  supcr  vcntt/nt  po-      dicil  ?    NiiiiKjuid  jiisli    scmpcr  abuiidanl 


quoniodocontcrciitiirbrachia  pcccatoriun. 
Et  p(juit  tria.  Primo  casiim  impionim. 
Secuudo  ordincm  cadcudi,  ibi,  Inii/tici. 
Tertio  modiim  :  ibi,  Qucmad//todt()/t  /u- 
mus.  Dicitergo,  Qida peccaloi'es peribtt/it ; 
quasi  dicat  :  Idco  justi  conscrvaiitur, 
quia  pcrditio  dcbctiir  solis  pcccaloiibiis, 
sed  saliis  justis  :  J(d)  :  Cmtteret  //ii//tos  ct 
iimu)ne/'abiies,  et  stare  facict  a/ios  pro 
eis.  Ordo  cadendi  cst,  (jiiia  lolliinlur  in 
altuiii   iil   fortius   cadant  :  Job.  xxx,  22  : 


itens  c/isisli  mc  vaiide.  Et  idco  dicil,  ////- 
mici  vcro  Do/iii/i/  mo.r  tit  /ti/nnrificati 
fucriitt  ct  e.vail(tii,  Psalm  lxxii,  18  :  Dc 
jecisti  eos  diuti  aiicvaretttt/r.  Scd  modiis 
est  siciit  fiimiis,  qiiia  si  dispergitur  iinu 
reparalnr.  Et  hoc  cst  (|U(»(1  ail,  Di-ftcic/t- 
tes  qiic//tad/nodt(f/i  fufftus  dc/icicftt ;  iiH'. 
IV,  15  :  Qt/,v  cs/  vila  rcstra?  vapur  csl  ad 
m/)dicitfft  jxircfis. 

IC  Mi(luiibiliir  piccalnr.  SMpi;»  oslcn- 
dit  (luod  paiica  justonim  boiia  [)i.cpondc- 
raiit  multis  maloruiu  bonis  ijilione  sla- 
bihlatis;  liic  aiitoin  ostcndit  idcm  ralionc 

XVIII 


tcrrcnis,  ct  mali  non?  imino  vidcturcoii- 
trarium  :  Jac  n,  .'>  :  Sintftc  Drtts  cicqit 
pai/pcrcs  iii  /inc  ffiitftdo  ?  Scd  jlcus  sccun- 
diiiu  islani  cxiiositioucm  loipiitur  sccun- 
(luiii  slaluin  vctcris  tcstamcnti,  in  qtm 
s(M'vanlibus  lcg(*m  poiiiittuiitur  tcmpora- 
lia  bona,  liausLrrcdicntibus  vcro  mala, 
iit  sallcin  [»cr  tcmiioralia  tialicrcntur  ad 
s[)iriliialia.  Taincii  iii  illis  bonis  signaii- 
tiir  iiromissa  i|ua'(lam  spiritiialia  :  ct  idco 
opoi  lcl  (>xpoiicr(<  (qiam  (|uanttim  ad  illtVH 
(|iii  iii  vctcri  lcslamcnto  [icrtincbant  nd 
novum  tcslamcntuiu.    Oporlol   crgo  Iuh: 

21) 


4K0 


IN  nAViliKM 


altius  oxpoiMMt',  Miitiniliitnr  clr.  Kt  potcst 
rcfcrri  ail  (lii|tl('\  nmliimn.  ilonio  cniin 
arK|niil  a  Doo  nHiliialnr,  ct  arK|ni«l  a  nii- 
nislro  Dci,  soilicct  hominc!.  Dicitnr  antcni 
peccator  homo  (inicnnninc.  Dicit  crgo, 
Miititnhilur,  scilicct  a  Dco,  (|nia,  Qiiid 
/ki/ics  qiiDil  fion  (i('(f'j)i<iti ?  1  Cor  iv,  7  : 
El  hoc  cst  qnasi  mnliinm  :  (jnia  ad  hoc 
dat  nohis  Dcns  (|ua'cum(ine  hona,  ut  cx 
eis  crescamus  iu  his  (|ua>  ad  honorcm 
Dei  sunt  :  Luc.  xix,  23  :  Et  egu  veniens 
cum  usuris  iitiijiie  e.rcyisseyn  i/iam.  Et  sic 
retribuimus  ei  per  gratiarum  aclioucm. 
Sed  Deus  poccalori  dcdil  hoiia  iialuralia; 
lemporalia  vero  aruiuando  lurgitur  et 
spiritualia  :  sed  pcccalor  uon  solvil  per 
spiritualem  profectum  et  gratianim  ac- 
tionem  :  Isa.  i,  2  :  ¥i/i(}s  enutrivi  ct  exa/- 
tavi,  ipsi  autet)i  spreveru/it  me.  A  miiiis- 
tro  enim  Dei  accipit  homo  mutnum.  Pne- 
lati  uamque  et  doctores  sunt  (juidam 
campsorcs.  Itcm  Luc.  xix,  24  :  Vocatis 
decem  servis  dedit  eis  deccm  unas,  et  ait 
ad  i//os.,  Negntinmini  dum  venio.  Ergo 
sunt  negotiatores.  Doclor  ergo  dat  po- 
pulo  doctrinam,  quasi  pecuniam  :  Psalm. 
XI,  7  :  E/oquia  Domini  e/ociuia  casta, 
argentum  igne  examinalum  etc.  Sed  dat 
verba  Domini,  non  sua.  Boni  autem  re- 
tribuuut,  quia  faciunt  quod  audiunt ; 
sed  mali  uon,  quia  uon  implent  ohc- 
diendo  :  Ezech.  :  Audient  ver/ja  tua,  et 
non  facient  ea.  Justus  autem  qnod  accei)it 
a  Deo,  quidquid  sit  illud  et  quocumque 
modo,  expendit  in  alio  :  I  Pet.  iv,  10  : 
Unusquisque  prout  accepit  gratiam  in  a/- 
terutrum  i//am  administrantes  :  et  sic  mi- 
serebitur;  itcm  regraliatur  Dco,  et  sic  re- 
trihuet :  Psalm.  xxv,  12  :  Quid  retribuam 
Dojyiino  etc.  Ralio  assignatur,  Quia  he- 
nediccntes.  Ilic  siint  tres  sensus  secuii- 
dum  Glossam.  Bcnedicentes  ei,  scilicet 
Deo  in  omuihus  gratias  agentes  et  jussa 
sequenlcs,  Hereditahunt  tei^ram.,  scilicet 
viventium  :  11  Cor.  ix,  6  :  Qui  seminat 
in  henec/ictionibus^  de  henedictionihus  et 
metet  viam  pclernam.  Vel  secundum  lilte- 
ram,  Hereditahinit  terram.,  idest  lerram 
promissionis.  Et  loquilur  populo  carnali  ; 
Isa.  I,  19  :  Si  vo/iierilis,  et  audieritis  me, 
hona  terras  comedetis.  E  contrario  qui  ma- 
ledicunt  Deo,  scilicet  non  solum  verbo, 
sed  facto,  vcl  occasionaliter,  disperihunt : 


l'sal:n.  i,  G  :  Iter  imjnorum  pcrihil.  Ori- 
gciics  expoiiil  alilcr,  Jienrdicc/itcs  ci,  sci- 
licet  juslo,  Jienei/icentiir.  {i\\'uU\\\\{\  enim 
(it  Justo,  Deus  accipit  sihi  factiiin  :  Liic. 
X,  IG  :  Qui  vos  spe?'?iit,  rnc  spe??iit.  VX 
Matlh.  xxv,  40  :  Quod  uni  e.r  ?ni?ii??iis 
r?i('is  fccislis,  r?ii/ii  fecisti.  Hcrci/itithunt 
terra???.,  Justo  (lchitam  :  Mallh.  x,  41  : 
Qui  recipiu?it  Jiistum  i?i  ?io??ii?ic  justi  ctc. 
Malcdice?ites  autem  e/,  scilicct  justo,  dis- 
perihutit  :  Gen.  xxvn,  29  :  Qui  ma/edixe- 
?'it  tihi,  sit  i//e  ma/edictus.  Scd  llierouy- 
mus  habet  aliter,  Peccafor  deficit,  iit  ?io?i 
so/cat ;  scd  Justus  miserelur  et  rclrihiiet. 
Qui  benedicti  a  Deo^  hereditahunl  ter- 
ram  :  Prov.  x,  22  :  Jienedictio  Domini 
divites  facit.  Injusti  vero  qui  maledicti 
suiit  a  Deo,  idest  puniti,  disperibunt ;  et 
idco  sunt  steriles  :  Gen.  iii,  17  :  Ma/e- 
dicta  terra  iti  operc  tuo. 

17.  Deindc  cum  dicit,  Apud.,  ostcndit 
honorum  fructuositalcm  quantnm  ad 
opera.  In  operibus  autcm  duo  ostendun- 
tur.  Et  primo  eorum  prospcritas.  Sccundo 
eorum  reparatio,  ibi,  Cum  ceciderit.  Sed 
quia  prosperitas  est  ex  eleclione  Dei, 
primo  oslcnditur  quod  cst  ex  partc  Dei 
diligeutis.  Secundo,  quod  est  cx  parte 
homiuis  dilecti,  ihi,  Et  i:iam  ejus  vo/et. 
Dicit  ergo,  Apud  Domi?m?n  gressus  lio?ni- 
nis  di?'ige?itur.,  idest  a  Deo  processus  ho- 
minis  dirigetur  quod  homo  directe  inten- 
dat  in  fincm  ultimum.  Hoc  enim  noii  est 
homini  a  se  :  Ilier.  x,  23  :  Noti  cst  /totni- 
nis  via  ejiis.,  ?iec  viro  est  iit  a?nhu/ct  et 
di?'igat  gressus  siios  ;  sed  est  a  Deo  :  Prov. 
XVI,  1  :  Hominis  est  a?iimum  preeparare , 
et  Do??ii?ii  guhernare  /ingua?n  :  om?ies  vise 
fiomi?iu?ti  pate?it  ocu/is  ejus  :  Psalm.  xvi. 
S  :  Perfice  grcssus  rneos  i?i  semitis  tuis, 
ut  tioti  moveantur  vestigia  ?tiea.  Dirigit 
autem  Deus  gressus  hominis  in  via  veri- 
tatis  cognoscendae,  ut  non  lahatur  in  er- 
rorem  :  Psalm.  xxiv,  5  :  Dirige  ??ie  in 
ve?'itate  tua,  et  doce  tne  etc.  Itcm  in  via 
justitia^  ut  dcclinct  a  malo  et  faciat  bo- 
num  :  Psalm.  xxvi,  1  i  :  Dirige  me  in  se- 
mitam  rcctatti  etc.  Quantum  ad  secuiidum 
dicit,  Et  viatti  cjns  vo/et.  Hoc  dupliciter 
potcst  intcUigi  :  ut  dicatur  primo  :  Et 
homo  directus  a  Deo  volet  viam  cjus,  sci- 
licet  Dei ;  quasi  dicat  :  Deus  sic  dirigit 
hominum  quod  non  cogit  eum,  sed  facit 


PSALMUS  XXXVI 


451 


eiimrecteambiilnre,et  eligere  honiim,  et  .suam,  scilicel  gratia-  ronfortantis  eum  : 

id  quod  osl  J)ei.  IMiil.ii,  13  :  Qui  ojtornlur  Ezech.    in,   14  :  Manus  Domini  erat  me- 

innobis  et  velle  et perficere.NiA  ixWioA'.  Et  cum  crmfortans  me  :    l*s.    cxxxviii,    10  : 

Dominns  volet,  idcs  tacceptabit  et  remune-  Et  tenehit  me  dextern  tua. 

rabit  viam  ejus,  idest  bona  opera  nostra  :  18.  Deinde  cum  dicit,  Junior  fui,  osten- 

Prov.  IV,  27  :  Quse  a  dextris  sunt  novit  dit  experimenlo  quod  bona  justorum  sunt 

Dominns.  Consequenter  cum  dicit,  Cum  fructuosa,  sed    non    malorum.  Et    ponit 


ceciderit^  ostendit  bonorum  in  opcribiis 
infructuositatem  quando  ad  eorum  r('[)a- 
rationem  :  et  circa  hoc  duo  facit.  Primo 
enim  ponit  ipsam  reparationcm.  Secundo 
ipsius  causam  assignat  et  ralionem,  ibi, 
Quia  Dominus  supponit  manum  suam^ 


ilhid  diuturnum  dc  duobus.  Primo  do 
immuiiitatc  bonoiuin  a  malis.  Secundo 
do  profectu  eorum  in  bouo,  ibi,  Totadie. 
Ciroa  primum  duo  facit.  Primo  enim  os- 
tendit  immunitatem  a  inalo,  quantum  ad 
ipsurajustuin.  Secundo  qu;intum  ad  se- 


Dicit  ergo,  Cum  ccciderit.  Directio  viato-  mcn  ejiis,  ibi,  Nec  semen  ejus.  Circa  pri- 

ris  sic  est,  ut  aliquando  cadat  :  sed  com-  mum  duo  facit.  Primo  enim  ponit  diutiir- 

prchensoris  est  iion  cadere.  Viator  tamcu  nitatem  (3xpcrimeiiti.  Secundoipsuincxpe- 

etsi  forle  ceciderit,  Deus  reparat  eum  :  et  rimentiim,  ibi,  Non  vidi.  Dicit  cvgo,Ju- 

hoc  est  quod  dicit,   Non  collidetur.  lloc  ?«'or/wz.  Acsidicercteiaiiquis:  Unde  habes 

autem  potest  intelligi  de  secundo   casu,  hasc  omnia  quai  dicis  de  bonis  Justorum 

scilicct  temporabs  adversitatis  :  II  Reg.  i,  etc.  Ilespondel,  (juia  ab  experimento,  Ju- 

25  :    Quomodo    ccciderunt  fortes,  nolite  ??io/' /"i</ e/c.  IIoc  duplicitcr  polest  exponi. 

annuntiare  in  Geth  clc.  Et  sic  '  justus  si  Primo  de  a'tate  corporali  se^iundum  (luod 


cadit  iion  coliid(!tur,  quia  pationter  sus- 
tinet  :  Jac.  i,  4  :  Paticntia  opus  perfec- 
tum  habet  etc.  Sed  pcccator  dum  cadit 
colliditur,  (juia  impatiens  est.  Vel  de 
casii  vcnialis  peccati,  quia  nulliis  est  qui 
tale  pcccatum  non  committat  ali(|uan- 
do  :  Jac.  iii,  2  :  In  multis  offcndiinus  om- 
nes.  Et  sic  scnsus  est.  Si  cecidcrit  Iioc 
casu,  iiou  coUidctur,  ut  morlali'.er  pec- 
cet ;  unde  dicitur  Piov  xxiv,  16  :  Se/jties 
in  die  cadet  justus,  et  resur()el .  Qiiod  si 
refeialur  ad  casum  i)cccati  mortaiis,  (|iio 
arKiuando  jiistus  cadit,  ut  David  [)cr  adul- 
tcriuni  et  liomicidium,  el  sicut  Pclriis 
negaiido  (lliristiim  ;  sic  peccatores  ex  casii 
coHidiiutiir,  dum  dcsporati  iioluiit  ad  pce- 
nitcnliam  redire.  Undc  E[»h.  iv,  lU  ; 
Desperantcs  semetipsos  tradulerunt  elc  II 
Cor.  XII,  21  :  Ijn/enm  mullos  ex  his,  </ui 
ante  /icccaverunt,  cf  mui  cf/cru/i/  //n-ut- 
tcnlinm  ctc.  S(;d  Jusliis  non  colliditur  [icr 
desperatioucm,  S(m1  rcdit  ad  po-nitcnliaiu  : 
unde  David  dicit,  Pcccavi  Domiuo  :  cl 
dictiim  est  ei,  II   llcg.  xii,  l.{  :   Dominus 


houiu  prinio  flt)rct  iii  Juvcntutc,  et  postca 
seuex  fit  :  Ps.  lxxxix.  6  :  Mane  floreat, 
et  transcat. 

Sed  c(3ntra  lioc  dicit  Augustinus  :  Tu 
David,  scmpcr  fiiisli  in  tcrra  tiia  :  et  si 
in  illa  non  fuil  Jiistiis  dcrelictus,  non 
tamcn  est  niiriim  si  alibi  cst  dcrelic- 
tus. 

Et  idco  vult  Auguslinus  ijuod  loqua- 
tur  in  persona  Ecclesia'.  Et  Iwec  habet  ie- 
tatcm  puciilia'  in  Abcl,  Juvenlutis  in  pa- 
triarcbis,  scnectutis  in  .\[)oslolis,  senec- 
taui  in  liiic  luiiudi.  Pra'-lcnuiltit  '  diias 
mcdias  a^lalcs,  ct  [KUiil  cxlrciuas  :  ct  sic 
fiiit  a  priuci[)io  miindi,  ct  cril  us(|uc  ad 
fincin.  Et  lucc  distincrKi  [lonilur  (ial.  iv. 
Vcl  [xilcsl  iulclligi  dc  siiiiiliialitafe  :  qiiia 
(|uam(liu  Ikiiiio  dclcclalur  iu  [iiicrilibus 
el  vaiiis,  sic  csl  [)ucr  iiicnlc  ;  scd  (|iian(io 
(lclcclatur  iii  maluris,  til  scucx.  Et  lui'c 
di.sliuctiii  [iiiuitur  I  (!iir.  xiii,  11  :  ium 
essem  /utrru/is,  hn/uehar  etc.  Cum  autetn 
farlus  suin  clr.  Et  idc<i  ilicit  :  Sive  ia 
stalii  |)U(;rili,  sivc  iii  statii  soiiocliitis,  hoc 


transtulit  pcccntum    luum.    Itciii    /'ctrus  Judicavi,  ([iiod  sciliccl   i|isc  Jiistus  sit  im- 

flevil  nmnrr,  Matlli.  .wvi,  75  :  Mich.  vii  :  niuiiis  a  iiialis.  ct  ([uaiitiini  ad  sc,  cl  qiian- 

Non  /.vlcris  ininiicn  mcn,  i/uin  crcidi,  nni-  tuiii  ad  scmcn  cjus.  Idco  ostcndil  ilicons, 

suri/nm.  Ualio  aiilcin  ([iiod  uoii  coirKiitur,  Non  vidi  jw^lum  dcrc/irtuni.  (jiiaiitum  ad 

ost,     Quia    Dominus    su/tponil    nuinum  so.  Si  hoc  rchMatiir  ail  bonu  lciniioralia. 


*  Al.  :  «  sic  9i.  » 


>  Al.  :  »  pnvmilliU  »' 


4f52 


l.N   DAVIDKM 


non  viilctin"  li«>o  viM-iim,  (iiiia  do  juslis 
(liriliir  ll(>lir.  \i,  .'{7,  Eijtntcii,  fint/iistittfi 
etc. 

Rp.spon(li>(i.  DiotMidnni,  (|iio(l  licot  siil) 
trahanfMr  cis  lioria  teniporalia,  iion  lamcn 
tlescrmitiir  a  Deo,  qnia  lotiini  Ikic  ccdit  in 
bonum  cornm,  vcl  pni  lioiiis,  vcl  ut  loUa- 
tur  eausa  aliciijiis  mali,  nt  dicit  Augusti- 
nns  :  Matlh.  vi,  \V.\  :  PrimiDn  (putwitc  re- 
ywtm  Dei,  ct  /hvc  omiiia,  srilicel  spiri- 
tualia,  af/Jicienfitr  vobis.  Vcrnm  cst,  scd 
si  Dcus  videt  cxpcdirc  ad  iiostram  salu- 
tem.  Quantnm  ad  semcn  ejus  dicit  :  Nec 
semen  cjiis  quarena  panem  :  Kxod.  Et/o 
sum  Deus  zc/otes,  rcdc/ens  ^nisericordiam 
1)1  mii/ia  /lis  qui  di/iffunf  me,  et  ciistodiunt 
prxcepta  mea  :  Luc,  50  :  Misericordia 
ejus  a  procjenie  in  prorjenics  timcntibus 
eum.  Et  ideo  sicut  ipsi  non  dcrclinquun- 
tur,  ita  ncc  scmen  corum.  Et  potcst  rc- 
ferri  ad  pancm  temporalom,  (juanlum  ad 
vetus  testamcntum  ;  scd  scciindiim  spiri- 
tualem  intcllcctum  panis  iste  intelligitur 
participatio  Christi,  scilicet  vcritas,  sa- 
picntia  et  justitia  :  Joau.  vi,  41  :  Ego 
sum  panis  vivus  etc.  Hic  est  panis  qui  dat 
de/icias  regibus,  Gcn.  xmx,  20.  Et  dicit, 
Quserens  panem^  quia  iste  panis  praislo 
est  qua^rentihus  eum. 

Sed  contra  :  Abraham  justus  fuit  ct 
Isaac  :  Ismael  autcmct  Esan,  qni  fuerunt 
filii  jnstorum,  non  habcnt  spiritiialcm  pa- 
nem. 

Respondco.  Apostolus  solvit,  qnod  filii 
promissionis  compntantur  filii  justorum. 
Ergo  scmcn  est  illc  (iui  imitatiir  eum. 
Unde  tam  filii  carnales  qui  imilanturpa- 
trcs  in  bono,  quam  discipuli  qui  iniitantur 
magistrum,  sunt  semcn  spirituale,  scili- 
cet  illi  qui  imitantur  eorum  doclrinamin 
opere.  Tota  die.  Ilicostcndit  aliud  signum 
experientia',  .sive  aliud  '  cxpcrimcntiim, 
el  dicit  quod  aliud  quod  experlus  dc  viro 
justo  est,  quia  Tota  die,  idcst  toto  tempore 
vitaB  snae,  yniseretur,  miseriis  aliorura,  et 
commodat^  scilicct  spirilualia  ct  tempo- 
ralia  :  Ps.  Cxi,  5  :  Jucundus  /tomo  qiti 
miseretur  et  co7myiodat  :  vcl  actn,  vcl 
promptitudiiic.  Et  idco,  Semen  i//ius  in 
benedictione  crit  :  (lcn.  xxii,  M  :  Mii/ti- 
piicabo  s€)nen  tuu)n  siciit  stei/as  coe/i  etc. 


19.  Dcc/ina    a    ma/o.    Siipra    osliMidit 
1'salmisla  (|uod  liona  jusloniin  siinl  inc- 
lioia    (|uaiitiiin    ad    fructum  ,  hic   aiittMU 
IMdrumpil  iu  exhortationcm  ad  illa.  Circa 
hoc  diio  facit.  Primo  cnim  poniliir  cxhor- 
talio  ;i(l  ista.  Sc(  iindo  poniliii'  rrucliis,  ibi, 
Dominits  ainat.  .lustitia  habel    duas  par- 
tcs  :  rcccdcrc  a  inalo,  et  faccrc    hoiium. 
Et  idco  dicit,  Dcc/ina  a  ma/o.,  ct  jac  bo- 
7111711.  II»  autcm  dua'  partcs  justitia»  cor- 
rcspondcnt  pra'ccptis  legis  :  justitia  cnim 
rcgulatur    legc.    In    lcgc   sunt    qua-dam 
pra^ocpta  affirmativa,  qua'  implcntur  fa- 
ciinido  bonum  ;  ct  qiuTdam  siiiil  ncgativa, 
qua'  implentur  dcclinando  a  malo.  Itcm 
per  ha^c  duo  pcrricitnr  naliiralis  iuciinatio 
appetitus,  cujus  sunt  duo  objccta  :  scilicet 
bonum  et  malum  ;  ciuia  appctitus   iiatu- 
ralitcr  tendit  iii  honum;  ct  rcfugit  malum 
falsiim.  Sed  dioit,  Dec/ina  a  7na/o.  Est  au- 
tcm    dnplcx    malum.  rnum,   (juod   facit 
homiiics   malos,  ct  hoc  vcrc   dioilur  ma- 
liim.  Aiiud    malum    est,  quod    non    faoit 
homincs    malos,  scilicct    inalum    po'iiff(. 
Primum  est  peccatum  ;  ct  dc  hoc  intclli- 
gitur  cum   dicit,  Dec/iyia  a  )na/o,  idcst  a 
peccato  :  Eccl.  Noti  ze/cs  /io7nincm  in  pec- 
cafo  suo.  Et   non   dicit   qiiod    noii    faciat 
mahim,  qiiia  in  hoc  inlclligitur  sola  ne- 
gatio,  scd,  Dec/itia  a  ma/o.,  ut  scilicet  vo- 
luiitatcm    facicndi    non    habcat.  Isa,  17. 
Qitiescite  agere  pei^verse,  c/iscite  boieface- 
re.  Ila^c  dno  frequentcr  introducuiitiir  in 
sacra  Scriptura.  Sed  quandoquc  pra^mit- 
titur    honum,  sicut    ibi,  Ps.  xi.iv,  8  :  Di- 
/existi  Jtistitia^n^    et   odisti   i)iiquitatem. 
Ouandoquc  pra^mittitur  vitatiomali,  sicut 
Isa.  VII,  15  :  Ut  sciat   rejjrobare  ma/tim, 
et  c/igere/)Oim))i.  Et  ratio  est,  quia  dnplex 
est  ordo.  Ilnus  scilicet  intcntionis  ;  cl  se- 
cundum  hnnc  ordinem  sempcr  prius  de- 
bct  pra'mitti   bonum  qnam   vitatio  mali, 
quia  ad   hoc   vitat    mahim,  ut  facial  bo- 
niim.  Alius  est   ordo  executionis  :  cl  se- 
cundiim  hunc   ordincm  prius  praicipitnr 
ut  vitct  malum  :  qiiia  omncs  nascimur  filii 
ira»,  ct  noii  possumus  ficri  justi  nisi  ex- 
pellamus  maliim.  Eiin/iabita  itisxcii/wn 
Scvcu/i.  Ilic  ponilur  fructusjustitia*  ;  quasi 
dicat  :    Si  declinaveris  a  malo,  et  fcoeris 
bonum,  inhabitabis,  sed  non  dicit  expli- 


*  Al.  :  <i  aliquod.  » 


PSALMUS  XXXVI 


453 


cite  ubi,  scd  quanttim,  quia  iii  sgeculnm 
sseculi.  Scd  cst  sonsus,  Inhdbitn,  (juasi 
intus  haljila.Scnsibilia dicuntur  cxtcrioia 
bona,  qui  exlcriori  sensu  capiuntur.  Inte- 
riora  bona  sunt  spiritualia  et  intclligibi- 
lia.Cum  ergo  dicit,  luhabita,  dicit '  inlra 
possessioncm  spiritiuilium  bonorum  ha- 
bitabis  :    Cant.    i,  3  :  Introdu.ril  mc  rex 


Arii.  Juslius  autcm  duo  rctribuct :  contra 
punilioiicm  daiiit  rcmuncralioiicm  ;  unde 
dicil,  Jusli  (lutc/n  heredilabunt  tenom, 
quasi  hercditate  cam  possidentes  :  Ps. 
Lxviii,  36  :  IJereditate  ac<iuirent  eametc. 
I  Pclr,  3  :  Rpgeneravitnos  in  spem  vivam, 
Contra  cxtcrminationcm  hereditatis, 
quia,  InJuibitabunt  in  sxculum  s,vculi  su- 


in  ccllaria  sua.  Kl  dicit,  In  sa'rulum   sve-     per    eam,  idcst   in   hac   tcrra   vivcntium 
cidi,  idest  iu  pcrpcUium  :  Exod.  xv,  17  :      semper  erunt. 


Introdures  eos,  et  plantahis.^  etc.  Quia  Do 
minus   amat  judicium.  Ilic  ponilur  ratio 
quare  iuhabitct  iii  saiculum  sa^culi  ;  quasi 
dicat:  idco  inhal)itabit,quiahoc  statutum 
est  cx  divino  judicio.  Probat  hoc,  scihcct 


21.  Os  Justi  meditabitur.  Ilic  ostendit, 
quod  bona  justorum  majora  sunt,  quaa- 
tum  ad  usum  virlutis,  quiainjusli  habent 
os  pronum  ad  mahim.  Primo  crgo  agit 
dc  spiritnalibus  bonis  jiislorum.  Sccundo 


quod  inliabilot   scmper  ot  iibciitcr,  Quia      dc  pcrvcrsitatc  malorum,  ibi,  Considrrat. 


Dominus  amat  judicium:  Isa  lxi,  8  :  E(pt 
Dominus  dili(p-us  judicium.  Et  inducilur 
quod  hic  dicilur,  duphci  rationc  :  quia 
sic  est  ratio  cjus  quod  dicil.  Declina  a  ma- 
lo  etc,  iil  scilicct  sis,  sciHc(!t  imilator  J)ci, 
quia  Dominus  amat  judicium  ;  ct  lioc  cst 


Circa  primum  duo  facil.  Primo  enim  po- 
nit "  spirituali  i  justorum  praM>minenlia. 
Seciindoponit  fructnm  ipsorumbonorum, 
if)i.  'S^m  supplantabuntur.  Bona  spiritua- 
ha  in  duobus  consistniit  :  scilicct  proiit 
siiiil  in  oro  el  proiil  siiiil  in  corde.Iuore 


dccHiiarc  a  nialo  (!t  faccrc  bonum.  Vcl  ad     jusli    uon    cst    nisi    boiinm  et  veritas  : 

hoc  refcrtur,  luhabita  in  saeculum  sgecidi., 

qiiia  hoc  justum  cst.  Et  Dcus   amat  judi- 

cium.  Jiislum    ciiim   csl  ul  si  homo  nou 

velit  rclinquerc    Dcuni,  iioii    rclinqualiir 

ab  co,  qui  cst    a-tcrnus.  Et  i(U^o  iion  re- 


E[)li.  \\ ,  2o  :  D&ponentrs  mendacium, 
hHptimini  vrritatem.  Est  autem  (lupl(.'X 
veritas  :  ct  ulra(iuc  habctjusti  pra^mia. 
PriiT^a  cst  dc  divinis.  Sccunda  est  dc  hu- 
maiiis.  (^)iianliim    ad    prinium    dicil,    Os 


liiKiucnlur   ab    co  justi,  qui   vohinl  csse     pisli  meditabitur  sapirntiani. 


cum  eo.  Et  idco  dicit,  'Non  dereliiupirt 
sanctos  suos.  Et  (!X  hoc  se(]uitur  (iikmI,  //i 
xternum  comcrcabuntur.,  quia  a^lernus 
estetpotcns  :  Ps.  xi,  8  :  Tu.,  Douiine ser- 
vabis  nos  et  custodies  nos  rtc.  Isa.  xxxiii, 
20  :  Non  rumprntur  funiculi. 

20.  lujusti.  Ilic  ponilur  forma  judicii, 
(jua'  crit  boniscl  inalis.  Priino  erfi^o  ponit 
(luid  dabilur  nialis  in  judicio.  Sccundo, 
(]uid  bonis,  ibi,  .lusti.  Malis  ininiillct  pii- 
nitioncm  :  (]iiia,  lujusfi  jjunirutur  :  Ecd. 
XXI,  1  I  :  ///  finrm  illorum.,  scilicrt  jwcca- 
toruui,  iiifrrui  rt  fenrbr.v  rt  /irrna  :  II 
Tlics,  !)  :  Dalnntt  jxviuis  in  intrritu  ,vfrr- 
nas.  Itcm  cxtcrmiiiationcm,  ijuia  srinrn 
impioriiiii  jirribil .  Ilic  lo(|i:ilur  sccuiidiiin 
existiinationcin     linminuin.    IMali    aulciu 


Scd  noii  vidclur  bciic  diccre  :  quia  rae- 
dilari  cst  actus  cordis,  nou  oris. 

Ilesjiondco  dicendum,  (piod  mcdilabi- 
lur,  idcst  ni(Mlilata  lo(]ucliir,  vcl  modula- 
biliir.  El  mi!lti[)licarc  aliqui  mcditantnr 
sa[):iMitiaui.  (^liiidam  mcdilantur  Cliristiim 
(]ui  cst  sapicntia  Dci  1'alris  sallcm  crcdcn- 
do  :  Dcul.  II:vc  est  sapirntia  resfra  ct  in- 
trllfctus  coram  jmpulis.  Quidam  acquics- 
ccnlo  ciim  inhdligcnlibiis  :  Eccl.vi,3i: 
Si  dile.reris  audire.,  sajiirns  cris.  Quidam 
iii  ta  psjillcndo  :  Colos.  v.  \\)  :  Psallrutes 
iii  cirdibus  resfris  Dnmino  :  Prov.  ult,  2()  : 
Os-  'iiniiii  aprruif  saj)irnfia\  rf  Ir.r  cleinrn- 
li.v  iu  linipiu  ejus.  Sed  osjiisli  moditabi- 
tiir  sai»iciiliaiu  doccudo  :  I  Cor.  ii.  (i  : 
Sajiirntiam  Imjuiinur  iutrr  /irrfrctos.  Ori- 


cum    nioiiunliir,  crcduiit   saltciu   in  liliis  {^oncs   aiilcm    dicil  :  Impcriti    pcssimum 

vivcrc.  Scd  dicit  ([iiod  Sriiirn  rorinii  />rri  vitium  liabcnt.  iit   siipcilluos  cos  dicaiit, 

/>//,  idcsl    vcl    caiiialcs    lilii  (jiii    [tropric  (pii   stndinm  doclrina'    im|)ciidunt  :  imi- 

imilanlur  (Miriiiu  malitiam,  vcl  .scclatorcs  taiitcs   rcriim    vdcibula.  corum    studiiim 

falsa'    doclrina'.    aliquorum,  siciil   .scmon  contcmiiuiit.  loiiuacitalcm  suam.  iucrliam 


'  Al. 


ic|p»t.  » 


*  .\l.  :  «  ponit  bona.  u 


4:i4 


IN   DAVIIUvM 


ol  imporitiain  .Mpiin»l»;iii1t's.  0>»""'>"»  '»'1  *'*'•  '*'''*^'-  '<  ^*'  =  /Vv/^«  ^ym  r/^/   infilmu 

snMmdmn  (lifil.  /•;/  /iiif/i/o  tyi/s.  Wor  tri-  cii/ru/i/,    c/    fcs/inant    otr.    Sap.    n,  20  : 

pliciUM-   ('\poiiilnr,  l.i/ii/iKt  rji/s  /ix/i/rfit/-  Mo/-te  litrjiissiina  roii(//'inii/'inus  ciidi.  Scd 

Jw/iriitni,  uU'M  cmn  jiidicio  t'l  disorcliono  jnsli  dofciidiiiitnr.  Primn,    (jiiia   ovadnnt 

sermonom  prolVrot  :  Ts.  r.xi,  5  :  Dispinirt  eorum  porsocntionem  ;  nndo  dicit,  Domi- 

srnnones  ejits  in  Jw/icin  :  Kccli.  xxi,  28  :  nns  au/cjn  non  derelinqurt  eum  in  mani- 


I 'erlia  prui/rn/itm  s/atera  ponderalntntur. 
Alio  modo  secnndcm  «iiiod  roforlnr  ad 
jndicos  :  (inia  jinlox,  sivt^  os  jnsti,  sivo 
lingua  Jndicis,  jiistiim  jiidicinm  lo(|nilnr 


Ints  cjits ;  qnia  licet  ad  horam  impii  ha- 
beanl  p(3U^slalomsnperjiislos,  non  tamen 
scmpor.  l'sal.  r.xxiv,  ,'{  :  J\'on  rcliiKjuet 
Dominus  virgam peccn ttnitm  sitprr sortem 


insontentiando.  Vol  linjiua  jnsti  loqnotnr     Justoritm   e/c.  Secundo,  (inia    liboranlur 


dojndiciis  Doi  :  et  convorlol  pcccatores 
ad  p<i'nitoiitiam  ex  considorationc;  divini 
judicii  :  Job.  xix  :  :  Fur/i/e  a  facie  (jlatlii, 
quoniam  ul/in'  iniqi/i/a/uin  (/ladiiis  est. 

Sod  (piare  dicit  in  fuluro,  meditabitur, 
et  loquotur? 

Ucspondeo  dicendum,  quod  loquitur  in 
fnliiro,  nt  designel  continuitatom  medi- 
tationis ;  (juasi  dicat  :  (lontinuo  loqnitur 
ct  meditatnr.  Vol  dicit  hoc  dc;  futiiro,  (|uia 
modo  modicnm  qmd  do  sapientia  possn- 
mns  loqui,  sod  in  fiiliiro  polerimiis  magna 
meditari  de  sapientia,  ct  pliira  loqui  dc 
judiciis  Dei.  Sed  contingit  quod  aliqnis 
non  habet  in  cordc  quod  loqnilur  ore  : 
Matth.  XV,  8  :  Populus  hic  labiis  me  ho- 
norat,  cor  au/cm  eorurn  l/nigr  es/  a  me. 
Non  sic  de  viro  justo  :  sed  siciit  loqnitur, 
ita  habet  in  corde  :  qnia  infixam  hai)et 
in  memoria  per   mcditationem,  ct  in  vo- 


divino  judicio.  Unde  dicit,  qnod  non  so- 
lum  hic  libcrantur,  sod  nec  damnabiintnr. 
(Juni  Judicabi/ur  illi,  idost  Juslo,  idcst  ad 
ntilitatem  justi.  Vcl,  ////,  idcst  pcccatori 
condemnabitur.  i's.  i,  5  :  liesitri/cntijiju- 
dicio^  idcst  in  condemnationem. 

23.  Expec/a.  Multa  locntus  est  P.sal- 
raista  in  pra^missis  ad  commendationem 
jnstorum  et  dejectionem  maloriim  :  et 
ha^c  omnia  retulit  ad  hoc  ut  scquamur 
jiistiliam,  ct  declinemus  malum  ;  hicau- 
tcm  iuducit  cxhortationom  ad  jnslitiam. 
In  duobusscrvatur  justitia  :  scilicet  iuhis 
quae  sunt  ad  Deum,  et  in  his  qua^  suntad 
proximnm.  Circa  lioc  crgo  tria  facit.  Pri- 
mo  proponit  exhortatioinjm  ;  secundo  os- 
tendit  proeminm,  ibi_,  Et  exaltabit  te ;  ter- 
tio  probat  qnoddam  quod  proposuit  ibi, 
Vidi  impium.  Ordinat  crgo  exhortando  ad 
Deum.  Primo  per  expectationem  ;  secun- 


luntate  per  amorem,  legem  Dci.  Propter  do  per  obcdientiam.  Dicit  ergo,  Expecta 

hoc  dicit,  Lex  Dei  ejns  in  corde  ipsius,  Domimtm  :  ubi  dicit  duo.  Primo,  (juodsi 

idest  Icgein  et   judicinm  lofiuitnr  et  mc-  aliquam   molestiam   pateris,  non  statim 

ditatur.  Et    ideo,    Non   supplanfabi/ntiir  desperes,  nec  turberis  contra  Deum,  sed 


(jressus  ejus.  Et  ponit  hic  fructum  bono- 
rum  opernm,  quia  non  deficient,  neque 
fraudabuntur  :  quia  (jui  habet  sacram 
Scripturam  (!t  legem  Dei  in  cordc,  non 
decipitur  a  diabolo  :    Ps.    cxvni,  \{  :  In 


expecta  quousque  suci^urrat.  Ps.  xxxix. 
2  :  Expectans  expectavi  Dominum,  et  in- 
tendit  mihi.  Et  sic  hortatur  ad  sapientiam. 
Secundo  hortatur  ad  longanimitatcm ; 
quasi  dicat  :  Si  nondum  remnnoratns  os 


corde   meo  abscondi   elorptia  tiia,  ut  non     dc  bonis  tuis,  non  frangaris,  sed  expecta 


peccem  tibi.  Nam  lex  cst  lucerna  :  et  idco 
qui  sciunt  cam,  non  ofTondunt. 

22.  Considerat  peccator.  Hic  agit  de 
consideratione  malorum.  Et  primo  ponit 
cogitationes  maloriim  coiitra  bonos.  Se- 
cundo  defcnsionem  bonornm.  Dicit  ergo, 
Considerat  peccator  Justum,  scilicet  insi- 
diose,  qnomodo  possit  noccre.  Ps.  xxi, 
\S:  /psi  vero  coimderaverunt,  Prov.  xxiv, 
15  :  iVe  insidicriset  quxras  impietatemin 
domo  Jitsti.  Et  quxrit  morlificare  ettm. 
Ubi  ostenditur  ejus  crudelitas,  vcl  intcn- 


remunerationem.  Habac.  n,  3  :  Si  nioram 
fccerit,  expecta  eum  ctc.  Jac.  v,  7  :  Ex- 
pectat  agricola  pretiosum  fructum  terrse 
patientcr  ferens.  Et  custodi  vias  ejus.  Ex- 
pectatio  est  in  malis,  ciistodia  est  in  bo- 
nis.  Custodi  ergo  vias,  scilicct  charitatis 
et  prajceptornm,  et  scrva  cnm  diligentia. 
Piov.  IV,  23  :  Omni  cus/odia  serva  etc. 
Job.  xxni,  11  :  Ves/iqia  ejns  secutus  est 
pesmeus  :  viam  ejus  cus/odivi.  Ps.  r.xviii, 
34  :  Scru/abor  lcgem  /uam  e/c.  Et  exalta- 
bit  te.  Hic  ponilur  pisemium  sivc  fructus, 


PSALMUS  XXXVI 


oo 


hoc  Gst  fructum  bonorum,  ut  ab  co  exal- 
tentur.  Eccl.  xv  :  Exaltabil  illnm  apud 
proximos  siios.  Sap.  ult  :  In  omnib^is  ho- 
norastipopulum.  Et  ad  quid  ?  Uthserodi- 
tate  capias  terram.  Mirum  est  quoddicit. 
Cum  tcrra  sit  infima,  qtiomodo  exaltabit, 
ut  capias  cam?  Et  dicendum  quod  terra 
de  qua  lo(juitnr,  esl  terra  viventium  :  et 
haec  est  in  alto^  (jiuisi  stabilitas  seternorum 
et  spiritualium  bouorum  :  et  ad  hanc  non 
pervenit,  quamdiii  mens  jacet  in  imis, 
sed  oportel  (luod  exaltetur.  Isa.  lvui  : 
Sustollam  lo.  supor  altitudinem  terrx.  Vel 
etiam  potcst  intelligi  de  ista  terra.  Illi 
ergo  hercditate  rapiunt  tcrram,  qui  tcrra? 
dominantur  :  et  tales  sunt  qui  habent  cor 
elevatum  a    terra,  ([uia  non   babent  cor 


lum  stuUum,  idest  peccatorem,  in  dif/nr 
tate  sublimi.  Amos.  ir,  2  :  Altitudo  cedrn- 
rum  quasi  altitudo  illius,  et  fortis  ipse 
(piasi  quercus.  Sed  quare  impii  vivunt, 
est  (hiplex  ratio.  Una,  quia  quando(iuc 
suhlimantur  mali  propter  peccata  homi- 
num.  Job  xxxiv  :  Qui  rofpiaro  facit  homi- 
nem  hijpocritam  propter  peccata  pojmli. 
Et  ideo  mah  sunt  quasi  flagella  Dei  ad 
popnhim  cum  dominautur.  Isa.  xx  32  : 
Vx  Assur  virqa  fiiroris  mei.,  et  bacu/us 
ipsc  est.  Alia  ratio  e.st,  ut  mah  cum  do- 
minantur,  gravius  pereant.  Job  xxx, 
Elecasli  me,  el  qiiasi  supor  ventum  po- 
nem  olisisti  me  valide.  Unde  quandoque 
in  co  quod  magis  desidorant,  magis  de- 
jiciuntur.  Alia  ralio  est  ad  instructioncm 


pressum  ad  tcrram,  sicutsuntservitcrrtp.     juslorum,  ul  non  mullum  rcputcnt  haec 

temporalia,  (|ua'  etiam  l)oni  habent  et 
mali,  ut  dicit  Augusfinus.  Job  xxi,  21  : 
Voriimtamen  non  siint  in  7nanu  eorum 
bona  sua,  sicut  bona  anima'.  Non  curo 
de  ois.  Item  ut  justc  damnentur,  qui 
abuluntur  bonis  dalis.  Isa.  \,  2  :  Filios 
enutrivi  et  exaltavi  etc.  Vel  hoc  potest 
rcfcrri  ad  b.Trcticum,  qui  clevatur  in 
suo  scnsu.  Et  liuaUtcr  dicitur.  Et  tran- 
sivi.  Ilic  piimo  ostcndit  (U^jcctionem  pec- 
catoris ;  sccundo  ostendit  destructionem 

justitia.    Isa.    ult.  lxvi,  2i  :  Eijrediontiir      loci  (!jus.  Dicit  autcm;  transivi.  Nou  dicit, 


et  posscssiliJitcrra'.  Et  idcooporlet,  ad  boc 
quod  capiant  cam,  iit  cxaltentur.  Prov. 
IV,  8  :  GlurificaOcris  ab  e«,  cum  cam  etc. 
Cum  perierint  peccatores  videbis.  Isti  la»- 
tabuntur  dc  perditione  malorum.  Psal. 
Lvii,  H  :  Lxlabitur  justus.,  cum  vidorit 
vindictam  etc.  Job.  xxii,  19  :  Videbiint 
justi,  ot  Ixtabiinlur.  Scd  non  propler  pcr- 
ditioncm  impiorum,  quia  Dcus  non  prop- 
ter  ipsam  hctatur.  Sap.  i,  13  :  Non  Lvta- 
tur  in  porditione  virorum  :  sed  de  diviua 


et  videbunt  cadavcra  virorum.,  qui  piw- 
varicati  sunt  in  mo.  Item  de  divina  mi- 
sericordia  ipsis  exbihita,  qiia  suut  lihc- 
rati  a  malis,  sivo  a  poMiis  daumatornin. 
Et  ad  hoc  vidcndnm  oportct  (juod  sit 
etiam  exaltatus  :  quia  si  cs  deprehensus, 
nonvidcbis  pcrditioucm  ipsoriim.  Psaim. 
LXii  :  Hoc  labor  ost  ante  mo,  scilicct  facla 
peccatornin,  doncc  ctc. 

24.  Vidi  inipiiim.  Ilic  |)robal  (iiio  circa 
pcrditioncm  pcccatoruni.  Priino  ponit 
prospcritalrm  i[)sonim  ;  sccuiido  pcr(.i- 
tionem  ;  iiiidc  dicil  :  Vidi  iinpiiiin,  idcsl 
qucmcumipic  pcccaforcm,  supore.rtilta- 
tum,  idcsl  supra  slaluin  sua"  coudifioiiis: 
ot  supra  alios  lioinincs,  (|uaiifiim  ad  sfa- 
tnm  iniindi.  Joh  xxi,  {Jiiaro  im/iii  vi- 
viint,  I onfnrlati  siiiil,  roborati  divilis  otr. 
Et  elovaliim  siriit  rodros  Libani.  II ic  esl 
diiplcx  liffiira.  Vd  snpra  ccdros  Eihaiii. 
qiue  inter  omiics  arhoros  majorcm  aHiln 
dincm  hahct  ;  (piasi  dicil  ;  jsxcidlcnlcr 
siipcr  alios  vidi   ciim.  Eccl.  \,  20  :  Posi- 


transivit,  (|uasi  dicat.  Transivi  ego  per 
considcrationem.  Exod.  iii  Trtinsibo  et 
vidobo.  Onaindin  hoino  (icfigil  ocuiiim  in 
rcbiis  muudi,  vidfinr  ci  (|uo(l  mali  snnt 
pof(Mit(!s  :  ([uaudo  autcm  mcnfc  transit 
ad  spiritiialia  ct  Dei  jiidicia,  pro  nibilo 
rcpntat  cos.  Unde,  transivi,  jicr  convcr- 
sioiicm  :  qnia  ([uamdiu  arK[uis  (»sf  .sa>cu- 
laris  airccfn  cf  coriiorc,  [daccnt  (^i  rcs 
miiiidi :  scd  (|iiaudo  aHcctu  transif  ab 
eis,  [)ro  iiihih)  liahcl  iii  sa'(Milo  ahundan- 
tes.  Psal.  XIV  :  .1^/  nihilinn  dodiictus 
est  olc.  Et  idco  sancti  viri  rcputanlnr  sii- 
pcrhi,  (luii  11(111  a[)prcfiantur  noc  ropu- 
lanf  hoinincs  [>r()|)tcr  divitias  vcl  diprnita- 
tes,  si  noii  su[)[)ctaiit  cis  virtiifcs  ;  iindo 
sc(|iiifur,  El  crro  nnii  vral  ctiam  in  pra»- 
sciifi.  ([iiia  nihil  r('[uilat  jusfiis  liomo 
irloriain  i^eccatonim,  iiiia-  vidcliir  ali- 
(|iii(l,  I  Macli.  II  :  (ilorifi  homini.s  prc- 
ruloi  is  'ilvrrus  vl  vvrnns  esl ;  hodie  ejttoUi- 
liir  rl  rva^i  non  invonirtur.  Jcr.  iv :  .As- 
)v.vi  Irrvaiu.  ido^il  gloriam    fcrnMiam.  ot 


/ 


456 


IN  DAVlDtlM 


fcce  vacua  rrat,  rt  ni/nl.  V»'l  sociiiKliim 
Origoijom,  Xonrrat,  t\\ini  (|iiaii(l()  liom(j 
olevatiir  ad  diviiia,  (Oiifonnatiir  divino 
iiit(!llootui  :  ot  queo  siiiit  lutiira,  suiit  oi 
(jiiasi  pra'soutia.  Undo  qui  vidot  quod 
t-^mpus  hujus  vita'  ost  hrovo,  damiialio- 
iiom  impiorum  vidot  (juasi  pra^s(Mitoin.  I 
Cor.  I,  2  :  Elrgit  Deits  </u,v  non  si/nf,  nt 
ea  qtf.v  sunt,  destrarrrt.  l'ndo  dicit,  Qu;e- 
sivi  eum,  rt  non  est  inventus  locus  rjus, 
idest  diji^nitatos  (\jns,  vol  familia  ot  do- 
mus  ojus;  (juasi  dicat :  Non  solum  ipsc, 
sod  quid(juid  ad  oum  portinot,  destruitur. 
Job  x.x  :  Oculus  qui  cuni  viderat,  non 
vidcbit,  nequr  nltra  intuehitur  eum  locus 
ejus.  Vel  locus  ojns.  idost  muiidus  in 
quo  quiescit,  quia  transit  mundus  ct  con- 


cuudo,  (luia  iiiliil  dimilliiiil  post  ons. 
Idco  dicit,  Injusti  autrni  dis/nrihunt.  ioh 
IV,  :  /iV  (/uia  nullwi  intrUii/il.,  in  seter- 
num  perihunt.  Et  siinul  rrlii/uia'  iinjno- 
runi  intrrihunt.  I  Cor.  ii  :  i)u;v  interi- 
hunt  rum  eis  in  ijrhrnna .  \v\  rdiquia', 
idcst  omuia  (|ii;o  lialiiioiuiit,  scilic<!t  di- 
vitia»  (jiia'  iioronnt,  laiiia,  (|iia'  putros- 
cet,  somen  (juod  pcrihit.  .I<d) :  Nonne 
succisa  cst  ereclio,  rt  rclif/uias  eorum  dc- 
vorahit  ignis?  Salus  autem  justorum. 
IMobat  (juod  roliquia^  justorum  salvantur. 
Kt  primo  ostoudit  iu  gouorali  (|ua*  sunt; 
sccundo  ostcudit  ordiucm  coiisoqucndi 
eas;  tertio  causam  luijus  salulis.  Duo 
snnt  in  reliijuiis  :  salns  iu  bouis,  et  erep- 
tio  a   malis.  Quautum   ad   primum  dicit, 


cupiscentia    ojus.    I    Cor.    vii,     Prxtcrit      Salus  autem  justorum  a  Domino  est  solo, 


enim  fiijura  hujus  mundi. 

25.  Custodi  in)u)rc)itiam,  rt  vide  cvqui- 

tatem.  Hic  o.xhortatur  ad  justitiam   i\\\^. 

est  ad  proximum:  ot  circa  hoc  tria  lacit. 

Primo    ponit    exhortationem ;    secundo 

prapmium,  il)i,  Quoniam  sunt ;  tortio  ex- 

ponit  quod  dixorat,  ibi,  salus.  Proximo 

dobet  bomo  facero,  nt  primo  oi  non  no- 

ceat;  secuudo,  ut   dobita   reddat.    {i\\i\i\- 

tum  ad   primum  dicit,  Custodi  innocen- 

tiam,    nihil    nocendo.   Job  xxu :    Salva- 

bititr  innocens,  salvabitur  autem  in  mun- 

ditia  mamium  suarum.  Et  vide  sequita- 

tem.  Alia  littera  liab(!t,  directionem,  idest 

rectitudinem  et  justitiam,  vide,  idest  Ju- 

dica  :  Job  vi  :  Id  quod  justuni    cst,  judi- 

cate.,  Quoniam  sunt  rcliquiee  homini  paci- 

/?co,  hoc  est  j.raemium  Justorum.  Orige- 

nes  dicit,  quod   quando  spiritns  separa- 

tur  a  carno,   ossa  hominis  dicuiitur  reli- 

quiae:   ita   (juando  anima  recedit,    quod 

remanet,  scilicot  corpiis,  dicitur  roliqiiia': 

et  ideo  non  solum  prwmiabitiir  iii  auima, 

sed  etiam  corpus  ejus  ad  immorlalitatem 

perducetnr.  I  Cor.  15.  Vel  roliiiui*  dici- 

tur  qnidquid  ost  homini  post  hanc  vitam, 

quai  sunt  miilt*,  quasi  dicat :  i\on  termi- 

nabitur  iu  vita,  ista  sed  etiam  iii  fine  vitai 

sunt  alia  mala'.  Uude  alia   littora  habet, 

Extremum  vitae  ejus  estpax.  Cousoquon- 

ter  ponit    damuationem    malorum.    Mali 

habent  duo.  Primo  quia  ipsi  pereunt ;  se- 


in  quo  speraut,  non  ab  alio.  Ori,u:oues  di- 
cit,  A])ud  Dominum;  qiiasi  dicat  :  lu  nul- 
lo  croato,  sed  iu  solo  Deo.  Isa.  xlv  : 
Israrl  salvatus  est  in  Do))ii)io  salutc  seter- 
na.  Quautum  ad  secuudum  dicit,  Et  p)'0- 
tector  eoriim  hi  te))t])orr  t)'ilnilalionis, 
scilicot  pra-seutis,  ut  iiec  etiam  corpora- 
liter  opprimantur.  I  Cor.  x  :  Faciet 
cum  tc)itatio)ie  rtiam  ])rove)tttt)n  ttt  pos- 
sifis  susti)iere,  vel  in  dio  Judicii,  vol  in 
morte.  Nahuin  i  :  Bo)ius  Donii)ttis  et 
co)iforta)is  i)i  die  trihulatio)iis,  ct  sciens 
sperantrs  i)i  se.  Ordo  est  quadruplox.  Pri- 
mo  adjuvatur  ad  bene  oporandum.  Unde, 
adjuvahit,  idest  cooperabitur.  Psal.  cxx  : 
Auxilium  nieti))i  a  Domi)io.  Isa.  xxviii 
0))i)iia  e)ii))i  opera  )tostra  opcra- 
ttis  es  i)i  )iohis.  Et  liherahit,  sciUcet 
a  malis,  et  eruet  eos  a  peccntorihus, 
((uautum  ad  pra?seutein  statum,  (juando 
Jasti  liberabuutur,  et  nou  scquontur  pec- 
calorum  vias.  Psal.  i  :  Beattis  vir  qui 
)to)i  ahiit  etc.  Vol  in  die  Judicii,  (|uan(lo 
segregabit  ovos  ab  haidis.  Vel  a  diomo- 
iiibus  in  morte  cujuslibot :  (|uia  luiic  dae- 
rnoiies  veniunt,  qua^roiilcs  si  aliijuid 
suum  invciiiant.  Joau.  xiv  :  Vrnit 
prinre]js  ))tti)tdi  htijus.  Et  finalis  .salus, 
(juia  salvabit  eos.  VX  causa  ost,  Quia 
speraveru)it  ui  eo,  quia  liaic  salus  dobe- 
tur  sperantibus. 


'  AJ.  :  «  mulla.  » 


PSALMUS  XXXVII 


467 


PSALMUS   DAVID   XXXVII 


1.  In  rememorutione  sabhati. 

Domine,  ne  in  furore  tuo  arguas  me,  neque  in  ira 
lua  corripias  mc. 

2.  Quoniam  sagitt^  tUiB  iufixie  sunt  mihi  :  ct  con- 
firmasti  su[)er  uie  uiaiiuni  tuam.  Non  est  sanitas  in 
carnc  mca,  a  facic  ira;  tufe  :  non  est  pax  ossibus 
meis,  a  facie  peccatorum  meorum.  Quoniaui  ini- 
quitates  mca^  supergressu;  suut  caput  meum  :  et 
sicut  onus  grave  gravala;  suut  super  me.  Putrue- 
ruul  et  corruplije  sunt  cicatrices  mea;,  a  facie  iusi- 
picutiai  meui. 

.3.  Miser  factus  sum,  ct  curvatus  sum  usque  in 
fiuem  ;  tota  die  contristatus  ingrediebar.  Quoniam 
liuuhi  luci  impicti  suul  illuslouilius,  ct  non  est  sa- 
uitas  in  carne  mca. 

4.  Afflictus  sum,  et  liumiliatus  suut  nimis  :  et 
rugicbam  a  gemitu  conlis  mei. 

5.  Dumiue,  aulc  te  omnc;  desidcrium  meum,  et 
gcmitus  incus  a  te  nou  cst  abscoudilus. 

(i.  Cor  uieum  conturbatum  est  in  me,  dereliquit 
UK!  virlus  mea;  et  luuHm  oculorum  mcorum,  et 
ipsuin  non  est  inccum. 

7.  Amici  nici  ct  prcjxiiui  mci  adversum  mc  ap- 
propinquavcruul  et  stetcrunt.  Et  (jui  juxta  me 
erant,  d(!  longe  steterunt  :  cl  vim  lacicbaut,  qui 
(pia!r(;bant  aiiimam  mcaiu.  Et  qui  iuquirebant  mala 
mibi,  loculi  sunt  vanitates;  et  doios  tota  die  niedi- 
tabantiir. 

8.  Ego  aut(!iu  tanquam  surdus  non  audiebam  :  et 
sicut  mutus  non  aperiens  os  suum.  Et  factus  sum 
siciit  boino  non  auiliens,  ct  non  habens  iu  orc  suo 
redargutiones. 

9.  Quouiam  iu  tc,  Domiiie,  speravi  :  tu  exaudics 
me,  Domiue  D(!us  iin^iis. 

10.  Quin  dixi,  N'ci|u,-iii(b)  supergaudeaut  uiilii 
iiiimici  uici  :  cl  diim  ciumiioveutur  pedes  mei, 
siipcr  iiic  inagua  locuti  siint.  Quouiam  ego  iu  fla- 
gella  ii.iratus  sum  :  et  dob)r  mcus  iu  couspcctu 
ineo  scin|i('r. 

1 1.  Qiiouiam  iuiipiitatcm  m(!am  aiiiiiiiitiabo,  ct 
rogitabo  pro  pcccato  mco.  luimici  aiitem  inei 
vivunl,  et  confirmati  Piiul  siqMr  nic,  cl  multiplicati 
siiut,  (pii  oderiiiit  mc  iiiiipic.  Qui  rclribiiiiut  iiiala 
|iro  lioiiis,  delralicbunl  mihi,  qiiuiiiam  scqucbnr 
bonitatem. 

12.  Ne  derehiKpias  inc  Diniiinus  Dimis  incus,  iic 
discesscris  n  nic.  Iiilciidc  in  adjiitnriuiii  mciim, 
Doiiiine  Deiis  saliilis  iiica*. 


l.Siipfa  {'.salmisla  '  iin|il(»i'avil  divi- 
iiuin  aiixirmiu  cimlra  iiciscciitoros,  ihi, 
y//<//r/'/ ;  osteiidil  cliaiu  t^irinn  ii(>ijiiiliani, 
ihi,  hi.iit  inJKsliis  ;  (Idciiit  coiitcmiicri^ 
prosporitaliMii  impionim  iii  i»ia'ili(to 
Psalino,  \()li  ivnnihiri :  in  lioc  aiiti'ni 
P.salmo  coiiritotiir  sc  pn»  peccatis  suis  af- 
nirtuni.  Circci  lioc  orgo  facil  tluo.  Priino 


proponit  sunm  afniclionem.  Sccundo  caii- 

telam    iii    futiiro,  ibi,   Dici,   custodiam. 

Titulus,  Psnlmus  David iiirememnratione. 

Augustiniis     addidit,    In    rememoratione 

sabhati;  sed   lioc  non  habetur  neque  in 

hebraio,   neque    in    Hicronymo.    Et    est 

sciendum,  quod  hic  est  tcrtius   psalmus 

pteiiitGntialiiim :  et    diversitates    Psalmi 

referuntur  ad  diversos  actus  poMiilcnlia?, 

et    coramemorationem    pcccatorum.    Et 

ideo  dicit   ad   commcmoraiidum,  scilicet 

peccata.  Psa.  x.vxviu:  I{vrof/itaho  tihi  om- 

nes  annos  meos  in   amaritudine    animse 

meai.  Scd  si  addatur  sabbatiim,  pcrtiuet 

ad  liiicni  liujus  commcmorationis,  (juare 

sciliccl  sit  afnigendum    ct    rcmemorau- 

dum,    scilicet    propter   sabbatum,    idcst 

propter  quictem  repromissam.  Isa.  lviii: 

Si  avcrte?'is  a  sahhato  pedcm  tuum,  face- 

re  etc,    usque  vocaheris  sahhatinn    deli- 

cium,  idcst  quies  deliciosa.  Dividitur   cr- 

go  psaimus  in  parlcs  duas,  In  prima  pe- 

tit  mis(>ricordiam.  Scciindo  cxponit  misc- 

riam,  ibi,  Quoniam  sagitta\  Misericordia 

pctiliir  a  judicc,  cujus  pa*na  timetur.  Jii- 

dcx  [irimo  argiiit    verbis  :  Ps.    xlix  :  Ar- 

f/uam    tc.    Poslmodum     corrij^it    factis. 

Psalmista   er^^o  nou    pctit  quod  non  ar- 

guatur,  scd   ([uod   non  in   furorc  ;  uiide 

dicil,  Dominc,  nc  in    furore    tuo    ari/uas 

me.  Furor  el  ira  iii  Dco  uoii  ponuiit  com- 

molioncm  :  quia  Sap.  .\ii.-  linn  Irtmt/uil- 

lilalc  judical.  Scd  (jiiantiim  ad    ellectiiin 

dicuiiliir  (lc  Mco,  (luia  fiiriosiis  noii    par- 

cit.   rmlc    pclil   corripi,  scd  non    in  ira; 

idco  dicit,  .\ct/iif  ni  irti  luti  corri/nas  ine  : 

(|uia,  ul   diciliir  Prov.  vi,  /cliis  cl  fiiror 

ciri  itun  /itirrvl  iii    ilic  vindict.r.  \  in\v  in 

fiirtirc  ai.uMiit   quaiido    iioii    parcit  :  sicut 

Mallli.  XXV  :  I'Jsurivi,  et  non  dcdislis  elc. 

Ilcm,    llr   malcdicti    in   ii/ncnt   .vlcrnuin. 

riidc   pclo    corripi,  scd    iioii    in    fiironv 

Sccuiiiio  a;;it  k\c  poMui  judicis.  Kt  csl  dii- 

plcx  ptriia.  liia  csl  ad  c.xtcrmiiialioncm, 

ot  ha>c  infcrnalis  :  cl  lianc  pclil  sihi   nou 


t  Al.  :  '<  l*»nlmiii<,  »  ot  sic  infra. 


4ri8 


IN  DAVIDIM 


inflij^M,  ciim  (licif,  Dn/uinr  nr  i/i  ft/rorc 
rtc.  Alia  osf  .-kI  (•nrrctfioiioin  :  cf  hanc  po- 
tif  sihi  inlTit,'i.  Scd  pcfit  (pii»(l  M«»n  con  i- 
piatnr  iii  ira.  ihi  \rijne  in  irn  tud^  ichist 
pravi  pdMia,  cn/rij/ias  me :  Ilior.  x  :  C(/r- 
ripe  nn\  ni/t/iinr :  rcriimttn/ic/i  i/i  /mli 
cio,  et  /ni/i  i/i  fiiro/'f>. 

2.  Qiinnift//i  sf/f/iff(V  fi/,r.  Misoricordia 
ntm  liahfl  locnni  nisi  iihi  csf  niisoi'ia.  Kt 
ideo  circa  hoc  dno  lacit.  Primo  commo- 
morat  mnHipliccm  snam  misoriam.  Sc- 
cnndo  potit  divinnm  anxilinm,  ihi,  Ne 
derrli/iqima.  Miseriam  osfondil  primo, 
tjuam  palifnr  a  snporiori,  scilicct  Doo 
infli;;cnfe.  Secnndo  ostcndit  miscriam 
qnam  pafitnr  al>  intcriori,  scilicet  cons- 
ciontia  remordcnfc,  ihi,  Non  est  pax. 
Tcrtio  ah  oxforiori,  scilicet  hominc  con- 
trtnncnfc,  ihi,  Amici.  Circa  primnm  dno 
f.i.il.  Primo  [)onif  porcnssioncm  divi- 
nain.  Socnndo  oiroctnm  percussionis, 
ibi,  Non  est  sanitas.  Ilic  locjuifnr  ut  re- 
ferafnr  nno  modo  ad  percussionem  tribn- 
lationis  ([uam  Deus  immiftif  ;  alio  modo 
ad  commofionom  contritionis,  Primo 
modo  conirrnnnt  lufc  fria.  Porcnssio  est 
gravis  ox  dnohus  :  scilicet  ox  hoc  qnod 
intima  ponctrat:  ct  ex  hoc  homo  conver- 
titur.  Et  quantiim  ad  hoc  dicitur  primo, 
quia  pervenit  nsque  ad  intima  :  unde  di- 
cit,  Sagittae  tux.,  idest  percussio  tna,  i/i- 
fixse  sunt  mihi.,  scilicet  usque  ad  interio- 
ra  :  Job  vi :  Sagitta'  Domini  in  mc  sunt., 
quaxum  i/uUf//iatio  rhibit  spiritum  mciim., 
Secundo,  quia  liujusmodi  percussioues 
non  cito  transeunt,  sed  manent ;  unde 
dicit  :  Confirmasti  super  me  manum 
tuam  '.  Isa.  xxx.  Erit  transitus  virgai  fun- 
datus  quam  requiescere  facict  Do7ninus 
supcr  eum  .•  Ileh.  x :  Horrendinn  est  incide- 
re  in  manus  Dei  viventis.  Tertio  quia  sunt 
graves :  et  est  ratio  ejus  quod  dicit,  Non 
in  furore,  quia  jam  safis  sum  sagittatus. 
Non  esl  sanitas.  Hic  ponit  effectus  sagit- 
tationis.  Caro  mea  deordinafa  est,  corrup- 
tioni  ef  infoctioni  suhjecta:  Rom.  vii  : 
Scio  quod  nnn  Jiahitat  in  me^  hoc  est  in 
carnc  mca,  //i//ium.  .\lio  modo  de  com- 
memoratione  contrifionis  potest  infelligi : 
et  sic  assignat  rationom  qnare  non  viilt 
a  Dco  pnniri.  Quoniam  sagittcV.  Sagitfa', 
Dei  verba  Dci  sunt :  Isa.  xlix  :  Posuit  me 
quasi  sagittam  clectam.  Quaudo  autem 


pcccafor  audif  v(!rhi  Dci,  (!f  iiilignntnr 
cordi  cjiis,  tniic  roponif  in  cordc  sno  :  et 
tamen  eis  noii  compiingitnr,  ot  cx  lioc 
esf  dignus  furore  :  (]iiia  non  est  compiinc- 
tus  ex  sornKMiibus  Dci.  Scd  sicnt  dicit 
(Jrogorins  :  Friisfra  laborat  (ixtra  liiigna 
pra'dicatoris,  si  inlus  non  opcrafnr  vir- 
tus  Rcdoin[»f(Mis.  VA  idco  oportct  (jnod 
maiiiis  Dei  infigat  has  .sagitfas  usque  ad 
iiilima;  ef  idco  dicif,  Cnnfir/nasti  super 
me  ma/ium  tuam.  In  carne  mca  :  (lal.  v. 
Caro  concupiscit  adre/'sus  s/jiritu/n  etc. 
Qnando  caro  sanifafcm  hahet,  spiriliis  ost 
indrmns  :  et  c  converso,  scilicot  quando 
spiritus  cst  sanus  vA  fortis,  caro  cst  in- 
firma :  qnia  tofnm  cncrvatnr  quid(juid 
ad  carncm  pertinet :  Ps.  cvm  :  Caro  mea 
immutata  est  propter  oleum.  Effcctns 
crgo  verbi  Dei  immissi,  vcl  inlixi,  ost 
qnod  emarcct  concupisc(!nfiam  carnis : 
Col.  \\\\  Mortificate  mcmhra  vcstra  ctc. 
Origencs  dicit  secnndnm  primam  exposi- 
lioncm,  .1  facie,  idest  a  consideratione 
ira^  tua^,  qnia  pcr  verha  tua  considera- 
tur  ira  fufuri  judicii.  Et  ex  hoc  caro 
emarcct.  Et  non  cst pax  ossibus  meis.  Hic 
ostondit  infcriorem  miscriam,  idosf  pec- 
cafum  propter  quod  patitnr  fribulatio- 
nem  ;  qnasi  dicat :  Aufertur  sanitas  car- 
nis  prae  considcratione  irai  tnaj ;  scd  re- 
cognoscendo  peccata  mea,  etiam  spiritus 
conculitnr  ;  unde  dicit,  Non  est  pax  ossi 
bus  ?/ieis,  idest  spiritui  mco  :  Isa.  lvh  : 
Non  cst  pax  i?npiis,  dicit  Dominus.  Et 
hoc,  A  facie  peccatorum  meorum.,  idest 
pra3  mulfifudine  et  gravitate  peccatorum 
non  possum  haherc  pacem  mentis.  Sed 
nnmiiuid  hahes  tribulafionem?  Et  dicit 
quod  sic.  Unde  exposuit  se  habere.  Et 
primo  peccafa  ponit.  Sccundo  dcfectum 
pacis.  Tria  sunt  qua?  exaggerant  pecca- 
ta :  scihcet  mullitudo  pcccaforum,  gravi- 
tas  et  reiferafio  :  quia  si  frequenter  pec- 
caf,  grave  est.  Dicit  ergo  quanfnm  ad 
primnm,  Quoniam  iniqintates  mex  su- 
pergrcssip  su/it  caput  i/icu/n .  Modns  lo- 
(luoiidi  ost.  Pcr  iniquifatossignafnr  mul- 
titiido  peccafornm  :  (jnia  sicnt  a(jua  lio- 
mincm  obruit,  ifa  peccata  snbm^^rgunt 
hominem.  Et  hoc  non  facit  aqiia  nisi 
qnando  tantum  excrosiil  (juod  caput  ex- 
cedit.  Quasi  dical  :  Sic  inultiplicatai  sunt 
quod    super  caput    mcnm    ascenderunt 


PSALMUS  XXXVH 


459 


Psalm.  XVIII  :  Infixm  siim  in  limo  pro- 
fundi,  et  non  cst  suhstantia.  ii  I*aral  ult. 
Peccavi  super  numerum  arenx  maris,  et 
multiplicata  sant  peccata  mea.  Et  dicit, 
Super  caput  meum,  idest  supor  mcntcm 
meam  tractam  in  consciisnin  peccati. 
Tripliciter  se  homo  habct  in  pcccato. 
Quandoquc  est  tantum  in  concnpiscentia, 
et  mens  resistit ;  ct  tunc  non  attingit 
caput.  Qnandoque  consentit,  sed  cx  pas- 
sione ;  ct  tnnc  licet  perveniat  ad  caput, 
non  tamen  supergrcditur.  Scd  qiiando 
leetantur  quod  male  fecerint  et  exultant 
in  rebus pcssimis  (Prover.  ii,)  tiinc  iiii(iui- 
tates  supcrgrediuntnr  caput.  Qnantum 
ad  secundum.  dicit:  Sicut  onus  (p'ave  (jra- 
vatse  sunt  super  me.  Dicuntur  autem 
gravare  peccata,  quia  dcprimunt  more 
rei  gravis.  Qiianto  crgo  homo  deprimi- 
tur,  tanto  a  J)co  reccdit.  Zacli.  i  :  lni(pd- 
tas  sedet  super  talentum.  Isa  i.  Populo 
graoi  inupdtate.  Alia  littcra  iial)et :  Sustu- 
lit  in  altum :  quia  quandoquc  peccata 
gravia  inducunt  in  contcmptum,  et  su- 
perbit  impius  cum  pervenerit  i?i  profun- 
dum  peccatorum.  (Prov.  xviii.j  Quantum 
ad  tcrtium  dicit,  proptcr  recidivum  :  Pu- 
truerunl  ct  corruptx  sunt  cirdtriccs  mcx. 
Cicalrix  cx  vulncrc  rclinquitur  :  ita  etiam 
quando  quis  peccavit,  ct  diinissum  cst  ci 
peccatum,  sed  udhuc  est  pronitas  ad  pcc- 
canduin,  est  (juasi  cicatrix  ex  vulnerc. 
Quan(i()(jue  autem  J)cns  sanat  eam  per 
satisfactioncm  et  cxcrcitiiim  honoriini 
operum.  liicr.  xxx  :  Obducum  cicatriccm 
tibi.,  et  a  vulucribus  tuis  sanabo  te.  Quan- 
doiiuc  autem  non  bene  eustodimus  nos ; 
et  sicut  pcr  iinpcritiam  mc(Uci,  (|uan(lo- 
quo  inlirmitas  gcnerat  intus  putrcdincin, 
et  corrumpit  mcmbriim,  sic  est  in  pocca- 
tore :  (|iiia  (iiiaiido  non  curatur  p^M-ca- 
liim  [)(!r  (•(tiTiMlioiicm,  sivi^  pcr  pnMiitcn- 
tiain,  lil  pulrcdo  inlcriiis,  idcsl  dclccla- 
lio  pcccali  pra-tcriti  ;  (;l  coiisontll  in  aliiid 
similc.  Jo(;l.  I  :  Computrunuul  junienta 
in  stcrcore  suo.  Kx  boc  seqniliir  corriip- 
tio,  (iiiando  [)(U'(atiiin  pioccdit  iii  acliiin. 
Y(d  coiriqttio  cst  (|iiaiiilo  iioii  sidiiin  iii  s(> 
siiiit  inilndacli,  scd  cxlialant  pcr  iiila- 
iniain  ad  alios,  A  farie  iusipimtin'  tuc.v. 
Mcdicus  (|iian(lo  cural,  pcr    iiisi|»iciiti.iin 


suam  aliquando  vulnus  putrcfit ;  sic  ex 
insipicnlia  hominis  nescientis  sibi  bcne 
cavere,  patilur  recidivum.  Prover.  xiv: 
Errant  (pd  operantur  malum. 

3.  Miser,  Supra  dixil  Psalmista  :  Xon 
est  pax:  (jssibus  meis;  et  oslendit  (jua; 
sunt  siia  pcccata,  qnia  multa,  gravia  et 
rciterata  :  liic  agit  d(!  pacis  sublatione  et 
circa  hoc  duo  facit.  Primo  ponit  inquie- 
tudinem  contra  pacem ;  secuiido  ponit 
remcdium  consolationis  et  spei,  ibi  Do- 
minc,  ante  te.  In(|uieliidiiicm  aiiimi  sui 
oslcndit  dupliciter.  Priino  quantum  ad 
d(\jcctioncm  cordis,  (juod  pcrtiiict  ad 
commotioncm  coiicupiscibilis,  ibi,  Tota 
die.  Circa  primiim  duo  facit.  Primo  pro- 
ponit  causam  dejcctionis  ;  secundo  ipsam 
dc.jcctioncm.  (lausa  dcjcctionis  est  Quia 
miser  factus  sum,  idest  miseriam  mcain 
ego  cognosco.  Miscria  opponitur  fclicila- 
ti ;  ct  idco  in  coutrariis  consistit.  Kclicilas 
humaiia  (M)iisistit  in  rebiis  mimdi  Psalm. 
cxLin  :  lieatum  dixerunt populum  cui  h,vc 
sunt.  Fclicitas  vera  consistit  iii  hipsione 
ad  Dcuni ;  et  idco  se^iuitur  :  Iinino  bcatus 
populus  cujus  est  Dondnus  Deus  ejus. 
Miscr  ergo  cst  ex  hoc  quod  a  Deo  avcrli- 
tur  pcr  peccatuin.  Prov.  xiv  :  Miscros 
facit  jiopulos  peccatum.  Isle  ergo  sciens 
sc  scparaluni  a  Dco  pcr  poccatnm,  rcpiitat 
sc  miscriim  ;  ct  c\  hoc  diciliir  aiiimus 
cjus  (l(!jcclus  :  uiidc  dicit  :  /ucurvatits 
sum.  lla'c  incurvatio  potcst  referri  ad  de- 
prcsioncm  aninii.  proptcr  gravcdincm 
pcccali,  (piia  |)cccala  faciiint  siciil  grave 
oniis,  quod  hoinincin  iiiciirvat,  cl  facit 
torram  rcspicere  :  ila  poccata  faciunt  in- 
fcriora  rcs[)iccre.  cl  iioii  |»crinittiinl  [tcr 
airccliiin  l(Midcr(»  ad  su[)ciiora.  Paral. 
x.xxvi  :  Incurvatus  suui  uiu/tn  riiuu/o 
fcrri.  Vcl  potcsl  n^fcrri  ad  liiiinilitatiMn  ; 
(jiiasi  dicat  ;  liKMirvatiis  siiin  [noptiM-  bn- 
inililal(Mn,  ipiia  (Mini  '  rccognoscit  homo 
[icccatiiin  sumn,  iioii  sa[)it  alla.  Liic.  xvni; 
{\v  Publicano,  (|iii  mdc/tat  oculns  suos  ad 
civluui  /crarr.  II  lia'c  iiKMirvatio  iion  (bv 
bcl  ossc  moinciilaiica,  scd  iii  lota  vila  : 
iiiidc  dicit.  l  sfpic  iii  fiiwuiy  scilicct  \  ita'. 
i|iiaindiii  diiial  c(Mrii|itio  (M)r|)oris.  IbMii. 
VI 1  :  /ii/c/i.r  eipi,  t/iiis  nic  /i/trnilut  de 
rorpttrc  uutrlis  /lujus  ?  (lonsotiiiciilcr  agil 


>  Al.  :  «  noD.  » 


H'.0 


IN  D.VVIDKM 


(le  trisfilia  oonlis ;  of  facif  fria.  Primo 
proiKtuil  liisfifiain  ;  simmiikIo  fiistifia'  (•aii- 
sum  ;  trrtio  magiiituiliiKMM  trisfitia'.  i)i- 
cit  orgo  :  Non  solum  liumiliatus  sum 
ooufra  su|>eritiam,  scd  etiam  sum  ronfris- 
tnlua,  foiifra  tlol(!clafiou(MTi  pcccati  ;  et 
h.'i'c  osf  trisfitia  hona.   II  Cor.  vii  :  Qtuc 


tio  implof  ui<;  illusiouihus,  quia  (jiaholiis 
ufitur  soiisualitaf(;  iiostra  sicut  iusfrii- 
moufo^  of  iihi  nos  dohili^s  coiispicif,  ihi 
impuguat  uos.  I*rov.  .xiv  :  Sfnllis  illudit 
pprcatum.  Ista'  autom  illiisioiKJS  variu- 
riim  rorum  cx  duplici  causa  proveuiuul. 
Ouaiidixiuo   e.K    corru|»lioiio,    quia    caro 


enim    seruuflum  Druni  tristitia  rst,   hona      sompor  (]iiaM'itconvouioiitia  sihi,  (luaiifiim 


pst.  VA  taugil  duo  circa  trislifiam.  Primo, 
tiuod  oportol  essc  coutimiam  :  utido  dicil. 
Tota  dir.  llom.  i.\  :  Dolor  rontinuus  cordi 
meo.  Psal.  iv  :  Lavabo  per  simjulas  jioc- 
tes  lectum  meum,  Jor.  ix  :  Et  plorahodie 
ac  n')Ctc  inter/rctos  populi  niri.  Augiisli- 
nus  :  Semper  doleaf,  ef  de  dolore  fjaudeaf. 
Secuudo,  quia  cst  (jiKodam  trisfilia  ahsor- 
heus,  quai  iii  desperatioiicm  iuducit.  II 
Corinth.  ii  :  Ne  forte  ahu)ulantiore  fristi- 
tia  ahsorbeatur  qui  ejustnodi  est.  Oua^dam 
est  aggravaus ;  ct  ha^c  csl  accidia,  quai 
sicdojicif  iit  nou  permiffaf  agere  honum. 
Sed  trisfitia  pn^iiitonfis  nou  csf  sic,  sod 
est  cum  spe,  et  oxorcilio  honoruin  opo- 
rum  :  uiulc  dicit,  hujrediebar ;  idost,  in 
vita  et  bonis  operihus  proficicham.  Pro- 
cessus  boiii  est  ingressus,  quia  hona  spi- 
tuali  ad  qiiai  tendit  bonus  sunt  intcriora. 
Phil.  :  Quc^e  retro  sunt  ohlirisrens  (idost 
bona  tcmporalia,  ad  qu«  lcndunt  pccca- 
lores,  qua^  '  sunt  extoriora)  ad  ea  qux 
priora  su7it  extendens  me  ipsum.  Prov. 
IV  :  Ducam  te  per  semitas  6L'quifatis,  quas 
cum  ingressus  fneris  non  arrAahunfur 
gressus  tui.  Quoniam  lumhi  mei  impleti 
sunt  illusifniihus.  Ilic  poiiifur  causa  tristi- 
tiae.  Secuudum  Glossam,  oxponitur  quod 
per  lumbos  intelligitur  anima.  Et  dicit, 
Lumbi,  (|uia  ibi  est  dclectatio,  Et  non 
est  sanitas  in  ca?'ne  mea;  ut  osteiidat 
se  infirmum  intus  et  extra.  Sed  mclius 
exponitur  alitcr,  quod  affligitur  per 
pcccatum  cum  rccognoscit  miscn-iam 
suam.  Miseria  autora  maximc   recognos- 


ost  (le  so  ;  et  nisi  spirilus  rotiuoaf,  opor- 
lel  quod  deleclotur  in  cis  ;  et  impossibilo 
cst  qiiod  spirilus  sompcr  sit  vigil  ;  et  ideo 
oportct  quod  illudatur.  Quandoquo  pro- 
vcniunl  talos  illusionos  ex  spiiitu  pro- 
prio,  qtiando  scilicot  aliquis  sa^p^;  insorit 
iii  sc  talos  cogitalioncs  carnalcs  :  ol  hoe 
ost  veniole  poccalum  primo  ;  domum  si 
conscntiat,  lit  mortale  ;  et  hoc  recognos- 
cit,  noii  quasi  ex  carnc,  sed  ex  sc  :  unde 
ait  -  :  Non  est  sanitas  in  carne  mea.  Rom. 
VII  :  Scio  quod  non  habitat  in  me,  hoc  est 
in  carne  mea,  boimm. 

4.  Afflicfus.  Ilic  ponit  maguitudiuora 
trislifiai.  Et  primo  ponit  talem  magiiitudi- 
uom.  Sccundo  ponit  sigiium,  ihi,  Rufjie- 
ham.  Duo  posuit  iu  trislitia.  Primum, 
quod  est  contristatus.  Secundum,  quod 
cst  incurvatiis.  Pcr  primum  dcsignat 
tristitiam,  sccundum  vcro  dcjcctioiKMn  : 
et  hajc  duo  hahet  repetore  hic.  Quantum 
ad  hoc  quod  est  incurvatus,  dicit,  Humi- 
liafus.  Quaulum  ad  hoc  (|uod  esl  contris- 
tafus  dicit,  Afflicfus  :  cl  do  ufroque  iii- 
mis  :  et  hoc  propfcr  magnitudinem  mali 
quoil  incurrorat,  quia  peccatum  ost  maxi- 
mum  malum.  Et  ideo  nffligilur  mulfis 
dolorihus.  Itera,  propfer  amissionem 
magni  boni  :  Jer.  ii  :  Vide  et  sciio  quam 
malum  est  dereliquisse  Dominnm  etc.  Item 
secimdum  Origenem  proptcr  immufatio- 
nem  status  dc  statu  gratiai  ct  virtutis  in 
statum  peccati.  Bootius  :  Maguum  infcli- 
citatis  geiius  cst,  fuisse  folicom  :  Job. 
XXIX :  Quis  mihi  d>'t.,  ut  sim  juxta  menses 


citur  in  corruptione  scnsualitatis.  Rom.  prislinos,  secundum  dies  quibus  Deus  cus- 

VII  :  Video  aliam  legem  in  membris  meis  todiebat  me?  Siguuin    magiise    tristitiae 

repugnanfem   legi  menth  mesR.    Et    sub-  est  rugitus  :   ideo  dicif,   Rugiebam  a  ge- 

dit  :  Infelix  egn  hofno^  quis  /ne  liberabit  mitu  rordis  mei.  Bugifus  <licifur  osse  vox 

de  corpore   mortis  hujus  ?  Quasi  dicat  :  bostiarum,  scilicef  lcouis  ct  ursi,  proptor 

Ideo  cognosco  me  miserum,  et  sum  ron-  velioraentiam  doloris  vcl  famis.  Unde  ru- 

tristatus,  quia  lumbi  mei  impleti  sunt  il-  gitus   et    vehcmentia    flctus    :    Job.  iii  : 

lusionibus.  Ad  littcram,  carnalis  delecta-  Quasi  inundantU  aqux  sir  rugitus  meus  : 


'  Al.  deeat.  :  <<  quae.  » 


*  Al.  :  0  eed  quia  non  etc.  » 


PSALMUS     XXXVII 


464 


iiiulo,  Rucjiebam^  sciliccl  amarissime  flc- 
bam.  Sccl  coiitingit  aruiuaiulo  (juod 
ali(]uis  flet  extra,  iion  tamcn  ex  animi 
commotione.  Sed  non  sic  ego  fleo,  immo 
a  gemitiK^ordis  mei  procedithic  rugitus: 
Tiircn.  I  :  Multigemitusmel,  et  cor  meum 
mxrem  :  Isa.  lix  :  Rur/iemus  qnasi  tirsi 
omnes. 

3.  Domine  ante  te  omne  desiderium 
meum.  Ilic  potnliir  remedium  consolatio- 
nis.  Et  primo  ostendit  quod  in  Deo  solo 
est  consolationis  suae  remedium.  Secundo 
ostendit,  quod  hoc  est  sibi  necessarium, 
qnia  nihil  in  se  habet  de  quo  consoleuir, 
ibi,  Cor  meum  :  Osea'.  xiii  :  Perditio  tua 
ex  te  Israel,  tantummodo  ex  me  auxilium 
hmm.  Estaiitem  duplex  Iristilia.Qua^dam 
trislitiaest  indurensdesperationem;  ethaec 
tollit  ilesiderium  et  gemitum,quia  utrum- 
(|ue  istorum  fit  in  occulto  :  ideo  deside- 
rium  et  gemitiis  iuterior  notum  est  Deo  ; 
nnde  dicit, Z>om//i^  atite  te  omne  desiderium 
meum.  Ante  te  approbatum  est  quod  de- 
sidero,  et  ideo  spe  mihi  dari  per  te  : 
Prov.  Lxx  :  hcsiderium  suum  justis  dabi- 
tur  :  Ps.  IX  :  Desiderium  pauperum  exau- 
divit  Dominus.  Alio  modo  sic.  Ante  te 
idest  tibi  cognitum  est,  qui  scrutaris 
corda  :  I  Ileg.  xvi  :  Deus  intuetnr  cor  : 
Prov.  XV  :  Perditio  et  infernus  coram  Do- 
mino ;  qnanto  tnagis  corda  filiorum  ho- 
minum?  Alio  modo  sic,  Ante  te  etc. 
Tdest  ad  hoc  est  dcsideriiim  meum 
ut  sim  ante  te  :  Ps,  xli  :  Sitirit  anima 
mea  etc.  Et  (jemitus  meus  a  te  non  est 
absconditus,  id»!st  tu  apprel)as  eum,  vel 
tu  cognoscis  eum  :  Kxod.  lu  :  Videns  vidi 
afflictionem  popidi  mei  etc. 

G,  Cor  mrum  ronturbatum  est.  Ilic  os- 
tendit  necessilat^Mn  consolatlonis  sua»  csse 
adeo  (luia  nibil  est  in  eo  de  (luo  possit 
consolari.  Tria  sunt  iii  lu»miiic,  scilicet, 
inlellectus,  voluiitas,  et  potciitia  cxccu- 
tiva  :  inlellectus  (lirigit,voluntasimperat, 
pot(Mitia  exequitiir  :  et  luec  tria  dellciunt 
in  me.  Ouia,  (>>/•,  idest  airecliis,  conlnr- 
batum  est.,  id(!st  commotuni  est  trislitia  ol 
conuuolioiie  :  Ps.  mx  :  (^omniovisti  trr- 
rani  vt  rontnrbnsfi  e/i)/i  rtr.  Vcl  cniiliirba- 
lum  cst  prje  soliciliidiiu^  luiiiuii.  Iteiu 
virlus    execuliva    dcrcli^iuil    lue,    iiiiain 


liabui  ante  peccatum.  Vel  bxiuilur  ex 
persona  hnmaiii  generis.  Virtus  quam 
accepi  in  primo  parente,  iil  non  haberem 
corruplionem  interiorem  aut  exteriorem, 
Dere/iqnit  ))ie,  |)ropler  peccatum  :  Isa.  l  : 
No)i  est  i)i  ))ie  virtus.  Et  honen  orulornm 
))ienru))i.  idcst  ratio  et  meiis  mea,  non 
est  )necnm,  idest  privantur  liimine  ratio- 
nis,  per  quod  vitant  maliim  et  faciunt 
honum.  Vel,  Lumeji  oculorum  meorum, 
idest  Deus,  non  est  mecum  propter  pec- 
catum,  i\\\\di  peccata  vestra  absco)ideru)it 
facie))i  ejus  a  vobis.  Isa.  lix. 

7.  A)nici  )nei  et  proximi  )nei.  Supra 
Psalmista  diligenti^r  exposuit  miseriam 
suam,  quam  a  superiori  et  ab  inferiori ' 
patitur;  hic  autem  miseriam  quam  pati- 
tur  ab  a^quali.  Circa  liocduo  facit.  Primo 
ostendit  (juid  patiatur  ab  hominibus.  Se- 
ciindo,  qua  de  causa,  ibi,  I)ti)nici  nnte))\ 
)nei.  Circa  primum  tria  facil.  Primo  prw- 
mitlil  malaqua^  patiliir  ab  homiiiibus.  Se- 
ciiiido  osteudit  paticiitiam  suam  in  illis, 
ibi,  Effo  nute))i.  Tertio  ostendit  patientia» 
causam,  ibi,  Qno)iia))i  i)i  te  Do))iine.  Os- 
tendit  ergo  se  aftlictum  ab  omai  genere 
homimim  :  et  pub-hre,  quia  ostendil  pri- 
mo,  se  pali  ainictit^iicni  ah  amicls.  Seciin- 
do  ab  iiiimicis,  ibi,  Ef  vi))i  fnriebn/it. 
Amici  aflligunt  (iiipliciter  :  perseijiicndo 
et  derelin(|ueii(lo  :  (jiiia  ex  hoc  ip.so  quod 
iion  juvaiil,  aflligiinl.  Ef  qni  ju.rtn  )ne. 
Iteiu  aiuicorum  esl  duplex  genus.  Quidara 
siiiit  .soT?  amici  et  extraiiei.  0"idi>in  aiuici 
et  cognafi  ;  cl  ab  nlrisijuc  dicil  sc  aflligi. 
Quaiiliiiu  ad  i^rimmu  dicit,  A)niri  ))n'i.  F.t 
polcst  intelligi,  vel  ox  persona  Cbrisli, 
(jiii  iii  hoc  Psaliuo  (juaiuio(|ue  loquiliir 
pro  s(?,  (jiiaiKbxjue  j)ro  uuMubris  ;  vcl  ex 
juMsoiia  pdMiilcnlis.  Si  b^^Mtiir  e\  por.sona 
Clirisli,  luaiiifcsliiiu  est  (jiiod  .Iiid.Ti  qiii 
siiiit  jiroxiiui,  tiuMiiiil  a(iv(M"sarii  oi  :  uiulo 
dicil,  .\drr)'sn))i  nie  n/)/)n)/>i)u/unrrrn)itet 
sfetrrnnf.  Vcl  cx  p(M'sniia  i>oMiit(Milis  :  ot 
tiiiic.(h'ig(Mies: ..  .Mi^jiiis  iii  saM'ulo  ost  iiitor 
p»»ccaloros,  ol  (jiiauuliii  c>l  iii  poccalis  os- 
l(Muliinl  oi  aiuiciliaiu  ;  s(»(l  (|uan<lo  dosoril 
iniiiiiliiiu  (>f  i)occaliini,  tiiiic  jKMcatoros 
ailv(Msaiiliir  oi  »  :  iiiuic  dicil,  .i))iiri  niei, 
idosl  (jiii  priiis  oraiif  aniicl,  Kccl,  vi.  6  : 
Est  n))iirns  qni  convcrlitur  nd  i)iinncitinint 


*  Al.  :  «  iuluriori.  u 


4fi2 


l.N  DAVIDKM 


F.l  prn.riini,  iilosl  in  rarno  roniuncli  : 
Micli.  VM  :  Ininiiri lioniinisilonifstiri cjiis: 
Jcroni.  .\\  :  Amfiri  mnltnnrlids  niiilto- 
1)1111,  ct  Irrrnmn  iii  rirniilu.  Aihwrsinn 
iiir  njiitrojiiiiiiudrrnnit  et  slrtrrunt.  (lon- 
linj^rit  (|uo(l  amicus  (iuau(lo(iuo  adversa- 
tur  iu  (liclo  vel  lacto  alicui  ;  scd  lanicu 
taulaui  liabot  revoronliam  ad  amiciliani, 
quoil  nou  advorsalur  oi  iu  iacie.  El  ideo  ' 
dicit  quod  nou  s»)lum  de  longe  stelerunt, 
Sed  apprdpinquavrrunt,  idest  in  faciem 
iuimici  contradi.xeruut.  Ouandoque etiam 
amicus  facto  commovetur  conlraeum,  ta- 
men  non  perseveraut.  Sed  de  islis  dicit 
quod  Stctcnnit,  idest  fueruut  milii  adver- 
sarii  :  Ps.  ii  :  Astiteruiit  rnjcs  terrx  etc. 
Et  (jui  juxta  me  erant,  dc  limrje  steterunt. 
Hic  ostendit  quomodo  est  dcrelicfus.  Si 
expouitur  de  Christo,  vere  fuit  derelictus : 
Mallli.  XXVI  :  Rclicto  eo  omncs  fujerunt. 
Item  paMiiteus  dcrelin^iuitur,  postquam 
cst  couversus  ad  Deum  :  unde,  Et  <jui 
juxtamc  eraut,  idesl  amici  familiarilate 
vel  canic,  Dc  loiuje  steterunt :  Joi).  vi  : 
Ecce  noii  est  auxilium  mihi  in  me,  neces- 
sarii  quoquc  mei  recesserunt  a  me  :  Ps. 
Lxxxvii  :  Eloufiasti  a  mc  amicum  et  pro- 
xiiiunn  ctc.  Et  viin  facicbant.,  qui  qux- 
rcbcnit  cnumain  meam.  Et  non  solum  est 
sic  a^)  amicis  afdictus,  sed  ctiam  ab  ini- 
micis.  Est  aulem  duplex  geniis  inimico- 
rurn.  Quidam  sunt^inimici  capitales,  et 
occiduiit.  Alii  suut  qui  iion  siiut  capilales, 
quia  iion  (luauunl  occidere  :  et  de  ulris- 
quo  loquilur  hic.  De  primis  dicit,  Vim  fa- 
cirbant  qui  quaercbcnit  cniimam  meam, 
idest  qua^rcbant  me  occidcre.  Ad  Utteram 
diciturde  Christo  quem  Judan  quaTebant 
occiderc  :  uiide,  Virn  faciebant.,  idcst  vio- 
lculiam  inferebant  :  Prov.  xxii  :  Ne  in- 
fcrtis  violrntiam  paupcri,  quia  pavper  est. 
llieronymus,  it  vim  facerciit.  Vel,  Quse- 
rcbaiit,  scilicel  da^moncs^  seu  amici,  qui 
volebant  me  iuducere  iu  malum  posl- 
quam  conversus  sum  ad  Deum,  Et  vim 
faciebant  mihi.  De  secundo  dicit,  Et  qui 
inquirebant  mala  milii,  locuti  sunt  vaiii- 
tates,  idest  mendacium  contra  me  dixc- 
runt.  Ita  accidil  de  Juda^is  contra  Chris- 
lum  ;  quimeudacium  loqucntes  dicebant, 
Luc.  xxui  :  Uuiic  invciiimus  subvcrtcntcin 


ijcntem  noslram.,  et  prohibeulcm  tributa 
(lari  Cwsari  lt(Mn.  xxm  :  Dolos  tota  die 
incilitabaiilin\  iitcajiercnl  euin  in  serinone 
Mallh.  xxM.  Ilcin  hoc  accidil  ciiililxil  poe- 
iiilciili  :  (jiiia  aliiiuis  poMiitens,  iit  Origo- 
nes  dicit,  conlifetur  peccalum  suiim,ctsi 
nocesse  fiKiril,  a^it  piihlicam  p(ouifen- 
tiam  :  et  derid(!lur  ahaliis(jui  pers(jverant 
iii  peccato  :  Job.  xu  :  Dcridriur  justisim- 
plicitas,  et  dicunt  multa  vaiia  et  falsa 
coiitra  eum  :  Psal.  xi  :  Vana  locuti  sunt 
unusquisque.  Et  ctiam  insidiantur,  ;u  in- 
veniant  aliquid  unde  coiifundant  eum  : 
Prov.  XXIV  :  Ne  insidicris,  et  iic  quxras 
impietatem  in  domo  justi. 

8.  E(jo  autem  tamquam  surdus.  Ilicos- 
tendit  patientiam  a  se  cxhihitam.  Et  pri- 
mo  ponit  patientiam  ;  secundo  patienfia3 
cfTectum,  ihi,  Et  factus  sum  sicut  homo. 
Ilomines  quando  afflij^untnr,  nisi  patien- 
ter  portenl,  primo  commoventur  in  ani- 
mo,  deinde  deordinanlur  in  verhis.  Sed 
remedium  quod  non  commovealur  in  ani- 
mo  cst,  quod  sit  sicut  surdus  non  au- 
diens  vcrba  iniqua.  Et  ideo  dicit,  Eyo  au- 
tem  tamqucnn  surdus  noii  audiens,  idest 
audire  me  fingebam  :  Eccl.  i  :  Usquead 
tempus  sustiiiebit  patiens.  Item  ibidein, 
XXVIII  :  Sepi  aures  iuas  spinis,  et  noli  (ui- 
dire  lincjuam  nequam.  Etremedium  quod 
noii  deordinetur  in  vcrbo  cst,  quod  sit 
sicut  mutus  :  Ps.  xxxviii  :  Obmutui  et 
humiliatus  sum  etc.  llnde  dicit,  Et  sicut 
mutus  noii  apcriens  os  suuin.  Et  hoc  ma- 
xime  fecit  Christus,  ut  dicitur  Matlh. 
XXVII :  Et  non  respondit  ei  verbum,  ita  ut 
miraretur  praeses  vehementer  :  Isa.  liii  : 
Tamquam  ovis  ad  occisionem  ducetur  etc. 
Sic  etiam  facere  debent  viri  justi  :  Ps. 
XXXVIII  :  Posui  ori  meo  custodiam,  dum 
consisteret  pcccator  adversum  mc.  Et  fac- 
tus  suin  sicut  hoino  non  audiens.  Hic  po- 
nitur  efrectus  patientiae  ;  scd  hoc  est  coii- 
tra  opinionem  malorum,  (jui  hoc  impu- 
tant  ignaviae,  non  virtuti.  Et  dicit,  Factus 
surn,  scilicet  opinione,  sicut  hoino  non 
cnidiens,  et  non  virtnosus.  Unde  de  Chris- 
to  dicitur  Mihi  non  loqueris,  Joaii.  xix  : 
Et  noii  habeiis  iii  ore  suo  redargutiones^ 
idest  ac  si  non  sit  sapiens  ad  respouden- 
dum.  Unde  de  Christo  dicitur  Luc.  xxiii, 


1  Al.  deesl  :  «  ideo.  » 


PSALMUS  XXXVII 


463 


quod  illusit  oi  ot  dcspexit  eiim  Ilero- 
des. 

9.  Quoniam  in  te  Domine  speravi.  Hic 
ponitur  causa  patientia*,  quae  est  triplox. 
Ex  parte  Dei,  ex  parto  inimicorum,  ot  ox 
parte  sui.  Et  ex  parto  Dei  cansa  pationti.o 
cst,  quod  tota  causa  relinquitur  Dco.iI//- 
hi  vindictam^  et  e(/o  retribiiam,  llchr.  x  : 
Et  ideo  dicit,  Ef/o  autemin  tesperavi  Do- 
mine ;  quasi  dicat,  In  te  est  causa  mea  : 
Hier.  xvu  :  Spes  mea  tu.  Et  quid  speras 
de  Deo  ?  Dixi,  tu  exaudies  me  Domi)ie, 
Deus  meus.  Origoncs  :  Qnandoque  homo 
orat  Deum,  ct  non  exauditur,  quia  ipsc 
non  audit  eum  praicipienlem  :  Prov. 
xxviu  :  Qui  dcc/inat  aures  ne  audiat  le- 
gem^  oratio  ejus  fiet  execrab iiis ;  scd  qm 
ohedit  Deo  et  legi,  tunc  cxauditur  :  Jac. 
ult.  Mjiltum  valet  deprecatio  justi  assidua. 
Deus  autcm  raaxime  pra^ccpsit  patien- 
tiam  :  3Iatth.  v  :  Si  quis  te  pcrcusseril  in 
una  maxilla  ctc.  Et  ideo  illi  cxaudiuntur 
a  Dco,  qui  noverunt  pro  inimicis  orarc, 
ut  Ecclcsia  facit ;  undc  dicit  .Jcr.  xui  :  Si 
stetcrint  Moyscs  ct  Samuel  coram  me  etc. 
quia  isti  in  veteri  testamento  oravcrunt 
pro  inimicis,  non  cst  anima  mea  ad po- 
pulum  isium,  idcst  non  exaudiam  eos 
pro  populo  isto  ;  quasi  dicat  :  idco 
quia  '  palicnter  sustineo,  tu  exaudies 
mc. 

40.  Quia.  Supra  posuit  Psalmista  mala 
qua^  passus  est  ah  hominihus  ;  et  ostcndit 
ctiam  palicntiam  suam,  assignavitf|uc 
unam  rationcm  paticntia'  cx  partc  Dci  ; 
hic  aulcm  assif^nat  rationcm  palicu- 
lia*  cx  partc;  inimicorum.  Contin{.!;^it 
arKiuando  cx  Dci  miscricordia,  (juod  (lui 
patitur  trihulatioucm  ali(|uam,  su.->tinct 
mahi  (|ua'  ah  aliis  inlcruulur,  ul  i)accm 
cum  inimicis  hahcat  :  Prov.  xvi  :  Cum 
placucriut  bomiua  r/,v  cjus,  inimicos  cjus 
conrcrtct  ad  paccm  :  .loh.  v  :  licsti;v  frrr.v 
paci/icv  erunt  tihi.  Et  hoccfiam  naturalo 
(ist  :  (juia  uullus  est  ita  sjcvus  sivc  crudc- 
lis,  i|uo(l  (|uau(l()  vi(l(^t  a1i(|U(Mn  humilia- 
tuui,  atlli^-al  (Miin  iilt(Mius.  Canis  cliam 
non  mordcl  hoiniiKMU  jaccut(MU.  Quaiulo 
crgo  ali(iuis  r(!si.slil  ininiico,  coucilat  iiii- 
micum  ad  noccndiim  sihi,  cl  D<mis  nou 
Juval  :  Psal.  vii  :  .SV  rcddidi  rctrihucntihus 


mifiimala  etc.YA  idco  assignat  hic  ratio- 
ncin  paticntia',  qiia,'  est  ikj  veiiiat  in  ma- 
nihus  corum:  ct  circa  hoc  duo  facit.  Pri- 
mo  commcmorat  de  hostibus  gaudiiim 
corporis.  Secundo  insullationem  corum. 
Dicit  ergo,  Dixi.,  ne  fpunulo  superf/audeant 
milii  inimici  mci  :  si  nollct  mc  dcfcndcre 
Dcus,  non  intucrctur  mc,  ct  sic  supera- 
rcnt  mc  hostcsct  gaudcrcnt.  Qiiantumad 
secuiidum  dicit,  Et  dum  commoventur 
pcdes  mei.  Ilicronymus  liahet,  Dcficio  : 
littcra  nostra  hahet,  Su/jer  me  mac/na 
locuti  sunt.  Et  dum  lahuntiir  pedes  mei 
qIc,  Lof/ucnfur.  Si  intclligatur  dc  pra'te- 
rito,  sic  cst  scnsus,  Dixi  ne  f/uaiulo  etc. 
Potcst  hoc  rcferri  ad'cxpcrimcntum  ;  qua- 
si  dicat :  expcrtus  sum,  quod  gaudereut. 
Sed  si  laherentur  pedes  mei  ctc.  Quidam 
corruunt ;  quidam  lahiiutur,  scd  non  cor- 
ruiint  :  quidam  sunt  inrirmi.  Mali  (luaii- 
do(]uc  coutra  ali^iucm  rcligiosiim  iusiil- 
taiit,  ct  inaximc  kxjuuulur  supcr  ipsum. 
I  Ilcg.  n  :  Nolite  muUipUcarc  loqui  suhli- 
mia  (jloriantcs.  Ps.  xi :  Dispcrdat  Dominus 
imive?'sa  labia  dolosa.  Tcrtia  cst  ratio  ex 
parte  sui,  scilicct  ex  partc  palientis.  Pri- 
mo  i)roponit  promptiludinem  auimi.  Sc- 
cuiido  caiisam.  Dicit  crgo,  Quoniam  C(jo 
in  fta(jcUa  paratus  sum.  Xullus  cst  impa- 
ticns  nisi  de  eo  (jiiod  iiivilus  suslinet. 
Quaudo  igitiir  est  paratus  ad  sustincn- 
duin,  uon  cst  iiiq^aticus.  Considcranda 
suut  (liio  gcncra  hominuin.  Quidam  sunt 
(jui  hic  uou  llagcllanliir,  scd  rcs(M"vautiir 
a't(M'no  igiii.  Ps.  i.xxii  :  /ii  Uiiiorc  /lonti- 
niim  non  siint  etc,  sciliccl  hic  nou  corri- 
I)iuulur.  Alii  sunt  (jui  llagcllanlur  in  hoc 
miindo,  (|uia  Dciis  corrii)it  cos  iit  lllios  : 
llcl).  \ii  :  E/(nj('//ut  omnem  /i/iiim  '/ucm 
rcripit.  (ircgoriiis  :  Siginim  a-lcrua'  re- 
|)rol)alionis  cst,  (|uaiKlo  D(MIS  niilluin  Ihi- 
gcllum  (lal  homini  in  inuiKh».  Sic  v\  \\\\- 
hrosiiis  noluil  hospilarl  iii  donio  illius, 
(|ui  scinpcr  fiicrat  iii  prospcrilalc.  Kt  idoo 
dicil,  Qiioniinn  Cfjo  in  //a(jc//u  pnrutus 
siim.  Primo  p(Uiil  dolorcm.  Sccundo  do- 
loris  causain.  Esl  aiilcm  c«)iisiiclU(lo,  (juod 
(|uaii(lo  ali(iuis  palitiir  gravcm  dolorcm, 
siistiiict  aliiiui  (lolorcm,  ul  lilMM-chir  ab 
alio  graviori  :  sicul  iiiiaiido  liomo  susti- 
uct    cxlraclioncm    dcnlis.  ul    rihcrclur  a 


'  Al.  :  «  quia  »i.  » 


464 


IN  DAVIDKM 


(lolnro  (lontium.  Kt  idoo  dirit,  Sitm  pn- 
rntiis  ail  /l(ii/i:lhi,  «|iiia  haluM»  alium  dolo- 
rom  (|iK'm  volo  «'iirare.  Kt  idoo  dicil, 
Do/or  mrus^  scilicot  do  pecealis.  ht  coiis- 
pectii  mco  setnper  :  Uom.  ix  :  Dolnr  con- 
tinnus  cordi  mco  :  Thro.  i  :  O  vos  om)ies 
qui  fransids  per  riam  efc.  Kt  hic  dolor  ost 
major  omni  doloro  :  non  (jnidom  sonsn, 
sod  socundum  roi  voritatom.  Augustinus 
dicit  quod  omnes  afnictionos  animcO  cau- 
santur  ex  amore  :  homo  deloctatur  in  oo 
quod  amat,  ottimet  contrarium  ojus  (juod 
amat,  et  dolet  similitor.  Krgo  quantoma- 
jor  est  amor,  tanto  cst  major  dolor  de 
eonlrario.  Sod  minima  caritas  est  maxi- 
mus  amor.  Ergo  dolor  de  peccato  est  ma- 
ximus  ;  sed  non  magis  sentitur,  quia 
appetitus  sensitivus  non  movetm"  nisi  ex 
approlionsione  sonsibilium,  nisi  per  re- 
dundantiam  rationis.  Kt  inde  est  quod 
homo  pliis  sontit  dolorem  de  aliquibus 
aliis  robus  (juam  de  poccato  :  tamen  so- 
eundum  rationem  phis  vellet  sustinere 
eum  quam  dolorem  de  peccato.  Causa  hu- 
jus  doloris  magni '  est  peccatum  ;  et  ideo 
dicit. 

i\.  Quoninm  iniqaifnfem.  Qnas'\  (Wcaii 
Idoo  doloo,  quia  peccatum  mcum  consi- 
doro,  et  intantum  ut  aliis  manifestem. 
Uude,  Ego  annunfiabo,  idest  aliis  maui- 
feslabo,  in  quo  maximum  remodiumsen- 
tio,  quod  maxime  fit  in  coufessione,  quae 
la4ificat  confitentem  :  Prov.  xxvui  :  Qui 
abscondit  scelera  sua  efc.  Jac.  ult  :  Confi- 
femini  alferufrum  etc.  Socundo  ponitur 
peccati  satisfactio  contra  illos,  qui  sic 
eonfiteiitur  ut  non  satisfaciant  :  Isa. 
xxxviu  :  Recogifabo  fibi  omnes  annos  meos 
etc.  Job.  xxiii  :  Consideratis  eum  timore 
sollicitor.  Et  ponuntur  hic  tres  partes  pro- 
nilentia^  Dolor  refortur  ad  contritionem. 
Iniquitatem  meam  etc,  ad  confessionem. 
Cogitabo.,  idest  satisfaciam, />ro  peccato 
meo,  ad  satisfactionem.  Inimici  autem  mei 
vivuntetc.  Hic  ponitur  ratiomisoricordiae, 
scilicet  prosperitas  iuimicorum  ;  ol  ponit 
causam  quantum  ad  tria.  Primo  quantum 
ad  eordisstabihlatem,  ibi,  Vivunt.  Socun- 
do  quantum  ad  potestatis  magnitudinem, 
ibi,  Et  confortati  sunt.  Tortio  (|uantum 
ad  mullitudinom,  ibi,  Et  multiplicati sunt . 

*  Al.  magis.  » 
»  Al.  :  «  lualo.  u 


Dicit  orgo,  hilryiici  mei  rivinit.  Kt  conti- 
nual.  Sic  Origones  :  INi-nitoMs  ah(|uandu 
si  dimittorttur  in  pactjf  cogitarot  de  pec- 
cato  in  paMiitenlia;  sed  tot  tribulationes 
contra  oum  insurgunt,  quod  videtur  sibi 
quod  deboat  so  defondoro  :  tannMi  iste 
dicil  quod  licet  vivant  ct  prosp(uontur 
inimici  moi,  luui  tamon  «limitlo  dolorora 
de  poccatis  :  non  oniin  deijet  bomo  rosi- 
lire  a  poenitentia.  Christus  multos  liabuit 
inimicos,  et  habet  :  Psal.  cxix  :  Odio  lia- 
buerunt  me  gratis.  Et  Dous  habet  inimi- 
cos  :  Joan.  xv  :  Odio  liabuerunt  me  et 
Patrem  meum.  Et  alii  jiisti  multos  habent 
inimicos  qui  non  vivunt  sino  ilagollo.  Et 
conforfafi  sunf.,  idost  babent  magnam 
potestatem,  idost  sunt  nimis  potentes,  ef 
multiplicati  sunt  qui  oderunt  me  inique. 
idest  injuste,  quia  persoquuntur  mo  prop- 
ter  justitiam  quam  soquobar.  Qui  retri- 
buunf  mala  pro  bonis.  Est  aulom  (|uadru- 
plex  rotrilnitio.  Una  ost,  qua?  rotribuit 
bonum  pro  bono  ' ;  alia  qua*  retribuit  ma- 
hmi  pro  malo  :  el  istae  suut  communes 
bonis  et  malis,  qiiia  otiam  bonus  iralum 
poenae  pro  malo  culpa;  tribuit  :  alia  est, 
quai  relrii)uit  bona  pro  malis  :  ot  ba^c  est 
proprie  bouorum  :  quarta  ost,  quae  retri- 
buitmalum  pro  bono,  ethaec  est  iuimico- 
rum.  Jer.  xviii  :  Numquid  reddifur  pro 
bono  maluml  Detrahebant  mihi :  ^om. 
I  :  Detractores  Deo  odibiles.  Triplex  est 
detraclio  :  quarum  una  ost  mala,  quando 
detrabit  homo  homiiii  dc  peccato,  etiam 
si  peccata  sint  occulta,  quia  non  siiut 
occulta  pubUcanda  ^  per  modum  detrac- 
tionis.  AHa  cst  pojor  quando  detrahit  de 
falso.  Pessima,  quando  detrahit  non  ho- 
mini,  sed  virtuti  :  vidclicet  si  dicas  casti- 
tatem  malam  esse.  Etsie  ost  in  proposito, 
quia  Sequebar  bonitatem,  detrahebant 
mihi  :  Isa.  v  :  Vee  qui  dicimf  malum  bo- 
num  et  bonum  malum  :  Dau  vi  :  Aow  in- 
venerunt  occasionem  Danieli  nisi  in  lege. 
Glossa  :  Folix  conscientia,  cui  non  po- 
tost  imponi  nisi  quod  servat  logem  Dei 
sui. 

12.  Ne  dereliquas  me  Domine.  liic  po- 
nitur  oratio  :  et  petit  romoveri  quod  ti- 
met,  et  potitsibi  prwstari  (luod  amat,  ibi, 
Intende  in  adjuforium   meum.  Hic    petit 

3  Al.  :  «  quia   si    sint   occulta,  aon    sunt   publi- 
canda.  » 


PSALMIIS  XXXVIll 


465 


iioii  amoveri,  scilicet  pra-sentiam  Dei  ; 
niide  dicit,  Nf^  derelijupias  me^  bomine 
Deusmem^  scilicet  intrihnlatioiie  :  Psalm. 
xc  :  Ciim  ipso  sum  in  trilmlatione  :  Dvai- 
ter.  XXXI  :  DominHS  Dens  tinis  est,  no7i«H- 
mittct  te.  Kt  si  ad  modi(  iim  videaris  me 
dereliiKiuere,  tamen  omnino,  AV?  diseesse- 
ris  a  iru\  ([nia  timeo  (|no(l  per  me  non 
possim  snt)sistere  :  Jsaia-.  liv  :  Misericor- 
dia  mea  non  recedet  a  le.  Intende  in  ad- 


jutorium  meum,  idest  ad.jnva  mc  ut  pro- 
ficiam.  Et  nota  (jnod  istnm  versicnlnm 
(iicit  Ecclesia  in  ]>rincipio  omnium  tiora- 
rnm,  (jnia  versicnlns  iste  valet  contra 
omnes  tentaliones.  Inde  cnm  incipimus 
orar(!,  diabolns  tentat  nos  :  propt(ir  qnod 
pctit  atixilium  :  ideo  dicil,  Intende,  (^nia 
tn  cs  DfMis  dator  et  conservator  salutis 
mea; :  Psalm.  cxmh  :  Qui  das  salutem  re- 
fjibus  etc. 


PSALMUS   CANTICI    XXXVIII 


1.  In  /ineni  pro  Idithum 

Dixi,  custodiaui  vias  lueas  :  ul  uon  delinquaui  iu 
lingua  aiea.  Posui  ori  uieo  (uslodiiiui,  ciuii  coiisis- 
teret  peecator  advorsuni  uie.  Obiuutiii,  et  Ininiiiia- 
tus  suni,  et  siiui  a  bouis  ;  et  dolor  meus  renovatus 
est.  Concaliiit  cor  uieiiin  iutra  iiic  :  el  in  uicdita- 
tionc,  mea  c.vardescc^t  if^niis. 

2.  Locutus  suni  in  lin^ua  mea,  Notuui  fac  milii, 
Domiue,  finem  mouni.  Et  nuuierum  dierum  meoruni 
(juis  t'sl  :  ul  sciani  (|uid  desit  uiilii. 

;t.  l^cce  uicusiirahilcs  fiosuisti  dies  meos  :  et  sub- 
tautia  niea  tau^juum  uiiuium  aute  le. 

4.  Verumtameu  universa  vauitas  omuis  bomo 
viveus. 

'.').  Verumtameu  iu  imaf^iue  pcrtransit  bomo  :  sed 
el  irustra  couturbatur.  Tliesaurizat,  et  iguorat  ciii 
cougref^abit  ea. 

«.  Kt  uuuc  quce  est  expectatio  mea?  uonne  Do- 
miuiis  .'  ct  siibslautia  mea  apiid  te  est. 

7.  Al)  oiuuibiis  iuiqiiilalilnis  Dicis  eriie  me  :  op 
probrium  insipienti  dedisti  uie.  Oiuuiitui,  ei  nou 
ai)crui  os  lueura  ;  quoniam  tu  lccisti,  auiovc  a  me 
plaj^as  luas.  A  lorlilii(liiie  mauiis  liia,'  cjjo  dcfeci  iii 
incrciiali()nil)!is  :  propler  iui(|iiilulciii  corripiiisti 
boniiucui.  Kt  laliescerc  fccisli  sicul  araiicaui  ani- 
uuiiu  ejus  :  verumlamcu  vaiie  conturi)atur  omnis 
boiiio. 

5.  ivxaudi  orali(Uicui  lucam  Uoiniiic.  ct  dcprcca- 
tionem  nieam  :  aiiribiis  percipe  lacrymas  uicas.  .Ne 
sileas,  (luouiaiu  advciia  e^o  sum  apud  tc  cl  pcrc- 
griiius,  siciit  oiuucs  palres  mci.  Hcmiltc  miiii  ut 
refrij,fcrcr  piiiisqiiaiu  alicaiu,  et  amplius  uon  cro. 

1.  Psalinista'  confcssns  est  .^e  [lassnm 
afHiclioncm  snain  pro  peccato  siio  ;  liic 
antcm  promittit  (Miitchtiu  iii  pdstcniin. 
Titnlns  talis  cst,  In  /ineni  rantims  Darid 
pr(t  Idithnni.  Et  iioc  noii  cst  novnm,  licct 
sit  novns  Titnlns  ;  (inia  nt  lialictiir  in 
liistdiia  I  Paral.  .\v,  (|nan(lii  Uavid  arcaiii 
f(i'deris  (ina«  fncrat  capta  a  IMiilistaMS  re- 
dnxil,  qnatnor  millia  caiilonmi   iiistiliiit, 

'  Al.  :  «  1'sahuogrupUus.  )> 
XVlU 


(jni  Psalmos  canerent  ;  qnos  posnit  intus, 

(|nos  Asapli,  Itamar,  et   Idithnm  vocavit, 

ct  liic  pouitnr  iii  titiilo.  El  siciil  Origcnes 

dicil,   lucc  consnctudo  erat^  ctiam  apud 

(Iraicos,  quod  si  ali^iiiaudo  ali^ini   poet» 

(M'ant  qni  carmina  recitabant  in  populo, 

si  non  crant  ab  ipsis  recitantibus  facta, 

sed  ab  aliis,  victoria  non  dabatnr  rccita- 

tori,  s(»(l  pocta'.  Sic  ctiam  (it  de  Psidmis ; 

nam  omncs  Psalmos  fccit  David,  et  (luos- 

dam  ipse  cantavit  coram  arca,  ut  habetur 

II  Hcg-.  VI  :  (juosdam  dabat  aliis  cantan- 

dos  :  et  ideo  illi  (iiiibns  dabanlnr,  erant 

(juasi  cantores,  et  eis  intitiilantnr  :  tum 

propter  diguilatcm,  quia  fiicriint  prophe- 

ta',    tum   |>i(>ptcr   mystcriiim.  l  ndc   lnv, 

competit    mystcrio  Idilhnm,  (|uod  inter- 

prctalnr  intus  vir  scicns,  vel  transilicns  ; 

ct  si^Miat  transilicnlcm  vanitatem  mundi, 

(\k-    i|iia    mnlliim    iii    boc  Psalmo  aKitur. 

Dividitnr    crj^n)    Psalmns    iste    in    partes 

dnas.  Iii  prima  poiiit  cautclam  qiiam  ha- 

bct  ad  cNadcndiim    pcricula.  In    scciinda 

ostciidit   ncccssitatcm   cautcla',  ibi,  Ecce 

mensarahilrs.   Circa    primnm    duo   facit. 

Piiiiio  pia'millit  cantflani.   Sccnndo   os- 

tciidil  pcriciihim  cx  ca  iiicidciis,  ibi,  Ob- 

iiialiti.    Circa   prinium   dno   facit.  Primo 

pra'millil  cantclain.  Socnndo  poiiit  ratio- 

iicin  caiitcla',  ibi.  Pnsni  ort  inco.  In  caii- 

tcl.i  coiisidcraiida  snnt  trirt  :  scilirel  oa- 

vcndi  proi)osilniii  ;    unde  ail,  />m.  idest 

ciim  dclibcratione  in  cordo  meo  stntni  ct 

pntposni  :  Kccl.   u  :   Ihci  in   cordc  meu^ 


»  Al.  :  "  «-"»1.  » 


80 


m 


V(itl(i//i  ('(  (////(/(1//I  (lcliriis.  Sfciiiulo  i'nii 
sidoraiKliini  »'st  (luid  pio^tDiial  :  (jiiia, 
Custo(li(///i  ri(/s  //i('(/s,  idcsl  proccssus 
meos.  Kt  d(>lii'l  Imiuo  i-iistodird  vias  Dci 
ul  iiuitetur  :  .lob  xxii  :  V('sli(/i(/  rj((s  sr- 
(/iiu/t/s  rs/  /jcs  //wi/s.  \'i)i//t  rjiis  rustoilwi, 
el  /lo/i  (Irrli/tt/vi  e.r  (•(/.  Itoiu  dchct  cuslo- 
diro  vias  suas  uo  crrcl  :  Dcut.  iv  :  Ci/sto- 
dite  vias  vest/-as  rt  studia  vest/a.  Tcrtio 
eousideraudiis  ost  fruclus  qui  ex  hoc  se- 
quitur  :  Ct  non  drli/tqua/n  i/i  li/if/ua  mea. 
Ilomo  debel  diligeutcr  so  custodire  ab 
omuibus  pcccatis,  et  pra^cipiie  a  peccato 
liugua',  (juia  laciliter  in  eis  prolabilur  : 
lingua  eniiu  esl  mobilis,  ct   de  facili  pro- 


I\  DAVIIiKM 

hiis  :  I  Cor.  111  :  K<>/i  /lutui  hx/ui  robis 
(/u(/si  s/jiritiK/lil/us,  sed  (/uasi  ca//i(/lilj/is; 
Mattliu^i  vu  :  Aolite  s(//i(  /u/u  darr  rani- 
I///S ;  (|uasi  dicat  :  l'osui  cuslodiam  ne 
socrtda  doctriiKc  propalarom  ()c,ccatori- 
biis.  Olj/ni/tiii.  Hic  jionit  pciiciiliim  caii- 
lela!  iii  quod  posset  iiicidere;  projdcr 
quod  dicit  :  Vidous  peccatores  impnj^iiau- 
tes  contra  mc,  proposui  omniuo  lacorc ; 
iinde  dicit,  06//iutui,  idost  peiiitus  lacui. 
Sed  quandoquo  contiiif^it  quod  propler 
cantelam  ali(|uis  indiscrcto  tacct  ali- 
(luaiido  :  ot  aliqiiaiido  aliquis  tacet  oxlo- 
rins,  et  turbatur  intorius.  Kccl.  xxxui  : 
P/'Xco/'dia  /at/ii  qiiasi  /ota  /j/^secur/ens. 


rumpil  in  mahim.  Vel  alia  '  ratio  est,  quia      Seil  iste  uou    tiirbatur   iulcrius  ;    ideo  di- 


liugua  est  immodiatiim  organum  ad  iu- 
toriorem  concoplum  cordis  oxplicaiidum. 
Undo  quam  cito  vorbiim  cst  in  cordo,  est 
iu  liugiia  ;  ot  idco  oporlct  diligentor  cus- 
todiri.  Cousoqucnter  ponitiir  ratio  hujus 


cit,  Ilumiliatus  sum,  scilicot  iiiliis,  sed 
periculum  est  :  quia  dum  volui  tacere  a 
malis,  Silui  etiam  a  Ijo/iis  :  vol  a  boiiis 
vcrbis,  quffi  uou  dixi  :  vel  a  boiiis  homi- 
bus,  (juibus  nolui  loqui.  Epli.  iv  :  0/nnis 


custodiai,  Posui  ori  ineo  custodiam,  cii/n      ser/no  malus  de  ore  vestro  ntm  prorrdat, 
co/isisteret  peccator  adversu/n  //le ;  quasi      sed  si  quis   bonus  ad  ledificatio/u'///  fidei 


dicat  :  Ilaic  est  ratio  quaro  sic  custodio 
vias  meas,  quia  scmper  advorsarius  est 
contra  mo.  Alibi  dictnm  est,  quod  liomo 
ponat  custodiam  cordi  :  Prov.  iv  :  0/ii/ii 
cus/odia  serva  cor  tuir/n ;  hic  dicit  quod 
ponat  custodiam  ori,  quod  uou  claudatur 
totalitcr,  sed  debet  custodiri,  idest  ser- 
vari  a  mahs  verbis  quantum  ad  tempus, 
et  quantum  ad  ea  qua^  dicit  :  Eccl.  viii  : 
0//1/11  neijotio  te//tpus  est,  et  op/jortu/iitas. 
Et  quare  posui  ore  meo  custodiam?  Cu//i 
consisteret  peccator  adve/'swn  me.  Hoc 
exponitur  triphciter.  Unus  sensus  est  : 
Adve/'sum  ?ne,  ad  insidiandum;  et  tunc 
magis  necessaria  est  cautela  :  Eccl.  v  : 
6V  est  tibi  i/itellectus,  rcspo/ide  proximo  : 
si/i  aute?n,  sit  ma/ius  tua  su/jer  os  tuum  ; 
Matth.  XXII  :  Ut  capere?it  eu/n  i?isermo?ie. 
Secundus  sensus  est  :  Adve?'sum  me,  ad 
iujuriandiiui  vol  impugnandum  :  quia 
etiam  tuiic  cum  impugnat,  dcbes  tibi  ca- 
vere,  quia  ibi  est  virtus  :  1  Petri  ii  : 
Cu??i  ?/ialedic('re/ur,  /lo/i  ?/ialedicebat.  Ter- 
tius  sensus  ost,  Adrcrsu/?i  ?ne,  idost  in 
conspeclu   moo,    ut   instruatur  :  et  tunc 


etc.  Uude  sequitur  :  Et  dolor  meus  re?io- 
vatus  est ;  (|uasi  dicat  :  Prius  dohii  do  iu- 
discreta  locutione,  modo  doleo  de  indis- 
creta  tacilurnitate,  qnasi  (hcat :  Iniiovavit 
me  dolor.  Sed  adhibetur  remedium  iiitor- 
na^  charitatis ;  ot  ideo  dicit  :  Couraluit 
cor  meu?/i  i?itra  me,  idest  concitatus  est 
calor  charitatis  in  corde  meo.  Prov.  vi  : 
Nu?mjuid  potest  ho??io  absco?idere  icpiem 
i?i  si?iu  suo,  ut  vesti??ic?ita  ejus  ?io?i  ar- 
dea?it  ?  Sic  impossibile  est  quod  homo 
abscondat  verba  Dei,  cum  intlammatur 
cor  charitate.  Psal.  cxviii  :  kj?iitu??i  elo- 
quium  tuum  etc.  Causa  autem  hujus 
concitationis  est  meditatio  de  divinis ; 
uude  dicit  :  Et  i?i  meditatio/ie  ??iea  rxar- 
descet  i(jnis.  \\\\\\  amatur  nisi  boiium  et 
pulchrum.  Unde  in  extoriuribus  amo- 
ribiis  visio  corporalis  est  causa  amoris. 
Et  ideo  si  vis  acccdere  ad  spiritualia, 
oportet  quod  accendatur  cor  tuum  amore 
Dei.  Ellectus  coucitationis  est,  quia  qui 
propostiit  taccic,  movetur  ad  loqueiuiiim  ; 
undc  dicit,  Locutus  su?n.  Act,  ii  :  lir/jleti 
su?it  o??i/ies  Spiritu  sa?icto,    et   cw/jeru/it 


nccessaria  est  cautela  ne  omuia  omuibiis  loqui.  Gregorius  ;  Spiritus  quos  repiet, 
proferat.  Qua.'dam  enim  suiit  proferenda  ardentos  parilcr  et  loqucutcs  facit.  Job 
justis,  quifi   nou  sunt  dicouda  pcccatori-      iv  :  Co?iccptu?n  ser?no?iem    quis   reti?iere 


'  Al.  deest  :  »  nlia.  » 


psALMrs  xxxvni 


467 


poteat?  Simile  dicitiir  Uior.  xx  :  luictns 
est  sermu  Darnini  etc,  Et  dixi:  Non  lotjiiar 
ultra  etc.,  et  sequitur,  et  factus  osl  in 
corde  meo  quasi  ignis.  Vel  exponilur  se- 
cundum  Glossam,  Obsurdiii,  idest  factus 
sum  surdus.  Deus  non  dat  graliam  lio- 
mini  nisi  utatur  illa  ;  et  ideo  quando  quis 


Ixit  ('nim  ars  liahet  finem  quem  iuteudit, 
(|iii  est  pcrlcctio  (!jus  ;  et  sic  dicit,  Notum 
fac  niiJii  finem  meum,  idest  quse  sit 
summa  perfecfionis '  via,  in  qua  vis  me 
ambulare.  Psalm.  c.wiu  :  Omnis  comum- 
mntionis  vidi  jinem.  Kl  numrrum  dierum 
mcorum  :    idcst    opera    mea,    qua*    sunt 


per  negligenliam  gratia  sii)i  data  non  uti-      dics  ;  (juasi  (lieat  :  Fac  mc  rect^!   judicare 


tur,  Deus  aulcrt  ei,  ut  patet  de  taleuto. 
Luc.  XIX  :  Auferte  ab  eo  mnam,  et  date 
ei  qui  decem  mnas  habet.  Et  ideo  dicit, 
Obsurdui  et  humiliatus  sum,  idest  dejec- 
tus  ;  et  tunc  nou  sonat  in  virtutem,  sed 
delictum  :    et  ideo    dicit,    Concaluit  cor 


opera  niea  (juantum  val(Mit.  Kt  hoc,  67 
sciam  quid  desif  niihi,  scili('(;t  a  perfec- 
tione.  Vel  potest  exponi  simpliciter  de 
fine  vitee  :  quia,  sicut  dicitur  Kccl.  vii, 
In  omnibus  operibus  tuis  memorare  novis- 
sima  tua.  Et  numerum  dierum  meorum 


me^ayz  pra)  solIicitudine.Origenes  exponit      etc,  idest  quantum  vivam,  ut   praeparem 
aliter  :  Dixi.,  custodiam  vias  meas.  Puuc-      me  ad  p^jcnilcutiam. 


tus.  Ut  non  delinquam  in  lingua  mea^  po- 
sui  ori  meo  custodiam.  Et  post,  Dutn  con- 
sisteret  peccator  adversum  me,  obmutui. 
Est  autem  triplex  genus  hominum.  Qui- 
dam  in  tribulatiouihus  positi  maledicuut 
perscquenlibus  sc  ;  ([uidam  bcncdicjmt  ; 
(juidam  sunt  medii,  qui  saltem  perveniunt 
ad  hoc  quod  tacent.  Ita  evasit  gradum 
primum,  (luia  posuit  ori  suo  custodiam, 
et  non  maledicebat.  Sed  (juia  obmutuit, 
et  nou  beuedicebat,  evasit  secundum 
gradiim,  qiiia  seuticbat  dolorcm,  et  a-s- 
tuabal  intra  prai  iudigualiouc  elc. 

2.  Ilic  convcrtit   sc  ad  Dcuin,  et  exar- 
descit.  Locutus  sum  in  linqua  mea  :  no- 


']  Ecce  mensurabiles  posuisti.  Supra  me- 
moravit  Psalmista  cautelam  exhibitam 
pcr  silcutium,  periculum  ex  silentio  im- 
inincns,  et  remcdium,  (luo  periciilo  sub- 
vciiitiir  ;  hic  aufcm  ostendit  uecessitatem 
caiiteia'  pra'dicfa^  (ina»  sumitur  ex  mise- 
ria  pra'scutis  vita^,  :  el  circa  hoc  duo  fa- 
cit.  Primo  de.scribit  pra-scnfis  vitsB  mi.se- 
riam.  Secundo  confra  cam  pctit  remcdium 
ibi,  Et  nunc  qua;  est.  Circa  primum  duo 
facit.  Primo  (Uiscribit  miscriam  hiijus 
vikc  quautum  ad  i[)sam  vitam.  Sccundo 
([uaiiliim  ad  vita-:  occui^alioncm,  ibi,  l>- 
runitamen  in  inmt/inr.  (lirca  primum  iluo 
facit.    Primo     describit    miscriam     hanc 


tum  fac  rnihi,  Domine,  fmem  meum  et     quanlum   ad    vitam.    SccuikU)    rationcm 
numerum  dierum   meorum.    Ponitur  hic      assignat,  ibi,  Verumlnnten  unicersa.  Mi- 


duplcx.  petitio.  Prima,  ibi,  Noluni  fac 
mihi  Doniine  finem  meum.  Kinis  accipi- 
tur  hic  Chrislus.  Uom.  x  :  Einis  Irqis 
Christus.  Et  dicit,  Domi/w  luttijica  mihi 
Christum.  Alia  pctitio  cst,  ibi,  Sotutn 
fac  mihi  numerutn  dierum  meorum,  idcsl 
volo  coiisiderare  (jualis  sit  vila  pra'S(Mis, 
ut  possim  eam  comparar(!  ad  tiucm  il- 
lum  :  (|uia  isti  (TMts  suiil  iiiali,  iiaiici 
et  im[ierlccti  ;  illi  autcm  siint  |)cit'cclis- 
.simi  :  et  luuc  scitur  (juod,  Nmi  sunt  tnu- 
dif/mv  /)assiones  hujus  Inn/ioris  <iii  ju- 
turam  (/liyrium.,  </u;v  revehtbitur  in  nolns. 


scriaiu  hujus  vila'  ostcndit  ([iiaiitiim  ad 
ejiis  brcvitatcm,  cl  (|uanliim  ad  (^jus 
dcbiritatcm.  tjuanluni  ad  [>riinum  dicil, 
Dominc  [^ctivi,  ut  annuntiaics  mihi  nu- 
nKMum  (iiciiim  mcoriim.  Scd '  iinn([uid 
siinl  nuuKuabilcs  dics  mei ?  ita,  ([iiia. 
Ecce  mensurubih's/n)suistidies  mvos.Utnno 
c.st  sic  conilitiis,  ([iiod  si  nuni[iiam  \)vv- 
casscl,  iioii  moicrctur,  ct  ila  dics  cjus 
iioii  mciisiii  arciitiir  ;  scd  [icccando  mori- 
liir,  ct  sic  iiumcrari  possunl.  Joh.  \iv  : 
Hrrvrs  dirs  hoininis  sunt,  numrrus  men- 
siuni  vjiis  u/nul  l    vst.  Scd  cslo  (|uod  vitn 


ut  dicitur  Kom.  viii.    Kt  sic.  Sviuin  qiiid  csscf  brcvis,   cl   j>osscl  ^  csso  ita  prcliosi» 

desit  inihi,  idcst  ([uomodo  siim  im[)crl'(!c-  ([uod    mulliiin    rc|)nlaiida    cssct  :    tamcii 

tiis  ad   illani  vilam.  Origciics  dicil,  ([iiod  boc  niliii  csl   :  ([iiia  siib>tanlia  mca  ct  na- 

tliiis  siimiliir  hic  [iro   p^Mfccliono.  0>>^>'li-  tiira  mca  cl   vita   mca  taii(|uam   nihiliiUi 


'  Al.  :  n  vila.  •> 

*  Al.  :  o  foil  «'l.  • 

^  Al.  :  «  l>rt.'vi»,  pu»i>i>t.  » 


468 


l\   D.WIhlM 


antoteost.  idosl  iti  ronip.iratioiio tiii  ;  liccl 
aliqnid  vidoatiir  csso  iii  (M>ni|)aratioiio 
(Moatnrariiin  iiilirmanini.  Isa.  .\i.  :  Onuirs 
(/rn/rs  t/N</si  nun  si/i/,  sic  siint  riirnni  co. 
Totost  aiilom  dioi  sio  :  Snhstitnlia  niea, 
idest  dnm  oonsidero  illinl  (jiiod  ost  anl(; 
te,  idost  bona  a'toina,  (jiia'  daltis  sanctis, 
substantiam  moam  iiiliil  roi)iilo.  Vel  sic  : 
(.)ui  oonsidoiaiit  ros  hiijiis  miiiidi  anto  fe, 
idest  ocnlo  divino,  niliil  repnlanl  eus. 

4.  Veriitntdnirn  iinirrrsa.  Ilio  assignat 
rationom  sociindum  lilteram.  1'tiiversa., 
secundiim  liltoram  noslram,  vel  est  iio- 
minativi  oasiis  siiigiilaris  niimori,  vol  ost 
unum  nomin  nativi  casus  iientri  gonoris,et 
pluralis  iiuiiKn-i.  Si  seciindo  modo,  sic  est 
sensus,  Vrrunitanien  iitiicer.'ia;i\ui\s\  dical: 
Non  est  enim  mirum  si  vila  liominis  est 
niliil  aute  to,  qnia,  Universa,  idest  infc- 
riora  omnia  siint  vanitas.  Et  ideo  Iliero- 
iiymus  liabet,  Otnnia  e/iim  vanitas.,  ut  sit 
quasi  ratio  pra'codontium.  Kccl.  i  :  Otn- 
tiia  vatiitas.  Et  diciintiir  vauitas,  (juia  va- 
nitas  opponitur  soliditati  et  stabilitali  : 
omnia  enim  qua;  suiit  in  miindo,  sunt 
subjecta  mutabilitati,  et  ideo  sunt  vana  : 
et  etiam  intcr  ea,  Otntiis  homo  vivens 
est  subjeclus  mntabilitati,  et  sic  est  va- 
iiitas.  Rom.  viii  ;  Vanitati  rtiitn  crcatnra, 
idest  homo,  suhjccla  est  non  volctis.  Vel 
secundum  litteram,  Utiivcrsa,  si  sit  sin- 
gularis  numeri,  sic  est  sonsus,  Universa 
vanitas,  idest  omnis  vanilas,  est  omtiis 
homo  vivens,  idcst  est  iii  omni  homiiie 
mundane  vivente.  Vaiius  dicitur  homo 
ex  hoc  quod  so^initnr  res  mutabiles  Jer. 
II :  Amhulaverutit  post  vanitates,  et  vatii 
facti  siint.  Vel  sic,  Oititiis  liomo  vivens, 
idest  carnaliter :  cst  omni.s^  idest  pcrfcc- 
ta  vanitas. 

5.  Veriimtamcti  iti  imc/ijitie.  Ilic  oslen- 
dit  miseriam  coiulitionis  humana',  qiian- 
tum  ad  occupationom  :  cl  circa  lioc  Iria 
facit.  Primo  ostcndit  quod  aliquid  sit  in 
homino  quod  vanitati  dcbet  resisterc. 
Secundo  ostendit  iii  goncrali  vanitatoin 
occupationis  ojiis,  ibi,  Sed  fr/tstra.  Tor- 
tio  ostcndit  hoc  idem  in  spociali,  ibi, 
Thesaurizat.  Dicit  orgo,  Otntiis  homo  va- 
nitas;  tamen  aliquid  est  in  liominc  (i- 
xum,  quod  scmper  manot  iii  co  dnm  traii- 
sit;  et  hoc  est  imago.  Et  potest  hoc  tri- 
pliciter  exponi.  Tno  modo  de    imagino 


lloi,  (iiia'  osl  in(|iiaiitum  homo   cst    pra*- 
ditns  rationo.  (icn.  i  :  Fariatni/s  hnminrm 
ail  /ina<ii)irtn   rt   siniHituilitirni    nostrnni. 
Et  Ikoc    iinaf.^o  dcbol  rosisloro    vanilati: 
scilicol  ralio,  cl  debet  cam,  soilicet  vani- 
latcni,   o.xclndore.    Kt  hoo  est   quod   ait. 
Quamvis    Iioino    sit   snbjiu-tns     vanilati, 
scmpor  tameii  est  pra-ditns  raliono.  Sed 
(inia  non  dcl(M'minatiir  hic,  (Mijus  sit  iina- 
go,  idoo  nota    hic  dupliccm    imagiiKim  : 
iiiiam  cadoslis   hominis,  aliam  vcro  ho- 
niinis  terreni.  I   Cor.  xv  :  Sicut  portavi- 
mus  imayijiem  terrejii,  portcmus  rt  ima- 
(jitirtn    ciidestis.  Dico    crgo   quod   omiiis 
liomo  est  vanitas ,  tamen    omnis   homo 
porlransit   iii  aliquam   imagiiicm,   quia, 
vel  por   buna    opcra   ropra^scntat    in   se 
imagincm  hominis  coelestis,  vcl  por   raa- 
la  imagincm  tcrrcui.  Vcl  alitcr.    Imago 
importat  similitudinem.    Cursus    antem 
vitu'  islius  dirigitur  pcr  aEuiuam   cogni- 
tionom,  quia  aHcctus  moveliir  sccundum 
cogiiitum.  Est   autcm   dnplcx    cognitio. 
Una,  (lua  cognoscitur  vcrilas:  ct  Ikoc  est 
certa.  Alia  esl  per  verisimilitiidinom  :  et 
ha'c  est    quasi   cognitio   imaginis  :  (|iiia 
uon  attingit  ad  ipsam  vcritatcm,  sod  ad 
similitudincm  veritatis.  Si  homo  atliiige- 
rct  ad  ipsam   vcritatem    sicut  cst,  non 
tnrbarotiir,    (jiiia  coiisidcrarct  conditio- 
ncm  hiijus    vitae,  et    quid    crimus    post 
hanc  vitam ;  ct  sic  non  occuparelur  in 
ista  vila,  sed  ad  ea  qiia'  sunt  iii  alia  vita 
tcndcrct.   Et    idco     Ilicronymus    liabet, 
Quantum  ad  imagincm  pertrausit  homo, 
tanlum  tiirbatur,    idcst  quantum   doficit 
Iiomo  a  vcra  cognitione  veritatis,  laiitum 
tnrbatiir  pcr  occupationcm  liujus   vitae, 
sivc  iu  boiiis  sive  in  malis.  Luc.  x :  Mar- 
tha,  M(/rtha,  sollicita  es,  et  turharis  erga 
pl/trima.  Quando  ergo  facit  bona  opcra, 
lunc  non  tnrbatur   frustra ;  scd  quando 
non  occupat  se  in  bonis,  tniic  frustra  tur- 
balur  :  Isa.  xlix  :  Vatic  cotisumpsi  forti- 
tudinem  mcatn.  Et  ponit  excmplum  de 
oocupatione     qiuo    contiirbat     homiiies, 
qute  cst  occupatio   avaritiai;  lia^c  aulem 
maxime  conturbathomincs.  Concupiscen- 
tia  aiilcm  ad  lioram  occupat  hominos,  si- 
militer  et    ira.  Sed,  ut   dicitur    Eccl.  v : 
Avarus  noti  itnplctur  pccimia  :  et  idoo  de 
eo  pouit   cxomplum   diccns,  Thesaz/rizat 
et  ifj/ior(/t  cui  cotigrejahit  ea^  idcsl  con- 


PSALMUS  XXXVIII 


469 


grei^at  thcsauros  superfliios  ui  liac  vita. 
Matlh.  VI :  Nolite  tliemurizare  volm  tlic- 
sauros  in  tcrra^  sciUcct  vane  ct  frustra, 
quia  iguoratis  cui  congrcfjalis  ca.  Sil)i 
uon,  (juia  Jol)  xxvii  :  Dii^cs  curn  dormie- 
rit,  nilid  sccinn  affert.  Ergo  aliis,  ser! 
nescitcui;  quia  aliquando  non  cougrc- 
gat  pueris,  quia  nou  remauent  post  euui: 
el  si  remancnl,  non  tamen  scit  qualcs 
siut,  quia  aliquaudo  sunt  contra  parcntcs. 
G.  Et  vunc  fjiia'  cst  e.rpcctatio  mca  ctc. 
Ilic  petit  Dci  auxilium  coutra  miscriam. 
Et  primo  ponit  (iduciam,  ex  qua  oratio 
sua  procedit.  Secuudo  proponit  oratio- 
nem^  ibi,  Ab  omnilms  iiiiquitatihus.  Ter- 
lio  petit :  cam  cxaudiri,  ibi,  E.raudi. 
qaudo(iuc  liomo  cst  iu  miseria  :  cl  tuuc 
aut  couddit  libcrari  por  sc,  aut  per  ali- 
um.  Si  coufidit  iibcrari  per  se,  non  ex- 
peotat  alium,  scd  in  scipsum '  hal)et 
suhsidium.  Si  per  alium,  tunc  cxpcctal, 
quia  spcrat  pcr  alium  juvari.  Sic  cst  iu 
ista  miscria,  quia  brevcs  dics  sunt,  ct 
nou  confidit  iu  sc,  scd  dicit  cum  Job  vi  : 
Eccc  non  cst  auxilium  miJii  in  me ;  sctl 
expectat  auxilium  a  Dco ;  uudc  dicit, 
Qux  cst  e.r.pcctalio  mea?  nonnc  Domi- 
nus;  quasi  dicat :  Solus  potest  nie  libcra- 
re,  quia  ipsc  sulus  est  super  omiiem  ve- 
rilatcm,  qui  solus  cst  v^uitas.  Isa.  xxx  : 
licati  omncs  rjui  r.rj)cctant  cinn.  \\\  ('X[)cc- 
talionc  ctiam  mora  est ;  (|uasi  dicat  : 
Kgo  pra^stoiabor.  Ilabac.  ii  :  ^V  inoram 
feccrit,  exjiccta  cum,  ct  suhstaiitia  nu-a 
ajnid,  tc  csf.  Hic  [louitur  latio  fidiicia', 
quam  hal)ct  dc  Dco.  Naturalc  cst  ([uod 
boino  coiilidat  dc  \)co  ai)iid  ([ucm  cnllo- 
cat  ([uod  habct.  (Jui  crgo  totuin  qiiod  ba- 
b(!t,  ponit  in  Dco,  potcst  conlldcrc  dc 
Dco.  Et  idco  dicit  .  Suhstaiitia  nira  ajnid 
te  esf :  ([iiasi  dicat  :  VA  si  iii  iiic  iiiliil  sini ; 
tamcn  ([iiicquid  s[)('ro  inc  cssc,  oA  ([iiic- 
([uid  habco,  csl  iii  lc  :  liidir.  x  :  ('n>/iin- 
scciifcs  ro\  /ifihcrc  nicliorcm  <'f  iiiaiini- 
tfiii  siihstaiifiaiii.  .Mattll.  vi  :  Tlirsaiirizafr 
cohis  tlicsauros  iii  nvlo.  ii  :  Tiiii.  i  :Sriii 
cui  crcilidi.,  rt  crrfiis  sinn,  Clnssn  cx[)o- 
uil  dc  C.liiisto,  Suhstantia  inca  ajuid  tr 
est.,  id(^st  tu  (llirislc  siiincs  dc  nica  car- 
nc,  ([uia  iactus  csl  c.r  semiiir  Durid  sc- 
cundiiin  carncni,  11»  un,  i. 


1 .  Ah  omnihiis.  Supra  Psalmista  posuit 
fidiiciam  habitam  de  Dco,  ciim  dixit,  Et 
nunc  fjux  cst  exjicctatio  mea  ctc:  hic  au- 
tcm  [iropouit  Dco  siiam  pctitionem  :  ct 
circa  hoc  Iria  facit.  Primo  petit  a  Dco  re- 
molioncm  ciilpae.  Secundo  petit  remotio- 
nem  pcenfe.  Tcrtio  assignat  rationcm 
conjuuctionis  harum  pctitionum.  Sccun- 
do,  ibi,  Amove.  Tertio,  ibi,  Propter  ini 
quitatcm.  Circa  primum  duo  facit.  Primo 
pctit  pctilioiicm.  S(!ciin(lo  allegat  mcri- 
tiim  cxaudiliouis,  ibi,  Opjtrohrium.  Dicit 
ergo,  Ah  omnihus  iniquitatihus  mcis  etc. 
Ubi  scicndum  est  quod  haic  petilio  com- 
meiidabilis  est  pro[)ter  rem  petitam, 
qua^  necessaria  est,  scilicet  Tiberari  a  pec- 
cato.  Job  X  :  Si  inujuitatem  qux  in  manu 
tua  esty  abstuleris  a  /<?,  ct  non  permansc- 
rit  in  fahernaculo  tuo.,in  justitia  tunc  le- 
varc  poteris  faciem  ahsque  macula.  Se- 
cundo,  quia  petit  non  meritis  propriis, 
sed  petit  silii  dari  a  Deo.  Isa.  xnn  :  Eijo 
sum  qiii  dclco  iniquitatcs  tiias  proptcr  me. 
Tcrlio,  quia  pclit  al»  omuibus  libcrari ; 
quia  impium  cst  a  Dco  pctcrc  veuiam  de 
pcccalis,  a  ([iio  tola  libcralio  non  spera- 
liir.  .loaii.  vii  :  Tofinn  liomincm  saitum 
fcci  in  sabbato  :  iindc  dicit,  Ah  omnihus 
iniquitatihus  mcis  erijie  tne,  quasi,  uou 
pcto  libcrari  al)  iiiio  solo  pcccato,  scd  ab 
oiniiibus.  K/.ccli.  xxxvi  Mundahiinini  ub 
onuiihus  inquinunwntis  vcstris.  I*s.  xxiv  : 
Dimittc  omnia  jieccata  mea.  Mcrituin  su- 
luitiir  cx  [)aitc  [laliculis.  Tob.  iii  :  Om- 
niajieccala  liomininn  iu  frilnilatione  di- 
miltls.  Kt  idco  priino  oslcndit  qiiod  sus- 
tiiicl  ;  secuiido  ostcndil  [lalicntiain  ([uam 
hab  lit ;  tcrlio  assij,Miat  caiisain.  Dicil  er- 
go,  (Jjtjnohriinn  insijiicnfi  dcdisti  mc  : 
([iiod  [)olcst  (lu|)licilcr  iiitcUigi.  Uno  nio- 
dii,  iil  (.[)[)rol)riiim  sil  [)o'ua  sibi  iullicta 
a  Dco  :  ([iiia  sicul  proprium  praMuium 
viiiiiosi  csl  lioiior,  ila  |)0'na  |)eocati  cst 
o|»|)iobriiiin.  Mal.  ii  :  Srtindalizastis  /t/u- 
rimnsiii  Irqr.  .Mio  mniln,  (jltod  Dcus  cuii- 
savciil  cam,  idcst  [laticnliam,  uon 
(qi[)i()briiiin  ;  sc»l  «ausain  op|»i\»- 
biii  cx  lioc,  i|uod  jam  inci[»ilur  tou- 
lcumcrc  lcrrcua,  (|ihmI  sliilli  cl  insipicii- 
lcs  i.'|Milaiil  (q»[tn»briuin  [»r<»|»lcr  |)alicu- 
liaiu  ([iiam  aK"-  l'aliculiain  quam  habuit, 


'  Ai.  :  «  seii»so. 


470 


IN   liAVIIilvM 


osUMidit  ciim  «litit,  nhmulni.  Si;,'iium  |ui- 
titMitiii»  esl,  i|ii<)il  homo,  cum  vcrlta  ()|)- 
prolirii  iurcruutiir  oi,  iu)u  rcddit  uialiim 
pro  uuilo,  sirut  C-hristus,  I  l*i't.  ii.  Cmn 
inaledicerrtiir  /lon  niatediccbdt.  Et  iiloo 
dicit,  Ohnnitiii  ct  non  apcrui  os  meum. 
Et  pot»>st  ad  diio  rcferri.  Uuo  inodo,  iil 
ouui  dicit,    \on  n/imii,  dosi^uot   couti- 


oriidivit  mr.  \  Ilofi;.  v  :  Vichnt  ninniis  /)o- 
tnini  f/racissimn^  Dcflcil  homo  triplicitcr 
iii  na}.coHis.  ruus  modus  «.'sl  coiumuiiis 
hoiiis  (;t  lualis  :  <jui  «'st  corporalis.  Psal. 
LX.x.xix  :  /iV  ///  ira  tua  dcfccinuis.  Alius 
est  impatiouliaB ;  ot  liic  est  malorum. 
.loh.  IV  :  Nunc  venit  sufjer  te  jilaija  et  de- 
/ccisti.  Alius    modus  est   bouorum,   (juo 


nualiouem  patieutia':    ijuia   lici^t  aliiiuis      quis  delicit  a  sc,  et  teudit  iii   Deum.  l's. 


ad  iioram  videatiir  patious  et  taceat,  pos- 
tca  inipatious  factus  loquitiir  valde.  Isa. 
Kiu  :  Tnnijunni  ovis  ad  occisionern  duce- 
tiir,  ei  tnnqunm  agnus  corani  tondoite  se 
ohmutcscft,  et  Jion  aperiet  os  suum.  Vs. 
XXXVII  :  lu/o  autctn  tanijunm  surdus  non 


cxviii  :  Dcfccit  in  snlutnre  tuii/n  nnima 
men.  YA  (piolihet  isforiim  modorum  po- 
test  iufolligi  quod  dicitur  hic,  (piasi  di- 
cat  :  Ideo  peto  quod  amoveas  a  me  fla- 
{,^(?lla  tua,  (juia  sum  correptus  quoad  ter- 
tium  raodum  defectiouis  :  (iiiia,  Ei/o  de- 


audieham.,  et  sicut  mutus  non  a/jcriens  os  fcci  a  fortitudine  manus   tux  in  increpa- 

suu/n  :  (juasi    dicat  :   Ilahiii    pafioufiam,  tinnihns.  Yel  qiiia  desporo,  (juoad    sccuu- 

Vel,  ohmutui,  ah  opprobriis  coufra  proxi-  dum  modum.  Vel  quia  iiou  possum  siis- 

mum,  et   non  n/)erui   os    meum,    coutra  fiuere,    quoad  primum  modiim.  Nec  est 

Deum.  Causa  est,  Quoniam  tu  fecisti.  El  vis  si  dicatur,  sccuiidum  aliam  lifferam. 

potest  referri  ab  hoc  (piod  dicitiir,  op/iro-  In  increpntiojubus  cgo  defeci  etc.   Prop- 

br i u m.  Ci\u»ii   qiiod    siisfiueat    pafioiifer  tcr  iniquitatem  corripuisti  liominem.  WtRo, 


injurias,  esf  (|i:audo  cogifat  (piod  diviuo 
judicio  fif  sihi  hoc.  IIoc  fecif  David  cum 
dixif  11  Rej^.  XVI  :  Dimitte  eum  ut  malc- 
dicnt.  Prov.  iii  Disciplinam  Domini,  fili 
mi,  non  dimittas,  7ie  deficias  cum  nh  co 
corri/jieris.  Vcl  potest  referri  ad  hoc  quod 


est  rafio  quare  propouit  diiplicem  pcti- 
tiouem  :  quia  [)rimo  romovofur  causa, 
ct  postca  romovetur  eirectus.  Culpa  est 
causa  plagarum  :  et  ideo  dicit,  quod  ho- 
mo  flagcllafur  propter  peccata.  Uudo  di- 
cit,  Tu  corripuisti,  idest  flagellasti  homi- 


dicil,  Obmutni  quoninm  tu  fecisti,  scilicet      ncm,  Propter  iniquitntcm,  idest   propter 


patieufiam.  Socuuda  pefitio  sua  ost  de 
amofioiie  po'ua^  Kf  primo  pouit  pofitio- 
nem  :  secuiido  rafioiiem  petitiouis.  Dicif, 
Amove  a  me  /jlagas  tuas,  idest  flaf^ella 
tua  :  ot  pofest  duplicifer  expoui.  Vel  de 
corporalihus  flagellis  :  et  lia^c  sunt  exte- 
riora,  sicuf  flaji^^ella  ceferaMpie  adversita- 
tes,  quibus  homo  puuifur  pro  peccafis 
suis  a  Deo.  .lerem.  xxx  :  Plagn  inimici 
percussi  te.  Krgo  ha^c  flagella  amove  a 
me.  Item  sunt  plaga*  spiritiiales,  idest  iii- 
teriores,  sicut  remorsiis  coiiscientia?.  Vs. 
XLix  :  Arguam  te,  et  statuam  conlra  fa- 
ciem  tunm.  Ef  has  potif  romoveri.  Secuu- 
dum  autom  Origcuom,  causa  hiijus  peti- 
tionis  esf  a  forfifudiiKj.  Flag(dlafio  cxfe- 
rior  mulfum  iitilis  ost  iuquantum  pafion- 
ter  sustiiKifur;  scd  (juaudo  uoii  fertur 
pationfor,  s(h1  homo  deficit  et  desperat  se, 
sunt  nociva^.  II  Cor.  ii  Consolemini  eiim 
nenhundtinti(ni  trislitia  nhsorhentur.  Et 
ideo  timoiis  hoc,  pofit  romoveri  plagas, 
quia  defccif  a  fortifudiiK?,  idest  a  violon- 
tia  percussionis.  Isa.  viii  :  Di  forti  matiu 


peccafa  sua.  Et  idco  primo  pcfif  romove- 
ri  peccata,  (piia  poena^  fufiira'  siiuf  ad 
daniiiatiouem,  sed  poen<e  hujus  vila;  ad 
purgationem,  quanfum  est  de  so,  et 
suiit  ad  correptionem.  Psal.  xxxi  :  Mnlla 
flagella  peccatoru.  Et  tahescerc  fccisti  si- 
cut  anmeam  animam  cjus.  Ilic  ponitur 
modus  sive  formiuus  coriecfionis,  tabes- 
cere,  idest  desiccare.  Potest  crgo  exponi 
corporaliter,  qiiando  referfur  ad  fribula- 
fionem  corporalem ;  quia  humiditas  et 
pingucdo  corporalis  desiccatur,  ot  %\q. 
vita  tabescit.  Job  xxxiii  :  Tahcscet  caro 
cjus.  Ifom  ibi(l(!m  :  Cmisumptn  cst  cnro 
ejns  n  su/)plictis.  Alio  modo,  uf  loforatiir 
ad  animam.  lu  homiiio  spirilualifor  ost 
duplex  piugnodo.  Una  mala  por  delecla- 
tiones  corporalcs.  Deut.  xxxii  :  Jmpin- 
guatus  fist,  dercliquit  Deiim  factorcm 
suum  :  et  ab  hac  piuguodine  desiccare 
boniim  est  ;  et  hoc  est  (jiiod  dicif,  Tahes- 
cc)'e  fecisti,\dcs\  desiccasfi,  nninmni  /ncn/n 
sicut  n/-nncnni.  ab  amorc  cariiarmm  re- 
rum  :  quia  arauca  est  auiiuai  caildum. 


PSALMUS  XXXVIII 


471 


et  non  est  pinf^iie,  qnia  faoit  snbtilissima 
fila  ;  ita  anima  separata  a  canialihns  de- 
lectationibns,  iiihaTct  per  afrectnm  rebns 
invisibilibns  el  facit  operationes  et  aflec- 
tiones  invisibiles.  II  Cor.  iv  :  Non  con- 
templantibns  nohia  quas  videntur  ctc.  Vei, 
tabescere,  idest  Hesiccare  a  ping^nedine 
devotionis,  sicnl  dicit  Psal.  lxii  :'  Sicut 
adipe  et  jtiiu/ucdinf  replrntur  ouima  mea: 
et  ba^c  est  mnla  dcsiccatio.  Hoc  fil,  fjnia 
anima  efficilnr  indcvota  et  inha^ret  pec- 
catis,  et  caret  pinj.rnedine  devotionis  sicnt 
aranea.  Ilem  teia  aranea^  est  fragilis,  ita 
cogitationes  peccatornm  snnt  vanse.  Isa. 
Lix  :  Tek/s  arane<v,  idest  iiintilia  et  vana, 
texernnt,  idcst  fcccrnnt.  Item  aranea 
lantnm  cmillit  dc  filis  illis,  qnod  mori- 
tnr ;  ita  bomincs  morinntnr  spiritnalilcr 
propter  pcccnta  qua^  facinnt.  Jac.  i  :  Pec- 
catum  cum  consummatum  fnerit,  r/enerat 
mortem.  Et  legifnr  sic.  Animnm  ejns 
existentcm,  sicnt  arancam,  fecisti  tabes- 
cere,  idcst  dcsiccarc  bona  siccitate.  Ve- 
rumtamen  vane  conturhntiir  omnis  homo. 
Ilic  est  defcctns  correptionis  ;  (inia  licet 
faciat  sic  tabescere,  tamen  mnlti  mancnt 
in  malitia  sna,  vel  redcnnt  ad  inalnm. 
Kt  qnod  aliqni  non  contnrbantnr  vane, 
hoc  non  est  in(|nantnm  snnt  bomines, 
sed  inqnantnm  sniit  elcvati  a  Deo  a  re- 
bns  terrenis  ad  considcratioiicm  coiles- 
tium. 

8.  E.raudi  orationem  meam  Domine,  et 
deprecatio/ifuf.  rtc.  Mic  pctit  snam  peti- 
tioncm  admitti  :  iibi  pclit  nt  cxaudiatnr. 
Kt  ponit  tria,  f|ua'  laciunt  acccplain  pc- 
titionem  Dco.  1'riinnin  est  (dcvalio  mcii- 
tis  in  I)(Mim  :  et  ba-c  est  oratio,  (pia'  cst 
ascensns  mcntis  in  Dcniu  :  iiikIc  dicil, 
E.rnudi  oratio/u-m  mcfnn  Dotninf.  I*sal. 
Lxvni  :  Eqo  rcro  orationcui  uwnni  nd  If 
Ihmiinc.  Sccnndiiui  est  (•ontinnalio  p»'- 
t(Uidi  :  et  boc  ciiin  dicit,  /'."/  dc/nccntm- 
nem  mfuu).  .lac.  nll.:  Mn/finu  r(dft  dr/trf- 
catio  justi  nssidun.  'rerlinin  csl  lacivma- 
rnm  ninMiliido  :  o\  lioc  osbMidil  cnni  di 
cit,  Auribits  /)f/-ri//f  Inrri/t/ias  //ifus.  Ac 
sileas.  Mic  poniliir  sip;nnm  cxandilionis  : 
nndc  pi^tit  iinod  Dcns  non  silcal.  Dicilnr 
anlciu  ali(|nando  Deiis  silcrc.  i|nanlimi 
ud  malos,  quando  cos    iion    puiiil  ;  siciil 


dicitur  Isn.  xlvii  :  Tacni,  semper  silui^ 
patifus  f/ii  etc.  Ne  sileas,  idest  ne  taceas 
a  puiiitione.  Item  arK|unndo  silet  non 
consolando  lionos  :  et  sic  dicit,  Ne  si/eas, 
anima;  mea?  :  sed  dic  atiimx  meae  :  Sa- 
/us  tua  er/o  sum.  Ps.  xxxiv  :  Et  hoc  facit 
Deus  in  vita  i.sta,  cnm  dicit  peccatori  : 
lir-rnittinilin'  tibi  peccata  tua.  Luc.  v.  Et 
etiain  in  fiitnro,  qiiando  dicct,  Vr^nite  be- 
tifdifti  Patris  tnei  flc.  Matlli.  xxv.  Ilicro- 
nymns  babet  :  Ad  /acri/mas  meas  noti 
obsurr/fscas,  et  conlinnatur  cum  pra^ce- 
dentibus.  Qnoniam  adcetia  ego  sum  apud 
te.  Ilic  assignat  rationem  sna?  petitionis; 
qnasi  dicat  :  ho^  pra^cepit  Deus,  Exod. 
xxii,  scilicct  quod  exandiantiir  advena'. 
Kt  (|nia  ego  sum  advcna  :  justiim  est 
qnod  exaudias  me.  Ego  dimisi  mundum. 
et  ad  tc  confngi,  ct  snm  apnd  te  sicnt 
advcna,  (jnia  iii  mnndo  isto  non  habeo 
mansionem  mancntcm,  sed  snm  sicut 
pcrcL^rinns  tcndcns  alibi.  scilicet  ad  pa- 
triam  vita'  ieterna'.  Sicut  otnties  patres 
1/iei,  liKirnnt.  Multi  cnim  snnt  advenae 
in  miiudo  isto  non  habcntes  afVectnm  ad 
rcs  mnndanas.  Sicut  omtws  patres  mei, 
scilicel  sancti  qui  peregrini  fnernnt,  nt 
Apnstolns  dicit  II  Cor.  v  :  Ilabentes  a/i- 
tne/iln  ft  r/uib/is  lf//n/nur.  /lis  coutenti  si- 
mus.  I  'rim.  VI  :  /!f//iittf  /uilii.  Ilic  |)t'lit 
accclcrationcin  cxaiidilioiiis;  (|uasi  dicat: 
Celeritcr  liat  (juod  peto.  Et  primo  poiiit 
efVccfum  pefitionis  :  sccnndo  tcmpus  de- 
tcrminat  ;  undc  dicit,  licttiitte  ttiilii,  sci- 
licct  peccala.  (inia  (Ps.  xxxi),  Heati  r/iut- 
ri/ui  rcmisstV  su/if  iniquifatcs,  ft  i/norum 
fectn  sinif  /tcccata.  Et  lioc  nt  liic,  rc- 
frii/rrcr,  scilicet  a  peccato,  sive  a  pnMia 
qiiaia  inalignns  iiitcndil.  Sap.  iv  :  Jiisfiis 
autf/u  si  t//ortf  /tcrocru/talwi  fuertt,  m 
rffriqrrio  erit.  Kt  hoc  facias,  sciliccl  quod 
rcniillas  milii.  I^riiisi/i/nt/i  nbrntn,  idcst 
aiilcqnam  rcccdam  ab  lioc  mund(»  :  qiiia 
ibi  non  cst  rcmissio.  .lob  x  :  A/itei/iiain 
rai/n//i  ef  uo/i  reverlar  ud  terrani  te- 
/ifhmsntu  ftr.  i'.t  nui/i/ius  tinn  rro.  IIoc 
polcsf  duidicilcr  intclligi.  rno  modo  sic, 
Itetnitle  ctc.,  cpiia  post^inain  abici«».  nt»n 
cro  iii  slalii  nbi  |>ossinl  |»cctala  dimitli. 
.lob.  VII  :  \oii  rfrrrtftiir  nni/iis  f/iriis  ut 
rn/fnt    bo/in.     scilicel     pia'sontia.     Alio 


^  Al.  :  0  bicul  Psdiuiisla  ilicit  i.xii.  » 


472 


IN  DAVIDKM 


nio<l()  sir,  /Inniffr  rfr.,  qiiia  si  abciini  ox      Ihihifmf  iti    Inhmiacitlo  rjns  socii  ejus^ 
hoc   niuiido  iiisi    rcinisciis  pccralii,   luui      y///  //////  snni. 
ero   in    hoiio   osso    ain[iliiis.   .lol)   .wiii  : 


PSALMUS   DAVIU   XXXI  \ 


1.  In  finem. 

Expeclans  cxpeotnvi  Doniiiinm,  ct  intcmlit  niiiii. 
Et  exauclivit  prcces  nicas,  ct  oiluxit  uic  ilc  lacu 
niiscri;p  ct  dc  lulo  fii-cis.  Et  statuit  supcr  pctrani 
pedes  uieos,  ct  dircxit  gressus  nieos.  Et  inmiisit  iu 
os  nieuni  canticuni  novuin.  carniou  Deo  nostro. 

2.  Vidchunt  inulti  ct  tiincl)Uiit,  ct  speraliuiit  in 
Doniino.  Beaius  vir  cujus  esl  nonieu  Doniiui  spes 
eju6  :  et  non  respexit  iu  vauitates  et  iusauias 
falsas. 

3.  Muita  fecisti  tu  Domiuc  Deus  meus  miraliilia 
tua  ;  et  cogitatiouibiis  tuis  uon  est  (iui  similis  sit 
tibi.  Annuntiavi  et  locutus  suin  ;  multiplicati  snnt 
super  numerum. 

4.  Sacriticium  et  oblationem  noluisti  :  aures  au- 
tem  perfecisti  uiilii.  Holocaustum  et  pro  poccato 
non  postulasli  :  tunc  dixi,  Ecce  veiiio.  lu  capite 
libri  scriptum  est  de  rae,  ut  facerem  voluutatem 
tuam.  Deus  meus,  volui,  et  legem  tnam  in  medio 
cordis  mci. 

5.  Anniintiavi  jiistitiam  luam  in  Ecclesia  magna  : 
ecce  labia  mea  uou  prohibcbo,  Domine  tii  scisti. 
Justitiam  tiiam  non  abscondi  iu  corde  mco  :  vcri- 
tatem  tuam  et  saiutarc  tuiim  dixi  :  Nou  abscundi 
raisericordiam  tuam  ct  veritatem  tuam  a  concilio 
multo. 

6.  Tu  autem,  Domine,  ne  longe  facias  miseratio- 
nes  tuas  a  me  :  miscricordia  tua  et  verilas  tua  scm- 
per  susceperunt  me.  Ononiam  circumdcdcruut  me 
raala,  qiiorum  non  est  uuuieras  :  com^irclieudcriint 
me  iniquilates  mea;,  et  non  potiii  iit  vidcrem.  Mul- 
tiplicatse  sunt  super  capillos  capitis  mei,  et  cor 
raeiim  dereliqnit  me. 

7.  Complaceat  tibi,  Domine,  iit  eruas  me  :  Domi- 
ne,  ad  adjuvandum  mc  respicc.  Confuiidautur  et 
revereantur  siniul  qui  quierunt  animam  uipam  ut 
auferant  eam.  Avertantiir  retrorsiim  et  rcvereantur 
qui  volunt  mihi  maja.  Fcraiit  coufcstim  couliisio- 
nem  suam,  qui  dicunt  iiiilii  :  Eugc,  ciigc.  Exui- 
tent  et  laeteutur  super  te  omnes  qiiaerentes  te  :  et 
dicaut  semper,  Maguiticetiir  Doininus,  (jni  diligunt 
salutare  tuiim. 

8.  Ego  aiitem  mendicus  suin  et  jiaupcr  :  Domi- 
nus  solhcitus  est  niei.  Adjutor  meus  et  protector 
meus  tu  es  :  Deus  meus,  ne  tardaveris. 


{.  Psalmista  in  Psalmis  pra»cedentibiis 
invocavit  divinum  anxilium  coiitra  mali- 
liam  malorum,ct  oslondil  pro[)osifum  siko 
cautelai ;  liic  autem  agit  de  liducia  divi- 
ni  auxilii  ;  et  circa  lioc  duo  facit.  Primo 
describit  ipsam  fUluciam,  secuudo  a><it  de 
misericordia  qua?  est  cau,sa  tidiici»,  ibi, 
Ps.  XL  :  Beafus   tjui  intclligit.    Circa  pri- 


mum  diio  facit.  Primo  coinmiMnoiat  fidu- 
ciam  (juia  habet  de  Deo,  contiiiuaiido  so 
ad  pra'tciita ;  sccuudo  pet»!iido  fiilura, 
ibi,  Tu  (III frm,  Doniinc.  Crica  priinum 
dno  facit.  Primo  commemorat  fidnciain, 
qnain  liabet  de  Deo,  recitaiido  pia-terita 
beneficia;  secuudo  ostemiit  inis(!ricordiam 
Dei  per  quain  henefacit,  ibi,  Multa  fecisti 
Psalmns  iste  mystice  agit  de  miitalione 
veteris  testamenti  iii  novuin.  Tituliis,  In 
finem  Psalmus  David.  Iii  aliis  Psalmis  fi- 
nis  accipitur  pro  Christo.  Hom.  x  :  Finis 
lcyis  Chrislus.  Hic  finis  accipitur  pro  novo 
testamento,  quod  est  finis  veteris.  I  Tim. 
I  :  Finis  praicepfi  est  carifas.  Circa  [iri- 
mam  partem  tria  commeinorat.  Piiino 
cfficaciam  fiducias  in  generali.  Secnndo 
tangit  cam  iii  speciali,  ibi,  Sfatuit.  Ter- 
tio  ostendit  lianc  esse  in  aliis  ibi,  Vide- 
hunt.  Circa  priinum  duo  facit.  Priino  taii- 
git  fidiiciam,  ostendens  eain  efficacem. 
Secundo  fidiicia^.  signum.  Dicit  ergo,  Ex- 
pectans.  Haec  littera  intelligitiir  (juod  l)a- 
vid  in  persona  sua  muUoties  expectavit 
divinum  auxilium.  Sed  qiiia  loquitiir  iii 
persona  Ecclesia?,  meliiis  cst  ut  de  liii- 
mano  genere  expectante  gratiam  novi 
testamenti  accipiatur.  Et  dicit,  Expectans. 
expectavi  Dominum,  nt  ostendat  conti- 
nuationem  ;  quia  licet  tardaret,  noii  ta- 
men  defecit  :  llabac.  ii  :  Si  moram  fece- 
rit,  expecta  eiim.,  (fuia  vmiens  veniet.  Et 
sic  debet  quilihel  Jnstus  homo  seinper  in 
liducia  Dei  manere,  quia  iion  deficit  spc- 
rantibns  in  se.  Vel  refcrtiir  ad  diversos 
statiis  expectautium  :  ([uia  patriarchai  et 
propbetai  et  omnes  alii  expectaverunt.  nt 
satis  coinmiiniler  tein^tiir.  Kxt(!riori  ex- 
pectationi  adjungil  intcutioiiein,  ciiin 
dicit,  Et  intcndit  milii :  ([uia  licet  Dens 
omnes  audiat,  non  tainen  ouiuibus  iiilen- 
dit,  qiiia  non  omnes  siint  ordinati^ad  lio- 
uum  ;  et    ideo,    Intendil  milii,    idest    ad 


PSALMUS  XXXIX 


473 


iitilitatnm  meam.  Signiim  fulucisR  cst  de- 
procatio  :  quia  nullus  riiialitGi"  roj^at  nisi 
quia  sporat  oxaudiii.  Kt  idco  dicit,  hJt 
exaudi.vi  preces  mefia  :  Ps.  cxi.ii  :  lies- 
pexit  in  orationern  hiimilium^  ct  eduxit 
me  de  lacu  miseriie.  Hic  ponit  iu  spcciali 
efficaciam  fiducia^  in  (piibiis  est  exaudi- 
tus.  Kt  tangit  tria.  Primo  libcralioiicm  a 
malis.  Sccundo  collationcm  bouorum, 
ibi,  Et  statuit.  Tortio  gratiarum  actionom 
bonorum,  ibi,  Et  immisit.  M&i  autem  du- 
plex  mabim  misciriae,  et  pnonalitatis. 
Quantum  ad  primum  dicit,  Eduxit,  me  dv 
lacu  misericc.  Kt  polest  hoc  etiam  rcferri 
ad  misoriam  tcMnporalom  in  qua  aii^iuan- 
do  fuit  David.  Kt  dicilur  lacus  miscria 
temporalis,  proptor  ojus  profundifafom. 
et  multiplicifatcm.  Potcst  etiam  rcforri 
ad  miscriam  culpai  :  quia,  Miseros  facit 
popiilos  peccatum.  Prov.  xiv  :  Kt  potcst 
utriimfiuc  rcduci  ad  culpam  vitiorum 
carnaliiim  cum  dicit,  De  lacu  ?niserix, 
idestdc;  profundo  pcccatorum  carnalium'. 
Vol  potest  roforri  ad  si)iritualia  pcccata, 
quibus  Isomo  Justiis  involviliir  peccatis  ; 
unde  dicit,  f)e  luto  fiecis.  Ad  peccata  car- 
naba  referendo  non  dicit  lutum  simplici- 
tcr,  scd  faicis,  vel  flmi  socundum  Hiero- 
nyiniim,  (piia  bifum  in  l(!rra  non  corrupla 
non  est  fa-x,  noc  f(i'li(bini  ct  abominabilo. 
V('l  lacus  miscria',  id(;st  inrorniis  do  (|U() 
sancti  odiicli  simf  a  Cbrisfo.  |{f  liituni  ol 
opprobrium,  d(!  (|uosancti  sunt  oducti,  iii 
(juo  dotinobiuifur  a  (bomonibus.  (lonso- 
(|U(5nlor  agil  (b;  collafioiK!  boiiornm,iu(iuo 
duo  iaiidabilia  ponit.  Piimo  uf  boino  in  bo- 
nis  flnnofiir ;  (^t  (piaiifnin  ad  li(»r  dicil,  Sfu- 
tuil  super  pctruni  pcdrs  iiwus,  idost  all'(!ctus 
meos  (luibiis  pr()c(!(l(!U(lum  cst  iu  via  spi- 
rituali.  Potra  dicitur  fiindaiuontiini  diviui 
auxilii:  II  llef^.  xxii  :  Dominus  petramea. 
Vol  potra  dicifur  (llirisfiis  ;  I  (lor  \  :  /V/zv/ 
aulrm  rrul  C/irislus.  V\  sic  liiinavit 
supra  |)(!fiam,  itlosl  divinum  auxilium 
Vol  siipra  (ibrisfiiin  podos  mros,  idost 
airocliis  moos.  S^MMindiiin  ost  iil  iii  bonis 
pi'()liciaf  ;  ot  i|iiaiiliiin  ad  hoc  dicit,  Et 
dire.ril  ip'essus  innis,  idost  |)ra'vonil  mo 
ad  moliora  :  Prov.  xvi  :  ('<u-  luuninis 
disponil  riuin  suuiu,  srd  Dniiniu  c<l  diri- 
ip're    qrpssu)>    rjus    (lonscquoiiliT    i;ralias 


agit  :  quasi  dicat  :  IIoc  ipsum  (luod  lau- 
damus  cst  supra  vires  meas,riuia  est  ma- 
jor  omni  laudo  :  undc  Doum  digno 
laudarc  cst  a  Dco,  idost  ipse,  Iinmit- 
tit  iii  os  meum  (■antuiuin  novum  : 
II  Cor.  iilt.  :  An  cxperimentum  (juxritis 
eorum  rpuv  in  me  lo(piitur  Christus  ?  Can- 
ticum  novum,  idcst  de  novis  benefloiis  ; 
et  sunt  hajc  :  scilicet  incariialionisopus  : 
Ilicr.  XXXI  :  \ovum  fecit  Dominus  super 
ter-uin  :  feininu  circuindavit  rirum.  Itcm 
noviis  lihorafionis  modiis  :  Ilobr.  ix  :  Per 
projiriuin  san/fuinem  introivit  semel  in 
santa.,  xterna  redemptione  inventa.  Et 
immisit  Dominus  novuin  '\  cantieum  in 
os  meum,  (juia  iiovum  canficum,  i(l«;st 
novum  tcstameiifum  :  Isa.  lv  :  l'p- 
riam  vohisciim  paclum  sempiternum, 
misericordias  David  fideles.  .\poc.  xiv  : 
Nemo  potcrat  dicere  canticum,  niii  illa 
centum  (juadrai/inta  cpiator  miUia,  (juia 
noviis  rex,  nova  lox,  nova  gaiidia. 
Ilomincs  votcris  tostamonfi  cantabaiil 
vctora  cantic.a,  Oculum  pro  ociilo,  ani- 
mam  pro  aiiima.  \d  inforos  (luocpie  dos- 
ccndobaiit  :  (luia  conclusa  cral  ois  janua 
rcgni,  probibonto  (Ihoriibim  adituni  pa- 
radisi,  in  cujiis  maiiu  orat  acuta  rlioni- 
pbani.  Sod  omnes  bominos  iiova'  logls 
caiitant  canficum  noviim,  qiiod  noviis 
bomo  (iliiistiis  atfulif  :  Apoc.  k\i  :  Eece 
luiru  furio  uiuiiiu.  iNovus  (irgo  populus 
ii<»va  caiilat  :  scilicot  dc  Incariialioiio  Do- 
miui,  do  Kcsiirrcctioiio.  do  Asconsioiio, 
de  Xalivitat(\  ot  aliis  bnjusmodi.  ludo 
in  liis  pra'cipiiis  .solomnifalibus  miuislri 
Kcclosia*  indiiti  albis,  vol  soricis  oniaiiioii- 
tis,  caiifant  of  loKUiit,  iif  noviiin  caiiti- 
cnin  iiomo  nisi  iiinov;itiis  cantaro  pra>sii- 
mal.  ('.anticum  dico,  iion  dc  vanitalo, 
lioii  i\o  furpibiis,  sod  <pi.td  plac»'!  Doo  : 
iiinlo  dicif.  Ih/iuiiuni;  vol  (Mrmcii  tpiod 
placof  Doo  iiostro.  idost  IniidiMn  Doo  : 
l's;il.  c\n-  :  Tr  ilrrrl  /n/iniiwi,  Drus,  ht 
Siuii  :  Kpli.  V  :  ('anlan/es  vt  itsalientes  m 
enrdihus  vestris  Dm. 

2.  Vidrliiint  inii^ti.  \\w  poiiiliir  ulilila.H 
iii  aliis,  scilicol  iii  alioriim  c<»iivorsiono. 
Kl  piiino  ponit  i|>sain  iitililatoin.  Sooiindo 
poiiif  fnicfimi  <'.iu>,  ibi,  lirnlns  vir.  Ilio 
ost   oido     <'oiivi'rsiouis.     Prinio    i>[)ortitl, 


*  .\\.  <l<'i'<l  :  '<  ciirniiliiiiii.  *> 


*  Al.  ;  <i  l)<ivi(i.  i> 


474 


IN  DAVIIHIM 


qiiod  IioiiKi  vitlo.ll  illud  ad  (|ii(>(l  (l(>l»ot 
scilicot  Clirislnni  iiatiiin  niulli  prioros 
coiivorti;  undo  dicit,  Viilrhunt  nnt/f/, 
populi  ([ui  ouin  oxpoctavorunt  vido- 
ruiil  :  Maruo.  iii  :  /Vm/  /ia'c  in  terris  ri- 
sus  rtc,  ct  rum  liominihm  cnnrermtus  ctc. 
Vidit  cum  Simeon,  qui  roccpit  oum  iii 
tomplo,  ot  miiHi  alii  :  Ltic  ii  :  Vidcrunt 
oculi  }nri  snluturc  tuum.  Et  Luc.  x  : 
Multi  rc(/cs  et  prop//cf<v  vol/icr/int  vidcrr 
oii.r  ros  ridcfis,  ct  non  ridcriinf.^vX  vidc- 
riiiit  miilli  miracula  Cliristi  :  Luc.  v  : 
Vidimus  mirahilin  liodic.  Et  hoc,  vel  por 
fulcm,  vel  pcr  oculos.  Secnndo  oportet 
quod  limeat  illum  ad  quom  dcbet  convcr- 
ti  :  undo  dicit,  Et  timebunt :  Eccl.  i  : 
Quisine  timorc  est,  non  potcritptstifirari, 
quin  timor  Domini  c.xpcUit  pcccntiim. 
Tortium  est  spes  :  Uom.  viii  :  Spe  enim 
salri  facti  siimus.  Nisi  enim  adesset  spes 
timori,  homo  fugeret  a  Deo.  Et  ideo 
oportot  quod  sit  timor  quo  fugiat  pecca- 
tum,  et  spes  qua  accedat  ad  Deum.  Frnc- 
tus  erit  hoatitndo  ;  nude  dicit,  Bentus  vir 
cujusest  nomcn  Domini spcs  eJus.VA  ])r'imo 
ponitur  fructus,  qni  est  hoatitudo,  ct  qui- 
bus  debetnr,  qnia  illis  qui  Deo  inhwrent. 
Et  ideo  ponit  primo  veram  opinionem,  et 
exclntit  falsam.  Vera  opinio  est,  qnod 
beatidudo  nou  est  nisi  in  illis,  qui  spem 
bahont  iu  ct>  :  Isa  xxx  :  Hcati  omncs  (jiii 
cxpcctant  eum\  et  idco  dicil,  Bcatus  vir 
cujus  est  nomen  Domini  spes  ejus.  IIoc 
nomen  Jesus  est  vcra  spes,  quia  in  ipsos 
est  salus.  IJnde  ille  est  beatus,  qni  non 
temporalia  expcctat  ab  eo,  sed  salutem 
wtcriiam  quam  nomcn  cjus  indicat.  Undc 
qni  expectant  salutare  Dci,  illi  bcalifican- 
tnr.  Vel,  Beatus  vir  cujiis  est  nomen  Do- 
mini  spcs  ejus,  idest  cnjus  spes  est  invo- 
catio  nominis  Domini  :  Ps.  xix  :  Hi  in 
curribus  et  hi  in  equis ;  nos  autem  in  no- 
mine  Domini  Dei  nostri  invocahimus.  Falsa 
opinio  est,  qnod  beatiludo  consistat  in 
robiis  temporalihus  vcl  in  cultn  idolorum: 
et  hoc  excludit  cum  dicit,  Non  respexit 
in  vnnitate,  idest  in  rosiemporales  ct  vo- 
liiptatcs  :  in  quo  iucludentnr  omnia  ad 
voluptatcs  et  temporalia  portincntia  : 
Eccl.i:  Vanitas  vfmitatum  ctc.  Sccundnm 
excludit,  cum  dicit,  Insa?iias  falsas,idesi 


culliiras  idoloriim,  iii  (jiiilms  lalsa  (|u.t- 
dam  fluf,Miiitur,  (piod  liomiiKS  lioront 
dii.  Ilom  sunt  ibi  lascivi.i'  iniilt.i'  ol  iin- 
mundili.'o,  ot  crudolilatcs  oxorcoiiliir  : 
Sap.  XIV  :  Diini  l.rfnntur  insnniunt.  Ilom 
oraut  falsa',  (]uia  orant  iii  talsitate,  ct 
iion  snpor  virtutom  divinam  fundata', 
qnihus  non  couvenioi)at  :  .\mos.  iii  : 
Congrcgnmini  s/ipcr  monfcs  Sntnnri.v,  ct 
vidcfc  insnnins  m/ilfns  in  mcdio  cjiis.  .\d 
hanc  portiuent  omnos  vana^  el  noxi.o 
supcrstitiones,  siciit  nim^romantia,  divina 
tioncs,  et  auguria.  Vcl  insania  dicitur 
iracundia,  rixa,  vel  vana  spectacula  liido- 
rum. 

3.  Mulfa  fecisfi.  Supra  Psalmista  ox 
parte  Chrisli  vel  Ecclcsi.i^  fiduciam  siiam 
exposnit  :  et  cfToctus  ojus,  scilicol  miilti- 
plica  Dei  bencficia ;  hic  antcm  ostcudit 
cansam  hujus  fiducia'  :  sciiicct  nnde  mo- 
tus  sit  ad  confitcndum  et  spem  cx  meri- 
tis  proveniens'.  Et  ita  causa  fiduciae  siint 
mnlta  bona  temporalia,  qna'  etiam  sunt 
retribntiones  qua^dam  (pias  homo  rotri- 
buit  Deo  pro  heneficiis  :  l*s.  cxv  :  Q/iid 
rctrihuam  Bomino  etc.  Et  ideo  utroquc 
modo  exponitur  hoc  :  quia  mcritnm  Christi 
est  can.sa  fiduciee,  et  retrihntio  merilornm. 
£t  hoc  consistit  in  praMlicatione  divinae 
veritatis  :  et  circa  hoc  tria  facit.  Primo 
proponit  mcritoriuin  actiim,  scilicct  an- 
nuntiationcm  divinoriim  opcrnm.  Secnndo 
ponit  causam  annuntiandi,  ihi,  Sncrifi- 
cinm.  Tcrtio  ponit  modiim,  ibi,  Annun- 
tiavi  justitiam  tuam  Circa  primum  tria 
facit.  Primo  ostendit  miscricordiam  suam 
esse  copiosam  ad  anuuntiandum.  Sccundo 
manifcstat  causam  sivo  necossitatcm  an- 
nunliationis,  ibi,  M/iltiplicati.  Materia 
annuntiationisestcopiosa.  Et  primo  qnan- 
tum  ad  multiplicitalom  divinorum  opo- 
rum,  quia,  Multa  fccisti.  Et  in  oporibus 
natura'.  Joh.  ix  :  Q/d  facit  mimhilia  et 
i?iscr/itahilia.  Ps,  cwxwu  :  Mirahilia  opcra 
tua  etc.  Et  ad  mirabilia  facionda  est  ipse 
pcr  se  sufficiens,  quia  non  est  ab  alio 
instructus,  sed  per  snas  cogitationcs.  Unde 
dicit,  Et  cogitationihus  tuis,  scilicet  per 
ordinationes  sua»  sapicnti*  :  Ps.  ciii  : 
Omnia  in  snpicnfin  fccisfi  :  Job.  xxvi  : 
Cuidedkticonsilium  /numquid  Deo.  Kom. 


*  Al.  :  «  et  spes  ex  merilis  provenieulem.  » 


PSALMUS  XXXIX 


47o 


II :  Qiiis  consiliarins  p.jm  fuit?  Est  magiuis 
in  opere  et  sunicions,  Itnm  in  utroqne 
excellens,  quia  iii  ftpero  miracnlornm, 
qnando  Petriim  snpor  maro  focit  ambn- 
lare,  et  alia  mirahilia  mnlta  qiisp  hic 
possnnt  adaptari.  Et  nuUns  potest  compa- 
rari  operihus  ejus,  nec  cogitationibus 
ejus;  unde  dicit,  Non  est  qui  similis  sit 
tiii  :  Ps.  Lxxxv  :  Qtds  similis  tni  in  diis 
Dominf  etc.  qnoad  primnm  :  Isa.  lv  : 
Sicnt  c.xallantxn'  cudi  a  terra.,  sic  exattatx 
siint  viss  meae  a  viis  vestris,  ct  cor/itationi- 
bus  vestris,  quoad  secundum.  Sic  ergo 
habes  materiam  afflnentem  ud  pra^dican- 
dum  ;  unde  snbdit,  Aiiniintiavi  et  lociitiis 
snm.  Et  dicit,  Anniintiavi,  in  quo  desig- 
nat  manifostationcm  divinorum  operum, 
Et  locntus  sntn\  qnasi  dicat  :  Expressius 
dixi  verbo  (juam  nutii.  Yel  designat  or- 
dinem  prapdicationis.  Vel,  Annuntiavi., 
ergo  Christus  per  prophetas,  Et  locntns 
sum,  ego  ipse  in  propria  persona  :  Isa.  lu  : 
Ef/o  ipser/ni  loqnchar,  ccce  adsnm.  Neces- 
sitas  praMlicandi  fnit  multitndo  malornm, 
qnia  miilti/)licatisunt  supcr  nurnernm  lio- 
norum.  Et  ideo  ad  hoc  ut  minuantur 
mali  et  augeantur  boni,  oportot  quod 
nuntietur  eis  :  Matth.  vii  :  Arcta  est  via 
qnae  ducit  ad  vitam,  cl  lata  est  </nx  dn- 
cit  ad /lerditioncm.  Viil,  Miiltiplicatisunt 
super  nnmernm  :  Eccl.  i  :  Stullorum  in- 
finitns  cst  numerus.  Vel  aliter,  ut  signifi- 
cet  eirectnm  praidicationis,  idest  mnlti- 
plicali  sunt  honi  pcr  pra-dicationom'  sn- 
per  num«;riim  aslimatmn  :  Hout.  i  : 
Adddt  Dominus  ad  numcrum  istum  millia 
millium  :  Isa.  liv  :  Multi  filii  desrrt.v 
maqis  (juam  rjus  qii.v  /lahct  virurn.  Hio- 
ronymns  habot  alitor,  Mulla  fccisti,  iJciis 
mens,  miraltilia  tua.,  et  coqitationrs  tuas, 
pro  n<d)is,  idost  ad  nostrain  saliilom  :  .lor. 
XXIX  :  K<i<)  co</ili)  coqitationcs  /kuis.  \<iii 
itiveni  ordiiicm  i-oratn  tc  (Itom  llicrdiix  - 
mns).  El  ost  dictnm  illiid,  (|ii(iil  iion  ost 
siinilis  lihi.  I'!l  so(|niliir  :  .SV  uniniiili<irc 
et  ciiarrarc  voliicro^  /dur<i  siint  qii<nn  an- 
nuntiari  qncant  :  (inasi  dical  :  Plma  siiiil 
(|uain  possinl  nnnuiiari.  Et  sic  (»liain  llio- 
ronymns  |)onil  divinormn  o|>oiiim  <iroc- 
tiia  cum  (licil,  Multipliculi  sniit  su/tcr  nii- 
nicrum. 


4.  Sacrificium  et  oblationcm  noluisli, 
Ilic  assignat  rationom^  quaro  lianc  recom- 
ponsationom  roddit  Doo  pro  beneficiis  vel 
quare  pra-dicavit.  Et  lianc  c.ui.sam  assig- 
nat  diiplicitor.  Primo  ponit  pro  cansa 
volnntat(}m  divinam.  Socundo  siinni  pro- 
positum,  ibi,  Tunc  di.ri.  Circa  primum 
sciendiim  est,  (juod  in  veteri  testamonto 
pro  boneficiis  a  Deo  receptis  ofrorebantur 
aliqiia  sacrificia;  ct  in  generali  quHtnor 
erant  goiiora  eorum  qiuo  oirorcbantnr 
Doo.  Omue  cnim  sacrilicium  est  oblatio  : 
sed  non  omnis  ohlatio  ost  sacrificiuin  : 
quia  sacrificinm  importat  facfionom  sacri. 
IJndo,  cum  in  ohlationo  iiihil  ost  aliud 
nisi  ([uod  in  usum  sacordofis  veiiit,  cst 
pura  ohlatio;  (luando  aliquid  aliud  fit' 
\\u\i\  piita  quod  comburobatir,  tnnc  vo- 
cabatur  sacriticium.  Fiobat  antom  in  vo- 
teri  testamento  triplox  sacrificinm.  I^mim 
vocabatur  dignissimum,  qnod  dicebatnr 
holocaustum.  Secnndum  sacrificiiim  pro 
poccato.  Tcrtinm  victima,  vol  liostia  pa- 
cificorum.  Et  primum  totum  incondeba- 
tur;  ol  hoc  orat  acc^^pfi.^simum  ;  (>f  dici- 
tur  ab  Iwlon,  qiiod  ost  fotnm.  Dc  hosfia 
pro  peccato  iina  pars  incondobatiir ;  et 
alia  ccdobal  in  nsum  sacerdolis  :  el  uihil 
veniebat  in  usuni  ofroronfis  :  (inia  dahant 
cam  pro  poc(-afo ;  nisi  forlc  in  diiobns 
casiinis  :  vol  (inaiido  ofrorohafnr  pro  poc- 
cato  .sacordofis,  fiinc  foliim  comhnroJKi- 
tnr,  qnia  nihil  indo  fiobaf.  Ifoin  qnaiido 
oirorohafur  pro  foto  popnlo,  (|nia  intor 
cos  otiam  crat  .saccrdos.  Vicfima  aiitom 
dividohafnr  in  tros  parfos  :  nam  nna 
ofrorobalnr  l)oo,  alia  (labatiir  .saccrdo- 
tihns,  alia  (labafnr  ollorontibus.  El 
oinnia  ista  '.augif  hic.  Ilosfiam  pacili.o- 
rmn  laiigif  cmn  dicif.  .Sacrificium.  dbla- 
li(Mioin  siinplicoin  langit  cnin  dicil,  Et 
ohlationcm  nolnisti.  Ilolocausla  langil 
'  iiiii  iliiif,  ll<doc<insta  ct  /no  /icrcnto  ' 
([uasi  dicaf  :  E(«cisfi  niiilfa  hcnoMcia  inihi, 
ot  ogo  voliii  fibi  rolribnoro  ;  non  lainon 
sacrilicia  ol  hiijiisniodi  :  iinia  fu  noluisii 
oa  l(>nip(U('  novi  fostiunonfi.  (jnia.  fnnc 
ligma  cossavit,  ol  alia  sacrillcia  oranl  fi- 
gnra-  vori  sacrillcii.  scilicol  Chri.sli.  El 
idoo  posl  Chrisluin  doslructuin  osl  |(>ni- 
plnin,    (>f  ccssavorunl   .sacrillciu.  rndo  cl 


'  .VI.  :  «  i>iM-  i^rfodicnlioiiis  uuitoriam. 


»  Al.  :  n  Hobul. 


476 


iN  nwinKM 


Jiid.vi  oflani  paiioa  sorvant  liodie  do  illis, 
scilirpl  «•iniimcisioiics  in  signiim  :  Vol 
Ao/uisfi,  idosf  iion  por  so  accoptasti  in 
bonis  oi)criliiis  (jiia'  liomo  facit  :  qua-dain 
oiiiin  siiiif  Doo  accopta  propfnr  so,  iil 
opiis  Jnstifia*,  charifatis,  fidoi  ot  virtutis  : 
ct  lioc  Dout.  X  :  i\t/fic,  Israr/,  f/ifi</  Domi- 
71US  Drus  fiius  prlit  n  tr?  nisi  uf  timrus 
Doniinum  Drum  tuufn,  et  ambii/rs  iti  viis 
rjus,  ct  di/igas  riiffi,  ac  srfvias  Doffiino 
Dro  fuo,  in  tofo  corde  tiio,  cf  in  fola 
anima  tun.  Scd  oblationes  non  acceptat 
propfor  so  :  Ps,  xlix  :  Nnfficpiid  ifiandu- 
caho  carfirs  etc.  Non  scd  quid?  ibid  : 
Immida  Deo  sacrificium  /audis  etc. 

Quare  crgo  fiiorunt  ordinafa  in  log-c? 

Rospondoo.  Proptor  duo  :  videliccf  in 
figura  fiifuri  sacrificii.  I  Cor.  x  :  Oifinin 
in  prjura  c(mtifif/r/)afit  i//is  :  ct  ad  caute- 
lani,  ut  non  ofrerront  oa  idolis,  declinan- 
tes  ad  idololatriam  cxistonles  in  mcdio  gcn- 
tiiim,  ad  quam  proni  cranf  filii  Israel  in 
principio  legis.  Scd  in  Kxodo  non  fit  mon- 
tio  do  sacrificiis,  iiisi  posfquam  lapsus 
populus  adoravil  vifuliim  :  llicr.  vii  : 
Nofi  snm  /ociitus  patri/tus  vestris,  et  fiofi 
privcepi  eis  ifi  dir  qua  ef/uxi  eos  de  trrra 
JE</!/pti  de  verbo  ho/ocautomntuffi  et  vic- 
tifnntwff.  Sccns  cst  de  sacrificio  novi  tcs- 
tamonti  quod  continot  ipsum  Cihrisfum, 
qiii  por  sc  Deo  cst  acccptus.  Aurrs  nu- 
tfffi  perfccisti  mifii.  Alia  /ittera  habct, 
Cnrpiis.  Et  sic  Apostolus  inducit  Ilebr.  x  : 
Corpus  autcfn  aptasti  mihi.  Et  sic  est  sen- 
sns  :  Et  idoo  vohiisti  sacrificium  ahud 
novi  tcstamenfi,  qiiia  venit  aliud  sacrifi- 
cium.  Dedisti  cnim  milii  corpus,  ut  otrcr- 
rcm  per  sancfum  sarrificium.  Ve],  perfe- 
cisfi,  idest  perfocfnm  sine  macula  corpus 
mihi  fribuisti.  Vel,  aptasti,  idost  uiiisfi 
mihi.  Vel,  Ai/res  prrfecisti  mihi.  Vel, 
Fodisti :  et  concordat  cumpra^cedentibus, 
qiiia  magis  vuD  nos  offcrrc  sacrificium 
lahiorum,  idosf  praHlicationum  opcrum 
Doi,  quam  animahum.  Kt  ideo  dicif, 
Aurrs  efc,  quasi  dicat,  istud  requiris  a  me 
quod  principnhlcr  dedisti  mihi,  scihcct 
virtutem  pcrcipiendi  sapicnfiam.  Et  ideo 
hoc  reqnirit  nt  ostcndam  sapicnfiam, 
qnam  ad  hoc  accepimus,  ut  enarrcmus  cf 
pra'dicomns  :  Isa.  l  :  Dofniftus  aperiiit 
fni/ii  aiires.  Et  non  postu/nsti,  idcst  non 
accepisti,  Jio/ocausturn  et pro peccato.  Vel 


Non postu/asti ,\\0A\\i\x\\  otiam  i^ro  p«!ccato  : 
Isa.  I  :  llo/ocniisln  nrirfum,  vt  aiiijfrni 
pifii/iiiiim,  rt  vilu/orum  rf  snm/uinom  ni/- 
n/n-uftt  rf  Itircini/tt/  no/iii .  Et  iit  ctiain  di- 
citnr,  hocholocaustiim  osf  Doo  acc('|)fiini. 
Sed  quando  hohjcanstiim  o.st  taiifum  sa- 
cnhcium  simph'X,  tiinc  ost  sicut  quando 
facimus  bona  opora.  Si  autein  omnia 
opera  fiant  propfcr  Douin,  tunc  ost  hohj- 
caiisfum.  Ef  si  nos  ahiiuo  f(!mporc  ser- 
vamus  continenliain,  csf  .sacrificium  :  .si 
perpctuam  virgiiiitatom,  tunc  ost  holo- 
causfum,  quia  opora  perfectionis  snul, 
ideo  sunt  Deo  acccptissima.  Tunc  dixi^ 
ecce  vefiio.  Hic  assignat  causam  pra'dica- 
tionis  divinorum  optu'um  ox  parte  sua, 
ostciidcndo  suum  proposilum.  Et  primo 
ostcndit  suum  proposiliiin.  Socundo  os- 
tendit  ilkid  esse  conforme  divinae  volun- 
tati,  ibi,  Iti  capite.  Ila^c  verba  forte  vellot 
aliquis  exponorc  dc  David,  et  coiitinuare 
sic;  quasi  dicat,  Ecce  vetiio,  spirifuah 
acccssu  ad  te  :  et,  Iti  capife  /ihri  scrip- 
tum  est  i/e  me.  VA\\m\  in  fribiibus  Isracl 
constifui  te.  Sed  quia  Apostolus  exponit 
de  Christo,  et  nos  ctiam  exponamns  de 
eo.  Et  ideo  cum  dicif,  Tunc,  dcsignat  cau- 
sam  et  necessitatem  advontiis  Christi  : 
quia  sacrificia  veteris  tcstam(>nf i  noii  orant 
Deo  accepta  :  quia  Hebr.  vii  :  Neftiiffm 
ad  pcrfeciiiifi  addiixit  /rx.  Et  im/wssiOi/e 
est per  sanguifieni  taurori/tn  et  liircoriitti 
auferri peccata.  Hel)r.  x.  Et  ideo  neces- 
sarium  orat,  ut  verum  sacrificium  veni- 
ret,  et  manifestarefnr.  Ef  ideo  dicit,  Ecce 
vrnio,  scilicet  pcr  iiicariiationem.  Et  di- 
cit,  Ecce,  quasi  dicat  iii  [)romptu  sum 
propter  propinquitatcm  :  Isa.  xiv  :  Prope 
est  ut  vetiiat  tempiis  ejus  .•Psahii.  lxxix: 
Excita  potetitiam  tiiam,  et  vcni.  Et  hoc 
propositum  est  conformo  voluiitati  divi- 
na^  :  unde  dicit,  Iti  capite  /ibri.  Libiu" 
Christus  est.  Libcr  est  insfrumcnfum  in 
quo  sunt  conccpfionos  cordis  ;  iii  Clirisfo 
aulcm  sunt  conccpfionos  intidlocfns  di- 
vini  :  Col.  ii  :  hi  ipso  siint  omties  the- 
sauri  sapirntix  et  scietilia'  Dei  nhsconditi. 
Caput  hbri  cst  Dons  patcr  :  I  Cor.  xi  : 
Cnput  Christi  Dn/s.  Ergo  in  capite  libri, 
idcst  in  volunfatc  Dci  Patris  scriptum  est, 
scilicct  ordiiiatum  ost  lU^  me,  (inod  ve- 
niam.  Vel  ahtcr.  Esf  liber  priedcstinatio- 
uis  qui  est  hbcr   vitu;  :  Psalm.    lxvui  : 


PSALMUS  XXXIX 


477 


Deleantur  damnati  de  lihro  vitx^  sive  vi- 
vcnlimn.  Iu  lioc  liljro  siiiit  scripti  omnos 
salvandi,  scd  pur  ordincin  :  qui;!  in  capile 
Inijiis  lil)ri  scriptus  est  salvator,  e\  onines 
siinl  scripti    per  euiii.    Uom.  vin  :  Qiios 
pnedestinavil     conforine!?-    ficri    inuKjini 
fdii  ejus  ctc.  Eph.  ;  Eleyit  nos  ante  mnndi 
constitationem^  at  essemas  sfoicti  :  quasi 
dicat  :  iSon  est  scriptum  de  Christo  sicut 
de  aliis,  sed  in  capile  libri.  Vel  in  capito 
libri   Psalmorum,  quia   primus    Psalmus 
scriptus  est  de  Christo.  lieatas  vir  ciui  non 
abiit  in  consilio  impioruni  etc.    Sic  er{,^o 
oslendit    propositum    siium    accedendi. 
Conse(iiienter  ostendit    propositiim  obe- 
dieiidi,  sccnndum  ijuod  iioino.    Suiit  au- 
tem  in  homiiie  duo  principaliter  :  scilicet 
voluntas  et  intellcclus.  Voluntas  hominis 
debct  subjici  voluutati  divina?,  et  intellec- 
tus  debet  dirigi  secundum  legem  Dei.  Et 
ideo  (licil,  O  Deus  meus,  pater,   in([uan- 
tum  Deus.   Vel    Deus  mcus,    inquantum 
homo,  y^oiui  ut  faciarn  coluntatem  tuam, 
quae  est  eliain    voluntas    mea,    inqnan- 
tiiin    Deus.   Vel    beus  mcus.^    inquantum 
homo  :  Volui  ut  faciamvoluntatem  tuam. 
qiioe  cst  e^iam  voluulas  mea  inquantum 
Deus.  Luc.  xxii  :  Non  mea  voluntas,  sed 
tua  fuit.  Itcm  intelicctiis  meus  diri^ntur 
secunduin  te  nnde  dicit,  Et  letjem   tnani 
inmedio  cordis  mei\  et  dicit,   In  medio., 
quia    perfecte    cojj^noscil    rutiones    divi- 
nas. 

l).  Anyiunliavi  justitiam  tuam  in  Eccle- 
sia..  llic  iionitur  modiis  aiiniintiandi.  Tria 
orgo  annuiitiar(!  (hdicmus  de  diviiiis  ;  sci- 
iicet  (tpera  jiislitia^,  doj^inala  veritatis, 
ct  beiiclicia  divina'  miscricordia* ;  ct  ha-c 
Iria  dicil  se  nuntiasse.  Primo  dicit  so 
nuntias  sc  jnstitia'  oitcra,  Annuittiavi 
justitiam  :  (iiiain  liipHcilcr  annunliavit 
sive  pia'dicavil.  {'riino  publicc,  iirdiuplc 
et  |iiii(!.  Ouauliiin  ad  itriinuin  dicil,  In 
Ecclesia  minpui.  Ilcin  in  coiip^rogaliono 
ninltoriini  :  .lo.  wiii  :  Ei/o  jiulam  loculus 
siiin  iniindo.  Vcl,  ///  Ecclesia  nuii/na, 
idesl  in  Kcclesia  calbolica,  (jnia  nuiKiiii 
cst  [tolcstatc  ct  llnnilalc  :  Mallh.  .\vi  : 
Port.i'  inf-ri  iioii  itr;vr(ih'liuiil  adrersus 
eiim.  VA  inagiia  dillusiouc  :  Mala.  i  :  Afi 
ortii  so/is  usi/iie  ail  nrcasum  iiiin/num  est 
nonwn  luinn.  (Juanlmn  ad  scciindum  di- 
cit,  Ecce  labiii  mea  non  proliihcbo ;  (juasi 


dicat  :   Non  cedam   prohibentibns  :   Act. 

IV  :  Da  servis  tuis  cum  /iducia  loqui  <  er- 

biim   luum.    (juantum   ad   tertium   dicit, 

Tu   scisti,   idest  approbasli  intentionem 

moam  :   Jer.  xviii  :    Tu  sris  omne  consi- 

liinn    eorum.    Vel,    Tu    scisti,    idest    ab 

a^terno  pra-dcstinasti :  quantum  ad  (Miris- 

tum,  cuin  dicit,  Juslitiinn  luam  non  ahs- 

cinidi  iii   cordc   rneo.   Dogmata   vcrilatis 

confitetur    cum    dicit,     Veritatem    tuam. 

ITanc  Christus  confessus  est  ante  Pilatum. 

.Joan.  xxvni  :  In  hoc  natus  sum  et  ad  lioc 

veni  in  mundum.,   ut  testimojiium  perhi- 

heam  veritati :  Prov.  viii  :  Veritatem  me- 

ditahilur  ijuttur  mi-um.  Et  salutare  tuuni 

di.ri,  quia  per  coufessionem  veritatis  lio- 

mini  advenit  salus  :  Joel.  n  :  Omnis  qui 

invocaverit  nomen  Domini,  salvus   erit. 

Bcneficia  misericordia'    conlitetur,   cum 

dicit,  Non  abscondi  misericordiam  tmun 

et  veritatem  tuam  :  ([uia  misericordia  et 

veritas  so   conse([uuntur  ;  et   idoo  dicit, 

Veritatem.  Non  ponilur  hic  pro  veritate 

doctrinae,  sed  pro  veritato  jusliliai  in  pro- 

missis  :  ([uia  Deus  verax  est.  Verilas  au- 

tem  consislit  in  hoc  quod  dat  qnod  pro- 

mitlit,  quia  non   est  alitor  debitor  nos- 

ter  nisi  iii([uaiitum  proinittit. 

G.  Tii  iiutem  Domini'.  Siqtra  Psalmisla 
coinmemoravit  liduciam  ([iiam  habct  dc 
Deo,  ([uantuin  ad  pra'terita  ;  hic  aulom 
ponit  liduciam  ([uam  habcl  do  Dco  ([uan- 
tuni  ad  fulura,  oxprimens  eam  pcr  oru- 
tionein  :  et  ciica  hoc  diio  facit.  Primo 
pro[)<iiiit  (trationem  in  prcnerali.  Secundo 
in  spcciali,  ibi,  ('oni/jlaceat.  Circa  {iriinuiu 
diio  facit.  Priini)  [)ro[)onit  [)cliti(tnom.  Se- 
cundo  assignat  [tctendi  ralionom,  ibi, 
Miscricordiam  tuam.  Dicil  orf^'o,  .{nnun- 
tiavi  justiliam  tuam.  Sed  tu  Domine  ne 
loni/e  /iii  ias  mi^ierafiones  tuas  a  mr.  Ali- 
([ui  jain  [)('rci[)iiint  misorationcm  Dci, 
quiscilic(!llVumilur  {^Malia  cl  gloiia  ;  l'saL 
cxviii:  Misericordin Dnniini /dena  est terra, 
Alii  siint  itr(t[ic,  ([iii  nou  haboiit  impuiii- 
diinciiliiin  iniscricordia',  sed  incriluni 
arK[Uo(l  :  1'salin.  cxmv  :  Prope  est  Ihtnii- 
niis  oinnihus  iiivorantibus  euin.  .Mii  snnl 
in  (luibiis  cst  iin[icdiincntinn  :  [)i'o[i(crca 
est  lonj^c  ab  cis.  Et  idco  pcfo  ncsit  longo 
misoratio  tiia  a  mv  proptor  inca  (lciuti- 
rila.  Kt  idc»t  hnjii.s  pclilionis  cst  dn[)lcx 
rutiu  :  Umi  llducia',  quai  conccpla  osl  ex 


478 


TN  DWIOKM 


fxporiiMilia  (li\iii;r  Ixtnilalis.  Alia  iicccs- 
silatis  (|iiaiu  |ialiliii'.  Diio  stiiit  sccuikIiiiii 
(liui'  DtMis  siil)V(Miil  iioltis  :  scilicet  iniso- 
riconlia,    iii(|iiaiitui]i    lar^^^itiir   iiobis  ali- 
qua  (|iia'  oliaui  iion  promisil  :  Kom,  xv  : 
(iriilrs  nnlrin  snfjfi'  niisrricordia  /toiioraie 
Dram:  et  voritas  ul  coiiliilat.  Ei  lioo  non 
(juasi  Iraiiamus  a  ])oum  ad  nos  ox  moii- 
lis  noslris,  sod  Dous  per  ista    nos  traliit 
ot  truxit.  Et  idoo   dicit  :   Misrricordia  rt 
voritas  tua  seniper  susccperunt    me.  Alia 
causa  est  necessitas    maloium.   Kt  ponit 
duplicia  mala  :  scilicot  alia  illata  ah  exlo- 
riori,  alia  ab  iuleriori,  ibi,  Comprr/iritde- 
rititt   me.    (Juaiitum    ad    prlmum    dicit, 
Qaoniam  circamdcderant  me  mala,  qao- 
ram  iion  rsl  numcras,  tjua3  scilicel  mala 
iuroruiitur  mihi,  et  a  mundo  ot  ah  liostl- 
bus  :  Ps.  cxvu  :  Circamdederunt  me  sicut 
apes ;  et  dicit,  Qaoram  noii  cst  numerus, 
(juia  siiiit  iiifiiiila  poricula  in  muiido,  et 
inliuiti  mali  hominos  :  Kccl.   i  :  Iii/iiiitus 
stullorum    rst    tiumerus.    Intoriora   mala 
suut  I  occata  :  ot  liaic  raala  sunt  pericu- 
losa  duplicitor  :  proptor  gravitatom,  quia 
Compre/tenderunt   me    inicpiitates   mej?, 
idost  poccatamea  ligavorunt  me  suo  poii- 
doro  :  Prov.  v  :   Iniquitates  sax  capiant 
iiit/nam,  ct  iion  potui  ut  viderem  :  Sap. 
II  :    Excwcavit  eos  maiitia  eorum  :   Isa. 
Lix  :   Iitiqaitates  vestrai  diviserunt  inter 
vos   et   Deum  vestrum.   Item  pcriculosa 
sunt  propter  multitudinem.  Unde  dicit, 
Maltiplicata;  suiif  saper  capillos   capitis 
mei.  Sicut  enim  capilli  sunt  inuumerahi- 
les,  ita  sunt  innumerahilia   peccata,   et 
maxime  venialia  :    qua3   si   non  terreant 
propter  pondus,  terrent   tamen   propter 
multitiidinem.  Glossa.,  Si  vitasti  gravia, 
cavo  ne  ohruaris  arena  :  non  quod  pec- 
cata   veniali    quomodocumquo    et    qiiae- 
cumquo  sint,  laciaut  peccatum  mortalo  ; 
scd  quia  dispouuut  ad  ipsum  :  Jac.  iii  : 
In  multis  offendimus  omnes.  KfToclus  hu- 
jus  est  distractio  cordis  :  Eccl.x:  Muscx 
morientes  pcrduiit    suavitatem    unyntti. 
Kt  idoo  dicit  :    Et  cor  meam  derrliipiit 
me ;  quasi  dicat  :  Si  noii  tollant  charita- 
tom,  impediunt  tamen   forvorem,  et  ita 
cor  distrahitur,    ut   iioii   sit  fervens  :  II 
Rog.  VII  :  Invenit  servus  tiius   cor  suu?7i, 
ut  oraret  lc  oratione  /tac.  Yel,  Cor  meutn 
dereiiquit  me,    idest  non   cogitavit  quai 


milii  siiut    ulilia:    Dsal.    xxxvii  :    Lumeu 
oculorum  inrorum  noii  rsf  inrcuin. 

7.  ('(nitpiaceat  tiln   Dominr.  Ilic  poni- 
liir   oratio    cxiilicili!.    \:\    piimo    explicat 
oratioueui     (luanlum     ad     so.     Sccundo 
(|iianto    ad    malos,    ihi,    Coitfundantur. 
'['(Mtio  (|iiaiitum  ad    honos,  ihi,  E.ntltmt 
rt  ia'tcit/tir.  (Jiianlum  ad  so  petil  iit  crua- 
tur  a  malis  :   Ecd.  i.i  :  Eruit  sustinentes 
tr.  Et  ut  juvolur  ad  hona  consequenda; 
quia  per  providontiam  liiam  datur  auxi- 
lium  milii.  Et  hoc  non   ex   merito  meo, 
scd  e.x  heneplacito  tuo.  Unde  dicit,  Com- 
placeat.     Desigaatiir    digiiitas     pcrsona- 
rum  qiiantum  ad  advorsarios  ciun  dicit, 
Ct  eruas  me,  a  malis,  vel  hominihus,  vel 
peccatis.  Et  nota  (juod  ait,  Compiaceaty 
non  diffidons  de  misericordia  Dei  ;  quasi 
dicat  :  Si  tu  vis,  potes  :  et  ideo  dicit,  Ad 
adjtfvandum  me  respice,  scilicct  in  honi 
oporalioiio  :  quasi  dicat  :  Uespicc  poMii- 
tontcs  in   dolorc  suo.    Rcspectus  Dei  est 
auxilium    nostrum.    Coitfundcmtar.    Hic 
ponit  confusionom  adversariornm,  quo- 
rum  quidam  sunt  capitales,  ot   qiuorunt 
occidore.  Quidain,  qui  non  (jua^ruiit  occi- 
dcre,  sed  laidere.  Alii  suut  ([ui  qiuorunt 
verhis  irridoro,  vel  dccipcro.  Et  haic  tria 
gencra  malorum  dosiguautur  hic.  Et  pos- 
sunt  haec  rcferri  vel   ad  bonum  vel  ad 
malum  :  quia  duplox  est  confusio  :  quae- 
dam  confusio  est  bona,  quae  est  por  poe- 
uitonliam  :  Rom.  vi  :  Quem  fractum /la- 
buistis  tunc  in  iilis,  in  quibus  nunc  erti- 
bescitis  ?  Alia  esl  confosio   per  poenam. 
Ergo  cum  dicit,  Conftmdantur,  idest  pu- 
niantur.  Et  hoc  orat  conformando  se  di- 
vinai  voluntati,  vel  justitiae.  Vel  confun- 
dantur,  idest  pceniteant,    et  revereantur 
simul;  vol  timore  poenarum.  Quoad  pri- 
mum  Sap.  xvii  :  Cum  sil  tiniida  nequitia 
dat  testimonium  condemnata.  Vel  timore 
provocantead  poeniteutiam.  Et  hoc,  quia, 
Queerunt  animam  meam,  ul  corporaliter 
occidant  eam.  Vel  auimas,  ut  in  tenebras 
inducaut  :    (icn.    xiv  :  Da  mi/ti  animas, 
cefera  tolie  tibi.  Corporalcs   hostes   petit 
iil  impodianlur  ;  undc  dicit,  Convertan- 
tur  retrorsum,  in   honum,  idest  sequan- 
tur  Christum  rotro  oum,  Mattli.  xvi  :  Vel 
iu  malum^  idest  decidant  ab  intentione, 
ut  deficiant.  Et  erubcscant  qui  coyifant 
mi/ii  maia^  idest  qui  gaudont  de  malis 


PSAOnJS  XL 


479 


meis  :  Thren.  i  :  Omnes  inimici  mei  au-  quaiitum    ad    cxteriora    signa    laRlitia^, 

dicninl  malum  meum,  Ixtati  swit  quo-  Quantum    ad    intoiius,    gaudium,    quasi 

niam  tu  fccisti.  Contia  tres  hostes  petit  la^titia,  et  dilatatio  cordis.  Quarto  gratia- 

accelerationem,  quia  mora  consucvit  esse  rum  actio  et  laus  ;  undc  dicit,  Et  dicant 

damnosa  Eccl.  viu  :  Elcniin  quia  non  cilo  scmpc)\    mufjnificctur  Ihnnimis   etc.    Isa. 

profcrtuv  contra  malos  scntrntia,  filii  ho-  xii  :  Exulta  ct  lauda  /labitatio  Sion,  quia 


minum  absque  ullo  timorc  jjcrjjctrant  nui- 
lum.  Et  ideo  dicit,  Ecranl  confestim 
conf usionem  suam,  idest  cito  confundan- 
tur,  quia  isti  sunt  qui  applaudendo,  Di- 
cunt  mihi  euge,  euqe.,  idest  mendaciter 
gaudent,  quantum  ad  adulatores.  Vel^ 
ciujc^  idest  irrident,  vei  insultant.  lliero- 
nymus  habet  sic  secundum  h*c  verba 
vah,  sic  irridebant  Judaii  Christo,  Malth. 
xxvu.  Pro  bonis  petit  quod  gaudeant  do 
auxilio  suo  et  dc  libcratione,  et  laudent 
Deum  :  Et  quantum  ad  primum  dicil, 
E.i  uUent  et  Ixtmtur  ornncs  quacrentcs  te. 
Quantum  ad  secundum,  Et  dicant  scm- 


muijnus  in  medio  tui  sanctus  Israel. 

8.  Eyo  autem.  Ilic  ponitur  causa  peti- 
tionis.  Et  primo  proponit  indigentiam ; 
secundo  ponitur  au.xilium  Dei  contra 
eam.  Dicit  crgo  :  Peto  lia^c  omnia  :  quia 
per  me  non  possum  ahquid  facere,  (iuia 
mcndicus  aum.  Et  potest  dupliciter  iegi. 
Uno  modo  ad  lilteram  de  Christo  in  per- 
sona  siia,  qui  in  hoc  mundo  vivens,  et 
mendicus  et  paupcr  fuit.  II  Cor.  viii  :  Sci- 
tis  gratiam  Domini  nostri  Jesu  Christi,  qui 
cum  essct  dives,  egenus  factus  est  pro  no~ 
bis,  ut  ipsius  inojjia  t/iritcs  cssctis.  Men- 
di(  iis  dicitur  qui  ab  aho  (jua-rit  victum  ; 


per,  magnificctur  Dominus   qiii  diligunt     pauper  vero,  qui  sibi  non  suflicit.  Et  lurc 


salutare  tuum.  Ubi  quatuor  ponit,  qua^, 
convcniunt  bonis.  Primo,  uL  diligant  sa- 
lulare  Dei,  (luod  est  Clirislus.  Luc.  ii  : 
Viderunt  oculi  mci  salutarc  tuum.  Sc- 
(•iin(h),  ul  (|ua!raiit  (Jilectionis  actus.  Can. 
ui  :  In  lcctulo  mco  quivsivi  ctc.  Isa.  lv  : 
Quxrite  Uominum  dum  inveniri  jjotest. 
Terlio  ul  gaudeant  de  inveuto  dilecto  • 
unde,  cxultcm.  lhd)ac.  ult.:  Ego  autem 
tn    Domino    gaudcbo    ctc.   Exultatio    est 


duo  dicuntur  de  Christo.  Luc  ix.  Filius 
hominis  non  habet  ubi  cajjut  suum  recli- 
nct.  Vel  spirituahter  necesse  hai)eo  mou- 
dicare  a  Deo  auxilium  y;i\\{\iv,  Jit  jjaupcr 
sum,  ([uia  iion  sufliciunt  miiii  ha-r  quie 
habeo.  Et  ideo  quia  lioc  recognosco,  Do- 
fninus  solicitus  cst  mci.  Et  quia  indigeo, 
Tu  Dotnine  esto  adjutm'  mcus.  Et  propler 
pcriculum,  Xe  tardareris.  Matth.  xv  : 
Domine  adjuva  me. 


PSALMUS   XL 


I.  In  fiiifin. 

ncnlui'  qiii  iiili'lli^it  ^iiimt  opcnnin  cl  pnnitorpin  : 
in  liic  iniil.i  lil)i-i'iiliil.  riiin  Unniiiiiis. 

2.  Duininiis  cdustMVfl  iMiin,  cl  viviliicl  uniii  :  cl 
ticntiini  riiciat  cnin  in  lcrra,  ct  iion  Irudul  cnni  in 
aniniani  ininiic>)riiin  ejns. 

!).  Doiiiiiiiis  (i|iciii  fcral  illi  sii|icr  lcctnin  (loliiris 
ejna  :  niiivcrsiiiii  slralniii  cjiis  vci'sa<li  in  inliriiiita- 
lc  ejiis.  I'^g()  ilixi  :  Doininc  iniscrcrc  inci  :  sunii 
nniniain  incain,  (|iiia  |icccavi  lilii. 

h.  iniinici  iiici  (livcriiiit  inala  iiiilii,  i|iianilii  niu- 
riclur,  ct  pcrilMl  noiiicii  cjiis?  Isl  si  in>ircilicli;iliir 
iit  vidcrcl,  vana  lo((iicliatiir  :  oor  cjns  coii^rcfjavit 
ini(|iiilatcin  sibi.  Hgrcdicliatnr  forH»,  el  loquol^utnr 
iii  idiiisnin. 

.').  Advcrsiiin  ine  snsnrrahanl  oiniics  iniinici  iiici, 
udverBinn   niu   co^italiniit   inala  iiiilii.  Vcrbuui    iiii- 


riuum  constitiicrnnt  ndvcrsnin  inc.  NiimqniJ  qui 
ilorinit  iioii  adjicicl  til  rcsiir^al.' 

(i.  Klcniin  Ikiiiio  (lacis  iiiciii  in  i|uu  xiieruvi,  i|ui 
cdiliat  paiics  iiieos,  muguiticnvit  supor  mc  su|tplan- 
latioocm. 

7.  Tu  aiitcm,  Uouiino,  miflorore  Uiei.  ot  ri>»u»oila 
iiic,  ct  rctribiiam  cis. 

K.  Iii  lioc  counovi  qunninm  voliiiitli  me  :  qtioniam 
noii  ^aiidcliil  iiiiinicns  moiis  niipor  mc.  Mo  nulom 
|)i-optcr  iiiiKicoiiliAiii  stiscopi!>U  :  o(  ooniirmaiili  me 
in  coiispcctn  ttio  in  a>tcnium. 

*.).  Ilcncdictiis  Doiniiius  Doti.t  Isrnel  a  hanmiIo  oI 
ttsipic  III  saMiiliiiii  :  liat,  tint. 

In  praTodcuti  Psalino  P.siilinisla  ostoii- 
dil  llduciain,  iiuantum  ad  Deiiin  ;  liic  ati- 
lciu    pctit    a    Dco  inisoricordiain  tlrman- 


i80 


IN  IlAVIKKM 


lcin'.  Titiiliis,  ln  /incm  l^snliinci  Dtnid. 
Ilif  liliiiiis  m.iiiiffstiis  csl  jimi  sii|)ra, 
(|iiiii  sciiicct  islo  l'saliniis  (|iicm  lccil  i)a- 
vid,  (liicil  iios  iii  liiicin,  idcsl  in  Cliris- 
liim  :  (|iiia  af<il  do  passionc  cjns,  qnan- 
liim  ad  (|iia'dam.  I>i('iliir  lamcii  in  (ilossf/, 
t|inid  sccnndiim  llicroiiymnm  in  ori;j;i- 
nali  cjns  cst  tilnlns,  hilrllvrtiis  filii  ('oic; 
ol  cst  novns  tilnlns  in  titnlis  IVsalmornm. 
Kst  iM'go  scicndnm  (|no(l,  sicnt  loj,^itnr 
iNiim.  XVI,  (jnando  Datlian  ol  Abiron 
fecornnt  schisma  contra  popnli  lcr- 
i-ii  insnrroxit  contra  Aaron  j^ro  prin- 
cipatii  Moysen  pro  principatu  Core 
sacordotii,  et  tnnc  ipse  crematus  est  : 
non  tamen  omnos  de  familia  sua  in 
hoc  eonsenserirnt,  et  ideo  istl  romanse- 
runt,  (lui  noii  consenserunt  ex  eis,  unde 
tompore  David  intor  cantores  istis  data 
fuonint  ministoria.  Kl  intellig-ifnr,  (jnod 
isto  Psalmns  in  diobiis  illis  ordinatns  fuit 
ad  cantandum.  Sed  notandiim  quod  in 
(juibus  dicitur,  hitrllectus  filiis  Core,  et 
(licitnr  seeundum  litteram  in  omnibus  in 
(inibus  ponitur  intolloclus,  datur  intolligi 
([uod  per  illuni  Psalmum  popiilus  iiici- 
taliir  ad  intolligciidum  divina  bonolicia, 
vel  alifiua  socrcta,  sicut  illud,  Ps.  xciu  : 
Intcllifjite  insipientes .  Et  ihi,  Ps.  lxxvii, 
AttemUte  pojnile  etc.  Mystice  Core  iiiter- 
pretatur  calvaria,  et  Christns  crucitixus 
in  loco  calvaria? ;  et  ideo  Psalmns  iste  at- 
tribuitur  liliis  passionis,  idost  crucis 
Chrisli.  Kt  isti  suut  qui  carneni  suani  cru- 
cifixerunt,  ut  dicitur  IJal.  v.  Intentio 
Psulmists  est,  (piod  petit  misericordiam 
divinam.  Dividitur  ergo  Psalmus  iste  in 
partes  duas.  In  prima  petit  diviuam  mi- 
sericordiam  in  g-encrali  ;  iii  secunda  in 
spcciali,  ibi,  Tii  aulcm  Dominc.  Circa 
primum  duo  facit,  Primo  potit  miseiicor- 
diam  ;  secundo  inducit  necessitatem  mi- 
soricordiai  petciida',  ibi,  inimici  mei. 
Circa  primnm  duo  facit.  Primo  ostendit 
quibus  dobetiir  misoricordia ;  sccuudo 
sontious  in  sc  (|uo(l  m(M-etur  misericor- 
dia,  petit  eam,  ibi,  Eijo  dixi,  (luia  Malth. 
V  :  Beati  misericordes,  ijUO)iiam  ipsi  mi- 
sericordiam  consequentur .  Erj^o  miseri- 
cordibus  dehetur  misoricordia  (lui)lici  ra- 
tione.    l*rimo    ex    accoptatione    diviua  : 


(piia  nens  misericordiam  acccptat,  per 
(piam  lioino  imiliitor  est  Dei.  Lne.  vi  : 
Kstote  iniserieordes  etc.  S«!cnndo  cx  oru- 
tione  saiictorum.  Kcc!.  xxix  :  Cimrhide 
eleemosijnam  in  sinii  pnupcris.  et  hxc 
itriihit  jirit  tr  :  ct  hoc  lacit,  ibi,  /Jominus 
conscrret  ciiin.  C.irca  primiim  priiMiiintiiit 
moritnm;  siiciindo  i»ra'mium.  Dicit  ergo, 
Beatusipti  intelliijit  sii/ier  ef/enum  et  puu- 
perem.  Beatiis  est  ille  qui  est  misericors, 
qui  misereliir  egeno  et  paiiperi  l*rov.  xiv  : 
Qui  miseretur  paupcri  heatus  erit\  et  di- 
cit,  Qui  inteltifjit  :  iion  dicit :  Qui  suhve- 
nit  :  quia,  sicut  dictum  est,  debet  esse 
misericors  iid  modum  Dei  ;  sed  Deus  non 
expectat  quod  semper  petatur.  Undc  sub- 
venit  desiderio  antequam  petatur  :  et  ideo 
ille  est  vere  miscricors,  (pii  non  solum 
petentibus  suhvenit,  sed  otiam  indigenti 
suhvenit  prinsijuam  pelatur.  Joh.  xxxi  : 
Si  nei/avi  f/iiod  volehant  pimperihus.,  si 
oculos  vidux  ex/tcctare  feci.  Kgenus  cst 
qui  indigct  ah  alio  accipere  ;  panper  dici- 
tur  ille,  qui  parum  hahet.  Ilieronymns 
habet,  Qui  considerat  etc,  \<\oiii  qui  sus- 
cipit  sibi  iu  cura  negotia  pauperum.  Joh. 
xxix  :  Oculus  fiii  cxco,  et  pcs  claudo. 
Mystice  si  referatur  ad  Christum,  heatus 
Ghristianus  si  est  filius  Core,  idest  crucis 
Christi  per  meditationem,  Qui  intellifjit^ 
idest  qui  hahet  iutellectum  rediictum  in 
ohsequium,  Intelliijens  super  egenum  et 
pauperem,  idost  henoficiiim  quod  Chris- 
tus  fecit  per  crucom.  Thren.  iii  :  Becor- 
dare  paupertatis  et  transtjressionis  mese, 
absintJiii  et  fcllis.  Primum  ponit  cum 
dicit,  In  flie  inala  liberabit  eum  Dominus. 
Dies  secundum  naturam  suiim  suiit  boni, 
quia  sunt  facti  a  Deo.  Psal.  cxviii  :  Orfli- 
nationc tua  perseverfmt  ilies  ;  sed  dicuutur 
niiili  propter  mala  qua^  in  eis  contiiigunl. 
Eph.  V,  :  Bcdimentes  tempus,  quoniam 
dies  mali  simt.  Etdicit,  in  die  mala,  idest 
in  die  alicujus  mala'  trihulationis.  Est 
autem  mulliplex  dies  mala  :  scilicet  trium- 
phationis.  Eccl.  xi  :  bi  dic  honorum  ne 
immcmor  sis  malorum.  Summum  malo- 
rum  est  damnatio  a'tcrna,  qua?  imminet 
homini  in  judicio,  vel  particulari,  scilicet 
morte,  vel  iu  judicio  universali,  idest  in 
fine  mundi.  Et  illa  dies  est  mala  iii  qua 


'  Al.  :  "  saiianleii).  » 


PSALMIJS  XL 


m 


fit  lalis  (lamnalio,  idost  dios  illa  dies 
irae,  dies  tribnlatioiiis  et  angnstin^' elc.  In 
hac  mala  die  liberat  Dominns  misericor- 
dem.  Mattb.  xxv  :  Esuriin  etc.  Vfnitc 
hencdicli  clc^  non  qnod  sola  misericordia 
sine  aliis  viitntibns  ]ii)er(!t  liomincm; 
sed  (|nia  pcr  misericordiam  bomo  satis- 
facit  pro  peccatis. 

2.  Dominus  cunservei.  Ilicostendit  (jno- 
modo  mcretnr  misericordiam  ex  oratione 
sanctornm,  (jni  orant  pro  misericordibns. 
Et  ponitnr  oratio  pro  misericorde  exis- 
tente  in  statn  prosperitalis ;  secnndo  pro 
cxistente  in  statu  adversitatis.  In  statn 
prosperilatis  bomo  duobus  indiget  :  sci- 
licet  ut  promoveatnr,  et  conservetnr  in 
bono ;  secnndo,  nt  liberetur  a  malis.  Kst 
autem  triplex  bonnm;  scilic^el  bonnm  na- 
tura",  boiunn  gratia^  et  bonnm  gloria', 
Primnm  scilicct  bonum  natura;,  petilsibi 
conservari  :  nnde  dicit,  Dominus  conser- 
veteiun^  scilicet  in  bono  babito,  scilicet 
in  bono  naturui.  Psal.  lv  :  Conserva 
mc  Doniinc,  ne  scilicet  corrnptnm  sit 
bonnm  natura^  per  pcccalinn,  vel  per 
tribulaliones  imminentes.  IJonum  gratiic 
petit  dari,  cum  dicif,  Et  vivi/icet  cum  : 
per  gratiam  namque  homo  babel  vilam 
spiritnalem.  Ihecantem  vita  consideranda 
est,  et  babelnr  per  fidem  iormatam.  Ila- 
bac.  u  :  J//stt/s  mcus  c.v  fulc  vivit.  (ial. 
u  :  Qi/o<l  autrm  vivo  in  carnc,  in  fulc  virn 
Filii  Dci.  Kliam  sine  bac  vita,  scilicet 
gratiy,  vita  nostra  est  mors.  I  Tim  v. 
Quse  in  dcliciis  vivens  mortua  cst.  (^)nan- 
tum  ad  t(^i'tinm  bonum,  scilicc^t  gloria^ 
dicil,  EA  hcat//ni  faciat  cum  in  tcrra.  Si 
de  p(ufecla  beatitndine  inlclligafnr,  sic 
dicitnr,  in  tcrra,  scilicet  vivenlinm.  l*s. 
XXVI  :  Credo  viderc  houa  Donii/ii  in  tcrra 
vive)/ti//m.  Matlh.  \ .  /lr//fi u/if/^s,  ///io//i///u 
ijjsi  j/ossidch/i/it  terra///.  Si  anliMU  intcl- 
ligalnr  d(!  bcafifudine  luijns  \  ila-,  in(|nan- 
tum  arn|nid  a>lcrnnm  mcnlc  sapimns, 
sicul  dicilnr  IMiil.  ni  :  \osfr//  (<uivrrs//- 
tio  i//  r<i'lis  cst ;  sic  diciliir,  /{/-//f/////  f//iat 
cum  i/i  tcr/a,  hac  sciliccl  |iarfici[)ali(>n(^ 
illius  bcatiliidinis,  lA  //n//  fr//di/f  c///i/  i// 
a/iith//s  i/ii/nico/'um  oj/(s.  Ilic  pctil  libcrari 
a  malis.  Inler  omnia  mala  sninninm  ma- 
Inm  csl  in(*id(n'o  in  maiins  inimicornin. 
Psal.  i.viii  :  llripr  //ir  dr  inimiiis  /nris, 
Dcus  ///C//S,  (jiiod  inimici   c\    odin  pcisc- 

xvui 


(innntiir  et  affiignnt  :  unde  dicit  :  Ae 
t/-adas  eum  iti  ai/imas,  idest  in  volnnlates 
inimicornm,  qnorum  est  semper  odire, 
qnod  nibil  aliiid  cst,  (jnam  vellc  malnm. 
Oiiando  cign  (iiiis  snbjicifnr  malis,  tradi- 
liir  in  voliintatem  inimici.  Vcl,  I/i  atii/nas 
inimicorutn,  idest  in  poteslatem  diaboli, 
et  ministrorum  ejns. 

3.  Domi/i/(s  opet/i.  Ilic  ponitur  oratio 
pro  misericorde  existente  in  adversilate. 
Kl  piimo  petit  divinnm  anxilium,  sivo 
subsidium  ;  secundo  allegat  nccessitatem 
bujus.  Dicit  ergo,  Dotni////s  opem  fcrat 
i/li  s/(pcr  /rc.t/(/n  do/oris  ejus.  Petit  pro 
misericorde,  sive  pro  viro  jnsto  filio  Core 
simpliciter,  qnod  Dominus  vivificet  eum, 
et  (jiiod  bcatum  faciat  enm  in  terra.  Se- 
cnndo  (juod  conservct  enm,  et  quod  non 
Iradat  cum  in  animas  inimicornm  cjns. 
Kt  ex  hoc  posset  aliquis  colligere,  qnod 
misericors  nullo  modo  affiigeretiu-.  Unde 
ad  hoc  excludendum  dicit,  (|uod  (inan- 
do(jue  Ifctns  ejns  rei^letnr  doloribus,  et 
boc  lit  ipsi  misericordi  arKiiiando  ad  cor- 
rcctioncm.  Job.  xxxiii  :  ///crcput  tpu(//do- 
fjuc  pcr  do/orctti  iti  /cctu/o.  Vel  ad  hnmi- 
lialionem;  sicut  Paulo  dafns  est  stittiuius 
cart/is,  II  Cor.  xu.  Vcl  ad  probationem  : 
.lol)  pcr  tolum  et  Tobia*.  Kt  ideo  dicit, 
l)</tni/it(s  opc///  fcrat  i//i,  idcst  misericordi 
existcnti  in  tribnlationc,  Siiper  /cctutti, 
ad  litterain  in  (ino  jaccf,  vel  iii  (juo  (juies- 
cif.  I  Cor.  X  :  Ei/lc/is  Drus,  </ui  noti  pa- 
ticti/r  ros  fc//f(iri  s///ira  id  <j/tod  j/otestis. 
Kt  qnod  fcras  illi  oj)cm,  neccssilas  magna 
hoc  ('\igil  :  (jnia,  unive/sum  stratutti  cjus 
vcrsasfi  ii/  i//fr//iif/(fr  rj//s.  Kt  lo(jnitur  hic 
ad  simililiidiiicni  rcbricilantis,  (jui  non 
invcnil  locuin  in  lccto  in  ipio  possit  (jnies- 
cero,  scd  confiiiuo  se  vcrfif.  Kt  ideo  dicit, 
re/'.<iasti ;  (|iiasi  dicat  :  Indigct  ope,  (juia 
faiila  csl  cjiis  intirmifas,  (jnod  confinuo 
vcililiir  pcr  lccluin.  Kt  hoc  est  socundnm 
lillcralcni  sciisum ;  taincn  siinjtlicifer 
oinnc  illiid  pcr  (juod  in  fcmjioralibus 
(jnicsccbaf,  versuiu  esf  sibi  in  amaritiuli- 
ncm  :  i|nia  in  eis  Doiis  poiiif  amarifudi- 
nciii,  ul  cis  conlcmjilis  convorfafur  ad 
Dcnm.  Kcclc.  ii  :  Cuuk/uc  convrrtissem 
////'  ::</  ///livcrfa  opera  qu.v  fccerani  nia- 
/tiis  /iir;r,  vi/li  iti  oiuuHtus  vanitntciti.  Kt 
(|uia  iniscricordi  dcbclur  miscricordin, 
cjiis  miscri»()i(lia'  (onscius  pelo   niiseri- 

31 


482 


iN  i>Avini:M 


(•{trdiain.  Prinio  orpo  \)o\'\{  inisoriconliam 
ubsuluto  ;  sccimdo  osleiidil  iii  (ino  pra-ci- 
puc  eam  pelil  ;  terlio  causam  petitioiiis 
assiK»iit.  I)i«"il  t'i\^'o,  I)i)i)ii/if,  ff/o  diii 
misvrcifi  nifi;  (|uasi  dicat  :  Non  recurro 
ad  jiisliliam,  sed  ad  misericordiam,  ipiia 
noii  iii  jiistitiisnostris  esl  saliis.  Isa.  lxiv  ; 
Qi((isi  ixinniis  fnciistninfa'  (nnncs  justitix 
ntist/w.  Sed  in  quo  pctil  misericordiam? 
Ul)i  est  pra»cipue  miseria.  Kt  hoc  datur, 
scilicet  misericordia,  ubi  est  praH-ipua 
bcatitudo  :  ijuia  l^caliludo  non  cst  iii  rc- 
bus  corporalibus,  quia  corporalia  ordi- 
nantur  ad  ultimam  beatiludiucm.  Krgo 
pra'cipua  miseria  non  est  in    rebus  cor- 


cuiidiim  m\sti(iim  seiisum,  quia  littcra- 
bs  est   [liamis,  iii  loco  isto  dicuiilur  ista 
verba  ex  pcrsona  Cbri.sti.  Circa  (jiiod  tria 
facit.  Primo  ponit  allcctionem   mab)rum 
vobMiliiim  mabim    ejiis.    Sccuiido   ponit 
sliidium  eoiiim  iiisidiantiuin,    ibi,    JlI   si 
iiif/rcdic/jdtur.  Tcrlio  poiiil  consiliiim  trac- 
tanliiim,    ibi,  Aihersum  mc,  (juia  iiiimi- 
cus  Primo  desidcrat   ofrcndere.    Seciiiido 
iiisidialur.  Tertio  cogital  (juomodo   per- 
ficiatur.  Dicit  crgo,  Inimici  mei  dixerunt, 
in  cordc,  vel  in  ore,  maUi  mihi :  Mattb. 
XII  :  Maliis  hrmin  de  malo  thcsauro  jirofcrt 
etc.y  ct  baH'  verbamala  suut  cxprimcntia 
desiderium  eorum  de  morte   Cbristi,  vcl 


poralibus,  sed  in  bis  quai    babcnt  in  se      viri  justi.  Unde  dicitur,  Q/mWo  mor«>/Mr. 


contrariam  ad  beatitudinem  dispositio- 
nem  :  sicut  iii  adulteriis,  fnrtis,  homici- 
diis  et  aliis  peccatis  :  et  qui  hujusmodi 
ag-it,  rcgunm  Dei  non  cousequctnr,  ut 
Apostolus  dicit  dal.  v,  sed  est  damnatus  : 
Prov.  XIV  :  Miscros  fucit populospcccatum. 
Peccatum  enim  deordinavit  corpus,  et 
corpus  deordinavit  auimam  :  Sap.  ix  : 
Corpus  quod  corrumpitur  agfjravat  aiii- 
mam.  Et  hcPC  sanitas  liabetur  a  Deo  solo  : 
Sap.  XVI  :  Non  herba  neque  malagma 
sanavit  eos,  scd  sermo   tuus   Dominc.    Et 


Ilic  est  modus  expressivus  desiderii 
Ps.  xi.i  :  Quando  veniam  et  apparebo  etc. 
Sap.  n  :  Mortc  tur/nssima  condemncmus 
eum.  Et  volcbant  mortem  Cbristi,  ut  fama 
ejus,  qiia^  tuiic  crat  cclcbris,  cxtiug-ucrc- 
tur  :  Ilicr.  xi  :  Eradamus  eum  de  terra 
viventium,  et  nomen  ejus  non  memoretiir 
amplius.  Unde  dicunt,  Et  peribit  nomen 
ejus.  Sed  contrarium  accidit  :  quia  pcr 
mortem  magis  exaltatiis  est,  et  jdures 
post  mortem  Cbristi  conversi  sunt  :  .loaii. 
XI  i  :  Si  graiium  frumenticadens  intcrrain 


ralio  pctitionis  hujus  cst,  Quia  picccavi  mortuumfueritmultumfructumafferf.QX 
^iT»/.  Sed  numquid  pcecata  merentur  mi-  '  ""  •  ^-  ■  '  '  -  -^-  '-- 
sericordiam?  Non  :  hoc  ergo  continuatur 
sic  ut  scilicet  ly  (pda  dcsignet  matcriam 
misericordice,  non  meritum.  Nulla  mise- 
ria  est,  ubi  non  sit  locus  miscricordia?. 
Et  ideo  qnia  sura  miscr,  peto  miscricor- 
diam.  VcUut  ly  (pda  deuotct  causam  me- 


si  mali  insidiantur  boiiis,  ut  extinguatur 
nomen  eorum,  sed,  nt  dicitur.  Prov.  x  : 
Memoria  justi  cum  laudibus.  Et  hoc  pecca- 
tores  procuraut  insidiando.  Sic  ergo  ponit 
piimo  iusidiandi  modum.  Secundo  osten- 
dit  iusidiariiui  eticctum,  ibi.  Inijredicba- 
tur.  Circa  primum  tria  facit.  Primo  enim 


riloriam  :  ct   sic  quia    confessio  peccati  proponit  doiosumingressum.  Secuudo  fic- 

est  meritum  misericordice,  Ideo  dicit:  Peto  tum  vcrbum.  Tertio  insidiosum  animum 

miscricordiam,  quia  contiteor  quod  pec-  "QvqMqtqo,  Si  ingrediebatur  ut  videretAWa- 

cavi   tibi  ;  Prov.   xxvui  :  Qui  abscondit  ronymus  habet,  67  t'«//«r<?/;  quasi  dicat : 


etc.  Quiaulem  con/essus  /uerit,  misencor- 
diam  conserpiclur.  Vclaliter,  Quiapcccavi 
tibi;  quasi  dicat  :  Quare  peto  misericor- 
diam?  qnia  tu  S(jhis  es  qui  potes  sanare  : 
quia  in  te  facta  est  iojuria  el  peccatum, 
idco  ad  te  pertiuet  remis.Vio.  Et  in  omni 
peccato  offeudilur  Deus.  Et  cantatur  bic 
versus  in  lertia,  quia  fide  ct  opcratione 
Trinitatis  remittitur  peccatum. 

4.  Inimici  mci  dixerunt.  Supra  Psal- 
mista  pcliit  misericordiam  sanantem  ;  bic 
aulem  ponit  necessitatcm  hujusmodi  peti- 
tionis,  quaj  causatur  ab  hostibus  :  et  se- 


Non  veniebant  causa  amicitia^  sed 
causa  exploraudi.  Sic  veniebant  priucipes 
Juda?orum  ut  capereut  Jesum.  Sic  etiam 
post  mortem  Christi  multi  ingressi  sunt 
Ecclesiam,  nt  capcreiit  et  iusidiarentur 
sanctis  viris.  lloc  est  quod  Apostolus 
dicit  (lal.  u  :  Proptcr  subiiitroductos  fal- 
sos  fratres,  (pii  subintroicrunt  explorare 
libcrtatem  noslram.  Quantura  ad  secun- 
dum  dicit  :  Vana  Uxpiebalur ,  idest  falsa 
loqucbatur,  j^opulus  Juda?orum  contra 
Christura,  quia  ore  verba  dulcia  simula- 
bat  :  Matth.  xxn.  Magistei\  scitnus  quia 


PSALMUS  XL 


483 


vp,rax  es :  et  interius  moliebatiir  mortcm  : 
Ps.  xi  :  Vana  locuti  smit  inuis(ji(isfpie  ad 
proximam  snitm,  lahia  dolosa  in  rorde 
et  corde  locuti  sunt.  Quantiim  ad  tcrtiiim 
dicit,  Cor  ejus  conrjrerjavit  inirjuilatem 
sibi.  Animus  insidiosus  est  ille  qui  con- 
gregat  verl)a  ex  quibus  virum  justum 
otreudat.  Isti  enim  non  faciunt  sicut 
apes  qua»  congregant  mel  ;  sed  sicut  sca- 
raba;i  (|ui  congregant  stercus.  Sed  boni 
congregant  mel,  quia  de  divina  dulce- 
dinc  alios  dulcorant.    Et   ideo  dicit,  Cor 


minibus,  qui  in  occultohoc  faciunt  :  Lev. 
XIX  :  Nrm  eris  crimiiiator  nec  susurro  in 
pojndis  :  Eccl.  xxvni  :  Susurro  et  hilin- 
fjuis  jnalediclus  etc.  Et  dicit,  Adrersum 
me.  Et  ita  non  sunt  bona  consilia,  sed 
niala  :  l*s.  xxxv  :  Inirjuitatr^m  meditatus 
cst  in  cuhili  suo.  Et  ideo  co(jitahant  mala 
mihi :  Ps.  i  :  fieatus  rir  fjui  non  abiit  etc. 
Verbum  inifjuum  crjnstituerunt  adversum 
me,  idf;st  injustum.  Hoc  ergo  determina- 
verunt  in  eorum  concilio  :  .Joan.  xi  :  Ex- 
pedit  vohis    ut  tinus  homo  moriatur  pro 


ejus  conrjrcrjavit  iniquitatem  sibi.  Etdicit,     pojiulo.  Et  ex  illa  hora  corjitaverunt  etc. 

sibi,  idest  contra  se  :  Prov.  i  :  Ijjsi  contra 

sajKjuinem  suum   insidirintur .  Vel,   sibi., 

idest  ad    suum    desiderinm    conseqiien- 

dum  :  quia  si  eum  in  ali(|uo  malo   com- 

preheuderent,  mullum  gauderent  :  Eccl. 

xviii  :  Si  pi'cvstes  animse  tux  crmcujnscen- 

tias  ejus,  faciet  te    in   (jaudiwn   inimicis 

tuis   :    sic   dicebant     conlra     Christuiu, 

Matth.  xxvii  :  Recordati  sumus  rjuia   se- 

ductor  illc  etc.    Consequcuter    ostendiliir 


Matth.  XX i  :  Hic  est  hxres,  venite  occida- 
mus  eum  :  Sap.  ii.  Morte  turpissima  con- 
dcmncmus  eum  :  IIoc  verbum  iniijuum 
habcliir.  Ilier.  xviu  :  Tu  sris,  Domine^ 
concilium  eorum  adversum  me  in  tna- 
lum  et  mortem.  Numrjuid  qui  dormit 
non  adjiciet  ut  rcsurrjat?  Ilic  poiiit 
rationem  eoriun  pravic  detcrmiuatio- 
nis  Ly  non.  superfluit  :  ijuasi  dicat  :  Oui 
dorniit,  non    rcsurget  :    (luasi  dicat  :  Si 


insidiarum  edectus,  quia  egredicntcs  de-      occiderimus  eum,  nou  resurget  :  Sap.  ii  : 
trahcbant  ;     uudc     dicit,     E(jrcdiebatur     Non  est  qui  a(jnitus  sit  revcrsus  ah  infc- 


foras  et  loquebalur  in  idipsum.  Ejre- 
diehatm\  vel  a  simulatione ,  vel  a 
malitia,  vel  a  familiaritate,  vel  ab 
amicitia  :  quia  anto  erat  et  videbaliir 
quasi  amiciis,  Et  sic  hxiurhatur  in  idip- 
sum,  idest  ralsum,  sicut  prius  et  falsitalis 
verba.  Vel  egricdiebatur  foras  a  sinu  ve- 
ritatis,  vel  ab  arnicitia  qiiam  simiilabat, 
vel  ab  Ecclesia,  vel  S()ci<;tate  Christi  : 
Joan.  VI  :  Multi  discipulorum  rthierunt  re- 
tro. 

Vi.  Adversiim.  Ilic  ostcudit  maliiin  con- 
silium  eoruui,(|uomod()  noccanl,  El  [)rimo 
ponit  conciliiim  inimicoruiu.  Secuiido 
ostcndit  quod  iu  hoc  ctiam  convcMicrunl 
aliqui  amici  boni,  ibi,  II<uno jtacis.  Et  pri- 
mo  ponit  ordiiKun  conciliandi,  oslendcns 
quod  priiuo  convcniuut  consilianlcs.  Sc- 
ciindo  disciifiiiul  dc  qiio  consiliaMl.  Tcr- 
lio  d(!lcnuinaiit  ([uid  sit  raci(!ndum.  El 
haec  Iria  describil  bic.  Dicil  crgo,  O/nncs 
inimici  mci  suhsaniuihant  adversum  nw, 
(iiosst/,  Egrcdiebatur.  Et  posl  .sc(|uiliir  /// 
idi/)su//i  ctr.  Et  hoc  in  littcra  llicrouMni 
liab(>fiii',  taiucii  iion  cstvis.  Et  tlicit,  Stth- 
su/niaha/it,  idcst  silcntcr  lo(|iicbaiitiir  ;  cl 
hic  est  inodiis  spccialiter  in  coiisiliariis, 
et  maximo  do  nuUis  consiliis  ot  miilis  ho- 


ris.  Et  ideo  resurrectioncm.  crcdebant  se- 
ductionem.  Vcl  aliter.  Numquid  qui  dor- 
mit  ctc,  ut  ly  no/i  construatur  cum  ly 
adjiciet,  et  sit  sensus,  ut  sint  verba  Ec- 
clcsia'  cis  insultaiitis  ;  quasi  dicat  :  Vos 
coiisliluistis  cum  occidcrc,  scd  friistrahoc 
fccistis,  (juia  rcsurget ;  undc  decit,  Nu/n- 
quid  qui  dor/nil  /ut/i  (/djiriet  ut  resur(jat  ? 
Et  dicit,  I)or//iit,  (juia  cfiam  hoc  dicitiir 
Dau.  XII  :  Multi  de  his  (jui  dor///ierunt  i/i 
pulvcre  te/'/\v  cvijih/hu/it :  iiain  siinjdici- 
lcr  mors  Christi  doriuitio  fuit,  (juia  ipso 
scijisuni  [losuit  in  moitcin,ct  niortiius  csl 
non  [)cr  violcntiam,  scd  pcr  [iropriam  vo- 
liiiitatcm.  Et  idco  liabiiil  potcstatcm  su- 
mciidi  animain  virtntc  diviiiitatis  :  11  Cor. 
XIII  :  Si  //lorfuus  i.-it  ex  i/i/ir//iitate,  vivit 
ta//icn  cr  rirtute  Dci. 

fi.  E/cni//i  ho//io  piiris  //ic:v  i/i  quo  sj/c- 
rur/.  Siiiira  jU"oj»osiiit  1's.ilinista  consi- 
liiiin  iiiiniicorum  Iractantiiiin  inort(Mn 
Cliristi  ;  liic  aiilcin  iiilrodiicit  consiliuni 
ainicoruin.  I',t  (juia  ijisc  Christns,  Joan. 
XIII,  i>tiiil  vcrbuin  introdiicil  «lcJiida,  idco 
nos  Ai'  Clirislo  liic  cxjionamiis.  Ibi  duo 
facit.  PriiiK»  dcscribitur  coiiditio  ojns. 
S(>cuiido  ciiljta.  Conditii»  j»crsi»na'  Jnd.r 
describilur    ox    ti'ibus,    qiuc    aggravanl 


484 


IN  DAYIDKM 


poccjitiim  :  (|iiia  aniicns.  qnia  familiaiis,  rx  .•iM|niv()ro  :  (jnia  (piod  \i\  allimi  leva- 
(^t  (jnia  l»(Mi('liti;ilns.  Dicil  »Mgo  (inaiilnm  Inr,  ma;<nili(alnr.  Yel,  MiK/ni/icnrit  sii- 
adpriinnm:  Elrniin  /lonio /inris  mr;v.\y\\\\.     /trr  nie  sii/i/ihinlationcm.,  idcsl    rccil    ma- 


snpra  (]nod  donnivil,  id  prociiraiil(!  pro- 
ditorc.Vol,  Vfilnnn  inif/uiiin  cdnslifneiunt 
(i(/rrrsum  me  inimiri.  Sed  nou  osl  mirnm, 
(liiia  /iniiKi  jKiris  mcv,  i\\ud  ,lndas 
inler  amicos  r(>pnlal)alnr.  lla'c  anlcm 
prophelia  contigil  faclo,  qnia  oscnlo  pro- 
didit  Cliristnm,  (piod  cst  signnm  ami- 
citiaj  et  pacis.  Undc  Dominus  dixit  Lnc. 
xxii  :  Juda^  oscu/o  tradis  /i/ium  /lomi- 
7iis  ?  Psalm.  xxvii  :  Loi/iiuntur  /)uccm 
cu7n  /jro.rimo  suo  etc.  llier.  xx  :  Aui/ivi 
contume/ias  7iiu/lorum,  ct  tcrrorem  in 
circuitu  a/i  omnibits  viris  fjui  erant  paci- 
fici  ei,  et  custodientcs  /atus  nieum.  Itcm 
familiaris  crat ;  unde,  In  quo  s/ieraliam. 
Sed  nnmiinid  deceptus  est  Cliristus  iu 
spo  sua?Non.  Et  ideo  dicit,  In  (/uo  s/)e- 
raliam,  idost  in  qno  vidcbar  sperarc. 
idcst  conlidere,  (jnia  commisorat  ci  dis- 
pensationem  reruni  siiarnm.  Ycl,  In  quo 
sjierabam,  idost  talis  conditionis  :  et  ita 
me  habcbam  ad  enm  (]nod  debobain 
sperare  in  eo.  Sed  aliiinando  crcdit  quis 
sporarc  in  eo  qnom  crodit  amicum,  ot  de 
quo  dcberot  contidcre,  ot  tamon  decipi- 
tur  :  Iliei".  ix  :  In  omni  fratre  tuo  non 
/labeas  fiduciam  :  Mich.  vii  :  No/itc  cre- 
dere  amico.,  et  no/ite  confulere  in  duce. 
Vel,  In  (juo  sjjcrabam,  iu  membris  mcis 
qua?  iu  Christo  sperabaut  :  Malth.  xxv  : 
Quod  nni  cx  7neis  minimis  fecistis.,  mi/ii 
fecistis.  Ouanlum  ad  tortinm  dicit,  Qui 
cdebat  j)(mes  7neos.,  (juia  Christns  cum  si- 
guo  panis  eum  dcsignavit  :  Joan.  xiii  : 
Cui  i7itinctum  /^aimn  porrcxero.  Et  licet 
Judas  edcret  paiiem  Christi,  tamen  por- 
rexit    coutra  oum  :  Eccl.  xxix  :  Pascet  et 


giiam  snpplanlionom  coiilra  ino,  (jiiia 
morfiMn  intnlil  :  llior.  ix  :  Otnnis  suj)- 
/i/anlans  sujiji/anlabitur  :  Amos.  v  :  Odio 
/laburriint  rorri/iirntrm  iii  jiorta. 

7.  Tii  auleiii.  Christns  jain  oxpop.nit  in 
gonorali  suain  potitioucm  ;  hic  atilein  os- 
toiidil  iu  quo  misericordiam  potat ;  unde 
dicit,  I/)si  conturbaierunl  me,  sed  noa 
rcslat  nisi  nt  recnrram  ad  Doiim  ;  et  ideo 
dicit,  Tu  aute/n,  Domine,  misereri,  mei. 
Misoricordia  dobet  cssc  ubi  ost  miserla; 
Christns  antem  factns  ost  parliccps  niise- 
riaj  nostra'  non  quantuin  ad  culpam, 
sed  qiiantum  ad  p(jeualitatem  ;  ct  prae- 
cipne  qnautnm  ad  poDuam  mortis.  Et 
idco,  Miserere  7nei :  Psalin.  lxxxviii  : 
Misericordiaiii  7nea7n  lum  disjienja/n  ab 
<?o.Se(l  in  qno  petit  misoricordiam,  osten- 
dit,  cnm  dicit,  Rcsuscita  7ne ;  quasi  dicat  : 
IUi  dicunt,  No7iadjiciet  ut  resurcjat.,  sed  tu 
resuscita  me. 

Scd  iiuin(]uid  Chrlstns  non  resiirrcxit 
propria  virlute,  quia  dicit  :  resuscilamc? 
Immo  videtur  quod  sic  :  quia  Psalmista 
dicit  in  porsona  Christi.  E(jo  dormivi  et 
exsurrexi.  Ps.  iii. 

Diceudum,  quod  Christus  secuuduin 
quod  homo,  nou  liabuit  potestatem  re- 
snrgendi,  sed  secundum  virtutem  divini- 
tatis,  (]uw  cst  oadem  iu  Patre  et  Filio. 
Et  idco  si  surroxit  potestate  Patris,  sur- 
rexit  potestate  sua.  Et  pctit  a  Patre,  ut 
homo,  qnod  habebat  utDcus,  ut  ostcudat 
virtnte  divinitatis  hoc  fieri.  Et  retribua/n 
eis.  Hic  ponit  effectum  ejus.  Duplicem 
potestatem  liabuit  Christus  post  resurrec- 
tionem,  qnia    in    crelo    et    iu    terra  :  et 


potabit  iiujralos.  Yel,  Pa7ies  meo.9,  idest  ideo  rctribuit  eis  captivitatem  tempora- 
doctriuam  nuiam  :  Gon.  xlix  :  Aser  pm-  lem,  qnia  disporsi  sunt  por  mundnm,  et 
(juis  j)anis  ejus,  et  prxbebit  de/icias  re(ji-  rotribuet  eis  in  futnro  damnatiouem  : 
bus.  Talis  panis  est  panis  Christi,  qiii  est  Joan.  v  :  Polestatem  dedit  ei  judiciu77i  fa- 
pinguis  proptor  dnlcodinom  docrinai  :  Ps.  cere.  Ilioronymus  habet,  Resuscita  me  et 
cxviii  :  Qua7n  du/cia  etc.  Magnificavit  rctiibuam  tibi ;  quasi  dical  :  Iste  fructus 
S7ij)er  me  suj)/)/anlatione7n.  Ecce  pccca-  rcsuscitatiouis,  quod  resuscitalus  addu- 
tum.  Ilioronymiis  habot  :  Lcvavit  conlra 
.mo  calcancum  suum.  El  loiinitnr  ad  si- 
militudinem  ejns  qni  vull  aliquom  oin- 
nino  comprimore  ;  quasi  dicat  :  Altonta- 
vit  ut  me  totalitator  contorcret.  Et  diver- 
sitas    translationum    videtur   processisse 


cam    miiltos    ad    cognilioiiom     nominis 
tui  :  Psal.  cxv  :  Quid  7'etribuam  Do77ii7io 

rtc. 

8.  In  /loc  co(/novi.  Ilic  pouit  fidiiciam 
oxanditionis  Et  primo  ponit  quod  Deus 
voluit  ouin,    idcst  complacitum  uit    pa- 


PSAL.MUS  XL 


485 


teriia;  voliiiitati  iii  ipso  :  iindo  dirit,  Qko-      anto  conspocfnm  suiim.  lleb.ix  :  Introivit 
)uam  vohdsti  tne  :  Mdlih.  iii  :  I/ic  cst  Fi-      in  ijjsnm  cudam,  ul  apparcat  vultai  iJci 


lius  metis  dilectus  in  quo  mihi  cnmplacui 
Isa.  XLii  :  Complacuit  sihi  in  illo  anima 
mea.  Item  dicil,  Non  (/audebit  inimicus 
meus  super  me,  idest  Jiidas  :  ot  si  fuit 
gavisus  iu  inorte,  non  tamoii  flnalit^-r 
gaudebit,  (juia  contristabiliir  iii  rosur- 
rectione  :  Micli.  vii  :  Ne  Ixteris  inimica 
mea  super  me,  cpiia  cecidi ;  consurc/am. 
Et  potest  ba'c  littora  ordiiiari  diipliciter. 
Uno  modo,  ut  [)riinum  sil  argumontum 
secundi ;  et  est  sensus  :  ex  lioc  quod 
considero  (|uod  sum  tibi  accoplus.  Alio 
modo,  ut  sccuudum  sil  causa  primi  ; 
ut  sit  sensus  :  Qiiia  inimicus  mcus  non 
poterit  gaudcrc  super  me  coijnovi  quia 
voluisti  mc.  Scd  quia  indigebat  si- 
gno  aliquo,  dicit,  Cognovi.^  idest  cogiios- 
cere  feci,  vel  quia  alii  hoc  cognoverunt. 


j)ro  nohis.  Et  hoc  hi  eeternumy  idest  sem- 
per. 

1).  lUmcdiclus  l)omi)nis.  Ilic  ponit 
laudom  :  et  circa  hoc  duo  fait.  Primo 
ponit  quipdam  ex  parte  laiidati ;  se- 
cuiido  ex  parte  laudantis.  licni-dictus. 
Dcnedicere  niliil  aliud  est  quam  dicere 
bonum.  Aliter  nf)S  benedicimus  Deum, 
el  aliter  benedicit  nos  Deiis.  Nos  bene- 
diciinus  Deum,  recognoscendo  boni- 
tatcm  ejus.  Tob.  xii  :  licnedicite  Deuni 
cadi.  Eccli.  xi.iii  :  liowdicenti-s  Donii- 
)iu)ii  cxaltate  f'U))i  fjua)itu))i  jjotcslis.  Deus 
aut(Mn  benedicil  nos  causando  in  nobis 
boiiitatem  :  quia  suiim  dicere  est  facere. 
(Ps.  cxLviii.)  Dixit  enim,  et  facta  sunt.  Se- 
cuiidum  ostenditcum  dicit,  Do))ii)ius.  Po- 
testas  I)t.'i  atleiiditur  socundum  duo.  Primo 


Me  autem  projjter  i^mocentiani  suscepisti     sociindiim  opiis  gubornationis.  Sap.  xii  : 


etc.  llic  cxaiidilus  gralias  agil.  El  pi-imo 
conritetur  bcuoricium.  S(!cuiido  subjungil 
laudcm,  il)i,  /y(?/ie<'//c//^s.  Iii  benolicio  coii- 
fitclur  totum  quod  ad  se  pertinct.  l^rimo 
enim  proponit  moritum.  Secundo  osten- 
dit  resuscilalionis  boiicficium.  Terlio 
resurgentis  staliiin.  Onii'"'')  exultalionoin. 
Quaiilum  ad  merilum  ejus  considcrcmus 
ejus  innocentiam  :  unde  dicit  :  Me  autcni 
suscepisti  proj)ter  in)iocentia))i.  I  Pct.  ii  : 
Peccatum  )U))i  fccit.  Psal.  xxv  :  Eijo  au- 
tem  i)i  i)iiu)centia  ))iea  uvjressus  su))i.  VA 
ex  boc  miMito  dicit  so  siisceptiiiu,  sivc 
assumptiiiu.  Noii  dicit  lioc  do  assuini^tio- 
ne  in  unitaleui  persona',  quia  illa  assiiiii- 
ptio  non  fuit  ex  merilis  i[)sius  boininis 
Christi,  sod  i^x  mera  gralia  :  unde  el  S[)i- 
riliis  sancti  opcratione  facla  (!st  ;  sod  boc 
dicit  de  siisceplione  ab  inforis,  ijiia'  sur- 
roxit.  Ps.  III  :  7'u  autmi.,  Diuninr,  sus- 
cejilor  ))U'us  es.  Etdicit.  Siu-cj)isti^  scilicot 
aniinam  moam  ab  infcris  ;  et  carnom  (b^ 
so[)ulcro.  Scd  ([ualiler  susc(q)lus  est  ? 
Nuin(|uid  ad  vilain  morlaloin,  iil  iia/a- 
rus?  Non  ;  scd  susciq^liis  osl  ad  staliiin 
inimortaritalis  :  iindo  dicil  :  /s/  rim/ir 
)nasli  ))u'  i)i  naisjirctu  lui/  in  .rlrouun. 
idest  in  stalii  immorlalilalis.  Ilomaii.  n  : 
C/wistus  rrsuri/ois  crnuirluis  jani  )uiu  ))in- 
rilur.  Et  adluic  [iliis  :  ([iiia  constiliiil  iiim 


Tu  auteni.,  do))ii)uitor  rirlutis  cu))i  tra)i- 
tjui/litatc  judicas,  et  cu))i  ))iaij)ui  reveroi- 
tia  disj)0)iis  )ios ;  Et  secundiim  opus  crea- 
tionis.  Et  haM',  duo  tangit  cuin  dicit,  Do- 
)ni)U(s,  ad  ([uem  pertinet  gubcrnare  ;  se- 
cundo  cuin  dicit,  Deus  :  illud  enim  om- 
iics  o[)iuantiir  Dcum  ([iiod  ost  primum 
priiici[)iiiin  cssoiidi  oinnibus.  Sod  operatio 
gubornationis  babet  ministros  ;  in  opere 
aul<'in  croatiouis  iiiilliim  ministerium  po- 
test  esse.  rinlc  lionor  (jui  dobetur  gu- 
b(!rnalori,  jjotost  ;(liis  communicari.  (lal. 
IV  :  Sirul  A)u/r//o//  l)ri  vxcepistis  nw.  Et 
Iia'c  diilia  osl.  Scd  latria,  qua»  dobetur 
croalori,  niilli  dcbotur.  Kt  idco  (i/ossa  di- 
cil  :  l)i)))/inus.,  cui  dobcliir  diilia  ;  Drus, 
cui  (lol)ctiir  latiia.  I.t  dicit,  Israe/,  idest 
vidonliiiiu  Doiim  ;  ([uia  olsi  omnia  gubor- 
nal,  tainon  uborom  frucliim  gubornatio- 
iiis.  (|ui  osl  vila,  S(di  lldolcs  C(Uiso([uun- 
tiir.  Et  si  omiios  colaiil  Doiim,  tamcn  cul- 
lum  lalria'  soli  lidolos  stdi  Doo  oHorunl. 
Torlium  oslondit  cum  dicil  :  .t  s.rrulo  et 
iu  srcu/u))i ;  (|uia  scirK-ot  [lotostas  tua  noii 
osl  cor[)oralis,  sod  a'torna.  Ps.  t:xi.iv  :  Hr- 
ipui/ii  tuuut  rripuu)!  ii)))niuni  s,xculo)'ttm. 
\\\  [•aito  laudantis  tlicil  tliit)  :  scilift»!  con- 
fos.Nit)iioin  oris.  Uoiu.  .k  :  Cnrdr  rredifitr 
ud Jusfifiiun,  ore  ftutrm  ronfessiit  ftt  itd  sa- 
lufr/n.  \\  lioc  facit  cum  dicil  :  Hrnedtrttts 


\\.  :  «  a  inia.  » 


480 


IN  DAVinKM 


Di'u:i  etr.  \W\\\  (•()m|>l;i«MMitiain  airortiis. 
IMiil.  IV  :  (jiiitdrlo  iii  hnniiiio.  El  Idco 
dicil, /wV////V//;  (|iia.si  dicat  :  Complacct 
sihi  ciim  hoiiis  i\jiis  :  ot  iiigcmiiiat  ad  si- 
gnilU'aii(him  iinjus  compla(^ciitia>  conti- 
nnalioiKMn.  I  raral.  nll.  :  Domiiic  Dri/s, 
custudi  lumc  rdluntalrin.   In  IhdjraiO  ha- 


hrlur,  .\/nrn,  /i//irn.  \'X  (|nia  ////irn  n/nni 
ponilni'  iii  liii(>  lihrornMi,  crcdniil  (|nidam 
(|n()d  dividatiir  lihiM*  Psahncjrinn  iii  miil- 
los  lihros,  ct  comph;liir  niins  hic.  Scd  non 
e.sl  vornni ;  qnia  poiiiliir  hic  Vuit^  sivo 
A/nr/i.,  nl  sit  coiilinnatio  voluntalis,  non 
nt  eit  consnmmatio  op(M'is. 


PSALMUS   DAVID   XLI 


1.  /;;  fincm  intcllcctus  filiis  Core. 

Oupniadmodiiin  ile.^^idorat  iM^rvus  ad  fontes  aqua- 
riiin.  ila  desidoral  auiin.i  inea  ad  te,  Deus.  Silivit 
aniina  inea  ad  Deiiin  fontem  vivuin  :  quaudo  ve- 
niam,  et  aiiparelio  anle  facieui  Dei  ? 

2.  Fiierunl  milii  laerynim  me;e  paues  die  ac  noc- 
te,  dum  dieiliir  milii  (juotidie  :  Ubi  est  Deus 
tuus  ? 

3.  Ilaec  recordatus  sum,  et  efTudi  iu  ine  animani 
meain  :  quoniain  transibo  in  locum  tabernaciili 
adinirabilis,  nsqiie  ad  doinum  Dei. 

4.  In  voce  pxullationis  et  coufessiouis,  sonus  cpu- 
lantis.  (^uare  Irislis  es,  anima  niea,  et  (juare  cou- 
turbas  me  ?  Spcra  in  Deo,  qnouiam  adhuc  confite- 
bor  illi  :  saintare  vultus  uni,  et  Deiis  meus.  Ad  me 
ipsiim  anima  inea  conturbata  est  :  propterea  me- 
mor  ero  tui  de  terra  Jordanls,  et  Hermoniim  a  mon- 
te  modico. 

5.  Abyssus  abyssum  invocal  in  voce  cataractarnm 
tuarnm.  Omnia  excelsa  tua  et  fluctus  tui  super  me 
transierunl. 

6.  lu  die  raandavit  Dominus  miscricordiam  suam, 
et  nocte  canlieiun  ejus.  Apud  ine  oralio  Deo  vitie 
me£E  ;  diL-ain  Deo  :  Snsceptor  nieus  es.  Qiiare  obli- 
tns  es  mei,  et  (piare  conlrislatus  iueedo,  diiin  aflli- 
git  me  iniiniciis?  Dum  confriuguulur  ossa  uiea, 
exprobraveriint  uiibi  qui  tribiiiant  me  innnici  inei ; 
duin  diciint  mibi  per  sin^'ulos  dies  :  Ubi  est  Dens 
tuus?  Qmift'  tristis  es,  auima  niea,  et  quare  cou- 
turbas  me?  Spera  iu  Deo,  quouiam  adhuc  coutite- 
bor  illi,  salulare  vultiis  uiei  el  Deus  meus. 

1.  Ilsec  est  quinla  decas  prim;e  quin- 
qnagena^ ;  et  sic  ordinatur  ad  imploran- 
dum  auxilium  contra  pra-sentia  mala.  Et 
\\dic  est  fignra  tomporalinm  malorum, 
qua'  accid(M'unt  David,  quid  pa.ssus  ost 
persocnlionom  ab  Ahsalone ;  ot  contra 
hoc  fuit  prima  decas.  Ilom  a  Saule  ;  et 
contra  hoc  soctinda  decas.  Itoma  toto  po- 
pulo  ;  ot  contra  hoc  tertia  decas.  Ilem  a 
mnltis  a^muHs  ;  et  contra  hoc  qnarta  de- 
cas.  Psal.  xxxiv  :  Jndica,  Do/nine.,  iwce/i- 
tesnie,  Ilestat  (|ninta  decas,  in  qna  lofini- 
tur  specialitor  do  his  (]na;  portinont  ad 
regnum.  El  petit  in  istadocadecoutraim- 

'  Al.  :    «  Irrs  pnrtes.  » 


pngnatoros  rep:ni   anxilinm  divinnm.  Et 

ut  ad  mysterium  rcforatur,  petit  justns 

homo  contra  illos  qui  rognnm  Ecclesiae 

impngnant.  Dividitnr  ergo  Decas    ista  in 

dnas   partes*.  Primo  format   petitionem 

pro  statu   regni ;  secundo,  quia  regnum 

videtnr    esse    lurhatnm    pcr    poccatnm, 

ideo  petit  veniam  pro  pcccato,  ihi  Ps.  l, 

Misr/'e/-e  mei,  Dens.   Circa  primum  dno 

facit.  Primo   proponit  potitionom  contra 

hostes  Regni ;  secnndo  cxauditus  gratias 

agit  de  gloria  Ilegni,  ibi  Psal.  xliv,  E/'uc- 

tavit.  Et  quia  omnis  pctitio  provcnit  ex 

desideriO;,   ideo   circa  primum  diio  facit, 

Primo  proponit   sunm    desidorinm  :    se- 

cnndo    addit    orationem,    ibi    Ps,  xliii, 

Deus  au/'ibus.  Circa  primum  duo   facit. 

Primo   ostendit  desiderium   quod    habet 

ad  Deum  ;  socundo  petit  dosiderii  imple- 

tionora,  ibi  Psal.  xlii,  Ju/lica   me.  Titu- 

Ins  :  In  jinem  i/iteUectm  filii   Co/'e.  Hoc 

est  oxpositnm  iii  titulo  pra-ccdentis  Psal- 

mi ;  tamen  alia  littera  habet  :   In  finem 

intellectu;  idest,  attribuitnr  iste  Psalmus 

filiis  Core,  i/itellectu,  idest  per  intellec- 

tum  ducens  nos  in  finem.  Core  intrepre- 

tatnr  calvaria.  Undc  illi  dicnntnr  filii  Core 

qni  patinntur  irrisionem  proptcr  crucem. 

Unde  IV  Rog.  iv,  pueri  irridobant  Elisoo  : 

Ascende  calve,   asce/ule  calve ;  et  male- 

dixit  eis  Eliseus,  et  ii/'si  comede/'unt  il- 

los.  IUi  ascendunt  dc  Rothel  qni  ad  finem 

Christi  convortnntnr  de   .Iiida,  (jiia'  olim 

domns  I)ei  vocabatnr.  Et  hi  deri(h'ntnr  a 

puoris,    idcst    Judieis  pncrili  sonsii  nlcn- 

tibns,  quia  adhuc  sub  podagogo  snnt,  et 

improperant  cruccm  Christi  :  et  isti  duo 

nrsi    devoravcrnnt   eos,  scilicet  Titus  et 

Vespasianus.  Dividitur  ergo   Psahnns  in 

duas  partes.  In  prima  enim  ponit  suum 


PSALMUS  XLI 


487 


desiderinm.  In  seciinda  ponit  Iristitiam 
incitanteni  dcsideriiim,  ibi,  Vucrmit  mi/ii. 
Circu  primnm  trin  lacit.  i*rimo  proponit 
dcsiderium  sulj  similitndine.  Secnnilo  ra- 
tionem  similitiidinis  assignat,  ilti,  Silivit. 
Tertio  exponit  rem  desideratam,  ibi, 
Qiiando  veniam.  SimilitufliiH^m  snmit  cx 
cervo,  qui  sperialitcr  hahct  linno  proprio- 
tatem,  quod  pcdo  contcrit  sor[)entcni  : 
et  quando  vult  mntari,  comcdit  scrpcn- 
tem  :  ct  sic  a^stnat  pra3  veneno,  ct  tnnc 


et  prodncit  aquas  vlvas,  et  qui  jugiter 
et  indcficienter  emittit  aquas.  Omnis 
aqua  gratiarum  ab  illo  fonte  emanat,  sci- 
licit  a  Dco  Patre.  Jcr.  ii  :  Dfrplifjacnint 
foulcm  aqux  vivse.  Itcm  cmanat  a  Filio, 
etiam  iii(|uantum  Dcus.  PsaLxxxv:  Apnd 
te  cst  fnm  vitse.  Fons  sapicntix  Verhum 
Dci  est,  Eccl.  i.  Item  a  Spiritu  sancto. 
Joiin.  IV  :  Fiat  in  co  fo)is  afiux  salienfis 
in  vitani  xternam.  Et  Joan.  vii  :  Uoc  au- 
tem  dixit  de  Spiritu  qucm  acccpturi  erat 


currit  ad  aquam,  et  sic  rcnovatnr.  Sicut  crcdcntes  in  eum.  Ergo  quia  ipsc  est  fons, 

cervus  in   gencrali   dcsiderat   aquas,  ita  anima  mea  sitivit  ad  cum.  Siti.s  desig-flat 

fidcHs  desiderat  Dcum  ;  tameii  iii  speciali  desiderium  cum  anxictato.  Ita  istc  desig- 

adaptatur  catccliumcnis  o\  viris  pcrfectis.  nat   sc   pati   anxictatcm,    non   soliim  ex 

Catcchumcnus  enim  cst  sicut  c(!rvns,  (|ui  dilatione    rci     dcsidcrata',    scd     propter 

sentit  in  se  vcncni  ardorcm,  cjnod  est  cx  mala  qiu'c  hic  afflignnt.  Matlli.  v  :  Bcati 

suggestione  scrpentis  introductnm  :  Gen.  (pti  csuriuni  ct  sitiunt  Justifiam,  r/uoniam 


lu.  Ex  qno  veneno  secutum  est  pcccatum 
originalc.  Ilom.  v  :  Pcr  unum  Iiominem 
in  hnnc  mundum  peccatum  intravit.  Et 
hoc  vencnum  cst  rcatu.s.  concnpisc(!ntia', 
et  rcatus  primi  pcccati.  Et  idco  dchct  de- 
sidcrarc   fontcm    baptismi.    Zach.    xiu  : 


ij)si  saturabuntur.  Scd  dc  hoc  fonte  de- 
sidcrat  hoc,  scilicct,  Quando  veniam.  Haec 
verha  dcsidcrantis  sunt,  et  exprimunt 
desiderinm  catcchumcni  ad  baptismum  ; 
et  sic  est  scnsus  :  QiiaiKh)  vcniam  ad  sa- 
crum  Christi  haptisma  ?  Mat.  xxi,    Vcnite 


Erit  fons patcns  domui  Jacob  in  ablutio-     ad  me  etc.  Psal.  xxxiii  :    Venite  filii  etc. 
nem  pcccatorum.  Ezech.   xxxvi  :  Effun-      lloi',  iit  dicit  Augustinus,  convenit  cate- 


dam  supcr  vos  aquam  mundam.  Vir  au- 
tem  [)crfcctus  est  si(*ut  cervus  in  pelra 
stahiUtiis.  j*s.  xvii  :  Qui  pcrfccit  pcdcs 
mcos  tanquam  ccrvorum.  Sitivit  aninia 
mea.  Ilic  jam  comcdit,  idest  dcstnixit 
peccatum,  Eccl.  xxi  :  Quasi  a  facie  colu- 
bri,  /u(/c  peccatum.  Et  idco  nihil  hahct 
in  muiido  ([iiod  concupiscat ;  ct  idco  dc- 
si(l(!rat  vciiirc  ad  fontcin  vila'.  I',t  idco, 
([iiia  islis  convcnit  liaM-  siinililndo,  scilicct 
calccliuuKUiis  ct  viris  [jcrfcclis,  idco  can- 
talur  Psalmns  iste  in  officio  ha[)fismi  iii 
Sahhalo  saiiclo  ct  Pcntccostes  (juaiido  lil 
soh^nnic  ha[)lisma,  (jiianlnm  ad  calcchn- 
rmuios.  Il(>m  cantatnr  in  cxc(|uiis  moi-- 
tiiornm,  (piia  convcnit  viris  [)cilccfis  ac- 
cc(l(!ro  ad  t'onl(!m  vila'  a'lcriia'.  Ita  dcsi- 
dcrat  aninia  nica  ad  fc  Dcus.  Ilic  ada[ital 
simililudiiicm.  .\nima  mca  dcsidcral  in- 
ferioii  alVcrtii.  Isa.  xxvi  :  .\ninia  nicu 
dcsidcravif  fc  i/i  )utrfc.  Tlircii.  iit  :  l*ars 
mca  Dniiiiniis,  di.rif  uiiiniu  nica.  Scd 
nnm(|iiid  iii  Dco  (>st  foiis  a([nanim?  Ila  ; 
iiiidc  dicil,  Sifivif  aninia  nica  ad  hciiin 
finitem  vivum.  Eons  dicilur,  (jui  scalnrit 


chnmcnis  quia  a  principio  catechumcni, 
quous([iic  adulti  non    fni.sscnt ',  non   ad- 
niiltchantur  ad  sacra  mystcria,  sod  usque 
ad  cvangcliiim  potcrant  infcrcs.sc  ;  unde 
dicit,    Quando   veniam  et  apparcbo.  Ad 
litlcram,  ciim  alis,  Antc  facicm  Doniini, 
idcst  ad  sacramcnta  Chrisli.  Itcm  conve- 
nil  viris  pcrfeclis  :  et  csl  sensus,  Quando 
vciiiam  ct  apparcbn,    idcst   ut  vid(NUU  fn 
facic  ad    facicm,  (juia  UK^ih^   siim  [)rocul 
a  lc,  (|nia  vidco  fc  [>cr  li(Icm?Scd  quando 
vidcho  tc  [)cr  spccicm,  Innc   cro  propo. 
Phil.    1  .•   Dcsidcriunt   habcns   dissolvi,  et 
essc  cum  Christo.  Ef  non  dicil,  api^nrobil 
mihi  DiMuinus,  scd  app  ircbo  nnte  facicni 
Domini  :  ([iiia  cx  hoc  (|iiod  vidobo  facicin 
Doinini,      rcddar     cons[»icuus     omnibiis 
miillo  magis  i|uam  Moyscs  ijui  vidit  iMnn 
in  vifii  isfa.  I  Joan.  iii  :  Notidum  appnniit 
qiiid  crinius ;  scimus  qiioninm  rinn  nppn- 
rucrit,  stmiles  ri  erinius.  Roni.  viu  :  .\on 
Sllilf   cnndiqu.r   pi' 
etr.  Qnasi  dicaf  :  Ii 
liiim    Dcnin  :    cl    ,   .     .  ......        i 

glori.  o.  Scd  ab  bac  visloue  exclu- 


'  Al.  :  «  cum  udulli  fucriul.    » 


488 


IN  DAVIDKM 


(lilur  liypocrilii.  .Nil).  xiii  :  .\o/i  vrtiirl  iii 
cunsprctii  rjiis  diiuiis  /lyjxtrriln. 

2.  Ftirnnil  nii/ii  lnrri/)n,v.    Ww  (loscii- 
l)it,  niid»'  liahral   li<tc  (Irsiticiiniii  vt»l  aii- 
xielalem.    Kl    priiuo   ponit   caiisam.    Se- 
riindo  ponil  rtMnodinni  (inod  Iiabct  contra 
oam,  ibi,  H.vr  rrro/'<//iliis  sii//i.  I!t  primo 
ponit    maf4:nilntlinom   siut   tristitia'.    Se- 
cniitlo  ptmit  caiisani  liiijns  tristitia'.  (lirca 
tristitiam  procedit  sic.  (Jnia  priino  expri- 
mit  magnilndincm  Irislitia'  ;  secnndo  ('!'- 
fcctnm  ;    tcrlio    conlinnitatcm.    Primnm 
ojlendit    cnm  dicit,  /'^i/eri(/il  //li/ii  /dcr//- 
inx  mrx.,  in  f]nas  scilicet  homo  prornm- 
pit  ex  abnndanti  Iristitia.  Et  luec  tristi- 
tia,    vel    est    de  peccatis    impedicntibns 
consecntionem   rei    desideratic,    vel    de 
molestiis    aliornm.    Sccnudum    ostendit 
cum  dicit,   I^anrs.    Pauis  rcficil ;   et   sic 
etiam  lacrym.i'  reficinnt,  dnplici  raliouc. 
Uua  est,  (jnia   nnicni^ine  csl   dclcctai)ilis 
actio  sibi  convcnicns.    riulc  tristitiic    est 
delectabilis  actio  couveuiens  trislitia'  :  et 
lacrymatio  cst  tristitiie   actio,  Alia  ratio 
est,   quia  (juando  calor    cvaporat   extra, 
miunitur ;  et  ideo  dicit,    quod   lacrym* 
suut  ci  sicnt  panis,  qnasi  rcncieutcs  cnm. 
Vel   sicnt  panis  :    (juia  sicnt    [)cr  pancni 
sustentatnr,  ita  ipsc  snstcntatnr  in  bono 
per  lacrymas.  Tertinm  ostendit  cnm   di- 
cit,  Die  acnocto;  scilicet  in  prospeiitate 
et  adversitatc.  Jcr.    ix  :    P/ora//o   die  ac 
nocte.  Et  cansa   bujus  cst,  Dio/i  dicitur 
mi/n  quotidie  :  Ihi  rsl  Deiis  tinis  ?  ikoc, 
si  suut   verba  gcntilium,  rclernutnr  ad 
catechumenos  ;  qnasi  ilicat  :  >\os,  dicuut 
gentiles,  habcmus  Deum  quem  videmns  ; 
scilicet  solem.   Sed  nbi  cst  Ueus  vester, 
quem  fingitisV  Respondctc  :  Deus  vidcri 
potest,  sed  non   a  te,  ([uia  nou  es  mnn- 
dus  corde.  Item  si  dicatnr  JinbTOcouverso 
a  Juda'o  iiiQdcli  :  Lbi  est  Deus  tnus?  re?- 
pondeat   Jnd«us    couversus    ad    fidem  : 
Ubi  sit  Deus  meus,  apparet  in  poeua  ves- 
tra,  scilicel  Juda'orum  :    qiiia   cstis    dis- 
persi.    Item  sunt  verba  peccatoris  ad  vi- 
rum  jnstnm  iii  ardictionc  positnm ;  (inasi 
dicat  :  Ibi  rst  Dciis  tints!  (juarc  non  li- 
berat    te    dc    affliclione    quam    patcris? 
respoudeat  jnstus  :  Quia  hiec  temporalia 
non  sunt  pra^miuni  quod  Dcus  dat  servis 
suis,  sed  ccelestia. 

'  Al.  :  «  fjiiasi.  » 


.'{.    //<7V-  rrrordiitiis  sii//i.  Sn[na   pr>suil 
Psalmisla  snnmdcsidcrium,  ct  caslam  desi- 
(lcrii  ;  liic  anlcni  [loiiil  rcnicdiiim  contra 
c.in.sain,  scilicct  tristiliam  :  et  circa  hucduo 
pro[ionil    sive  facit.  Piiino    ponit   rcme- 
dinin    cx    [)arlc    pioi^iia'     incditalioiiis. 
Sccundo    cx     [)artc    diviiii     anxilii,     ibi, 
A</    ?/iei//siii/i.    Circa     [)riinnni    diio     fa- 
cit.  Primo  [iroponit  rcmediiim.  Secundo 
pcr  boc   rcmcdium   liislilia'  impedimen- 
Inm,  ibi,  Quarc  tristis.   In  remedio  pro- 
ponit  primo  mcditationcm.  Sccundo  men- 
tis   delectationcm,  ibi,  E/fudi.    Et  assig- 
nat  hnjus  rationcm,  ibi,   (Juo/iia/n  tra/i- 
sibo.    Dicit    ergo,    Hcvc   record/ilus  sum, 
scilicet  impropcria  inlidclinm  (liicntium, 
U/n  est  Deus  tmis  :  Thrcn.  iii  :  Memoria 
//lernor  ero.  Et  Iiabui  consolationcm  meii- 
tis,  Quia  effiidi  i/i   me  a/iimam   meom. 
Onaudo     liquor     ditrnndilnr,     dilatatur. 
Undc,    (inia   babitndo   cordis  pcrlinel  aJ 
la^titiam,    qna'  qna^dam'   dclcctatio   est, 
ideo  in  eirusione  anima'  dcsignatnr  de- 
lcctatio.    Ps.    LXi  :    Effiindite  cortn/i   il/o 
corda  vestra.  Alia  littera  habct,  Kffudisn- 
per  me  a/iima/n  meam.  Et  st  cniulum  hoc 
alitcr   lcgitnr  :    et   est    scnsus  :    Dicnnt, 
Ubi  est  Deus  tuus  ?  4it  ego  lucc  recordatns 
primo   qua^sivi   inscnsibilcs  crcaturas  si 
invcnircm  Deum  menm  :    scd  iiiveni  in 
eis  qna^dam  Dei  vestigia  :  Hom.  i  :  Divi- 
sibi/ia  Dei  a  creatiira  mundi  per  ea  quse 
facta  su/it  co/ispiciinitur .  Scd  ultra  pro- 
cessi  in  rebus  iutellcctnalibus  anima?.  Et 
effudi  super  me  anima//i  i/iea/n.,  idcst  so- 
licite  discuticns  qua^sivi  quidqiiid  est  in 
eis,  quasi  coram  me  ponens  omuia  ;  sicut 
qui  extrahit  dc  vase  omnia,  ut  discutiat 
qnidquid  sit  iutus  :  et  taineii  nou  est  ibi 
Deus  mcns.  Sed  est  adbnc  aliqnid  supra 
hoc  :  et  hoc  fcci  :   Quonia//i  tra/isibo  in 
/0CU//1  tabe/niacu/i  ac///iirabi/is.  iisque  ad 
dunium  Dei;  qnasi   dical  :   Tolum  sola- 
linm  quod  habere  possem,  cst  spes  ten- 
dcndi  iii  Deum.  Et  dicit  dno  :  seilicet  qno 
tcndal,    ct    quomodo,   ibi,    hi  coce   etc. 
Circa  [iriinum   accipicnda  cst   talis  ima- 
giiuitio.  In  vctcri  testamcnto  erat  duplcx 
locus  divino  cnltni  depntatiis,  scilicet  ta- 
beruaculnm,  de  quohabctnr  Exod.  xxxvi. 
Postea  cresceute  populi  sJj.i.ljyLUt-Ji:cligione 
a^diticata    est    domus   Dei,    .scilicct    tcm- 


PSALMUS  XLI 


m 


plum  :  iion  iit  tabcrnaciilum,  sed  ut  res  ibi  gratiarum  actio,  et  vox  iaudis.  Tertin 
fixa.  Et  tianc  voluit  facere  David,  sod  erit  ibi  spiritualis  relectio  :  Isa.  pen.: 
proliibitus  est  a  Dco.  II  Reg.  vu  :  Num-  Servi  mei  comedent,  et  vos  esurietis  : 
quid  aedificabis  milii  domum  ?  Item  I  Pa-  servi  mei  hihent,  et  vos  sitietis  etc.  Maltb. 
ral.  xvu  :  Sed  promissum  est  ei  quod  \  :  lieati  qui  csuriunt  et  sitiunt  justitium 
filius  suus  a-difir-aturus  esset  domum  r'/r.,  cl  irleo  crit  ibi  soiius  epulantis.  Itcui 
Dei  :  uude  ipse  paravit  impensas  :  el  ideo  festivitatis,  idest  jnpris  exultatiu  :  Darucli. 
dicit,  Dicuni  mihi  :  uhi  cst  Deus  tuus.  Et  v  :  Conspice,  Jerusalem  rnl  orienteni,  et 
ego  haec  recordatus  delector  quod  inve-  vide  jucunditatcm  a  Deo  tihi  venientem. 
niam  eum  :  ct  idco  toto  atrcctu  tendam  El  (|uia  haec  omnia  imperfccte  suiit  in 
in  eum.  Et  transiho  in  locum  tabeimaculi 
admirahilis ;  quasi  dicat  :  Nou  (juiescam 
douec  inveniam  eum.  Et  dicit,  Tr<nisiho; 
quia  pcr  tabernaculum,  quod  crat  mo- 
bile,  signatur  status  pra-smitis  Ecclesia); 
qua*  non  est  perpctua,  nec  stabilis  nisi 


ecdesia,  subdit,  Quare  tristis  ex  anima 
inca?  Hic  adbibet  remcdium  contia 
causam  tristitia'.  Et  primo  romovct 
aflcctum.  Sccundo  rcmu\et  cflecfuin 
ejus.  Dicit  ergo,  Quare  tristis  es  ani- 
ina    mea  ?  cum    debeas    gaudere,    ijuia 


usque    ad    cousummationem    swculi,    et      cs  in  tabernaculo,  et  quia  ibo  ad  donnim 


tuuc  trausferetur.  Et  tioc  dicitur  Apuc. 
XXI  :  Kcce  tabcrnaculum  Dci  rum  homiui- 
hus,  idcst  pra-sens  Ecclesia  cum  homini- 
bus,  idesl  donec  homiues  eruut  iii  vita 
illa'.  Et  ex  lioc  transibo  ad  stabilcm  do- 
mum  Dei  :  Psal.  lxiv  :  Replehimur  in  ho- 
nis  domus  tuse.  Joan.  xiv  :  In  domo  Pa- 
tris  mei  etc.  Et  sic  iiinuit  ire  in  taberna- 
culum  mirabilc  et  in  domuin  Dei.  Et  di- 
citur  iii  taberiiaculum  mirabile,  propter 
mirabilia  quai  facit  sanclis  suis. 

4.  In  voce.  llic  describilur  modus  tran- 
seuudi  usque  ad  domum  Dei.  Et  hic  si- 
militer  accipienda  esf  qua-dam  imagiua- 
tio.  Erat  autem  cousuctudo  quod  (luaiulo 
aliqui  per  turmas  ibant  ad  falieruacu- 
lum,  ibant  cum  gaudio  :  Isa.  xxx  :  Can- 
ticum  erit  vohis  sicut  vo.r  sancti/icat<v 
so/cmnifatis  et  iiVtiti,v;  sic  (|ui  pergit  cuin 
tibia  gaudenter  vadit  :  ct  ideo  dicit,  /ho 
in  h)cum  tabernaculi  etc.  Et  cum  gaudio  : 
»iuia,  hl  vocc  e.rullatKuiis  et  nuifcssiouis 
stutus  e/ju/f//ilis.  Alia  lillera  baiict,  Soni 
cjju/antis;  quasi  dicat  :  Ibo  iu  voco  soni 
epiilauLis,  quia  iu  (quilis  esl  sonus  gaii- 
dii  ;  ot  hoc  magis  patct  sccuudum  alias 
laditias  qua'  suiit  ibi.  Ueferamiis  crgo 
hoc  ad  ingrossum  gaiidii  ;  (juia  erunt  ibi 
liia.  Piiino  crit  ibi  cxiiltaliu  dc  bunis  ha- 
bilis  ;  Isa.  xxxv  :  Ciuudium  rl  /.vtiliuui 
o/ttiue/tuut.  Sccuiidu  erit  ibi  cunlessio  «U^ 
beucficiis  gratia'  ;  (|ui  aguuscent  se  illa 
obliuuisse  per  graliaiu  Dci  ;  cl  id(u»  cuuli 
tebuutui"  luirabilia  Dci  :  cl  ideo  seqiiiliir 


Domini.  (juare  ergo  cs  tristis?Nam  parva 
mala  non  siint  reputauda  in  considcra- 
tioue  ad  bona  a'tcrua  :  Ecci.  xxx  :  Tris- 
titiam,  scilicct  sa!culi,  /on(je  e.rpei/r  a  tr.^ 
II  Cor.  vii  :  Tristitia  sa^cu/i  f)iorteni  opc- 
ratur.  Elfcctus  tristitia'  est  tiirbafio,  (juia 
ex  inordinationc  afrcctus  ipsa  ratio  con- 
turbatiir.  Et  quis  lo(|uilur  ?  anima  sccun- 
dum  liunc  scusiini.  Aniina  liabct  diias 
partcs  :  scilicct  seiisitivaiu,  (iiiam  iiumi- 
nat  hic  aiiimain  propter  auiiiialitateiu  ; 
et  superiorem  rafiouem,  (jua'  noininat 
seipsam  ;  (juia  unusquisqiie  maximo  est 
quod  meliiis  in  eo  est  :  ef  ideo  dicit  ratio 
supcriur  iufcriori  :  Quare  conturbas  me. 
Et  (pue  csf  causa?  Ostcudif  aiitcm  (]iiod 
nun  debct  cssc  tristis,  (iiiia  cst  s[)('s  fii- 
tura'  cuiifcssionis  :  cl  ideu  dicil,  .'^perti  in 
/)o/nino,  <jUo/iia/n  </<//< i/r  ro/ifitr/n>r  il/i ; 
(luasi  (iic.it  :  Sp''ra  iu  ipso  Deo,  (|uia 
adliiic  vciiics  ad  hoc  (piud  dcsideras,  (|iiia 
S(Mlicct,  .\</hu<  <<ui/il<-hor  i//i,  idesl  adliiic 
speru  vultiiin  cjus  ;  vcl  in  via,  vcl  iii  p,i- 
tria,  (|iiud  niaximc  cst  inafcria  gaiidii. 
Jac.  11 11.  Trishilur  </uis  i/i  robis  ?  nrrt. 
.K<luo  <i/ii//io  est?  //solliit  efc.  Snlulurr 
vulliis  nwi.  Ilic  ly  saliil.irc  seciiudiim 
lilussam  cst  nuiuinalivi  casiis,  et  i>st 
scusiis  :  Egu  dicu  (|iiuiiiinu  ego  ctiiiMle- 
bur  illi.  El  ciii  illi  '  sciliccl  Chrislu,  in 
i|uu  suiit  diia'  iialnra'  :  bniuana  scilicel 
(|iia  esl  similis  inalri  ;  cl  idcudicil.  Snlii- 
litrr  vulfus  mei,  idesl  \iilluin  mcnni  giu 
nus.    Euc.  II  :    \  iderunf  oriili  niri  stt/w 


>  Al.  :  »  idla.  » 


490  IN  DWIIIKM 

tare  tutdn  etv.  (ioii.  jxm).:  S<ih(t(irr  tuiun  poinpi.s    rjiis    iii    l)a|)tism(>  :    (|Miii    tiiiic 

e.rpectdho  Dntnitte.  Ilcin   iiiiliira  diviiia  ;  (juililiel  aiiiill)(!iniiti/iit,  idcsl  scpiUiil  so  a 

ot  (|iiiuiliiin  ad  lior  ost  Dons  nuMis  :  idco  diabolo.  ,1   inonlr  niodirn.,  (|uiii  liirc  le- 

dicil,  Dnts   itirii-i.  Iloin.   ix  :    Ex   ijnihus  nunliatio  (it  ^M-atia  voiiil  iih  liiiinili  corde, 

cst   Christiis  serutufutti  curtiein,   qiii  rst  (jiiia   liiittiiHhus   Drus   ilal  (/ruliuin,  .lac. 

super  ntnnin  Driis  hrncdirtus  in   ScVrulu.  ull.  Kt  diaholus  r'.s7  re.r  s((prr  omnes  /ilios 

Vcl  secunduin   Ilioronyinum,  ly  salularc  su/jerhi,r,  .l(d)  xi.i. 

ost  accu.salivi  casus  :  quasi  dicat,  (loiili-  5. /l/y//.s-.s7/.srt/>//.s-,s7w«.  Kxpoiiit  rcmcdium 

tobor  ei  salutare,  idest  salvationem  (jua  quantum  ad  duo  dicta  :  scilicel  quanlum 

me    salvavit.    Kt    (juod    sc^iuitur,    Deus  ad   turbationcm    (jiiiim    liabet   in  se,   et 

fneus,     conjnn{.?itiir    ciim     sequentibus.  quantiim    ad  memoriam  de  Deo,  ibi,  In 

Consequcnter  adhibct  rcmcdium,  scilicet  die  mundavit.  Ouantiim  ad  primum  pro- 

diviiii  auxilii.  I  bi  j)rimo  proponit  reme-  ponit  siniililiKlincm  et  cxpoiiit  causam. 

dium.  Secundo   cxpoiiit.  Dicit   crgo,  Ad  Abyssus  in  Scriptnra  signat  multitudimmi 

me  ipsum.  Alia   littcra   habet,  A   meipso  aquarum.   (leii.  i  :  Tenehrx    erant   super 

anima  mea  conturhata.  Prima  est  melior :  faciem  abyssi.,  et  s/nritiis  Domini  etc.  Con- 

quasi  dicat  :  Qua'  est  ratio  quaero,  Quare  tingit  etiam  quod  aqua^  quando  in  multi- 

anima  conturhas  me?  Et  ha-c  turbatio  ve-  tudine  generantur  inaere,  possunt  vocari 

nit,    quia   qualitcrrumque    converlo   mc  abyssus.  Et  in   istis  pluviis   cst  qua^dam 

ad  mc,  invcnio  mihi  tribulationem.  Osce  circulatio  :  quia  desccndunt  ad   terram, 

xiii  :  Perdilio  tua  Israel  ex  te,  tant((m-  et  ex  eis  elevantur  vaporcs  qui  geiierant 

modo  ex  me  auxilium  tuum.  Et  ideo  Ilie-  alias  aquas  :  et  inter  mcdia  sunt  frcquen- 

ronymus  habet,   Deus  me((s  in  meipso.  ter  tonitrua,  quai    fiunt  ex    commotioiie 

Secundum    illam    littcram    cst    sensus ;  nubium  quaj   generantur  a  vaporibus  et 

quasi  dicat  :  Causa  tuibalionis  a  meipso  pluviis.  Itcm  conlingit   quod  post  toni- 

est  :  quia  si  rcferamus  ad  iiumaiium  ge-  triium  scquuntur  fiilgura.    Ps.  cxxxiv  : 

nus,  corruptio  sensualilalis  a  ratioiic  ve-  FuUjurain  jjluviam  fecit.  Dicit  ergo,  Ah(/s- 

nit,  scilicet  a  sensu  primi  parentis.  Item  sus,   idest   mullitudo    aquarum,    Invocat 

homo    quicumque    peccando    corrumpit  ah(/ssum,  idest  trahit  ad  se  multitudinem 

naturam  suam ;    et   ideo  post  peccatum  aquarum  aliarum  :  et  hoc,  Iti  voce  cata-. 

sensualitas  magis  resistit  rationi.  Et  qiiia  raciarum    t((arum,    idest    quaedam    loca 

non   est  in   me  nisi    causa    turbatioiiis,  occulta  sunt  in  qiiibus  generantur  aqu», 

Propterea  memor  ero  t((i,  idest  rccurram  et  ex   quibus  descciidunt.  Unde  catarac- 

ad  te  :  Osea;   ult.:  Memorialr  ejus  sicut  ta*,  idest  nubes,  qua^  quasi  cataracta^  quaj- 

viiium  Lihani.  Et  unde?  De  terra  Jorda-  dam  sunt,  ex  quibus  generantur.  Et  ha^c 

nis  et  Ilermoniim.  Jordanis  cst  fluvius  in  in  Scriptura,  scilicet  abyssus  et  tempes- 

terra  promissionis.   Hcrmon  est  quidam  tas,  important  malum.  Exo.  xv  :  Ahijssi 

mons  propinquus  Jordani.  Et  secundum  opcruerunt  eos:  unde  Ahyssus  etc,  quasi 

historiam  II  Reg.  xvii,  quando  Absalon  dicat  :  Una  punitio  Dei,  Ahtjssum  invocat 

ivit  in  Jcrusalem,   et  habuit    consiliiim  idest  continuatur  ad  aliam ;  quasi  dicat  : 

ut  persequeretur   David,   qui  erat    citra  judiciiim  Dei,  quo  infert  pra?sentia  mala, 

Jordanem,    et   tunc    Cusi    impcdivit ;   et  invocat  judicium  quo  futura  mala  infcrt. 

ideo  dicit,  Si  essem  in  tanta  tribulatione  Psalm.  xxxni  :  Judicia  tua  ahyssus  mul- 

sicut  tunc,  contra,  Memor  ero  tui.  Tria  ta.  Et  hoc  sic,  In  voce  cataractarum  tua- 

tamen  designantur  hic  qua»  sunt  iii  bap-  rum,     idest    per    vocem     Scripturarum 

tismo.    Per    Jordanem    dcsignatur  des-  tuarum,  vcl   praedicatorum.  Et   hoc    re- 

census   gratiai   iii    baptismum  :    Jac.   i  :  fertur    ad  hoc    quod    dicit,  Anima  mea 

Oitine   datutti    Ijonuin    et    omne   donuin  conlurhala  est.   Quare  ?    quia    abyssus  : 

perfectum   de  sursum    est,   Et  de  terra,  idest  ex  uno  malo  vel    cx  uno   peccato 

quiii    i)er    influxum    gratia'    terra    cor-  sequitur  magna  poena.  Vel  aliter,  Propte- 

dis    inde     fecundalur.     Hermon     inter-  rea  memor  ero  etc.  ul  per  abyssus  intelli- 

prctatur    analhema  :    ct  dcsignat    abre-  gatur  sacra  doctrina  :  et  sic  est  sensus  : 

nuntialionem  quam   facimus  diabolo  et  Ahyssus^  idest  vetus  testameutum  vocat 


PSALMUS  XLI 


491 


alium,  idest  noviim  testamentum.  Et  haec     seeundo  addit  orationem,   ibi,    Apnd  me 


duo  concorditer  inducit  ut  memor  sim 
tui,  qiiia  in  utroqne  promittit  homini 
auxihum  Dei  :  et  hoc,  hi  iwce  cataracta- 
rum  tiiarmn^  idest  pr.-edicatorum  et  doc- 
torum,  Vel  alitcr,  Proptcrca  memor  ctc. 
quia,  A/)i/ssns  :  idest  homo;  quivocatur* 
abyssus.  Quis  scit  qux  sunt  homi- 
nis,  7iisi  spiritus  hominis  qui  in  ipso 
est,  I  Cor.  II.  Jer.  xvii.  Secundum  aliam 


oratio.  Et  facit  duo,  secundum  duplic«!m 
statum  divina^  misericordia^ ;  quia  mise- 
ricordia  Dei  placida  est  in  prosperitate  et 
adversitate.  Et  ideo  (iuantum  ad  prospe- 
ritatem  dicit,  In  die  mandarit  Dominus 
miscricordiam  suam,  idest  tempore  pros- 
peritatis;  quasi  dicat  :  Quicquid  habeo 
prosperitatis,  imputo  divina^,  misericor- 
diai.    Thren.  iii   :   MLsericordi<v   Domini, 


litteram,  profundnm  est  cor   hominis  et  q//ia  non  s/nnus  consumpti.   Quanlum  ad 

inscrutabilc.  Ergo,   Al)//ss/is,   idest   unus  statum   a^lversitatis   dicit,  et    norte,  idest 

homo,  invocat  ahum  ad  Christum.  Et  lioc  tempore  adversitatis  dedit  canticum  cjus^ 

fit  non  propria  virtute,  sed,  Di  voce  catOr-  idest  la;titia,  idcst  est  mihi  in  tribulalione 

ractarum  tuarum;  idest  inspiratione  Spi-  consolatio  maxima  ex  divina  misericurdia. 

ritus  sancti,  ex  qua  liabet  efficaciam  liu-  Unde  alia  littera  habct,  In  die  tleclara/iit., 

gua  predicatoris,  Omnia  excelsa  tua.  Su-  idcst  divina  miscricordia  declaratur,  idest 

pra  [*salmista    posuit  similitudinem  sua»  manifcstatur-  temporc   adversitatis.  Eccl. 

tribulationis :  hic  autera  ipsam  similitu-  yiww  :  Speriosa  miscrirordia   Dri  in  trm- 

dinem  exponit.  Supra  dixit, /tAy.s^^sr^/f//^-  /iore   tribulationis.    Psal.    l  ;   Srcundum 

sumhwocat;  et  refertur  ad   signandum,  multitudi)iem  miseratio)ium   tuarum  etc. 


quod  iion  solum  unam  poenam  passus  est, 
sed  multas  :  et  ad  lioc  sequitur  suam 
similitudinem  :  homo  affligitur  ab  aqua, 
aut  desccndente  ab  aere,  aut  existentc  in 
aere,  aut  existent(;  inferius  :  et  iste  ab 
utraquc  dicit  se  afflictum.  A  prima,  cnm 
dicil,  Om)iia  cxcelsa  tua;  a  secunda,  cum 
dicit ;  El  fluctus  tui  super  me  transie)'unt. 
Excelsa  ista  sunt  futura  supplicia,  et  res- 
piciunt  futiirum  jiidiciiim,  qiiod  fuit  in 
inari,  quando  subincrsi  sunl  (jiiasi  pliim- 
bum  :  Exod.  xv  :  iluctus  su)it  /tti^i/K  /)rx- 
soitos  qux  hwocant  iUutl.    Et  idco,  Tur 


Secundiim  Ilieronymnm  tamcn  sic  legi- 
tiir,  1)1  tlic  )na)ularit  Do)ni)i/)s  mistricor- 
diam  s/ta))i.^  et  nocte  ca)iticu))i  ejus  apud 
mc.  VAhxc  oratioDo))iini  ctr..^  (iiiasi  dicat : 
Pcrcipio  misericordiam  Dci  efc,  in  die 
naturali,  vel  adversitatis:  in  nocte  canli- 
ciim  Dei,  et  oro  iteriim,  Dco  cilx  metv: 
et  ha'c  est  planior  :  tamcn  secuiidum 
qiiod  (ilossa  exponit,  expnnatur  cl  dica- 
miis,  Ap/id  ))ir  ttratio,  ubi  pro[)onit  ora- 
tioncin  :  ct  facit  circa  hoc  tria.  Primo 
dcsciii)it  moiliim  orandi ;  sccundo  oratio- 
nis  tcmpiis;  tcr»io  oratioiiis  cflcclum.  De 


bat/is  sum  :   Job.    \ix   :    Via))i    feceru)it      oratione  dno  dicit  :  (iualitor  sc  habeat  ad 


sihi  /)er  me.  Gitjssa,  Tra)isieru)it,  idost,  a 
mo  recesserunt,  fl/irt/ts  ttti.  Kt  sic  secun- 
diim  istam  cxposifioiicm  ha'c  est  ratio 
consolalioiiis ;  (iiiasi  dicat  :  .Mcmor  cro 
tui,  quia  oiniiia  excclsa  fiia  cf  lliictus  tui 
recess(Munt  a  inc  ;  (luasi  dicat  :  INcna' 
majorcs  (jihc  dcsignaiitnr  pcr  fhiclns, 
transiciriint  sii[)cr  inc,  id(>sf  vidcbantiir 
exceil(M'0  faculfatcm  mcain.  Scd  priina 
exposiiio  csl  mclior. 

().  /)i  tlic.  Sicut  dicliim  cst,  duo  dixit  : 
tiirbafioiicm  ad  sci[)siiin  Hc,  ct  fiduciam, 
il)i,  Vroplrrrii  lurmor  rro  tui.  Et  posnit 
caiisiiiii  liiibalionis ;  modo  cx[»oiiil  caii- 
siim,  ([iiare  meinor  sit  Doi.  Et  [irimo  po- 
nil   cx[>erimentiim  divina'  miscricordia' ; 


orandiim  :  ([uia  ali([uaiido  orat  lioino, 
et  oralio  cjiis  iioii  cst  a[)n(l  Dciim,  ([iiando 
non  orat  pcr  se,  sed  ut  vidcalur  (|uasi  in 
[niblico.  Malth.  vi  :  Tu  n/itrin  ciim  ttnirr- 
ris  rtr.  Scciiiido  i[iialitcr  S(;  habcat  ad 
eum  (|ii(Mn  orat,  (|uia,  Ihut  rit.r  mr.r, 
scilicet  ualiiralis  vita'  aiicfori.  I  Ucg.  ii  ; 
DominiK  nnivtif/rat  rt  ririficat.  Ilcin  vitn» 
gralia'.  I[)se  cst  vita  tiia  :  (|iiia  anima 
vivil  [)cr  }.;raliam  [icr  Iioc  ([iiod  vivit  Doo. 
Itcm  vita'  f^Ioiia-.  Psal.  xxxv  :  .\puil  te 
rst  ft)//s  r/t.r.  ('.onsc([U(Milcr  [loiiitiir  ora- 
tio,  ct,  Diram  Deo  siisrrptttr  meus  es  eic. 
In  i|na  ilii<>  lacil.  Priiiut  f;raiias  a^it  do 
bcncllciis  [)crccptis;  siMMindo  qtiaTit  ra- 
tioncm  dc  inalis  ([iia'  patilnr.  Priino  dclict 


'  Al.  :  «  iiii- :t  '|iiiiil)('l  lioiiio  vo^atiir. 


m 


FN  DAVIDKM 


lionio  [ir.rinilferc.  i|iiia  iioii  csf  ^'lafiis 
dc  biMioflciis  |u»r('('|»fis,  i(l»'o  iiidi^miiis  osf 
d(»  pcrcipioiidi.  Sap.  xvi  :  iiir/rati  sprs  rtr. 
V.\  id(V)  dicif,  Snsrcptor  incns  es.  HitM-o- 
ininiis  lialicf,  Pftni  iiwa  rs,  idost  forfi- 
fiido.  I'.l  idco  siisccptor  dicifiir  ad  doleii- 
doiidimi.  l*sal.  iii  :  Tii  tiiitnii  Dnminr  siis- 
rrptor  innis  rs  rtr.  Vol,  Snsrrptor  mriis 
rs.,  idosf  iiafiine  nioa»  Isa.  .\i.ii  :  lurrsrr- 
vtis  meus,  siisripinm  illiim.  V(d  siisrrptor 
7nriis  in  bapfisino  Ps.  xvii  :  Assiimpsit  mr 
de  (Kjuis  mullis.  Kl  si  siisc(^ptor  os,  miror 
de  malis  ipia*  patior.  VA  primo  iiKjiiirit 
rafionom  do  malis;  socnndo  proponit 
qiijodam  quffi  snnt  signa  nnius  et  cansa 
altorins,  ibi.  Dum  afflii/it.  Ex  malis  dno 
considorat.  llnnm  ox  parfe  Dei  :  scilicot 
qiiod  osset  ojiis  oblitus.  Aliiid  ox  parfo 
siii,  (luia  prcmcbatiir  tristitia.  Ex  parto 
Dci,  ([uia  poimittobat  oimi  alTligi  :  et  idoo 
dicit  :  Quarr  oblitus  es  mri.,  quia  olim  sic 
suscopisti  mc.  Isa.  xux  :  Dominus  ohlitus 
est  mei.  Sed  in  rei  vorifate  non  est  (dili- 
tus  ex  parte  sui  qui  affligobalur  :  unde 
dicit,  Et  quarr  contristntus  incrrlo,  idest 
qua'  est  caiisa  qua  das  mo  tristiti;e? 
Psal.  xxxvii  :  Tota  die  contristatus  itujre- 
dirbar.,  dum  afffigit  me  iniynicus.  Hic  os- 
tendit  ^olorom  quom  patitur  ab  advorsa- 
rii  :  et  assignat  offectum  persecutionis ; 
quasi  dicat  :  Haec  ost  cansa  quare  contris- 
tatus  incodo,  (juia  affligor  ab  inimicis 
quandoqnc  a  tomporalibus,  quandoque  a 
spiritualibns.  Mattb.  xiv  :  Inimicus  liomo 
hoc  frcit.  Causa  doloris  seu  efrectus  est, 
Dum  confrim/unlur  ossa  mea.  Ossa  Eccle- 
siae  sunt  fortcs,  ut  pra^lati  et  viri  perfecti. 
Et  quandoque  per  adversarios  temporales, 


(liiando(iiio  por  t4;iitafionos  aflligunlur. 
Psal.  XXI  :  niniimrraverunt  omnin  osna 
mra.  Iii  (iiiolibcf  lioiniiic  (inadibet  virlus 
ost  sicnf  (inoddain  os  :  ot  si  contingat 
jnsfum  castiim  cadoro,  confriiifritiir  os 
ojiis.  Erjirobrarrrunt.  Ilic  af^it  do  causa 
tristitia*  (luam  patitiirox  vorbis  injuriosis  : 
unde  dicif,  r.iprobarerunl  mi/ii,  svWwpA 
vorbis  injiiriosis.  .lor.  xx  :  Factus  sum  in 
derisum  tota  dir,  omnes  subsnnnaverunt 
me.  Et  lioc  imi^roperium  ost  gravissimnm. 
Tanto  quis  gravius  fort  improporinm, 
(luando  fit  sibi  do  ro  de  qiia  g-loriatiis  con- 
fidit.  Isto  antom  maximc  gloriabatur  do 
Doo  :  ot  ideo  hoc  opprobrium  est  sibi  gra- 
vissimum.  Et  idoo  iiiimici  moi,  IJirunt 
mihi  per  sim/ulos  dies.iibi  rst  Deus  tuus? 
Psal  XII  :  A^<?  quandn  dicat  inimicus  etc. 
Quare  tristis  rs  etc.  Ilic  ostondit  orafio- 
nis  ofToctnm.  Et  oratio  habet  dnplicem 
efTectum.  IJiius  est  oxpulsio  fristifiae. 
Alius  ost  angmentum  spoi.  l'rimus  offcc- 
tus  est,  quia  per  orationem  ascendit  mons 
hominis  in  Doum  :  et  quia  Dous  est  summo 
bonns;  qiiando  anima  inhioret  ei,  seijtit 
delectatioiiom  maximam,  et  delectatio 
pellit  tristitiam  vol  diininuit  :  ot  idoo 
dicit,  Quarr  tristis  cs  etc,  ex  qiio  oravi. 
¥A  hoc  expositnm  est  supra.  Alius  effec- 
tns  est,  quia  crescit  in  spe  :  (piia  si  rex 
admittit  aliquem  ad  familiare  obseqnium 
et  coUoquiiim,  assumit  fiduciam  petendi 
et  obtinondi.  In  oralioiio  aufom  homo 
specialitor  loijuiturcum  Doo.  Psal.  xxvii  : 
hi  ipso  s/ieravit  cor  tnrum  etc.  ot  ideo 
subdit,  Spera  in  Dro ;  ot  hoc  expositum 
est  supra. 


PSALMUS    DAVID   XLII 


1.  fn  finem. 

Jiidica  me  Deiis,  et  discerne  causam  meam  dc 
geute  non  sancta  :  ab  liomine  iuiiiuoft  dolose  erue 
me.  Quia  tu  es  Deus  forlitudo  mea  :  quare  me  re- 
pulisti,  et  quare  tristis  incedo,  dum  aflligit  me  ini- 
micus? 

2.  Emitte  iucem  tuam,  el  veritalem  tuam  :  ipsa 
me  dedu.xerunt  et  adduxerunt  in  moutem  sanctuuj 
tuum,  et  in  taberuacula  tua.  Et  iutroibo  ad  aitare 
Dei,  ad  Deum  qui  laetificat  juvenlntem  meam.  Con- 
fitebor   tibi    in    cythara,  Dcus,   Dens   meus  :  (luare 


tristis  es  anima  mea,  cf  quare  conturbas  me?  Spera 
in  Deo,  quoniam  adliuc  coulitebdr  iili  :  salutaie 
vultns  mei  et  Deus  meus. 

1.  In  pra^cedenti  Psalmo  David  narra- 
vit  suum  desidorium  ;  nunc  autem  adhibet 
orationem  ad  implondum  dosiderium.  Et 
primo  ponit  orationom  ;  secundo  offectum 
ojus,  ibi,  Quarr  tristis  rs.  Circa  primum 
duo  facit.  Primo   proponit   orationem  in 


PSALMUS  XLIf 


493 


generali;  secnndo  in  speciali,  ibi,  Ad 
homine  ini(jiio.  Kt  prinio  potit  judi- 
cium ;  secundo  judicii  efrcctum.  Petit 
ergo,  Judica  me  Deits. 

Scd  vidctur  pr.Tsumptionis  esse  :*quia 
ipsc  dicit,  Non  intres  in  jndicinm  elc.  l*s. 

CXLII. 

Respondeo.  Dicendum,  quod  cst  du- 
plex  judiciuro  :  scilicct  severitatis,  et  mi- 
sericordiae  seu  aiquitatis.  Primum  est, 
quando  attenditur  solum  res  ct  non  con- 
ditio  ;  et  lioc  est  timendum.  De  hoc  dicit 
PsaL  cxLii  :  Non  intres  in  JHtliciiun  ctc.., 
quia  justitia^  nostruj  niliil  suiit  in  cons- 
pectu  Dei,  ut  dicitur  Isa.  lxiv.  Et  hoc  ju- 
dicium  est  aine  misericordia.,  ut  dicitur 
.Jacoh.  II  :  Secundum  est,  quando  consi- 
deratur  non  solum  natura  rei,  sed  condi- 
tio  persona^.  i*saL  cii  :  Miserlus  est  iJo- 
minus  timentibus  se,  (juoniam  ijjse  corjno- 
vit  fKjmenlum  nostrum.  Kt  hoc  petit,  Vel 
aliter.  Kst  diiplex  judicium  :  scilicet  dis- 
cussionis,  cum  merita  discutiuntur  :  et 
hoc  non  petit  hic,  quia  discussio  est  ti- 
menda.  .loh  ix  ;  Verebar  omnia  opera 
niea.,  sriens  ijiiod  non  jjarces  dclinquenti. 
AUud  cst  discrctionis,  scilicet  separatio- 
nis  a  malis  :  et  hoc  petit ;  et  ideo  sub- 
dit,  Kt  discerne  causatn  meam.  Et  hoc 
refcrtur  ad  pra»sentem  statuin  :  et  sic 
petimus  discerni  a  malis,  etsi  non  loco, 
salfcm  causa.  Mulla  enim  sunt  commu- 
nia  nohis  et  eis  :  (juia  locus  cst  cveufus 
fortuna!,  sed  causa  non,  quia  ci.sdem  re- 
bus  aliter  utunfur  boni  et  aliter  mali  : 
(juia  in  adversis  honi  rutilanf  per  patien- 
tiam,  mali  vcro  fumant  pcr  impalienfiam. 
Si  vero  ad  fuluriim  judiciuin  referamus, 
pcfimiis  disliiigui  :  (|uia  causa  malonim 
JiKlicahilur  ad  coiKlcmnarKiucin,  hoiK»- 
riim  ad  saliitcin.  lu  speciali  aufcm  pclif 
jiidicari  «luaiifiiin  ad  duo  :  vi(lelic»!t  (|uan- 
tum  ad  lihcrafioncm  a  malo,  cl  (luaufiim 
ad  promofionem  in  hoiio.  lN'fit  erj.^o  lihe- 
rari  a  malo,  vel  praisculi  vcl  futiiro  ; 
undc  dicit.  Ab  /unninc  iniquo  et  do/oso 
erur  nic  llomo  iiii(|uus  dicilur  diaholiis. 
Matlli.  XIII  :  Initnirus  /lomo  /tor  fecit.  Vel 
aliiis  homo  siMluctor,  sivc  injusliis  (lui- 
cum(|U(».  \\\  diciliir  ini(juiis  ilic  (|iii  iii- 
justiliain  inlciidil  a[)crtc  :  dolosus  vcro 
proplcr  occullam  fraudiilciitiam.  Prov. 
.\ii  :   Do/us  ni    nu-dr    roi/itentinm     ma/ii. 


Ah  his  ergo  liberatur  qiiis  diipliciter. 
Uno  modo,  ut  non  seducatur  occulta  do- 
losifatc.  Alio  modo,  ut  non  opprimatur 
adversitate,  Quia  tu  es  Ijrus  meus.  Ilic 
pouitiir  rati(j  lih(irationis  ;  ct  est  dnplcx  : 
una  cx  parfc  Dci  (jui  polcst  ;  undc  dicit, 
Tu  es  forlitudo  mra.  Isa.  xii  :  lortitudo 
mea  et  /aus  mea  Dominus.  Et  dicifur  for- 
titudo  nostra  efrective,  (juia-ab  ipso  est. 
Isa.  Lv  :  Qui  dat  /asso  virtulem.,  et  /lis 
rjui  rwfi  sunt  fortitudinrm  et  robur  mu/ti- 
j>/irat.  Alia  ratio  cst  cx  paite  sua,  scilicet 
malornm  qiia:  i^afifur.  nua.'dam  mala  pa- 
fimur  sccuiuhiin  opinioncm,  quia  cumsu- 
mus  in  adversilafibus,  videmur  repulsi  a 
Deo  ;  unde  dicif,  Quare  me  repu/isti  ? 
Sed  7io)i\repr//rt  Dominus  jj/ebmi  suam^ 
Ps.  xciv.  Et  sic  ost  tanfiim  opinafura 
malum  hoc.  Aliud  est  veriim  ;  unde  se- 
quifur,  Quare  tristis  incrdo  ?  fristis  scili- 
cef  vcl  trisfitia  sicculi,  (jua*  mortcm  ope- 
ratur  :  et  sic  cst  scnsus  :  Quare  tristis 
incedo.,  scilicef  temporalifer,  Du)n  affliijit 
me  inimicus.,  homo  maliis,  tcmporaliter. 
Vel,  Tristis  inredo,  tristitia  hoiia  (jua.'  ope- 
ratur  pdMiifenfiam  in  saliifcm.  l-^t  sic  csl 
sensus,  Quarr  tristis  inredo,  tanfiim ; 
quia  etiam  lailifia  adjungenda  csl  popni- 
tentiae. 

2.  Emitte.  Ilic  ponit  promotionem  iu 
bono.  Et  primo  pelit  divina  bona  (juihus 
promovetiir  ;  sccuikIo  p(>tif  promotioncm 
I)ro  illa.  Pctif  autcm  diio  hona  :  luccm  et 
vcrilafcm.  Ad  nciim  jicrvcnilur  j^assihus 
menfis,  et  per  ("ognifioncm.  Ihh.  iv  : 
///ispromittitur  infroitus  i/ui  rredunt.  Ihiu 
sunf  necessaria  cognifioni  :  scilicet  lux, 
ct  cognilum.  Kjih.  v  :  Omne  i/uod  nuini- 
festatiir  /umrn  est.  V.{  idcodiio  jnMit  :  scili- 
ccl  Iiicciu  cf  vciitalciu  :  ad  (jua'  j)or  mo 
noii  valco  vcniro.  Kt  idco  dicit,  Entitte 
/itcrm  ttiiim  rl  veritatcm  titam.  iilcui  osl 
liix  ct  voritas  hic,  (jiiia  accipiiintur  pro 
Lhrislo,  Emittet  /itrem  titam^  idost  Lhris- 
fiim.  .loaii.  1  :  Erat  /ii.r  veni  etr.  Et  veri- 
osl.  Joan.  XIV  :  Eijn  sum  via  verittts 
tatrm  liia/n,  quia  ij^so  Lhrisliis  vorita.H 
ot  vita  ;  (jiiasi  dical,  Dous  Pator  omilt»^ 
C.hrisfiim.  Vol  liix  hic  accipitur  pro  lo>;o, 
(|iiia  Pro\ .  \i  :  Mandittutn  /)nmini /itrerna^ 
et  /t:r  /it.r.  Et  veritutetn,  idost  noviini  lo.sta- 
montiiin.  Lonso(juiMitor  j)onitur  jiroinotio 
iii  hono.  I!l  jionit  jirimo  diroclioiicm  in  ac- 


49V 


IN  DAVIDKM 


ctuloiulo,  il»i,  Iji^a   Mir   (lcdii.irriint,  scili- 
c«'l  lux  ot  voritas  ino  '   (liixcrmil   ad    tc;. 
Vel,    (le(in.rrrnnt,     idost    ahstraxonint    a 
malis  rf  addii.rrnint  in  inontem  sanrtuni 
tuion,  rt  in  tahrrnucula  tiia.   IKoc    oratio 
ros[)oii(lct  (losidcrio  praModontis  Psalini, 
Transiho  in  Incinn  rtr.  Et  (]nia  adliiic  iioii 
suriicit,   pctu  adduci   i>cr  Doum  ad  inon- 
tcMi  olc.  Jorusaloin  orat   in  pede    montis 
lalcro  A(juilonis.  Et  sic  primo  porvenic- 
haiit  ad  moiitom  (]ni  illiic  ibant.  Socundo 
ihant  ad  habitalionom.  Tertio  ad  lociim 
gacrificii,  scilicet  altare.  Et  etiam  ibi  non 
qnio.scit    spiritus   mous,  sed  ascendit  ad 
Doum  ;  et  ideo  dicit,  Adduxerunt  mr.  in 
montrm  sanctum  tuum,  rt  in  tabernacula 
tua.,    idost  ad   habitationem.  Et    itcnim 
non  (iniescit  ibi.sed  vadit  ad  domumDei, 
idest  ad   altaro.    Ideo   dicit,  Introiho  ad 
altarr  I)ei ;  et  noii  (jnioscit  ihi  iie  videa- 
tur  i(lololatra,sed  vadit  adDeum.  Qui  heti- 
ficat  jurentulem    tnram.  Mystice   autom 
in  inoiite  et  in  tabernaculo  Ecclesia  prae- 
sens  dcsignatur,    vel    Ecclosia  ctpleslis ; 
qua.si  dicat  :  Deduxorunt  me  in  Ecclesiam 
tuam.  Isa.  ii  :  Erit  prseparatus  mons  do- 
fnus  Domini  in  vrrtice  montium   etc.   Et 
taOernacula/xdesi  diversitates  sanctorum, 
quiii  sunt  quffidam  percgrinationes  super 
terram ;  Heb.  xi.  Et  haic  Ecclesia  dicitur 
porta  ca4i.  Gen.  xxviii  :  Non  esthic  aliud 
nisi  domus  Deiet  porta  coeli.  Et  ideo  etiam 
dicitur  altarc  Dei,  idcst  ipse  Deus.  Apoc. 
XXI  :  Ipse  Deus  est  trmplum  :  quia  om- 
nia  sacrificia  spiritualia  sunt  ofleroiida  in 
Deo,  non  in  re  terrena.  Et  ibi  erit  la-titia. 
Isa.  Lxvi  :  Videbitis,  et  rjaudebit,  cor  ves- 
trum.  Matth.  xxv  :  Intra  in  gaudium  Do- 
mini  tui.  Et  idco  dicit.  Lsetificat  juventu- 
trni  mcam  :   idcst   erit   ihi   renovatio   et 
juvontus  :  quia,  ut  dicitur  Eph.  iv,  Om- 
nes  apparebimus  in  mensuram  letatis  ple- 
nitudinis  Christi  :  et  ideo  dicit_,  Juventu- 
tem.  Psal.  cii  :    Renovabitiir    iit    aquilx 
juventus    tua.   Et  hunc  l'salmum  dicunt 
presbyteri  cam  accedunt  ad  altare  :  quia 

'  Al.  :  «  idest.  » 


ha'c  diio,    scilicet    hcfitia    ct    icnovatio, 
sunt  nocessaria  illis  (]ui  ad  c(i'lesto  allaro 
accodore  volunt.  Levit.  x  :   Quomodo  po- 
tiiit  comrdrrr  aiit  placrrr  Dominn  in  CtT- 
remoniis  mrnte  lur/ubri?  Itom  noncstihi 
vetustas  jieccati.  1  Joan  ii   :   Srribo  vohis 
jiirrnes.  Vol  totum  (jiiod  dicliim   cst   re- 
lertur  ad  cadcstcm  patriam,  in  (jiia  desi- 
derio    dcbemus  stare,  ct  ad   illam  desi- 
derantor     p(;rgere     :     et     hoc  *  designat 
cum   dicit,    In   ?no)itrm   sanctnm  tuum. 
Exod.    XV    :    Introduces    eos,     et    plan- 
tabis  in   montr  herrditatis  tihv ;  quia  cst 
ihi  stahilitas  status.  Itcm  est  ihi  societas 
sanctorum  ;  unde  dicit  :  Et  in  tabernacu- 
la  lua  Num.  xxiv  :  Quam  pulchra  taber- 
nacula  tua,  Jacob  etc.   Psalm.    i.xxxiii  : 
Quam  dilecta   tabernacula  tua,  Domine 
virtutem.  Et  dicnntur  tabernacula,    quia 
licet  sint  homines  cives  secuiulum  gra- 
tiam^  tamon  socundum  conditionom  hu- 
mana^   nalur*   suiit   ibi  hospites.  Tortio 
altare  designat  humanitatem  Chrisfi.  Isa. 
xxxin  :   Rerjem  iji  decore   suo    videbunt. 
Et  Christus  dicitur  altare  Dei.  IToh.  ult.  : 
Ilahemus  altarc,   de  quo   edere  non  ha- 
bent  potestatem    qui   tabernaculo  deser- 
viunt ;  quia  sicut  omnia  sacriflcia  carnalia 
ofrercbantiir  in  altari  ita  omnes  orationes 
ofleruntur  per    Christum.    Unde    omnis 
oratio   terminatur,   per  Christum  Domi- 
num  nostrum.  Sed  quia  non  est  quies  in 
humanitate,  ideo  ulterius  tcndit  ad  divi- 
nitatem  ;  unde  dicit.  Ad  Dcum  rtc.  Job. 
XXII :  Super  omnipotentem  deliciis  afjllues, 
et  elevabis  ad  Deum  faciem  tuam.  Effec- 
tus  orationis  est  confessio   laudis  ;  unde 
dicit  :  Confitebor  tibi  i?i   c?/thara,   Deiis  : 
et  hoc  dicit  proptcr  affectum  :  quia    Isa. 
Li  :  Gaudiu?n  et  Ixtitia  invenietiir  i?i  ea. 
Et  dicit,  In  cijthara,  ad  dinereiitiam  psal- 
terii  ;  qula  psalterium  sonat  a  suporiori, 
sed  cythara  ab  inferiori ;  unde, Co?ifitebor 
i?i  cijthara,  quia  siimus  liberati  a  malis 
mundi.  Et  psalterio,  (juia  consequuti  su- 
mus  illa    gaudia  .superna.    Quare  tristis 
etc.  Totum  hoc  quod  sequitur,  expositum 
est  supra  in  pracedenti  psalmo. 


PSALMUS  XLIIl 


493 


PSALMUS  XLIII 


1.  In  finem  pro  filiis  Core  intelledus. 

Deus,  aiiribus  nostris  aiidivimus  :  palres  nostri 
anuuntiaverunt  nobis.  Opus  quod  operatus  es  iu 
diebus  eorura,  et  in  diebus  antiquis.  Manus  tua 
gentes  disperdidit,  et  plantasti  eos  :  afflixisti  popu- 
los  et  cxpulisli  eos  :  nec  eniiu  in  f;ladio  suo  i^ossc- 
derunt  terram  :  et  bracbium  eorum  non  saivavit 
eos.  Sed  dextera  tua  et  bracbium  tiium,  ct  iilunii- 
natio  vultus  tui :  quoniam  complacuisti  ia  eis. 

2.  Tu  es  ipse  rex  mcus,  ct  Deus  meus,  qui  man- 
das  salutes  Jacol».  In  te  inimicos  nostros  ventilabi- 
raus  cornu  :  et  in  nomine  tuo  spcrnemus  insurgen- 
tes  in  nobis. 

3.  Non  enim  in  arcu  mco  sperabo,  et  gladius 
mcus  non  salvabit  mc.  Salvasti  cnim  nos  de  aflli- 
gentibus  nos,  et  odientes  nos  confudisti. 

4.  In  Deo  laudabimus  tota  die  ;  et  in  nomine  tuo 
confitebimur  in  sa-cuhim. 

T).  Nuuc  autcm  rcjiulisti  et  confudisti  nos,  et  non 
egredieris,  Deus,  iu  virtutibus  nostris. 

6.  Avertisti  nos  retrorsuiu  post  inimicos  nostros  : 
et  qni  oderunt  nos,  diripicbanl  sibi.  Dcdisti  nos 
tanquam  ovcs  escarum  :  ct  in  gentibus  dispcrsisli 
nos.  Vcu<lidisti  pupulum  tuiuu  sine  pretio  :  el  nou 
fuit  muUitudo  iu  commutationibus  eorum. 

7.  Posuisti  nos  opprobrium  vicinis  nostris,  sub- 
sannatioucm  et  dcrisum  bis  cui  in  circuitu  nostro 
suut.  Posuisti  uos  iif  similitudinem  geutibus  :  cora- 
motionem  capitis  in  poiiulis. 

8.  Tota  die  verecundia  mea  contra  me  est,  et 
confusio  faciei  meu;  coopcruit  mc.  A  voce  expro- 
brantis  et  obloqueutis  ;  a  facie  iuimici  et  perse- 
quciitis. 

9.  Hfcc  oninia  venerunt  supcr  nos,  nec  obliti 
sumiis  te  :  et  iuiqiic  uou  egimiis  iii  lcsliimcuto  luo. 
Kt  uon  recessit  rctro  cor  uostriim  :  ct  declinasli 
semitas  nostras  a  via  tua. 

10.  Quoniam  bumiliasti  nos  in  loco  afQictionis,  ct 
coopcriiit  uos  iimbra  mortis.  Si  oblili  suiiius  uoiiicu 
Dci  iioslri,  ct  si  cx|iaiidimiis  iiiaiiiis  noslras  ad 
Dcmn  alienum.  Nonuc  Deiis  rcipiirct  isla?  ipse 
<!uim  iiDvit  abscoiKlita  <H>rdis.  yiioiiiam  proptcr  le 
uii)rtili<',au)ur  tota  <lie,  icstimati  suuiiis  sicul  ovcs 
<)<u'isi<>uis. 

11.  K\iirgc,  <iiian!  ob<lorinis  Domine?  exurg<'.  et 
ue  r<>pellas  in  tincm.  Quare  faci<'m  tiiam  avcrtis, 
oblivis<'cris  iiiopia»  nostra\  ct  tribiilatioiiis  nostra»? 
Quoniam  biimiliata  <>st/  in  pulv<>r<>  aiiima  nostra  : 
<'.<>ii;^liiliiiatiis  csl  iii  tcria  v<;ul<'r  iioslcr.  l'',xiirn<; 
Domiiic,  adjiiva  nos  :  clrcdiui<>  nos  proplcr  nomcn 
tiium. 


1.  Siipra  Psalmista  ostiMidil  «It^sidcMinm 
sumn  afl  Dciim  ;  liic  aulcm  prociMlil  ad 
orandiim,  c(mtia  ariliclioncm  tolins  [lo- 
puli.  Tiliilns.  Iii  filii  Cnri'  ti<l  intrllcrdiin. 
Filii  C.oro  sunt  filii  passionis  C.hristi ;  ol 
hi  snnl  proprio  martyros  qiiia  (Ihristiim 

>  Al.  :  tt  ■ic.  » 


imitantur.  I  Petr.  ii  :  Chrisfus  pmsits  est 
pro  nol/is  etc.    Ki  ideo   convenit  proprie 
martyribus.  Verum  est  quod  a  Deo   dan- 
tur  omnia  bona,  temporaliaet  spiritualia. 
Temporalia  sunt  minora  bona,  spiritualia 
autom  sunt  majora.  Pater  parvis  filiis  dat 
parva,magna  vero  dat  pcrfectis.Et  sic  Dcus 
facit ;  nam  quando  liomines  eranl  in  statu 
parvulonim,  dedil  eisparva,  idest  tempo- 
ralia,  sicut  patet  in  veteri  testamcQto.  Gal. 
III  :  Eraiit  sicut  parvuli  sub  pxdarjoijo^ 
idest  snb  observantiis  lcj^is.  Isa.  i :  .SV  vo- 
lurritis  et  audieritis  me,  bona  terrse  come- 
dctis;  sod  jam  pcrfectis  in  novo  testamento 
non   promittuntur  temporalia,  sed   durae 
afflictioiies  ;  et  hoc  sub  spe  spirilualium. 
Luc.  VI :  Beatieritis  cum  vos  oderint  liomi- 
nes  etc.  Et  sic  cst  intentio  prius  retrahere 
homines  novi  testamenti  ab  appetitu  ter- 
rciKo    prospcritatis    promissie    in   veleri 
testamcnto.  Dividifnr  erj4:o    Psalmns   iste 
in  Ires  parles.  Primo  agitur   de    prospe- 
ritate  pra^lcrita.    Secnndo   de  advorsitate 
pra?senti,  ihi,  Ninic  autrm  repulisti.  Ter- 
tio  pelitur  au.Kilinm  contra  eas,  ihi  Exur- 
r/e.  Circa  primiim  diio  facit  :  primo  enii- 
moial  benclicia  antiijuis  collata  ;  secundo 
ostendit   so  habcrc   spcni  inajoriim,    il.i, 
Tii  rs  ij)sr.  Circa  primnm  tria  facil  ;  pri- 
mo  [ira-mittit  aiiditiim  bcn(>llcioriiin  ;  se- 
cundo    tcin[)oris,  ihi,   O/nis  i/tiod ;  tertio 
poiiit  i[)snm  hcncllciiim,  ihi,  Mantis  tiia. 
Circa  primiim  [irimo  [)ro[)onit  modiim  au- 
diiMidi  ;  s(M'iindo  a  (|iiibiis  aiiihcrunl.  Pra'- 
mittit  aiilcm  invocationcm  divini  nominis, 
ciim  dicit,  Drtis.    Kl    hic  '  P.salmiis  [iroce- 
dit  j)cr  modiim  orationis,  ([iia»  «»st  asccnsiis 
mciitis  iii  Dciim.  Vcl  ([iiia  in  isto  Psaluio 
agit  dc  prospcris  ct  adversis.   In  advcrsis 
homo  rcspcctnm  hahct   ad    Dciim.    sioul 
ad  (lcfcnsor(Mn.   Psal.  cix  :  .[d  Dominum 
rtt/n  tribularrr  rtr.  In  [irospcris  (Mim  gau- 
dio  iiiMicat  Dciim  Ec  .\xvi  :  Sirut  sitirn^ 
ntm  i/attdio  ini/rrdititr  ad  fontem  Audivi- 
mtis.  Aiidilus  noccssarius  ost  ad  «ipicn- 
liam.  Ec.  m  :  Si  di/rjreris  audire,  sajtirns 
cfist  ct   otiam    ost    uocessarius  Siipieuti. 


IfMi 


IN  D.WdllM 


1'rov.  I  :  Audifna  s/i/ticns    sffpirn(/or  rrit, 
SiinilihM"  cnilihot    csl    nncossariiis  ;    (juia 
miiliis  cst  sufliciiMis  ad  fxcoKitainla  oin- 
iiia  (jua'  ati  sa|»i('uliam  portiuot ;  ot  ideo 
iiullus    ita    sapicus    csl    (|uiu    iuslrualur 
al)  alio  :  ({uia  si  audil  houa,  Juvalur  ro- 
cipioiulo  ;  si  audit  iiiala,  juvatur  cop^uos- 
condo  moliora.  Aiiri/uts  nostris.    Aurihus 
suib  audit,  qui  audit  aiirihus  suhjoclis  ra- 
tioui.   rudo    homo    dicilur,    iuquautum 
liahot  ratiouem.  Quaiido  auros  suut  siih- 
Jccla'  ralioui,  suut  huiuaiui'  ;  (juando  uou 
suhjiciuiilur  ratioiii,  suut   hrulalos.  Luc. 
viii  :  Qui  habrt  aures   audir/uli,  au/liat^ 
idost  considerot.  Patres  nostri  annuntia- 
venint  nobis.  Ilic  osteudil   quod  audivit 
ab  illis  qui   volueruut  docero  veritatom, 
quia  patres  suut.  Dout.  xxxii  ;  Interrixja 
patres  tuos  rtc.  Itom  (jui  potuorunt  doce- 
re    voritatem,    quia  auti(|ui.  Joh.  xii :  In 
anti(jnis  est  sapientia.  Opus  quod  opera- 
tus  est  in  diebus  eorum.  Hic   ponit  tom- 
pus  in  qno  ista  audivit.  QuiPdam  houeficia 
sunt  autiqua  (jua'  ipsi  videruut  ;  undc  di- 
cit,  Et   i/i   dirbus  antiquis.   Manus    tua. 
Hic    poiiit    ipsum    henelicium.    Sccuudo 
ponit  benelicii  ordinom,  et  beneficii  cau- 
sam.  In  beneficio  considoramus  opus,  et 
fructum  operis.  Opus  divina^.  virtutis  est, 
quia  expulit  ante  eos  gentes  ;  unde  dicit, 
Manus  tua,  idost  potcntia  tua.  Nam  per 
raembra  in  Deo  siguatur  actio  quam  exor- 
cemus  per  ipsa.  Gentes  disperdidit,  liahi- 
tantes    iii   terra    promissionis     destruxit 
etiam  corporaliter.    Ps.    lviii  :  Disperge 
illos  in  virtute  tua.  Fructus  est  quia  ipsi 
successerunt    eis.  Job.  xxxiv  :    Conlcret 
multos  et  innu?nerabi/es,   et  strare  faciet 
alios pro  eis.  Propterea  dicit,  Et  plantasti 
eos.  Exod.  XV  :  Introduces  eos  et  planta- 
his  etc.   Quod  plautatur,  radicatur  ut  fa- 
ciat  fructum.  Isa.  v  :  Expectavi  ut  face- 
ret  uvas,  et  fecit  labruscas.  Afflixisti  po- 
pulos.  Hic  est  modus  et  ordo    heneficii  : 
quia    non    statim     fuit    destructa,    quia 
terra  fuisset  inculta,    et     bestiio    multi- 
plicatae  ;  et  ideo  paulatim  eos  cousump- 
sit  ;  uude    dicit,    Afflixisti    populos,    et 
per  bella,  et  per   bestias,    et    scrabroues. 
Josue.    XXIV  :   Misi  ante    vos   scrabones, 
Sap.    XII  :   Misisti  antecessores   exrrcitus 
tui  vespas.    Et   rejndisti  cos,    ita    paula- 
tim  eos  affligens.  Psalm.  i.xxvii  :  Ejecit 


a  farie  corum  f/cntcs.  !\'o/i    cnim    i/i   //la- 
/l/o  si/o  jfossc/lcrunt  tcrr/im.  Hic  pouitiir 
causa  bonencii.   Kt   piimo   exdiidit  caii- 
sam    opinatam  ;    secuiido    [loiiit    vorara 
causaiu.  Caiisa  o|»iiiala  possct  ossc    forti- 
tiido  [»(i[>uli,  ([iKxl  ('.\[»uli.^sont  cos;  ct  ideo 
romovous  hoc  dicit,  S<ni    in    f/l//dio    suo 
/■tc.  Duplex    est  fortiludo   hominis  :  una 
est  exporicntia  armorum  :  (!t  hanc  exclu- 
dit,  Xon  in  /jladi/>  suo possc/lerunt  terram, 
Judifh.    VII  :    Filii   Isracl   n/m  confidunl 
ctc.  Et  scquitur    ihidom  :     Viceriint    non 
cum  (jladio.  Alia  ost  virtiis  naturalis  ;  et 
hanc  excludit  dicens,  Et  brarhium  eorum 
non  salvavit  eos,  idest  potestas  eorura. 
Ps.  xxxii  A'0?i  salvafur  rex  per  multam 
virtutem.  Deut.  xxxii  :  iVe  dicerent  :  tna- 
nus  nostra  excelsa,  et  n/m  Dominus  fecit 
lisec  omnia.  Causa  vcro   est,  qiiia   a   Doo 
factum  cst ;  unde  dicit,  Scd  dcxtera  tiia 
etc.  Et  ponit  quatuor ;    tria  ad   executio- 
nem,  quartum  ad   eflei^tum  pertinet.  Si 
rex  vult  juvaro  aliquem,  tria  facit  ei.  Pri- 
mo  dat  ei  favorem  ;secun(lo  impendit  au- 
xilium  operis.  Tcrlio    dat    cousilium   in 
dirigendo.  Sic  fecit  ois  Deus.  Primo  onim 
fuit  eis  favorabilis,  et  dedit  eis  prosperi- 
tatem  :  et  haec  signatur  iu  dextera,  per 
quam    signatur    prosperitas,  Exod.  xv  : 
Manus  dextera  tua  marjnificata  cst,  Item 
dedit  eis  auxilium  :    et  hoc   signatur  iu 
brachio    Luc.     ii    :    Fccit   potentiam   in 
brachio  siio.  Tertio  direxit  eos,  ibi  Et  illu- 
minatio  vultus  tui,    idest  directe  proce- 
dens  a  providentia  tua.  Quartum  pertinet 
ad  effectum,    Quoniam    complacuisti  in 
eis  :  quasi  dicat :  Quare  fecit  nobis  ista  .' 
Numquid   propter  merita   nostra?   Non. 
Deut.  IX  :  Ne  dicas  in  corde  tuo  cum  dele- 
verit  eos  Dominus  Deus  tuus  in  conspcctu 
tuo  :  propter  justitiam  meam  introduxit 
me  Dominus  ut  possiderem  terram  hanc. 
Sed  hoc  fuit  propter  gratiam   Dei.    Quo- 
niam  complacuisti  etc. ;    idest    placitum 
tihi  fuit,  0  Deus,  in  eis.  Matth.  xi.  Quo- 
niam  sic  j)lacitum  fuit  ante  te. 

2.  Tuesipse.  Hic  ponilur  spes  quam 
habet  de  majori  beneficio,  qua*  consur- 
git  ex  spe  ipsius  Dei.  Et  ideo  tria  facit. 
Primo  propouit  causam  spei  secundo  fi- 
duciam,  ibi,  hi  te  inimicos ;  tertio  gratia- 
rum  actionem,  ihi,  In  Dco  laudabi/?ius. 
Circa  priinum  tria  facit.  Primo  ponit  im- 


PSALlVfUS  XLIII 


497 


mntabilitatem  Dei ;  secundo  gnbernatio-  ro  sibi  providet ;  quasi  dicat  :  Non  spero 
nem  ;  Tertio  experientiam  divini  auxilii.  in  mea  providenlia.  (iladio  pug^natur  ad 
Dei  immutabilitatem  ostendit,  quia  Deus      propiniiuos  :  in  ijuo  designatur  potentia  ; 


fecit  hoc  patribus,  et  iterum  (juia  virtus 
ejus  non  est  diminuta,  et  ideo  Cacere 
eliam  majora  potest ;  unde  i\\c\t, Tu  es  ip.se 
rcrmeus  et  Deus  meus^  qui  non  es  diniini- 
tus.  Item  ad  te  etiam  pertinet  cura  liominis 
sicut  tunc  :  unde  dicit  :  Rex  meus,  qui 
defendis  et  gubernas  :  Et  Deus  meus, 
qui  provides  miiii.  Deut.  vi  :  «  Audi  Is- 
rael  etc.  »  Ergo  confido  sicut  et  illi  con- 
fisi  sunt.  Item  experientia,  quia  tu  solus 
es  qui  salvas  ;  unde  dicit,  Qui  mandas 
salutes  Jacoh.  Et  lioc  dicit,  quia  olim  sal- 
vabat  per  alios,    sed   hic  ipsemet  salvat. 


quasi  dicat  :  Nec  iu  potentia  mea  spero, 
sed  in  te.  Unde  habes  hanc  spem?  Ex 
Deo.  Et  ostendit  per  expericntiam.  Sal- 
vasfi  enim  nos  e.x  affiifjentihus  nos  :  vel 
in  priBsenti  :  quia  etsi  corporaliter  no- 
bis  uoceant,  spiritualiter  tamen  nocere 
non  possunt  ;  vel  in  futuro.  Sancti 
dupliciter  affliguntur  :  quandoque  in 
corpoialibus,  verbis  vel  factis  :  I  Reg. 
I  :  AffU(/ebat  quoque  ea.n  xmula  ejus. 
(Jnandoque  atlliguntnr  spiritualiter,  quan- 
do  peccant  illi  qui  babitaut  apud  eos. 
Et  ab  his  affliclionibus  liberantur  a  Doo. 


Isa.  XXV  :  Ecce  Deus  noster  iste,  expecta-     Et    odientes    ?ios    confudisti,   dum    non 
vimus  eum,  et  veniet  et  salvabit  nos.  In     possunt    conse(|ui   contra    nos    intentum 


te  inimicos  nostros.  Hic  ponit  fiduciam 
quam  habct  de  Deo.  Et  prinio  j^roponit 
quod  sperat ;  secundo  ostendit  quod  illud 
attribnit  Deo  ;  tertio  ponit  causam.  Spe- 
rat  autera  auxilium  contra  inimicos,  con- 
tra  quos  habet  duplex  auxiliiun  :  unum 
ut  vincat  hostem  ;  et  quantum  ad  hoc  di- 
cit,  In  te,  idest  in  tua  virlute,  non  in 
nostra,  Vcntilabimus  cortiu,  idest  iuimi- 
cos  nostros,  vel  in  pra^seuti,  vel  in  futuro. 
Et  dicit,  Cortiu,  simililudinarie,  quia  vir- 
tus  impugnativa  bovis  est  iu  cornu.  Et 
dicit  :  Vetiti/abimus ,  quia  in  area 
separantur  paleae  a  frumento,  sicut  in 
judicio  mali  auferentur,  et  boni  remane- 
bunt.  Aliud  auxilinm  est  (|uod  non  vin- 
catur  ab  lujste  ;  et  quanlum  ad  boc  dicit. 
In  nomine  tuo  spernemus  insuryentes  in 
nobis,  idest  per  virtutem  tnam  spernemus 
omnes  hostes  nostros  in  fnluro,  vcl  in 
prfesenti,  ciuia  iiibil  potuerimt  nobis  no- 
cero. 

.'i.  Non  enim.  In  pra-ccdcnli  versu  Psal- 
mista  posuit  s[)em  repnlsionis  liostium; 
hic  autein  rationem  dictorum  ostcndit, 
sciiicct  qiKtddixit :  In  te  inimicos  nostros, 
Et  ideo  osteiulit  (|uod  noii  sperat  in  se- 
ipso  :  quia  Aeque  in  arcu.  Nam  I  llcg.  ii, 
dicifiir  :  Arrus  forliutn  su/ieratus  est. 
Ilem  non  sperat  etiam  in  gladio  :  unde 
Et  (fladius  ntfus  noti  salrabil  me  :  l'sal. 
XXXI V  :  (i/adius  eoruni  ronfriui/tilur. 
His  enim  duobus  pugnatiir  :  sciliccl  arcu 
ad  distantcs  :  undo  per  arcum  designatnr 
astutia  hominis  por  quuui  homu  iii  fiitu- 
xvni 


siium  :  et  confuuduntur  hic,  et  confun- 
dcutiir  iii  futuro  :  Isa.  xli  :  Ecce  cofifun- 
de/ilur  et  eruhescent  ornfies,  qui  puyfiant 
adversuffi  te. 

4.  Ifi  Deo.  Ilic  ponitur  gratiarum  acti(j. 
Et  primo  ponit  laudem,  ciua  ipsi  lauda- 
bnntur.  Seciuulo  pouit  laudem,  qua  ipsi 
laudabiint  :  iiam  iu  patiia  landabnnt  et 
laudabuntur  :  ideo  dicit,  Tota  dic,  idest 
a'ternitate  :  et  ha»c  laus  est  saucta, 
(juia  non  est  in  seipsis,  sed  in  Deo  .: 
Ilier.  xvn  :  Laus  tnea  tu  es  :  Psalm.  cl  : 
Laudale  Domifiu/n  iti  sanrtis  ejus.  Item 
erit  continuat,  ([uia,  Tota  Die,  a?ter- 
nitalis  :'Ps.  lxxxiii  :  Me/ior  est  dies  una 
in  atriis  luis  suj/er  ffii//iu  :  laudabuntur, 
dico  a  Christo  :  .Maltli.  x  :  Qui  tne  coti- 
fe.ssus  fueril  coratn  /to/tiinibus,  confitebor 
efc,  idcst  laiulabo  cum,  Coram  Patre 
ttieo.  llicronymus  habcl,  ///  Deo  iuuda- 
hutit,  (|uia  sancti  in  [)atiia  laudabuiit 
Deiim  considcrando  bonitalcm  cjiis,  ct 
ciuilitebunlur,  gratias  ageules  de  benutl- 
ciis. 

").  A\utir  aufetn.  llic  ponit  adversitatem 
sanctoruin  iiovi  leslamenli.  Et  prim»  po- 
nit  adversitatem  quaiu  patiuntur.  Secuu- 
do  ponit  (>oruin  paticntiam  ct  lirniilatcm, 
ilii,  //,»*/•  oftitiift  ritifrutit  su/ter  nos.  (",irca 
advcrsitatciu  autcin  sanclorum  primo 
taiigit  adv(>rsitatis  caiisam  :  Kcilicet  subs- 
tractioiitiii  diviiii  uu.vilii.  Socuiido  taiigit 
-irdiiiiiii,  ibi,  .4jvv/i.s7/  /lo».  Sanclus  hoino 
tria  lialicl  iii  Dco  ;  scilicot  confugium  : 
Ts.  I  \\\ix  :  Doininr,  refuyium  factus  e$ 

32 


498 


IN  DAVIDKM 


nohis  :  Prov.  xviii  ;  7'itrn's  ftjrtisshnn  no-  ro,  aversi  suiil  a  flde  :  II  rd.  ii  ;  Me/ius 

men  Dotnini ;  iu\  i|)suin  cmril  jiisliis,    et  erat  eis  viamjusiitia;  non  cotjnosc/'rf%(juam 

exaltahitur.    Secuiido   Iiahfl    iu    II«m)  y;\o-  post  cot/nitionem  rctrorsum  converti.  Ali- 

riain  :  l*s.  iii  :  Tu  fs  t/loriatn  mvu.  Tcrtio  (jui  fiif^^iehant  :  Mattli.  x  :  .SV   ros  /jprse- 

ipsiiin  aiixiliiiin  :  Ps.cxx  : /l//or//////«  ;/j^v/m  c?///   furrint    in   una    civitate,    /".7''^    ''* 

//  7^///////').  (^hiaii(Io(|uo  autcm  iu  t'xt«n'iori-  aliam.  (Jiiaiitum  ad    sociindiim    dicit,  Et 

hus  videtur  (jiuxl  Iioino  iion  lialxjat  iii  Deo  fjuiodcrunt  nos  diri/jiehant  siln  :  Toh.  iii  : 

rcfugiuin  ;  et  ideo  iVicil,  Aunc  autffnrr/ju-  Trailiti  sumus  in  flircptionfm  :  Isa.  xlii  : 


listi  nos  :  (juia  oliin  eras  refugiuin  ;  et 
hoc,  inquautum  non  defeiidis  nos  ah  im- 
pellente  :  Tlire.  2  :  licpulit  Dominus  al- 
tare  suutn  :  non  tameu  (juantuin  ad  inte- 


Ijjsc  autem  jjo/mlus  flirfjjtus,  ft  vfista- 
tus  est.  Hoc  etiam  contingit  sanctis  ;  (juia 
ali^jui  direpti  sunt  a  diaholo,  scilicet  qui 
negavcruiit  (idein  ;  itein  arKjui    capti   ab 


riora  repulit,  (|uia  tioti  rfjtcllet  l)ott\inus  hostihiis  (jui  fugiehaut.  (Jiiaulum  ad  ter- 
plebetn  suatn,  l*s.  xciv.  llem  non  es  glo-  tiiim  dicit,  Facti  sumus  opjjrobrium  :  et 
ria  mea,    quia,    Cotifudisti  nos,    videris      hoc  quia    occidcrunt    nos    corporaliter. 


nos  in  exteriorihus  confundere,  quando 
sustines  nostram  confusionem.  Item  so- 
lehas  consiliari  et  auxiliari  :  sed  modo 
non  facis,  (juia,  KfJti  cf/redieris  Deus  in 
virtutibus  nostris.  Et  loquitur  ad  modum 
ducis.  Consueludo  erat  in  veteri  testa- 
mento,  quod  quando  Deus  auxiliahatur 
populo  pugnanti,  tuncDeus  egrediehatur 
ante  populum  :  Ilahac.    iii  ;   Egressus  es 


Quaiitum  ad  quartiim  dicit,  Et  iti  tjenti- 
bus  dispersisti  tios,  quia  ad  litteram  Ju- 
da?is  sic  accidil  :  Deut.  28  :  Dis/jerf/emitii 
iti  fjtimem  vetitutti  ctc. ;  similiter  sancti 
martyres  dispersi  sunt.  (^uantum  adquin- 
tum  dicit,  Vendidisti  /mpulum  tuutti  sitie 
pretio :  quia  ita  occisi  sunt  martyres  sine 
pretio,  scilicet  magno.  In  quo  osteiiditur 
quod  hahehantur  viles  :  Isa.  lii  ;  Gratis 


in  salutem  jjojjuli  tui  etc.  Iloc  autem  non  vetiumdati  estis,  et  noti  fuit  multituflo  iii 

signat  motum  localem  in  Dco,  sed  processi-  cottmiutatiotiibus  eorum.  Ilieronymus  ha- 

onem  pro  videntia^  ejusad  exteriora.  Nunc  bet,  Noti  faiiierasti.  Fcenerator  dat  modi- 

autem  uon  egreditur  Deus,dum  permittit  cum,  et  accipit  multum  ;    quasi    dicat  : 

nos  succumhere  hostibus.  Et  hoc  facit  ut  Non  multi  sunt  qui  lucrati  sunt  ihi,  quia 

abducat  nos  a  terrenis,  quia  si  semper  pauci  tunc  conversi  fuerunt ;  unde    plu- 

esset  prosperitas  in   rebus  temporalihus,  res    mortui  quam    converterentur.    Vel, 

homo  serviret  Deo  pro  eis.  Et  si  hoc  esset  Noti  fuit  ttiultituflo,  aliorum  ([ui  in  morte 

intentio  nostra,  frustraretur  in   istis.    Ut  illorum  psallerent  Deo  ;  Thre.  i  VicV  Sioii 


ergo  amor  noster  non  sit  mercenarius, 
et  inteutio  nostra  nou  referatur  ad 
corporalia^  suhtrahit  hoc  suis  ami- 
cis. 

6.  Avertisti.  Ilic  ponilur  ordo  adversi- 
tatis  sanctorum  virorum,  quantum  ad 
duo  :  scilicet  quantum  ad  consolationem 
quam  non  Iiahent,  et  quantumadafflictio- 
iiem  quam  p.iliuntur.  Ilomincs  qui  va- 
dunt  ad  bellum  fugiunt,  capiuntur,  oc- 
ciduntur,  disperguntiir,  et  vueduutur. 
Quantum  ad  primuin  dicit  :  Avertisti  nos 


lugent,  eo  quod  non  sint  fjui  veniant  tid 
solemnitatem. 

7.  Posuisti.  Supra  Psalmista  posuit  op- 
pressionem  sanctorum ;  hic  vero  ponit 
eorum  vilificationem  ;  et  primo  ponit  vi- 
lificationem  quam  extcrius  passi  sunt. 
Ostendit  secuiido  quid  ex  hoc  efficitur  in 
corde,  ibi,  Tota  die  verba  mea.  Circa  pri- 
mum  ponit  processum  vilificationis  ex 
parte  vilitatis  '  horaiiium,  et  ex  parte  vi- 
litatis  rei.  Ex  partc  vilitatis  hominum  est, 
quod    primo    dicitur  alicui   opprohrium. 


retrorsum  jjost  inimicos  nostros,  idest  fe-      scilicet  (juod  csl  latro  vel  adulter.  Secundo 


cisti  nos  fugere  :  Deut.  xxviii  :  Per  utiain 
viam  egredieris  coiitra  eos,  scilicet  ini- 
micos,  et  Per  septem  fugies.  Hoc  maxime 
pertinet  ad  sanctos  martyres,  quia  in 
persecutione  aliqui  non  valeutes  sustine- 


patitur  hoc  iu  derisionein.  Tertio  crescit 
in  fahulam,  idest  in  infamiam.  Ex  parte 
personarum,  quia  primo  a  siio  socio  ;  se- 
cuiido  transit  ad  alios;  tertio  divulgatur. 
Et  hoc  dicit  quantum  ad  priraum,  Facti 


1  Al.  :  ff  utilitatis,  p  et  eic  infra. 


PSALMUS  XLIII 


499 


sumus  opprobrium  vicinis   nostris,   idest     et  h;^ c  est  turpitudo  peccati :  et  verecundia 


fratribns  et  corisaiiguiiieis  ;  (juia  sancti 
vocabantur  sacrilegi,  homicidae,  vel  alia 
hujusmodi.  Et  ha^c  illusio  fit  nutu  :  unde 
dicit  :  Suhsannationem.  Et  verbo  ;  unde 
dicit,  Et  (lerisum.  Subsannatio  est,  quan- 
do  rugato  naso  deridct  aliquis.  Derisio, 
quando  cum  ludo,  vel  la^titia  loquitur 
quae  ad  vituperium  perlinent  :  Jer.  xx  : 
Factus  sum  in  derisum ;  tota  die  omnes 
suhsannant  me.  Et  dicit,  His  qui  in  circui- 
tu  nostro  sunt,  quasi,  non  solum  vicinis, 
sed  jara  ad  alios  devoluti  sumus  in  vitu- 
perium  et  opprobrium  noslrum,  Sic  etiam 
sancti  martyres  fucrunt  ab  omnibus  de- 
risi  :  I  Cor.  iv  :  Tanquam  pu?r/amenta 
hujus  mundi  facti  sumus.  Quantum  ad 
tertium  irridentur  :  quiahomines  loquun- 
tur  de  eis  ut  cantant;  unde  dicit,  Posuisti 
nos  in  similitudinem  gentihus.  Quando 
mahim  infertur  ali<;ui,  vertitui  in  para- 
bohim,  et  dicitur  :  Ita  accidat  tibi  sicul 
tah.  Et  sic  qui  male  tractatur,  ponilur  in 
opprobrium.  Forte  ahqui  dicebant  :  sic 
contingat  tibi,  sicut  Laurentio  et  ahis  : 
et  idco  dicit,  Posuistiiws  in  similifudiiwm 
gentihus,  idest  in  excmplum  mali  ct  op- 
probrii  :  Job.  xvii  :  Posuit  me   quasi   in 


de  tali  non  cadit  in  virtuosos,  quia  non 
lialjeiit  in  se  conscientiam  de  peccato  '  de 
qiio  verecundari  possint :  sed  cadit  in  ma- 
los  ;  Hom.  vi  :  Quem  fructum  hahuistis 
tunn  in  illis,  in  quihus  nunc  eruhescitis  ? 
Aha  turpitudo  est  seciiiKhiin  a*stimatio- 
nem,  scilicet  (luod  patiatur  exterius  ab- 
jecta  vel  opprobria  :  et  haec  est  etiam  in 
in  perfectis  viris  :  et  dehacdicit  hic,  tota 
die  etc.  Signum  est  rubor  in  facie. 
Verecundia  est  timor  confusionis ;  et 
passio  ha3C  concitat  spirilus  vitales,  et 
ideo  alteratur  sanguis.  Et  inverecundi 
sunt  pallidi,  ct  verecundi  sunt  rubei.  Ta- 
men  timidi  qui  timciit  mortem,  fiunt 
pallidi,  sed  non  qui  timent  opprobrium. 
El  ratio  cst  :  quia  natura  retrahit  se  ad 
locum  ubi  cst  defcctus  ;  unde  (luando  ti- 
mel  de  vita,  sanguis  ct  spiritus  retrahuut 
se  ad  principium  vita;,  scihcet  cor.  Quan- 
do  vero  timet  aliquid  exterius,  spiritus  et 
sanguis  retraiiunt  se  ad  exteriora.  Dicit 
ergo,  Et  confusio  faciei  mex  cooperuit 
me,  idest  induit  viiltum  meum  rubodino. 
Et  dicit,  Co)ifusio  faciei  nwa',  (|uia  nasci- 
tur  in  facie  ;  scd  (luaiulo  cst  ila  magna 
quod  cooperiat    totiim    corpus,    causatur 


proverhium  vulgi,  et  exemplum  sum  co-      ex  conculcatione    ct    vilihcalione.    Quan- 


ram  eis  :  III  Reg.  ix  :  Erit  domus  ista  in 
cxcmplmn.  Item  fit  hoc  facto  ct  niilu  ; 
unde  dicit,  Commotionem  c<ij)itis  i)i  po- 
pulis  :  Matth.  xxvii  :  Prxlereioites  h/as- 
phc'maha)it    eion   movoites    capita  sua 


tiim  ad  secundum  dicit,  .1  vnce  exprohan- 
tis.  Exprobratio  est  quauiio  ingoritur  ali- 
cui  impropcriiiin  in  faiiom  :  Ps.  c  :  Tota 
die  exprohrahiDit  niihi  elc.  Oblocutio  est 
occulta  (h'tiaclio  :  Ecd.  x    :    Si   niordeat 


Ps.  XXI  :  Locuti  swit  lahiis,  el  nioveru)it      sojiens  i)i  siientio,  )iihil  minus  ah  eo  qui 


caput.  Vcl,  Posuisti,  idest  in  siinilifudi- 
jiem  Ciiristi,  idest  hoc  nobis  pati  fecisti, 
quod  Christus  passus  est ;  quasi  dicat  : 
Sicut  gentes  movcrunt  Chiislo  cai>ita 
sua  i)lasphomant('s  ita  fccorunf  iKdiis. 

8  Tola  dic.  Ilic  agit  (jiiid  o\  o.\toiioii 
op|)rol)rio  nascatur  in  cordo.  El  priino 
l)onil  verecundiain.  Sccundo  suhdit  tau- 
sain  ibi :  .1  voce.  Primo  i^oiiit  verociin- 
diain,el  dicil,  Tota  die  verecu)ului  ))iea  C(m- 
tra))ieest,  idesl  inconspocfu  moo.Vol  To//- 
tra  ))U',  idost  confiniKiost  coiilia  id  (|UimI 
deb(!lur  inihi.scilicot  honoroin  (iiii  dohof iir 
virtuosis.  Verecun(J.iijL,  secunduin  Pliilo.so- 
phiiin,  est  timor  do  lurpi.  Esf  aufom  fiir[)i- 
fudo  diiplo.x.  Prima  socundum  vorilatem  ; 


ocrultc  detrahit.  Sic  facfum  ost  sanclis 
tcmpore  persecutionis  ;  naiii  .Maximus 
fecil  comprehondi  malas  mulieres,  et 
confifori  qiiod  Chrisfiani  nmla  fecissont 
cuin  ois  ;  iiinh!  (li»'if,  .1  cdcc  cxprtdnuDitis. 
E.xprobiavorunt  oliaiii  Chiislo,  et  iii  se 
el  in  moinhris.  Et  ideo  dicil,  .1  facie  ini- 
))iici  c(  /icrscquoitis.  El  idoo  dicit,  I/iimi- 
ci,  (jiiia  odiiim  ost  caiisa  p(Msocuti«)nis  : 
I  Cor.  IV  :  Pcrsccutioncni  putiinur,  proplor 
justitiam,  ct  sustinc))ius. 

'.).  Il,cc  ())ii)iia.  llic  «i.sfondit  ooruiu 
pcrsevoraiifiam  iii  boiio.  El  proptmit  eo- 
riim  slabilitalom  in  diitd)us.  iliuno  pcr- 
sistorodobol  in  his(|ua>  porliiieiilad  lUlcm, 
ol  iii  boiia  oporalione.  El  «liciUiuod  prop- 


>  Al'  :  o  conscicuuaiu  poccaU.  • 


.'JOO 


IN  DAVIDKM 


!or  ha-c  omiiia  i\\uv  vcnrniiil  supcr  nos,  tionn  virlntis  :  l*s.  xxmv  :  lluiniliahnm 
iiicsl  pr(>|»lcr  (tinncs  j»ra'(iiclas  adNcrsita-  in  jrjunio  (iikiniammvain^  ct  liiiiniliationo 
tos,  nocjiic  (lilcin  in  corde  (rnniscriint  ; 
Mndcdicit,  Sccohlitisinnuste  :  Vs.  i.xxxvii : 
Omnrs  /li/ctwi  /iios  etc.  Nocjnc  diniiscrnnt 
cultiini  divinum.  undo  soijiiitur,  Kt  ini- 
qnr  non  r(/imns  in  trsldmmto  tuo,  idesl, 
ncquo   dimisimus   notitiam   (jiiam   lialie- 


coactionis  :  l*s.  civ  ;  Hiimilidrrnnit  in 
comjirdihits  vtc.  Qiiantum  ad  s(H:uiidum 
(licit,  Et  roopeniit  nos  iimhid  mortis^ 
i(l(>st  indicium'  'uluraR  mortis  :  nam  um- 
l)ra  i)rocedit;  jiostea  hahemus  rcsponsum 
morlis.  Vel,  Umhrd  mortis,  idcst  pecca- 


miis  de  te  j)cr  lidcm.  \r(jue  tcstdmcntii?n      tores  (jui  sunt  in  tenehris,  et  suhjecerunt 


tuiim.  Testamentum  Dei  cst  paclnm  ini- 
tum  cum  eo  iu  lege  et  in  haptismo  :  unde 
qui  facil  contra  ohservantiam  divini  cul- 
tus,  tunc  facit  ini(juitatcm  contra  testa- 
menlum  Dei.  Kt  lioc  nou  reccrunt  mar- 
tyres.  llierouyuuis  hahet,  Et  nonsunlmrn- 
titi  in  tc,  quia  scilicet  nec  verho  coutra 
eum  otreuderunt  :  Kccl.  xi  :  Stn  i?i  testa- 
me?tto  tuo.  Item  suut  stahilcs  in  honis 
operihus  justitia-,  qua*  ex  reclo  corde 
procedunt  :  et  ideo  dicit,  No?i  recessit 
retro  cor  nostntm,  per  dimissionem  clia- 
ritatis  :  Luc.  ix  :  A'e??io  ??iittc?is  ??uinum  ad 
aratrum  etc.  Isa.  \.  :  Ahalie?iati  su?it  ?'e- 


uos  sihi  et  servituti  eorum  :  .loh.  xxviii  : 
Ldl?i(lr??i  cali(/i?m  et  u?nhra??i  mortis  divi- 
(Irt  to?'?'e?is  a  poj/ulo  pere(/?'i?\ante.  Si 
ohliti  sumus.  Ilic  prohal  quod  dixit.  Et 
primo  proponit  ea.  Secuiido  ponit  divi- 
num  judiciiim.  Tertio  evidens  signum. 
Dicit  evgo  :  dixi,  noii  siimus  te  ohliti  etc. 
Et  ideo  propouit,  Si  ohliti  sumus  nomen 
Dei  ?iostri,  si,  idest  nou.  Item,  Si  expan- 
di?nus  ma?ius  nostras  ad  Deum  aiie?ium, 
alicnum  scilicet  a  natura  diviiiitatis,  et  a 
ritu  Jiida^orum  ;  quasi  dicat:  Si  oramiis 
eos  sicut  deos,  quod  est  iuiqua  agen;  in 
testameuto  Dei.  Et  si  ista  fecimus,  requi- 


trorsu}?i,  scilicet  peccatores.  Sed  charitas  ret  judicium  Dei.  Et  jndicium  Dei  suffi- 
martyrum  iu  nuUo  diminuta  est,  quautum  ciens  est  ad  hoc  requircndum  :  unde  dicit : 
■dd  ipsd  operR.  Ei  iVicii,  i\o?i  declinasti  se-     No?i?ie  Deus   requiret  ista"^   quasi  dicat  : 


??titas  ?iostras  avia  tua  :  (juasi  dicat  :  Non 
pcrmisisti  quod  actiones  uostra3  decliua- 
rent  a  via  justitia3  tua'.  Isa.  xxx  :  Hsec 
est  oia^  a?nhulate  in  ea.  Vel,  Decli?iasti, 
secuudum  aliani  litteram,  Se?nitas  ?ios- 
tras  :  idest  semitai  nostraj  sunt,  ad  quas 
iuducit  nostra  natura  secundiim  se,  scili- 
cet  secuudumconcupisccntiain.  Et  sic  (jiiia 
ducit  ad  vias  cordis  nostri,  in  quihus  uon 


Imo,  quia  ipse  scit  omnia  :  uude  seijnitur 
Ij)se  c?ii?n  ?iovit  ahsco?idita  cordis.  Ilier. 
xvu  :  Pravu?n  est  cor  lto?ni?iis  et  itiscruta- 
bile,  et  quis  cognoscet  illud?  quasi  dicat  : 
SolusDeus.  Item  prohat  hoc  per  indicium 
evidens  :  quia  si  voluissent  recedere, 
uullamalapaterentursancti  in  hocmundo, 
sicut  nunc  patiuntur.  Et  primo  ponit 
causam  quare  patiautur,  quia  causa  facit 


est  amhulandum,  repulisti  tales  vias  a  via  ^   martyrem  :  el  ideo  dicit,  Proj)ter  te  mor- 

tua.  tificamur   tota  die  1  l'etr.  iv  :  Nemo  ves' 

10.  Quonia?n.  Supra   Psalmista  posuit      t?'ttm  patiatur   qitasi   ho?nicida    aut  fur 


mala  qua'  patiuutur  sancti,  et  eoriim 
coustantiam;  Iiic  aulem  rationein  eoriim 
qiue  dicta  siiiit.  Et  potcst  hoc  cum  pr;e- 
missis  coiitiiiuari  diipliciter,  secunduin 
duos  sensus  dictos,  ihi,  Decli?iasti semitas, 
idest  vias  quihus  quairimus  qu»  caruis 
suut  :  et  secundum  hoc  coutiuuatur  sic ; 
quasi  dicat  :  Nou  permisisti  nos  dccliuare 
in  his  qua3  suiit  caruis,  Quoniam  liu??ii- 
liasti  ?ios  i?i  loco  dfflictio?iis,  idestmiindi  : 
Eccl.  1  :  Vidi  cuncta  qux  fiu?it  snh  sole, 
et  ecce  omnia  va?utas.  El  in  hoc  humiliat 
Deus  sauctos  dupliciter  :  scilicet  humilia- 


aut  maletlicus  aut  alie?iorum  appetitor; 
si  autem  ul  christianus,  ?io?i  eruhescat. 
Secundo  poiiit  mala  qua^  patiunlur  :  et 
primo  osteudit  haec  esse  mala  ex  gravilate 
pfEuae,  ex  continuitate,  et  ex  opinione. 
Punieutium  gravitas.  Quia  mortifica?nur . 
Conliiiuitas,  quia,  Tota  die  :  I  Corinth. 
XIV  :  Quotidie  morior  propter  glo?^iam 
vestra?n.  Opinio,  quia  credehant  eos  occi- 
dere  nou  ut  heatos,  scd  ut  malos  et  dig- 
nos  morte ;  et  idco  dicit,  /Esti??iati  su??uts 
ift  oves  occisionis.  Ad  utilitatem  hominum, 
vel  ad  patientiam  marlyrum  ;  quasi  dicat : 


*  Al.  :  «  Judicium.  » 


PSALMUS  XLIV 


501 


Quare  mortificamur  tota  die,   et  tamen     aliquod  malum.  Vel  quia  est    oblitus.  Et 


noii  reclamanus,  scd  sustinomus  sicut 
oves  ductai  ad  occisionem?  sic  utiam  fuit 
de  Christo. 

11.  Exwge^  quare  obdormu^  Dominet 
Hic  invocat  auxilium  Dci.  Et  primo  poni- 


ideo  dicit,  liiopix  nostrge  ot  tribulationis 
nostrx  oblivisccris.  Ilic  enumcrat  mala 
qua;  patinmr,  Et  est  triplex  malum  :  ia 
extorioribus,  in  corpore,  et  in  anima. 
Quantura   ad    prinium  dicit.   Oblivisceris 


tur  quaistio  admirantis.  Sccundo  pctitio  inopiae  nostrse^  (|uia  ad  iittcram  pauperes 
divini  auxilii.  Admiramur  crgo,  quia  pcr-  erant  proptor  l)ona  sublata  :  Ucb.  x  : 
mittit  sanctos  suos  sic  ariligi.  Ktiioc  potcst      Bapinam  bonorum  veslrorum  cutn  (juudio 


esse  aut  ex  dcfectu  volunlalis,  aut  cogni- 
tionis.  Quod  non  volit,  coutiugit  duplici- 
ter  :  vcl  proptcr  pigritiam,  vel  proptor 
contcmptum.  Quanlum  ad  primum  dicit, 
Quare  obdormis  Domincl  quasi  dicat, 
Numquid  proptor  pigritiam  pormittis  nos 
aftligi?  Et  dicilur  uiidormirc  proptorctrcc- 
tum  :  Psal.  cxx  :  Ecce  non  dormitabit 
neque  dormiet  qui  custodit  hrael.  Quan- 
tum  ad  secundum  dicit,  Et  ne  repellas  in 


suscrpisti.  Quantura  ad  secundum  dicit, 
Tribidationis^  (piia  multo!  tribulationes 
justorum,  Ps.  xxxui  .*  Quantum  ad  ter- 
tium  (licit,  Quoniam  /lumiliata  est  in pul- 
verc  anima  nostra.  Ali(]ui  *lmmiliantur 
animo,  aliqui  corporc,  ali(|ui  spiiilu  in- 
tiinsccus.  Et  idoo  dicit  :  Ad/ia'sit  in  tcrra 
vmter  noster.  Et  ponit  vontrem  pro  toto 
corpore.  Vel  hoc  quod  dicit,  UumiHata 
est  in  pulvere  anima  nostra,  refcrtur  ad 


finem,  scilicct  (inaliter,  et  si  vidcaris  nos      eflectum  in  spiritualibus  ;  quia,  Anima., 


rcpulisse  ad  tcmpus.  Et  hoc  dicitur  do 
Chiisto,  ut  sit  vcrbum  noslrum  ;  (jiiasi 
dicat  :  Ab.scondisti  te,  et  nondum  surrc- 
xjsti  in  fidc  gcnliura.  Exurgc  in  cis,  et 
nos  non  ropollcmur  ab  eis.  Quare  facicm 
tuam  avertis?  Dupliciter  contingil  dofcc- 
tus  cognitioiiis  :  vcl  quia  noii  vidct  :  et 
idco  dicil,  Avcrtis.  Quaiido  Dcus  juvat, 
vidctur  r<\spicorc  :  quando  non,  vidotur 
averti'  Exod.  iii.  Vi(/ens  vidicjflictionem 
popu/i  mei  qui  est  in  JE^pjpto  etc.  Psal. 
XXVI  ;  Ne  avertas  faciemame.  Vcl,  Quarc 
averlis  facicm  tutun.,  ut  tamen  non  vidc- 
amus  :  nam  si  vidcremus,  non  patoromur 


idcst  cogilatio  anima,',  cogitat  tcrrcua 
Isa.  XXIX  :De  terra  ioqueris.,  et  de  /lumo 
audietur  eioquium  tiium.  Et  venter,  idost 
sensualit;.s,  totalitcr  terne  inha?ret,  Vel 
alit(;r,  Quoniam  /lumiliata  est  etc.  idest 
pcrfcctiorcs  in  nobis  humiliali  sunt, 
A  pulvere.,  idost  a  pcccatore  :  Psal.  I  : 
Tanquam  pulris  qucm  projicit  etc.  Item 
Ventcr,  idost  iufirmi  iiilcr  nos  adha'serunt 
terroiiis  homiuibiis,  quia  rccesscriint  *  a 
fido.  Contra  oblivioncin  dicit,  Adjuva  nos. 
Contia  obdormilioiioin  dicit,  Ejcunje,  Cou- 
tra  inala  dicit,  Et  redime  nos  propter no- 
mni  tiiiim. 


PSALMUS   XLIV 


1.  In  fiitfvi  i>rn  liis  qni  commutnbuntur  filiis 
Corr  iiil  iielrllcrtuin  Cnnliruin  pro  dilcrto. 

Eiiic.lavit  »(ir  mi'imi  vcrlnim  lionmii,  diro  »'jio 
opcra  mcii  n-fii.  I,iiif,'ii!i  ini',i  gil.iiims  siTiliii*.  vrlo- 
cilor  !:>criliL'iilis. 

2.  Spcciosiis  roriiia  pric  liliis  Ihimimiiii,  ililTii-i 
est  Knitia  iii  liiiiiis  liiis  :  iirii|ili'riM  lM-iii'<li\il  \r 
DeiiH  in  nptiTmim. 

3.  Acc.iti^rii'  >;liiiliii  liiii  sii|ii'i'  Ifmiii'  tiiniii,  |inl<'ii- 
tif>0imi'.  s|M'i'ii'  liia  cl  |iiili'lii'iliiiliiic  lii.i. 

4.  Iiilcmli!    |iro8pcn',    proccdn   cl    rcpim.  Proplcr 


vcritalcin  cX  niaiisiioliulineni  ct  jujititiam  :  et  dodu- 
ccl  lc  iiiirnliilitcr  dc\t<'ra   tiia.  .''^  ■        ■  .»•, 

po^iiili  siili  tc  cadciit,  m  lorda   in 

.'i.  Si>di'D  Imi,  UciiH,  in  miumiIuiu  B.rculi  :  virga 
dircctinnii.  virca  rciini  tiii.  UilcxiHli  jiiKtiliiiin  et 
odisli  itiiipiilalciii  :  proplcroa  iinxit  lc  Dciii,  Deus 
liiiis  olco  l(i>lilia<  pni>  coii^^orliliiin  Im^. 

li.  .Msrrlia  ct  ftiilta  cl  casin  a  vc<«liuicnli«  lui«,  • 
dutiii)i<iK  i>htiru(>i!>,  i'.\  i|uiliiift  ilclfflaTrniiil  1«  flliv 
rcKimi  iii  li<>iiori>  iiiiii. 

'.  A  <ttlit  rc^ina  a  dcxlriK  liiis  iii  Tctlilii  (ieauralo, 
circuutJata  vnriclatc. 


'  Al.  :  «  nverforo.  » 


«  Al.  :  fl  rocodcnlc*.  u 


502 


IN  DAVinKM 


R.  Aiuii  filin,  ot  vidp,  ol  inclinn  nurom  Innni  :  ot 
oblivisctTL'  |Mi|iiilinn  tiinni,  i-l  ilininnn  iuilris  tni.  lit 
coninpisti-t  rcx  ilt-riirrin  tniini  ;  iinoiiiuni  ijme  i-sl 
Doniinns  Dcns  tuns.  ct  uiloralnint  eum.  Kt  liliie  Tyri 
in  innnerihns,  vnltinn  tniiin  (lc|)rcc.ibuntnr  :  onines 
liivitcs  )il."his. 

9.  Oiunis  glorin  ejns  liliip  rejtis  nh  intns  :  in  tiin- 
briis  nureis,  ciniunnmicln  vnrictntihns. 

10.  Aiiduicntnr  rejji  virt,'incs  post  eaui  :  pro.\iiniK 
ejns  nfrerentnr  tihi ;  nlTcrciitiir  in  la'titia  et  exnltn- 
Uone  :  nddnceiitnr  iii  lem|dnm  regis. 

U.  Pro  imtriltus  tuis  nnti  sunt  tibi  filii  :  cousti- 
tues  cos  principes  snper  oniiicm  tcrram.  Mcmores 
erniit  uominis  tui,  Domiiic,  in  omni  ^eiierationc  el 
generntioucin.  I'roptcren  iioinili  coDlitebuulur  tihi 
in  ffitcrunm,  et  iu  siEculum  sujculi. 


1 .  Supra  Psalmista  propo.siiit  orationem 
pro  adversitate  regni  et  regis;  hic  quasi 
proponit  gloriam  regis  et  regni,  ex  di- 
vino  beneficio.  Et  primo  proponit  divinum 
benefioium.  Secundo  invitate.K  hoc  exem- 
plo  alias  gentes  ad  servieiKhim  Deo,  ibi, 
O/fuies  (jontes.  Circa  primiim  dno  facit. 
Primo  proponit  gloriam  regis  et  magni- 
ficentiam  regni.  Secundo  proponit  pacem 
regni,  ibi,  Ps.  xlv  :  Deusnoster  refuf/ium. 
Iste  Psalmiis  dicitur  epithahimiciis.  Con- 
suetudo  enim  erat,  (|nod  in  nuptiis  can- 
tabantur  ahqua  cantica  ad  hiiidem  sponsi 
et  sponsa»,  et  illa  dicuntur  epitluUamlca. 
Est  ergo  materiahujus  Psalmi  de  quibus- 
dam  sponsaHbus  Christi  et  Ecclesiai,  quae 
quidem  primo  initiata  fucrunt  quaiido 
FiHus  Dei  univit  sibi  naturam  humanam 
in  utero  virginaH  :  Psal.  xviii  :  Et  ipse 
tanquam  sponsus  procedens  de  thalamo 
suo.  Unde  eadem  est  materia  hujus  Psal- 
mi  et  Hbri  qui  diciturCautica  canticorum. 
Titulus  talis  est  :  Iti  finem  pro  his  qui 
commutabuntur  filiis  Core  ad  intellectum 
Canticum  pro  dilecto.  Et  potest  dupHciter 
inlelligi.  llno  modo,  ut  suppleatur  Psal- 
mus,  ut  sit  sensus.  Psalm;is  iste  est  du- 
ceus  nos  in  fiuem  Christum,  pro  his  qui 
commutabuutur,  sciHcet  de  statu  infide- 
litatis^ad  Christum;  unde  SKQ\V,Vro  pa- 
tribus  tuis  etc.  Ita  et  hic  psalmus  conve- 
nit  passioni  Cbristi,  idest  credenlibus  in 
Christum  passum.  Kt  hoc  ad  iuteHigen- 
dum  mystoria  Cbristi  et  Ecclesia?.  Et  non 
sohun  psalmus,  sed  eliara  canticum.  Pro 
dilecto,  scilicel  Chri.«to  :  Mattii.  iu  :  Hic 
est  Filius  meus  dilectus.  Hierouymus  ha- 
bet  sic,  Victoria  pro  liliis  filiorum  Core, 


cantiruin  pro  di/ectissitno.  Et  quod  dicit 
pro  liHis,  ostendit  (iiiod  agil  bii-  Psalinus 
pro  deliciis  sponsi  et  sponsai.  Et  hoc  sig- 
nalur  per  flores.  rosas  el  lilia  Caiit.  ii  : 
Fu/cite  me  floribus  ctc.  Et  competit  vir- 
ginibiisqua'  siint  (iiiasi  lilia.  Iste  P.salmus' 
dividitiir  in  trrs  jtaites.  Priino  ponitur 
proa-mium  canlici.  Seciindo  ponilur  com- 
mendatio  sponsi,  ibi,  Speciosus.  Tertio 
ponitur  commendatio  sponsa^  ibi,  Audi 
fi/ia.  Circa  primum  tria  facit.  Primo  pro- 
poiiit  editionem  Psalmi.  Secundo  finera, 
ibi,  Dico.  Tertio  designat  autorem,  ibi, 
Lin<ju(i.  Editio  designatur  cum  dicitur. 
Eructavit  cor  meum  ver/)um  bonum.  Eruc- 
tatio  ex  nimia  plenitudiue,  sive  repietiono 
procedit  :  in  quo  signatiir  quod  ex  abun- 
dantia  devotionis  et  sapicntiffi  h)quitur  : 
Matth.  XII  :  Ex  abundantia  cordis  os  /o- 
quitur.  Et  notandum  (juod  iiujus  editio 
Psalmi  attribuitur  cordi,  ex  cujiis  magna 
devotione  est  compositus  :  quia  non  est 
iste  de  illis  de  quibus  dicitur  Isa.  xxix  : 
Popu/us  hic  labiis  me  honoral.,  cor  autem 
eorum  longe  est  a  me;  sed  corde  pronim- 
tiat  laudes  Christi  :  I  Cor.  xiv  :  Psa//am 
spirilu,  psa//am  et  mente.  IIoc  cor  eruc- 
tavit  verbum,  scilicet  hiijus  Psalmi :  quod 
est  bonum,  quia  consolatorium  :  loqui- 
tur  eiiim  mysteria  Christi  et  Ecclesia?  : 
I  Tim.  I  :  Fide/is  sermo,  et  md/us  sermo 
tne/ior  i//o  :  Zach.  i,  Respondit  Domimis 
Ange/o  qui  /oquebatur  in  me  verba  hona, 
verba  conso/atoria.  Dico  ego.,  idest  praj- 
nuntio,  operatnea  regi,  idest  ad  honorem 
regis  Christi  :  Isa.  xxxii  :  Ecce  in  justi- 
tia  regnabit  rex  ;  quasi  dicat  :  Canto  hunc 
psalmum  ad  honorem  Cliristi,  cui  opera 
nostra  omnia  debemus  dicare  :  Col  iii  : 
Omne  quodcutnque  facitis  in  verbo  aut  iti 
opere,  otntiia  iti  tiomine  Jesu  C/wisti  fa- 
cite.  Litigua  tnea  ca/amus  scribae.  Hic 
ponitur  auctor  psalmi  ([ui  ost  Hngua ; 
quasi  dicat  :  Nou  intelligatur  quod  ex 
proprio  hunc  fecerim,  S(3(l  auxilio  Spiri- 
tiis  sancti,  qui  utitur  Hngua  mea,  sicut 
scriptor  utitiir  calamo.  Et  ideo  piincipa- 
Hs  auctor  bujus  Psalmi  est  Spiritiis  sauc- 
tus.  II  Reg.  xxiii  :  Spiritus  Dotnitii  /ocutm 
est per  me,  quasi  per  inslrumeiitura  :  II 
Pet.  I  :  Non  vo/untate  hutnatia  a//ata  est 


'  Al,  deest  :  «  Psalmus.  » 


PSALMUS  XLIV 


503 


sapienfin^  sed  Spiritu  sancto  etc.  Et  cujus 
calamus  est?  Scrihad  vclociter  scribentis, 
Spiritus  saueti  qui  velociter  scribit  in 
corde  hominum.  Qui  onim  per  studium 
quairunt  sapieritiam,  per  partes,  etetiam 


perfectio  procedentis  :  quia,  Ronnm, 
quasi  habens  plenam  bonitatem  divinita- 
tis  :  Luca'  xviii  :  Xnno  ho7ius  lusi  etc. 
Yirtus  ost«'nditur  cum  dicit,  Dico  er/o, 
idest  perverbnm  facio,  Omnia  meaopora 


longo  tempore   studcjnt;  sed  qui   liabent     rpjji,  idest  ad  honorem  regis,  sciUcet  fiHi, 


eam  a  Spiritu  sancto,  velociteraccipiunt : 
Act.  II  :  luictus  est  ropenle  de  coelo  sonus 
etc.  IUi  (jui  liabent  scientiam  per  revela- 
tionem  divinam,  sul)ito  implentur  sapien- 
tia,  sicut  illi  snnt  subito  repleti  Spiritu 
sancto  :  Psal.  cxlvii  :  Velociter  currit 
sermo  ejus.  EccL  xi  :  Facile  est  in  oculis 
Dei  subito  honestare  paujterem.  Vel  velo- 
citer  operantis,  quia  dixit  et  facta  su)it. 
Ps.  cxLvni.  Polcst  autem  lingua  ad  aliud 
referri,  qnia,  scilicet'  non  sohim  vohiit 
dicere,  sed  corde  primocof»-itavit,  secundo 
dixit  ore,  et  tertio  scripsit ;  quasi  dicat  : 
Non  sohim  profuit  pra^sentibus  qui  au- 
diunt,  sed  etiam  futuris  :  Isa.  viii  :  Sume 
tibi  lihrum  (jrandem,  ct  scrihe  in  oo  sti/lo 
hominis.  Ilabac.  ii  :  Scribe  visum,  et  cx- 
plana  eurn.  Ila^c  ergo  expositio  est  lilto- 
rahs.  Sed  ahqui  dicunt  (juod  ha'c  verba 
proponuntur  ad  commcndationem  Christi 
secunchim  diviiiitatem,  qiiasi  sint  verba 
Dei  Patris.  Sed  hanc  expositionem  non 
approbaiit  Anf,Mistiiins  ct  Ilieronymus ; 
tamcn  Dionysins  ufitiir  ii  cap.  dr  dirinis 
Nomin.  nbi  iiitroducit  hoc  verbiiin.  Eruc- 
tavit  etc, ct  secundum  istam  expositioinmi 
commendatnr  a  Patre  triphcitcr.  Primo 
describilur  ejus  emanatio.  Secundo  ejus 
virtus,  ibi,  /)ico.  Terfio  ejus  operatio, 
ibi,  Linf/ua.  flirca  emanafioiiem  ejns  a 
Patre  ponit^inatuor.  l*riino  (\jiis  iiatiiiahMii 
processionem,  cum  dicit,  Eructacit :  qnod 
est  qua'dain  emanatio  (h;  [ihniitudine ; 
uiido  processiis  V\\\\  a  Patre  est  (hviiia 
eructatio,  quia  iiroccdit  cx  phMiitiKhiu^ 
diviiia'  iiafiir;e  :  .Foaii  iii  :  Vatov  dilit/il 
Eiliuni  rlc.  Sccnndo  poiiif  ino(hiin  cma- 
nafionis,  (]iiia  non  corpoialifer.  iicc  (h; 
aTKpia  alia  natura  emanavit,  scd  ad  ino- 
diiin  .spiritnalis.  Coy  incKni,  k\\\x\s\  iidii 
ex  nuho,  nec  do  aha  (Msentia,  sed  \\y' 
conhi  UKM»  :  Psalm.  cix  :  /s./-  utoro  ante 
luci/cruni  i/rniii ti'.  Tertio  |>onifMr  propri»'- 
tas  proccdiMifis,  (inia,  \'crhinn.  .loaii.  i  : 
In  principio  erat    Vcrhuni.   lltMii   ponitur 


qni  est  nnus  Deus  mecum  :  Joan.  i  : 
Omnia  per  ipsum  factasunf.  Propria  ope- 
ratio  desif^natur  cum  dicit,  Lhifjua  mea 
calamiis  srribse;  qnasi  dicat,  quod  ipse 
est  hngua  mea,  est  etiam  calamus  scri- 
b<'p.  In  sacra  Scriptura  operationes  meta- 
phorice  designantur  per  instrumenta  vel 
membra  qua;  sunt  operationum  princi- 
pia ;  et  sic  per  linguam  et  calamum  ope- 
ratio  Dei  designatur  conveniens  liiiguae 
et  calamo.  Operafio  lingua»  est,  qnod  per 
eam  ditrunditur  sapientia  cordis  ad  alios  ; 
per  cahimum  autem  designatiir  quod 
sapicntia  qua'  est  in  corde,  transfunditur 
in  materiam  sensibilem,  scilicet  perga- 
meniim.  Dens  antom  et  loquitnr  et  scri- 
bit  :  lo(|nifiir,  (iiiaiido  transfiindit  sapien- 
tiam  suam  in  mentes  rationales  :  Psal. 
Lxxxiv  :  Audiam  quid  loquatur  in  me 
Dominus  Deus.  Et  hoc  dicitur  Verbnm, 
qnia  per  ipsum  est  omnis  ilhiminatio  : 
Joan  I  :  Et  cita  erat  lux  hominum.  Scri- 
Iiif,  (iiiia  judicia  siia»  sapienfia»  imprimit 
iii  rafionabilibiis  creafnris  :  Uom.  i  :  Inri- 
sihilia  Dci  etr.  Ecclesiast.  i  :  Deus  cffndit 
illam  super  omnia  opera  sua.  Siciit  enim 
r(.>spiciens  hbnim  cognoscit  sapientiam 
s  ■ribentis,  ita  cnm  nos  videmus  creaturas, 
cog.noscimiis  sapientiam  Dei.  Calamus 
igitnr  est  vcrbnm  Dei. 

"1.  S/n'ciosus  fi/r/na  /)i\r  /iliis  hominum. 
PiaMuisso  prooMuio  seciindiiin  nnnm  sen- 
siiin,  vcl  Chiisfi  divinifat(Mii  se^nndiim 
aiiiim  siMisnin  ;  hic  ponitnr  commendatio 
Cliristi  secniidnm  liiiinanitatem.  Et  iinia 
(iixit,  Dico  rnpi  opcra  nira  rci/i,  comuKMi- 
(l.il  ('.lii-istnm  sccnndiim  similitndiiKMn 
rcgis,  sciliccf  David,  a  (|iialnor  :  scilicol 
a  grati(»sitato,  a  bollica  virlnto.  a  jndicia- 
li.i  potostafc.  ct  a  dcliciarnm  ninltitu- 
dino.  So(Miiida  pars,  ibi,  .Accini/rrp.  Tor- 
ti.i.  ibi,  Srdcs,  Qniwiix,  ibi,  Minhn.  f.ircn 
piimnin  dni»  f.ioil.  Primo  doscribit  gra- 
tiosil.ittMn  logis.  Soonndo  «Minsani  \(d 
cllccfiini,  ilti.  l*ro/)terea.  Notu  (iiind   duo 


'  Al.  :  <<  scilicet  quod.  « 


804 


IN  DAVini',M 


sonsiia  viKont  in  Iioiniuo  priiicipalit«'r, 
scilicot  visus  «it  andiliis  :  iiii(lt)  [hm'  1icJ'c 
diio  ali(iuis  f^raliosus  apparot  :  por  pul- 
cliritiidiiKMn  visiii.  pcr  ^Matiitsum  vciluim 
auditni.  Uiidc  Ikcc  duo  praicipuc  riKnniit 
iu  (".liristo  :  iiiido  Caii.  ii  :  Osleiulr  inilii 
fnciem  tnam,  sonet  vo.r  /ita  in  auri/nis 
meis  :  vox  enim  ttta  dulcis  et  facies  tua 
dccora.  Ipse  ciiim  pulchor  fuit  ot  olofiueiis 
iu  liis  qua»  docnit  suam  cloijuoiitiam. 
Ouantum  ad  primiim  dicit,  Sjteciosus 
forma.  \\{  iiota  in  Cliristo  (inadriiplicom 
pulchritudincm.  rnam  socundnm  lor- 
mnm  divinam.    Phil.    ii  :    Qui    cum    in 


Vvov.  ult.:  ralla.r  (jratia  ct  vana  cst  pui- 
chritudo. 

Kospoiuhn).  Dicoudiim  «juod  pnlchritii- 
tudo,  saniUis,  ot  hujiismodi,  diciiiitnr 
(juodammodi)  por  rcspcctnni  ad  aiii|uid  : 
(iiiia  ali(|ua  contcm])cralio  liuinornm  iac.it 
sanitatom  in  pnoro,  qu.'«  non  facit  in 
souo  :  aliipui  ost  enim  sanitas  looni,  quae 
eat  mors  Iiomini.  IJndo  sanitas  cst  pro- 
portio  linmonim  in  comparaliono  ad  ta- 
lom  natnram.  Et  slmililcr  pnlchritndo 
consistit  in  proporliono  mcnihroium  ct 
colornni.  Et  idoo  alia  cst  i)ulcliritudo 
unius,  alia  altcrius  :  et  sic  hanc  pulchri- 


forma  Dei  esset.  Et  secundum  hanc  fuit      tudinem  Christus,  secnndnm  qnod  com- 


spociosus  prai  filiis  hominum  :  oam  om- 
nos  tantum  habent  gratiam  secundum 
rodundantiam  et  participationem ;  sod 
iste  perso  otplene  :  Col.  ii  :  /n  eo  Jiabitat 
omnis  plenitudo  divinitatis  corporaliter  : 
Heb.  1  :  Cum  sit  spleiulor  gloriae  et  fiffura 
suhstantix  ejus  :  Sap.  vii  :  Candor  est 
lucis  a^terUcV  et  speculum  sine  macula  Dei 


potohat  ad  statum  et  reverentiam  suae 
c(»iiditionis,  habnit.  Non  ost  orgo  intelli- 
gcndum,  quod  Christus  hahucrit  capillos 
llavos,  vol  fucrit  riibous,  (jiiia  lioc  non 
dccuisset  eum  ;  sed  illam  piilchritndincm 
corporalcm  habuit  summo,  quae  portino- 
bat  ad  slalum  et  reverentiam  et  gratiosi- 
iatem   in    aspcctu  :    ita    quod   quoddam 


majestatis.  Alia  est  pulchritiido  justitijp  et      divinum  radiabat  in  vnltu  cjiis,  quod  om- 


veritatis  :  '  Jcr.  xxxi  :  licnedicat  libi  Do- 
minus pulc/iritudo  justitice  :  iomn.  i  :  Ple- 
num  gratix  et  veritatis.  Alia  est  pulchri- 
tudo  conversationis  honeslai  :  et  do  hac 
I  Pet.  ult.:  Forma  facti  (jregis.  Et  hac 
forma  fnit  spt^ciosus  prae  filiis  hominum, 
quia  sua  coiivorsatio  fuit  magis  honcst  a 
et  virtuosa  quam  alicujus  :  1  Pct.  ii  : 
Pcccatum  non  fecit,  nec  inventus  est  do- 
lus  in  ore  ejus.  Auguslinus  in  ori- 
ginalis  :  Nobi  cernentibus  ubique  .  spo- 
ciosus  :  pulcher  in  miraculis,  pulcher 
iu  flagellis,  pulcher  deponens  ani- 
mara,  pulcher  in  patibiilo,  pulcherin 
hgno,    pulcher    incoelo.    Quarta    cstpul- 


ncs  cum  rcvcrcbantur,  ut  Augnstinus 
dicit.  Ad  primum  diccndnin  prophetam 
vclle  exprimere  contemptnm  Christi  in 
passionc,  iii  qua  deformata  fnit  sui  cor- 
poris  forma  pra*  multitudinc  afdictionum. 
Ad  aliud  (liccndiim,  eas  divitias  et  pul- 
chritiKlincs  contomnendas,  quibiis  male 
utamur.  (Iratiosus  etiam  fuit  in  verbo  ; 
undo  dicit,  Diffusa  est  gratia  in  iabiis 
tuis  :  Eccl.  VI  :  Lingua  euc/iaris  in  bono 
/lomine  abundabit.  Et  gratiosum  verbum 
cjus.  Tripliciter  propter  ca  quae  aliquis 
dicit,  reputatur  verbum  ejus  gratiosum  : 
quaiido  scilicet  dicit  ea  (jii*  placent  et 
sunt  utilia ;  sic  verbum  Christi  fuit  gra- 


'chritudo  corporis  :et  ha3c  etiam    Christo  tiosum,  quia  levia  imponebat  et  quietem 

infuit.  Cant.  i :  Ecce  tii  pulc/icr  es  dilecte  promisit  :  Matth.  xi  :   Venite  ad  me  om- 

mi.  7ies  qui  iaboratis  et  onerati  estis,  et   ego 

Sed  numquid  secnndum  hanc  pulchri-  reficiam  vos :  Joan.  vi  :  D(nnine.,ad  quem 

tudinem  fuit  spociosns   prai   filiis   homi-  ibimus.    Verba   vitse  seternx  /labes.  Item 


num.^Vidotur  quod  non  :  quia  Isa,  liii, 
dicitur  :  Vidimw^i  et  non  era.t  in  eo  spc- 
cies  neque  decor.  Itom  por  rationem  pro- 
bafur  quod  Christus  voluit  pauportatom 
habere,  ct  non  uti  divitiis,  ut  doceat  eas 
contemnendas.  Sed  sicut  ista  sunt  con- 
temnenda,    ita    pulchritudo    corporalis  : 


alitjuis  liabct  gratiosum  vcrbum  propter 
ordinatum  modum  proferendi,  et  forven- 
tcm :  et  sic  habuit  ordinatum  et  ferven- 
tem  modum  (Ihristusin  profcrendo  :  Psal. 
cxviii  :  Ignitum  eloquium  tuiim.  Itom 
ali(|nis  dicitur  habcre  gratiosiim  vcrbum 
proptor    cfticaciam    ad    porsuadoudum  : 


'  Al.  :  «  virtutis.  » 


PSALMU&  XLIV  50;") 

sic  etiam  habuit  Christus  :   Malth.  vii  :  diiis   Christi    est  doctrina    ejus.    Do  hnc 

Erat  docens  in   tmiplo  sicut  potcMatc.m  giadio  iiahclur  Epli.  ult.  (j/ntlitis  sjnriliis 

habens.  Et  ideo  dicit  Luc.  xxi,  quod  Om-  qrwd  cst  verbum   Dei.  IIoc  gladio  posuil 

nis /jopulus  ma7iicabat  ad  eitm^ideiii  mane  Christns   divisionem   in   hoc   mundo,    uf 

veniebat  ad  eum,  iu  templo  audire  eum.  boiia   discernanfiir  a   malis  :    Miitfh.  \  : 

Et   Jo.    VII  :    Nttfi(/t/am   sic   locutus    est  Nonvmi  pacemmittere,  sed  tjladium.  \\'\c. 

homo.  Proptcrea  benedixit  te.,   Deus,   in  gladitis  est  e.r  utratjnp  partf  acutus,  ut 

aetcrmim.  Ilic  ponitiir    vcl  causa,  vel  ef-  testafiir  Apoc.  i,  qiiia  de  a'ternis  ef  tcm- 


fectiis.  Sicul  dictum  est,  benedicero  Dei 
signat  effoctum  bonitatis,  vel  ejus  colla- 
tionem  beneficit.  Deus  it.ique  homini 
Chrisfo  diiplex  beneficium  contiilit.  (ilo- 
riae  sive  regni  :  et  hoc  est  pi\Tmiiim  me- 
ritorum  Cbristi  :  Phil.  ii  :  Propter  quotl 
et  Deus  cxaltavit  illum.  Et  sic  ly  propte- 
rea  dcnotat  causam  meritoriam  :  quasi 
dicat  :  0"'^  tu  es  speciosus  in  forma, 
gratiosus  in  doctrina,  Propterea  benc- 
dixit  ^e,  Deus.,  in  eeternum.,  benedictione 
spiritualis  regni  :  fieu.  xxii  :  In  scmine 
tuo  benedicentur  omncs  cjentes.  Ahiid  est 
beucficium  gratia»  :  ct  sic  est  sensus  : 
Propterea  benedixit  te  Dcus  i?i  getcrnum, 
ut  tu  esses  speciosus',  ct  esset  ditFusa 
gratia  in  lal)iis  tuis. 

3.  Accintjcre  gladio  tuo  stiper  femur. 
Hic  descrii)itur  virtiitc  potcns.  Et  primo 
ejiis  l)e]lica  virtus.  Secundo  cjus  in  bello 
processiis,  ibi,  Intcntlc.  Tertio  edectiis, 
ibi,  Etdeducet  te.  Virtus  bellica  consisfit 
in  forlitudine  natiirali,  et  pivTparafione 
armorum,  cum  dicit,  Accingerc  gltulio 
tuo  :  .secundnm  aliam  lifteram  dicit,  Sti- 
jjc.r  femtir  tiitim  potcntissimc.  Ubi  desi- 
gnalnr  virtus  armoriim  :  Cant,  iii  : 
Vnitiscujustjuc^  cnsis  supcr  fcmur  stium 
Scd  secundiim  Glossam  aliiid  est  accingi, 
qnia  (lui  accingifiir  parantur  ad  belliiin, 
scilicet  milites.  I  M.ic.  iii  :  Accingimini 
et  estotc  filii  potcntcs,  cf  cstote  parati  in 
manCy  rjuoniam  mclitis  cst  nobis  intiri iii bcllo 
etc.  Aliiid  esl  pra'cingi  (luia  pra'cingnnfur 
qui  paranfnr  ad  seivi(>mliMU  :  Lnc.  xii  : 
Prauingctsc,  ct  facict illos  discumborc  ctc. 
Aliud  esl  snccingi,  (jnia  siiccingimfnr 
qni  paianfur  iid  ambnlandnni  :Ecf|.  xxxvi 
Latro  succinrftis  c.rilims  dc  rivifatc.  .\lin(l 
esl  (liscingi,  (|niii  (liscin,i,'iiiifnr,  (|ui  va- 
dnut  ad  (inicsccndnm  :  xx  llcg.  iii  :  Nnn 
gloriatur  accintus  tVque  ut  distinctus.  (Iju- 


'  Al.  :  «  pponsns.  » 

3  Al.  :  <<  unnH(|ui8qiie.  n 


por;ilibus  instriixit.  Et  est  siiper  fcmur, 
quia  organo  humanitatis  verbo  doctrinae 
usus  est  :  Isa.  lii  :  Ego  ijjse  qui  loquebar, 
eccc  atlsum.  Potenti^isime.  Ubi  osteuditur' 
ejus  virtus  seu  potenlia  nafuralis  :  I  Rpg. 
n  :  Nim  cst  fortis  siciif  Deus  nos/cr  :  Jdb 
IX  :  Si  fortitudo  quierifin\  rtdjitsti.ssimiis 
est.  Spccie  tua.  Secnndum  llicronymiim 
et  IlcbrcPOs  hoc  quod  dicitiir,  Specie,  con 
jungitur  cnm  hoc,  quod  dicitur,  Potm- 
iissime,  et  est  totum  sub  iino  ver.-^n.  el 
sic  iiiio  modo  legitur  in  Glossa;  et  si  sic 
conjungatur  ciim  potentissimc,  sic  est 
sensus  :  Tu  Cliriste  es  potcntissimns, 
Specic  tiia,  scilicet  hnmanitatis,  .secun- 
dnm  quam  etiam  est  maximns  virtute  : 
Caut.  V  :  Species  ejus  iif  Libuni.  Et  pul- 
cJirifutline  ttia,  scilicet  diviiiitatis  :  Sa- 
pien.  xiii  :  Quorum  si  sjiecie  dclectati 
Dcos  jiufaverunt.,  sciant  quaufo  his  domi- 
ntitor  eorum  sjieciosior  esf.  Vcl  es  pofen- 
tissimns,  Snccie  tua^  idest  speciosa  '  piil- 
chritudine  fna.  rndc  llieronymns  liabct, 
Laude  tua,  (jiiia  ox  hoc  es  laiidabilis  et 
gloriosiis,  qiiia  es  armatiis  et  fortis. 

4.  Intcntlc,  prtisjirrc  /jrorcde.  Psalmisla 
siipra  .1(1  commcndafioinMU  Chrisli  posiiil 
rorliliKiinem  ct  apiiaralniu  rcgis  ;  hic  an- 
tem  agit  de  ejns  processu  :  et  circa  lioc 
(iiiu  fjicil.  Pi'imo  proponil  processnm  re- 
gis.  Sccunih»  ejiis  c.iiisam.  ibi,  Pniptcr 
i.eritafcm.  Circa  primiim  sciendmu  cs( 
qnod  loco  istornm  triniu  (|na'  hic  poniiii- 
tnr,  scilicel,  Infcudc,  priKjjerc  prorrdc. 
rt  rctpiti,  \n  Psalmo  Hicronymi  habctiir 
iinniu  t.inluiii,  Prosprrc  tisrrnde.  Iii  as- 
ccMisii  dcsigiialnr  proct>^sus  :  Jcivm.  xi.ix: 
Lco  nscrndi'y  cf  siiprrbia  JfiriLnm  <id  /uii- 
clirifutlinmi  nibusfain.  Viu\r  inaiiifcstnm 
est  ipioil  li.'1'i'  |)('rtiiMMit  aii  (|uamdam 
piMtccfioncm  cl  .••.•^cciisnin.  In  asiMnsn 
bollicosi  siiiit   triu-;  principiiiiu,  mo<liiiin 


•  Al. 

*  Ai. 


«  oritnr.  » 
»poa«a.  • 


?)06 


IN  nAVIDKM 


o(    fiiiis.    I'iiiicipiiim  (lcluM  csso   dilifjrons 

('Idiscfcfiicoiisidcratiu:  Piov.  xxxiv:  Ciini 

(lispi)siti(nip  initio'  hoUioii  :  i'l  I>nc.  iv  di- 

cifiir,  (|ii()(l    }\(\r  itiinis   ad  hclluni  /iriiis 

etr.  riidc,  lntnidr,  idcst  dilicrcnlcr  consi- 

dcra.  In  (llirislo  anlcni   intciidc^ro  d(>sij.,'- 

nal  dispositioncm  miscricoKlia'  cjiis  (|na 

inlcndil    ad    salnlrm    hnniani    gcnrris  : 

Psalm.    XXX VI 1  :    liiteudc    iii    adjutoriiim 

meiim.   Mcdiiim   csl    prospcr    ijrooossns. 

Processus  anlcm  Clirisli   inlelligilnr  du- 

plioiler.   Tno   modo,  secnndinu  (piod  ex 

ulero    virj.^-inis    processit    in    naliviUito  : 

Psal.  xvni  :  Tanqiiam  sponsus  proccdcns 

dr  thalamo  suo.  Et  hic  fnit  prospor  pro- 

cossns,    quia   sine   peccato   natus  est,  et 

malri  non  abslnlit  virginilalem,  ncc  do- 

lorem  inlnlit.  Alio  modo,  secnndnm  (]nod 

procossit  de   liomino   ad   homincm   con- 

vertendum,  Imnc  et  iUum.  El  in  hoc  fuit 

prosper,  (luia  tandem  perveuit  ad   con- 

versionem  totius  mundi  :  Isa.  lv  :  Faciet 

quxcumque  voliii,  et  prosperabitur  in  his 

ad  qucB  nisi  illutn.  Psalm.  cxvii  :  O  Do- 

mine  henc  prosperarc.  Quod  dicit^  Inten- 

de,  potest  conjungi  ciim  hoc  dicit,   Spc- 

cie  tiia;  quasi  dicat  :  Ergo  speciose  '  vir- 

tule    hnmauitatis    etc.    et    pulchritudine 

divinitalis   intende.    Finis    ejus   regnum 

ejns  :  Psalm.  xlvi  :  Rcgnabit  Devs  super 

ojnnes  gentes.  Finis  ejus  (piod  regnat  per 

fidom  in    cordihiis  oinninm  :  Luc.  i  :  Et 

regnabit  in  domo  Jacob.  Et  ideo  dicit,  Et 

regna.  Causa  processus  est  propter   veri- 

tatem.  Et  hoc  vel  causa  dispositiva,  vel 

fhiahs.  Si  ly  propter  primo  dicatur  secun- 

dum  quod  est  cansa  dispositiva,    sccuii- 

dum  (jnod  in  Hieronymo  hal)etnr,  Prop- 

ter   verbum    veritatis  et  mansuetudinem 

justitise,  notandum  guod  duo  sunt  noces- 

saria  ut  rex  prospere  agit.  Primo  scilicet 

ut  ei  credatur  :  quia  siniliil  eicrederelnr, 

et  ipse  aliis  crederet,    non   posset  plus 

(]uam  iinus  homo  :  Prov.  xvii  :  Non  dc- 

cenl  stultum   verba  composita.    Secundo 

quod   diligatur ;    quia    si   non    diligitur, 

non  potest  prosperari  in  regno   nec  in 

negotiis  suis  :  et  hoc  facit  fieri  mansue- 

tudo  et   clementia  regis  :  Eccl.    iii  :  Fili 

in  mansuetudine  opera  tua  perfice.  Et  ita 

haec  dno  disponunt  ad  prosperitatem  re- 


gis  :  Prov.    xx  :    Miseririn-dia   rt    rrritas 
rustodiiint  rcgem  :  Ps.  xxxvi  :    Mansueti 
hercditahunl  Irrram.  Sed  secmnlnm  litto- 
run  nostram,  ad  hoc  iil  rcx  po.ssif   j)ros- 
I)crari    in    nogoliis    suis,    dohet    haherc 
Iria  :  sciliccl  vcrilalcm.  mansdclndincm, 
et  Jnstitiam.  Et  ista  Iria  lcconinl  jjrospc- 
rari  Chrislnm  :   (jnia   fnit    vcrax   in   do- 
cendo,  mansuelus  in  palicndo,  Jnstns  in 
oporando.  De   primo    Mattli.   xxii  :    Sci- 
miis  (/uia  verax  es  etc.  De  Secnndo  I  Pet. 
II  :  Ciim  patcretur,  non  comminabatur  : 
Jer.  XI  :  Ego  sinit  agnus  mansuetus  etc. 
De  tertio,  quia  in  nullo  a  Jnslilia  disces- 
sit  :  l*sal.  cxliv  :  Fidelis  Dominiis  in  om- 
nibus  verbis  suis.  Si  aiitem  \y  propter  de- 
signat   causam   finalem,  sic  est  sensus  : 
Intcndc,  prospere  procede,  et  m/««,  idest 
nt  facias  verilatom.  Chri.stns  autem  focit 
voritatem   dnplicitor  :    scilicet    implcndo 
promissiones,    et    adimplendo    figiiras  : 
Rom.  XV  :  Dico   autem   Christum   Jesum 
ministrum  fiiisse  circumcisionis  ad  confir- 
mandas promissiones patriim  :  II  Cor.  ii  : 
Quofquot  promissiones   Dei  sunt  in  illo. 
Et  iterum  proptcr  mansnetudinem  dori- 
vandam  iu  discipulos  :  Mallh.  xi  :  Discite 
a    me  etc.    Item,   Regna.,   propter  Justi- 
tiam  :  Joan.  v  :  Paler  omne  judicium  de- 
dit   filio   Deducet   te  mirabiliter  dextera 
tua.   Ilic  est  modns  determinati   proces- 
sus.    Procedc   prospere.    Et     quomodo? 
Deducet   te  dextcra   tiia.  Et   lo(]nitiir  ad 
similitudinem  bellicosi,  qui  si  habet  hos- 
tem  conlra  se,  dicitur  sibi,  oportot  ma- 
nus  tua  faciat  tibi  viam,  et  sic  bellando 
transibis;  quasi  dicat  :  Procede,  si  manus 
tua  dextera  faciat  tibi  viam,  Et  hoc  mi- 
rahiliter,  quia   omncs  mirabuntur.   Hie- 
ronymus  habet  :  Docebit  tc  dextern  tua^ 
idest  dum   facies  maguifica,  manus  tua 
ostendet  te    mirabilem.    Tamen   in  alio 
Psalmo  habetur,   Manus  tua  dcducet  te. 
Sed  dicendiim  quod  littera   ista  iion  est 
contra  illam,  qnia   Christns  est  Deus   et 
homo.  Et  ideo  secimdum  quod  est  Deus, 
eadem  est  dextera  sua  et   Patris.   Et  de- 
duxit   Christum  dextora  sua  mirabiliter 
in   oppugnatione    hostium  :    Exod.   xv  : 
Dextera  tua.,  Domine,  magnificata  est  in 
fortitudine,  dextera  tua,  Domine,  percus- 


*  Al.  :  «  spoQse.  » 


PSALMUS  XLIV 


.•;o7 


sit  inimicum.  Et  in  operatione  miraciilo-     ciuiitur  inimici.   Et  do  hac   siibjcclione 
riim  virtute  suae  divinitatis.  Unde  paravit     dicit  se  non  loqiii,  sed  de  voliintaria  ;  et 


sibi  viam  in  corde  hominnm  :  Psai.  c.xvii: 
Dcxtc.ra  Domini  fecit  virtiitem.  Kt  si  con- 
sideremus  viam,  mirabilis  est.  Eslher 
xiii  :  Valde  enim  mirabilis  es  Dominc. 
Item  dicta  est  mirabilis  :  PsaL  cxxxviii  : 
Mirabilia  opera  tiia.  Sagittx  tux  acutee; 


idoo  dicit,  In  corda ;  qiiasi  dicat  se<Min- 
dnm  illa  corda  siiiijiciantur,  secun<him 
qnae  inimicabantur  Christo  :  Ps.  liii  : 
Voluntarie  mcrificabo  libi.  Vel  aliter,  Sa- 
fjitt;p,  tux  acutx  sunt.,  popMi  sub  te  ca- 
dent  in   corda  inimicorum  rcgu  :   po[>iili 


qiiasi  dicat  :  hleo  paral)it  tibi  viam,  qiiia      dico,  (]ui  erant  inimici  rcfjis,  idest  (Ihris- 


sagitta^  \\\di  sunt  acuta^.  Et  ponitnr  hic 
virtus  armorum,  et  cffcctus  corum.  Arma 
Christi  sunt  sagitta*,  quae  sunt  verba 
Christi,  quae  dicuntur  sagitta^  proptcr 
tria.  Primo,  quia  sagitta  sua  acumine 
usque  ad  cor  penctrat  :  Osca^  ii  :  Ducam 
eamin  solitudinem,  et  loquar  ad  cor  ejus; 
ita  verba  Christi  :  Ilcb.  iv  :  Vivus  cst 
sermo  Dei  et  efficax,  et  pcnetrabilior 
omni  f/ladio  ancipiti.  Item  sagitta  velo- 
citer  movetur  :  Sap.  v  :  Transitus  vitx 
etc.  Sic  verbum  Christi  subito  totum  or- 
bcm  implcvit,  quia  lere  pcr  totnm  mun- 
dum  anle  destructionemJerusalcm  scrino 
Christi  fuit  difFusus  :  Psal.  cxlvii  :  Vclo- 
citer  currit  sermo  ejus.  Itcm  sagitta  ad 
rcmota  attingit ;  sic  etiam  sermo  Christi  : 
Ps.  XVIII  :  In  omnem  terram  cxivit  sonus 
eorum.  Et  sic  sermo  Dei  est  gladius,  in- 


ti  ;  quasi  dicaf  :  Illi  qui  erant  contra  ro- 
gcm,  scilicet  Christnm,  snbjicientnr  ci. 
Et  ad  litteram  sic  factum  est  :  quia  ^cax- 
tilcs  qui  conati  sunt  desfriiere  lidcin 
Christi,  nnnc  sc  vinnt  Chrislo  :  Isa.  lv  : 
Ecce  (jcntcs  quas  nescicbas  vocabis  :  Psal. 
XVII  :  Populus  quem  non  cofjiwvi  servivit 
mi/ii. 

V).  Sedcs  tua  Deus  in  sipculum  s,rruli. 
Supra  Psalmista  commendavit  Cbrisfiim 
a  gratiositate  et  bellica  virtutc  ;  hic  com- 
mcndat  cum  a  Judicaria  potestale.  Et 
primo  dcscribit  cjiis  judiciariam  potesta- 
tcm.  Scciindo  potestatis  cxecnti(»iicm, 
ibi,  Virija  directionis.  Tcrtio  rationem, 
ibi,  Proptcrea  un.rit.  D\c'\\  crgo,  Scdes  tua 
Dcus.  Pcr  sedcm  in  Scriptiira  jndiciaria 
pofestas  dcsignatur  :  Psal.  cxxi  :  ///ic 
scderunt  sedes  in  judicio.  Chrisfo  aufem 


quantum  vnlncravit  Judaios,  qiii  convcrsi  judiciaria  potcstas  convcnit  sive  compe- 
sunt  ad  Cbristnm  qui  erat  propo  :  proptcr  tit  :  Joan.  v  :  Patcr  omnc  Judiriuni  dcdit 
quod  dicitur,  Accinqcre  r/ladio  tuo:  ct  cst      f/i<>;  t^l  ideo  pcr  scd(Mn  Christi  ejiis  po- 


sagitta  etiam  iiKjiiantum  ad  remotos  gcn- 
tiles  pervenit,  et  convcrsi  sunt  ad  Chris- 
tum  :  Eph.  ii  :  Evange/izavit  paccm  vo- 
bis  qui  /onge  fuistis,  ct  paccm  /lis  qui 
prope.  Popu/i  siib  te  cadcnt.  Hic  poiiifiir 
eirectus  vcrbi  diviiii,  (|ui  cst  conv(>rsi() 
populi  ad  Denm  :  niule,  Popii/i  etc.  idcst 
omncs  ad  to  currcnt  :  Phil.  ii  :  In  no- 
mine  Jesu  omnc  genuf/cctatur  etc.  Stnl 
(liiid  cst  (|uod  addit,  In  corda  iniuiicorum 
regis?\\w.  potest  diipliciter  intelligi.  Tno 
modo,  ut  conjiingatiir  cnm  priina  clau- 
snla  liujiis  viMsiis,  Popii/i  siib  tc  ra(/nit, 
ut  sit  inferpositio  :  et  sic  esf  sensns  :  Sa- 
gittti*  tUcT.  ncuta'  infrant  in  corda  inimi- 
coriini  regis.  Verba  tiia  sunt  siciit  sagit- 
ta^  (|iia'  pcniMranf  corda  etc  Et  (>x  lioc 
popiili  sub  fe  cadenf.  Alio  inodo,  ut  con- 
jiingatur  cnm  hac,  Popii/i  sii/)  fo  mdrul ; 
et  hoc  in  corda,  vel  iii  cordc  inimicorum 
regis,  idesf  fui  (lui  es  rex.  Qiuedain  oniiu 
subjiciuntur  violentor,  sicul  modo  subji- 


testas  accipitur.  Miitth.  xix  :  !n  regcne- 
ratione  riini  scdcrit  fi/iiis  /lominis  etc. 
Sed  hanc  efiair  jndiciariam  pofestatem 
habeiit  eliain  pradafi  ot  reges  :  \  eruin 
sicnt  miiiistri  :  Sap.  vi  :  Ciiin  cssrti'i  nii- 
nislri  rrqiii  i//iiis,  non  nitiour  jiidirastis. 
Sed  Clirisfiis  sicut  principalis  Jndcx,  et 
sicut  verus  Dous ;  et  ideo  dicit,  Scdcs  tua 
Driis  :  Domini  ciiiin  vindicfa  est ;  ct  hic 
expresse  loqiiifur  de  Christo,  (jiiia  dirigil 
sermonem  sunm  a<l  cnin.  Do  lioc  .\poc. 
III  :  Qiii  ^'icrrit,  ilatui  ri  scdcrr  in  t/irnnn 
nwo,  siciit  cf  cqo  rici,  rt  scdi  in  fbmnn  : 
Isa.  VI  :  Vidi  Dnininuni  scdcntcm  suprr 
t/iriuiiini.  Itcin  alia  cst  pofestns  judiciaria 
femporalis,  alTa  peFpelun  :  ef  falis  csl  p<>" 
lesfas  hilii  Dci  :  nnde  dicif.  hi  s,vculum 
s:rcii/i,  qnia  dc  a-tcrnis  esl  jiidicimn  cjus  : 
Dan.  VII  :  Pnfrsfiis  rjiis  pnfr\fns  .rfrrntj. 
Sic  igifiir  ilcsiribif  hfi  pofestatein.  dig- 
nifatcin  et  a'ternifatcm.  Coiiso^iinMiler 
ugil  de  exocutiono  potoslatis,  cuin  dioif, 


im 


IN  DWinK^f 


<^ 


Virqa  dirrcfionis.  Kt  priiiio  ixmitur  exo- 
ciilio  iKitcslalis.  Seciindo  cjiis  exiiosilio. 
Kec«'sso  ciiim  cst  (|iio(l  n!X  coliihcal  (lo- 
licta  :  (|nia,  iil  IMiilosoiilms  dicilj  si  aniiui 
liomiiinm  csscnt  a  Dco  t)nliiiiiLi  qiiodobc- 


_  *  diiMcut    nuniilioni    palcriuc,    iioii  cssenl 

'  iicccssarii  reges  cl  jndiccs  :  iiiido  nl  iii- 

qiiioti  corriganlnr,  uccessarii  snut  i-ef^es, 
iindo  liaboul  scc[)liiim  :  l'rov.  xxii  :  Stn/- 
titia  cotlif/dta  cst  in  coUop  urvi^  ct  virf/a  f/isci- 
j}/in,v  /n;/a/nt  catn.  Scd  iial)(!t  virgam  ad 
hostcscoercondos:  Ps.  ii.  licf/csetjs  in  virtja 
ferrea.,  et  tanf/uam  vas  etc.  Itom  ad  snb- 
ditos  gubernandos  :  Micb.  ult.:  Pcisce 
poj)u/um  tuum  in  virga  tua  :  ot  ideo  di- 
citur,  Virga  rct/ni  tui  cst  virtja  f/irectio- 
nis^  idost  ad  dncondnm  populnm  in  via 
recta,  (piia  ba>c  est  tiuis  legis,  et  rogimi- 
nis,  ut  uou  oxcoriout,  sod  ut  faciant  vir- 
tu(5sirs  :  et  ha^^aLJiuLs.PQliJiJca;,  et  boc 
couveuit  Cbristo  :  Psal.  xxiv  :  Diritje  me 
in  veritale  tua,  et  doce  me.  Sod  ba^c  di- 
roctio  cousistit  ut  bomo  dosorat  malum 
et  adbarcat  bono  :  Isa.  xxx  :  Ikec  est 
via,  anibu/ate  in  ea,  et  7ion  dec/inetis  ne- 
quc  ad  dexteram  neqne  atl  sinistram, 
idest  uoqiie  por  excessum  uequo  per  de- 
fectum  ;  ct  ideo  dicit,  Di/existi  jUstitiam. 
Item  debet  odire  iniquitatem,  quia  si 
non  diligal  justitiam,  uou  ducit  ad  bo- 
num  :  et  hoc  maxime  fccit  Cbristns, 
quia  justus  Domitius,  et  justitiam  di/e- 
xit.  Item  si  nou  odiunt  iniquitatom,  uou 
puuinut  :  et  quia  Cbristns  maxime  odit 
iuiquitalem,  proptora  puuit  malos.  Prop- 
terea  wixit.  Hic  ponitiir  causa  vel  fina- 
lis,  vel  effectiva ;  quasi  dicat  :  Ideo  ope- 
ratns  os  justitiam,  ut  Deus  uugat  te.  Sed 
numquid  meruit  Cbristus  bauc  unctio- 
nem?  Nou,  sed  meruit  manifeslationom 
hujus  unctiouis.  Kt  in  Scriptura  dicitur 
aliquid  fiori,  quando  iuotescit.  Et  Cbris- 
tus  per  passiouem  mernit  exaltationem 
in  lide  omuium  populorum.  Et  sic  /itte- 
ra,  Propterea.,  desiguat  causam  finalem. 
Sed  si  sit  causa  effoctiva,  sic  iutelligitur; 
quasi  dicat  :  Ut  sedes  tua,  et  virga  etc. 
propterea  uuxit  te  Deus.  In  veleri  testa- 
mento  ungebantur  sacerdotes  ot  roges,  ul 
patet  de  David  I  Ueg.  xvi,  et  de  Salo- 
moue,  ut  patel  III  Heg.  i.  Et  pnjpbota' 
inuugobantur,  ut  patet  de  Eliseo,  qui 
inunctus  fuit  ab  Elia,  III  Reg.  xix,  ethaic 


convouinul  Cbristo,  (ini  fnil  rcx  :  Liic, 
1  :  l{c(jna/iit  in  domo  Jaco/t  in  ivtcrnum. 
Ilcm  fnit  sacordos,  (|iii  .soipsnm  obtiilit 
Dco  sacrilicinm,  Eiib.  v.  Ilfin  fiiil  pro- 
pbcla,  (|ni  pra'niinlia\  it  \  iaiii  sahilis  : 
Dcut.  xviii  :  Projtltetfim  suscittibit  Domi- 
nus  dc  fdiis  Israe/.  Sed  qntunodo  niixit? 
Nou  oleo  visibili,  (inia  Hcf/num  cjm  iwn 
est  f/e  hoc  mnndo,  Joau.  xviii  :  Item  iion 
esl  fnucfiis  saccrdotio  matoriali  ;  ot  ideo 
noii  matoriali  oloo  uiiclns,  sed  oloo  Spi- 
ritus  sancti ;  et  inoptorea  dicit,  0/eo  //e- 
titiiE.  Et  dicitnr  Spiritns  sauctus  olenm  : 
quia  sicut  oleum  snporcminet  omnibus 
Ii(]U()ribns,  ita  Spiritus  sauctus  omnibus 
crcalnris  :  Gen.  i  :  S/nritas  Domi/ii  fcrc- 
batur  super  atjuas^  idost  dcbct  csse  siiper 
omiiia  iu  cordibiis  bominum,  quia  est 
amor  Dei.  Secuudo  propter  suavitatem 
suam.  Misericordia  et  omuis  suavitas 
mimtis  a  Spiritu  sancto  est  :  II  Cor.  vi  : 
In  suavitate,  in  mansuctudine ,  in  Spiritu 
sancto.  Tortio,  quia  olenin  est  diffusi- 
vum,  sic  Spiritus  sauctns  ost  commuui- 
cativus  :  II  Cor.  ult.:  Communicatio 
sancti  Spiritus  sit  semper  cum  fjmnibus 
vobis,  amen  :  Rom.  v  :  Charitas  Dei  dif- 
fusa  est  in  cordibus  vestris  per  Spiritum 
sanctum.  Itom  oleiim  cst  fomeutum  ig- 
nis  ct  caloris,  et  Spiritus  sauctiis  fovet 
et  uutrit  amoris  calorem  in  uobis  :  Cant. 
ult.:  Lampades  ejus  /ampades  ignis.  Item 
oleum  illumiuat,  ita  ot  Spiritus  sauctu5  : 
Job.  xxxii  :  Inspiratio  ojnnipotentis  dat 
inte//igentiam.  Sed  dicit,  Deus  Deus.  Haec 
littera  Deus,  vel  est  nominativi  casus,  vel 
vocativi ;  et  ideo  in  latiuo  est  dnbium  : 
sed  in  graco  nou,  quia  ibi  unum  est  ca- 
sus  uominativi,  et  aliud  vocativi,  quia 
dicit,  0  Deus,  Deus  tuus  unxit  te  oleo 
laetitia3.  Et  datur  intelligi  quod  loquitur 
de  Cbristo  qui  est  Deus,  et  uou  potest 
inungi  iuquautum  Deiis,  qnia  secuudum 
quod  Deus  iion  potesl  promoveri  :  et  idco 
oporlet  aliquid  accipi  iu  Cbristo  in  (juo 
uugatur,  et  ba^c  est  humaiui  uatura.  Et 
secundiun  bauc  liabet  Deum,  quia  secun- 
dum  quod  Dous,  non  babot  Doura.  Et  di- 
citur  oioum  la^titiae,  qnia  iu  tempore 
Iffititiae  orieutalos  ungebanl  so  oleo  : 
Isa.  LXi  :  Oieum  gauf/ii  jiro  /uctu.  Sgiri- 
tus  sanctus  est  causa  gaiidii  :  Rom.  xiv  : 
El  gandium  in  Spirifu  sancto  :  Gal.  v  : 


PSAL^US  XLIV 


009 


Cliaritas,  gaiidium^  pax  :  qiiia  Spiritus 
sanctus  non  potest  esse  in  aliquo  (juin 
gaudeat  de  bono  ct  spe  futuri  boni  : 
unde    dicit,    Pne    comortihm   tuis,   quia 


virga  qua^  est  aromatica,  et  ad  istam  re- 
fertur  quod  dicitur  hic.  Vel  secun(bim 
G/ossarn  est  quadam  arbor  cassiata,  quae 
nascitiir  in  locis  ai|uaticis  :  et  per  hoc  si- 


Christus  fuit   unctus   prai  omnibus  aliis      gnatur  aquu  lacrymarum,  vol  aqua  bap- 
sanctis  :    Joan.  i  :    Vidimiis  eurn  plenum      tismalis  ;  quasi  dicat:  Udor  omnium  isto- 


(jra.tiae  et  veritatis.  Consortes  ejus  dicun- 
tur  inungi,  quia  quidquid  habetur  dc 
olco  isto,  idest  de  gratia  Spiritus  sancti, 
est  ex  redundantia  Christi  :  Joan.  i  :  De 
plenitndine  ejus  omnes  accijnmus  :  Psahn. 
cxxxii  :  Sicut  nnguentum  m  capite  etc. 

6.  Myrrha  et  gutta,  Ilic  agit  dc  deliciis 
regis,  et  describit  has  delicias  cx  quator  : 
exvestitii,  cx  habitaculo,   ex  ministerio. 


rum  proccdit  a  sanctis,  et  corporc  tuo  : 
II  Cor.  II  :  Christi  fjonus  odor  sumus.  l\x 
secundo  dicit,  A  domibus  eburnei<i ;  (juasi 
dicat  :  Redolct  eliam  ad  domuibus  tiiis 
cburncis,  qua'  rcdolent  aiomala.  .\uti(]ui 
parictcs  ci"ant  tabulati,apud  nos  sunt  inar- 
morci.  Et  sic  apud  Ilcbrieos  et  oricnla- 
Ics,  parictcs  crant  tccti  ebore  :  Amos  iii  : 
Peribunt  domus  eburnex.  Domus   sii^nat 


et  ex  conjugio.  De  primo  dicit,  Mgrrha      fidclcs  :  I  Pct.  ii  :  Et  ipsi  tanquam  lapides 


et  gutta  et  cassia  a  vestimentis  tuis.  Vesti- 
mcnta  Cbristi  possunt  essc  duplicia  :  sci- 
licct  corpus  cjus  :  Isa.  lxui  :  Quare  ru- 
brum  est  vestimentum  tuum  ?  Item  vesti- 
mcntum  Christi  sunt  sancti  omnes  :  Isa. 
XLix  :  Ilis  omnibus  velut  ornamento  ves- 
tieris.  Kt  ab  his  procedit  odor  mirrba^, 
gutta;  et  cassia%  sive  de  vcstimcnto  quod 
est  corpus  cjus,  sivc  dc  sanclis.  Myrrha 
habet  amaritudincm  ;  a  sic  si  rcfcratur 
ad  corpus  Christi,  signat  amaritudincm 
passionis  :  Cant.  v  :  Digiti  ejus,  scilicct 
conflixi  Wgno, p/eni  mijrrha probatissima. 
Si  autcm  rcfciatur  ad  sanctos,  signat  poe- 
nitcnliam  :  Kc.  xxiv  :  Sicut  mijrrha  elccta 
dedi  suavilatem  odoris.  Ubi  nos  habc- 
mus  gutta,  (liiccus,  habct  c//oes ;  Ilcbrau, 
Staetes.  (iutta  est  li^juor  alicujus  hcrba}, 
et  calidum  quid,(!t  valctcontra  inflationcs 
et  siguat  biimilifatem,  quai  humi- 
litas  maxiinc  fuit  in  Cbrisfo  :  Mafth.  xi  : 
Disrite  a  ?nc,  quia  mitis  /•//■.  Itcin  fiiit 
etiani  iu  sancfis  :  Isa.  i.wi  :  Siiprr  tpirni 
respicidm  nisi  iiil  paiipcrculum  rt  ran- 
trilum  spiritu,  et  trementem  sermoncs 
meos?  Alocs  (»Mt  siiccus  licrba' :  scd 
lutii  sumifur  liic  sic,  scd  pro  ([iki- 
dam  ligno,  ct  vocatur  alocs,  (piod  cst 
odorifcnim.  Sfacfcs  csf  giiiniua  myrrha', 
(jiiod  cst  sj)C(io.siiis  (|iiam  inyirha.  Cas- 
sia  cst  triplc.x.  t,)ua'(laui  cst  cassia  (jua-  cst 
sicuf  (isf  iila  :  (it  liaM',  idom  csl  (jiiod  myrrha 
quautum  ad  odorcm,  (jua-dam  cst  Iructus 
arboris,  ot  dc  hac  iion  iulciidil  hic,  (juia 
nou  est  uromaticu  ;  sed  est  (jiucdam  cassia 


vivi  xdificamini  in  domos  spnrituales  etc. 
Kburnca^,  frigida^  proptcr  castilafcm  : 
Cant.  V  :  Venter  illiiis  eburneus.  Ifcm 
candida*  propfer  purifatcm^  rubicun- 
dae  propter  castifatcm  :  Tliren.  iv  : 
llubicundiores  ebore  a)itiquo.  Ex  tertio, 
Er  quibus  delectaverunt  te  filix  regum 
in  hinmre  ///o;,  (juasi  dicat  :  Ifa  est  deli- 
ciosus  quod  filias  rcgum  habcl  in  minis- 
tcrio  ;  quasi  dicat  :  Vcsfimcnfa  fua  para- 
vcrunt  filias  rcgum  qua^  scrviunt  fibi. 
Ad  littcram  :  Filia^  rcguni  miiiidanorum 
delcctant  nos  ad  honorem  Chrisfi,  (jiiia 
dcdicaverunt  sc  Chrisfo,  ct  mortua;  suut 
pro  Christo,  ct  hoc,  In  honore  tuo,  idcst 
ad  tumn  honorcm  :  (juasi  sciliccf  non  so- 
luin  unius  rcgis  ',  scd  ctiam  lilia'  rcgiim 
scrviunt  Chrislo.  Vcl  alitcr.  Ucgcs  siint 
Aj)ostoli  :  lilii  corum  sunt  anima'  (Idclcs. 
Vcl  rcgcs  sunf  doctorcs  :  Apocal.  v  :  /•>- 
ris/i  )u>s  Deo  nostro  regnum,  et sacerdotes. 
V\\\;v  coriim  suiif  ])o[»iilus  chrisfianus  ol 
(idclis  :  i  Coriuth.  iv  :  hi  (hristo  Jrsu  per 
rru)iip'liii))i  ego  vos  gonii  :  lucc  siiuf  li- 
lia'  in  honoi'(^  Cbristi,  iiuii  in  honoro  ro- 
giiin,  sciliccf  1'clii  cf  1'auli,  scil  ("hrili  : 
I  Coi .  I  :  Sos  jnwdicanuts  Christum  rnt- 
ri/iru))i.  Isla'  dclcctavcrunl  istis  antina- 
tibiis. 

7.  .\s/i/i/  rrgi)iu.  Siipra  Psalmista  lau- 
davif  ('lirisfiim  cx  gratiositato.  o.\  virluto 
l)(dlica,  ct  cx  dcliciis  ;  liic  auloiu  laudat 
cumdoin  ox  8j)onsa  ijiiam  doscribil  ox 
(jiiafuor  :  scilicot  (|uaiitum  ad  s|ioiist 
pra'S('utiain,    (juantum    ad    dignitatom, 


>  Ai.  :  «  iit  tiimsi  uou  Bolum  uulus,   s<cllicol  re-      gin. » 


510 


IN  DAVFDKM 


(]iiaiitinn  nd  Kl^^iiiti^»  ^-^  (|iiaiitiini  ad 
ornatiim.  Spoiisa  (llirisli  rst  Ecclosia 
spousa'  regis  (liciiiitiir  rcgiua'  :  Kslluir 
II  :  Ista  est  Kst/ifr  ordlnala  rrt/ina.  VA 
ha'r  rrprlna  ost  Kcdesia  :  II  Corinlli. 
XI  ;  /)(s/j(jful/  vos  ani  viro  virt/incin  cas- 
tani  ctv.  Jji^-^iiitas  cjns  cst,  (jiiod  est  re- 
pina.  ILec  astilit  scinpcr  inhairens  Deo 
et  coiijnncla.  Unde  AngeH  qui  noii  niit- 
tnnliiiv,  dicniitiir  assislentes  :  Daniel  vn  : 
Millia  inilliuni  etc.  Psal.  v  :  Mane  astabo 
tihi  clc.  (Ircgorius  :  Videt  (luidam  per 
lidcin,  erigilur  per  spem,  unitur  pcr  cha- 
ritalcin.Gloria  istius  reginai  est  pra^roga- 
tiva  (]uam  habet,  quia,  .4  dextris,  idest 
in  potioribns  bonis.  Unde  et  Filius,  in- 
quaiitum  est  in  polioribus  bonis  Patris, 
secuiulnm  quod  homo,  dicitur  essc  a 
dextris.  Marc.  ult.  :  Dominas  cjuidcm  Je- 
sus  scdet  a  dextris  Dei.  Et  hajc  meliora 
sunt ;  sed  si  comparentur  spiritualia  tem- 
porahbus,  spirituaha  sunt  potiora.  Etha.'c 
regina  astitit  in  spiritalibus.  Prov.  iii  : 
Lom/itudo  dierum  in  dextera  ejus.  Item 
si  per  dexteram  significenlur  bona  opera, 
haec  suut  potiora  quam  peccata.  Prov. 
IV  :  Vias  qux  a  dextris  sunt,  novit  Domi- 
71118.  Et  in  his  astitit  liaic  regina.  Ornatus 
describitur  cum  dicit,  In  vestitu  c/eaurato. 
llieronymus  iion  habet,  Circumdata  va- 
rietatc,  nec  IIebra'i  :  sed  Hieronymus  non 
habet,  In  diademate  deaurato.  In  Ile- 
bra.'o,  In  tnassa  auri.  Etsecundo  nostram 
litteram  est  duplex  vestimentum  Eccle- 
siae.  Unuin  est  doctrina  duorum  tcsta- 
mentorum.  Prover.  ult.  :  Omnes  domes- 
tici  ejus  vestiti  sunt  duplicibus.  Et  iste 
vestitus  non  est  aurum  solum,  sed  deau- 
ratus,quia  est  refulgens  divina  sapientia, 
qua  haic  doctrina  est  plena.  Taineii  est, 


.sei  per  gomitum  p(Knitentiff'.  Colos.  ni  : 
Induite  vos  sicnt  clecti  Dci  sancti  ct  di/ecti 
riscera  misericordix  etc.  Kt  polest  expoui 
totuin  hoc  de  IJcata  Virgino,  qiiw  regina 
ct  inalcr  rcgis  est,  qua;  astat  siiper  om- 
nes  clioros  in  vestitu  deanrato.  idest 
dcaurata  divinitate  :  non  quod  sit  Deus, 
sed  quia  est  mater  Dei, 

8.  Audi  filia.  Ilic  commcntatur  sponsa 
quadruplicitcr  :  scilicet  a  decore,  ad  ex- 
ccncnlia  gloria',  ibi,  Omnis  cjloria.  A  so- 
cictatc,  ibi.  Adducentur.  Et  a  prole,  ibi, 
Propatribus  tuis.  Circa  primum  duo  facit. 
Primo  poiiit  quomodo  acquirat  decorem 
seu  gratiositatcm.  Secundo  agit  de  ipsa 
gratiositate,  ibi,  Et  concupiscet.  Primo 
ergo  reddilur  attenta  ipsa  ad  admonitio- 
nem  ;  unde  dicit,  Audi  filia.  Vocat  futu- 
ram  Ecclcsiam  liliam  duplici  ratione. 
Una  est,  quasi  loquens  David  in  persona 
sua,  quia  sicut  inquantum  adhairemus 
Christo  filio  Abraha',  sumus  filii  Abrahai ; 
ita  et  filii  David  cujus  fllius  est  Christus. 
Vel  loquitur  in  persona  Apostolorura,  ex 
quibus  sumus  propagati  in  Christo  Jesu 
per  cvangelinm.  Dicit  itaque  :  Audi  filia. 
Jacob.  I  :  Sit  omnis  liomo  velox  ad  au- 
diendum^  scilicet  evangelium,  vel  ver- 
bum  Christi.  Luc.  xi  :  Beati  qui  audiunt 
verbum  Dei.  Vel  scipturam  propheta 
rum,  ut  credant  Christo.  Isa.  liii  : 
Quis  credidit  auditui  nostro  ?  Et,  V^ide, 
per  fidem  hic,  sed  iii  futuro  videbis  per 
speciem.  I  Cor  xiii  :  Videmus  nunc  etc. 
Vel  vide  Christum  natum.  Baruch.  xiu, 
Post  /i3ec  iti  terris  visus  est.  Joan  I ;  Vidi- 
mus  eum  plenum  gratiae  et  veritatis.  Incli- 
na  aurem  tuam^  scilicet  per  humilitatem 
ut  obedias.  Eccl.  vi  :  Si  i?iclinaveris  au- 
remtuam,  excipies  doctrinam.  Obliviscere 
Circumamicta  varietate.  Et  potest  referri     populum  tuum.  Mouitio  imaginaria,  quod 


quanlum  ad  diversa  genera  luiguorum,vcl 
quautum  ad  prolundiorem  modiim  sapien- 
liae.  Alius  vestitus  est  operatio  virtuosa. 
Ps.  cxxxi  :  Sacerdotes  ejus  est.  Peraurum 
autem  significalur  charitas.  Genes.  ii  : 
Aurum  terrae  illius  optimum.  Est  enim 
charitas  fulgida  et  rubea.  Et  ideo  dicitur 
deauratus,  quia  informatus  charitatc.  I 
Cor.  ult.  :  Onmia  opera  vestra  in  c/iari- 
tate  fant.  Vel,  Circumamicta  varietate^ 
idest  diversis  virtutum  operibus ;  quia 
alii  fuerunt  aurei  per  martyrum,  aUi  ro- 


hsec  regina  venerit  ad  David  vel  Salomo- 
nem  ex  populo  alieno.  Et  ideo  monetur 
ut  memor  sit  sui.  Et  hoc  competit  Eccle- 
siffi,  quae  vocata  est  ad  Christumex  alieno 
populo,  vel  Judaiorum,  vel  gentilium, 
quia,  sccundum  Auguslinum.  iNemo  po- 
test  venire  ad  vitam  iiovam  Christi,  nisi 
pceniteat  eum  veteris  vitse,  scilicet  pec- 
cati,  Et  ideo  dicit,  Obliviscere  po/mlum 
tuwn:  I  Paral.  xvi  :  Tratisierunt  de 
gente  in  getitem,  et  de  regno  ad  popu- 
luin    alterum.    Et    domum   patris     tui 


PSALMUS  XLIV 


511 


scilicet  diaboli.  Joau.  viii  :  Vos  ex  patre 
dlaholo  estis.  Ezech.  xvi  :  Pater  tuus 
Amorrheeus.  Vel  pcccati,  vel  carnalis  af- 
fectus.  Cleri.  xli  :  Oblivisci  me  fecit  Deus 
ornnium  laborum  meoram,  et  domus  pa- 
tris  mei.  Et  hoc    sigiiat    Deut.     xxi,    de 


Isa.  XXVI  :  Domine.^  in  ancjustia  requisie- 
runt  te,  in  tribulatatione  murmuris  doc- 
trina  tua  eis.  Et  offerent  munera,  idest 
seipsos.  Vel  eleemosynas,  Isa.  xix  :  Vota 
vocibunf  Domino,  et  solcenl. 

9.  Omtiis  fjloria.  Supra  Psalmista  cora- 


fiha  captivorum,  quse  debet  radi,  et  de-     meiidavit  spousam  a  decore  ;   hic  autem 


bet  ploraro  patrem  et  matrem  sicut  mor- 
tuum.^"^  concupiscet  rex  decorem  tuum. 
Hic  promiltit  ipsi  spousae  gratiositatem 
regis,  Primo,  a  rege  ;  et  hoc  est  amoris. 
Secundo,  a  populo  ;  el  hoc  est  hoiioris, 
ibi,  Vultum  tuum  deprecabunlur.  Hepro- 
mittit  ergo  regis  amorem,  et  ostendit  re- 
gis  difirnitatcm.  Dicit  ergo  :  Si  obhvisce- 
ris  populum  tuum  et  domum  patris  tui, 
ex  hoc  acquires  decorem  spiritiialem. 
Psal .  XXV  :  Domhie ,  dilexi  decorem 
domus  tuge.  Et  hic  decor  concupiscitur  : 
a  sponso  spirituah  :  propterea,  dicit, 
Et  concupiscet  rex  decorem  tuum.  Et 
hlc,  decor  est  pulcliritudo  justiliiE. 
Jerem.     xxxi  :    Benedicat    tibi   Dominus 


commendat  eam  quantum  ad  gloriam  et 
intrinseciis  et  extrinsecus.  Primum  facit 
cum  dicit,  Omnis  f/loria  ejus.  Ly  ejiis 
superlluit;  unde  construilur  expositive 
ejus,  scihcet.  Filice  refjis  ab  intus  :  et 
hoc  triphciter.  Primo,  quia  in  interiori 
conscientia,  non  in  exteriori  fama  homi- 
num,  sicut  est  fama  peccalorum.  II  Cor. 
I  :  Gloria  nostra  hxc  est  testimonium 
conscientise  nostra;.  Secundo  iii  iuteriori 
justitia,  non  iii  exteriori  observantia, 
sicut  iii  veteri  testamento.  Rom,  ii  :  Cir- 
cwncisio  cordis,  non  carnis;  in  spiritu^ 
non  in  littera;  cujus  lans  non  est  ex  ho- 
minibus,  sed  ex  Deo.  Tertio,  ([ua^  est  iu 
spe  aHeriia,  quai  est  interna  ;  non   in  spe 


pukhritudo    justitix.    Concupiscet,   idest      temporahum,  quw  est  extra.  Matlh.   vi 


delectabilur  in  eo.  Is,  lxii  :  Quia  c6m- 
placuit  Domino  i?i  te.  Et  hoc  est  deside- 
randum,  (juia  iste  rex  est  magnus  in  po- 
testate,  in  nalura,  in  honore.  Primum 
habet  quia  rex,  ideo  est  Domiuus.  Psal. 
xcix  :  Scitote  fpio)iiam  ipse  est  Dominus. 
Secuudum,  (|uia  ipse  est  Deus.  Ps.  xciv  : 
Quonia/n  Deus  majnus  Dominus. Tcviium, 
quia  adorabunt  euin,  scilicet  remoti,  el 
omnes  popuU  totius  niundi.  Psal.  i.xxw  : 
Omnes  tjentes  fjuascumfjuc  ffxisti,  veniunt, 
ct  fulorfibunt  cortim  te  Doinine.  Soph.  ii  : 
Adorfibunt  euin  itmnes  viri  dr  bico  suo., 
frmnes  insu/,v  jcnlium.  Ilein  aiUjrabunt 
eum  pi'oi)in(iui,  Quifi  fiiuv  Ti/ri  in  mune- 
ribus,  (|uia  scilicet  Tyrus  (\st  vicina  Uw- 
ri«  proinissionis.  Undo  Fi/i.r,  i(l(;st  balw- 
tatores  terra'  illius,  Viiltum  tuu/n  dejireca- 
buntur,  idest  sijbdciiliir  tibi  cuin  miincri- 
bus  :  (|uia  boc  implcliiui  ost  (|imii(1o  iim- 
lier  CbananaM  cgrcssa  a  linibus  lyri,  \v.- 
nit  ad  Jcsuui  ;  Miillli.  xv  :  Vel,  Vullinn 
tuum  dcprecabiintur  o/nncs  divitcs  /tlcbis, 
idest  viri  (lui  siiut  iii  Tyro.  Tyriis  intcr- 
prciatur  angustia  ;  uude  (iiuiics  iiiii  siiut 
iii  aiigiislia,  (lcprccalMiiiliir  tc.  .Vd  litto- 
ram  omiics  vciiicbaiil  ad  (Ibristuiu.  Luca' 
IV  :  Cu//i  s(/l  uute//i  occidissel  o//i/ics  i/ui 
habebu/it  i/i/i/'/nos  variis  lanyuoribus  etc. 


Atte/ulite  ne  justitia/n  vestram  faciatis 
cora//i  homi/iibus  :  sed  cw/i  facis  eleemo- 
sijna/)i  etc.  Secuiulum*  facit  ciiui  dicit, 
I/i  fimbriis  aweis.  Per  has  limbiias  intel- 
ligitur  doclrina  ecclesia?,  Exod.  xxviii,  ubi 
Dominus  maiidat  quod  iii  llmbriis  vcsli- 
mcnli  saccrdolis  esscnt  tinliiiiiabiila, 
qiioium  soiius  audirctur.  Ucrsoiiuiu  ci;.ro 
doctrina  dcsignatur.  Ergo  in  (ioctrina 
divina,'  sapienti;p,  (\n,v  per  auruin  dcsig- 
uatur,  est  magna  gloria  :  ct  tamen  est 
Circu//ui//iicta  varictatc,  idest  ornata  et 
vcslitia  aliis  hiiguis,  idcsl  variis  niodis 
doccndi,  taincii  caindom  vcrilatoin  sonanl 
Act.  II  :  Loi/ucba/itur  variis  li/u/uis  A//os- 
loli  elc.  Vol  alilor,  l/i  fi//ibriis  aureis,  ot 
boc  refertiir  ad  iiiloriorcin  munditiain  cl 
oinalum  virtulmu;  Ci/rumamirta,  ad 
extcriorcm ;  (|uasi  dicat  :  (hniiis  gloriu 
ab  iulus  ;  ct  ba'c  iliio  pra-cipiio  siint  in 
linibriis  aiirois.  Et  proptor  boc  inlolligi- 
tiir  llnis  vita'  «luanlum  ad  lotam  Eccle- 
siam,  vol  ad  loliim  bomiiicm.  tiuia  Ihn- 
bria'  siiiil  (\\troina'  iii  vostimonlo  :  ol 
non  dicil  doaurata*,  sod  (|nia  suiil  anroa'. 
(ilosstr  oiiim  dicit.  (luod  illi  (jui  invcnion- 
tur  in  liiic  iniiiidi,  cniiit  porfccli  et 
sancti.  Ilcin  bomo  ({uamdiu  prollcit,  ost 
quasi  doauralus  ;  scU  quaiid«j  cril  iu  liuc, 


rH2 


IN  DAVinKM 


tnnc  orit  totns  ropiotus  claritato'.  Prov.  : 
Jnsfonnn  sr/nifn,  tjuftsi  lu.r  sjtlcudcns 
rrpscif,  et pioficit nsfjncad por/rcfiini  diein. 
VX  (litit,  Circinnnmictii  varietntc,  exte- 
riori,  sciliot'!  flivorsarnm  goiilinm,  vol 
(liversariim  {^'raliarnm  cl  virtiitiim. 

10.  Adduccnfiir.  Hic  comniondatur  a 
soi;iotato  :  ot  circa  hoc  tria  facit.  Primo 
oiiim  (ioscribitnr  cjus  sodotas  ;  socundo, 
(inomiido  ad  ojus  sociolatem  porvcnialnr, 
ibi,  Affcrvnfur  ;  tertTo,  ijunndo  lia*c  so- 
cictas,  sod  nhi  tormiiiotnr,  ihi,  Adduccn- 
tiir.  Ilieronymus  hahotahtor,  Oninis  fj/o- 
ria  filiai  rcfjis  a  jierffisciis  aurcis  rrsfita. 
Et  hic  est   punctus  :  (juasi   dicat,    liahet 


Vol  anorontur  ah  Angoiis  in  cff^lum.  Ltic. 
wi  :  Fnctutn  esf  iit  mfjrerctur  etc.  Kt  (pio 
allorontur?  ///  frmjiluin  rcfjis.  Uhi  ina- 
nifostnm  est,  (]uod  l()(|iiittir  do  r(^ge 
(lliristo  Doo,  (inia  dicit,  '/'rni/j/uin:  (iiiasi 
dicat,  \  [  ipsi  sint  tomplum  ro^-^is.  I  flor. 
111  :  Tctnp/uin  Dci  snnctuni  cst,  (juoi/  estis 
vos.  Vel  nt  in  toinplo  Dei  contomplentur, 
idest  ut  vacent  Doo ;  nam  ad  hoc  ordina- 
tur  consoitinm  virginnm,  nt  vacent  Deo. 
I  Cor.  vn  :  Qua.'  nujjta  est  jnu/ier,  cofjifat 
quomodo p/aceat  viro  ;  fjux  (ciileni  innujtLa 
cofjitat  fjuomodo  p/accat  Deo. 

11.  Pro  patribus  tuis  nati  sunt  tibi  fi/ii. 
Hic  commendat  eam  a  prole.  Circa  quam 


veslimentnm    fasciis   anrois.    Et  post    in      qualuor  ponit  :  scilicot   proHs  originom, 

varietate  cum  aliis  etc,  adducentur  etc.  In 

Hehrioo  alitor,  Prx  inc/usionc  auri  vcsti- 

nicnta,  idost  circnmamicla.  Et  post;  Insu- 

pcr  ciiin  subtiiihus  fjun'   sunt  p/umarix ; 

fjux  eam  attiiifjunt  fidducentur  sic  inf/utce. 

El  duo  nnmorat,  virgines  et  proximai.  Et 

si  accipiatur  easdom  esse,  sic  est  sensns  : 

Virgines   interins,  scilicet  fideles  animae 

uou  corrnpta'  por  poccatnm  ;  Adc/ucentur 

regi.,  scilicot  Christo  (]ui  est  rox  rognin. 

Addiicenlur,   dic6,  quia  non   per  se  ve- 

uient.   Joan.  vi  :  Nemo  venit  ad  me  etc. 

Et  ideo  dicit  Cant.  i  :  Tra/ie  me  post  te. 


dignitatcm,  offiicinm  et  fructum.  Dicit 
crgo,  Pro  j)atribus  tuis  nati  sunt  tibi  fi/ii. 
FiHi  Ecclosia?  priraitiva?  sunt  Apostoli  et 
oornm  snccessores.  Filii  dicuntur  esse 
nati  Ecclcsiaeper  doctrinam  Christi  spousi 
ejus,  et  ahi  per  doctrinam  Apostolornm, 
el  alii  filii  aliornm  prwdicantinm.  Et  ideo 
non  est  inconvoniens  quod  idem  sint 
fiHi  ct  patres  :  quia  Apostoli  ipsi  snnt 
patres  eorum  quos  convorternnt.  1  Cor. 
VI  :  In  C/iristo  Jesu  crjo  vos  genui.  Alia 
etiam  sunt  patres  et  (ilii.  Isti  ergo  filii 
sunt  nati  Ecclesise.  Filii  ApostoH,  et  aHi 


Sod  adducentur  post  eam,  sciHcet  nniver-     sancti  viri  et  doctores.   Vel    patres  honi 


salom  E(iclesiam,  quia  iiullns  veniet  noc 
adducetnr  ad  Christum  nisi  seqiiatur  doc- 
triuam  Ecclesiffi^  Vol,  Post  eam,  idest 
post.  B.  Virginem,  qnia  ad  Christum  ejus 
virginos  addiicontur  ad  servandam  casti- 
tatem,  et  ad  exerciti  jm  aHarum  virtulum. 
Et  ha3  sunt  proximce  ejus,  scilicet  vol  ec- 
clesiffi,  vel  B.  Virginis,  et  ha?  airorentur. 
l)e  illis  dicit,  Adducentur,  quia  lovius 
convertentur  ad  Christum.  Do  istis  dicit, 
Afjerentur.,  quia  importunius  trahuntur; 
II  Tim.  IV  :  Insta  opportune  importune. 
Si  vero  accipiantur  nt  diversaB,  sic  per 
virgiues  intolliguntur  perfecti ;  et  isti  ad- 
dncunlur,  qnasi  per  se  ire  volontes^  Ps. 
civ  :  Eduxif ]joj)u/um  suum  in  cxu/tatione, 


fuerunt  prophela^.  Eccl.  xuv  ;  Laudemus 
viros  g/oriosos,  et  parentes  nostros.  Et 
loco  istorum  nati  sunt  Ecclosia^  filii  qui 
funguulur  dignitate  iHornm ;  et  sic  patet 
proles  et  origo  sponsae.  Soquitnr  digni- 
tas,  Constitues  eos  principes  super  om- 
nem  terram,  idost  primo  capiontes,  pri- 
mumcapies.  Isti  ergo  principes  dicunlur, 
quia  primi  dona  Spiritus  saucti  accope- 
runt.  Rom.  viii  :  Non  so/um  autcm  i//i.^ 
sed  nos  ipsi  primitias  S/jiritus  habentes, 
tempore  prius,  caeteris  ahundantins,  dicit 
G/ossa.  Undc  sicut  beatae  Virgini  nnila 
muHor  comparatur,  ita  nec  aliqnis  sanc- 
tns  potost  ApostoHs  comparari  nec  adaj- 
qnari.  Itom  dicuntur  principos,  quia  fuo- 


et  e/ectos  suos  in  /aetitia;   quia  affercntur  runt  et  sunt  Ecclesias  gnhcrnantes.  Item 

in  /astitia.,  interiori,  Et  exu/tatione,  exte-  qnia  primi  post  Christum  doctores  nostri 

riori.  Christo  enim  voluutario  se  ohtule-  fuerunl.  Ps.  lxvii  :  Prsevenerunt  primi- 

runt.  Ps.  Lui  :  Voiuntarie  sacrifcabo  tibi.  pesetc.  Isti  suut  diligendi.  Judith.  v  :  Cor 


'  Al.  :  «  caritate.  » 

x  Al.  :  «  ecclefliaeticam,  • 


'  Al.  :  M  valentes.  » 


PSALMUS  XLV 


:;i3 


rcshKm  dili(/it,  prinripes  IsracLhio?,  iions-  poiiitur  friu-tns,  qui  cst,  (luia  omiics  po- 

lilucs  priucipes,  qiii   noii  sunt  pcr   seip-  puli   (.•onfllci)Uulur  tibi,  Cliriste  :  ct  dirit, 

sos  constitu^i,  scd  pcr  Ctiristum.  Joan.  xv  .  jxipuli^  (|uia  uoii  solum  unus  populus,  sed 

Non  vos  me  elefjistis^  sed  efjo  elecji  vos  etc.  oiniics.  1'siil.  i.xvi  :   Confileanlur  tibi  po- 

Itcm  iilii  pradiili  constituuutur  pcr  sum-  />"//,  Deus^cotifileanlnrtibi jjopuli  omncs. 

mum   l'ontilicem.   Hcbr.  v  :  ISiemo  assu-  I'bili[).     ii    :    Omnis    linrjua.    ct/nfiteatur.. 


mut  sihi  /lonoretn.  Et  nou  in  aliijua  j)artc, 
scd  siipcr  omncm  tcrram,  i's.  xviii.  In 
omnem  terram  exivit  sonus  eorum  etc.  Et 
nimis  honorati  sunt  etc.  Ps.  xxi  :  Et  boc 


(jitia  etc.  Isli  eotiftlebitnlur  libi  in a'ternum, 
\\\  grajco  idcm  est  adcrnum  (juod  sa'cu- 
bim,  vel  a*vum  ;  undc  G7o.s.sr/,  m<iV(?/v/////2, 
scilicet   pryseutis  sicculi,    et  in  saeculum 


'specialiter  convenit  Pctro  et  1'aulo;  nam  ssecuU,  idcst  in  fiiluro.  Et  haic  memoria 

I^ctrus  obtinuit  principatum  iiniversalcm  dunibit  inadernum.  Isa.xxxv  :  Gaudium 

E(^clcsia3.   Joan.    xxi  :  Pttsce   oves  mcas.  et  bvtitiatn  obtitiebutit.  Alia  ////f/Y/ habct, 

Paiibis  siiper  totum   mundiim,  qiianlum  Metttor  ero  nomini  lui  etc.    Et   Ikcc   cst 

ad  gcntcs  genlilcs.  Isa.  xi.ix  :  Posui  te  in  mclior  :  ct  tunc  icfcrturad  fructum Apos- 

lucem  getitium,  ut  sis  salus  mea  iisrjue  ad  tolorum,   ct  erit    vox    populi   convcrsi; 

extremum  terru'.  Et  hoc  etiam  dicit  ipso,  quasi    dicat  :  Dico    (|uod   con.slitucs    eos 

Act.    xiii.   Memores    crutit  nominis    tui,  principcs    :  et    ego   populus    christianus 

Domine.  Ilic  ponitur    officinm   Apostolo-  mcmor  ero  nominis  tui  ctc,  in  (juo  degsi- 

riim,  (|nod  est  praulicarc  nomen  Dei.  Marc.  ualur   fidcs,  qna^    cst  iii  cordc  :    et   post 

ult  :  Eutites  in  mundutn  universitm,  j/rx-  buis,  qiKC  cst  post  (idcin.  Et  hic  Psabnns 

dicate  evamjelium  omni  creatur(B\  et  idco  canfatur  in  fcsto  natalis  f)omiui  projitcr 


dicit,  Memores  erunt.,  idest  facicnt  habere 
memoriam.  Nomitiis  iui  in  omni  (jenera- 
tione.  Quanlum  ad  locum,  quia  in  omni 
piirl(!  mundi,  Et  fjeneralume.,  quantum 
ad  tcmpiis,  qiiia  C(jelum  et  tcrra  Iratisi- 
butit  etc  iMarc.  xiii.  Mattb.  ult.  :  Ecce  cfjo 
vobiscum  su?n  etc.  Proptereapopuli.   Uic 


sponsi  laiidcm  (Jikc  tangifur.  Itcm  canta- 
lur  in  feslis  Virginis,  prcq)tcr  cjiis  laudcin 
qiue  tangifur.  Dc  j^rimo,  ibi,  Speciosus. 
Dc  sccundo,  ibi,  Astilit  neijitta.  Itcm  caii- 
tafiir  in  fcstiviatibus  Virginum,  qula 
adducetilttr.  Ilcm  in  fcsfis  Afiostnlnnim, 
Pro  patribus  tuis. 


PSALMUS   XLV 


1.  la  finp.ni  filiis  Corc  ijru  (ircauis. 

Dciia  nostcr  rcrnf^inni  ct  virliirt  :  iKljiitnr  iii  Irilm- 
l<ili(iiiii)ii!<  (|uiu  iiivciKiriiiit  ikis  niinis.  IMdptcrca 
iioii  tiiiicl)iiiiii8,  (Iiiin  liirhiiljilnr  lciia,  cl  lriiiisf(!- 
roiiliir  iiioiitcs  iii  cor  iii.irirt. 

'2.  Soiiiicrniit  d  tiirliiit.r  sniil  minic  f^ornin  :  con- 
liirl)iili  sniit  inonlfs  in  forlitiidiiic  cjn;». 

:i.  Fliiiniiiis  iiii|iclii3  liclilical  civiliilcni  l)ci  :  huiic- 
Liliciivil  tiiltcrti.icnlMiii  :iiinin  Allisitinins. 

't.  Dciis  iii  iiicilio  cjiis  iion  coniniovoMtnr  :  mljn- 
viihit  caiii  Dciis  inanc  (lilncnlo. 

5.  CunlurlmUu  siinl  gcnlc»,  c-t  inrlinatu  biuU  rt>g- 
na  :  dudit  voccin  siiani,  niola  cst  lcrra. 

(i.  Doniinns  virliiluin  iiohiscnin  :  nuscciitor  nostpr 
DiMH  .lacoh. 

7  Vfiiild  lil  vidclo  opcra  Doinini,  iiu.c  posiiit 
Iirodinia  Huiicr  tcrrani,  unfcrcus  hdla  ns(|iic  ud 
iiiicin  lcrrii'.  AriMiin  contcrcl,  ct  ronfrin(.'cl  ariiia  ; 
cl  sculii  conihurcl  iK>>i. 

8.  Vaciitc  ct  vidclc,  r|iioiiiatn  ejio  sniii  Dciis  : 
cNullahor  iii  f^cntihns,  cl  o.xallahor  in  lcira.  Doini- 
niis  virlntum  ludiiscnin  :  Huscciilor  iiohIit  Dciin 
.laioh. 

W  Ui 


\.  Postijuam  Psalmisfa  jicfiit  diviuum 
aiixilium  conlra  iidvcrsa  i]ua'  i^atilur  ab 
bosfibiis.  (11111  dixil,  Dcus  (iitribus,  t'l  nl 
Jam  cxiiudiliis  ostiMidit  gloriam 
diccns,  Eriictavit;  bic  jiiifcm  cxiiiuimi> 
jiro  p(q)ulo,  ostcndif  bciiclicium  datum 
piijiiilo.  E(  siciif  pcr|)ra'ccdcnfcm  Psitlmiiin 
gliiriii  Cbiisli  dcsignafiir,  itii  in  iuic 
psiiluu)  dcsigiiiinfur  biuclbMU  c.xhibita 
Iblclibus  Cbristi.  rndo  iii  litulo  luic 
ctiam  dcsigiiiilur;  o(  cst  diiplc.x  li(tcra  : 
In  fiticm  1'salmus  Darid  /uo  urciuiis.  .\r- 
ciiiiii  (jua'  sunt  a  piiu(-i|iio,  .siiiit  a)'^-<>ti- 
dilii,    si-ilii'(t  (|uo(l  Eiliiis  l)ci'rnct;  i 

bdino,  (|U(id  Dciis  inoiiiitur.  ijiioii 
(-onvcrlanfiir   ad   Cbrisliim.  I&tu  fuoruut 
sccrclissimii. Jsji.  xxiv  :  "-  tm 

mi/ii.    Eijlic.-^.    III  :  .i/iis  /mis    /ijnintum 

33 


Sli 


FN  DAVHiKM 


7wn  est  (npiitum.  Kt  liaT  siint  rovcliUa 
|M>r  Chrisluni.  Mallli.  xiii  :  Enirlahn  ahs- 
rouditd.  Job.  xxvm  :  Ahsro/n/i/o  pmdiuit 
in  liiccm.  llic  orj^^o  Psalinus  lcndoiis  in 
flnem,  itlosi  in  Clnisliini,  osl  David  pro 
aroanis,  idesl  ad  arcanorum  manilVstalio- 
nem.  Alia  iittcra  habet,  Pro  filiis  Core. 
Per  Coro  qui  interprelalur  calvaria,  inlel- 
ligitur  crux  Christi.  Ilic  ergo  Psahnus 
attribuitur  fidehbus  crucis  Christi  pro 
revelalione  arcanorum.  Ilieronymus  Iia- 
bet,  Pro  vivcntihiis.  Agit  cnim  hic  de 
tribuhitione  et  conservalione  in  eis.  Est 
crgo  pro  viventibus,  idcst  pro  his  qui 
servantur  in  vita  ;  et  qui  servantur  auxi- 
lio  Dei,  dicuntur  esse  in  abscondito.  Ps. 
XXX  :  Protexit  me  in  ahscondito  faciei  sux, 
a  contttrhatione  Iiojninum.  Dividitur  ergo 
Psalmus  iste  in  duas  partes.  Primo  agit 
de  auxiho  divino  contra  tribulationes ; 
secundo  agit  de  paco  post  tribulationes 
concessa,  ibi,  Venitc  et  videte.  Circa  pri- 
mum  duo  facit.  Prirao  praimittit  causam 
horum  beucficiorum ;  secundo  exponit 
mala  el  beneficia  data  contra  mahi,  ibi, 
Sonuerunt.  Circaprimum  duofacit.  Primo 
ponit  auxihum  Dei  contra  tribulationcs 
prseteritas  ;  sccundo  ponit  fiduciam  con- 
ceptam  de  futuris,  ibi,  Propterca  non  ti- 
mehimus.  Circa  primum  duo  facit.  Primo 
tangit  Dci  auxihum;  sccundo  tribulatio- 
nem  contra  qiiam  divinum  auxihum  da- 
tur.  Si  aliquis  vuU  subvcnire  afflicto,  hoc 
facit  triphciter.  Primo,  ut  ipsum  fugicn- 
tem  rccipiat  :  ethocest  parum;  secundo, 
ut  assistat  ei  in  tribulationc  posito ;  tcr- 
tio,  ut  ei  auxihum  extcrius  pra^bcat.  El 
heec  tria  Deus  facit  qui  est  refugium  ;  et 
ideo  dicit,  Dcus  noster  refugium.  Prov. 
xvni  :  Turris  fortissima  nomen  Domini. 
Item  pugnantes  et  afflictos  adjuvat  ct  for- 
tificat  :  ideo  dicit,  Virtus.  Isa.  xl  :  Qiii 
dat  lasso  virtutem.  Item  adjuvat  extcrius 
per  se  et  pcr  alios  :  unde  dicit,  adjulor. 
Psal.  IX  :  Adjutor  in  opportunitatibus. 
IIoc  auxilium  esl  necessarium,  In  trihiila- 
tionihiis  qusB  inveneruntnosnimis.  lla?  tri- 
bulationes.sunt  et  spirituales  et  corpora- 
les.  Spirituales  sunt  peccata  :  et  ha3  in- 
veniunt  homincs  nimis,  quia  dolor  pa-ni- 
tentiai  maximus  est  inter  omnes  dolores. 


Psal.  xxxvii  :  Afflirtus  suin^  et  humilintiis 
siiin  nimis.  Et  in  hac  tribiilalione  Chris- 
lus  est  refngium  :  (juia  in  oa  consolatiir, 
ot  ab  i|)so  roboraliir  (!t  jiivatur  hoino. 
Corporalos  fuerunt  iii  i)riiniliva  Ecclesia 
sanctis.  II  Cor.  i  :  (jravati  siipra  sumus 
modum,  et  ideo  dicit,  nimis.  Ilieronyraus 
liabet  :  Auxilium  invenlum  cst  in  tribii- 
lationibns  vahduni.  Et  sic  ly  nimis  re- 
fertur  ad  adjutorium  divinum.  Propterca 
non  timchimus .  Psal.  xxvi  :  Dominus  illu-' 
minatio  mca  ct  salus  mea  :  qiicm  Timcho  ? 
quasi  dicat  ;  Nullum  timcbo.  Et  merito, 
quia  ipso  cst  :  Deus  noster  refugium  et 
virtus,  adjutor  in  trihulalionibus  qux  in- 
venerunt  nos  nimis.  Secundo '  ostendit 
qua3  3unt  timcnda.  Duo  anlcmsunt  ti- 
menda  :  scilicet  generalis  tribnlatio,  et 
oppressio  magnorum.  Gcncralis  tribulatio 
est,  quando  omnes  trucidantur.  Alia  cst, 
quando  principcs  capiunliir.  In  his  habet 
locura  timor.  Sed,  Ego  non  timeho  du?n 
turhahitur  terra,  idcst  si  totiis  popuhis 
tribuletnr,  Et  transferentur  montes  in 
cor  maris.  Nec  timebo  ctiam  si  magni 
capiantur.  Scd  mystice,  per  terram  (ju;h 
solida  est,  intclhgitur  Jiidaea,  qnae  sohda 
fuit  in  cognitionc  unius  Dci,  et  fixa,  ct 
cingebatur  gcntibus_,  sicut  terra  circum- 
datia'mari  ct  cingitiir  aquis.  Isa.  i  :  Terra 
vestra  dcserta  :  ct  sic  signat  pcrsecutioncm 
quam  fideles  passi  sunt  a  Jiid;eis  :  (juasi 
dicat  :  Non  timebo  dum  turbabitur  Juda»a 
per  praedicationem  Christi.  Matth.  ii  : 
Audicns  hoc  Herodes  turhatus  est  etc.  Et 
Non  timeho,  quia  tnontes  idest  Apostoli, 
transfcrent  se  ad  gentes.  Act.  xiii  :  Ecce 
convertitnur  ad  gentes,  Li  cor  maris,  idest 
in  dilatationem  gentium,  quia  gcntes 
habuerunt  Apostolos  in  magna  rcveren- 
tia.  Vel,  in  cor  maris,  idesL  usque  ad 
profunda  et  exfrema  terrae.  Act.  xxii  : 
Ad  natioties  longe  mittam  te. 

2.  Sonuerunt  et  turhatx  siint  aqux.  Ilic 
ostendit  qua^  sint  isfa*  tribulationes.  Et 
primo  proponit  eas  in  metaphora  ;  secuu- 
do  exponit.  Dicit  ergo,  Sonucrunt  et  tur- 
batx  sunt  aqux  corum.  Secundum  Ilicro- 
nymura,  aqux  ejus.  Et  ha?c  est  melior 
litlera  :  et  est  sensus,  Transferentur  in 
cor  maris  aqux  ejiis,  idest  maris,  scilicet 


'  Al.  :  «  adjuvat.  » 


PSALMUS  XLV 


515 


popiili,  sonuarufil,  propter  irucuntliam 
contra  nos.  Ps.  lxxxvii  :  Omnes  fluctus 
tuosetc.  Sed,  montes,  idest  principessicut 
Ncro  et  alii,  Conlurbati  sunt  in  fortitudi- 
ne  ejm,  scilicet  Doi,  quia  ex  hac  fortitu- 
dine  etiam  ipsi  montes  turbati  sunt  lle- 
braius  habet,  in  superbia  sua.  Mystice 
lotiuitur  sic,  Sonuerunt  montes,  idest 
Apostoli  qui  montes  dicuntur  :  Turbatx 
sunt  aquse,  idest  populi  gentilium  ad  so- 
num  montium,  idest  ad  pra^dicationem 
Apostolorum.  Aqua3  signant  sapientiam;  ' 
quasi  dicat  :  Aqua',  idest  prophetia;  gen- 
tilium  sunt  turbata).  I  Cor.  i  :  Perdam 
sapientiam  sapientium  etc.  Vel  montes., 
idest  Apostoli,  turbati  sunt^  scilicet  exte- 
rius  per  tribulationes,  in  [oi^titudine  ma- 
ris. 

Sed  videtur  contrarium  dicere  alibi, 
Justus  non  conturbabilur .  Psal.  xxxvi. 

Sed  dicendum,  quod  verum  cst  interius, 
quia  non  contristabit  justum  quidquid  ei 
acciderit. 

3.  Fluminis.  Sub  quadam  siniilitudiue 
posuit  tribulationes  quassancti  sustinuc- 
runt ;  hic  autcm  sub  alia  similitudine 
proponit  divinam  consolationeni  quantum 
ad  duo  :  scihcet  quantum  ad  affluentiam 
diviiia;  gratia^,  et  quantum  ad  solatiuin 
divinai  pra^sentia;,  ibi,  Deus  in  mcdio 
ejus.  VI  sicut  tribuhitio  exprimifur  sul) 
simililudino  a(|uaruin  sonantium  ot  tur- 
balaiiuu,  ita  consohilio  exprimitur  suhsi- 
miHludine  fluminis,  quod  signat  gratiam 
proptor  acpho  abundantiam,  quia  in  gratia 
est  abuiKhmtia  donorum.  Psal.  lxiv  :  F/u 
tnen  Dei  repletum  est  ar/uis.  Et  quia  deri- 
vatur  a  principio,  scilicot  roulo,  s«!(l  iion 
fons  a  (lumino,  (|uia  fons  ost  in  suo  prin- 
ci[)io,  (;t  Spirilus  sanctus  ost  a  Palro  ot 
Fiho.  Apoc.  ult.  :  Osteudit  mi/ii  /luvium 
af/Uct!  vivai  s/)lendidum  sirut  c/iri/slalluni, 
procedentem  a  sede  Dei  et  uijhi.  Ilom  (|uia 
fluN  ius  movct  arenam  ot  hipides,  sic  S[)i- 
riliis  sauclus  movot  cor  ad  opus.  .loan. 
VII  :  1'lnuiiua  dc  rcntrr  cjiis  rtc.  Sod  ali- 
qui  sunl  Ihivii  (|ui  hahont  larduiu  luoluin  : 
non  ost  talis  isto,  quia  esl  h^stinus  :  undo 
(iicit,  impetus  /luminis.  Kt  hoc  rolVrtur 
nd  (luo.  Primo,  quiaSpirilus  sanctus  gra- 
lia  porfundit   subilo   cor.  Acl.  ii  :  /'uctus 


est  repente  de  cce/o  sonus  etc.  Alio  modo, 
quia  Spiritus  impetu  sanctus  amoris  mo- 
vet  cor.  Isa.  lvi  :  Cum  venerit  quasi  f/u- 
vius  vio/entus.  Hom.  viii  :  Qui  spiritu  Dei 
aquntur,  /li  fi/ii  Dn  sinit.  Cant.  iv  :  Fons 
/lortoriim  te,  qiix  fluunt  impetii  de  Libano. 
Ilieronymus  habot,  F/uminis  divisiones. 
£t  hse  sunt  gratiai  Spiritus  sancti  :  quia, 
Divisiones  gratiarum  sunt.  I  Cor.  xii. 
EfFectus  est  duplex  jucunditatis  est  unus  : 
et  hoc  designat  cum  dicit,  Lxtifcat  civi- 
tatem  Dei.  Et  hoc  manifestatiir  ex  aucto- 
ritate  sacrai  Scriptura*.  qua;  dicit  Rom. 
XIV  :  Reqnmn  Dei  7U)n  est  esca  et  potus, 
sed  justitia  et  pax  et  gaudium  in  Spiritu 
sancto.  Gal.  v  :  Fructus  spiritus  est  pax^ 
gaudium  etc.  Et  quia  facit  amare  Deum. 
Et  in  hoc  amore  semper  est  jucunditas, 
quia  (|uihbot  dolectatur  in  pra-sentia 
amati ;  ot  qui  dihgit  Deum,  habot  Deum 
praisentem.  I  Joan.  iv  :  Qui  lyianet  in  ca- 
ritate  etc.  Haec  civitas  est  Ecclesia.  Psal. 
Lxxxvi  :  G /oriosadicta  sunt  dete,  civitas 
Dei  etc.  Tria  sunt  in  ista  civitaie,  quse 
sunt  dc  ojus  raliono.  Primum  cst,  quod 
sit  ibi  multitudo  liberorum  qiiia  si  ost  ibi 
uniis  vol  pauci,  noii  est  civitas  :  ct  simi- 
liter  si  suntservi.  Et  hoc  maxime  inveni- 
tur  in  Ecclesia.  (lal.  iv  :  No)i  sumus  an- 
ci//x  fdii.,  sed  /iberx.  Secuiuhim  est  quod 
hai)cat  suflicieuliani  per  se.  In  vico  enim 
iKui  iuvcuiuntiir  oinnia  neccssaria  vita^ 
Ininiana'  sauis  ot  iulirmis  ;  sod  in  civitato 
oportet  invenire  omnia  necessaria  ad  vi- 
tam.  Et  ha'C  sufrui(Mitia  ost  in  Ecclesia  : 
qiiia  (|ui(l(iui(l  nocessarium  ost  ad  vitam 
spiritualoni,  jnvonitnr  in  oa.  Psal.  lxiv  : 
l\rp/v/tiniur  in  /xuiis  domiis  tux.  Tortiiim 
(!st  iiuilas  civiiim  :  (juia  ah  hoc,  scilicol 
ab  iinilato  civiuni,  civilas  noininatiir ; 
(luia  civitas  quasi  civlum  iiuilas.  Et  ha»c 
ost  in  Ecclesia.  Joaii.  xvii  :  It  sint  unum 
in  nobis,  .sicut  et  nos  uninn  sumus.  Ha"C 
orgo  civilas  holillcatiir  por  gialiain  Spi- 
riliis  saiicli  in  oain  doscoiidonloiu.  Sociiii- 
(his  ollcctiis  osl  saiiclilalis  :  iindo  diiil  : 
Sunrti/icurit  tubrruuru/um  suufu  .A/tissi' 
mus.  Moc  lahornaculum  iino  modo  osl 
ipsa  civilas,  In  civilatc  hahilaul  (juics- 
(•(Milos  ;  iii  lah(>riiacul()  militans  Ecclosia, 
qua"  hic  halicl  pacom,  scilicot  ex  Doo  :  el 


r^- 


'  Al.  |i(ilioutium.  » 


.•516 


IN  ])AYII>i;.M 


mon  pafifiir  iiKiniotiidiiioni  a  nmndo,  .loan. 
XVI  :  ///  niintilo  jtnssKrdin  linhvhihs  ;  m 
mc  antoni  /nirnn.  Kl  i(Ioopro|jlomirinHiin 
(licilur  civitii.s  :  jiropter  secuiKhim  diciliir 
tabornjiculum.  IIoc  0174:0  saiictidcavit  Al- 
lissiiniis  por  pro|)riiim  sangiiinem.  llebr. 
ult.  :  Jrsus  uf  saiirfi/icnrr/  jirr  suuni  satl- 
ffninem  cfc.  Itom  i)or  sacramonta  in  (|ui- 
bus  operatiir  virliis  sangiiinis   Christi.  I 


(licnnt,  (1110(1  principinm  boni  ost  a  iialu- 
rali  piincipio,  scd  linis  cl  cousiinimatio 
osl  a  1)(U).  Sod  conlra  ost,  (iiiod  liic  dicit 
(juod  Mane,  idest  ab  cxordio  boiii  opori». 
Unum  exordiiim  boni  oporis  ex  parte 
intolloctus  ost  co^^italio,  aliiid  ex  parte 
voliintatis  :  «!t  luoc  diio  siiiit  a  Deo,  iinia, 
Non  sn/fi(.icntes  sumns  cot/itare  alii/uid  a 
nohis    ul   Aposlolus    dicil   II  Cor.  111,  sed 


Cor.  VI  :  Sed  ahluti   cstis^  scd  sanctificati     sufficienlia  nostraex  Deo  est.  Item  in  ipso 


C5/W,  sed  justi/icati  estis.  Yel  aliter.  In  ci- 
vitato  et  in  cxercitu  cst  principale  taber- 
naculum  rogis  vel  ducis  :  ita  in  hac  civi- 
tate,  idcst  Kcclcsia,  principalc  tabcrnacu- 
lum  est  corpus  Christi.  Kt  corpus  taberna- 


est  velle  et  perficere,  11 1  idcm  Apostolus 
dicit  Phil,  11.  Kt  pcr  hoc  (juod  additur, 
Diluculo,  designat  (juod  Ecclesia  Jiivatur 
per  spiritualcra  illiiminalioncm  Spiritus 
sancti  :  Isa.  lx  :  Suri/c,  Hluminare  etc. 
eulnm  dicitnr.  II  Pet.  1 :  Scicns  (juod  velox     Alia  littera  habel,  Vnltu  suo  :  et  hoc  re- 


est  defiositio  tabernaculi  mci.  Et  sic  cor- 
pns  Christi  est  tahernacnlum,  ([iiia  in  eo 
cst  tota  plenitudo  divinitatis.  IIoc  taber- 
naculum  sanctincavit  Altissimus  :  non 
qnod  aruiuando  uou  fiicrit  sanctus,  scd 
quia  in  ipsa  concoptiono  sanclum  ipse 
formavit  :  quod  fuit  singulare  in  Chrislo. 
4.  Deus  in  medio  ejus.  Ilic  poniturcon- 


fertur  vel  ad  stalum  pra-scntem  ;  ct  sic 
signat  pra^scntiam  auxilii  ejiis,  quasi 
principalitcr  ci  subvcnioiitis,  secundum 
illud  Psalm.  xxxix  :  Ostende  ?iohis,  Do- 
tnine,  faciem  tuam,  et  salvi  erimus.  Yel 
ad  slatum  futurum  ;  quasi  dicat  :  Modo 
est  in  medio  ejus  :  et  pormittit  eam  cou- 
quassari,  sed  in  futuro  pra».bcbit  ei  aiixi- 


solatioex  pra'sentia.  Et  primo  ponit  benc-      lium  aspcctu  vultus  sui :  Ps.  xx  :  Loitifi- 


ficiiim  hnjus  pra^-scntiee ;  seciindo  etrectus, 
ibi,  Non  commovehitur .  Dicit  ergo,  Deus 
in  tnedio,  scilicet  Ecclosiie.  I  Cor,  xiv  : 
Vere  protcstans  quod  Dcus  est  in  vohis.  Et 
dicit,  Jn  medio,  iit  ostendat  quod  non  est 
acceptor  personarum,  ut  dicitur  Act.  x,  et 
Eph.  VI.  Mcdium  autem  dicitur  quod  aj- 
qualitcr  distat  ab  extremis.  Et  Dcus  quan- 
tum  est  in  se  (oqualiter  se  habet  ad  om- 
nes  :  Luc.  xxiv :  Stetit  Jesus  in  tnedio  dis- 


cahis  eum  in  (jaudio  cutn  vultu  tuo.  In 
Hebrapo  est  talis  littcra.  Et  si  pro  eodom 
accipiatur  mane  et  diluculo,  scilicet  con- 
siderationis  diluculi,  (juia  optima  et  ad 
coiitemplandum  hora  matutiua ;  Ps.  v  : 
Mane  astaho  tihi.  Item  Ps.  i.xii  :  in  tna- 
tutinis  tneditahor  iti  te;  quasi  dicat,  Ad-_ 
juvahit  eam  Deus  vultu  suo,  idest  in  con- 
templatione  sua?  altitudinis.  Et  possunt 
ha'c  referri  adB.  Yirginem,  quia  ipsa  est 


cipulorutn  :  Gen.  11  :  Lirjnum   vitx   erat     civitas,  iii  ipsa  habitavit,  ipsam  fluminis 
iti  medio  paradisi.  Yel  ideo  dicit,  In  me-     impetus,  scilicet  Spiritus  sanctus,  la^lifi- 


dio,  quia  cor  dicitur  esse  in  mediohomi- 
nis.  Quia  ergo  habitat  iu  cordibus  nostris, 
ideo  dicitur  esse  in  medio.  Etrectus  est 
duplex  :  stabilitas  coiitra  mala,  ot  firmi- 
tas  ad  bona.  J)icitur  ergo,  Quia  Deus  est 
in  mcdiofjus,  scilicet  istius  civitatis,  Non 
cotntnovchifur,  idest  firma  rcddetur  et 
stabilis  :  Ps.  cxxiv  :  Qui  confidunt  efc. 
Matth.  XVI  :  PorfcV  itiferi  iion  prcvalehunt 
adversus  eam.  Ouf^ii''inTi  ad  secundum  di- 
cit,  Adjuvahit  cam  Deus  :  qiiod  non  so- 


cavit,  ipsiim  sauctificavit  in  utero  matris 
suse,  postquam  formatuni  fiiit  corpus  et 
creata  anima.  Tunc  primo  operuit  gloria 
Domiui  tabernaculum,  ut  dicitur  Exod. 
XL.  Kt  est  alia  sanctificatio  D.  Yirginis  ct 
aliorum  sanctorum  :  quia  alii  sic  sancti- 
ficati  fiierunt  quod  niiiiqiiam  raortalitcr 
peccaverunt,  tainen  venialiter  sic  :  IJoan. 
I :  Si  dixeremus  (juia  peccatum  non  /lahe- 
ttius  etc.  Boala  autem  Yirgo  iiec  mortaliter, 
nec  venialiter    iinquam    peccavit  :  Cant. 


Inm  oportet  qiiod  detur  slabililas  contra  iv  :  J^otapulc/iracs  ainica  tnea  etc.iAldGO 

mala,  sed    auxilium  ad  bona  implenda.  d\c'it,  Noti  comtnovehitur^necwenniii  poc- 

Dicit    ergo,  Adjuvahit   catn    Deus,  idest  cato.  Et  ideo  dicit,  Adjuvahit  eatn  Deus 

Ecclesiam,  Maiic  diluculo.  Per  maue  in-  tnane  dilucuio,  idest   adhnc  ea  existonte 

teUigitur  principium  boui  operis.  Quidam  in  utero.  Et    hoc   est    quod    dicit,  quod 


PSALMUS  XLV 


517- 


anxiliatus  cst  ei  Domiiiusin  ipso  ortuina- 
tiitino. 

Ij.  Contiirbntx  siint  gentes.  Snpra  Psal- 
niista  posnit  afllictionom  aliorum  et  con- 
snlationem    i^ropriam    suIj  siinililudine ; 


primo  per  carnis  simiiitudinem  ;  PhiL  n  :' 
In  siniilitndineni  lioniinniu  faclus.  Item 
por  iamiliarem  conversationem  :  Barucli 
ni  :  Vost  hcL'c  in  tcrris  visus  est  etc.  Item 
per  gratiam  inhabitans  nos  :  Ephes.  ni 


hit- autem    exponit    primo  quod    dictum  Inlnihitare  Christumper  fulemetc.YAxdt^o 

est  do  afflictione  ;  secundo  de  consohitio-  dicitur  Kmmanuol,  idest  nohiscum  Deus, 

ne,  ihi,  Dominus    virtutum;  ct    ordiiuito  Susceptor  ru)ster  Deus  .lacobAWi.'  o?,\.Gn(S.\\ 

expouit  omnia.  Siipra  loquens  dc  IrihuUi-  auxilium  quod  habot  a  Deo,  quia  ipso  sus- 

tioiio,  dicit,  Sonueru)it  el  turbatx  sunt  :  copt(U"noster  est,  qui  suscepit  nos  in  suam 

uhi    tctigit    turhatioiiem    ct   causam,  bi  curam  :  Ps,  m  :  Tu  autem.,  Do)tiine,  sus- 

fortitudine.  Item   lurbationem  aquae  :  et  ceptor  meuses.  Vel  osfendit  quomodo  sit 

exponit  cum  dicif,  Conturbatx  suiit  cjen-  nobiscum,  quia  scihcet  suscepit  nostrara 


tes  :  Apoc.  xvn  :  Afjux  multx,  populi 
mulli.  Conturbati  <^u)it,  m  malo,  quia  iu- 
saiiicrunt  contra  (liuistum.  Vel  in  hono  : 
quia  qui  ad  honum  convertitur,  sentit 
afhictionem  proptcr  consuetudinem  prae- 
ieritam.  Item  turhati  sunt  montes.  El' 
dicit,  Liclinata  sunt  ?'ef/na,  idest  rc^es 
terra3  humiliati  sunt  ad  lidcm  Cliristi  : 
Isa.  xi.ix  :  Vultu  in  terrain  dcmisso  ado- 
rabunt  te.  Et  causam  exponit,  cum  dicit, 
Dfdit  vocon  suam.  Supra  dixit^  iii  forti- 
tudinc  :  iu  vetcri  autom  testamcntodicit, 
Dedit  vocem,  sed  por  pro[»hctas  scd  postca 
por  scipsiim.  Psalni.  xvii  :  Intonuit  de 
ca:lo  etc.  Cant.  ii  :  So)iet  vox  tua  hi  auri- 
bus  inois.  Ad  hanc  \occm,  Motacst  terra, 
priino  Jiidu^a',  postoa  fota  terra  universa- 
liter  :  Isa.  xxiv,  Commotnme  comniove- 
bitur  teira.  Quidam  autoia  comuioti  sunt 
iii  maium  per  voccm  Clirisfi  :  sicut  [)ha- 
risaVi  ot  alii  multi.  Quidain  in  honum,  si- 
cut  Apostoh,  et  qiii  conversi  sunt  ad  ti- 
dem. 

().  Domhmsvirlutuin.  Ilic  oxponit  (]uod 
dicil  dc  consolatione,  scilicot  (piod  dicif, 
Deus  in  niedio  cjiis.  V.\  dcsciihit  Doum 
adjuvantein,  ct  (\jiis  prasonfiain  ot  ejus 
auxiiiuu).  Diuini  doscriliit  diiplicitor:  (|uia 
Doiuiiius  virfutiim,  (|iiia  doiuiiialiir  iion 
soliiiu  croafiiris  iiifoiii»iihus,  sinI  oliaiu 
viitiilihus  c(i'loslihus.  Noii  erat  suflicions 
hoiuini  (jiiod  initf(U'oiif III'  .Vii^^cli,  (|uos 
misil  ad  (lalioiicin  vctoiis  f(>staineiili  ;  sod 
op(M'fchat  ([iiod  i[)S'*  viMiirct,  ul  innolo.s- 
cat,  i|uo(I  aniina  hoininis  osl  laiita-  oxccl- 


nafuram  :  Ilohr.  ii  :  Nusquam  Anfjelos 
a/tprehendit.,  sed  semoi  Abrahx.  Ideo 
dicitur  DnisJficob.  Doiis  virtufum  dicitur 
propler  gontiles,  ne  credant  quod  noii  ha- 
hoanms  alium  Deum  qiiam  ipsi  :  Hehr. 
II  :  Non  confunditur  vocare  eos  fratresdi- 
cens :  Nuntiabo  notyieii  tuutn  frutribus 
meis,    in   medio    Ecclesix    Uiudabo    te. 

Ps.  XXI. 

7.  Venilf  ct  ridete  opera.  Ilic  exprimit 
tran([uillifatem  suhsoquentem  :  ot  facit 
tria.  Primo  excitat  attonlionem.  Sccuudo 
proponit  tranquillifafom.  Et  tertio  inducit 
conchisionem.  Primo  crgo  inducitin  coa- 
sid(Tationom  diviuorum  operuin  ;  et  ideo 
dicif,  Venilr  por  fidom  :  II  Cor.  v  :  Prr 
fidein  ambulanius.  Et  vidrtr,  [»or  studium 
et  diligcntiam  :  Matlli.  xi  :  Venite  ad  ine 
omnrs  etc.  Et  videte,  idest  considerato  : 
Opera  Domini:  Isa.  iii  :  Opus  Dommi non 
resprxistis.  Dicifur  poccatoribiis  Ps. 
cxxxviii  :  Mirubilia  opera  tuu  etc.  Qux 
posuit  prodnjia  suprr  trrra/n.  Ha*c  opera 
siint  prodi^ia,  ([luo  [>i'a'toudunt  ali([uid  in 
futuium,  Et  mirabilia  ([iia'  tem[)()re  (^hris- 
fi  fiiiiuiif,  sivc  circa  luortom  (ihrisli.  sive 
iu  vila  (|ua'  focit  :  ([iia'  omnia  fueruut 
sigua  aliciijiis  futiiii.  Et  sunt  .'<uprr  trr- 
ram.  idost  sii[)or  oinnoin  natiiraloin  virtu- 
fom.  Kt  ([lucsunl  oslondit,  .{iifrrcns  bclhi. 
Prinio  fuit  (•[uis  pacis.  SecuiiHo  ostoiidit 
ma^'iiitii(linoin  o[»oris  liujus,  Terlio  ulili- 
tatciu,  Abslulit  brlht,  ([uia  in  loin|)oro  na- 
tivifatis  Christi  in  toto  iniindo  fncta  ost 
[lax  :  Ps.  i.xxi  :  Orirtur    in    dicbus   cjtts 


ionlia'  (|uod  uoii  nisi  iii  Dco  \irliitiiiu  [)o-     jiistiiia.,  rt  tiinindantin  p/iri^i  :  Ps.  i.xxv 
t(^sf  hoatilicaii  :  Ps.  i,\\i\  ;  Diuiiinr  cir-       Ibi  runfrcijit  pittrntias.  Kl  ha'c    siirnillca- 
tutuni  rrspice  et  vidc  etc.  El  esl  nobiscum      bant  luiceui  quani   venil    facoro  Cluislus 


•  iVl.  :  «  ol  liKi'.  » 


118 


IN  DAVinEM 


intor  Donm  ot  liumaiiam  natiiram.  Magni-. 
tndo  pacis  ostonditnr  (]nantnm  ad  loonm, 
qnia,  Vsqtip  <t<{  fitiom  tcrra^  qniu  fnit 
quasi  nnivcrsalis  pax.  Ad  /ittrratti,  tom- 
poro  nativitatis  C.hristi  :  (jniajam  (jni(^s- 
centihns  hollis  civilibns,  Octavianns  do- 
minahatiu'  toti  mnndo.  Kt  ha*c  pax  prai- 
ton(l(^hat  qnod  pax  Christi  dorivari  dohchat 
in  omnihns  liominihns.  Lne.  n  :  G/orin 
VI  a/tissittiis  Deo,  et  in  terra  pax  homitii- 
bus.  Socnndo  qnantnm  ad  tompns,  (jnia 
dintnrna.  Et  hanc  dintnrnilatcm  doscrihit, 
quiasi  homo  timet  hellnm,  couservat  ar- 
ma.  Kt  ideo  dicit,  Arcum  cotiteret^  etcoti- 
fritiget  arma  ;  quasi  dicat :  Tamdin  dnra- 
bit  pax,  qnod  omncs  tradcnt  oblivioni 
arma  :  qnia  ilhi  pax  diu  durabit  :  Isa.  ii: 
Cotifla/tutit  g/adios  suos  in  vomeres,  et 
/aticeas  suas  in  fa/ces.  Et  doscribit  arma 
impugnationis  qna^a  rnmotis  percntiunt: 
unde  dicit,  Arcutn  conteret  :  Osee.  i  : 
Conteram  arcum  Israe/  iti  va//e  Jesrae/. 
Et  quandoque  de  prope  :  et  hic  est  gla- 
dius  et  lancea.  Item  describit  arma  de- 
fensionis,  quia.  Scuta  comburet  igtii.  Et 
haec  significabant  perpetuitatem  pacis 
fiendae  per  Christum  :  Isa.  ix  :  Mu/tip/i- 
cabitur  ejus  imperium,  et  pacis  non  crit 
fitiis.  Conteret  arcum,  idest  dolosas  ma- 
chinationes.  Ps.  xxxvi  :  Arcus  eoriim 
confringatur.  Et  confritiget   arma,  idest 


et  cottipactum  s<iuaintnis  sese  prettiei.fibus. 
Ha'c  comhnrot  igne  Spiritns  .sancti,  (|ni 
dissolvit  (hiritiam  cordinm  :  Lnc.  xii  : 
Ignctti  v<'tii  ttiittere  in  terratn. 

8.  Vacate  rt  vi</ete.  Ilic  finis  ost  pacis. 
Fims^piicijii  tomporaUs,  socn.idnm  IMiilo- 
sophiim,  cj5t_ciiuii.'mt>liUio  veritatis.  Knde  cX^ 
pax  est  utilis  flnis  vitaB  activae,  et  pax 
ordinatnr  ad  contomphitionem.  Etsecun- 
dum  Angnstinum,  Christus  procuravit 
pacem  Uomani  imporii,  ut  Apostoli  dis- 
cnrrercnt  per  totnm  mnndnm.  Kt  ideo 
dicit  ex  qno  est  tanta  pax,  Vacale  et  vi-  ' 
dete.  Unde  patet  qnod  Deus  dat  pacem  ut 
non  vacent  malis  operihus,  sed  contem- 
plationi  veritatis  :  I  Cor.  vii  :  Ut  vacetis 
oratiotii  :  Eccl.  xxxix  :  Et  in  prophetis 
vacabit.  Videte,  dicit  duo  :  primo  quod 
Christus  est  verus  Dcus  :  secundo  quod 
ojus  fides  (lebeat  divulgari  per  totnm 
mundum.  Quantum  ad  primum  dicit  quod 
sit  Deus  :  Deut.  xxxii  :  Videte  quod  ego 
sim  so/us,  et  non  sit  a/ius praeter  me.  Quan- 
tum  ad  '&^Q,MW(^\xvi\,Exa/tabor  in  genti/ms^ 
idest  demonstrahor  altus  infide  gentinm: 
Malach.  i  :  Ab  ortu  so/is  etc.  Et  ponit  lioc 
iterato,  Exa/tabor  iti  tcrra.,  scili»  et  Jnda^- 
orum,  qnee  dicitur  terra  propter  stahili- 
tatem :  Rom.  xi :  Donec  p/etiitudo  gentium 
intraverit,  et  sic  omtiis  Israe/  sa/vus  erit. 
Ostendit  ex  his  magnitndinem    Doi  ;  cnm 


manifestas  insidias  :  Luc.  xi,  Cutti  fortis  dicit,  Deus  virtututn  nobiscutn  ;  qiiasi  di- 

armatus  etc.  Et  scuta  comburet  igni.,  idest  cat  :  Et  his  operibus  Dei  magnis  tunc  os- 

obstinatarnm  mentium  defensiones,  qui-  tensispossumusdicere,  quod  Dominns  vir- 

bus  nituntur  resistere  divinae  voUintati  :  tutnm  estnobiscnm.  Ethoc  expositnm  est 

Job  XLi  :  Corpus  ejus  sicut  scuta  fusi/ia,  supra. 


PSALMUS  XLVI 


1.  In  fintm  pro  filiis  Core. 

Omnes  gcntes  plaudite  manibns  :  jubilate  Deo  in 
voce  e.xullationi3. 

2.  Quoniam  Dominus  excolsus  terribilis,  re.\  uia- 
gnus  super  omnem  terram.  Subjecit  populos  nobis, 
et  gentes  sub  pedibus  nostris. 

3.  Elegit  nobis  heroditatem  suam,  speciem  Jacob 
quem  dile.xit.  Ascendit  Deus  in  jubilo,  et  Domiuus 
jn  voce  tubae.  Psallitc  Deo  nostro,  psallite  :  psallite 
regi  nostro,  psallite. 

4.  Quoniam  rex  omnis  terrfe  Deus  :  psaliite  sa- 
pienter.  Regnabit  Deus  supor  gonles  :  Dous  sodet 
super  sedora  sanctam  suani.  Principes  populorum 
congregati  sunt  cum  Deo  Abraham  :  quoniam  Dii 
fortes  terrBB  vehemeuter  elevali  suut. 


1.  In  praecedentibns  Psalmis  Psalmista 
exposuit  gloriam  regis  et  regni  ;  liic  au- 
tera  exhortatnr  gentes  alienigenas  ut 
convertanturad  Deum.Etprimo  hortatnr 
ad  Dei  laudcm.  Secnndo  ad  spem  (h-  Deo 
habendam.  Tcrtio  docct  oas  cnltnm  divi- 
num.  Secuudum  incipil,  ibi,  AuditelieBc. 
Tertium,  ibi,  Dcus  Deorimi.  Titnlns  est 
manifestus,  quia  est  expositus  supra,  //* 
finetti  pro  fi/iis  Corc  Psa/mus  D<wid.  -Circa 
primnm  dno  facit.  l'iimo  exhortatnr  om- 
nes  gentes  ad  laudom  Dei.  Secundo  poni- 


PSALMUS  XLVI 


.•510 


fur  materialaudis,  ibi,  Magniis  Dominiis. 
Circa  primum  tria  facit.  Primo  enim  po- 
nit  invitationem  ad  laudem  Dei.  Scoundo 
causam,  itji,  Quoniam  Dominiis  excelsus. 
Tertio  mariifestat  lianc  causam,  ibi,  As- 
cendlt  Deus.  Laiis  Dci  procedere  debet  ex 
jncunditate  cordis,  sicut  etiam  est  in  pa- 
tria  :  Isa.  li  :  Gaudium  et  lcVtitia  inve- 
nietur  in  ea.  Ilsec  l<Btitia  cordis  ostenditur 
pcr  signum  exterius,  facfi  vcl  verbi.  Pri- 


cardines  ccpli  perambulat.^  nec  nostra  con- 
siderat.  Et  ideo  dicebat  :  Quantum  in  te 
est  evacnasti  timorem.  Sed  non  est  ita. 
Iste  est  Kxcelsus,  quia  est  terribilis,  quiii 
omnia  prospicil,  omiiia  punit  Itemtimen- 
diisest  propter  ejns  domiuium,  quia,  Rex 
magniis  super  omnem  terram:  Ps.  xxui: 
Domini  est  terra  etc.  Maj^nus  est  univer- 
salitate  dominii,  quia  reqnum  omnium 
sxculorum,   Ps.   cxi.iv.    Ilem    duratione. 


mo  ergo  inducit  ad  laudem,  quantum  ad     quia  in   seternum.  Itcm  auctoritate,  quia 


facta.  Secundo  quantum  ad  verba.  Dicit 
ergo,  Omnes  (jentes  ;  quasi  dicat  :  Nobis 
tot  bona  fecit  Deus,  ergo  laudate  eum 
facto,  Plauditemanibus.  Plausio  manuum 
fit  in  signum  exiiltationis  :  Jer.  v  :  Sa- 
cerdotes  applaudcbant  manibus  suis ;  qua- 
si  dicat  :  Plaudite,  idest  exultationem 
cordis  ostendite  per  plausum  manuum. 
Et  boc  fit,  quando  exferius  operatiu'  bo- 
mo  servitia  Dei  cum  jucunditate  :  Ps. 
xcix  :  Servite  Domino  in  hetitia:  Isa.  lv  : 
Omnia  lingua  regionum  plaudent  manu, 
idesf  omncs  populi  pbujdent.  Ifem.  Lau- 
dafe  eum  in  verbo  :  nndc  dicit,  Jubilate 
Deo  in  voceexultationi^^,  idest  in  voce  ex- 
teri(u-i  demon.strante  iiiteriorem  afTectuin. 
Glossa  :  .luiiiUis  esf  ineirabiie    gaudiiim. 


rex  omninm  regiim.  Signum  magnitu- 
dinis  bujus  rcgis  sumitur  ex  liis  qua?  iu 
nobls  fecit,  et  bcec  sunt  beneficia  Dei. 
Primoin  subjectione  aliorum.  Secundo  in 
collafione  bonorum.  Dicit  ergo,  Subjecit 
populos  nobis.  Ila^c  sunt  vcrba  Ecclesia', 
cui  etiam  temporaHter  sui  inimici  subji- 
ciuntur.  Auguslinus  in  Glossa  :  Quanti 
eliTm  modo  currunt  ad  Ecclesiam  nondum 
Christiani,  rogant  auxilium  Ecclesia^, 
subvenire  sibi  temporaliter  volunt, 
etiamsi  nobiscum  in  a;tcrnum  regnare 
adluic  iiobint.  Itcm,  ut  sint  verba  Apos- 
tolorum,  Subjecit  populos  nobis,  scilicet 
Juda'orum,  et  gentes,  idest  nationum, 
Sub  prdibus  nostris  :  Isa.  lu  :  Quam  pui" 
c/tri  super   montes  pedes  annuntiantis  et 


qiiod  nec  taceri    pofcst ;  scd    non   potest     pr.rdicantis  pacom.  Ifem  il)idein  ws.Vt 


e.xprimi,  quia  excedit  comprebensionem. 
Et  labs  est  bonifas  Dei  (]ua'  iion  pofest 
exprimi  :  et  si  e.xprimatur,  imperlecto  ta- 
meii  cxprimityr.  Et  ideo  dicebat  Jer.  i  : 
A,  a,  «,  ecce  nescio  loqui.  Et  liunc  jul)i- 
lum  signat  Eccbisia,  quandoin  eademdic- 
lionc  multiplicat  iiotas  :  Ps.  lxv  :  Ju- 
bilatf  Deo  onniis  lcrra,  Psalmum  dicite 
etc. 

2.Quoniani  Domi)ius.  Ilic  ponitur  causa 
laiidis,  (^tbonaqiia'  provciiiunl  cx  m;igui- 
tudine  Dci.  Et  primo  ponitur  magniludo 
Dei.  Secundo  magnitiidinis  .signuni.  Ma- 
gnifudo  Dei  conimcndatur  duplicilor.  Pri- 
mo  per  alfifudincni  potcslatis.  Sccundo 
per  innjcstatciu  (lomiUiirioiiis.  Dicit  crgo. 
Laudaiidiis  csl  Dciis  |iropl(>i'  altitiidiiiciii 
sua'  natura',  (|uia  Doiiiiiius  cxcclsus  :  Ps. 
rxii  :  Excelsus  suj/fr  onines  grntes  Donii- 
iius  ntc.  Et  quia  cxcelsa  sunt  a  iiobis  re- 
mota,  posset  arKjiiis  cicdcrc  (piod  iioii 
csset  tiiuciidus,  nec  babcrct  providcnliam 
de  iiobis  ;  sicut  aiiipii  slMlti  dixenmt,  in 
([iioniiu  pcisoiia  diciliir  .lob.  xxii  :  Circu 


subjiriam  ante  faciem  ejus  gentes.  Vel  ali- 
ter,  Subjfcit  jjtgju/os  /ujbis.  Quidam  coii- 
vcrtuntur  ad  lidcin  ;  et  isti  subjiciiinlur 
propria  volunlate.  Alii  iion  convcrtuntur, 
scd  gentililer  vivuiit ;  cst  isti  subjiciuntur 
siib  pedibus,  (iiiia  finaliler  crunt  oppressi 
sul)  nostra  judiciaria  potestale. 

.3.  E/egit  no/jis  /lereditatem  suam.  Hic 
poniliir  aliiKl  bcncficiiim  collationis  bo- 
iioniiu.  Ul)i  iiolaiidiim  csl  (piod  cleclio 
iiMlioital  accci)tioiiciu  iinius  sui^cralto- 
riim.  Elcclio  aiilcm  Dci  polest  accipi  ex 
(lii[»lici  parlc.  PriuK»  cx  parlc  bonorum 
i\\\\.v  conrcruutur.  Et  sic  distinguo  :  qiiia 
(|iia'dam  boriim  (jua'  conrcnintiir  siint 
tciuporalia,  (iiKcdaiu  spiritiialia.  impii  aii- 
lciii  pcccatorcs  accipiunt  pro  parl«'  cos 
coiiruigcntc  tcniporalia  :  Sai).  ii  :  U.rc 
est  pars  nnslra.  Jusli  nutein  accipinnt  in 
partc  ipsiiiu  Dciiin  :  IN.il.  w  :  Dnniinus 
jiiirs  /irreditatis  nir,r.  Deus  nulcm,  clogil 
sibi  l)(»iia  spiritiialia  ;  idcst,  fecit  nos  oli- 
gcre  bona  spiritualia.  E/rgil  rrgn  nnbis 
/irrvditatem  suam  \  (luasi  ilicat  :  Cumsint 


«20 


IN  DAVTDEM 


diversa»  partns  Imnonim,  oloplt  nobisdn- 
IV  l«onMli(;»l('m  siiam.  SccimkIo  nccipitiir 
elcctio  Dei  c.\  p;ul(!  iiloriim  (juil)iis  (i;i- 
tiir;ot  sic  (It  (lis(ril)u(io,  (pii;i  (himiiati 
omiios  suiil  iii  pocoato  orif^innli,  tamoii 
j|iii(l;im  saivautur  ex  Dei  electione.  Et 
i(lc(>  (licit,  Klfffit  nobispic.  \\\  (|iia'  sit  han' 
liorodihis,  ostomlit,  Spcriem  Jacfih  (jnftin 
(fi/c.rif,  /,///(Vfl' Tlioroiiymi  hahcit;  (ilori;im, 
vol  siiporhiam  Jacoh.  El  hic  uccipitiir  sii- 
porhia  pro  excellentin  :  Isa.  lx-  :  pnnfwi 
tp  in  supcrbiftm,  iclost  in  excelleiitiam, 
saTulortim.  Ihid.  Cumgloria,  idest  specie, 
vel  (lccore :  (juia  in  ipsa  hereditate  a^tcrna 
erunt  oxcollontos,  f2^Ioriosi  ot  decori :  Jer. 
XXXI  :  licnctlicat  tibi  Dominu^ pulcltritudo 
jifstiticV.  Qiicm  dilcxit.  Vel  qucm  Jacob  ; 
quasi  dicflt :  Ha-c  licreditas  est  gloria  Ja- 
coh,  idest  fidolis,  quam  gloriam  Deus  di- 
lexit,  quia  diligit  Dominus  portas  Sion. 
Vel,  Speciem  Jacob.,  idest  id  qiiod  est  re- 
pra'sontatum  por  Jacob  :  quia  rcpra^sen- 
tata  sunt  oi  spiritualia  hoiia  ad  qua'  su- 
mus  nos  clocti,  quia  scalam  quam  vidit, 
et  alia  hujusmodi.  Sed  prima  lectura  est 
molior.  Asccndit  Deits  in  jubilo.  Ilic  ex- 
■ponit  causam  et  ordinem.  Dicit  quod  cst 
excelsus  et  rex  magnus  ;  et  proptor  hoc 


de  :  I  (!or.  xiv  :  Psallftm  .ytiritu^  psallam 
ct  uifitte. 

i.  (Jaouiam  re.r.  Conseiiuontor  oston- 
dit,  (pi(Ml  esl  rex  magnus  :  ol  ostondit 
hoc  ordiiie  converso.  Qimi  primo  indiicit 
eos  nd  psallendiim  roL,'i.  Scciindo  a8sip,Miat 
causam,  Tortio  in;inil'ost;it  eam.  Dico 
ergo,  Psallitr  Deo  sed  itiMum,  Psallitc 
retji,  quia  ost  mapfiiiis.  Kt  dicil  his,  Psal- 
litc,  psftllitc^  fpii;i  eodem  hoiiore  liono- 
ramus  hum;initatem  et  diviiiitiilom  in 
Christo  :  quia  idem  suppositum  est  : 
Joiiii.  v  :  Omnes  /tonorificcnt  Filium  sicut 
lioiiorificfint  Patrcm.  Et  quod  sit  psallen- 
dum  osteiidit,  quia  cst,  Rcx  omnis  tertcB 
Dcus.  Et  ideo  vos  hahitatores  terra'  psal- 
lalis  ei.  Et  dicit,  Omnis  tcrrge,  iion  Jii- 
daeai  tantum,  vel  Graeciae,  sed  totius  or- 
his  :  sed,  Psalliie  sapientcr.,  idest  dis- 
crete.  Et  psallite  non  soliim  ore,  sed 
corde  renovati  interius  :  quia,  ^on  est 
speciosa  laus  in  ore  pcccatoris.,  siciit  dici- 
ciliir  Eccl,  XV.  Ilem  non  cum  meute  tur- 
hata  :  Jac.  v  :  Oret  cVfjito  animo.  Itcm 
continue  :  Isa.  xxiu  :  Bene  cane,  fre- 
quenta  canticum.  Consequcnter  manires- 
tat,  quomodo  sit  re^  omnis  terrai.  Et 
primo  pra^dicit  regnum  Christi  super  om- 


est  laudandus.  Sod  nuraquid  est  ita  cxcol-  ncs  gcntes.  Secundo  super  omncs_prin- 

sus?  Ita.  Et  primo  pstendit  ojiis  excellon-  cipes  gentium  ;  quasi  dicat  :  Dico  quod 

tiam.  Secuiido  ostondit  am[)litudinem  re-  est   rex  omnis  terra^  :   quia  licet  nunc 

gni  ojus,  ibi,  Psallite.  Circa  primumduo  regnet  iii  Judaea  tantum,  rognabit  tamen 


facit.  Primo  ponit  cxcellentiam  ejus,  Se- 
cundoconcliidit  exhortationcm,  ibi,  Psal- 
litc.  Dico  orgo  quod  cst  excelsus,  quia 
ascendil.  Sed  si  excelsus,  (juomodo  as- 
cendit?  Quia  dcscondit.  Eph.  iv  :  Qui  as- 
ccndit  ipse  estetc.  Sod  quomodo  ascendit  ? 
In  Jubilo.  Juhilus  est  gaudium  immen- 
sum  :  et  hic  juhilus  signat  imperfectam 
cognitionem.  Duo  genera  psallcntium 
fuorunt    in    ascensione    Christi,    scilicot 


super  omiies  gentes,  quia,omnes  gcjites 
convcrtenlur  ad  Deum  :  Ps.  cxvi  :  Lau- 
dftte  Dominum  omncs  gentcs.  Et  hujiis 
ratio  est  :  quia  Cliristus  Deus,  et  jam  as- 
condens  ad  dextcram  Patris,  Sedct  super 
sedem  sanctam^  idest  a  dexteris  Dei  :  et 
sic  nihil  restat  nisi  ut  omnes  subjiciaiitur 
ei  :  Dan.  vii  :  Datum  est  ci  rcgnuin.  Nec 
solum  gentes  suhjiciuntur  ei,  sed  etiam 
eorum  principes  ;  uude   dicit,    Principt^s 


Apostoliet  Angeli.  Apostoli  autem  iinpcr-      pf^pulorum.,  scilicet  omuium   con|jTegati 


fectam  cognilionem  haheut  de  divinis  : 
et  ideo  ad  eos  pertinet  juhilus  de  gaudio 
ascensionis  ChriSti  cum  gloria.  Item  fuc- 
runt  ihi  Angoli,  et  claram  cognitionom 
habiiorunt ;  et  ad  eos  non  pertiiiot  jiihi- 
lus,  sod  m;iuifosta  anniiiiti;ilio  :  ot  ideo 
dicit,  Et   Dominus  in   voce    turbas.  Unde 


suiit  per  fidem  et  amorem,  Cum  Deo 
Abra/iam.  Et  dicit,  Abra/iam,  quia  ipse 
fuit  principiuin  credondi  et  Patrem  et  Fi- 
liiim  :  Matth.  iii  :  Pofcns  cst  suscitare  dc 
lapiflibus  istis  filios  Abrali.r  :  Ps.  lxxi  : 
Rcfjes  Arfibitm  etc.  Et  ratio  quare  con- 
grogati  sunt,  Qitia  dii  fortes  tcrrx  vc/ic- 


Aiigeli  dicuiit  Act.  i  :  Viri  Galilgei  cjitid  mcntcr  elcvati  sunt.  Et  hoc  potest  dupli- 
statis  etc.  Si  ergo  est  excelsus,  Psallitc  citer  intelligi.  Uno  modo  de  Judiois  : 
Deo  nostro,  orc,  Psallite  rcgi  ?iostro,  cov-      quia  ipsi  fuerunt  dii,  quia   inslructi  de 


PSALMUS  XLYII 


r>21 


Deo  :  Joan.  x  :  Illna  dixit  Deos  ad  fpios 
sermo  Dei  farjiis  est.  Ifcm  fiienint  for- 
tes,  qnia  constantes  iu  fidc  niius  Dei, 
sed,  Terri£,  qtiia  onili  eonim  et  ntrectiis 
eorum  erant  semper  ad  terrcna.  Isli, 
Siint  elevati^  per  snpert)iam,  VeJiemen- 
ter.,  intantnm  (jiiod  nolnernnt  Cliristi 
doctrinam.  Et  ideo  Ap(jstoli  ivenint  ad 
gentes.  Alio  modo,  Quia  dii  fortes.,  idest 
Apostoli.  Kt  dicuntnr  dii  propter  jndicia- 
riam  potcslatem.  ETjndices  in  vuteri  tes- 
tam(Mifo~~dTt~vocabanlnr  :  Kxod.  xxii  : 
Liis  non  detrahes.  Applica  ad  Deos,  idest 


ad  jndicos.  Et  dicimtnr  fortes,  propter 
constantiam  in  passionc  :  Rom.  vni- : 
Qai  nos  separahit  a  eharitate  Christi  ? 
Terr,r.,  idest  adhnc  in  terronis  exi.st('n- 
t(Mit('S  :  II  Cor.  IV  :  Hnheinas  ihfsnuriim 
isfinn,  in  vasis  ficti/ihiis.  Kt  Elevati  sunt 
vehementer,  pra;  pra^dicationem  :  Marc. 
nlt.:  Illi  aulem  profeeli  prsrdieaverunt 
uhifjiie.  Item  pcr  miiaculoriim  operatio- 
nem.  Item  per  gloria'  ade^ttionem.  Ilie- 
ronynnis  liahet,  Quonmjn  flii  sciita  ter- 
rip,  qnia  Apostoli  fucrnnt  protcctores 
omnium  popnlorum. 


PSALMUS   XLVII. 


1.  Cimtici  filiis  Core  pro  secunda  Sabbali. 

Magnns  Dornimis  et  laudaltilis  iiimis  :  in  civitatc 
Ufi  nostri.  in  inoiite  sancto  ejus. 

2.  rundatur  exullatione  universic  terra;  inons 
Sion,  latcra  Aquilunis,  civilas  regis  inagui  Ueus  in 
doniihus  ejiis  cofiiioscetur,  tum  suscipiet  eam. 

3.  yuouiam  eccc  ref^es  tcrrfe  cougregati  punl, 
couveneruiil  iu  unum  :  ipsi  videntcs  sic  admirati 
sunt,  conturliati  sunt,  (•ouimoti  sunt,  tremor  appre- 
hcndit  eos.  Il)i  dulores  iit  iiarluiientis  :  in  siiiritu 
velicmciiti  coiiteres  uaves  Tiiarsis. 

4.  Sicut  audivimiis,  sic  vidinuis  iu  civitate  IJomi- 
ni  virtutum,in  civitate  Uei  nostri  :  Dens  fundavit 
eam  iu  aiteruum. 

1).  Suscepimiis  Ueus  inisericordiain  tuain,  in  me- 
dio  templi  tui.  Secundiim  noinen  timm  Ueus,  sic  et 
laiis  tua  in  fines  terne  :  justitia  |)ieua  est  dextera 
tua.  Lteletur  mons  Sion,  et  exultunt  liliie  Jiida;, 
proptcr  jiidicia  tiia  Uomiue. 

G.  Circumdate  Siou,  ct  complectimiui  cam  :  nar- 
rate  in  turrihiis  ejus.  l^onite  conla  veslra  in  virtute 
ejus  :  et  (listrii)iiil(^  di)niiis  cjiis  ut  cnarrctis  iii  pro- 
g(!iii(;  altera.  (Jiiouiaiii  liic  csl  U(.'iis,  Ut-iis  nnslcr  in 
reteriiiini  et  in  suicuhmi  s.LM;uli  :  ipso  regel  nos  in 
saicula. 


1.  Snpra  Psalmisla  invilavil  ^'oiites  ad 
[isallendtiin  Dco  de  hciK^liciis  llci  ;  liic  a 
tem  descrihit  inap^nani  pojnili  vcl  civila- 
o  tis  exnlf .•ilioncni.  Tilnlns,  Psuliniis  hiiis 
cinilici  jHii  Corc  pro  srciinda  Suhhuli. 
Apnd  .lii(la'os  sahhalnm  solcmnissiiniini 
-liahchaliir  :  ct  omncs  tcrias  .i  sahlmto 
vocahant  ;  ila  (|no(l  dics  Dominica  voca- 
hatnr  prima  sahhati  ;  dics  lnn;c  voca- 
hatnr  s(H',nn(la  sahhali ;  ct  sic  (li>  aliis  dic- 
Inis.  Dicit  crfro,  Pro  serinidu  suhhuli, 
quiu  (ieii.    i,  piiina  dic    (!i\it    Dciis,    l-'ial 

'  Al.  :  «  spinlualilcr.  >• 


lu.x ;  secnnda  dic  dixit,  riat  firmamm- 
tum.  Per  Inccm  intellig^itnr  Cliristns ; 
per  nrmamcntum  Ecclesia  desiKnafnr. 
Qnia  crgo  agil  hic  de  ma^^nificcntia  Ec- 
clcsia',  ideo  convenicnter  dicifur  pro  se- 
cunda  sahhati.  In  Hcbra^o  tamcn,  ncc  in 
Hicronymo  iion  est  pro  secnnda  sahhafi. 
Dividifnr  crgo  Psalmns  iste  in  dnas  par- 
tcs.  1'iimo  cniin  dcscrihit  mafrnincentiam 
civitafis.  Sccundo  siibdit  f>:rafiaiiiin  ac- 
tionem,  ibi,  Susrrpimus  Dciis.  Circa  pri- 
mnm  diio  facit.  Primo  dcscrihit  matrnifl- 
ccnfiain  civifafis.  Sccnndo  indiicit  fcsti- 
moninm,  ibi,  Quoniam  erre.  Dif.,'iiitas  ci;- 
vitatis  dc[tcndct  a  Doinino  (»jiis  :  ct  ideo 
primo  comincndat  Dominnm.  Sccnndo 
civitafcin,  ihi,  l-unduntur.  Dominum  des- 
cribif  cx  pro|)ria  dif;nifafe,  cl  cx  siiisope- 
rihns.  Kx  (li,!.riiifafc,  (inia.  Muifnus  Do- 
niiiiiis  :  Ps.  i.x.wi  :  Qiii  Dcus  mfu/nus  rst 
rlc.  \\\  nia{;nifii(lo  cjns  cst  immcnsilas 
cjiis  honilatis.  .\iifrnstiniis  :  In  his  (|ii;c 
noii  niolc  inatrn;!  snnf,  idcin  csl  ina&riinm 
essc  (jiiod  honuni  cssc.  \'\  opcrihiis, 
(pii;i.  Luiiduhilis  iiiinis.  L;uis  [tropric  rcs- 
[licif  opcr;i.  Kf  dicif,  .\imis,  «|iii;i  (jiian- 
fnniciiiiii|U(>  l.indcs  (Miin,  adlinc  dcllcis  a 
biiidc  cjiis  :  Kccl.  XI. III  :  (ilorifiruntr.s 
Drum  i/uuntumrufni/ue  /totrsti.^,  ptwvafe- 
hil  uilliur  :  v\  hoc  liccl  in  lola  croatiira 
[);itc;it,  S[icciiilitcr '  laincii  a|tp;»rct  iii  \w- 
ncMciis  i;r;ili;c  (|nihiis  constiliila  csl  Kc- 
clcsi;i.  I.l  idco  dii  il,  In  rivitutr  Dri  nos- 
//•i.  scilkct   Ecclobio'  :  Apuc.    xxi  :    IV</i 


I\  DAVIDEM 


i 


ciritfitrtn  snnrtnni  Jrrus/i/mi  rlr.  \\\  h.-pr 
civilas,  scilicrl  l'.c('I(*sia,  sila  cst  ///  tndiitr 
sanrtn  rjiis.  Hic  nions  cst  (Ihiistiis.  Isa. 
II  :  Krit  mnns  ilnmns  Dnmini.  \W  hac  ci- 
vilalc  ilicitiir  Mallh.  v  :  Xon  /infrst  rivi- 
tns  (ihsrnndi  siijini  mnntrm  pnsitfi. 

2.  Fiiiiilntur.  llic  c(niiin«Mi(hit  civilalciii 
IripIicihM'.  Ihimo  (W  ani|ililii(liiic,  vcl  jii- 
ciincntah;.  Scciindo  c.\  (lisposilioiic.  Tcr- 
tio  c.\  sapiciitia  civium.  Dicit  crgo,  Fiin- 
dntiir  e.viiltntinnr  iiniversx  terrcV ;  (|uasi 
«licat  :  Fiindata  cst  in  montc,  idesl  Chris- 
to.  Scd  nunniuid  htTC  liiiidatio  pcrtinet 
ad  unam  tcrram  tanlum?  Xon,  scd  rc- 
(hiiidal  iii  praiidiiim  univcrsa'  tcrra',  quia 
onincs  pcrciiiiiinl  p:aiidiiim  hujus  funda- 
tlonis:  Ps.  lxv  :  Jiibilnte  Drn  oimns  terra. 


ct  talis  cnprnilio  fuil  in  civilalc  illa,  sci- 
liccl  Jcriisalcm,  cl  iii  popiilo  .ludaico. 
Ps.  i.xxv  :  Nottts  in  Jin/.i-n  Dnis  rtr.  Kt 
sccundiim  hoc  dicitur,  Dms  in  i/omilms 
ejus  rni/noscetiir.  Ilicronymiis  hahct, 
Driis  nt/nitus  est  etc,  scilicct  non  in  uno 
loco,  scd  in  omnihus  domihus  ct  civitati- 
hus.  Kt  dicil,  ///  i/oiniliiis  \  nain  apiid 
Alhcnas  cogiioscchalur  Dciis  Act.  xvii  ; 
///  i/iso  rivimiis,  mnvemur  et  sumus.  .\d 
Romaii.  i  :  Invisibi/m  Dri  etr.  Sed  non 
cognoscchatur  in  domihus,  sed  in  scholis 
apud  arKjuos  :  scd  in  gcntc  illa  omnes 
cognoscchant  Dcum.  Alia  csl  cognitio 
rcalis,  scd  ohscura  et  impcrfccta  ;  cl  ha^c 
est  cognilio  qua  Dcus  cognoscitur  per 
fidcm.  I    Cor.   xui  :    V>(/rmus    niinc  per 


psnlmumilirite  e/c.  Isa.  i.i  :  VenientinSion      speculum  etc.  et  sic  Dcus  in  domihus  cog- 


Iniiflnnfrs :  Thrcn.  i :  I/.vccine  est  urbsper- 
frr/ideroris  ?  .\lia  liltera  hahcl,  Fundntiir  ; 
q-asi  dicat  :  Magnus  Dominus.  Kt  dicoDo- 
minus,  qui  cst  fiindalor  hujiis  civitatis. 
Et  hoc,  Jn  exultafinne.  Mons  Sion  Intera 


noscitur  cognitione  rcali,  sed  fKJei  ;  II  Cor 
iii  :  A^os  nutem  rcvrlatn  fncie  rjlorinm 
Domini  rijntemjilQnfrs.  Kl  dicit,  ///  domi- 
bus  ;  quia  tota  univcrsalis  Ecclesia  con- 
tinct  sub   se  multas  ecclesias  et  multa 


aijuihmis,  idcst  deposita  in  latere  montis  collcgia,  quarum  qua^lihct  domus  dicitur 

Sion  ad  aquilonem.  Sion  signat  Juda^os,  liabcre  cognitionem  Dci.   Jcr.  xxxi  :  Me 

a(|uilo    vero    signat    gentilcs    idolatras.  omnes    cognoscent  a    minimo    usque    ad 

Ha'c  crgo  civitas  cst  composifa  cx  Judaiis  mnximum.  Alia  est  realis,  qua^  est  cog- 

et  Cicntilibus.  Ilicronymiis  alitcr   liahet,  nilio  pcrfccta  et  apcrta.  I  Cor.  xiii  :  Tiinc 

et  comjictit  mystcrio  sponsa»,   Gcrminet  co(jnoscam  sicut  et  corjnifus  sum,  in  do- 

rjaudio  universse  terrse  montis  Sion,  in  la-  minibus  coelestis  Jerusalcm.  Et  diciintur 


teribus  nquilonis  civitatuhr  regis  magni. 
Et  exponitur  sccundum  mysterium.  Ilsc 
civilas  landatur  ex  civilitate  tjuam  colit, 
et  cx  humaiiitatc  Christi  qunm  assump- 
sit.  Dico.  (|uod  esl  magna  ;  ct  hoc  est  ex 
ipso  specioso  gcrmine,  idest  Christo.  Et 
hoc  est  gaudium  universae  terrae.  In  Ile- 
bra^o  habetur,  Decorus  nimis  exultatio- 
?iis^  scilicet  Christus,  ct  hoc  est  in  monte 
Sion.  Deiis  in  dotnibus  ejiis  cognoscetur. 
Ilic  commcndat  civitatem  a  sapicntia  ci- 
vium  :  vcra  namijuc  sapicutia  consistit 
in  Dei  cognitionc.  Jer.  ix  :  In  hoc glorie- 


plures  domus  divcrsi  ordines  sanctorum, 
scilicet  Apostolorum,  martyrum,  confcs- 
sorum  et  virginum  ctc.  Joan.  xiv  :  In 
dimio  Pnfris  mei  mansiones  multx  sunt. 
Kl  secundum  hoc  dicitur  in  Psaltcrio  Ko- 
mano  :  Deiis  in  gradibus  ejus  cognosce- 
tur;  quia  non  omnes  a^qualitcr  cognos- 
ccnt,  scd  erunt  diversi  gradus  cognitio- 
nis  secundnra  quosdam.  I  Cor.  xv  :  Stella 
differt  a  stella  in  rlarifate.  Scd  hoc  erit, 
Cum  susci/net  eam.,  ad  adjuvandum  ; 
quia  ipse  esl  susceptor  ct  auxiliator  nos- 
ter.  Alia  autcm  litlcra  Ilieronymi  habet, 


tur   qui  gloriatiir,   scire  et  nosse  me.  Et      ifi  auxiliando. 


ideo  commcndat  cam  ex  hoc  quod  Deus 
in  ca  cognoscitur,  ct  dicit,  Deus  in  domi- 
bus  ejus  cognosrctur .  Est  autcm  triplex 
cognitio  Dci  :  (juia  hoc  potcst  rcfcrri  ad 
statum  ci\italis  Jcrusalcm,  et  ad  Eccle- 
siam,  ct  ad  futuram  gloriam.  Una  ergo 
cognitio  dc  Dco  est  figuralis  et  obscura  ; 
et  h»c  cognitio  fuit  in  vcteritestamento: 


3.  Quoniom.  Ilic  probat  dignitatcm  ci- 
vitatis  per  t(^stimoiiium.  Et  primo  indu- 
cit  tcstcs  ;  Seciiado  corum  prohita- 
tcm :  tcrtio  ipsoriim  confcssioiicm.  Ad 
hoc  quod  testimonium  sit  crcdilc,  tria 
sunt  necessaria  :  scilicet  dignitas  tes- 
tium,  ut'  sint  teslcs  auctoritatis  ;  quia  si 
sint  leves,  eorum  tcstimonium  uon  debet 


'  Al. 


'•   81  » 


PSALMUS  XLVII 


o23 


approbari.  Hem  numei^sitas,  et  concor- 
dia ;  et  ha^c  Iria  siiiit  in  istis  tcstibus. 
Quia  sunt  magna;  diynitatis  ;  qnia  licrjes 
terrse^  unus  fuit  Constanlinus,  aHiis  fnit 
Justinianus  et  Carolus  Magnns  qui  Kc- 
"^  clesiam  firnjaverunt  privilegiis.  Item 
multi  fuerunt,  quia  congregati  snnt  de 
divcrsis  nationibns  ct  temporibns.  Pos- 
sunt  etiam  pcr  reges  intelligi  sapientes 
et  justi,  qui  testimonium  perbibuernnt 
Ecclesiffi  conversi  ad  fidem.  Ps.  xlvi  : 
Principes  pnpulnrum.  Item  sunt  concor- 
dcs,  Cnnvenerunl  in  unum,  scilicct  tes- 
timonium  et  scuitentiam.  Ps.  ci  :  In  cnn- 
vcniendn  populns  in  nnum  et  recjes  etc. 
Potest  iterum  aliter  exponi ;  tamen 
prima  expositio  est  littcralis,  quia  in  Hie- 
ronymo  habetur,  Testati  sunt.  In  grceco 
habetur,  Suscipient  eam,  scilicet  ad  de» 
fendendum.  Kt  hoc  necessarium  est,  Qun- 
niam  ecce  re<jes  terrx  cnn(jro(jati  sunt, 
cnnreneru?it  in  umnn,  scilicet  contra  Ec- 
clcsiam.  Kl  isli  qui  ali([uando  testirao- 
nium  perhibent  ahquando  contra  Eccle- 
siam  fnerunt,  et  ahquando  persecuti  snnt 
eam,  postca  eam  firmaverunt.  Ipsi  vi- 
dentes.  Ilic  describit  eoriim  probitalem, 
ubi  seplem  fnerunt.  Primum  visio,  idest 
cognilio  lidei ;  uiule  dicit,  Ipsi  vidrntrs. 
idest  cognoscenles  per  fidcm  miracula 
quae  Chrisliis  oA  aposloli  racicbant.  Isa. 
Lxii  :  Videl)U)it  gentes  justum  tuutn,  et 
cuncti  reges  inch/tum  tmim.  Secundum 
est  admiratio  in  his  qua'  vichMitur,  fiiiia 
sunt  supra  sensinn  ct  ralioncm  huma- 
nam.  Isa.  lx  :  Vidrhis  et  ajjlucs  rt  mini- 
hituret  dilatahitur  rnr  tuum.  Ps.  cxxxviii: 
Mirahilia  opera  taa.  Tcrliuin  esl  contiir- 
batio  pro  peccalis.  Propter  seciindum, 
Admirati  sunt.  Proi^lcr  lertium,  Cimtur- 
bati  suul.  Ps.  Lix  :  Cnmnuivisti  trrram, 
et  cnnturhasti  eam.  Qiiarlnni  csl  commo- 
tio.  An(|Uiiii(!o  (|Mis  (-onliiibalnr  de  pcc 
calo,  (U  hibiliir  in  dcsperali^dicm,  vcl 
persislil  in  luaio  ;  scd  isti  coinmoli  siiiil 
ad  pa'nil(Mitiani.  Isa.  xxiv  :  Cinnmntinnr 
cnmmnrehitur  Irrra.  Qiiinliim  csl,  qnia 
Iia>c  cominolio  dcltcl  (»sse  (MIiu  tiiiioit» 
Dci,  ut  iioii  allribiial  sibi  (jiiod  |i(m-  se 
movcalur  ad  boniim,  scd  Dco  ;  cl  dicil, 
Tretnnr  apprrhrmlit  ens.  Ps.  n  :  Servitr 
Domiun  iu  limore.  Ilic  dolor  cl  tremor 
est  friicUiosiis  :  uiiijc  dicil,  Hu  dninrrs  ut 


parlurientis,qu\  convertiinliirin  gandiiim 
proptcM'  sp(MTi  prolis  et  friicliis.  Isa.  xxvi  ; 
A  tinujre  tun,  bntnine.,  cniu.rpimus  et  pe- 
perimus  .yjiritum  salutia.  Kt  hoc  esl  sex- 
tum.  S(!ptimiim  esl.  [n  spiritu  velwmenti 
cnnteres  naves   T/tarsis.,  idest   marc   uni- 
vcrsaliter,  et  sic  conteres   naves  maris. 
Ycl  diceiidum,  quod   ibi  est  nna  provin- 
cia  qiiie  Cilicia   vocatnr,    ct   Tharsis   cst 
m(!lropolis   ejiis,    ubi    nalus  est    Paiilns, 
et   cx   illa  civitalc  tota   regio   uominatur 
Tharsis,    et   ibi   sunt   miiltai   naves ;  vel 
siciit  in  maii   mediterraneo   primi   navi- 
ganles   fecerunt   Carlhagiiiem,  et  isti  si- 
mul    pugnantes    cum    Tyriis    pra-valiie- 
rnnt.  Kt  idco  Tharsis  vocatur  tolnm  mare 
mnndi.  Per  naves  qua?  ad   negotiandum 
vadiint,    signalur   ciipiditas,    ct    hoc    esl 
abundantia  reruni  miiiuli.  Kt  sicut  naves 
fliictuant  in  mari,  ila  diviles  Ihictuant  in 
rcbiis    mundi.    Sed    quamlo    convcrliliir 
lioino  ad    pdMiilentiam,  fiiiH-  navcs,  idcst 
ciipidilatcs    hiijus    miiiidi,    coiiter(Miliir. 
Sed  in  spiritu  veliementi.,  scilicet  in  Spi- 
ritu  sair'to.  Abdia*  i  :  Juxta  esl  dies  D(j- 
niini super  <mines  gentcs.  Isa.  xxiii  :  llu- 
late  naves  maris.  Scd  seciindum  Cassio- 
doriim,  p(M'  lioc  dcsignalur  totiim  lcinpus 
incarnalionis    Christi.    Deus   cnynn^rrtur 
in  (huiiihus  ejus  rum  susciplet  eam,  idest 
hunianam   naliiiain   iii   iiiiilatc  persona". 
Isa.  1,1 1  :  Prnpter  /inr  sciet  pnpulus  meus 
)uunrm  nieuni.  Kt  qiiare?  Qunniam  eccc 
re(p's  terriv  cn)ujre(piti  su)it ;  cn)ive)ieru)it 
i)i  louou.  Ilcges,  sciliciM  priiicip(vs  .liida'o- 
riiiu  (!l  scriba'  iiopiili  congrcgali  siiiif  ab 
II(M-o(Ie    sciscilante   ab    eis    iihi    Clnistus 
nascerelur,  Et  co)ive)ieru)it  i)i  u)iu))t,  sci- 
licet  qiiod  natiis  (Mat  iii  llelhhMMU.  Kt  vi- 
(l(Miles  sic,  si(Mit  pro[»licta'  dixenint,  Ad- 
miratisunt,ro))i))mlisioit,{\i\\i\  Ilcroiles  tur- 
baliis  (!sl,  cl  oiniiis  IIi(M'ostdyina  ciiin  eo. 
.Mallli.  II  :    Kt    (-(MUinoti  siint,  aliqiiiil  ad 
lldcm.  Kt  laiiliis  fiiil  [uivor  ul  cor[uis  Inv 
iiicrcl,    Trv)nnr   apprrhrudit   eos ;  el    Ibi 
/ueriint  ihdnra,   ut  pnrturientis^  pro[)lcr 
iicii-m  infanliiiin  occisoruin  ab  llerodo  : 
Et  iii  spirilii   rr/irnirnti,  (jiiia    in    furore 
inill(Mis   occidil    oinncs  [uicros    a  liitnatii 
el  infra,  idcst  a  diiobns  annis,  ct  infra. 
Kl  in  furore  f«'cil    roiubiiri  oinno»  iiavoH 
riiarsis,    idcsl    iii    Tharso    CilitM.T.   (juns 
crcdebal    magos   [>er  aliani  viam  re\iM'- 


;i2i 


IN  DAVIIil  M 


lcnlcs   pdrtasso   in  patrinin  sii.ini.    IMop- 
toten  dicit,  ///  spiritn  rrhrnirnii. 

i.  Sinit  niiiliriiiiKS.  Ilic  poiiiliii'  (•iiiircs- 
si<i,  il  li'slinioniii:n  lcsliiiin.  Kl  [iriino 
nnililcnliir  vcritiilcin  rjiis  (jiioii  jiiidio- 
riiiit.  Sinit  ffi/i/iri/nits,  prr  jn'a'(li(alio- 
tioncni  .\postolornin  :  //o  rt  rif/ifnus, 
idcsf  p('r('('[)iiniis  vi'riim  csse.  Iloc  dixc- 
ninl  ipiando  oonvorsi  siiiil  ad  (llirisliiin. 
Ycl  iil  sil  coiivcrsio  .Jiida-ornin.  .\os  aiidi- 
viinns  |)or  [)r()[)liclas,  ct  occo  jam  vidi- 
miis,  Sod  rontiiij,Mt  ali([uan(lo  qiiod  ali- 
qnis  aiidit  ali([nid  mafrnnm,  ol  non  cre- 
(lit  sic  esse  doiiec  experiatiir  :  et  hoc  Ja- 
col)  dixit.  (lon.  xxviii  :  \'rre  /obus  istc 
srrnrtKS  rst  otc.  III  ilog.  x  :  Hciiina  Saha 
([na'  vonit  oxporiri  sicnt  aiidiorat,  iioii 
t.iincn  crcdohat  tantam  sapioiitiam  Salo- 
mo;iis;  (jiia^  pliira  incrodihilia  vidit  in 
oo  (iiiam  andissot.  Et  sic  sniit  isti  iini 
viil«..t  [)liira  qnam  aiidiant  antcqnam  ad 
fidcni  voniant.  Et  nhi  vidcmus?  In  civi- 
tatr  Domini  virti/tc?n,  sciliccl  coelostiiim. 
Uhi  ostondit  qiiod  potost  tc  illnc  pordu- 
cere.  Et  nc  credatnr  rinod  sit  altns  no  tu 
possis  irc  ad  onm,  dicit,  In  civitatr  Dei 
nostrie ,  quasi  dical  :  Sic  ost  Deus 
virtiilum,  qnod  tamen  est  Deus  nos- 
ter.  Et  iste  fi/ndarit  ram,  scilicet  civita- 
tem  istam  non  ad  fempns,  sod  in  a'.ter- 
uum.  Ec.  XXVI  :  Fan//amenta  xtenia  su 
per  pelram  so/ic/am. 

5.  Suscepimus.  Supra  posuit  Psalmista 
mapnalia  civitatis  ;  liic  autem  ponit  gra- 
tianim  aclionem ;  et  circa  hoc  duo  fa- 
cit.  I'rimo  ponitiir  gratiarum  actio  ;  so- 
cundo  invilautur  homiiios  ad  coiiside- 
niiidum  adliuc  magnalia  istius  eivitatis, 
ibi,  Circumdate.  Sicut  dicitur  ahhi;  Uni- 
versse  viss  Domini  misericordia  et  veritas. 
Unde  gratiarum  actio  perlinet  primo  ad 
afrectnsdivina^  misoricordia'.  Sccundo  per- 
tinotad  eirectiisjusfitia',  \h\,.///stitia p/zma 
est  dcxtera  tua.  Circa  primiim  duo  lacit. 
Primo  proponit  porfectionem  divinae  mi- 
sericordia', ;  secundo  efrectum  hujus  per- 
fectionis,  ihi,  Secundum  nomem  tuum. 
Hoc  secnndum  sn^iorliciom  liltora'  logi- 
tnr  ox  porsona  iiou  Juda^ornm,  sed  ad- 
mirantium  et  diceiilium,  Sirut  <vi////:i- 
mi/s  etc.  Suscepimus  Deus  misericordiam 
tnam.  Hoc  similiter  polest  iegi  ex  perso- 
na  Judaeorum.  Sed  dicit,  Suscephnus  etc. 


Miscricordia  Domini  tri[)licitor  accijiitur  : 
scilicot  ('ircctiis  gratia-,  i|ui  oIIccIms  cuii- 
fcitiir  iii  sacrainontis  (llirisfi.  Tit.  iii  : 
Sr/i/ndum  siiam  misreiror/////m  s/t/nos 
nos  Ircit  j)er  /avacrum  rr/jenrrati/)nis  etc. 
Et  iii  iicclesia  omiios  coinmuiiilcr  siisci- 
[liiiut  misericordiain  :  scd  hoiii  cnin  sa- 
craincntis  susci[)iuiit  inisiMicordiam,  idost 
gratiam,  et  elloclum  sacramonli  ;  mali 
auloni  suscipiunt  tanlum  sacramoiituni. 
Diciiiif  ergo  honi  ;  Nos  Suscepimus  mise- 
ricordiam.,  idost  graliam  tnam,  in  medio 
temp/itui.  Iii  lcmplo,  iii  extrcmo  sunt 
peccatores,  in  medio  lom[)li  sunt  virtuosi 
et  jnsli.  Alio  modo  miscricordia  osl  ipse 
Chrislus,  qiii  dalus  ost  nohis  ox  Dei  mi- 
scricordia  :  Ps.  ci  :  Quo/d/irn  vcnit  tem- 
pus  miserendi  ejus.  Et  sic  potest  exponi 
hoc  de  duplici  tomplo,  ct  de  duplici  sus- 
copfione  :  scilicet  corporali ;  et  sic  haec 
verha  sniit  Simeonis  jiisli.  0  Dcus,  sus- 
i'opimus  misoricordiam  luam,  scilicet 
Christum,  iu  uluas  nostras  in  medio  fem- 
pli  fui,  scilicet  matorialis.  item  de  sus 
ceptione  fidci ;  ct  sic  est  sensus  :  0  Deus, 
nos  suscepimus  Christum  misericorditer 
datum  per  lidem.  Jac.  i  :  In  mansuetu- 
dine  suscipite  insitum  vcr/ji/m.  In  medio 
temp/i.,  idest  in  consensu  Ecclesia^.  :  quia 
qui  non  suscipiunt  commuiiom  doctri- 
nam  Ecclesiw,  iion  suscipiunt  lianc  mise- 
ricordiam.  Eccl.  xv  :  In  medio  Ecc/esiss 
aperuit  os  ejus.  Secwu/um  fiomen  tuum 
Deus.  Hic  ponitur  eirecfus  liujus  suscep- 
tiouis  ;  (|uasi  dicat  :  Per  hoc  quod  nos 
nomcn  tuum  suscipimus,  lans  luadiflusa 
ost  in  omncm  torrain.  Et  hoc,  Secundufn 
fiometi  tuutn  Deus,  qui  est  essentialiler 
!»onus,  Et  quicumque  cognoscit  Deum 
secundum  illam  mensuram,  laudal  euin 
secundum  quol  cognoscit  eum  ;  et  ideo 
dicit,  Secu?idu))i  ?io?ne)i  f//um  De//s,  idesl 
secundum  cognitionom  (jiiam  hahot  de 
te ;  Sic  est  /aus  tua.  Et  (|uia  uhiqiie  esl  no- 
tus,  ideo  dicit,  hi  fi)ies  te?'rse.  Malach.  i : 
A  so/is  ortu  nsque  ad  occasutfi.,  magtiu?fi 
est  notneti  ftieufn  i.ti  getitibi/s.  Vol,  Ifi  fines 
terrx,  iii  tola  Ecclesia,  qiia^,  uhique  dif- 
fusa  est.  Vol  qiiia  laus  tiia  vora  non  est 
nisi  iu  sanctis  (jiii  vore  to  laiidanl,  quia 
vere  te  cogQOscunt ;  Joaii.  vii  :  Scio  eutfi 
Justitia  p/cna  est  dextera  t/ta.  Hic  com- 
meudat  justiliam.  Et  primo  pouit  com- 


PSALMUS  XLVII 


W 


mcndationcm  justitiiB.  SGOimdo  poiiil  ejiJS      et  idoo  dicit,  Complectimini  ^«w,  siilicel 


cdcctiim.  Dico  ergo  quod,  SKSCcpimiis 
miscricordiam  liinin;  et  lioc  non  sinc 
Juslitia  •  immoy?/.s7/7i!V^ ///e^^a  est  (lcjtera 
tua.  Manus  Dci  dicilui  virtus  ejus  opera- 
tiva.  Et  Deus  habct  duas  manus  :  scilicet 
dextcram  qua  rcmnnerat  bonos,  el  sinis- 
tram  qua  punit  malos.  Mallli.  xxv  :  Sla- 
tuet  oces  a  dextris  etc.  In  uti"a(|ue  manu 
cst  justitia  ;  sed  iu  sinislra  non  cst  plcna 
juslilia,  quia  punit  cilia  condifj^num ; 
scd  in  dextera  est  plena  justitia,  quia 
abundantcr  rcmuncrat.  Luc.  vi  :  Men- 
suram  bonam  etc.  Uom.  vui  :  K.risti- 
mo  (juod  mni  sunt  C(nidi(jnie  passvmes 
etc.  Dextcra  tua,  idcst  gloria  fulura, 
cst  plena  justilia,  quia  ibi  niilius  cst  nisi 
jiistus.  Isa.  Lxvi  :  1'opiilus  tuus  omncs 
jusli.  Lxtelur  mons  Sion.  Ilic  ponilur 
cfreclus  justiti*  (|uam.  fecit  siuistra  ; 
et  cst  genitns  ;  scd  edcctus  jiistitiae 
(|uam  fccit  dcxlcra,  cst  lictitia.  Ps.  xviii  : 
Jus/ilicB  Domini  rcclx  Lvlificantes  corda. 
^  upra  dixit,  quod  crfcclus  miseiicor- 
diae  so  exbMniit  usque  ad  fincs  tcrra^  : 
liic  aulem  allribiiit  ctrcctum  justitia'  mo- 
nli  Siou ,  et  filiis  Jiida\  IIoc  etiam 
Apostolus  (licil.  liom,  xv  :  Dico  autcm 
Christum  Jesuin  ministrum  fuissc  cir- 
cumcisiimis  /iroptcr  etc.  Quia  crgo  pro- 
missus  fuit  liiia!  Sion  :  Zach.  ix  :  Exulta 
satis,  fdia  Sion  etc.  LaHclur  mons  Sion, 
quia  justitia':  est  (luod  proinissio  servelnr 
ei.  Sed  (juia  non  fiiil  facla  promissio 
gcntibus,  miseric(jrdia  fuit  (juod  dar(!liir. 
Potcst  tamcii  dici  quod  mons  Siou  diciliir 
tota  .Icrusaicni.  /s7  c.iiillcnt  filiiv  Juda\ 
id''-st  c(jnfcssionis,  idcst  tolus  po[)ulus 
Jadaiorum,  Kxultent.  Kt  hoc  lacicnt  jiro- 
pter  judicia  tua,  Dominc,  {\n\i\  recta 
sunt. 

G.  Circumdatc.  IJic  inducil  ad  (lilig(ui- 
tiorcm  considcralionciu,  iil  int(>lli;.:aliir 
(piod  rcgcs  jam  arK|iiaii(lo  \  idcnint  ma- 
gualia  ;  S(m1  laincn  David  iuvilat  oiiincs 
ut  [)Ius  coiisi(l(!rciit.  Kt  priino  invitat 
ad  lioc.  Sccundo  addit  caiisain  invita- 
tionis.  Dicil  ei'go,  ('ircumdatc,  sciliccl 
Kcclcsiain  iuililantcin  \(>l  liiumpbanlcin 
oculo  coulciiiplationis  :  (!aiil.  iii  :  Sur- 
(jam  ctcirciiil/o  elc.  .\liqiii  circiiiuilaiil  ini- 
(pio  occiilo  Kcclcsiam  ad  iuqiiiLiiiaiKliiiu  ; 
sc*d  nos  circunidainus  cuni  ad  uniauduui ; 


diligendo  :  Psalm.  xxv  :  Domine,  dilcri 
dccorem  domiis  tux.  Hieronyiniis  liabct, 
Circuitc,  quasi  ite  cxtra,  el  circuite  pcr 
vicos,  et  Narrate  in  turribu-i  ejus.  Ilic 
inducit  ad  considcrationem  in  spirituali. 
In^civitate  sunt  tria  raagnili(*a  :  scilicet 
turriSj  miiri  ct  pbitcav  (Ju-Titum  aiJ  pri- 
miim  dicit,  Xarrate  in  turribus  cjiis.  Ilie- 
roiiymus  habct,  Miratc  turrcs  cjas. 
Tiirrcs  sunt  ad  videudiiiu  a  loiige.  Ttir- 
res  ergo  Kcclesife  suut  prailati,  ct  fue- 
runt  .Vpostoli  ;  quasi  dicat  :  Mirate  Apos- 
tolos  et  prailatos.  Vel,  Narrate,  idcst 
doctores  secuudum  d^ctrinam  Apostolo- 
riiiu  ct  doctoriim.  Ouautum  ad  seciiuilum 
dicif,  Ponile  corda  ccslra  in  virtiitc  cjas. 
Ilicrouymus,  Ponile  cor  vestruui.  in  nutni- 
busejus.  Et  ha^c  est  virtus  Spiritus  sancti, 
qiii  [irotcgit  hanc  civitatcm  :  Luc.  iilt.  : 
Sedcte  in  civitatedonec  ifiduamini  virtute. 
IlaH'.  virlus  est  dilccfio:  Cant.  viii  :  I-ortis 
cst  ut  mors  dilcclio.  Quantum  ad  fcrtiiim 
dicil,  El  distribuite  dinnos  ejiis,  Hiciony- 
mus  \\i\\h\\ .,  Separate  domos  ejiis,  ejus,  dis- 
tiiujuite palatia  cjus.  Distinguite,  scilicet 
pcr  rcctuin  jiidicium.  Siiut  ciiiin  ali(|ui 
(jui  propt(>r  aliquos  malos  voluiit  totam 
Kccb^siam  damiiarc.  Dicit  crgo  Distrui- 
biiite,  idcst  noii  (l(>bcfis  bouiis  pr^qifcr 
malos  damnare  :  (icu.  xvui  :  Absit  a  tc, 
Dominc,  ut  perdas  juslum  cum  impio. 
Ycl,  Distribuitc  domus  cjus,  scilicct  dis- 
pcusaudo  divcrsas  Kcclesiasdiversis  miuis- 
Iris.  II I  iion  sit  confusio  in  Kcclesia  si- 
ciif  Paiiliis  fiiit  .\posf(diis  g(Mitiliiim.  ct 
l*cfiiis  fiiit  ministcr  circumcisionis,  idcst 
.\[)ostolitS  Jiiiheorum  :  .\lia  litfcra  liubct, 
Gnnlus  (Jiis,  idcst  ordincs  divcrsos ; 
([iiosilam  siibiliacoiius,  ([uosdam  diacones 
cf  ([uosdain  saccrdotcs  :  K|ili.  iv  :  Et  ipse 
dcdit  (ptosddin  (piidcm  Ajmst(dos  clc.  Fi- 
nis  biijiis  cousidciatioiiis  csl  laus  Doi.  Kt 
|)iiiuo  |)(iiiit  i|iiibiis  niintictiir.  laiis  Dci. 
Sccuiido,  quarc  iiuiitictiir.  Uicil  orgo, 
I  f  enarretis,,  scilicol  qu;»*  aiidislis  :  Isa. 
\\i  :  Qa.r  niidivi  a  Domino  rxcrciluum 
Drn  Isract,  nunlinvi  vidiis  :  (|uia  (jiiod  ao 
cc[)if  uiiiis,  dcbcl  alii  coniiuiiiiicaro  : 
/n  priiijcnic  n/tcrn,  sciliccl  [tcccalori- 
l)ns.  Vcl  n/lcni  itlcsl  fiitnra.  Kl  qiiid 
iMiai  rctis?  Diio  :  (juia  omnist  |)ra'dicalio 
ud  duu  dcbcl  ordiuuri  :  scilicel  ud  oslou- 


52(1 


IN  DAVFOKM 


(loiiilam  I)(M  magnidccntiani,  sicnt  (|nan- 
(lo  praMlic.il  (idtMn,  vel  a*l  aniniiitiaiKliini 
iMMiflicia  DtM,  nl  actMMitlalnr  cliarilas  iii 
cornm  ('orilihns.  t^hianlnni  ad  priinnin 
(licil,  Quoniftffi  hir  ost  Dcus,  Deits  noster  : 
Barncli.  iii  :  El  jtost  lixc    in    terris    etc. 


Ilflir.  nlt.:  C/iristiis  Jcsiis  /icri  ct  /lodir, 
i/)S('  pt  ift  sieciila.  (jiianlnm  ad  secnndum 
dicit,  Tpso  rc(fet  iios  iji  s;i'riilu  :  Matlli. 
nll.  :  Ercc  ci/o  vo/jiscutti  etc  i'salm. 
x.xii  :  Dotnitius  regit  inc,  et  tii/iil 
etc. 


PSALMIJS 


xL 


VIII 


i .  hi  finem  pro  filiis  Core. 

Aiidite  hsec  omnt^s  gentes  :  auribns  percipite  om- 
ues  iini  liabitatis  orbein  :  qniqne  terrigcnae  et  lilii 
lioniiniun,  sininl  in  unvnn  dives  et  paiiper. 

2.  c»s  nieinn  loqnetur  sapientiani,  et  meditutio 
cordis  mei  prudentiam.  Inclinabo  in  parabolam 
aurem  meam,  aperiam  in  psalterio  propositionem 
nieam. 

3.  Cur  timobo  in  die  niala?  iniqnitas  calcanei 
nisi  circumdal>it  me.  Qni  conlidnnt  iii  virfute  sua, 
et  in  nndliliidme  divitiarnm  suarinn  gloriautur. 
Frater  nou  redimit,  redimet  homo?  non  dabil  IJuo 
placationem  suam.  Et  prelium  redemplionis  animre 
sua^  :  et  laborabit  iu  tBternum,  et  vivet  adhuc  in 
finem. 

4.  Non  videbit  interitnin,  cnm  viderit  sapientes 
morientes  :  simul  insipiens  et  stnltns  iieribunt. 

5.  Et  reliuiiuet  alienis  divitias  suas  :  el  sepulcra 
eornm  domus  illonmi  in  leternum.  Tabernacula 
eorura  in  progenie  et  progenie,  vocavernnt  uomiua 
sna  in  terris  suis. 

6.  Et  bomo  cum  in  honore  esset,  non  intellexit ; 
comparatus  est  jumeutis  insipieutibus,  et  similis 
factus  est  illis. 

■7.  Ihec  via  illonun  scandabmi  ipsis  :  et  postea  in 
ore  sno  complacebunt. 

8.  Sicnt  oves  in  inferno  positi  sunt,  mors  dopas- 
cet  eos.  Et  dominabnulnr  eorum  justi  iu  matuliuo  : 
et  aniilium  eorum  veterascet  io  inferuo  a  gloria 
eornm.  Yerumtamen  Deus  redimet  animam  meara 
de  manu  inferi,  cum  acceperil  me. 

9.  Ne  tiumeris  cnm  dives  factus  fuerit  liomo,  et 
cura  raulti[dicata  fuerit  gloria  domus  ejus.  Quoniam 
cura  interierit,  non  snmet  omuia,  ueque  descendet 
cnra  eo  gloria   ejus. 

10.  Quia  auima  ejus  in  vita  ipsius  benedicetnr  : 
confitebitur  tibi  cura  benefeceris  ei.  Introibit  nsque 
in  progeuies  patnmi  suornra,  et  usque  in  a'ttroum 
non  viiiebit  lumeu.  Homo  cnm  in  bonore  esset,  non 
inlellcxit  :  comparatus  est  jumentis  iusipientibus, 
ct  similis  factus  est  illis. 


1.  Supra  Psalmista  iuvitavit  gentes  ad 
gaudium  et  gratiarum  actionem  pro  be- 
neficiis  populo  Dci  datis  ;  hic  autem  mo- 
net  eas  ut  confidant  de  Deo  ;  et  circa  hoc 
duo  facit.  Primo  e.xcitat  attentionem.  Se- 
cundo  prosequitur  propositum.  Titnlus 
non  est  novus.  Secundum  autem  tituliim 
homo  dupliciter  rcddilur  attentus.  IJno 
modo  dicilur  attentus   reddi    aliquis    ex 


parte  diccndorum,  cum  promittit  se  dic- 
turum  alitjua  magna  :  Prover.  vni  :  Au- 
(iite  me,  guia  de  rebus  rnorjnis  /ocutu- 
ra  swn.  Et  hoc  modo  loiiuitur  hic. 
Primo  crgo  reddit  cos  attentos  ex  parte 
eorum  {|uibus  ioquebatur.  Secundo 
ex  parte  dicendorum,  ibi,  Os  meitm. 
Dicit  ergo,  quod  ad  omnem  difTerentiam 
homiiium  ct  ad  omnes  perlinent,  quae 
dictnrns  cst.  Et  tangit  quatuor  diircren- 
tias  hominum.  Unam  ex  diversitate  po- 
pulorum  :  quia  aliiis  erat  populus  Jnda?o- 
rum,  et  alius  genlium.  Aliam  ex  parte 
locorum.  Aham  cx  parte  originis.  Quidam 
enim  eraiit  nobilcs  et  insignes,  quidam 
non.  Aliam  ex  parte  fortunic  :  qiiia  qui- 
dam  divites,  quidam  non.  Primam  ponit 
cum  dicit,  Auditc  /iscc  omties  gentcs,  non 
solum  Judaeorum,  qui  ha?c  ad  (.mnes  per- 
liuct  audire  :  et  est  hoc  necessarium  : 
Provcb.  I  :  Audiens  sajiietis  etc.  Secun- 
dam  ponit  cum  dicit,  Auribus  percijnte 
qui  /tahitatis  orbem,  idcst  (]iiacumquc 
parte  orbis  :  et  dicit,  Auribus  percijnte., 
quia  oportet  audire  et  percipere  :  Matth. 
XIII  :  Qui  /labct  aures  audietuii  audiat, 
idest  attendat,  Ilieronymus  habet,  /Jabi- 
talores  occidentis.  Quasi  sit  qua^dam  pro- 
phetia  :  quia  fides  Christi  preecipjic  yiget 
in  populo  Occidcntis  :  quia  in  aquilonari 
sunt  adhuc  mulli  (Icntilcs,  ct  in  orienta- 
libus  sunt  multi  schismatici  el  infideles. 
Vcl,  Audite  /laec  omnes  gentes,  refertur  ad 
malos ;  Qui  /labitatis  orbetti,  ad  bonos 
qui  dominantnr  terra^.  Tertiam  ponit 
cum  dicit,  Quique  terrujenx,  idest  igno- 
biles,  Et  fdii  /lominum.,  idest  nobiles. 
llieronymus  habct,  Tatn  filii  Adam  quam 
fiiii  singuiorum^  quia  quidam  nihil  ha- 
bent  insigne  cx  parcnlibus.  Myslice  ter- 
rigenae    dicunlur   peccatores,   qui   terrae 


PSALMUS  XLVIII 


ri2' 


adhaiiciit    pcr  aMeclum  ;   uiulc  serpeuti      cxponcie  aliis.  Quautum  ad  piiuium  di- 
comparaulur  :  Isa.    i.xv  :    Scrp oi t i  {\dcsl     c\i,  Inrlinaho  inparabolamanrem  ineam. 


terrcmii)  pu/vis  panis  ejus.  Filii  liominum 
dicuutur  boiii,  (jui  imaf^Muem  Dei  et 
Chii.sti,  (jui  est  niiiis  homiuis,  hahcnt. 
Quaitam  ponit  cuin  dicit,  Simul  in  nnum 
dives  et  paupcr ;  (juasi  dicat  :  Omnes  au- 
diatis  ha3c  documcnta  ;  quia  omuihus 
sunt  utilia.  Et  quai  sunt?  Malth.  v  : 
lieati paupercs  spiritu,  quoniam  ipsorum 
est  rcfpnum  axlorum  :  Eccl.  xxxi  :  Bca- 
tus  diocs  qui  invcntus  est  sinc  macula  etc. 


Parahola  cst  sentenlia  ah^jua,  quando 
iiahct  ohscuram  simililudiiiem  ;  (juasi  di- 
rat  :  Dalio  sludium  ad  iulcUigendum  aho- 
ium  dicta  :  I'rov.  i  :  Animadrcrtet para- 
liolam  et  interprctationem  ejus ;  vcrba 
sapientium  et  xipiimata  corum.  Vel,  In- 
clinabo  aurcm  meam  in  parabolam.,  (juam 
loquiturDeus  :  quia  aMiigmafice  loquitur; 
quasi  dicat  :  Inchnaho  iutcllectiim  lueum 
ad  vocem   Domini,  (jui   loqiiilur  j)araho- 


Tamcu  aliquis  est  dives  actu,   sed  non     lice.  Aperiam  in  Psaltriio  propositioncm 
afTectu  :  ct  hic  potest  csse  sanctus,  siciit     meam.  Propositio  dicitur  duplicitcr.  Uno 

modo  id,  quod  pra^  ahis  oplo,  et  esl  illud 
qiiod  magis  desiderio,  illud,  Apjcriam  in 
Psaltcrio,  idesl  iu  mea  operatione,  (juia 
liic  est  optimus  modus  aperiendi  piopt»- 
sitiim  suum  :  quia  si  lu  propouis  intrare 
vitam  iPternam,  non  manifcstas  proposi- 
tiim  luum,  si  noii  hahes  honam  operatio- 
iKMTi.  Yel  proposito  est  sermo  oh.scurus, 
vel  propositiis  caiisa  lciilatioiiis  ;  sic  Sam- 
soii,  .Iiidic.  XIV,  projiosiiit  prohlciua  : 
undc  dicit  :  Si non  arassctis  in  vitula  nua  : 
et  sic  accipitur  hic  proposilio.  Et  ideo 
Hieronymus  dicit  (juod  esl  sermo  ohscu- 
rus.  HehraM  liahcnl,  Dirinationcm  meam, 
quod  idem  est. 

\\.    Cur    Timcbo.     Prqj)usito    proaMiiio 
Psalmi    iii    (juo  popuH  iiicilavit  alteulio- 
neui  ;  liic  jwoccdil  ad  pr^qiosiliim   priiici- 
pale,  (jiiod  cst  inducerc  liomines  ad    iion 
timeudiiin  uiahi  pra'sentia,  no  conlidaul 
de  honis  pra'senlihus  ;  sed  cjus  liuior  ct 
(Idiicia  sil  iii  Deo  solo  :  et  circa  li(»c  diio 
lacil.   Piiuio  oslciiilil    kV'  (jiio    sil    liiuiMi- 
dllUl.   Sccillldo  ostcudil  y\\>  qilo   noli   dchc- 
aiil  liinerc.  ihi,  .\V'  timuriis.  (,'irca  |)iiiuiiin 
diio    r.icil.     1'rinio     jirojionil      iiilciiliiin. 
SeiMiiido  prohat  [irojiosilimi,  ihi,  (Jtii  ron 
fulunt.    (lirca    juiiuiim    dui»  facit.  Priino 
j)roj)i»nil  qiucstitinem.  Sccundoponit  coii- 
chisioiKMii.    Qiia-slio  esl,     ('///•  timrltn  in 
(lic  malu!  \'h\  jiiimo  vidiMidiiin  cst,  (jua" 
sil  ista  dies  luala  :  (|uia  (»iuiies  dios    siiiit 
a  Dco.    Scd    (liciiiitur  mali   |>ro[)t(M'  inaln 
(jiM'  iii    eis   conliiigiint  :   Kiili.  v  :  Un/i- 
incntcs  tcmpns^  t/nnniti/n  ilics  ninli  siinf. 
Potcst  (M'K*i  dics  mala  dici  iii  (|ua  aliqiiod 
jKM  iciiliim    ev(Mtil  ;    el    iira'ci|)iic    iii    qua 
imminct  jicriculum  a>teriia>  .lamnalionis, 


Ahraham  et  Ludovicus  rcx  Francia;. 
Alius  est  dives  aclu  et  affectu  :  et  hic 
non  cst  .sanctus.  De  hoc  dicitur  Mattli. 
XIX  :  Farilius  cst  camelum  intrare  ctc, 
quia  siiMit  cst  contra  naturam  intrare 
caniclum  per  foramen  acus,  ila  intrcre 
divilem  in  regniim  cadorum  est  conlra 
jiislitiam  divinam.  Et  talcs  sunt  terri^i}- 
n*  ;  sed  primi  siint  filii  homiiium. 

2.  0.9  meum.  Ilic  reddit  atlcutos  ex  pro- 
missiuuc  diccndorum.  Quiciinujue  docet, 
aut  docet  rcs  aiit  docet  verha.  Quando 
prcdicamus  ndem  ct  mores,  docemus  res: 
quando  exponimiis  Scriplui'am,  doccmus 
verha.  Priino  ergo  dicit  de  prima  doctri- 
na.  Sccuudo  dc  scciinda,  ihi,  Inclinabn. 
Rerum  aiitcm  cogiiitio  uccessaria  cst  ad 
duo  :  scilicet  ad  cogiiitioiicm  vcritalis, 
et  ad  usum  opcrationis.  Omnis  ergo  cog- 
nitio  veritatis,  (|iia'  nohis  iiccessaria  est 
de  aliis  r(d)iis,  rcfcrenda  est  ad  co{^'nilio- 
nem  veritalis  divinoriim.  Undc  Aiigusli- 
niisdicit  :  Qui  scru/utur  /i.vr^  non  rcfcrcn^ 
ail  ictcrna,  cst  oliosus.  Et  idco  oinnis  coi;- 
nitio  vcrilalis  perliuet  ad  saiiicnliain  ;  ct 
idco  dicil,  Os  meum  /oquetur  sa/iicntiam  : 
I  r.or.  II  :  Sajiicntiam  /oqu/mur  inter  /irr- 
fectos.  Iil  aiitciii  qiiod  cst  iiecessariiiiii 
(jiiantuin  ad  iisiim  ojieralionis,  jiertinct 
ad  iiiiidenliam.  qiia  liahcliir  dircctio  rc- 
riiin  liiiiiiaiMriuii  ;  cl  idco  dicit,  Ij  mrtli- 
tatni  nirdis  mei  /irudrnliam,  scilicet  lo- 
(juetiir  :  Prov.  x  :  Sapicntia  cst  viro  jirit- 
(/cntiu,  (juia  sa[)i('iilia  coinjiarata  ad  rcs 
hiini:tiias  (>t  matcrialcs  ust  [irudcntia. 
Inr/inubo.  Ilic  a^il  di^  seciinda  doclrina, 
scilicct  vcihoriiin  olisiMiroriiin  :  ct  siint 
circa  ea   diio  ncc^^ssaria.    Prinio,  iit  stii- 


deut  iutcili^^ere.  Secundo,  ut  studoat  ua     ut  bsec  ostdies  judicii  :  Supb.  i  :  Voxdiei 


:\2t> 


IN  n.WIMKM 


Ihnnini  oninra  :  Irilniltihitur  ihi  /orli^. 
Kl>ri),  1'nr  tinwhn  in  ilit-  nioln?  idost  (|ui(l 
faciet  iiu'  limcii'  iii  «lit'  illii?  V.\  rcspoii- 
(lcl,  Initjuittis  c/ilrtinri  niri  cir<  uinddhit 
itie.  Niliil  ciiim  limcndiim  (>sl.  nisi  puc- 
catnm  :  iiiiia  iinlla  nofchit  advcrsilas,  si 
nnlla  (iominclnr  ini(inilas  :  Prov.  xxviii  : 
/•V/y/7  iin/iins  nnnini'  jifrsftjueHte  :  Kccl. 
xxxiv  :  Qui  linwt  Dcuin  niliil  tre/iidahif ; 
ut  ideo  dicit,  Inii/uitas  calcnnci.  Pcr  cal- 
caneiiin  ixissniit  tria  intcHi{,n.  Primo, 
(jnia  csi  oxtrcma  pars  cor[)oris.  Et  idco 
ini(|nitas  calcanci  iiici  est  ini(|nilas  (|nu! 
poisevorat  usiiiio  ad  finom  vilip  ;  ol  lioc 
luodo  accii)itur  calcanoum  :  Geii.  ni  : 
Ipsa  (scilicet  mulior)  cunleret  caput  tuum, 
scilicet  ratio  superior ;  sed  ipsa  conterct 
naput  serponlis  :  Kt  tu  insidiuberis  calca- 
ueo  ejus,  idcst  insidiabciis  oi  usijue  ad 
fiuem  vitu'.  Ilom  i>or  calcanoum  potest 
iutelligi  iutirmifas  curnis  :  (|uia  quaiido 
homo  delicit,  culcaneus  labitiu'.  Et  sic  ini- 
quitas  calcuiioi,  idest  peccatum  procedens 
ex  inlirmitate  carnis,  Circunidabit  ine. 
Tertio  porsecutio  iiijiisla,  (]uam  (juis 
movet  contrualinm;  socundum  illud  Joau. 
XIII  :  Qui  inanducat  paneni  meum,  leca- 
bit  contra  me  calcaneum.  Et  si..  iui(]uilas 
calcauei,  idest  porsecutio  injusla,  rctor- 
(]uetur  contra  persequcntem,  Prov.  v  : 
Inii/uitates  sux  ca/niint  impium.  Qui  con- 
fidunt  in  virtute  sua.  Ilic  ponitur  ratio 
quare  sit  timendum  ;  quia  propter  pecca- 
tiim.  Et  est  duplcx  ratio  quare  sit  timeu- 
dum  peccatum.  Primo,  propter  impossi- 
bililatem  evadendi  pceuam  peccati  :  Job. 
XI  :  Perihit  ab  eisre/ur/ium,  ctspeseorum 
abominatio  animx.  Alia  ralio  est  propter 
mala  (jua^  malis  imminent.  Primo  orgo 
poiiit  impossibilitatem  ovadcudi  poeuam. 
Secundoostendit  mala  immiuentia  malis, 
ibi,  A'o/2  videhit.  AHquis  evadit  pcjRuas 
primo  per  auxilium  extriiisecum.  Secundo 
per  ju"opriam  sollicitudiuein.  Tertio  prop- 
ter  (iefcctum  subjccfi,  ut  quando  mori- 
tur.  Kt  osteudit  quod  uullo  istorum  mo- 
dorum  evadere  polest.  Primo  proptcr  aii- 
xilium.  Secundo,  quod  nec  por  remediuin 
a  se  exliibitum.  Tertio,  (jiiod  nec  pcr 
defectum  sul)jecti.  Qui  vult  liberuri   per 


an.\irnim,  (|uuiid()i|iic  liboraiiir  ox  j)oten- 
tia  siii  oxtiicilus  :  Juan.  .wiii  :  .Si  rct/nuin 
meuin  essft  dc  hov  inundo,  imnistri  inei 
elc.  (,jii;iiid()(jno  \\vv  (livilias  :  Prov.  vi  : 
Oinncin  suhstunlKnn  doiniis  sita'.  trinlet, 
et  lihcruhit  sc.  (.hi;ind()(|U('  jicr  ainicos.  \\\ 
ostciidit  (jiiod  niillnm  isioinm  jiolcst  a 
pu'.ua  peccati  libcraro.  Kt  licot  secuudnin 
Glossam  legatur  alitcr,  famcii  socunduni 
IIol)ra'os  logitiir,  (^uia  Dous  conlidoiites 
do  80  libiual.  Vratcr  non  retlimnt  \  quusi 
dicat :  Fruter  nou  rodimet  eos  qui  coiifi- 
dunt  iu  00.  Kt  ideo  j)rimo  ostcndit  qiiod 
pcr  auxilinm  amicornm  non  juvatur  a 
pcena  peccati,  (juia  virtus  amicorum  mo- 
dica  est.  Et  ideo  in  virtufe  corporali  ami- 
corum  nou  est  coufidendum.  Ideo  dicit, 
Qui  con/idunt  in  virtute  sua,  scilicet  aini- 
corum  suorum,  vel  in  virtiifo  propria 
speciali '  :  quia,  Est  via  tptx  vidclur  ho- 
mini  recta.,  iiovissima  autem  illius  ducunt 
ad  mortem,  Prov.  xiv.  llom  qui  confidunt 
in  virtule  divitiarnm  siiarum,  non  libo- 
rantur  per  ista  omuia  a  poccati  pioiia  : 
quia  Prov.  xi  :  Qui  confidunt  in  divitiis 
suis,  corrucnt.  Nou  onim  coufidondum 
est  in  divifiis  corporalibus  vol  spirifuali- 
bus,  sed  quairat  liomo  prout  potost  salu- 
tcm  suam.  Jer.  ix  :  Non  tjlorietur  sapiens 
in  sapientia  sua,  et  nun  glorietur  fortis 
in  fortitudine  sua,  et  non  tjlorietur  dives 
in  divitiis  suis.  Necpersona  coujuucta  sibi 
quantumcumque  potest  cum  redimcre, 
idest  liberare  a  peccato,  sive  a  pcona  : 
Kzecli.  XIV  :  Si  fuerint  tres  viri  in  mcdio 
cjus  Noe,  Daniei  et  Job^  ipsi  justitia  sua 
lihcrcdiunt  animas  suas.  Sed  postquam 
frater  nou  potest  rcdimere  quautumcum- 
que  sibi  propinquum,  uumijuid  rodimet 
homo?  Non,  quia  liomo  non  potest  ali- 
quem  eripcre  dc  manu  Dei,  sed  solus 
Deus  rcdimct  eos.  Et  bomo,  scilicel  Chris- 
tus  :  homo,  ut  pretium,  idost  mors  locum 
in  00  haborc  possit  - ,  ct  Doiis  ut  babeat 
virtufom  redimondi.  Yol  alifor,  Frater.^ 
idost  Chrislus,  qui  esl  vorus  frater  uos- 
tcr  :  Ps.  XXI  :  Narrabo  nomen  tuum  fra- 
tribus  meis  :  Cuu.  viii  :  Quis  milii  dct  te 
fratrem  meum  etc.  Si  nou  redimet  iste, 
quis  alius  redimet  ?  quasi  dicat :  NuUus. 


'  Al.  :  "  ?piritii.ili    » 

a  Al.  :  «  sed  3(jlu8   Deus  reUimul  eos.  Ll   Uouio, 


i^rilicot  Christns,  et  firetiuni.  idcsl   mnr«.  lociira  in 
eo  habere  possit.  » 


PSALMUS  XLVHI 


o29 


Non  dabit  Deo  placationem  mam.   Hic 
oslendit  quod  non  evadunt  pa*nam  prop- 
ter  aliquid   quod    faciunt   dum    sunt  in 
peccato  :    quia  duplici   remcdio  indigcnt 
peccatores   propter  duplex  malum  quod 
incurrunt,  scilicet  ofFensam  Dei,  el  reatnm 
poenaB.  Et  ideo  indigent  placare  Dcnm  : 
quod    ipsi   facere    non  possunt,  quia  ex 
quo  ipsi  non  placent  Deo,  et  sunt  inimici 
Dei,  nec   eorum    munera  accipit  :  unde 
dicit,  Non  dahit  Deo  placationem  suam., 
quia  non  placent  exteriora  Doo,   nisi  sit 
interior  gratia,  quam    non  potest  punis 
homo  dare.  Item  indigent  absolvi  a  poena  : 
et  hoc  etiam  homo  faccre    non    potest ; 
unde  dicit^  Nec  pretium  redemptionis  ani- 
mae  suse,  scilicet  purus  homo  potest  dare; 
et  ideo  non  potest  liberare  a  poena  :  Ps. 
Lxxxvin  :  Quis  est  homo  qui  vivit  et  non 
videbit  mortem.,  eruet  ammam  suam  de 
manu  inferi?  Sed  Christus  qui  est  Deus 
ct  homo,  dedit  placationem  pro  nobis  : 
Rom.   V  :  Cian  inimici  essemus,  reconci- 
liali  sumus  Dco  etc.  Item  sohim  protium 
redemptionis  :  I  Pet.  i  :  Bedempti    estis 
de  vana  vestra  conversatione  etc.  Yel,  Non 
dabit,  idest  non  curabitdare  placationem, 
Et pretium  redemptionis  animai  suiv.,  ille 
sriliccl  qui  confidit  in  divitiis.  El  sccun- 
dum  hoc  potest  continuari   aha  liltcra, 
quai  dicit,   Frater.  Christus  scihcet,  non 
redi?nit,    quia  ilh    non    curant    i^lacaro 
Deum    per    pcjenitentiam,  quia  Chrislus 
non  juvat  eos  qui  molunt  se  juvare.  Et 
laborabit.  Hic  ostendit  quod    non   cvadct 
per  dofcctum  sui,  quia  scmpcr  punitur  ; 
undo  (iicit,   Laborabit  iti  ivternuni,  idest 
punietur  supplicio  a-terno  :  Mattii.  xxv  : 
Ibunt  /li    in   supj)licium  xlerniini^   (piia 
nohiorunl    hic   laboraro  :  Ps.    i.xxn  :   /// 
labore    hominum     fion     sunt.      Kt   (piia 
quantum  in  so  fuit,  in  a^tormnn  p('cca\(v 
runt,  (juia  pra'foriint  p^M-caluni  Ioj^m  Dci ; 
et'  idoo  non  timont  pduiam,  sod  sompor 
vcllont  faccre  pcccatinn.  Kt    viret  aillnic 
in  /inem,  idest  vita  ojus  non   doliciol    iii 
ptonis  :  Job.  xx  :  Lurt    i/u,v  fevil   oninia^ 
nec  tamen  consumctiir. 

4.  Non  ridrbif.  Siipra  oslondil  Psal- 
misla,  (}uod  limondiiin  osl  iJioplcr  pocca- 
tuin,  quia  nullum  romodiiim  ost  ad  cva- 


dondiiin  poMiam  ;  hic  autom  agit  t]o  malis 
(|ua'  imniinent  ois   propter    improvidcii- 
liam  oonim  :  et  circa  hoc  tria  facit.  I*ri- 
mo  commcmorat  improvidontiam  eorum 
do  malis   futuris.    Socnndo   commemorat 
mala    qua^     imminent,     ibi,     lielinfjuent 
aliniis.  Tertio  ponit   spem    de    Deo    qua 
sperat  Hborari  al)  his  malis,  ibi,  Verinn- 
tarnoii.  Circa  primum  duo    facit.    Primo 
osteiHlit  oorum  improvidcntiam.  Secundo 
ignoranticE    causam,    ibi,    Cum    vidobit. 
Dicit  ergo   isle  lalis  cui    imminont    tot 
mala  :  Non  videbit,  idest  non  considera- 
bit  interitum,  idest  damuafioncm  siiam. 
Justoriini  enim  est   norissinia  mrniornri., 
Kccl.  VII.  Sed  de  istis  dicitur  I)(!iit.  xxxi  : 
Gens  absque  prudentin  et  sine  consilio.  Kt 
quare  iiijusti  iion  praevidont  sibi  ?  Roddi- 
tur  ralio  Eccl.  ix  :  IIoc  est  pessimum  inter 
omnia  quse  siib  solr  fiunt  :  quia   radem 
ciinctis  eveniunt.  Et  ideo  non  considorant 
quid  eis  possit   ovonire    iii  fiiturum.    F^t 
idoo,  Cum  viderit  otiam  snpirnfes  niorirn- 
fes  :  sed    videntes  mortom    corporalcm 
non  considerant  eorum  gloriam  :  Sapien. 
IV  :    Vidrbunt  finrm  snpientis,  et  non  in- 
lellif/ent  quid  coijitnverit  de  illo  Deiis.  Dif- 
forontia  cst  inter  iiisipioiitom  ot  siulliim. 
Iiisipions  est  qiii  babot  sciciitiain  liuma- 
iiam,  et   non  considcrat  a-lcnia:    stultus 
est  (iiii  non  considorat  oliam   pra'sontia. 
Vol  insipions   est  ([ui    ikmi  atlondit  mala 
pra's('iilia,  scd  fiitura  ;  stiiltus  est  qui  at- 
tondit  et  iiou  vilat ;  iindc  dicit,  Simiil  in- 
sipirnsct  sliiltiis  /teribiinf.  Socuiiduin  Hie- 
roiiyiniim,   diiplcx  ost  caiisa  coiitoniplus 
iiijustoniin   :    (liiiliirnilas    \ila',    ot    (piia 
vidciil    simiil    sapionlos     ol     insipicntcs 
mori. 

.'».  Et  relinqurnt.  Mif  pcuiil  mala  (lua» 
coiiliiiguiit  poccaforibus.  Kt  priiiu»  ponil 
iiiala  (jiia'  coiilingimf  iii  pra'Soiifi.  Sccundo 
poiiit  mala  (iiKr  cvcnicMf  iii  rufuro.  'bi, 
Siviit  ovrs.  Circa  priiniini  duo  facit.  Primo 
ponit  inala  (pia'  cvoniunf  iii  pra'sciiti. 
(luanfiiiii  ad  lnuia  cxfrinsoca.  Socundo 
(luaiifiim  ad  boiia  intrinsoca,  ilu.  Cinn  m 
honorr.  Kl  osfcndif  primo  quid  pcrdit 
maliis  pcr  mortcm.  Dicit  (jiiod  pcrdil  (h- 
vilias  ;  iiiidc  dicif,  Itrliiiqiirnl ulirnis  divi- 
lins  siins  :  Hicr.    xvii  :  Ecril   divilias^  et 


'  Ai.  deosl  :  «  »'t.  » 
XVIII 


3i 


5.10 


IN  nAVIPKM 


nnn  iti  Jutiirio,  in  (liniidio  fiirrnni  snorntn  tnrritti,  el  rrlcbrcmna  otc.  Ercl.  xr,  ;  A^.di- 

rrlini/net  ens.   Kl   dicit.  .'<nns,  (|iiasi  a  sn  /iratio  rivitntis  nntfirinnvit  nortifn  :  \\\\i\n 

|uiss('ssas  ;  v<M  (|nia  iinii '  iisus  (\st  ris  ad  vocaul  civilates  ox  iiomiue  suo  ;  nt  dicit, 

iitililaloui  alioniiu  :  IMiil.  ii  :  Otiines  qnx  Snis^  (|uia  uomcn   alicujus    u(ui  miiltum 

.<ina  .<.nnt  qna'f'unt.  VA  dicit.  Alirnis,  (juia  ('\t«iU(liliir  cxtra  terram  suam.    Kt    i(l(*o 


s.Tpo  ali(^ui,  idost  oxtraiuM  sociiudiim  car 
uom,  accipiuuldi\  itiassuas  :  Ps.  xxxviii  : 
Thesnnriznt,  rt  iynornt  cni  cottf/ret/nhit 
ca.  Quod  si  ali^iuaiulo,  otiam  (iliis '  dimil- 
tat  divitias,  tamoii  alioui  siiul,  ut  dicitur 
Luc.  X  :  Ille  pro.rimus  (jni  fecit  itnsericor- 
diatti  iti  illo.  Et  coutiugrit  (juod  lilii  et  ne- 
[)otos  uihil  houi  faciuut  mortuis ;  scd 
residua  sunt  cis  duo  de  rebus  mundi, 
sopiilcrum  ot  fama  homiuum.  Socundum, 


stulluin  ost  (]uod  homo  cclehrot  nomcn 
siium  in  torris.  Vel,  InvocahutU  tiottiitia 
eorntn,  idost  dofunctorum,  iii  terris  stds, 
[»ortaiido  ciharia  ad  sepulcra. 

G.  Et  hotiu).  Siipra  proposiiit  Psalmista 
mala  quaB  immincnt  malis,  ([uantum  ad 
admissioncm  cxteriorum  ;  hic  autcm  po- 
nil  qiijR  ex  corruptione  bonorum  interio- 
rum^  eis  imminent  ;  ct  circa  hoc  duo 
facit.  Primo    proponlt  malnm  interioris 


ihi,  Tahernacnla.  (^luautiim  ad  primum  corruptiouis.  Socundo  ostoudit  quid  ex 
dicit  :  nahuorunt  (lonu)S  ot  vineas  ot  cur-  hoc  malo  sequilur,  ibi,  Hcec  via  illorum. 
rus  et  multa  prctiosa.  Sed  quid  habehunt     Scieudum  est  autem  quod  homo  cst  com- 


iu  mortc?  Pro  palatio  hahcbuut  sepul- 
crum,  et  hoc,  bi  sptcrtinin,  idcst  usque 
in  diem  judicii  hahitahiint  in  sopulcris. 
Vel  ox  hoc  quod  faciuut  curiosa  sepulcra, 
creduut  hahitare  in  aitcrnum  in  eis  ;  scd 
decipiuntur,  quia  et  scpulcra  destruen- 
tur.  Unde  licet  secuudum  opinioncm 
corum  illa  sepulcra  sint  domus  corum  in 
aeternum,  tamcn  non  est  ita.  Hieronymus 
tamen  hahet  aliter  :  Interiora  cornm  do- 
inus  illorntn  iii  /etcrnnm  :  quia  homo  ha- 
bet  duplicem  domum  :  cxteriorem  scilicet ; 
ct  haec  non  manct  in  feternum  :  et  inte- 
riorem,  scilicct  conscientiam.  ct  ha^c 
manct  :  Isa.  xxxviu  :  Dispotie  domuituae. 
Sive  bona,  sive  mala,  semper  manet. 
Tabernacula.  llic  ostcudit,  quod  non  re- 
manct  fama,  scu  memorahilc  hominis 
post  mortem.  Mcmorabilia  homiuis  sunt 
a^dificia  forlia  :  ideo  dicit,  Tabernacula 
eorum  in  progenie  ct  progenie  ;  quasi 
dicat  :  Ita  a^dificantur  ac  si  sint  duratura 
usque  iu  fiuem ;  sed  decipiuntur,  quia 
dcstruuntur  :  .loh.  xxi  :  Ubi  cst  dotnus 
/jriticipis.  et  ubi  taberiiacula  imjjiorum  ? 


positus  ex  natura  rationali  et  scnsitiva. 
Sccundum  naturam  rationalem  homo 
hahet  similitudinem  cum  Deo  et  Angelis  : 
ricn.:  Faciamus  hominem  ad  imaginemet 
et  similitudinem  twstram  :  Psal.  viii  ;  Mi- 
ntiisti  eum  paulo  minus  ah  Angelis.  Se- 
cundum  autcm  sensitivamnaturam  habet 
communicatiouem  cum  bestiis.  Primo 
crgo  ponit  honorcm  hominis  quantum 
ad  hoc  quod  habet  similitudinem  cum 
Augelis  ;  unde  dicit.  Homo  cum  in  hotiore 
esset.  Seciindum  Philaso^um,  honor  csl 
excellontius  quid  quam  laus  :  quia  laus 
ordinatur  ad  aliud  ;  honor  autem  est  per 
se  et  iu  se.  Et  dicit,  Esset.,  scilicet  similis 
ad  Deum.  Et  ex  hoc  quod  haec  habet, 
praemittit  tria  :  qua^  praemittit  quod  haec 
non  considorat,  scilicet  quod  sit  similis 
Dco.  Secundo,  quod  declinat  in  ignoran- 
tiam  ctiguobilitatem  bestialem.  Ouantum 
ad  primum  dicit,  Non  intellexit.,  scilicet 
quod  ad  imaginem  Dci  sitfactus  :  etquod 
esset  aptus  ad  possidenda  ccelestia  :  Sap. 
II  :  Nef/ue  spcraverunt  mercedem  justitise  : 
ncc    judicavcrunt    honorem     atumarum 


Marc.  XIII  :   Vides  has  magnas  xdificatio-     sanctarum.  Quantnm  ad  secundum  dicit, 


nes?  Non  relinquctttr  etc.  Et  dicil,  Taher- 
nacula.,  quia  non  diu  manent  in  eis.  Vo- 
caverunt  nornina  sua  in  terris  suis;  quasi 
dicat  :  IIa'c  ost  iutentio  hujus  a^dificatio- 
uis,  iit  csseut  nominati  in  terris  suis  : 
fieu.  XI  :   Venite,  xdi/icemns  civitatem  et 


Comparattis  est  jumentis.  Bruta  animalia 
oporantur  cx  passione  ;  ct  hoc  patet,  quia 
canis  statim  cum  irascitur,  clamat  equus 
cum  concupiscit,  hinnit ;  sed  non  impu- 
lalur  cis,  qiiia  carent  ratione.  Si  crgo 
homo    stalim  cum  concupiscit,   sequitur 


*  k\.  deest  :  «  non.  » 

*  Al.  :  ••  dicit  aliqiiando.  ijiiod  si  etiam  filiis  ». 


»  Al.  :  «  iaferiorum.  » 


PSALMUS  XLVIII 


m 


^/ 


passionem,  et  iratiis  porciitit,  cnmparatus 
ost  in  agendo  jumeiitis  insipientibus  :  l*s. 
XXXI  :  Nolite  fierisiciit  equiis  etmidus  etc. 
Quautum  ad  tertium  dicit,  Et  similis  fac- 
tus  est  illis  :  nam  qiiando  natura  bruto- 
rum  inclinatur  ad  aliquid,  sic  utitur  pas- 
sione,  et  consuetudo  vertitur  in  uaturam. 
Quando  homo  ergo  assuescit  sociiudum 
passionem  vivere,  jam  vertitur  iu  iialu- 
ram  :  et  ideo,  Similis  factus  est  illis,  per 
habitum  ex  malis  operibus  aggravatum  : 
Jer.  V  :  Equi  amatores  in  feminas,  et 
emissarii  facti  sunt ;  et  idco  dicit  Philoso- 
phus,  quod  pnjor  est  malus  homn  quam 
m_alti  bcstia  ;  quia^um  maiitia  habot  in- 
tellectum,  ut  diversamalaTadTnveniat. 

7.  Hsec  viaTRxc,  ostendit  (}uid  sequitur 
ex  hoc  malo  quod  incurrunt,  sciUcet  quod 
facti  sunt  hestiales  :  nam  posset  aliquis 
dicere,  quod  nihil  mali  iude  sequitur. 
Sed  non  est  ita.  Immo  ah^juid  aliud  se- 
quitur.  Et  primo  ostendit  quid  sequitur 
quantum  ad  eos.  Secundo  quantum  ad 
alios.  Quantum  ad  eos  dicit,  Hsec  via, 
quia  scilicet  sequitur  passioues,  est  Scan- 
dalum  ipsis,  quia  interius  conturbantur  : 
Ps.  Lxviii  :  Fiat  mensa  ennim  corani  ip- 
sis  in  scandaliim.  Item  oxterius  otiam 
conturhantur,  quia  puniunlur  ot  iulnman- 
tur.  Philosophus  :  Pa^nitudino' repieutur 
pravi.  Quantum  ad  alios  sequitur,  quod 
Postea  in  ore  suo  complarehunt.  Et  expo- 
nitur  dupliciter.  Uno  modo  sic.  Uost(piam 
intcrius  scandalizautur  ol  raciunt  inala, 
vollout  quod  alii  so(iuor(>ntur  cos.  VX  ideo 
student  aliis  comphicen;,  nt  Irabant  eos 
ad  peccandum  :  Prov.  i  :  .SV  te  lactave- 
verint peccatores  etc.  Alio  mndosic  ropre- 
liondit  simulationom  :  (piasi  dicat  :  Postoa 
(|uain  jam  sic  conturbaliir  et  so(|iiuMtur 
ui.ila,  In  orrsiio  coniplarchinit,  idosl  stu- 
(lont  loqui  sancla  el  blanda  :  Mallb.  xxiii  : 
V<e  vohis  scrih.r  et  p/iar/s,i'i  hi/porritiv., 
qui  similes  estis  sepiilcris  dralhatis  etr. 
us(jue  ad  et  iniipiitaton.  (Uossa,  Pojores 
sunt  simulanl(^s  (|iiam  aporto  niaii. 

Sod  nuiiKiuid  hoc  vonmi  ost?  Vidotur 
qund  non.  Isa.  iii  :  Perratiun  siiuni  siriit 
Sodonia  pr.vi/iravrriiiif.  (ih)ssa  lliornuy- 
mi  :  Secunda  labula  o.st  occuH»»  poc- 
caro. 


Dicendum.  quod  aliud  est  non  publi 
care  peccatum  ost  maiiim,  qnia  scanda- 
lizat  alios  ;  sed  simularo  iiinocentiam,  ut 
alios  trahat  ad  peccatiim  majiis^  maliim 
est.  Kt  de  his  loquitur  hic.  Alia  /ittrra 
iiabet,  Et  in  ore  suo  benedicat  Deum.  Et 
cxpnnitiir  sic.  Qiiamvis  interius  sint  bes- 
tiio,  tamen  labiis  extorius  bonodicent 
Doum.  Isa.  xxix  :  Popii/us  hic  /ahiis  me 
lionorat  etc.  Vel  alitor.  Honodicent  Doiim 
de  malis  qua^fecorunt.  Iliernnymus  habet : 
Post  eos  justiticV  eorum  current  :  (juasi 
dicat  :  Non  intollexit,  ot  similis  factus 
cst  bestiis,  et  inde  scandalizantiir,  et  ideo 
fit,  (inia  voliioriint  ossobestia^.  Ideo, /k>.s/ 
eo5,  idost  in  flnom  comodontiir  a  bostiis, 
idest  a  daemonibiis :  quasi  dicat  :  Current 
post  da^mones  in  inferno. 

8.  Sicut  oves.  Hic  ponit  mala  qua»  eve- 
nicnt  poccatoribus  post  hanc  vitam.  Et 
quia  tria  niala  jam  dixit  :  scilicot  quod 
sunt  similcs  bostiis,  (juod  contomniint 
sapientiam,  tertiiim  ost  (|Uod  coiitiduiit  iu 
virtute.  Et  contra  priniiim  dicit  :  ipiia 
isti  sunt  sicut  b(5stia\  dignum  est  (iiioJ 
sicut  bestia^  puniantiir;  uiide  dicit,  Sicut 
oves  in  infe/no  positi  sin/t.  Oves  non  ha- 
hent  auxilium  a  natura  ad  so  dofondon- 
dum,  ot  ideo  oxposita^  siint  ad  caMlem. 
Psal.  XI, III  :  yEsfiniafi  s//n///s  sicut  oves 
occisionis.  Qiiia  erj^o  mali  in  iuforiio  sunt 
omnino  pa^nis  expositi,  idoo  sunt  siciit 
oves.  .loroin.  xii  :  C<n/i/reija  eos  sicuf  r/re- 
r/inn  ad  virfinia/n.  Itom  ovos  toiiduiitur, 
et  tonsa'  occidiiutur  :  ifa  i^riiis  toiuhintur 
a  laiia  inali,  ot  privantiir  sivo  oxpoliantiir 
oxtorioribus  bonis,  et  postoa  occiduntur 
iii  inlorno.  Mors  d/pitscet  eos  :  .\pocalvp. 
XXI  :  Pt//-s  eorum  esf  su/j/l/ur.  11  ic  dopas- 
cot  oos  :  ot  dicit,  dr/tasrrt,  (|uia  ot  si  mnrs 
iuforat  pdMiaui,  nnn  lainon  tntalitor  aufo- 
rot  ;  .sod  rosorval  souqior  ad  pnMiain.  Vel, 
///nrs,  id(!st  (liabidus  :  Apoc.  vi  :  .\omrn 
ill/  //lors  :  Drj/uscet  eos,  ido.^l  ost  doducot 
do '  pascuis  ad  pa.scua,  idosl  do  poMiis  ad 
paMias.  J(d>.  XXIV  :  .1//  Cft/orrm  uimium 
fru/isief  ali  aqiiis  /livii/i/i.  Alia  /itle/u  ha- 
bol,  Mors  pi/sfor  run/i/i  rrit.  ]•'.[  Uxjiiitur 
sic.  lii  vit.i  isla  siint  siciit  ovos  dopiilandi 
nd  iurorniiiii ;  ot  diabnlusost  pastnr  oorum. 
/v7  (/oininahunti/r.    Hnr   ost   C(Uilra    illiul 


*  Al.  :  <t  pleuiludiue.  >> 
»  Al.  (iposl  :  «  raajiis.  » 


'  Al.  •  .  ui. 


;;{2 


IN  DAVIDKM 


quod  tlixit  siipiu,  i|ii<)(l  videntur  supioii- 
les  siinul  iiittii  (iiin  iiisipiciitihiis  ;  liic 
(lioil  (luod  Jiisti  (l(»iniiial)Uiitiir  oorum, 
scilirct  nialoruin.  Ycl  sapientes,  {\\\\  vo- 
cnwUw  Justiin  inattitino,  idest  in  dic  ju- 
dicii,  quando  accipifinijudiciariam  potes- 
tatem.  Malacli.  iv  :  Calcahitis  impios  cnm 
fuerint  cinis  sah  planta  jtcdum  vestrorum. 
Kt  auxHium  eoru/n.  Iloc  est  illud  quod 
dixit,  Et  in  mu/fitudinc  (/iritiarum  ctc. 
quasi  dicat  :  Auxilium  eoruin  quod  eral 
ab  amicis  et  divitiis  corum,  veterascet, 
idest  peribit  in  infeino.  Isa.  x  :  Ad  cujus 
fugietis  auxi/ium?  Job.  vi  :  Ecce  non  est 
auj'i/iu?n  mi/ii  in  mc.  A  fj/oria  eorum, 
idest  juxta  gloriam  eorum.  Apocalypsc 
xviii  :  Quantwn  (j/orificavit  se,  tantum 
etc.  Verumtamen  redimet  animam  meam  ; 
quasi  dicat  :  Mali  ista  habent ;  sed  ego 
liberabor  ab  islis.  Et  per  quid?  Per  eCFusio- 
nem  sanguinis  Cliristi.  Redimet  de  manu 
inferi,  idest  de  manu  diaboli,  sub  qua 
erant  bomines  ante  adventum  Christi. 
Oseae  xiii  :  De  morte  redimam  eos.  Ciim 
acceperit  me,  idest  cum  acceperit  animam 
meam.  Hebr.  ii  :  Nusquam  ange/os  appre- 
/lendit.,  sed  semen  Abra/ue. 

9.  Ne  timueris.  Supra  1'salmista  osten- 
dit  quid  sit  homini  timendum  in  mundo  ; 
hic  ostendit  quid  sit  non  timendum,  sci- 
licet  prosperitas  impiorum.  Et  primo  mo- 
net  ut  non  timoamus  propter  pros[.erita- 
tem  malorum  :  sccundo  assignat  ratio- 
nem,  ibi,  Quoniam  cum  interierit.  Pros- 
peritas  malorum  duo  habet :  scilicet  abun- 
danliam  divitiarum,  et  sublimitatem  glo- 
riae.  Quautum  ad  primum  dicit,  Netimue- 
ris  cum  dives  facius  fuerit  /lomo.  Quaii- 
tum  ad  secundum,  Et  cum  mu/tip/icata 
fuerit  fj/oria  domus  sux.  Et  dicit,  /lomo. 
Homo  constat  ex  duplici  uatura  :  scilicet 
animah  et  ralionali.  Et  quandoque  sumi- 
tur  pro  uiia,  quandoque  pro  alia.  Hic  su- 
mitur  pro  animaHtate  ;  quasi  dicat  :  Si 
homo  animalis  dives  factus  fuerit  :  tales 
enim  sa?pe  ditantur.  Job.  xxi :  Quareim- 
pii  vivunt,  suh/imati  sunt,  confortati  sunt 
divitiis  ?  Item  ibidem  xii  :  Abundant  ta- 
bernacu/a  prxdonum  :  si  ista  scilicct  vi- 
deris,  ne  timucris.  Duplex  potest  esse 
causa  timoris.  Una,  ne  desaeviant  in  ho- 


miiies  :  alia,  ne  ex  hoc  soandnlizentur 
lioni,  ct  deiiciant  a  spe^  secundum  illud 
Psalin.  i.xxii  :  Mei  autem  pene  irudi  sant 
pedes...  Et  dixi :  Erf/osine  causa  justifi- 
cavi  cor  meuin ;  quasi  dicat  :  Ex  (juo  tot 
bona  Deus  facit  malis,  videtur  (juod  non 
ciirct  de  nobis,  seoundum  illud  Malach. 
III  :  Vanus  est  qui  servit  Deo.,  et  (/tiod 
emo/umentum  /labemus.,  qnia  custodivi- 
mus  prxccpta  Domini  ?  Quanlum  ad  se- 
cundum  dicit,  Et  cum  mu/tip/icata  fuerit 
(j/orifi  (/omus  ejus.  Eccl.  ix  :  Non  ze/es 
g/oriam  et  opus  peccatoris.  Psal.  xxxvi  : 
Vidi  impium  etc.  Quoniam  cum  ititerierit. 
Hic  assignatur  ratio,  quare  non  sunt  ti- 
mendi  mali  si  divites  fiant.  Primo,  quia 
quaudoque  omnibus  exterioribus  bonis 
privabuntiir  ;  secundo  etiam  omnibus  in- 
terioribus  bonis  deficient.  Secunda  ibi, 
Quia  anima  ejus.  Ideo  dicit^  Non  sunt  ti- 
mendi,  quia  Deus  reservat  tibi  majora. 
llaec  autem  qua  dantur  istis  sunt  transi- 
toria.  Et  ostendit  primo,  quod  divitia», 
transeunt ;  dicens,  Quoniam  cum  interie- 
rit,  scilicet  dives,  non  sumet  omnia,  idest 
nihil  ex  omnibus  quae  tiabuit,  poterit  ha- 
bere.  Job.  xxvii  :  Dives  cum  dormierit, 
niJii/ secum  auferet.  I  Tim.  ultim.  :  Ni/ii/ 
intu/imus  in  liunc  mundum  :  haud  du- 
bium,  quia  nec  auferre  quid  poterimus. 
Secundo  ostendit  defectum  gloriae  homi- 
nis  peccatoris,  Neque  descendet  cum  eo 
g/oria  ejus  ;  quia  tunc  gloria  ejus  finitur 
cum  carne,  et  reservatur  ei  ignominia  in 
inferno.  Oseae  iv  :  G/oriam  eorum  in  igno- 
miniam  commutabo.  Apocal.  xviii  :  G/o- 
rificavit  se  etc. 

10.  Quia  anima  ejus  in  vita  ipsius  be- 
nedicetur  :  confitebitur  tibi  cum  benefe- 
ceris  ei.  Hic  ponit  primo  defcctum  inte- 
riorum  pertinentium  ad  corpus ;  secundo 
ad  animam,  ibi,  Et  introibit.  Primo  ergo 
ostendit,  qiiod  post  hanc  vitam  deficit  eis 
bonum  corporis  ;  secundo  ostendit  quod 
finitur  bonum  virtutis^  si  quod  habue- 
runt.  Dicit  ergo,  Quia  ayiima  ejus.  Sicut 
homo  sumitur  aliquando  pro  natura  ani- 
mali,  aliquando  pro  rationali,  ita  anima 
sumitur  dupliciter.  Quandoque  pro  vita 
rationali,  ut  Deuterouom.  vi,  Di/iges  '  Do- 
minum  Deum  tuum  ex  toto  corde  tuo,  ex 


t  Al.  ;  «  quandoque  ut  diliges. » 


PSALMUS  XLIX 


53;i 


tota  anima  tua.  Quandoque  pro  animali 
vita.  Luc.  XII  :  Anima  mea,  Jtahes  bona 
etc.  Dicit  ergo  secundum  hoc,  Quia  ani- 
ma^  idestanimalis  vila  ejus,  in  inta  ipsius 
bonedicetur  ;  quasi  dicat :  Quidquid  habet 
de  divitiis  et  gloria,  totum  est  in  hac 
vita ;  et  cessante  hac  vita,  deficit  ejus 
gloria  :  et  ideo  non  potest  vita?  suae  be- 
nedicere  nisi  dum  vivit.  Item  aliquando 
peccatores  laudant  Deum,  vel  faciunt  ope- 
ra  de  genere  bonorum  ;  sed  si  adversitas 
immineat,  cessat  cjus  laudatio,  sive  ope- 
ratio  b^na.  Et  ideo  convertit  se  ad  Deum 
dicens  :  0  Deus,  iste  talis,  scilicet  pecca- 
tor,  sive  aliquis  in  prosperitate  existens, 
Con/itebitui'  tibi,  idest  laudabit  te,  Cum 
henefeceris  ei,  idest  dederis  sibi  bona  tem- 
poralia  quae  amat.  Prov.  x,  22  :  Bcnedic- 
tio  Domini  divites  facit.  Ilieronymus  : 
Laudabunt  te  cum  bene  sibi  fuerit,  idest 
homines  laudant  et  serviunt  divitibus, 
qQamdiu  suppetunt  et  prospcrantur  in  di- 
vitiis  ;  sed  si  mutetur  fortuna,  mutantur, 
nccdum  non  laudant,  sed  detraliunt  eis. 
latroihit.  Uic  ponit  defectum  spirilua- 
lium.  Kt  primo  ostendit  dcfectum  ;  sccuii- 
do  ponit  ordinem   pervcniendi  ad  ipsum 


defectum,  ibi,  homo.  Kl  primo  ponit  de- 
fectum  culpai ;  secundo  poenai.  Quantum 
ad  primum  dicit,  introihit,  scilicet  iste 
peccator  sic  dives,  et  quem  laudant  om- 
nes,  dura  bene  cst  ei,  introibit  dico,  i's- 
quc  ad  profjenicm  patrum  suorum,  scili- 
cet  per  imitationem,  dum  omnia  mala 
qua'  tota  sua  progenies  facit,  ipse  opera- 
tur.  Matth.  xxiii,  32  :  Et  vos  implele 
mensuram  patrum  vcstrorum.  Jer.  xi,  iO: 
Revcrsi  sunt  ad  inicpiitatcs  patrum  suorum 
priores.  Vel,  i)ifroihit  ctc,  quia  patres 
sui  impii  sunt  iii  iuferno,  etiste  ibit  iliuc. 
Quantum  ad  secundum  dicit  :  Et  usque 
in  xtcrnum  non  videhit  lumen  :  quia  qua- 
si,  sciiicet  hic  iii  suo  aiterno,  scilicet  in 
vita,  noluit  sequi  lumen  rationis,  ideo,  In 
setcrnum  non  vidchit  lumcn.  Job  xv,  22  : 
Non  credit  quod  rcvcrti  possit  de  tcnebris 
ad  lumen.  Matth.  xxv,  30  :  Inutilem  ser- 
vum  '  mittite  in  tenehras  cxteriorcs  etc. '  pji-:'te. 
Et  quo  ordine?  quia  cum  esset  pra'ditus 
lumine  rationis,  sicut  homo  in  lionoro 
conslitutus,  noluit  ilio  himinc  regi,  Assi- 
mi/afus  cst  jumcnfis  insi/)ic)if/hus,  et  ideo 
facil  sicut  jumenla,  debel  deputari  occi- 
sioui. 


PSALMUS    ASArU    XLIX 


1.  Deu8  deorum  Doininus  locutue  pM,  d  vocavil 
lerram.  A  solis  orlu  usnut;  ad  occasuu).  cx  Sion 
species  dfcoris  ejus. 

2.  DouR  manifesle  venicl  :  Deus  no.sler,  et  uon 
silebit.  Igni.s  in  coiispcc;!!!  ejurt  exartioscet,  el  in 
circuitu  ojus  tcnipcstas^  valida. 

3.  Advocavit  cobIuui  dc  aursuin  :  ct  tcnaiu  dis- 
cernere  populuiu  suiiiii.  Congregute  illi  Banctos 
(■ju9,  ([ui  ordinant  lcslaniciiluui  cjiis  supcr  sacriil- 
cia.  El  nnnuntinliunl  rn-li  jiislitiaiii  cjiis,  i|uiiiiiniii 
Deiis  judcx  cst. 

4.  Aiidi  pDpuliis  iiiciis,  et  loipiar;  Israd,  ot  lcsli- 
ficahor  liiii,  Deii»  Deus  luus  cgo  .suin. 

5.  Non  in  sncriliciis  liiis  ar^iiaiii  lu  :  lndiM-nuiila, 
nutcni  liin  iu  conopuclu  nieo  suiil  senipcr.  Non 
accipinm  dc  douio  tim  viluios,  nciiuc  dc  grcgilius 
tuia  iiircDs.  Ouoninin  mciv  buiiI  omncni  fcrn'  siiva 
riiin,  jiiiiicntn  iii  luoiitiliiis  cl  iiovi>s.  Co^novi  oiiiiiin 
volalili.t  cddi,  ct  pulcliriliido  ngri  iiiccuiii  ust.  Si 
eauriero,  iion  dienui  libi  :  uieiis  csl  cniui  orbia  ter- 
rse,  et  pionitudo  oju». 

6.  Nuiiiipiiii  ninndiicHlio  carnc.s  Iniiroriim,  nul 
eangiiiticiii  liircoruiu    [lolnlio? 

7.  Imnioin  I")co  encriHrium  iniidis,  el  reddc  Allii» 
i»iu]c  vola  lua. 


8.  Kl  invocu  lue  iii  dic  Iribulatiouis  :  eruam  te, 
et  Iioiioriiicnliis  inc. 

9.  Poccatori  autem  dixit  Deus  :  Qiiare  tii  enarnis 
jiistilias  uions,  ot  us.sumis  lcstumeulum  uicuiu  p«r 
os  limm.  Tii  vero  odisli  discipliuam.  ct  projocisti 
scrnioncs  uicos  rclrorsum.  ."^i  vulcbns  furom.  curre- 
bas  ciim  oo  ;  cl  cuiii  uduUeriii  portionem  luaiu  po- 
uciius. 

iU.  <)s  liiiiui  niiiindavit  innlitin  :  oi  lingiin  tiia 
couciiinniiat  dolos.  Scdcus  nd\crsiis  fratrcm  tuiiiu 
ioi|iiciiaris,  ct  ndvcrsum  liiium  malris  tmi<  ponebu 
scand.tium  :  bu-c  focisti,  et  tucui.  Kxistimnsti,  iui- 
ipio,  ipiod  ero  tui  similis  :  arguaui  to,  ot  stAluam 
conlra  fncicm  tiinm. 

II.  lutoiii^iltf  iia-c  ipii  oblivistMiuiiii  lK>uui  :  tu* 
i|uaiido  rnpini,  ot  iiou  «it  i|ui  oripint  Sarrillciuiu 
Iniidis  lioiiorilicnbit  mo,  ot  iljic  itor  «pio  ontoiulain 
lili  saliitnrc  Dci. 

1.  Supra  Psahni.sla  invitavit  Koito-'^  ad 
roiirnlciKliim  ilc  lU<i>  ;  hio  iii.struit  oas  ail 
('ulliiin  l>««i.  riliiiu.^i,  Psfdnius  Asap/i.  IsIp 
Asapli  uiius  fuil  do  pr;i.'fcctis  supor  oau- 


K34 


IN  DAVIDKM 


toros  populoriim,  «'l  siipor  illos  (jiii  <<ui- 
tahaiit  «'t  laiiiiahaul  iii  »ynil>alis,  sicut  I 
l*ur.  xui  ot  xvi  «'t  XXV,  dicitur.  Kt  (licitiir 
Psalmus  Asapli  (luia  cautatur  miuistcrio 
Asapli.  Kt  <ouj.rruit  luystorio,  (iiiia  Asapli 
iulcrprctatur  syiiaKOfra,  ot  sic  lc^ntursy- 
uagoga'  porsoua.  I  hi  iuslructus  do  sacri- 
ficiis,  duo  proponit  de  cultu  Doi,  (|ua'  au- 
tecedunt  diviuum  judicium  :  ot  est  pri- 
miim.  Socuudiim  osl  discoptatio  Doi  ciim 
populo  do  ciiltii  suo,  ihi,  Aitdi  i^opulus 
meuft.  Aut<^  judicium  oruiit  tria.  Citatio 
judicis,  advonlus  judicis  ot  apparatus. 
Trimo  orj^o  ponit  citatiouem ;  secundo 
adveutum,  ihi,  Deiis  noster  manifeste  ve- 
wie/;tortio  apparatum,  ihi,  Ignis  in  cons- 
pectu.  Circa  primum  tria  facit.  Primo  os- 
toiidit  quis  sil  citalor ;  sccundo  qiii  suut 
citati,  ihi,  et  vocavit ;  tertio  (luo  ordiue 
citentur,  ibi,  ex  Sion.  Qiii  citat  maj^-^uus 
est,  quia  Dous  omuium,  eliam  deorum  ; 
uiide  dicit,  Deus  deorum  Dominus  iocutus 
est.  Primo  erpo  coramondatur  ah  excel- 
lentia  natura',  quia  Deus  deorum,  non 
Angelus.  Hierouymusliahet,  Fortis  Deus. 
Sed  uumquid  sunt  multi  dii?  1  Cor.  viii, 
5  :  Siquidem  sunt  dii  multi  et  Domini 
multi.  Deus  enim  dicitur  tripliciter  :  sci- 
licet  naturaliter  :  et  iste  est  tantum  unus 
Deus.  Dout.  VI,  4:  Audi  Israel,  Dominus 
Deus  tuus  unus  est.  llem  per  parlicipa- 
tiouom  ;  ot  isti  suut  multi.  I  Cor.  viu,  5  : 
Itom  por  nuncupatictuem  ot  opiniouem  , 
sicut  idola  et  astra.  Venus  et  Saturuus. 
Psal.  xcv,  5  :  Omnes  dii  gentium  dasmo- 
nia.  Sed  dici  dii  aliqui  possunt  (juatuor 
modis.  Uno  modo  per  unionem  :  et  sic 
solus  Christusdicitur  Deus.  Joan.  xx,  28  : 
Dominus  meus  et  Deiis  meus.  Alii  por  gra- 
tiara  adoplionis.  Ps  lxxxi,  6  :  Ego  dixi 
dii  estis  etc.  Aliqui  por  participationem 
divin*!  potostatis  in  miraculis  faciondis. 
Exod.  vii,  1  :  CoJistitui  te  Deum  Pharao- 
nis.  Alii  per  ministoriura,  sicut  judices 
Exod.  XXII,  28  :  Diis  non  detrahes.  Itom 
commendafur  a  fgaihernatione,  cumdicit, 
Dominus  locutus  est.  Ilic  locutus  est  iu- 
terius  per  inspirationem.  Psal.  lxxxiv,  9  : 
Audiam  quid  loquatur  in  me  Dominus 
Deus.  Itera  cxteriori  locutione.  Ilehr.  i  : 
Novissime  /ocufusest  nohis  elc.  Et  vocavit 
terrani.,  scilicot  univorsam,  idest  univer- 

*  Al.  :  ((  signu.  >• 


sa*  liabitalores  torrae ;  undo  citati  suut, 
iKMi  ali(]ui  tantinn  in  mediu  muudi,  sed^ 
A  solis  ortu  usqur  ad  occasum.  Marc. 
ult.  2  :  Eu/ifrs  in  mundufn  universuin 
etc.  Jcr.  XVI,  1!)  :  Ad  te  venient  ijentes  ah 
extremis  terra'.,  et  dicent,  vere  meiuhuium 
etc.  Ordo  vocationis  pouilur  cum  dicil, 
ExSion  species  decoris  ejus ;  quasi  dicat: 
Ilaic  vocatio  inchoata  est  in  Sion.  Isa.  ii, 
3  :  Dc  Sion  exibit  lex  etc,  nam  Apostoli 
quaudo  accoperunt  Spiritum  sauctura, 
oraut  in  Sion,  et  tunc  fortes  facti  suut  ad 
ouudiim  por  mundum.  Ex  Sion  orgo  uhi 
Apostoli  oraut,  capit  divulgari  species 
dccoris  ejus.  Sed  Christus  hene  iucepit 
aliqualitor  divulgari ;  sed  non  videbatur 
species  ejus,  quia  circumdatus  erat  iufir- 
mitate  ;  quia,  Vidimus  eum  novissimum 
virorum,  virum  dolorum,  ut  habetur  Isa. 
Liu,  3.  Sed  post  passionem  apparuit  virtus 
et  potestas  ejiis. 

2.  Deus  manifeste.  Hic  agit  de  adveu- 
tu;  et  dicit  duo  de  secundo  adventu, 
coutra  duo  qua^  fuerunt  in  primo.  In  pri- 
mo  adventu  vcnit  Deus  occultus  in  infir- 
mitate  humanitatis.  Ezech.  xxxu,  7  :  So- 
lem  nube  tcgam.  Et  illud  Isa.  xlv,  15  : 
Vere  tu  es  Deus  absconditus  :  sed  tunc  erit 
manifestus.  Apoc  i,  7  :  Ecce  veniet,  et 
vid-^^bit  eum  omnis  oculus.  II  Thcssal.  ii, 
8  :  Quem  Dominus  Jesus  interficiet  spiritu 
oris  sui,  et  destruet  illustratione  adventus 
sui.  Item  iu  primo  adventu  ostenditman- 
suetudinem.  Isa.  liii,  7  :*  Tanquam'  qttosi. 
agnus  coram  to)idente  ductus  est.  Uude 
nihil  dixit  corara  principihus  et  sacordo- 
tibus,  nec  corara  Pilato  ;  sed  tunc  non  si- 
lebit,  Sed  loquetur.  Isa.  xlii,  14  :  Silui, 
semper  tacui,  et  patiens  fui,  in  judicio 
quaudo  judicahar,  quando  toleraham  raa- 
los  :  sed  ut  parturiens  clamabit.  Et  dicit, 
Noster ;  quasi  dicat,  Non  alius  Deus  est 
iste  qui  venit  quam  noster,  extra  quem 
non  est  salus.  Ilieronymiis  incipit  ver- 
sura,  Ex  Sion  perfecfa  decore  Deus  appa- 
rebif;  quasi  dicat :  Deus  apparebit  ex  Sion 
qiiai  est  perfecta  decore  Spiritus  sancti. 
Quantura  ad  priraura  suhdit,  Deus  mani- 
feste  veniet.  Quantura  adsecundum,  Ignis 
in  conspcctu  ejus  ardebit.  Ilic  ponit  appa- 
ratum  veuiontis.  Principes  coram  se  fa- 
ciunt  dcfrrri    insignia'  ct  gladios.  Rom. 


PSALMUS  XLIX 


535 


xm,  i  :  Non  sine  canaa    (jladium  portat ;  aulem  fnras    misenmt ;  ei  ideo    dicit,  67 

quusi  dicat,  quia  Iiabcut  potcstatcm  judi-  disci-rnerel itopuluni  suum,  discretiouebo- 

candi.  Sic  aute  Cbristum  priHcedcut  sigua  uoruui  a  malis.  .Matlli.  xxv,  32  :    Sef/re- 

viudicta;,  et  miuistri  judicis.  Primo  ergo  yabit  oves  ah  hxdis.  Psalm.  xui  :  Judica 


pouit  sigua  et  iuslrumenta  viudictae.  Se- 
cundo  ostendit  potcstatcm  quautum  ad 
miuistros,  ibi,  Advocavit.  lustrumcutum 
diviui  judicii  cstduple.\.  Uuum  priucipale 
ex  parte  iguis  puuieutis  ,  ct  aliud  cx  partc 
totius    creatura;    puguautis  contra  insen- 


me  Deus,  et  discerne  causam  meam.  Sed 
aliter  vocautur  ccpH,  aliter  terra ;  quia 
coilestes  viri  vocautiir  ad  hoc,  quasi  ju- 
diccs.  Mattb.  xix,  28  :  Vos  t/ui  reliquistis 
omnia  etc,  usquc  tribus  Israel.  Tcrrcni 
vocautur,  ut  judiceutur.  Joel.  u[,  2  :  Con- 


satos.  Sap.  v,  21.  Ouautum    ad    primum      grejabo  omnes  f/entes,  et  deducam  eas  in 


dicit,  If/nis  in  conspectu  ejus  exardescet. 
Ad  littcram  iguis  pra^cedct  aute  eum,  ut 
habetur  Ilebr.  x,  quia  iguis  courriugcus 
ardebit,  ct  purgabit  .supcrficicm  lcrra%  et 
purgabit  si  quid  est  purgaudum  iu  bouis, 
et  tandem  involvct  malos  iu  iufcruum. 
Vel  igiiis  couscienti*  remordeutis.  Isa. 
h,  11  :  Ambulate  in  lumine  ignis  vestri. 
Quautum  ad  secuudum  dicit,  Et  in  cir- 
cuitu  ejus  tempestas  vnlida,  qua3  cousur- 
get  ex  commotioue  omnium  clcmciiio- 
rum  autc  judicium.  Luc.  xxi,  25  :  Eruiit 
signa  in  sole  etc,  et  erit  tanta  commolio 
quod  ctiam  virtutes  ccelorum  movebun- 
tur.  Tempestas,  idest  indiguatio  crit.  In 
circuitu  ejus,  idest  in  sanctis  qui  cruut 
circa  ipsum.  Isa.  :  Ad  punieiulum  j/ec- 
cntores.  Jobxxvii,  20  :  Apprehendeteum., 
irruerit.  quasi  aqua,  inopin.  Provcr.  i,  27  :  Cum' 
venerit  repentina  calamitas. 

3.  Advocavit  cadum  desursum  etc  Po- 
sito  adventu  judicis  ad  judicium,  et  judi- 
cis  apparatu  quantum  ad  iuslnimnutum 
pcena',  Iiic  pouit  apparatuui  judicii  (|iiau- 
tum  ad  miuistros.  Kt  prinio  agit  dc  assis- 
lenlia  miuistrorum  ;  sccuudod(!  oflicioau- 
gelorum,  ibi,  conyret/nte ;  ievWo  de  officio 
apostolorum,  \h'\,muu(ntiabitur.  Iii  prima 
part(!  lit  mcutio  dc  cnelo  et  tcrra.  Kl  in- 
telligifur  diiplicitcr.  Uuo  modo,  ut  iutclli- 
gatur  i)cr  UKilouymiam  conliiicus  pro 
cont«Mito,  iit  pcr  C(i'lum  dcsiguct  saiiclos 
qui  iu  oa»Iis  sunt,  ct  pcr  tcrram  dcsiguct 
homiucs  qui  sunt  iii  lcrra  ;  ct  isli  omucs 


vallem  Josaphat.  Vcl,  Vocavit  ccplum, 
idcst  coelestes,  idcst  Justos  ad  pra^mium. 
Daii.  XII,  3  :  Docti  fulf/pbunt  "  sicut  sphm-  "  quari. 
dor  firma?ne/iti  etc  Et  terrnm,  idcst  ter- 
rcuos,  idcst  malos  ad  p(jL'uam.  Potest 
etiam  esse  aliusseusus,  ut  cudum  ct  ten'a 
pouautur  pro  ipsis  creaturis  corporalibus : 
et  sic  vocantur  pcr  modum  tcstimouii  vcl 
impuguationis  coutra  iufidclcs,  quia  in 
cis  mali  potueruiit  advcrtcrc  ex  ccelo  et 
terra.  Job  xx,  27  :  Herelabunt  cfvli  ini- 
quitntem  ejus,  et  terra  consurqet  adversus 
eum,  scilicct  pcccatorem.  Vel,  adcocavit 
ccvlum  desursum,  ut  dct  ci  auimas  sanc- 
torum  quas  tcncl,  et  terram,  ut  det  ani- 
mas  malorum  quas  tciiet  iu  profundo.  Et 
huic  coucordat  liltcra  Ilicrouymi,  qua» 
dicit,  Con</re</<ite  milii  omm-a  sanrtos 
f/wos ;  (\ui\si  dicit  :  Ad  lioc  advocat,  ut 
exhibcat  sauctos  suos.  Contjreqate  illi 
sanctos  ejus.  lloc  cst  oniciiim  .\iigelonim, 
ut  iu  judicio  scilicet  cougrcgcut  clectos. 
Matth.  xxiv,  31  :  Mittet  .\n<jelus  suns  etc. 
Kt  cs|  vox  Dauiclis  lu-opbcla'  ad  .\ugelos 
nd  minislcrium  missos.  Saucti  ciiim  ejus 
suul,  Qiii  <)rdin<in'  trst<unr)ilum  su/ter 
s<irrifici<i.  Ly  supcr,  duplicitcr  accipilur. 
Uuo  modo,  iil  di^sigiicl  ordiucm  causa* 
uiatcrialis  :  cl  tiiuc  cst  sonsiis,  .*<u/»er  s<i- 
rri/i<  in,  idcsl  (pii  fcccniul  pactuni  cum 
Dco  (lc  sacriliciis  oncrciidis.  Kt  fccil  mou- 
liout  in  dc  sacriliciis  proplcr  duo.  Priuio 
(piia  sc(pi(Mis  disccptalio  (Mit  de  sacrill- 
ciis  ;  sc(Miii(lo  .iiiia   disccptatio    iu  judioiu 


ad  jddicium  vocantur.  Kt  lia'c  csl  sc(  iinda      ciit  soliim  cmu    ridclilms   (|iii  judicabuu- 


vocatio,  (|iiia  supr i  dixil  ri  nx^irit  trv- 
m;//,  «[uia  illavocali(t  csl  vocalio  ad  lidcui, 
ad  (luam  omtics  vocaiitur  boiii  cl  mali. 
Matlli.  .\iii,  47  :  Similr  rst  rr<jnum  r<rlit- 
ru/n  s<r</C7i.r  miss.v  in  mare  etr.  Scd  isla 
secuiida  vocalio  csl  ad  scgrcgaiKlmn, 
(luia,  Ele<jerunt  bonos  in  va.^iasun,  mn/os 


liir.  Kt  isti  siiul  (pii  ciim  Uoo  pactuin  in 
sacrillciis  fcccrunl.  .Mio  modo  ul  ly  supra, 
uolcl  cxccssum.  I' I  sic  (liciMiduni  cst  (juod 
pcr  lcslauKMiliim  iulclligiliir  novum  los- 
laiiK  iiliim,  (piod  oxcodit  :  iiiulo  osl  soii- 
siis,  Sii/nr  snrri/irid,  idost  (lui  pra'forunt 
iiosiiiii    U«stauKMilum    sa^riHciis    veloris 


xn^ 


liN   DWIDMM 


vului. 


tostamoiiti.  V«'l  testamciiliiui  promissiim 
ii  Deo  :  ot  sic,  Siijn'r  snni/iria,  idesl  tiiii 
lioiia  pnunissa  a  Deo  repulat  majora  om- 
iiil)iis  mrrilis  iiostris.  Dom.  viii,  18  :  Islon 
SKiit  conilii/n;v  jjassionrs  /nijiis  tcmjunis 
etc.  Vol  per  testaraeiitum  illiid  anima  lui- 
bet  f(i'diiscumjustitia,  misericordia,  fido 
et  hiijusmodi.  Osea' ii,  11):  Sj)uns(tbo  te 
milii  in  fiile.  Et  sic  suiil,  Supcr  sacri/icia, 
idost  (jui  pra'f('runl  liona  si)iritiialia  lui- 
jusmodi  sacriliciis  corporalibus.  Usoa'  vi, 
G  :  Miscricordiam  *  volo.,  et  non  sacri/i- 
cium.  Vel,  Qui  ordinant  tcstamentum  etc, 
idest  qui  in  sacrificiis  qua!  Deo  exhibenl. 


iJeo  non  estis.  Kx  parto  Dei  requiritnr  lo- 
cutio  et  testificatio  ;  el  idco  dicit,  Et  lo- 
(jiiar  ;  Isracl,  ct  tcstificabin'  tibi.  Kst  au- 
tinn  duplex  locutio  Dei.  IJna  est  c.vlcrior 
per  praMlicatores.  Ilebr.  i,  1  :  Oliia  Deus 
lofjucns  /jatribus  in  jjro/jlietis.  Alia  est  in- 
terior  per  inspirationem.  Psal.  lxxxiv,  9  : 
Quid  lofjuatur  in  me  etc.  Item  iestificatio 
est  diiplex.  Una  est  per  miracula.  Joan. 
V,  36  :  Ojjcra  qux  c(jo  facio  tcstimonium 
jjerltibcnt  dc  me.  Alia  per  testes.  Isa. 
XLiii,  10  :  Vos  lcstcsmei.  Acl.  i,  8  :  Eri- 
tis  milii  testes  etc.  Et  sic  ista  possunt  esse 
verba  Christi   populum  inslruentis.  Audi 


habont  respectum  ad   testaraentum  Dei,  p(jjjulus  ?neus,  ct  loquar ;  Isracl,  et  testifi- 

quia  aliqui  rcforiiiit  bona  qua'  faciiint  ad  cabor   tibi,    per    miracula.    Joan.  v,  36  : 

aliud,  ut  iii    ipsum    coiigrcgontur.  I  Cor.  Ojjcra  qux  deditmilii  Pater  iit  per/iciam. 

X,  31   :    Omnia    in    yloriam    Dei  facite.  Itera,    ibid.  :  Scrutamini    Scripturas    oi 

Annuntiabunt  cadi.  Officiura  Apostolorum  ideo  loquar  per  miracula  et  per  Scriptu- 

'  est  annunliare  ;  et  hi  designantur   pcr  ras,  idest  apparebit  quodego  veraloquor, 


cffilos.  Llnde,  cwli,  idest  Aposloli,  (mnun- 
tiabunt,  justitiara  Dei.  Et  dicuntur  coeli, 
qiiia  ipsi  ominoiit  omnibus  choris  sanc- 
torum,  ot  illumiuant  totara  Ecclesiara. 
Tsal.  xvin  :  Cali  enarrant  (jloriam  Dei. 
Annuntiabunt  autera,  Quoniam  Deus  ju- 
dex  est,  per  doctrinara  instruendo.  Act. 
X,  42  :  Jpse  est  qui  constitutus  est  a  Deo 
judex  vivoriun  et  mortuorum.  Instruunt 
ergo  de  futuro  judicio.  II  Cor.  v,  10  : 
Omnes  nos  mani/cstari  ojiortct  ante  tribu- 
nalChristi.  Alio  raodo  nuiitiabunt  per  ju- 
dicis  auctoritatem  promulgantes  scntcn- 
tiam  contra  malos,  quando  Sedcbunt  su- 
per  sedes  duodecim,  ut  dicitur  Matth. 
XIX,  28. 

4.  Audi.  Ilic-  agit  dc  discrcpalionc  ju- 
dicii.  In  discrcpatione  judiciitria  sunt  nc- 
cessaria.  Unum  requiritur  ex  parte  nos- 
tra.  Aliud  ex  partc  Dei.  Tortiura  est  ipsa 
discrcpatio.  Ex  partc  nostra  rcquiritur 
audilus  non  solura  exterior  corporalis, 
respectu  eorum  (\uiv  audiuntur  corporali- 
ter,  sed  eliam  iiitorior.  Eccli.  vi,  34  :  Si 


et  quod  vcrus  sum  per  Scripturas.  Et  quid 
testificabor  ?  i)t^M5  Deus  tuus  ego  sum, 
scilicet  singulariter.  Exod.  x,  2  :  Ego 
D(miinus :  et  dicit,  Sujn.,  propter  a;ter- 
nitatem,  quia  non  dcclinat  nec  in  praite- 
rito  nec  in  futuro.  Et  dicit,  Deus  fuus, 
quia  de  seraine  Abraha?.  Rom.  ix,  5  : 
Ex  quibus  Christus  est  secundum  car- 
nem. 

5.  Non  in  sacrifciis  tuis  arguam  tc. 
Ilic  agit  de  ipsa  disceptatione  ;  et  circa 
hoc  tria  facit.  Primo  reprobat  vetus  sa- 
crificium ;  secundo  inducit  sacrificium 
novura,  ibi,  immola  Deo ;  tertio  ab  hoc 
sacrificio  repcllit  malos,  ibi,  peccatori. 
Sacriftcia  sunt  protcstationos  fidei ;  et 
idco  prcomissurus  de  vultu  Dei,  pra^mit- 
tit  de  fidc  unius  Dei.  Et  primo  proponit 
intcntum ;  sccundo  assignat  ratiouem. 
Dicit  ergo  :  Veniam  et  judicabo,  et,  Non 
arguam  te  de  sacrificiis  tuis,  quie  non 
oraisisti. 

Sed  contra.  Qui  tunc  oraisissct,  erras- 
set ;  sed  pro   omni  errato  adducetur   in 


dileTeris   audire  etc,  et  idco  dicit,  audi.,     judicium,  ut  dicitur  Eccl.  xii  :  14. 


idest  etiain  interius  altendc.  Malth.  xiii, 
9  :  Qui  liabet  aures  audiendi,  audiat. 
Populus  mcus,  quia  qui  non  estdcpopulo 
suo,  non  audit  oura.  Joan.  vi,  45  :  Omnis 
audivit.  y"'  **  ^"^'^^^^  ^'  ^^'^''^  "^*^^-  '^^'"^  Hii<lcra  VIII, 


Dicendura,  quod  homo  arguit,  quando 
non  facit  voluutatem  supcrioris.  Volun- 
tas  autem  Dei  est  sanctificatio  vestra.  I 
Thossalonic.  iv,  3.  Haec  aiitem  sacrificia 
non  conferunt  ad  sanctitatcm  vestram  ; 


47  :  Propterea    vos  non   auditis,  quia  cx     et  ideo  iion  sunt  per  se  volita  a  Deo,  sed 


'  Al.  :  «  .Augeloriuu.  » 


<  Al.  :  «  liic  uuluiu.  » 


PSALMUS  XLIX 


537 


prout  sunt  signa  aHerius ;  et   ideo   dicit      iiifideles,  jinnfuita,  idesl  fideles,  Hoves  iu 
Oseaevi,6  :  Misencordiam  '  volo,  et  non  sa-     montihiis,  idest  apostoli,  omnia  mea  siinl. 


crificium;  et  prout  suiit  signa  intorioris 
virtutis,  et  ideo  dc  virtuLibus  arguuntur 
per  se,  quas  non  exercuernnt,  non  de 
sacrificiis.  Uationem  manifestat.  Primo 
ex  parte  eorum  ;  secundo  ex  parte  sua  ; 


Oii.iiifiim  ad  seciindum  dicit,  Cor/noiH 
oninia  rolatiUa  ca'li,  idest  ista  siibsunt 
me,'H  providentia'.  Per  hipc  volatilia 
sancti  angeli  intelliguntur,  qiii  sunt  simi- 
litudo.    Unantiim    ad    tertiiiin    dicif.    Et 


undo  dicit,  Holocausta  tua  in  conspeclu  pulcliritiuln  af/ri  mecuni  est,  idest  iiiiid- 
meo  sunt  setnper ;  quasi  dicat  :  Non  ar-  quid  piilchrum  est  iii  eis,  mihi  servit.  Vel 
guam  te  de  sacrificiis,  (luia  promptus  es      pulchritudo  agri  mecum  est,  qiiia  iiliique 


ad  sacrificia  carnalia  oflereuda,  ijuia  li- 
bentcr  oflerebant  sacrificia  propter  hoc 
quod  delectal)antur  iu  eis  conviviis.  Isa. 
Ecce  rjaudiurn  immolare  victimas  etc. 
Vel  aliter,  Non  aryuam  te  in  sacrifums. 


sum.  Et  esV,  (jiiiasemper  sum,  sine  pra^- 
terito  et  fiifuro.  Si  esuriero,  non  flicam 
tihi.  Concludit  per  impossibile.  Si  indige- 
rcm  eis,  non  dicerem  tibi,  idcst  non 
quaererem  a   te.    Uuare?   (Juia  Meus  est 


carnalibus,  f/uia  /lolncausla  lua^  scilicet      orhis  terrai,  et /denituflo  ejiis.  Psal.  xxiii 
spiritiialia,  in  amsjjficlu  meo  sunt  semper.,      Dfmiini  est  terrfi  etc. 


idest  mihi  placent.  Et  hxc  sunt.,  sicut 
Gregorius,  quando  totum  Deo  oflertur, 
scilicet  qui  seipsum  oflert,  et  totum 
qiiod   habet,  et  sic  expendit   in  Dei  ser- 


6.  Numf/uifl  manflindho.  Siipra  Psal- 
mista  ex  persona  Domini  assignavit  ra- 
tionem  quare  Dominus  non  accipiet  hir- 
cos,  etiam  si  indigeret ;  hic  autem  osten- 


vitio.  Ex   parte  Dei  manifestat  rationem      dit,    quod    non    indiget.    Sciendum    est 


cum  dicit,  Non  accipiam  de  domo  tua  vi- 
tiilos.  Ratio  quare  non  arguam  te  de  sa- 
crificiis,  est,  quia  quaf  non  qua^ro  priii- 
cipaliter,  non  principaliter  arguo  de  eis. 
Duo  ejrant  principalia  sacrificia,  vitulus 
et  hircus.  Lev.  iv.  Et  haec  duo  ostendit  se 
non  accipere,  idest  acceptare  de  domo 
carnalium,  De  '  f/ref/ihus  tuis,  scilicet  car- 
nalibus,  acci/nfim.,  idest  acceptabo,  fiir- 


aiitem  qiiod  in  lege  pripcipitur  (]uod  car- 
nes  holocaustorum  combiirorentur,  et 
sangiiis  etrundebatur  ad  altaris  crepidi- 
nem.  Et  posset  aliqnis  suspicari,  quod 
Deus  delectaretur  in  sanguineet  carnibus 
illorum.  lla'c  ctiani  fiiit  opinio  (iciili- 
lium,  qiiod  dii  eoriiin  dclectareiiliir  odo- 
ribus  cariiium  cf  saiigiiinis  cfViisione.  iit 
dicit  Aiigustiiius.   Et  Uomiiius  dicil   quod 


cos.  Micli.  VI,  7  :  Numf/uifl placari potuit      iii  his  non  dclcctatiir  qiia'  non  dclectanl 


Dominus  in  millihus  arietum  ?  Quoniam 
mese  sunt  f)mnes  fcra'  si/lvfirum.  Probat 
(jnod  dixit,  scilicet  (juod  nec  vitulos  nec 
hircos  approbal  ;  et  (juod  si  indigeret, 
non  acciiicriit  d(^  domo  siia.  Nullus  pctit 
ali(|iiid  (|iiod  sit  in  [lofcslatc  siia  ;  omiiiu 
autcni  qine  isti  ollcrebant,  crant  in  po- 
lestate  Dei.  Tria  oirerebanlur  in  vclcri 
tcstamento  :  aiiimalia  (|iia(lriipcdia,  avcs 
et  fructus,  scilicel  primilias,  ct  pancs. 
Oiiaiitiim  ad  primiini  dicit,  Onines  /er.v 
si/lvariim  me.v  siint.  Oiiadiiipcdia  iii  diio 
gen(M'a  dividiintiir  :  (|iiia  (iiia'dain  siint 
silvestria,  et  (|ua'dam  doincslica  :  et  licct 
silvestria  non  ollcraiiliir,  lamcii  enumc- 
rat  oa  iit  magis  apparcat  (jiiod  cliam  do- 
mestica  sunt  siia.  Mystice  autcin  pcr  ista 
animalia  possiint  dcsigiiari  divcrsa  gc- 
ncra  pcrsoiiariiiii  ;  iiiidc  dicil,  fcr.v,  idcsl 


secuiidnm  se  ;  et  idco  dicit,  Numijuid 
maiulufaho  carnes  tauroru/n,  nuf  san- 
f/uinem  hircnrinn  imlfihn?  (|iiasi  dicat, 
Noii.  (iiiia  iioii  indigco,  iicc  dclcclor, 
(|Mia  dclcctor  iii  liis,  (|iia'  pcr  sc  suiil  ci- 
biis  Dci,  si'd  aliiis  csl  cihiis  Dci"  qiiam 
carncs  cl  sangiiis  aiiimaliiim  :  «ibns  «'nim 
Dci  csl  id,  quod  csl  cibiis  omninm  sanc- 
toiiiin  :  liiic.  xxii,  2!>  :  hlijo  disjtonn  vn- 
his  sicut  etc.  Et  sic  cailcm  csl  rcfoctio 
sancloriiin  ct  Dci.  Scil  saiicli  rcticiiintur 
ipsiiis  aniorc  Dci  ;  cl  sic  Dciis  rcllcilur  iii 
fiiiilioiic  siiiipsins  :  Tt»b.  xii,  W^  :  Eijo 
ciho  invisihi/i,  et  pntu  i/ui  ah  hnminihus 
vifleri  nnn  /inlest,  utnr. 

7.  Innnnla  l)en.  Hic  oslcndil  qiiid  sit 
illiid  sacriliciiim,  quod  D»'!!.-*  «cccplal.  Et 
prim<^  ostcndil  i|iiid  Dciis  acccplat  nb  ho- 
luiiK^  Scciiiido  (iiiid  ictribuil.  Diio  rciiui» 


1  Al.  :  «  lUMinc  (Ir.  •> 


I  Al.  :  «  cibno  lli>i  vl  \h.A\\*  \y*\.  » 


538 


I.N   I)AVI1)K.M 


rit  Donrmus  al»  ln)iMiiio.  I*nnu)  sufriii- 
ciiim  laiidis.  Kt  (riciliii  laiis  sacriliciiiin, 
(|nia  iiiliil  cst  aiiiKl  sa*  riliciiiin  iiisi  pro- 
lcslalio  iiilcrioiis  ilcvotionis  ct  lidci  : 
(jiiia  [»cr  sacriliciiini  rcco^iioscimiis  Denm 
crcatorcm  omiiiniii  :  I  PaiaK  xxix,*  14  : 
Tiiti  snnt  (nnnid,  vt  t/nit'  de  nidnii  tiia  ac 
rrjnnuis  dedinuis  tibi.  Anf^nstinus  lil».  dc 
doctr.  Christiana  dicil,  (jiiod  nnllnm  sv^- 
mnn  cst  ita  (^xprcssnm  el  inlcntioncm 
cordis  signilicans,  sicut  verlium,  et  exle- 
rior  lides  ;  ct  dcvotio  non  [lotcst  melins 
ex[)licari,  ([uam  per  oblationem  laudis  : 
et  sir  laus  est  magis  Deo  accepta  (jnam 
occi.^io  animalium  :  Heh.  ult,  io  :  Per 
ijtsuni  offcramus  /lostiani  laiidis  scnijtcr 
Deo  :  Oseic  ult,  3  :  lieddemus  vituios  /a- 
biorum  nostroruni.  Secundo  Dominus  re- 
([uirit  ut  reddat  vota  Altissimo.  Et  ideo 
(licit,  Et  redde  Altissimo  vota  tua.  Lans 
est  sucrincinra  Dei,  inqnantum  est  sig- 
num  intcrioris  devotionis ;  (juia  laus ' 
significat  ([nod  liomo  Deo  oHert  mcutem 
snani :  et  hoc  vult  Deus  ([uod  sibi  redda- 
tur,  et  hoc  est  votum,  et  ita  votum  est 
actus  latriae  :  Isa.  xix  :  Colent  eum  in 
/lostiis  et  muneribus,  et  vota  vovebunt 
Deo,  et  so/vent :  Eccl.  v,  3  :  Si  quid  vo- 
visti  Deo,  ne  moreris  reddere. 

8.  Et  invoca.  Uic  Dominns  exponit 
(juid  retribuet  colentibus  euin.  Et  primo 
ostendit  quid  sancti  patiantur.  Secundo 
quid  faciant  iu  tribulationibus.  Tertio 
(juid  a  Deo  recipiant.  Quarto  quid  Deo 
recompeusant.  Dicit  ergo  quod  per  hoc 
quod  aliquis  reddit  vota,  nihilominus  af- 
fligitur  :  Ps.  lxvhi  :  Perscijiaaitur  me  ini- 
inici  mei  injuste.  Et  ratio  luijiis  est,  quia 
uisi  affligerentur  jiisti  in  lioc  mundo, 
multi  servirent  Deo  non  propter  ipsum, 
sed  proptcr  prosperitatem.  Secnndo  os- 
tendit  ijnid  faciant  tempore  tribulationis, 
quia  debeiit  eum  invocarc  :  Et  invocabis 
me.  Deus  qnid  faciet  ei  ?  Liberabit  eum, 
Eruam  te  :  Ps.  cxix  :  Ad  Dominum  ciim 
tribuiarer  c/amavi  etc.  Et  postea  libcra- 
tus  debet  Deum  honorificare,  Et  /lonorifi,- 
cabia  me. 

9.  Peccatori  autem  dixit  Deus.  Hic  ar- 
cet  quosdam,  scilicet  peccatores,  a  sacri- 
(icio  laudis ;  et  pouit  tria.  Primo  huma- 


uam  pervcrsitalem.  Secundi»  Dei  i>ati(Mi- 
tiam.  Terlio  comminatiir  divinam  8(!veri- 
laliMn.  P(Tvcrsilas  hnmaiia  coiisistit  in 
h(jc  (jnod  bona  dicniit  ct  inala  faciiint  : 
et  ideo  ostendil,  (juoinodo  iiidi^iii  siint 
bona  dicerc.  Est  antem  dnplex  honiim  : 
unum  est  instructio  moriiin,  alind  est 
informatio  ad  laudein  Dei.Dicit  ergo  :  Tn, 
scilicet  populc  ineiis,  immola  Deo  sacri- 
licinm  laudis  etc.  Scd  ficrcatori  dixil 
Dcus,  idest  Dei"  pra-ordinatione  fixum 
est,  quod  hoc  injustum  est,  qnod  bona 
dicat  et  mala  faciat.  Kt  lioc  dixit,  quia 
hoc  in  mente  omnium,  ctiam  peccatorum 
impressnm  est.  Et  qnid  dixit?  Quare  tu 
cnarrasjustitias  meas:  Rom.  u21 :  Quipree- 
dicas  non  fiirandum  furaris. 

Scd  nuinquid,  qui  in  statu  peccati  mor- 
talis  est,  peccat  mortaliter,  quando  prae- 
dicat  vel  docet  ?  Dicendum,  quod  ejus 
peccatum  aut  est  publicnm  vel  occul- 
tum  :  et  si  occultum,  vel  est  ex  con- 
temptu,  et  sinc  pceniteutia,  aut  cum  pce- 
uitentia. 

Dicendum  est  ergo,  quod  si  aliquis  est 
in  peccato  publico,  uoii  debet  publice 
pra?dicare  vel  docere.  Et  dico  [uiblico  ; 
quia  si  peccatnm  uou  est  publicum,  pos- 
set  cum  caritate  occulte  fratrem  sunm  de 
peccalo  etiamminori  (juam  sit  sunm  pec- 
catum  quod  occultnm  est  reprehendere, 
reprehendendo  tamen  seipsum.  Si  vero 
est  iu  peccato  occulto,  et  sine  po*niten- 
tia,  tuuc  provocat  Dcum,  quia  simnlat  : 
Prov.  XI,  9  :  Simu/ator  ore  decijnt  ami- 
cum  suiim.  Et  de  his  loqiiitur  hic,  sicut 
dicit  G/ossa  Augnstini.  Lingua  laudare 
noii  praesnmat  cui  contradicit  conscien- 
tia.  Si  vero  peccatum  est  occultum  el  do- 
let,  non  peccat  pra^dicaudo  vel  docendo, 
etiam  si  publice  loqnatur  contra  pecca- 
tum  :  quia  sic  detestaudo  aliorum  pec- 
cata  destestatur  etiam  suum.  Et  assumis 
tcstamentum  meuni per  os  tuiim.  Justitia 
refertur  ad  iustructionem,  testamentum 
refertnr  ad  laudem  fidei  :  Eccli.  xv,  9  : 
]^on  est  speciosa  /aus  in  ore  peccatoris.^ 
quia  nomen  Dei  est  sanctissimum ;  et 
ideo  inconveniens  est  qiiod  a  peccatori- 
bus  dssumatur,  quasi  usurpatum  :  Prov. 
xxvi,  7  :  Quomodo  puic/iras  frustra  /la- 


t  Al.  omittitur  :  «  laus. » 


1  Al*  :  «  Judseis.  » 


PSALMUS  XLIX 


5:^9 


bet  claudus  tibias^  sic  iftdecens  est  in  ore 
stulloriim  parabola.  Tu  vero  odisti  disci- 
piinarn.  Hic  ostendit  mala  (|ii;h  raciiint 
peccatores.  Et  faciunl  thio  niala  :  |)riiniim 
est,  quod  odiiint  divinam  corroijtionem  ; 
unde  dicit,  7><  vero  odisti  disciplinam. 
Haec  correplio  morum  fit  per  difficilia  : 
Heb.  XII,  11  :  Omnis  discijjlina  in  prx- 


eos,  cuin  ad  notitiam  tuam  perveniunt  : 
Jer.  IX,  2  :  Onities  adulteri  sunl.  Spiri- 
tiial(!  autem  fiirtum  est,  (juando  ex  ver- 
bis  Sacra'  Scri[>liiia!  depravator  fiiratur 
veruin  intellecluni  ;  et  sic  videns  depra- 
vare  et  Occultare  verum  intidlectuin  ;  et 
tu  con.sentiens,  curris  cum  eo  :  Jer.  xxiii, 
Ecce  eijo  ad prophetas  i/ui  furantiir  lerba 


senti  qiiidem  videtur  esse  non  ijaudii,  sed     rnea.   Adulteriuin  spiritiialc   est,  cjuando 


moeroris.  Hanc  odiunt  mali  :  Heb.  xii, 
8  :  Si  e.£tra  discijtimmn  estis  etc.  I\sal. 
cxviii,  66  :  Honitatem  et  disciplinam  etc. 
Amos.  v,  10  :  Odio  habuerunt  corripien- 
tem  in  porta.  Tu  ergo  non  vis  ab  aliis 
castigari  cum  quotidie  deiinquas,  Etpro- 
jecisti  sermones  meos  retrorsiim,  quibus 
informaris  ad  bene  operandum  et  me- 
rendum.  Tales  sermones  debent  haberi 
in  revereiitia.  Sed  isti,  scilicet  peccato- 
res,  non  accipiunt  eos,  nec  considerant : 
Ezech.  xxxiii,  31  :  Audiunt  sermones 
tuos.,  et  non  faciunt  eos,  quia  in  canticum 
oris  sui  convertunt  illos.  Vel,  Projccisti, 
scilicet  pro  niliilo  liabuisti,  Retrorsum, 
ita  ut  nec  etiara  considerares  eos.  Si  vi- 
debas  furem,  currebas  cum  eo.  Hic  pro- 
ponit  mahtiam  peccatoriim  quantuin  ad 
operationem  mah.  Sed  paulo  ante  osten- 
dit  defectum  eoriim  (|uantum  ad  deser- 
tionem  boni,  ciim  dixil,  Tu  vcro  odisti 
etc.  Kl  priino  poiiit  eoriim  n(M|uitiani, 
quantum  ad  malum  operis  ;  deinde  (|iian- 
tum  ad  mahim  oris.  Dicit  ergo,  Si  vide- 
bas.  Ubi  scieiKhim  est,  (juod  lia'(;  verba 
ox  pcrsona  Dei  i)ro|)oniintur  pcccatori 
anniinlianti  et  [)raHlicanli  jiistitiiiin  Dci. 
Et  coinpctiint  niaxiine  [»ra'latis  ct  doclo- 
ribiis,  ([iii  iion  de  facili  |>(U"  so.  iii  [)ccca- 
tiim  labiinliir  ;  scd  aliis  i)('ccanlibiis 
consentiiint,  cl  lia'c  conviMtnntiir  in  eos. 
Hom.  1,  .'{2  :  Dijni  sunt  morte  non  solinn 
qui  faciunt  etc.  1  llcLr.  ii  :  Pimitiis  csl 
Ileli,  ijui  iion  corr^ixil  lilios  ;  ideo  dc  lioc 
rcj)reli(!niht  cos.  l',t  laii,i,'il  iliio,  scilicet 
furtuin  (;t  adiilleriiim.  Uiianliiin  ad  |)ri- 
muin  d'\c\[,  Si  vidrbas  /urrni,  ad  ItMlda-      ConliiiKit    alitjuando    i|iiod    aliqui.H  ilioil 


verba  dctor(|ueiitur  in  alium  sensum,  vel 
ad  aiiuni  finem  ;  puta  si  pra.'dicenl  ali- 
quis  ad  lucrum  vel  seduclioneiu  :  I  Co- 
rintli.  II,  7  :  Non  sumus  sicut  plurimi 
adulterantes  verbiim  Dei. 

10.  Os  tuum.  Hic  agit  dc  peccato  oris, 
quod  aggravatur  diipliciter.  Primo  cx 
circiimstantiis.  Secundo  ex  conditione 
pcrsonariim,  ibi,  Sedens.  Circa  [trimum 
duo  facit.  Primo  ponit  ct^nditioncs  aggra-* 
vantes,  st:ilicet  frequentiam.  Aliiid  est 
dolosilas.  P^requentia  :  qiiia  si  aliijuando 
quis  committat  alitjiiod  pcccatiim,  aliijiio 
modo  '  tolerabilc  est.  Vel  si  ex  lapsu  lin- 
gua'  aliqiiod  inordinatum  dicat,  facilius 
porlatur  :  Jac.  iii,  2  :  ^V  qiiis  vcrbo  non 
offe/idit,  hic  perfectus  est  vir.  Si  (jiiis  au- 
tem  os  siiiim  imjilet  maledictionibus, 
tiiiic  ex  malitia  inoj^ria  proccdit  :  nam  ^x 
abundfintia  cordis  os  /oi/iiitnr,  Mattli.  xii, 
'M.  Psal.  xni,  :  Qiiorum  os  mulcdictiune 
etc.  Aggravatur  etiain  pcctMtuni  lingiu»' 
ex  (lolositat(\  sivo  fraiide  :  Jcrcni.  ix  : 
Siii/itta  vulnerans  linijua  corum  do- 
liim  bnuta  est ;  el  idco  dicit,  Et  linijua 
tua  roncinnabat  dolos,  idcst  com[»oiiebat, 
et  (jiiasi  iit  (locens  ordinabat  dtilt»s,  nt 
vcrba  cjiis  cssent  [daccntia  :  Prov.  .\ii, 
\[\  :  Oiii  trstis  rst  rrprntiniis,  ruiuinnat 
vrrbfi  mmdacii.  Srdrns  ndrersus  fnttrem 
tiiiini  loqurbaris.  Hic  t>slciulit  (ju»>nnnlt» 
|)cccaluni  lingihc  agKiavaliir  ox  condi- 
tii>ne  [lersonaruin.  II  [>riint»  ox  coiuH- 
tioiit^  lo(|iiciitis  ;  scciindo  cx  coiuiitione 
cjiis  conlra  (lucm  lotjiiitiir;  tertio  cx  ct»n- 
dilioiic  audicntiiim.    Dicit  cr^o.    Srdens. 


tum  ad  Jiidiciiim,  ('iirrebas  riiin  ro,  nt>n 
corrigendo  :  Isa.  i,  2."{  :  Princi/ns  fiii  iii- 
fnlrlrs.  Ilcin,  liini  adiiltrris  /mrtiim.  ni 
tuam /jinirbf/s,  i[iiia  iioii  corii,u:is  adiillc- 
ros,  .sod    blaiidiiis,   ct  coo[»eris   cl    f(»\cs 


amaiiim  vcrbuin  ct>mmolus  cl  provoca- 
liis  ;  cl  litx  ulciinit|iic  tolcrabilc  cnt. 
Scd  (jiiaiiilt»  aliqiiis  (juiclo  cortlc,  iit»n 
|irovi>catiis,  tliiit  niala,  lit»c  iiiiquiim  ut 
(lclcslabilc  esl  :  ct  iilco  ilifil.  .^'rdrns,  sci- 


*  Al.  :  «  i|iioiuo(l().  » 


:h(i 


I.N   IIAVIDKM 


licet  qiiiotiis  ;  l's.  iaviii,  \'.i  :  Advnsinn 
\wc  lotjuchtinliir  <{iii  sodrlniiil  iii  jxnln. 
Kx  porsdii.i  cjiis  ((uilra  qiuMii  loijuitiir, 
npf^ravaliir  iMH-catiim  :  (juia  si  hxiiKMcliir 
crwitra  iiii(|uniii.  scciis  oss(!t  S(m1  dicit, 
.[(Irrrsiiin  fnilrrin  tiiiiin:  Jor.  ix,  i.  liiiis- 
quisffiie  n  projimo  sc  custmUat.  Kt  ndrcr- 
sinn  /iliiini  nintris  liix  /lonclins  scnndn- 
lnin.  Ilic  ostondil  (luomodo  aggravatiir  ex 
parlo  eoriim  qui  ex  lioc  scandalizaiitur, 
sciliccl  audicntiuni;  et  idoo  (\'\i'\[,Ponc/ins 
scnnd/iliiin,  scilic(!l  alioriim  conlra  fra- 
trem  tuum.  Kt  (juod  dicit,  Filiuin  niatris 
tUcP,  ostondll,  (juod  parvuli  lactentes  di- 
cunliir  filii  matris,  et  pusilli  scandalizan- 
tur  de  verbismalis  qua»  dicit.  Hxc  fecisti, 
et  tncui.  Ilic  agit  de  Doi  simulationc.  Kt 
primo  ponitur  dissimulatio  Doi.  Socundo 
fionitur  oiroctus  dissimulationis  in  malis, 
ibi,  Existimnsti .  Dicit  orgo,  FLvc  fecisti, 
soilicet  omnia  quai  supra  dicta  siint  :  lo- 
cutiis  est  bona,  et  perpotrasti  mala,  ut 
sic  loqualur  Psalmista  in  persona  Dei, 
Et  ego  taciii,  quasi  scilicct  non  statim  te 
correxi  et  j^uiiivi  ;  scd  cx  clomentia  ct 
misericordia  to  ad  pccnitentiam  expetavi : 
Isa.  XLii,  14  :  Tacui,  semper  silui  :  Rom. 

'  quoniam.  n,  ^  ''  An  iguoras  *  quod  benignitas  Dei  ad 
poenitentiafn  te  adducit  ?  Sed  homo  malus 
et  peccator  hac  clementia  abutitur  in  su- 
perbia  :  Rom.  ii,  5  :  Secundiiin  duritiani 
tuntn  et  cor  impoenitefis  tliesaurizas  tibi 
iratn  etc.  Et  ideo  dicit,  Existimmti  inique., 
quod  ero  tui  similis.  Dictum  est  autem 
supra,  Si  videbas  furem  eic.  Arguunt  ex 
hoc  peccatores,  et  credunt  iniqui  quod 
peccatum  placoat  Duo  et  non  puniat,  quia 
tacet,  HcBC  fecisli  et  tacui ;  sod  ha'C  exis- 
timatio  est  iniqua,  quia  similitor  odio 
sunt  Deo  impius  et  impietas  ejus  ut  dici- 
tur  Sap.  XIV,  9  :  et  Ilabac.  i,  13  :  Mundi 

"  malum.  *^''^^  ocuH  tui  fie  vidcant  **  tnala,  et  ad 
iniquitatefn  respicere  non  poteris.  Sed 
argiiam  te.  Unde  hic  ponitur  divina  secu- 
ritas.  Et  primo  in  cjus  reprohensione. 
Secundo  in  cfrectu.  Dicit  ergo,  Arguam 
te,  idest  condemnabo  te  :  Psal.  vi,  2  :  Do- 
mifie  fie  in  ira  tua  corripias  me.  In  ira 
est  etroctus,  Statuam  cofitra  facietn  tuafn 
Deus  qiii  punit,  non  solum  punit  per  sei- 
psiim,  sod  pcr  alias  crealuras :  Sap.  v,  21 : 
Pugnnhil  cum  eo  orbis  terraruni  contra 
ifisefisalos  :  ilem  etiam  ipse  homo  contra 


so  pugnat  jior  romor.Hum  consciiMilia'.  Kt 
sic  otiam  contra  so  pugnal  et  per  scnpsum 
argiiit;  ct  lioc  est,  (juod  dicil,  Stntiinfn  tc 
conlrn  fnrient  tiiiiin,  id(!sl  tu  ipso  to  coii- 
domnabis  :  Joan.viii.  10  :  .\cm(i  le  condcm- 
fwvit  :  neino  Doiniiie  :  ncc  ego  te  cofideni- 
finbo.  Vel,  Statuam  cinitra  fnciem  tuam, 
scilicet  creaturas,ut  dicitur  Sap,  v.  Sivo  ra- 
tionalos,idest  Augolos  ot  sanctos;  sive  irra- 
tionalos,  quibus  malo  usiis  est  in  pecca- 
tis  :  Job.  VII,  20  :  Posuisti  ine  contrariiifn 
tibi,  el  factiis  suffi  fnihiffi  etipsi  gravis, 
quia  conlra  soipsum  poccator  dicet,  Sap. 
V,  6  :  Erravimus  a  vio  veritatvi :  Nahum. 
iii,  5  ;  Revelnbo  pudefida  tua  ifi  faciefti 
tuaffi  :  Isa.  iii.  9  ;  Agnitio  vultus  eorum 
respondebit  eis.  Et  hac  pcona  est  vermis 
conscientiae. 

12.  Ifitelligite  haec  qui  obliviscimifii 
Deufii.  Ilic  hortatur  ad  peccatorum  con- 
siderationem.  Et  primo  ad  consideran- 
dtim  Dei  sevoritatom.  Socundo  ostendit, 
qiiid  sit  accoptum  Deo  in  sacrificiis.  Pri- 
mo  ergo  hortatur  ad  intelligendum ; 
unde  dicit  :  Intelligitc  htfic  qui  obUvisci- 
mini  Deum,  scilicet  qu*  dicta  sunt  consi- 
derate.  Et  hoc  necessarium  est,  quia  estis 
obliti  Dei  :  Deut.  xxxii,  18:  Oblitus  es  ***»*•  Oi 
Dei  creatioris  tui.  Secundo,quid  intelligat, 
Ne  quando  rapiat,  scilicet  diabolus,  et 
non  sit  qui  eripiat,  scilicet  de  ejus  potes- 
tate.  Quando  diabolus  rapit  ad  poenam  in- 
ferni,  non  est  qui  eripiat.  Aliqnando  ra- 
pit  ad  peccatum,  et  Deus  eripit  peccato- 
rem  :  Ps.  xc,  15  Eripiam  eum.  Quod  non 
eripiat  de  potestate  diaboli  ad  pa?nam, 
non  ex  impotentia,  sed  ex  sua  justi- 
tia  non  vult.  Sacrificiufn  laudis  hofio- 
rificahit  me.  Hic  concludit,  quid  sit 
acceptum  Deo  in  sacrificiis.  Et  osteudit 
duplicera  fructum  in  eis.  Unus  fructus  ex 
parte  Dei,ut  excellenlia  ejus  mauifestetur ; 
et  hoc  fit  per  sacriflcium  laudis  vocalis : 
I  Cor.  x,  31  :  Omnin  in  gloriaifi  Dei,  fa- 
cite.  Alius  fructus  est  ox  parto  nostra, 
scilicet  vera  sahis  ;  undo  dicit,  Et  illicitcr 
quo  ostefidam  illi  salutare  Dei,  idest  ad 
videndum  Deum  :  Isa.  lii,  8 ;  Levaveruni 
vocem :  siffird  laudabunt.  Hieronymus 
habet,  Et  qui  orditiate  aifihulat,  osteti- 
dam  illi salutare  Dei ;  qwasi  dicat,  Duoau- 
tem  necessaria  sunt  ad  salulem,  idest  sacri- 
ficium  laudis,  et  quod  ordiuate  arabules. 


PSALMUS  L 


."ill 


PSALMUS   DAVIl)    L 


1.  Qvmulo  venit  ad  eum  Nathan  prophela  cvm 
intravit  fnl  Bcrsabee. 

Misereie  mei  Deus,  pccunduni  magnam  miseri- 
cordiam  tuam.  Et  secundum  multitudinem  misera- 
lionum  tuarum  dele  iniquitatem  meam.  Amplius 
lava  me  ab  iniquitate  mea,  et  a  peccato  meo  muuda 
me. 

2.  Quoniam  iniquitatem  moam  ogo  cognosco,  et 
peccatum  uuHim  contra  me  est  semper.  Tibi  soli 
peccavi,  et  malum  coram  le  feci,  ut  juslificeris  in 
sermonibus  tuis,  et  vincas  cum  judicaris. 

3.  Ecce  enim  in  iniquitatibus  conceptus  sum  ;  et 
ia  peccatis  concepit  uie  mater  raea.  Ecce  enim 
veritatem  dilexisti.  * 

4.  Incerta  et  occulta  sapientiae  tuae  manifestasti 
mihi.  Asperges  me,  Domine,  hyssopo,  et  munda- 
bor  :  lavabis  me,  et  super  nivem  dealbabor. 

5.  Auditui  meo  dahis  gaudium  et  laetitiani,  et 
exultabunt  ossa  huuiiliata. 

G.  Averte  faciem  tuam  a  peccatis  meis,  et  omnes 
iniquilates  meas  dele.  Cor  mundum  crea  iu  me 
Deus,  et  Spirilum  reetum  innova  in  visceribus 
meis.  Ne  projicias  me  a  facie  tua ;  oi  Spiritum 
sanctum  tuum  ne  auferas  a  me  Redde  mihi  laeti- 
tiam  salutaris  tui ;  et  Spiritu  principali  confirma 
me. 

7.  Docebo  iniquos  vias  tuas,  et  impii  ad  te  con- 
vertentur.  Libera  mo  de  sanguinibus  Deus,  Deus 
salutis  mea;  ;  et  cxultabit  lingua  mea  justitiam 
tuam.  Domiue  labia  mea  aperies,  et  os  meum  an- 
nuntiabit  laudem  tuam. 

8.  Quoniam  si  vohiisscs  sacrificium,  dedissem 
uitque  :  holocaustis  non  delectaberis.  Sacrificium 
Deo  spiritus  contribiilatiis  :  cor  contritum  ot  humi- 
liatum  Deus,  iion  despicies. 

9.  Benigne  fac,  Doiiiiue,  iu  buuu  vulnutate  tiia 
Sion,  ut  ijedificeiitur  luiiri  Jerusalem.  Tunc  accep- 
labis  sacrificium  justilia;,  oblalionos  el  holocaiista  : 
tunc  imponent  super  altare  tuiim  vitiilos. 

{.  In  pra;cedenlil)us  Psalmis  hnjns  de- 
cadis  videliH'  I'salniista  egisse  de  his  (]na' 
pertinent  ad  statum  regni,  cnjns  gloriam 
descripsit,  etalios  ad  eam  invitavit ;  nnnc 
autem  qnia  gloria  hnjns  regni  im[)e(iita 
€st  per  peccatnm,  aj^Ml  (h»  aholilionf  pec- 
cati.  Uhi  (hio  consideranda  snnl.  l*ri- 
mnm,  (jiiod  in  ordine  1'salmornm  hic 
Psalmns  est  qninqnagcsinuis,  el  hic  est 
nnmerns  jnhilanis,  ut  dicitnr  Levit.xxvii, 
in  quo  fiehat  remissio  omninm  dchito- 
riim.  Unde  congrnit  hic  nnmcnis  hnic 
Psalmo,  in  (jno  a;^'it  de  [ilcna  rcmissioiie 
peccatornnu  Similitcr  ([nantnm  ad  [xcni- 
tentiales  iste  ponitnr  (jnartns,  ot  conve- 
nienter  :  nam  primns  pertinol  ad  cordis 


contritionem  :  unde  dicit,  Ps.  vi  :  Lava- 
ho  pcr  sinijulas  tioctes  etc.  Secuni.ns  per- 
tinct  ad  oris  confessionem,  Ps.  xxxi  :  fJixi 
confitc.hor  ctc .  Tertins  porlinet  ad  safisfac- 
tionem  ;  unde  dicit,  Ps.  xxxvii  :  Afjlirtus 
surn  ctc.  Hic  autem  ([uartns  pcrtinet  ad 
efrcctum  pa'nitentia\  In  quo  ostenditur 
qiiomodo  pfjcnitentia  restanrat  hominem 
ad  perfectum  :  et  idco  inter  omnes  alios 
Psalmus  iste  magis  frequcnlatnr  in  Kc- 
clesia,  quia  iste  solum  implorat  miseri- 
cordiam,  et  sic  impetrat  veniam  ;  et  hoc 
facile  est,  et  cuilihet  potest  competere.  In 
aliis  autem  sex  Psalmis  p(Knitentialihus 
sunt  qnaedam  gravia,  sicut,  Ps.  vi  :  La- 
vabo  per  sin.f/u/as  noctes  lectum  mcuin. 
Et  Ps.  ci  :  Et  fiinerem  tanu/ua/n  /ju/iem 
manducabam  ctc,  quic  nou  possunt  cnili- 
het  competere.  Tilulns  talis  esf,  Psalmus 
David  quando  vcnit  ad  eum  Xathan  jjro- 
plieta  cutn  intravit  ad  Bcrsahcc.  ILec  his- 
toria  hahcfnr  cxprcsse  11  Heg.  xi  et  xii 
cap.,  (niando  David  crat  in  prosperitate, 
vidit  mnlicrem  lavaiitem  se,  et  concnpi- 
vit  eam,  et  adultcravif,  ct  fccit  occidore 
virnm  ejus.  Kt  hoc  dis[)licnit  Deo,  et 
missiis  est  ad  enm  iNathan  [)rophcta,  et 
reduxit  eum  in  defestatioiicm  sni  [icccati, 
siih  simililiKlinc  ovis  [jcrdita'.  Kt  David 
dixif,  Pcrcavi  Domiiuj.  Kt  dimissum  cst 
ei  peccalum.  Kt  lia^c  est  matcria  hnjus 
Psalmi,  sciliccf  dimissio  [)cccati.  Sed 
scicndnm  cst  iii  liliih»  luijiis  Psalmi, 
qnod  David  in  aliis  Psalmis  hMjiiifnr  de 
aliis  ;  sicnt  ihi,  Ps.  xxi  :  Dcus  Drus  /tiruSy 
lo(]iiitiir  [iraMinntians  [lassioiKMii  (ihrisli  ; 
el  sic  in  divcisis  Psalinis  loijiiitnr  dc  di- 
versis  ;  sed  isfum  Psalmiim  |)ro[)ter  seip- 
siim  fci-it.  Iii  ([uo  (•sf(Midit  (iil^iam  ijiiam 
fccit  miinilo  maiiifcstam,  et  siinililiM-  vo- 
iiiain  ;  ct  sic  iiiqilctiir  illnd  qnod  Doininns 
(lixit,  II  llcg.  XII.  12  ;  ///  fcrisii  hnc  in  ' '  ntntr^mU- 
occulto  :  rt  cipt  fnriam  illud  mtinifrsfum.  fJ„fLj^'(^ 
Uatio  aiifcm  hiijns  inaiiifcstafioniH  e^l  ommt  h- 
diviiia  misoricor^na  ;  nam  nlilts  ost  jnstis 
luec  munifcstatio,  nt  non  pra>snmanl  de 


542 


I.N   DAVIhKM 


sna  jnslitin  :  (\wn  si  Davifl  pnst  lot  vicfo- 
rias,  pusl  «IniMiin  spiiitns  saiicti,  posl  l.iii- 
lani  raiiiiliarilatnn  ciiin  Dco  i'l  pr(^pli(>ruiin 
p(M*cavit,  (|naiiliMn  (lohcnins  cavort^  nos, 
i|iii  IVafrilps  L*t  pocratorcs  snmns?  I  Cor, 
X,  12  :  Qi/i  sr  c.iistimat  store,  vident  ne 
cadnt.  Ilcinntilis  osl  poccalorihiis,  nt  iion 
desporonl.  Prov.  xxiv,  10  :  ^V  (lespcrnvr- 
lassxis.  ris  '  ln/)sus,  in  die  nnf/nstiiv  ininiinnrtnr 
fortitudo  tnn  ;  nani  David  post  homici- 
(linm  ot  adnltorinm  rocnporavit  graliam 
prophelia'.  Notandns  esl  aulom  modus 
Io(jnendi  in  titulo  :  (Jnnndovenit  :  uhi  de- 
signat  veniam,  de  (jua  agilnr  iii  Psaimo, 
(juia  jior  onm  audivit  eum  Domiiins.  et 
traiistulit  peccatnm  illins  ;  sed  cnm  dicit, 
Quando  intravit  ad  Bersabee,  dcsignalur 
culpa,  Ubi  dno  ostensa  sunt.  Primnm, 
qnod  nominal  culpam  cum  dicit,  Et  in- 
travit ;  l'sal.  xi,  7  :  Eloquin  Dnmini  elo- 
quia  casta.  Ilem  cum  commisisset  duo 
peccata,  scilicet  adulterium  et  homici- 
dium,  Scriptnra  nominavit  adultcrinm 
tantum,  Et  hoc  propter  dno.  Primo,  ut 
designet  qiiod  in  scrutandis  et  publican- 
dis  peccatis  aliorum  non  simus  prompti, 
sed  valde  parci.  Prov,  xxiv,  15  :  Ne  iyisi- 
dieris  ut  qu3eras  impietatem  in  dojno  jus- 
ti;  et  hoc  signatur  Matth,  xxv,  ubi  Do- 
minus  merita  bonorum  enumerat  dihgen- 
ter,  demerita  malorum  transiit.  Item  ad 
notandum,  quod  quando  qnis  facit 
duo  peccata  et  unum  facit  propter 
ahud,  uiium  traiisit  in  spcciem  alte- 
rins  :  sicnt  qui  committit  furtum  ut  for- 
uicetur.dicitiir  polius  fornicator.  Dividitur 
autem  iste  Psalmus  in  duas  partes,  Primo 
enim  implorat  misericordiam  ;  secnndo 
promittit  omendam,  ibi,  Docebo  iniqnos. 
Circa  primnm  duo  facit.  Primo  petit  cul- 
pa^  relaxationem  ;  secundo  pelit  sanctita- 
tisetgratiae  restaurationcm,  \\)\,Qno7iiam 
iniquitatem.  Pelit  ergo  primo  misericor- 
diam  Dei,  cum  dicit,  Miscrere  mei  Deus. 
Ubi  sciendum  est,  qiiod,  sicut  dicitur 
Prov.  xiv,  34:  Miseros  facit  populos  pec- 
catum.  Sicnt  enim  non  est  vere  fclix  qui 
abundat  divitiis,  fruitur  voluptatibus, 
pollet  honoribus,  sed  qui  fruitur  Deo  ;  ita 
non  esl  miser  qui  est  pauper,  miser,  et 
dchilis  et  infirmus  ;  sed  qui  est  peccator  ; 
et  idco  islequi  cstpcccator,  dicit,^/wem'e 
mci  Deus,   tu  scilicet  qui  misereris   om- 


ninm,  ft  nihil  odisti  eornm  qu.v  feristi  : 
Sap.  XI,  2i  :  ol  socundiiin  Aposhdiiin  Mi- 
srrerecui  vis.  Kxod,  xxxiii.  11)  :  Misfrrhor 
cui  voluero.  Krgo  si  voliiiilati  tiwo  suliest 
misereri,^/i7';'e/'e  mei,  scilicet  peccatoris, 
Non  vnlt  contcmhTo  ,  noii  (|n.'Prit 
dispufaro,  scd  brcvi  iitiliir  via,  Mise- 
rere.  Item  non  allogat  misoricordije 
causam,  noii  sorvitia  (iii.e  tocit  Deo, 
non  pericula  (jiia^  suslinuit  pro  eo, 
sed  solum  Dci  miscricordiam  implorat ; 
unde  dicit,  Secntidn/n  mnqnam  miseri- 
cordiam  tnam.  Dan.  ix,  18  :  Non  in  jus- 
tificntionihns  nostris  prosternimus  /treces 
ante  faciem  tunm  ;  sed  i)i  yniserationihus 
tuis  multis.  Kt  notandum  quod  aliquis 
potest  sperare  de  misericordia  divina, 
duplici  ratione.  Una  ratio  est  ex  conside- 
ratione  divina^  natnrje  alia  ratio  est  ex 
considcratione  et  secundum  multitudi- 
iiem  eflectuum  ejus.  Primo  ergo  ostendit 
quod  sperat  de  miscricordia  Dei  cx  consi- 
deratione  naturae  divina^  quia  naturae 
divinae  proprium  est  quod  sit  ipsa  ho- 
nitas.  Unde  Dionysius  dicit,  quod  Deus 
est  ipsa  subsfant uT  bonitatis.  Et  Boe- 
tius  dc  Trin.  similitcr.  Unde  nihil  aliud 
est  haec  Dei  miisericordia,  nisi  boni- 
tas  relata  ad  dcpellendam  miseriam.  Ergo 
cum  considero  quod  bonitatis  miseriam 
repellere  est  proprium,  ct  tamen  est  ipsa 
bonitas,  confidenter  ad  misericordiam  re- 
curro.  Kt  dicitur  magna  sua  incompre- 
hcnsibilitatc,  qua  implct  omnia.  Psalra. 
xxxii,  5  :  Misericordia  Domini  plena  est 
terra.  Et  in  omnibus  habet  locum  :  iiam 
justi  innocontiara  servavernnt  propfer 
misericordiam  Dei.  Augustinys  :  Domine 
gratiae  tuae  deputo  mala  qnae  non  feci. 
Itom  peccatores  sunt  conversi  ad  justi- 
tiam  proptcr  Dei  misericordiam.  I  Tim.  i, 
13  :  Misericordiam  consecntus  sum.  Item 
in  peccato  existentes  misericordiam  Dei 
experti  sunt.  Thren.  iii.  22  -.Misericor- 
diee  Domini  multse  quod  non  sumus  coti- 
sumpti.  Itera  dicitur  raagiia  subliraitate, 
quia  raiscrafiones  ejns  super  omnia  opera 
ejus  ;  nara  raiscricordia  non  signat  in 
Deo  passionera  anirai,  sed  bonitatera  ad 
repellendara  raiseriara.  Item  magna  du- 
ratione.  Isa.  nv,  8  :  /ti  misericordia  sem- 
piterna  misertus  sum  tui.  Itera  magna 
virtute,  quia  Deum  hominem   fecit,   de 


PS\LMUS  ^Ll#  543 

mus  siciit  oportet  nnscimus.  Eph.  m,  2U  : 
Ei  qui potms  est  omnia  /acere  superohun- 
danter  quam  jjetimus  aut  intellitjiuius. 
Diio  snrit  necessaria  ad  removrndiim  ma- 
culam  :  scilicet  ablutio  prai(  edens,  et 
munditia  seiiuens.  In  corporil)us  ablutio 
fit  per  acjuam,  et  sic  secundum  Giossam. 
I^saimus'  p(M'  a(jnam  pra»fignrat  virtu- 
tem  baptisnii,  (|ua  Ueus  dimissurus  erat 


coplo  Deum  ad  tcrram  deposuit,  et  im- 
mortalem  mori  fecit.  Epli.  ii,  4  :  Deus 
autem  qui  dives  est  in  misericordia.  Item 
magna  per  etrectnm,  qnia  ex  omui  mi- 
seria  potest  homo  per  misericordiam  ele- 
vari.  Psal.  lxxxv,  13  :  Misericordia  tua 
magna  est  super  me,  et  remisisti  impie- 
tatem  peccnti  mei,  Psal.  xxxi,  o.  Kt  ideo 
confidenter  peto  :  Miserere  mei  Deus. 
Item  alia  ratio  est,    quia    in    omnibus  a      peccatum.  Ezech.  xxxvi,  2o  :  Effundam 


principio  mundi  inveni  eflectus  miseri- 
cordiae  tuae.  Et  ideo  dicit,  Et  secundum 
muUitudinem  rniserationum  tuarum  dele 
inifjuitatem  meam  ;  quasi  dicat :  iMisorere 
mei  secundum  quod  inuUipliciter  et  in 
diversismisertus  es  omnilms  hominil)us; 
unde  dicitur  Isa.  lxiii,  7  :  Miseratio)ium 
Domini  recordabor ;  Ps.  xxiv,  6  :  Itetni- 
niscere  miset^ationum  tuarum    etc.    Delc 


super  vos  aquam  mundam  etc.  Zach.  xiii, 
1  :  Erit  fons  patens  domui  David  iu  ablu- 
tionem  j^eccatorum  et  menstruatie .  Et  li- 
cet  baptismus  noudum  institntus  esset, 
tameii  virtus  Dei  lavans  erat  in  baptis- 
mo.  Ergo,  Lava  me  ab  iniquitate  uiea. 
Jer.  IV,  14  :  Lava  a  malitia  cor  tuum  Je- 
rusalem.,  ut  salva  fias.  Ilem  peto,  ut 
mundes  mc  a  peccato,  quia  nnllus  mun- 


iniquitatem  meam.    Ilic    ponit    effectnm      datur  nisiate;  .lob  xiv,  4  :  Quis  potest 


miserendi.  Nalhan  dixit,  II  Reg.  xii,  13 
Dominus  transtulit  peccatum  tuum  etc. 
Et  sic  erat  secnrus  de  venia ,  sed  vole- 
bat  totaliter  peccatum  extirpari.  Re-nanet 
aiitem  duplex  efFectus  peccati  :  scilicet 
reatus  pcenae,  et  macula  in  anima.  l*ri- 
mo  ergo  petit  removeri  reatum  paMia? ; 
et  ideo,  Amplius  lava  me  ab  initjuitate 
mea.  Scieudum  cst,  quod  Jer.  xvii,  dici- 
fur  quod  pcccatum  Judae  scriptum  fnit 
stylo  ferreoin  uiigue  adamantino :  ad  si- 
militudinem  judicis  qui  scribit  culpam, 
([\i3A  tamdiu  servatur  scripla,  (juanidiu 
habet  animum  piiuicndi:  sed  si  d('[)(tnit 
hunc  aniinum,  uon  servat  scripliirain. 
Et  sic  scriplum  sfylo  adaniaufiuo  dicitur, 
quando  peccafum  non  delelur.  Et  hoc 
est  (juod  dicil,  <lele  iniquitatom  tfieafn, 
idest  noii  iinput(;s  uiilii  iui(|uitatoin  ad 
prtMiam,  Is.  XLiii,  21)  :  Eqo  suffi  qui  dr- 
leo  iniquitates  vestras.  Item  ibidcm  xi.iv, 
22  :  beleri  ut  nubes  ifiiquilutes  tuas.,  et 
quasi  fiebuluffi  jfccrafa  fua.  Am/i/ius.  Ilic 
petit  r(!mov(M'i  iinmiinditiain  (•iilpa'.  IIo- 
mo  qiii  lialxit  m(uitem  bciK^  dispositam, 
plus  abhurret  immunditiam  ciilpa>,  i|uaiu 
austerifafcm  jxiMwe ;  el  ideo  dicit,  /1///- 
jflius  /avaffw:  (iiiasi  dirat,  Pcto  ut  dcb^is 
poMiam  ;  s(m1  ainpiius  p(»to  (|uo(l  inuiidcs 
maculam.  V»^.  Affi/dius  /ava.,  (luani  ego 
intclligo.  Rom.  viii,  211  :  Xam  quid  ore- 


facere  tfiutu/um  de  itnmutu/o  coticeptum 
semitie  ?  Eccl.  xxxiv,  \  :  Ab  iititfiufido 
quis  mundabitur  ?  Et  dicit  duo  :  scilicet 
iniqiiitafem  et  peccatum ;  ini(piitas  est 
confraria  justitiai ;  peccatum  vero  mun- 
ditiee  :  et  hoc  est  adulterium.  Et  sic  iui- 
qiiitas  fuit  in(|iiaiituin  hesit  alium  per 
liomicidiiiin  ;  scd  poccalum  est  i)er  adul- 
terium  iu  (|uom  se  [loUuit. 

2.  Quofiiatti.  Ilic  contitetur  ciilpam,  Kt 
primo  conlitefur  cul[Kiin.  Secundo  oston- 
dit  lianc  confossionem  esse  Deo  accep- 
fam.  Primo  orgo  confltefur  (Miljiam.  Se- 
(■iiiido  ipsam  ciil[)aui  oxaggorat.  ibi, 
Tihi  soli  /lecniri.  Terfio  ojiis  (M'igiuera 
domonslrat,  ibi,  Erce  etiitfi.  Recoguoscit 
orgo  ciil[)ain  snam,  diceiis,  Quotiiam  ini- 
qiiitfifrtu.  f^)ui(lain  sunt  (jui  peccata  siia 
iioii  cognoscuut  pro[)tor  tros  causas :  (|uia 
aggravatur  ratio  ex  gravitat(»  poccati  : 
Prov.  XVIII,  3:  /ni/uiis  ciiui  ni  /irnfuiidum 
/n-rcutitriiifi  vriKfif,  cnufrmmt  :  Psal. 
XXXIX.  13  ■.('nm/trr/inu/rriint  tnr  iniquita- 
Irs  tne.r,  efnnii  /mftii  uf  videreiti.  Itom 
(juia  iKUi  i(M'or(laiitur  :  EccK  v:  Ob/itus 
esf  dr/iriariiin  suurum.  Itoni  [>ro[)tcr  ndu- 
latiouos  hoiniuum  :  Psal.  x.  3  :  l.nudafur 
/irrrafnr  iii  drsidrriis  nniui.v  sii.r.  Kt  ideo, 
(jiiia  alii  laudant  oiiin  do  pocoatis,  ip.se 
iioii  rocognosrit.  S(m1  folix  qui  poccntum 
suiim  rocognoscil  siciit  David  :  Prov.  xiv, 


t  Al.  deeBt  :  «  Pttalmu».  » 


r.4t  fN  n.winKM 

\  0  :  Cin'  nnrif  nmni'itii(Unrm  (ntim.r  sit.r 
in  ifanilin  fjiis    nnn    connnisrctiir    c.rivn- 


• ««»«. 


neus.    l^hiaMliim   ad  stMiiiitliim    dicit.    Kl 
pcccotitm  /ticiiiti    nnifrit  ttic   csf  sctti/tcr. 
Qiiiclam  smit  (jui  «'t  si  cofjrnoscant  pecca- 
tiim  suiim,  tamen   iion  detestantnr ;  sed 
iste  siMiipor   pecM-atiim   simm    ronlra   se 
liabct    nt   ('oiitrariiim,  ot  nociviim  ct  do- 
tcstahilc.  Kt  dicif,  Sc/tijier.  (Jiiidam  snnl 
qni  ad  horam  dctestantiir  peccatnm  :  .lac. 
I,  '2i  :  Cotisidcrnvif  sc   ct  (tltiil   ctc.    Isa. 
xxxvin,  15  :  Hccof/italx)   tihi  intuics  an- 
710S     ?ticos    efc.    1'salmus  :     lni(/jiifafctn 
meam  et/o  coc/twsco.  Alia   liltora,  Coraiti 
ttie :  ci  &'\c  dcsignalur  quod   recognoscit 
culpam,  et  (jnod  continne  mcditatur  de 
ea.  Et  hoc  statutnm  est  coram   Deo  per 
Natlian     proplietam     sub     similitudine. 
Tihi  soli peccavi.  Supra  Psahiiista  posuit 
recognitionom  propria»  culpa\  hic  autem 
exagj^erat   cnlpam   siiam :   et  circa    hoc 
duo  facit.  Primo   exaggerat  ipsara.   Se- 
cundo  ponit  id  quod  ad  exaggerationem 
consequitnr,    ibi,     Ut  jitsfificeris.   Ilanc 
culpam    exaggerat    per    respectum    ad 
Deum  ;  et  dupliciler,  ut  dicitur  Jer.  xxix, 
23  :  Ego  *  ero  judcx  ef  tesfis.  Yidetur  au- 
tem  Deum  judicem  contemnerc,  qui  non 
timet  peccare   propter  judicium  ejus.  Et 
similiter  contemnit  Deum    testera '   qui 
peccat  in  oculis  ejus ;  et  ideo   dicit,  Tiln 
soli peccavi.  Sed   nuraqnid  nou   peccavit 
contra  Uriam  qnem  occidit?  Sic.  Sed  di- 
cit,  Tibi  soli,  idest  Deo,  quia  ipse  non  cst 
obnoxius  famulo  suo,  sed  sententiai  Dei. 
Cum  enim  peccat  dominns  qui  est  super 
servura,   non    peccat    servo,   sed    Deo  : 
Sap.  VI,  4  :  Potestas  vobis  data  est  a  Do- 
mino.)  et  virtus  ab  Altissimo,  nui  intcrro- 
(/ahit  opera  tua.,  et  co(jitationcs  scrutabi- 
tur.  Yel,  Tibi  soli,  idest  per  comparatio- 
nem  ad  le  solum  peccavi.  Et  potcst  hoc 
referri,  sive  ad  Deum,  sive  ad  Cliristura. 
Deo  dicitur  peccare  per  comparalionem 
ad  justum  ;  el  sic,  Tihi  soli  peccavi,  quia 
solus  est  sine  peccato.  Et  similitcr  Chris- 
tus  omnino  fuit  sine   peccato.  Tibi  ergo 
soli    peccavi.,     contemnendo     judicium 
tuum.  Item  contempsi  le  testem,  quia, 
Malum  coram  te  fecit,  vidente   et  prae- 
sente  feci  :  Prov.  xv,  11  :  Infernus  et per- 


difio  c(n'atn  Dmnino,  (/itanfo  tnat/is  cordn 
/iliin-iitti  Inntiinutn  :  Eccl.  xxiil.  28  :  Ociili 
Dottiini  mulfo  lucidiores  su/tra  solrtn.  Ut 
jusfifccris..  Ilic  ponitnr  (jiiod  consoquens 
est  ad    istam    exaggerationom  :    ot   hoc 
potest  miiltiplicit(>r  legi.  Sod  primo  (juod 
magis  vidctnr   dicam.  O^oiiim  (|uand(t- 
(|uc  ponitnr  causalitcr,  (|uaii(]o(iuo  poni- 
tur  consccutive  tantum,  (^t  tuiic  ost  ojiis 
sensus,  Malitm  corarn  te  feci  ut  jiislifce- 
ristii,  (jnia  nnllus  proptor  peccaliira  Jus- 
tificatur,  sed  hoc  conseqiiitur  ex  peccato, 
qnia  ex  hoc  ipso  quod  homo  pcccat,  Jus- 
titia  Doi   manife.slior  rcdditiir  :    nam  ex 
pcccalis   cjns   apparuit   (juod  cum   Dcus 
punivit.  Ilaic  autem  puaitio  consistit  iii 
duobus.  Primo  comminatur.  Secnndo  in- 
fcrt  poenam  ;   et   in  ntroque  est  jnstus. 
Ouantumad  priranni  (Wcil,  Iti  scrmonibus., 
qiiibus  poenara   corarainaris  :  Prov.  viii, 
8  :  Jtisti  sunt  scrmoties  ttiei.  Quantum  ad 
secundum    dicit,    Viticas  cuiti  judicaris, 
idest  cura   aliis   in  judicio    compararis. 
Frequcntcr  Deus  ad  ostendcndara  suara 
Jnstitiam  et   nostram  ctiara,  vult  nobis- 
cum  judicari  :   Isa.   v,  3  :  Judicate  itifer 
itie  et  vitieam  mcam.  Et  in  hoc  Deus  jus- 
tior  invenitur  :  Job  ix,  3  :  Si  contendere 
cutn  Deo  voluerit,  noti  poferit  ei  respon- 
dere  unumpro  tnille.  Et  quod  haec  sit  in- 
lentio   Psalmi,  patct  ex  Apostolo    Rom. 
III,  4  :  Est  autem  Deus  verax,  ottinis  lio- 
mo   tnendax,  sicut  scriptutti  est.    Sed  in 
G/oxs^oquitur,  nt  hoc  quod  dicitur,  Jiis- 
tifccris  in  scrmotiibus  efc,  noncontinue- 
tur  cura,  malum  coram  te  etc,  sed  cnra 
hoc  quod    dicit,   tibi  soli,  idest    ad   tiii 
comparationera,  qui  solus  es  Jnstns,  et 
intantura  quod  omnes  serraones  tui  sunl 
justr.  +^t    sic  ly    tit    ponitur  causahter : 
quasi  dicat :  Intantura  cs  iuslus,  Ut  justi- 
fceris.  Yel  si  rcferatur  ad   Christura,  sic 
est  sensus,  Tibi  soli,  scilicet  Christo,  /)ec- 
cavi,  quia  es    justus,   ef  viticas,  oranes 
horaines,  cum  judicaris,  licot  judiceris  a 
pilato.  Yel   aliter,  Ut  justifccris,  in   hoc 
araplius  peto  ut  laves  rae  ad  hoc,  Ut  jus- 
tifccris,  scilicet  proraissioncs  nostrse  per- 
fecte  verae  sint,  scilicet  de  ChrLsto  nasci- 
turo,  cui  proraissum  est,  Ps.  cxxxi,  11  : 
Do  fructu  ventris  tuietc,  et  quod  pecca- 


'  Al.  :  «  coelestem.  » 


PSALMUS  L 


545 


tum  remilteretur  :  II  Reg.  xii,  13  :  Do- 
minus  transtidit  tibi  etc.  Vincas  cum  ju- 
dicaris,  ab  hominibus  ijuod  non  debeas 
iraplere  promissa,  et  non  debeas  delere 
peccata  mea. 

3.  Ecce  enim.  Hic  ponit  radicem  cul- 


nali.  Ecce  enim  veritatem  dilexhti.  Qu! 
vult  satisfacere  debet  diligere  ea  quae 
Deus  diligit.  Deus  autem  diligit  veritatem 
fidei  :  Joan.  xvni,  37  :  Omnis  qiti  est  ex 
veritatc,  audit  vncem  meam.  Item  .justi- 
tiam  :  Psal.  i.xxxviii,  {")  :  Miserirordia  et 


pa?.  Radix  omnis  culpa^  actualis   est  pec-      veritas  piwcedent  faciern  tuam.  YA  hac 


catum  originale,  quod  a  parentibus  con- 
trahitur  infectis  illo  peccato  :  haic  infec- 
tio  erat  in  patre  ipsius  David,  et  in  ma- 
tre.  Quantum  ad  patrem  dioit,  l'i  ini^jui- 
tatibus  conceptus  sum,  non  a(;tualibus, 
quia '  non  de  adulterio,  sed  dc  malrimo- 
nio  et  sancto  Jesse  natus  sive  generatus 
est,  ut  dicitur  Ruth  ult.:  sed  in  origina- 
li  :  nam  in  hoc  peccato  omues  nascun- 
tur  :  Rom.  v,  12  :  Per  unum  hommem 
in  hunc  mundum  peccatum  intravit. 

Sed  cum  orig[naIe  sit  unum,  quare  di- 
cit,  In  iniquitatibus  etc? 

Dicendumest,  quod  peccatum  originalo 
est  unum  in  essentia,  ut  sic  dicatur, 
multa  tamen  in  virtute,  ^  quia  occasio- 
nem  prsbet  ad  omnia  alia  peccata  :  Rom. 
VII  :  '  Peccatum  quotl  est  in  carue  mea 
operatur.  Et  hoc  diminuit  culpam  :  quasi 
dicat :  .\on  est  mirum  si  pecco,  (}uia  in 
eis  conceptus  sum.  Quantum  ad  matrem 
dicit.  Et  in  peccatis  concepit  me  mater 
mea. 

Sed  numquid  non  orant  mundali  pa- 
rnntes  David  per  circumcisiijiiein  ;d>  ori- 
ginali  peccato? 

Diceudum  cst,  quod  ba[)tisiuus  et  cir- 
cumcisio  muiulanl  animani  a  ciiipu  origi- 
nali,  sed  adhuc  remancl  tonies,  ct  cir- 
cumcisio  llebal  in  carnc;,  ct  houui  gcne- 
lat  lilios  carnalcs  sccuiidiiin  canicm  ;  ct 
idco  neccssc  cral  qiiod  iLciiiiu  liliiis  iia- 
tiis  circumcidcrctur  :  sic  modo  naliis  cx 
[larcntibus  baptizatis  baplizatiir.  Alia  ///- 
tera  liabct,  Aluit  nw  maler  nwa.  \\  lioc 
ad  actualia  pcccata  refcrlur,  (iiiia  cliain 
in  pueris  inordinati  nioliis  iiivciiimiliir, 
iil  .'Vugustiuus  in  vi  :  Cnu/essi^  dicil, 
Alia  littera  Iiabct  pe/writ  uw  rtc.  Kt  sic 
(juia  quidam  saiictilicaiiliir  in  ulcro  :  scd 
omncs  pra'tcr  ('hrisliiin  concipiiiiilur  iii 
originali  :  et  idoo  dicit  (|iio(l  iioii  cst 
sauctificalus  in  utcro,  scd  iialus  iii  origi- 


necessaria  est  in  pfpnitente,  ut  in  se  pu- 
nial  (|uod  dcli(juit.  Ifem  est  nccessaria 
coiil(!ssio,  ut  confiteatur  pcccata. 

4.  Incerta.  Ilic  petit  totalitcr  reparatio- 
nem.  Et  priino  ponit  spcm  quam  habet. 
Secundo  pctilionem.  Et  primo  ponit  ac- 
ceptum  bciKificiiim  per  quod  erigitur  in 
S[)em,  Sccundo  ponit  suam  fiduciam,  ibi, 
Asperges  me.  Commemoravit  beneficiura 
potcntia'  cum  dixit,  lucerta  et  occulta, 
([uia  scilicet  rcx  hahui  bcneficium  pro- 
phctia^  :  II  Rcgum  xxiii,  2  .Spiritus  Do- 
mini  locutus  est  per  me,  et  sermo  ejus  per 
linijuam  meam.  VA  ponit  tria,  scilicet  ma- 
teriam  propbetia*,  modum  ct  causam. 
Materiam  prophcti^p  osteudil  ciim  dicit, 
lucerta  et  orculta.  De  his  cst  prophetia, 
scilicct  incerta  ct  occulta,  qihc  per  sa- 
[licnliam  tuam  com^irchciKJuiitiir.  Fn  no- 
bis  cst  ali([ui(l  ignoliiin  (lii[)licitcr,  ([uod 
tiuncn  est  de  Deo  notum.  Aut  proptcr  de- 
fccliim  cst  uobis  aliqiiid  ignotum,  aut 
propter  oxcossum.  Proplcr  dcfcctum 
cst  nobis  igiiotuin  aliqiiod  fiituriim  oon- 
lingcns:  ([iiia  iiori(liini  liahcl  dclcrmina- 
lam  vcritalcin.  I'r(q)lcr  cxccssuin  cst  iio- 
bis  ignota  divina  siibsfanlia,  ct  ([iia-  cx- 
ccdiiiit  ca[>acitatcin  iiosfram.  I'tra<[uc 
(Miiin  fuciiiiil  rcvclala  David  [»crspirilum 
[)ro[)hctia'  :  Auios  iii,  7  :  \on'  facirt  Do-»  f„(tt 
uuuus  Ih-us  rerbut/i,  nisi  revfiarerit  serre- 
tum  saum  ad  srrms  suns  propheta-i.  !n- 
rerta  rrt/o  nuiuifrsttiKfi  rnihi,  idcst  illa 
<|na'  (lc  siii  n.itiira  hahciit  variahilita- 
lciii  :  (^l  li. cc  liicriinf  sihi  rcvclata,  ul 
[lalcl  iii  Ps.ilmo.  (•cciilla  vocaiitur  (|ua» 
cxccdiiiil  ociiliiin  mciifis  iiostra*  :  Joh 
xwiii,  18  :  Sn/iientia  trahitur  dr  nrntl- 
lis  :  Vxv\.  xxiv,  7  :  Ef/o  in  alfis\'iinis  rtr. 
cl  li.cc  siint  sa[)i«Milia'  Dci  ;  (|uasi  dicat. 
Liccl  uohis  sinl  occulfii,  famcu  a  sapion- 
lia  liia  comprchciKliinlur  :  cl  intcr  nr- 
ciilla  commcmorat  mvsfcrium    Incarnit- 


'  Al. 
Al. 


"  pUlft.  n 

«  vf>rilnl<'.  ») 

xvm 


'  Senitiii>  i>»t,  tion  Ifxliio. 


35 


r»if) 


l\   DWIIlKM 


tiouis,  (Jund  ftiaiu  matnfcstnsli  niihiMvm 
miserioordia  Doi  iiilrr  ista  aiimiiiKiratur, 
qiiia  roiuiltil  i>crcala.  Seil  uielius  esl  ui 
accipialur  uuiversaliter.  Motius  revelatio- 
uis  poiiitur  cuui  tlicil,  Mniiifestdsti  inilii. 
Triplex  esl  uioilus  pit)plu'ti;e.  Tuus,  iii 
quo  revelatur  superualiiialis  et  iulelligi- 
bilis  veiitas  suh  siuiililutliuiljus  corpt)ra- 
libus  et  imagiuatiouilius  :  el  sic  dicitur 
Isa.  VI,  I  :  Vidi  Doniinuni  srdentem  etc. 
Alius  est  iu  t|ut)  lit  revelatio  sui^eruatuia- 
lis  et  iiitelliii^ihilis  veritatis,  absipie  iie- 
bula  imagiuatiouis  pliaiitasticu'  :  immo 
uoudum  revelatur,  et  sic  facta  est  revela- 
tio  Moysi  Num.  xii  8  :  Palani  el  non 
per  aeniymata  ct  fii/i/ms  vidit  Deuni. 
Et  talis  etiam  fuit  levelatio  David : 
II  Reg.  xxiii,  3  :  Deus  Israel  locutus 
est  mihi.  Et  iiilra  :  Sicut  lux  aurora' 
manet  oriente  sole  absijue  nuhibus  ?-ufi- 
lat.  Asperges  me  hi/ssopo.  Supia  com- 
memoravit  Psalmista  Dei  beuelicium 
sibi  pra3stitiim  quautum  ad  gratiaiu  pro- 
phetia^,  ex  quo  consur^j^ebat  iu  spem ; 
hic  autem  ostendit  quitl  a  Deo  sperabat. 
Et  fueruut  duo.  Primo  enim  sperat  re- 
motionem  malorum  qua'  iucurrerat  per 
peccatum.  Secundo  sperat  restitutionem 
bonorum  qua»  amiserat,  ibi.  Auditui. 
Sciendum  est  autem,  quod  homo  per  pec- 
catum  primo  incurrit  immuntlitiam  :  Jer. 
II,  22  :  Macu/ntu  cs  in  iniijuilale  tiin.  Se- 
cuudo  incurrit  turpitudinem  :  unde  Thr. 
IV,  8  :  Deniyrata  est  super  carboues  fa- 
cies  eorum.  Et  ha^c  duo  sperat  a  se  re- 
moveri  :  immunditiam  scilicet  el  turpitu- 
dinem  spiritualem.  Immunditia  contingit 
ex  hoc,  quod  afrectus  hominis  inha^ret 
rebiis  temporalibus  quibus  siiuilis  effici- 
tur ;  unde  si  adjuugalur  vilioribiis,  ut 
aurum  plumbo,  vilis  eflicitur  :  Oseai  ix, 
40  :  Facti  siint  abominabiles,  sicut  ra 
guae  dile.verunt.  Sed  lurpitiido  ex  eo 
quod  inhajret  rebus  terreuis,  obscuratur 
iu  eo  Iiix  ratiouis,  quia  comparalur  ani- 
malibus  brutis  :  Psal.  xi.viii  :  IJomo  cum 
in  lionore  etc.  Et  ideo  anima  efficitur  ni- 
gra  sive  obscura.  Et  ideo  ijuautuin  ad 
primuin  dicit,  Asperges  me  hyssojto,  ubi 
alludit  ritui  veteris  testauienti  iNuuier. 
XIX,  ubi  tertio  die  aspergebatur  immiin- 
dus  aqua  lustrationis,  et  die  septimo  la- 
vabalur  aqua,  et  vestimcuta  ctiam  lava- 


haulur.  Aqua  liistrationis  fiebat  de  hy.sso- 
po.  Et  ideo  dicit,  Aspenjes  me  hyssopo. 
Et  illa  a(|ua  litibal  cx  cincre  vitula.'  rufae, 
per  quam  (igurabatur  Christus.  rnde  per 
illain  aspcisioiiem  quam  petit,  siguatur 
aspersio  sanguinis  Chrisli  :  1  l'et.  2  :  In 
as/jersioneni  sanyuinis  Cliristi  :  Ilcb.  xii, 
18  :  Accessislis  adtnometn.  Et  iufra  :  Et 
sanyuinis  aspersionem  meliiis  loquentem 
(juam  Abel.  IIoc  fiebat  cum  hyssopo.  Ilys- 
sopus  est  herha  (}ua'  terra^  inha*ret,  et 
curat  iuflationeni,  ut  in  Glossa  dicitur ; 
et  couveuit  fidei  qua*  hiimilitatem  habct, 
quia  per  fidem  subjicitur  intellectus  Deo : 
II  Cor.  X,  o  :  Jn  captivitatem  rediyentes 
omnem  intellectum  in  obsequium  Christi. 
Item  radicata  est  iu  petra,  idest  Christo  : 
Matth.  XVI,  18  :  Sujjer  hanc  petram  etc. 
Petra  autem  eral  Christus.,  1  Cor.  x,  4  : 
Item  depellit  spiritus  humani  elationem, 
quai  est  in  illis  qui  non  obediuut  fidei 
Christi  :  I  Timoth.  ult.  3  :  Si  quis  aliter 
docet  et  noii  acquiescit  sanis  sermonibus 
Domini  nostri  Jesu  Christi,  hicnon  est 
ejus  (Rom.  vui.)  Dicit  ergo  :  Domiue  ego 
habeo  hrmam  spem,  quod  tu  asperges 
me  aqua  lustrationis  :  Ezech.  xxxvi,  25  : 
Effundam  super  vos  aquam  etc.  Lavabis 
me  :  nam  post  fidem  necessarius  est  bap- 
tismus  :  Zach.  xiii,  1  :  Erit  fons  patetis 
domui  Jacob  etc.  Isa.  1,  16  :  Lavamini., 
mundi  eslote.  EfTectus  hujus  lavationis, 
Dealbabor  super  nivetn,  quia  nigredo  tol- 
letur,  et  hoc  scilicet  quia  anima  erit  al- 
bior  nive  :  Isa.  i,  18  :  Si  fuerint  peccata 
vestra  ut  coccinutti,  quasi  tiix  dealbabun- 
tur.  Et  dicit,  Super  nivem.,  quia  candor 
auimae  sanctificata^  excedit  omuem  pul- 
chritudiuem  corporalem,  ut  patet  Matth. 
xvii,  ii  traushguratione  Christi,  cujus 
vestimenta  facta  suut  alba  sicut  nix.  Om- 
nes  justi  pertinent  ad  vestimenta  Chri.sti  : 
Isa.  XLix,  18  :  Otnnibus  his^  quasi'  vesti- '  ornan 
mento  vestieris.  Et  per  hoc  designat  se 
ad  vestimentum  Christi  pertinere  per 
baptismum,  '*  Quotquot  baptizati  estis,"  Quic 
Christum  induistis,  dicit  Apostolus  Ga-  9"^ 
lal.  III,  27. 

5.  Auditiii.  Ilic  ponit  quomodo  habet 
spem  de  recuperatione  bonorum,  quae 
pcrdiderat  :  et  sunt  duo  :  scilicet  donum 
prophctia',  et  gaudium  conscientiie.  Do- 
num  propheti*  assimilatui'  auditui,  quia 


PSALMHS  L 


li7 


propheta  non   videt  Dei   essentiam  iil  in  <ini(Jo  petit   removeri    ellectiim    peccati, 

ea  videat  revelata,  sed  qnaidamsigna  vc-  ibi,  Cor  munditm  crea  in  mc  Dfns.  Pec- 

ritatis  revelatffi  fmnt  in  anima  propheta^,  catnm  cnim   removctnr    non   hoc    modo 

et  h»c  signa  hahent  se  per  modnm  locu-  (juod  pcc^atum  non  fucrit  ;  scd  quod  non 


tionis  etc.  I  Reg.  ni,  9  :  Loquere,  Domine, 
qnin  andit servns lia/s  :  Isa.  v  QucV  andivi a 
Domino  exercituum  Deo  Israel  annunliavi 
vobis.  Hic  auditus  erat  et  interruplus  pcr 
peccatum,  etsperabat  se  recupcraturum  ; 
et  ideo  dicit,  Anditni  meo  dabis  etc.  Vel, 
Anditni,  quo  audivi  a  Natlian  translatum 
esse  peccatum  meum  quo  concepi  lieti- 
tiam.  Sed  quantum  ad  gaudinm  cons- 
cientia?  sciendum  est,  quod  spirituale 
gaudium  hahet  tres  gradus.  Primo  exis- 
tit  in  complacentia  affectus  ;  secundo  in 
dilatatione  cordis  :  tertio  in  progressu  ad 
exteriora.  Complaccntia  designatur  per 
gaudium  cum  dicit,  Auditui  meo 
etc,  ex  hoc  scilicet  qnod  andiam  (ina; 
loqueris,  vel  qua»  locutus  est  IVathan. 
Philip.  IV,  4  :  Gandete  in  Domino  etc. 
Quando  vero  affectus  quiescit  in  rc 
amata,  tunc  animus  ejus  dilatalnr  ad 
plns  percipiendum  dilatatioucm  ;  ct  lioc 
etiam  apparet  in  sensibilihus.  ii,  Cor.  vi, 
\\  :  Cor  nostrum  dihitatum  est  :  el  i(h'o 
dicit,  laetitiam.,  qua^  hic  importat  dihita- 
tionem  quasi  la^titiam.  Sed  iiltcrius  quo- 
que  la'titia  redundat  usquc  ad  corpus. 
Prov.  XVII,  22  :  Animus  (jaudens  aHatem 
floridam  facit.,  spiritns  tristis  e.riccat  ossa, 
et  ideo  in  visionc  gloria'  in  patria  post 
resurrcctionem  ex  gaudio  mentis  corpus 
ghjrificabitur  :  Isa.  ult,  \i.  Videbitis.et 
(/audebit  cnr  vestrum,  et  ossa  vestra  quasi 
herba  (/ermiyuibunt .  Et  sic  dicil  ips(>, 
Exultabunt  ossa  humitilala  :  cl  hoc  ad 
glorificationem  pra'S(Mit(Mn  :  nam  piM'tris- 
tiliam  poMiitenlia'  cor  h(»niinis  coiitcMiliii' : 
ct  idco  (inando  sunt  iKiiniiics  Ucti,  est  si^'- 
nnm  quod  ossa  qiia'  snnt  conlrita  ct  at- 
Micla,  participaut  gaudimn  :  Prov.  xii,  2.') 
Mwror  in  corde  viri humiliabit  rmn  :  Isa. 
l.Vlll,  H  :  Iniplcbit  s/)lendnribus  aninunn 
tuani,  et  ossa  tua  librrabit .  Vcl,  E.valtabunl 
o.v.sY/,idostvirliitcs5piritiiaI('s,((ua'pcrIa'li- 
tiam  spirilnalcm  angincnlatiir.  I'.t  (|iiia 
per  hanc  ItTlitiam  rohoratiir  jiislns. 

6.  Averte.  Hic  pctil  rc^Mipcralioncm  in- 
noccnlia'.  Kt  qiiia  considcral  inscmaliiin 
ciilpa'  csso,  ct  l)(nuiin  gralia'  :  pctit  pri- 
ino  rcinovcri   mahim  si\c  pcccatiiin  ;  sc- 


impiitctur  ei  peccalum  commissum  ad 
p(i'iiam,  sccnndum  illiid  Psal.  xxxi,  2  : 
Healus  rir  cui  )um  iin/tutavit  Dominus 
ppccatum.  Et  loqnitur  ad  similitinlincm 
judicis  punicnlis,  (jui  primo  considcrat 
qiianlilalera  culpa*,  et  postea  taxat  pcK- 
nain  :  idco  pctit  ut  non  consideret  pecca- 
tuin  cjns  ;  ct  ideo  dicit,  Averte  faciem 
tuam  a  peccatis  meis.  Sccundo  pctit  ut 
non  inferatur  p(j?na  :  nndcdicit,  El  omnes 
ini(juilates  meas  dele ;  qnasi  dicat  :  Scio 
qnod  malum  coram  te  feci  :  et  ideo  rogo 
ul  avcrtas  facicm  tiiam  a  peccatis  meis, 
idest  noii  consideres  pcccata  mea  ad  pu- 
nicndnm  :  Ez(;ch.  xviii,  22  :  Omnium 
ini(piilatuni  ejus  non  recordahor.  Item 
merui  paMiam  damnalionis  ;  sed  rogo  ut 
deleas  :  quia  Deus  etsi  noii  mutet  consi- 
linm,  tamen  sententiam  mutat  Cor  mun- 
dum.  Siipra  Psalmista  pcliit  removeri 
peccatum  ;  hic  autcm  pctit  rcmoveri  ef- 
fecfns  pcccati.  qni  siiiit  dno  :  scilicet  in- 
(|uinatio  aniiiia',  cf  inordinalio  aflectus. 
Primus  cfrcctns  fit  per  lioc  quod  homo 
atlicifnr  ad  lerrcna  :  undc  pctit  cordis 
mnnditiam  :  .Matth.  v,  8  :  fieati  numdo 
rorde.,  (/uoniam  ijjsi  Deum  vidrbunt ;  ot 
ideo  dicit,  r^y  /nundum  crra  in  //le  Dms, 
rt  s/jirilu//i  rrrtu//i.  Isfain  innndifiam  cor- 
(lis  soliis  Deiis  rcsfitncro  pofcst  :  Job  xiv, 
i  :  Qiiis  potest  face/'e  mundut/i  de  im- 
uiii/ido  cinicr/ttu//i  semine/  Ao/ine  tu  f/uis 
solus  es,  scilicet  imindus  simplicitcr.  Kt 
dicit,  Crra.  Crcafiir  alii|iii(l  ad  cssc  na- 
fiira',  (|naii(i(i  cx  nihilo  prodncilur  ad 
cssc  :  (icii.  I  :  ///  /niiiripio  rrravit  Drus 
etc.  Itcm  qiiando  ad  csso  gralia»  produci- 
tiir  :  I  Cor.  xiii.  2  :  Si  liaburro  p/nphe- 
tiain,  et  /iovrri//i  mijsteria  omnia  etc,  ni- 
hil  SU//I  in  esse  grati;i*.  Scd  (|uando  Dcus 
opcrafiir  (qicrafioiic  ^'ratia'  in  habcntc 
urraliain,  (liciliir  inauMiitlcarc  cuin.  (^hiando 
vcro  (lc  pcccatorc  facit  jiislnm,  lunc  di- 
citiir  pr(»pric  cicarc  :  Kph.  ii,  10  :  Ip^iifis 
'  rrenlura  suniiis  rreati  in  Christo  Jrsn  in  . 
n/ieribus  bonis  :  Jac.  I.  IH 
liiim  ali</uiid  rrralur.r  Dn^  sciliccl  spiri- 
tiialis  cjns.  Sc^Mindiim  quod  scqiiitiir  ox 
pcccalo,   csl    inoiilinatio  mciitis.  (|na'  tlt 


^ncltira. 

l't*'  sitis  itii'  **  nMM 


w 


IN  DAVIDKM 


por  avorsioiieni  a  (iiu»  «lohito.  Siciit  orpo 
per  convorsioiH'iTi  ad  aliquod  commiila- 
bilo  bonum  animiis  ofncitiir  iminiiiuliis, 
ita  per  aversionc.n  a  liiio  (lcordinatiir  ;  et 
hujusmodi  deordinalioni  o|)[)0!iiliir  iccti- 
ludo  qua  liomo  dirigitnr  in  J)enm  :  Can- 
tic.  1,3:  Recti  (lilu/unt  te  :  et  ideo  dicit, 
Et  spiritum  rectum  intioon,  idest  de  novo 
tribuas,  qnia  perpeccatnm  amisi  :  Ephes. 
IV,  23  :  Renovamini  spiritu  menfis  vestrse 
Et,  Innova,  non  extorius,  sed,  In  risceri- 
bus  meis,  ut  scilicet  non  labia  tanlum  ad 


qiiantum  ad  secniidum.  Isle  est  ergo  a 
lacie  Dei  por  peccatum  projectus  :  ot  ideo 
petit  ne  (inaliter  projiciatur  utroiiue  mo- 
do.  Item  nota,  qiiod  in  iiomine  duo  siint : 
scilicet  ciilpa,  cx  (lua  di{<nus  est  poMia  : 
et  iiatura,  ex  (lua  haliet  congruitatem  ad 
graliam  :  et  ideo  petit  ut  non  prospiciat 
ciilpam,  sed  naturam  ;  et  ideo  dicit,  Ne 
projicias  me.  Item  donum  grati*  datur 
per  caritatem  :  et  talo  donum  datur  per 
Spiritum  sanctum ;  el  ideo  dicit,  Et  spi- 
ritum  sanctum  tuum  ne  auferas  a  me,  cu- 


loquandum,  sed  cor  sit  rectum  ad  cog-  jus  temphim  fueram,  sed  perdidi  propter 
aoscendum.  Neprojicias  me  a  facie  tna,  peccatum  :  Sap,  I  :  Spiritus  sanctus  disci- 
et  Spiritum  sanctum  tuum  ne  auferas  a     plinx  effugiet  ficium.   Ne  ergo  auferas. 


me.  Hic  petit  restitnlionem  gratia^  Et 
primo  petit  ipsam  gratiam.  Secnndopetit 
gratiae  effectum,  ibi,  Heddc  (iratiam  Dei 
dicitur  quis  habere  dnpliciter  :  nam  aU- 
quis  dicitur  habere  gratiam  Dei  et  homi- 
nis ;  et  qnantum  ad  aliqnid  simiUter ; 
scilicet  quando  est  ulrique  gralus,  scili- 
cet  Deo  et  homini.  Et  iu-vcvocatnr  gratia 


sciHcet  finaliter.  Hedde  mihi  :  uam  duo 
facit  gratia  iii  liomine  :  unum  respectu 
superiorum,  qnia  scilicet  dat  jucundita- 
tem,  quia  qui  habet  gratiam,  habet  cari- 
tatem,  et  qui  liabet  caritatem,  amat  Deum 
et  habet  ipsum  ;  et  qui  habet  quod  amat, 
gaudet.  Ergo  nbi  caritas,  ibi  gaudium  : 
Ho.  XIV,  17  :  Non  est  regnum  Dei  esca  et 


gratum  faciens.  l^^phes.  I,  G  :  In  qua  yra-     potus,  sed  gaudium  in  Spiritusancto,  Iloc 


tificavit  nos  in  dilecto  filio  suo.  Et  secuii- 
dum  hoc  gratia  dicitur  benevolentia  Dei, 
qua  Deus  diligit  hominem  ad  vitam  «ter- 
nam.  Et  quantum  ad  aliquid  est  dissimiie  : 
gratia  enim  hominis  noii  facit  eum  bo- 
uum,  sed  ex  sua  bonitate  efficitur  gratus 
liomini  ;  sed  apud  Deum  est  e  converso  : 
quiaexDei  benevolentiasequitur  qiiod  ho- 
mo  fiat  bonus.  Diio  ergo  sunt  in  gratia  Dei : 
scilicet  ipsa  benevolentia,  et  effectus  ejus 
in  anima ;  et  utrumquc  petit,  cum  dicit, 
Ne  projicias  me  etc.  Et  lioc  potest  dupli- 
citer  intelligi.  Ille  qui  est  in  facie  alicn- 
jus,  videtur  ab  eo,  et  potest  ilhnnvidere. 
Iste  dicitur  esse  in  facie  Dei,  secundum 
illud  ni  Reg.  xvu,  1  :'  Vivit  Dominus 
in  cujus  conspectu  sto.  Gen.  Deus  in  cujus 
conspectu  uuibulaverunt  patres  nostri.  VA 
hoc,  quia  ipsi  recti  sunt  ad  vivendum 
Deum  :  l^s.  xxvr,  4  :  Unam  petii  a  Domino 
etc.  Per  peccatum  utrumqne  perditur  : 
quia  peccatores  deseruntDenm,  deserun- 
tur  a  Deo  :  et  amittunt  hduciam  conU- 
dopdi  de  Deo.  Isa.  lix,  2  :  Peccata  et  ini- 
quitates  diviserunt  intcr  ros  et  Deum  ves- 
trumetCy  quantnmad  primum,  Etprccata 
vestra  absconderunt  faciem  ejus  a  vobis, 


gaudium  perdiderat  Psalmista ;  et  ideo 
petit  restitui  sibi,  cum  dicit,  Reddc  mihi 
Iwtitiam  :  non  de  mundanis,  sed,  Saluta- 
ris  tui  idest  de  tua  salvatione.  Alia  littera 
habet  Lxtitiayn  Jesu  ,  scihcet  Salvatoris, 
per  quem  fit  remissio  peccatorum  :  Habac 
ult,  18  :  Exultabo  in  Deo  Jesumeo.  Alius 
eifectus  est  respectu  inferiorum  :  et  hic 
elfectus  est  conUrmatio  in  gratia,  qnse  fit 
per  Spiritum  sanctum;  Et  spiritu  princi- 
pali  confirma  me.  Spiritus  autem  sanctus 
lirmat  dupliciter  uno  modo  contra  raala  : 
Isa.  VIII,  1 1 :  In  forti manu  *  erudivi  te.  Alio .  grudivU 
modo  iii  bono  :  Isa.  xl,  31  :  Quisperani  me. 
in  Domino  mutabunt  fortitudinem.  Haic 
fortitudo  habetur  perSpiritum  sanctum  : 
nam  corpus  non  est  firmum  ad  sustinen- 
dum  nec  ad  faciendum  nisi  propter  forti- 
tudinem  spirituum ;  ita  homo  non  est 
fortis  sine  Spirilu  sancto.  Sed  ille  non 
prcpberet  fortitudinem,  nisi  esset  spiritus 
principalis;  quia  virtus  inferior  non  est 
sufliciens  ad  praebendum  auxilium  contra 
superiorem.  Potestas  autem  diaboU  est 
magna  :  Job  xli.  24  :  Non  est  potestas 
super  terram  qux  comparetur  ei.  Ergo 
contra  diabolum  indiget  homo  juvari  spi- 


«  Parm,  :  «  hi  cottspectn  sancio.  n 


PSALMUS  L 


.•549 


ritn  principali,  scilicet  principaiite  et  rlo- 
minante  super  omnia.  Kt  hoc  spiritn  in- 
diget  homo  contra  spiritum  carnis  :  Num 
XVI,  22,  Fortissime  Dfiits  spiiHhiiim  iini- 
versse  carnis.  Item  contra  spiritum  mundi  : 
I  Cor.  II,  12  :  Nos  autem  non  spiritum  hu- 
jus  mundi  accepimus,  sed  spiritum  qui  ex 
Deo.  Item  contra  spiritum  diaholi  :  1  Reg. 
XVIII,  iO  :  Invosit  spiritus  Domini  mabis 
Saul.  Notandum  est  quod  in  hac  lectione 
/it  triplex  mentio  de  spiritu  :  quia  dicitur 
spiritus  rectus,  spiritus  sanctus  et  spiri- 
tus  principalis.  Et  secundum  filossam 
quidam  accipiunt  spiritum  essentialiter 
dictum,  secundum  (juod  est  spiritusomne 
quod  non  cst  corpus.  Fnde  spiritiis  dici- 
tur  Pater  et  filius  et  Spiritus  sanctus.  Sed 


culatio  veritatis  ad  heatam  contemplatio- 
nem,  sfd  intentus  fiiiis  ejiisest  conversio 
peccatoriim  :  nt  idco  <licit.  Et  impiiadte 
convertmtur  :  Jer.  xv,  19  :  Ipsi  conver- 
tfutiir  ad  te.,  ct  tu  non  converteru  adeos : 
Ps.  XXI,  28  :  Convertentur  ad  Doyninum  " 
omnes  rjentes.  Et  seciindiim  Glossam  eos- 
drm  dicit  impios  ot  iiiiquos :  quamvis 
David  intclligat  quod  iniqiii  dicuntur  qui 
peccant  contra  Deiim  ;  et  ideo  signanter 
dicit,  Docebo  inir/uos ;  quasi  dicat :  Aliqui 
et  si  revereantur  Deum,  tamen  operantur 
contra  proximiim  et  injusta  :  et  hos  do- 
ceho  vias  tuas,  sciiicet  ut  non  offendant 
proximum  :  III  Joan.  iv,  21  :  Mnndatum 
hdbcmus  a  Deo.,  iit  ijui  diligit  Deu/n,  di- 
iujat  et  fratrem  suum,  Lihera  me  de  san- 


unurrt 
fines  te  rg 


melius  est  ut  accipiatur  personaliter.  Tria      ijtiinibus.  Hic  promitlit  sacriticiumlaudis: 


*  pastorr.w 
pascent. 


autem  facit  Spiritus  sanctus  in  homine. 
Primo  rcctitudinem  intcnlionis  :  Ps.  i,  4  : 
Spi?'itus  tuus  bonus  ctc.  Item  sanctificat 
nos  :  Kom.  i,4  :  Secunrlum  spiritum  sancti- 
ficationis.  Item  nohilitat  et  facit  nos  prin- 
cipes  :  Gal.  iv,  6  :  Quoniam  estis /ilii  Dci, 
misit  Deus  spiritum  filii  siii  in  corda  ves- 
tra. 

7  Docebo.  Supra  Psaimista  proposuit  sii- 
aspetitiones  Deo ;  hic  autem  rcpromittit  rc- 
compcnsationem.  Et  primo  promittit  iiuid 
siL  facturus  pro  Deo,  in  pra^scnti.  Secun- 
do  in  futuro,  ihi,  Henirpie.  Circa  primum 
duo  facit.  Primo  promitfit  Deo  qua'dain 
spiritualia  sacriflcia.  Sccundo  o.xcusat  so 
ah  ohlatione  carnalium,  ihi,  Quoniuin  si 
voluisses.  Duplex  sacrificium  spiritiialc 
Dco  promittit  :  sciliccl  doclriiia',  pcr  quod 
instruatur  proximiis.  Sccundo  [iroiniltil 
spiritiialc  sacriliciiim  laiidis,  pcr  (iikhI 
laudetur  Dcus,  ihi,  Libmnne.  Dicit  ergo  : 
Doce.bo  iniijuos  rias  tuns.  Et  nofandimi, 
(juod  supra  in  alio  Psalnio  di.xif,  Prcro- 
toridi.ril  Dcus.,  i/uiirc  rtc,  p«!r  (juod  os- 
lcndit  quod  pcccalorcm  non  dccct  doc- 
Irinam  ctrundcrc.  El  idco  (luaindiu  scnsit 
se  peccatorcm,  non  promisil  docfrinam 
manifcslaro ;  scd  post^iuam  rcsliluit  ci 
Dcns  spiritum  firincipalcm  :  ct  lalcs  dcccf 
doctriuam  liahcrc,  cl  alios  doccrc  :  J(>r. 
III,  IT)  :  Diibo  robis'  juis/orcni  ju.rtii  ror 
/nriini.,  </ui  /iasret  vos  sciiUitia  rt  doctrinu. 
Et  dc  r.lirisio  dicitnr  Acl.  i,  !  :  ('<v/»it  Jr 
sus  facerc  ct  (poslca)  dorcre.  Krnolus  aii- 
tom  hnjus  doctrina'   non  csl  lanluin  spc- 


etsuntduo  impedimenfa  liujiis  sacrificii. 
Unum  est  reatus  pcccati  ;  aliud  esl  inte- 
rior  dcfcctus.  Primo  ergo  petit  remotio- 
ncm  primi  impcdimcnti,  Secundo  petit 
remotioncm  sccundi,  ihi,  Domine  lahia 
mcri  ajieries.  Petit  crgo  remotionem  im- 
pedimenti,  et  promittit  sacrificium  laudis. 
Impedimciitnm  laiidis  divina»,  sicut  dic- 
tum  cst,  est  reatus  culp*  :  Eccli.  xv,  9  : 
Non  est  speciosa  liius  etc.  David  autom 
erat  gravi  culpa  rcus  :  et  idco  petit  libe- 
rari  ab  ea  ;  et  ideo  dicit,  Lihera  me  de 
sanijuinibus.  Secundum  G/os.sam,  hoc  uo- 
mcn,  sangnis,  non  dcclinatur  in  plurali 
nnmero  :  tamcn  translator  voluit  uti  ad 
c.\i)rcssioncm  pcccati.  Et  referfur  hoc  ad 
coiicnpisccnliam  carnis,  qiia»  est  caro  ct 
saiigiiis  :  Mallh.  xvi,  17  :  Caro  et  .'^anijuis 
iion  revelavit  tibictr.,  (juasi  dicat.  Lihcra 
iiii'  (lc  pcccatis  coinnrKssis  ex  carne  et  san- 
giiinc.  Vcl  diccnduin  (|uod  David  corami- 
scial  culpam  adiillcrii  cl  homicidii  :  cl  in 
iilroquc  cst  saiigiiis  :  quia  in  liomicidio 
saiignis  clluiulitiir  :  Psal.  v,  7  :  Viriini 
siiiiijuininn  ct  dnlosum  etr.  .\dulteriuiu  au- 
tcin  proccdit  cx  forvore  sanguinis  ;  ot  idco 
(li(  il.  I)r  snnr/iiinibiis  :  Osoa'  iv,  2  :  4^^/rt- 
ijuis  snnt/uinrm  tctiijit.  (^  Dcus.  lihcra 
cr^o  mc  dc  .sineninihus.  quia  tu  .hoIu.h 
polcs  :  Isa.  xi.iii,  2")  :  Eijn  sum  tjui  dclrn 
iuii/nitntes  tiins  jimpter  ine  etc.  Kl,  Quia 
tii  /N  nrus  .ui/nfis  ine.v.  idcsl  qni  potost  me 
salvarc.  Et  r.ni/tnbit  /iiujun  inea,  soilicot 
ciiin  dclocfatioiK»  ot  cnm  intoriori  gnndio 
cordis  iiarrahoy»/.v/i////f/j  fnnm  :  l^rt.  xxx, 


550 


IN  DAVIDKM 


29  :  Cdiitiniin  rrit  rolns  sinit^  ixu  saiir- 
ti/icate  solrinnitntis.  Item  ibideni  rap. 
XXXV,  10  :  Vrnient  iii  Sion  laudnntos  rt 
Ixtitin  seinpitema  sujirr  rapita  corum  : 
Ps.  XLi,  5  :  In  voce  e.rultatinnis  ctc.  Do- 
)ninr  lahia  inra  aprries.  Ksl  aiitom  srion- 
dnm,  qnod  liomo  alicjnando  inipcditnr  a 
doclrina  etiam  propter  im[)edim(!ntnm  in- 
terins  loqnendiet  hoc  contingit  aliqnando 
propter  cnlpam  anditornm  :  Ezcch.  iii, 
26  :  Limjuain  tuain  adliR'rere  faciam  pa- 
lato  tuo,  et  rris  niutus.  Et  infra  :  Quia 
Doininus  exasperans  est.  Et  propter  pro- 
prinm  peccatnm  :  Psal.  cvi,  42  :  Omnis 
iniquitas  ojipilabit  os  suum.  Quia  ergo  so- 
lus  Deus  linyuas  infaiitium  fecit  disertas., 
Sap,  X,  21  ;  ideo  petit  :  Dominc  rcmovc 
impedimenta  qna?  incurri  pcr  peccatum, 
a  labiis  meis.  Kt  tn,  Laliia  mra  aperies. 
Ephes.  ult,  1!J  :  67  detur  mi/ii  sermo  iii 
apertionr  oris  ?nei  cum  fiducia  notum  fa 
cere  mysterium  Evaiujelii.  Est  antem  no- 
tandum,  quod  iii  apertione  oris  intelligi- 
tur  doctrinae  profunditas,  nbicumque  in 
Scripturis  iuveuitur  apertio  oris  :  ut  Job. 
Hi,  i  :  Post  hxc  aperuit  Joli  os  suum.  Et 
Matth.  V,  2  :  Aperiens  Jesus  os  suum,  sci- 
licet  inprofunditatem  scriptnra^  ;  ettnnc, 
Os  meum  annuntiabit  laudem  tuam;  quasi 
dicat  :  Quod  in  corde  habeo^  ore  confi- 
tebor. 

8.  Quoniam  si  voluisses  sacrificium.  Hic 
excusat  se.  El  primo  ostendit  sacrificium 
non  esse  Deo  acceptum  ;  secnndo  ostendit 
quod  sacrificinm  sit  Deo  acceptum,  ibi, 
Sacrificium  Deo.  Dicit  ergo  :  Ego  repro- 
mitto  doctrinam  ct  laudem,  hoc  enim  sa- 
crificium  honorificabit  te  :  sed  carnale  sa- 
crificium  non  est  tibi  acceptum  ;  et  idco 
dicit :  Si  voluisses  sacrificium,  scilicet  car- 
nalo,  uticjue  dedissem  :  sed,  Utique  holo- 
caustisnon  delectaberis. 

Sed    numquid  non  vnlt    sacrificia  car 
nalia  ?  Si  illa  sacrificia  non  approbat  Deus, 
quare     ergo     mandavit    fieri    in    vcteri 
lege  ? 

Dicendum,  qnod  mandavit  ea  fieii  non 
propter  se,  sed  qnia  ciant  figura  interioris 
veri  sacrificii,  quo  Christus  se  oblulit :  et 
snnt  signa  interioris  sacrificii,  inqnaiitum 
homo  aniinam  snam  ofFert  Deo:  et  iterum 


fu(>riiiit  institnta  pr<jpter  rndcs,  (]ni  ilcnm 
non  noveranl  ;  ct  i(h)o  (qiorlcbat  (inod  in 
rebns  honorarcnl  ot  cognosccrcnt  Dcum, 
nc  sacrificia  idolis  immohircnt,  ad  (juod 
erant  mnltnm  proni.  Sed  quia  David  ex 
Spiritn  sancto  sciebat  cordis  sacrificinm 
Deo  acccptnin,  non  dedil  hic  sacriticia 
corporalia.  Inter  omnia  autcm  sacrificia 
holocansta  erant  magis  Deo  accepta.  Et 
tamen  iUa  propter  sc  nou  crant  accepta 
Deo  ;  ideo  dicit,  Holocaustis  non  delecta- 
beris ;  qnia  ct  si  ipsa  fnissent  tibi  acccpta, 
simplicitcr  obtnlisscm  ca.  Et  si  objiciatnr, 
qnod  odor  snavissimus  erant  Domino,  di- 
ccndnm,  quod  cralhoc  proptcr  figuratnm 
sacrificium,  et  in  siguuminterioris  sacri- 
ficii,  quod  Deo  placet,*  unde  subdit,  Sa- 
crificium  Deo,  sciHcet  acceptum,  spiintus 
contribulatiis.  Augustinus,  x  de  Civ.  Dei: 
Omne  sacrificium,  quod  ofTertur  extcrius, 
signnm  est  intcrioris  sacrificii,  in  quo 
animam  snam  oflert  Deo.  Sed  sciendum 
quod  anima  homiuis  dcducitur  in  pecca- 
tum  primo  per  inane  gaudinm.  Eccle.  u, 
2  :  Risum  reputavi  errorem.,  et  rpiudio 
dixi :  Quid  frustra  deciperis.,  idest  dcdu- 
ceris  in  pcc(!atum.  Secuudo  induratur  ad 
spiritualia  ex  peccato.  Eccle.  \\\,  27  :  Cor 
durum  male  habebit  in  novissimo.  Rom. 
II,  5  :  Secundum  duritiam  tuam  et  cor 
impoemtens.  Tertio,  quia  sufficit  sibi  in 
rebus  corporalibus,  et  non  curat  de  spi- 
ritualibus,  tunc  superbit,  quod  est  ini- 
tium  omnis  peccati.  Eccl.  x,  15.  Oportet 
crgo  quod  po^nitens  qui  cor  suum  ofFerl 
sacrificium  Deo,  contraria  omnibus  his 
faciat.  Et  primo  contra  inane  gandium 
oportct,  quod  assumat  tristitiam  pceni- 
tentia'  :  ct  ideo  snbdit,  Sacrificium  Deo 
spiritus  coufribulatus,  idest  de  omnibus 
peccatis  simul  tristatur,  uon  de  uno  tau- 
tum.  II  Cor.  vu,  iO  :  Quic  secundum  Deum 
est  tristitin,  poenitentiam  in  salutem  stabi- 
lem  optratur.  Baruch.  ii,  18  :  Animarjuai 
est  tristis  super  marjnitudinem  mali,  et 
incedit*  incurva.  Et  infra  :  Dat  tibi  rjlo-'  curva. 
riam,  et"  tristitiam  Dominq.  Contra  se-«.  ,-,„^,/10^?; 
cundnm  opponitur  contritio  ;  unde  dicit, 
Cor  contritum.  Et  nota  differentiam  inter 
confracta  et  contrita  :  quia  confracta  suul 
qua',  dividuntnr   in  magnas  partes  :  con- 


'  Parm 


/OX.    M 


PSALMUS  L 


551 


trita  sunt  quae  in  parvissimas  partes  divi- 
(luntur.  Quamdiu  ergo  quis  liabetcordu- 
rum,  tunc  quasi  iiitogrum  habel  cor  in 
malitia  ;  sed  quando  totaliter  dcscrit  pec- 
catum  pra*bens  se  spiritualibus,  dicitur 
tunc  contritus.  Job.  xvi,  13  :  E(/tt  itle 
quondam  opidentm,  scilicet  in  tempora- 
libus,  repente  conlntm  sitrn.  Contra  ter- 
tium  opponitur  humililas  ;  et  ideo  dicit, 
Et  humiliatum,  Dem^  nondesjjicies,  quia 
superhis  Deus  resistit,  /lumilibus  auteru 
dat  (jratiarn.  Jac.  iv,  6.  Et  est  sciendum, 
quod  facit  mentionemde  cordeet  spiritu, 
et  spiritus  pertinct  ad  animositatem,  et 
sic  pertinet  ad  irascibilem.  Isa.  xxv,  4  : 
Spirittis  robustoruni,  quasiturbo  impellens 
parirtem.  Cor  pcrtiiiet  ad  conciipiscit)i- 
lem  :  et  sic  datur  por  hoc  intelligi,  quod 
quidquid  est  in  vi  appetitiva,  debet  Deo 
oflerri  in  sacrificium. 

n.  lienifpie.  Ilic  promittit  quid  debeal 
facere  in  futurum.  Kt  primo  pefit  (luid 
fiendum  a  Ueo  :  secundo  pronuntiaf,  ibi, 
Tunc  acceptahis.  Ocuhis  David  fercbatur 
ad  duo  :  unum  propin(juum,  (pnjd  eral 
flguraie  ;  '  aliud  remofnm,  quod  crat  fi- 
guratum.  Primum  k\\\\\\  legitiir,  (juod 
David  aedificavit  muros  civitatis  Jerusa- 
lem,  sed  non  consummaveraf,  et  his  con- 
summatis  a'dificaiidum  erat  ■.emphim  :  cf 
ideo  fUcit,  Vac  in  houa  voluntatr  tua.,  at 
eedi/icentur  mari  Jerasalem.  Kt  liiiic  a*di- 
flcatis  muris,  (iidificaiiiliir  temjihira.  Et 
tunc  acceptahis  sacrificium  etc.  Kt  hoc  to- 
tum  erat  tigurah!.  Sed  si  referamiis  ad 
figuratiim,  sic  diceiidum  est,  (luodestdu- 
plex  Jerusalem  :  scilicet  cddeslis  :  (ial. 
IV,  2()  :  llla  qux  sar.su/n  fst  Jrrasa/fm, 
tihera  est,  qu;v  est  mtitcr  uostra.  .\lia  c^f 
pra'sens  Kcclesia  exempliita  ;ib  ilhi.  Apoc 
XXI,  2  :  Vidi  civitatom  sanctftm  Jrrasatcm 
etc.  Kt  ufra(iu('  liabcf  muros.  Miiri  C(eles- 
tis  Jerusalciii  siiiif  niiininienta  a-fcrnifafis 
et  immoifaiif.ifis,  (|iiaiM  (•(nis(!cuti  siiiif 
sancfi  per  (lliristiim  :  Uoin.  viii,  II  :  (Jui 
suscitavit  Jcsam'  C'/irista//i,  ririfir/ihit  rt 
mortatui  corpora  uostra.  Miiii  pra^scnlis 
JerusahMii,  sciliccl  Kcclcsia',  siinl  sacra- 
menta  graliu;  ot  doclorcs.  Kzcch.  .\iii,  5  : 
No/i  stetistis  r.r  ndrrrso,  iirr  nppitsuistis 
miirum    pro    domn    Israr/    ul  slarrtis  i/i 


prartio.  .Edificationem  istorum  pra-videbat 
spiritu  prophetia.',  Isa.  lvi.  Ad  hoc  ergo 
quod  a*dificentur  isti  muri,  Tii  Domine  fac 
heiiif/iu\  idest  ostende  benignitatem  hanc, 
qiiam  beiiigiiitatein  Aposfolus  Tit.  iii,  4, 
dicit  implelam  :  Appa/uit  benifjnitfis  et 
hu//ia/utfis  salvato/is  nost/'i  Dri.  Et  hoc 
non  propter  meiita  nostra,  sed  propter 
tuam  v()liiiitaf(Mii  bonam.  Rom.  xii,  2  : 
f't  /jrohrtis  qUcV  sit  rotautas  Dri  bona,  et 
bc/ie/)lace/is,  et  prrfecta.  1  Tess.  iv,  .3  : 
Ha'c  est  vota/itas  Dri  rtc.  Et  hoc  facias 
ad  hoc,  Ut  aedificentur  muri  Jr/iisatem., 
vel  militantis,  vel  triiimphantis.  Sed  quid 
eril  ?  Tunc  acceptabis  sac/'ificium  jiistitia;. 
Hoc  autem  tripliciter  exponitur  :  et  duo 
primi  inodi  pcrtiiicnt  ad  Kcclcsiam  prcE- 
scntcin.  Uno  inodo,  ()iiod  hoc  refcrainus 
ad  sacrinciiim,  non  (jiio  trucidantur  pe- 
cora,  sed  quo  occidunfiir  hominespropter 
Chiisliim  ;  et  in  hoc  esf  (luplox  gradiis  : 
(|uia  priiniiin  hicuin  teiiet  sacriticium 
Cliiisti.  (ial.  11.20  :  Dite.rit  me.,  et  t/'adidit 
semrti/)sum pro  //ir  :  ot  ideo,  dicit,  tunc, 
idest  in  a'dificatione  muroriiin  Jerusalem, 
idost  Kcclesia',  Acceptatns  sacrificiianjits- 
titi<i',  qiio  Chrislus  se  oblulif,  qui  Justiis 
est.  Joaii.  Mii,  iC)  :  Quis  ex  vobis  arguet 
me  de  /trccato?  Kt  (luiatanta'  virtutisest, 
ut  satisfaccrol  pro  homiiic,  ut  juslificaret 
euni.  SociiikIiiih  lociini  tcnciit  alii  saiidi, 
(jui  se  [iropfcr  Dciim  obfulcriint  in  sacri- 
llciiiin  ;  uiidc  dicil,  obtatio/ieSy  scilicet 
confessores,  \\m  conlifcndo  Chrisfum, 
(|uantuin  in  sc  cst,  obtiilorunt  se  morti, 
licct  iioii  siiit  occisi.  Judic.  v,  2  :  Qui 
s/)oiitr  ohti/tisfis  dr  Israet  ani//ias  rrstra- 
ad  prriratii//i,  hr/wdiritr  Dtu/iino.  Et  ho- 
toraasta.  Isti  siint  marlyres.  Joan.  xv, 
1 .1  .Majore//!  raritatr/n  nrmo  hahrt  etc. 
Et  tiinr  accr/)tabis,  (|uando  isla  ipsi  sancti 
imponcnf  sc  tanii|iiain  \itiilos  siiper  al- 
tarc  tiiiini.  idcsl  siipcr  lldcin  fiiam,  et 
sii|)cr  Chrisliini,  idcsf  c.\|)oiicnt  .so  tam- 
(]ii;iiii  \itulos  proptcr  Cluisfnin,  ct  fldem 
Christi  ad  iinniol.indiiin.  .Mio  modo,  ut 
rofcratni  (|iiaiifiiin  ad  opiMNi  justoriiin  : 
ot  sic  «»st  sonsns  :  .Xcccptabis  justitiani 
sicut  sacrinciiim,  ipiia  opora  justitia'  cl 
misciicoiili.o  sniif  siciil  sacriflrium.  Hob. 
iiK.  If)  :  lirtu^ficrntix  ct  commuuionis  /u)- 


■  Ai.  :  «  siuguluio.  » 


ii:\2 


IN  OAVIHKM 


/i(e  oblivisri :  (n/ilnts  rnitn  /fnstiis  protnr- 
retttr  Dvtis.  VX  Iimic  ii('ti[ii«',s  ohlalioiios, 
Socunduni  liro|iroriuin  :  llolocaustum  ost, 
quotl  totum  iiKriKJrhatur  :  ot  sigual  per- 
fpctos  viros,  i|ui  tolalitcr  daut  so  Dco, 
(Mtiatioiios  suiit  illi  (|ui  aii(]ui(i  oireruiit<;t 
ali(iuid  rosorvaut,  ot  tuno  sacordolos  im- 
poiiont  vitulos,  idost  conversos  de  novo  : 
Svper  alttire,  idost  '  siipor  (idem  Cliristi. 
Vel  luiio  pradati  majoros  imponent  pifo- 
dicatoros  mut^ioutos  doctriiia  lidei,  Super 
allart.,  idost  su[)er  confossiouo  tidoi.  Tor- 
iia  expositio  ost  do  cadesti  Jerusaleni  :  ot 
est  sensus,  tU7ic,  scilicet  quando  todifica- 
buntiir  muri  (wlestis  Jerusalem,  Accepta- 
hifi  sacrificitim  /iistitix.  Hic  quandotiue 
fit  sacrificium  pcoiiitentico  ;  sed  ibi  esttan- 
tum    laudis.  Isa.    lx,  21  :  Popultts  tut/s, 


oinnes  Justi  in  pnpetiium  hcredituhttnt 
terratn.  Kthocostillud  SMcriflciuni  laudis 
do  ([uo  l's.  i..\xxui,  5  :  lieati  (jiti  liuhitnnt 
111  (lotno  tuu,  iii  s,i'cula  s/eculorum  lauda- 
htint  te.  Et  tunc  oblationes,  idest  sanclos 
miiioros,  ct  /tolocaustu,  idest  saiictos  iuh- 
joros,  acce[ttahis.  Kt  hoc  oirerent  an^^oli, 
quibus  dicitur  Matth.  xiii,  30  :  Triticum 
autetn  coiujreiiate  iit  /torreum  metim.  Kt 
isti  Augeli,  imponent  sanctos,  Super  al- 
ture  tiium,  idost  in  gloriam  coplestem. 
Apoc.  VIII,  3  :  Data  sunt  ci  incensa  mul- 
ta,  ut  (larent  de  orati(jnihus  sanctorum 
immiuin  super  altare  aureum.  Psal. 
LxvHi^  32  :  Plucehit  Deo  super  vitulum 
novellum  cornua  producentcm  et  tin- 
(julas. 


PSALMUS  Ll 


1.  lu  finein,  viiin  venit   Doeg   li/iiuiaeti.s   et  nuntiuvil 
Sauli,  venit  Dnvtd  in  itomum  Ahimelech. 

Quid  gloriaris  in  malitia,  qui  poteDs  es  in  iuiqui- 
lale  ?  Tota  die  inju^tiliani  cogiluvit  lingua  tua  :  si- 
cut  novacula  acuta  feci?ti  (Joluni. 

2.  Dilexisti  nialitiain  rtiiiter  hfuignitatfin  :  iniqui- 
tiilcui  uiagis  quam  loi|ui  a;iiuitatem.  Dilexisti  om- 
aiu  verba  prjecipitalionis,  liugua  dolosa. 

3.  Propterea  Deus  destriiet  te  in  fineni  :  evellct 
te,  et  emigrabit  te  de  tabeniaculo  tuo,  et  radicem 
tuam  de  terra  vivuutium. 

^.  Videbunt  justi  et  timebunt,  et  sujier  eum  ride- 
bunt,  et  dicent,  Ecce  bomo  qui  non  posuit  Deuni 
adjutorein  suum.  Scd  speravit  in  mullitudine  divi- 
tjarum  suarum,  et  pricvahiit  iu  vanitate  sua. 

5.  Ego  autem  sicut  oliva  fructifera  in  domo  Dei, 
speravi  in  misericordia  Dei,  in  cEterniim.  el  in  sae- 
cuhim  fueculi.  Conlitebor  libi  in  sajculum,  (juia  fe- 
cisti  :  e\pectabo  nonien  tuuin,  quoniam  bonuui  est 
in  conspectu  sanctorum  tuoruni. 


1.  Hic  iucipit  secuuda  (juinquagona. 
Et  sicut  dictum  est  iu  principio  libri, 
prima  quinquagena  pertinet  ad  p(jenitcii- 
tes  ;  ista  socunda  quiuquagena  pertiiiot 
ad  proficieutes.  Circa  ([uos  sunt  tria  per 
ordiuem  videnda  :  nam  primus  gradus 
proficiontium  ost  Juslilicatio  :  secuudus 
gradus  est  exerciliuui  bonorum  operum  : 
tertius  est    consideratio  divinorum  opc- 


rum.  Et  sic  ista  quinquagena  dividitur 
in  tres  partes.  Primo  tangit  de  his  quae 
pertincnt  ad  justificationem ;  secundo  agit 
de  bis  quae  pertinent  ad  executionem 
bonorum  operum,  ibi,  Deus  Juilicium; 
terlio  agit  de  bis  quae  pertinent  ad  con- 
sideratiouem  divinorum  operum,  ibi, 
Deus  stetit.  In  justificatione  duo  sunt 
necessaria  :  scilicet  aversio  a  peccato,  el 
couversio  ad  Deum.  Et  sic  duo  suiit  in 
peccato  per  oppositum  :  scilicet  aversio 
a  Deo,  et  conversio  ad  peccatum,  Primo 
ergo  ponit  Psalmos  qui  pertinent  ad  ad- 
versionem  et  detestationem  peccati ; 
secundo  ponit  Psahnos  qui  faciunt  sive 
continent  subjectionem  Deo,  ibi,  Ps.  lxi, 
2  :  Nonne  Deo  subjecta.  Circa  priraum 
duo  facit.  Primo  ostendit  malitiam  pec- 
catorum  ;  secuudo  ostendit  mala  qua"  a 
peccatoribus  fiunt.  Ex  duobus  aggravatur 
peccatum  :  scilicet  exaffectione  peccaudi, 
et  ex  coutemptu  Dei.  Primo  ergo  aggra- 
vat  malitiam  peccatorum  ex  primo ; 
socundo  aggravat  eorum  malitiam  ex 
secuiido,  ibi,  Ps.  lii,  1  ;  Dixit  in^ipietis. 
Titulus  :  In  ftnem  intellcctus  David,  cum 


'  AJ.  :  «  idest  altare.  » 


PSALMUS  f. 


sr,.? 


vmhset Dofig  ldumxus,et  nuntidssel  Sauli, 
venit  David  iii  domum  Abimelecli,  lia^c 
historia  habetur  I  Kog.  xxi  et  xxii,  quaiuio 
scilicet  ilavid  fufj;-icns  a  Saulo,  voiiit  iii 
Zebe  ubi  craiit  sacerdotes,  et  accepit  g^la- 
dium  (lolia^ct  panes  propositionis,ct  Doeg 
Idumajus  intcrfuit,  (jui  iiifcr  pastorcs  crat 
potens;ct  conqucrcntc  Saulequod  nullus 
pugnaret  pro  eo  contra  David,  istc  Doeg 
enarravit  quoinodo  Abimelecii  saccrdos 
receperat  David,  ct  dedcrat  ei  giadiuni 
Goliae,  et  paiies  propositionis  :  ct  sic 
iratus  Saul  mandavit  occidi  omnes  sacer- 
dotes.  (;um(|uc  illi  nollcnt  mitterc  niaiius 
ad  occidendum  sacerdotcs,  istc  D(jcg'  in- 


esl  cogitatio  d(!  peccato  :  ()uia  in  illis 
cog-ilamus  (|iia;  diligiinus.  Tcrlium  est 
gloriafio  de  pcrpetratione  peccati.  Quili- 
het  gaiidct  naturalitcr  cum  lacil  ()uod 
amat.  Sic  ergo  procedit  ah  ullimo.  Ad 
priniiim  degloria  malorum  iiiactu  peccati. 
Sccundo  dc  cogitationc  circa  pcccatuni. 
ibi,  Tota  die.  Tcrtio  dc  amorc  pcccati,  ibi, 
bilexisti.  (^irca  primuin  duo  facit.  Priino 
ponit  potentiam  ali(juorum  ad  male  fa- 
ciendum.  Secundo  ostendit  (jiiod  (|uidam 
gloriantur  de  malo  opere.  Qiiidam  aiitein 
sniit  promjjti  ct  fortes  ad  mala,  et  ad  bona 
dcbilos-.  Dicit  crgo,  Tu  fterratnr  (fui 
potens  es   in  ini(fuilnte  :  .\or.    iii,   .^  :  l'e- 


terfocit  omnes  sacerdotes.  Sed  lameii  di-      cisti  mala,   et   jtotuisti  :  Isa.  v,  22  :    Vx 


versitas  est  in  fitulo  ct  iii  historia,  (|uia 
princeps  sacerdotum  iii  liistoria  vocatiir 
Achimelech,  in  titulo  Abimeloch.  Et  dicit 
(ilossa  (juod  hoc  factum  est  vitio  scripto- 
rum,  vel  propter  mysforium  :  iiam  [)cr 
David  signatur  Christus  :  fum  (juia  nsiis 
est  officio  regi*  dignitafis,  tum  eliam 
quia  ususfuit  dignitate  sacerdotali,  come- 
dendo  panes  propositionis.  Doeg  inter- 
pretatur  motus  '  :  Idumaius  terrcnus ; 
Saul  petitio  ;  Abimeloch  patris  mei  r(;g- 
num.  Per  Doeg  ergo  (lui  fuif  motus  a  for- 
renis,  cum  venisset  David,  scilicct  Chris- 
tus  ad  Abimoloch,  idcst  ad  .liuUeos  ([iii 
cst  patris  moi  regnum,  Xuntiavit  Sauli, 
idost  morti,  ([iiod  im[)ii  manibiis  (<f  vor- 
bis  accersioruiif  eiiiii  (!t  occid^Muiit  oiim. 
Vol,  Doe(/,  idost  Anlicbiisfiis  (|iii  coiniiio- 
vobit  in  liiu;  inundi  tcrionos.  (Juin  v(!nis- 
set  Christus  in  Kcclosiain,  nuntiavit  dia- 
bolo,  (|uod  pcrse([U(>tiir  l'^cclesiam.  Kt 
princi|)alilor  inlolligitnr  lotiis  isto  Psal- 
miis  de  malis  ([ui  [)orso(|uuiitiir  Clirisfiim, 
vel  ins(;,  volinmcinbris.  Dividitiir  aiitcni 
l»salinus  istc  in  [)arfcs  duas.  In  [nima 
agit  do  malifia  [loccaloris,  ([ui  ad  iiii(|ui- 
tatem  arficifnr.  Sociindo  agit  di^  juslilia 
sancforum,  ibi,  E(/()  outem  sieut  (diva. 
Circa  primum  diio  Cacit.  Priino  agit  (U» 
ciil[)a  malorum.  Socundodeoorum  [)(i'na, 
ibi,  Pri)/)tere(i  destruet  te.  Scioiidiiin  csf 
aiitcin,  (jiiod  in  homiiK^  (|ui  atlicitiir  .id 
poccaliim,  tria  [)or  ordiiK^in  S(M|uiiiitiir. 
Priinum  osldeiectatio  poccati.  Seciindum 


(jui  potentes  estis  ad  bihendum  vinum  elc, 
Tu  ergo  qui   sic    os  potens,  Quid,    idesl 
quare,  (/loriaris  in  malitia'}  Unde  debes 
verocundari  et  confundi  ct  tristari  :  l'rov, 
II,    W  :  ljH'tantur  eum   male  fecrrint,    et 
e.rultanl  in  rebus pessimis.  Tota  die  injus- 
titiam  etc.  Hic  ostendil  secundum  qiiod 
priemiserat    supra  :   scilicet    quod    non 
solum  gloriantur  in  malitiis,  sed  cogitaiit 
qiiomodo  male  faciant.   Kt   primo   ponit 
assiduilafom   cogifationis  siiio   inlorpola- 
tiono  ;    undo  dicit,   Tota    die    injustifiant 
r()(/it(/vit    iuujua   tua.    Im[)ro|)rio   dicitnr 
(|uo(l  liiigiia  cogitet,  ([uia  (^ogifarc  perli- 
iicl  ad  cor  :  ol  idco  jxitcst  dnplicitcr  iii- 
telligi,  IAn(/ua  tiui,  idcst  cor  limin,  ((uod 
in  lingua   manirosfafur  :  Kccl.  xxi,  29  : 
///    ore  fatunrum    ror  eorum  :  (|nia    csl 
uniim  ciim   liiigiia,   idcst  |)ara(uin  hahet 
cor  .1(1  locutioiicm.   Vcl.  Li/u/ua  mf/itavit 
injustitia//i,  iii(|iiantiim  cxcogitala  lo([iii- 
tnr,   7'ota  die.  Kt  spccialitcr  ,   ([iiia  docot 
[)cr  lingiiiiin   jicccarc.  Scciindo  c.ve(|iiitur 
criicacilcr  (|ua'  cogital  ;  undc  dicit.  Sirut 
uoruruh/    (/ri/t(/  feristi  didi///i.  Kl    hic  cst 
simililndo  (|iiantuiii  ad    tria.   Priiiio  (|uia 
novacula  aciita,  idcsl  rasoriiim.  cfllcacilor 
ct   cilo  iiicidil,  ([iii.t  iiiilliis  [)ilus  rcsistit 
ci  ;  sic  Docgnon  csl  rcNcritussaccrdoliiim 
iicc  tiinorcm  D;i\id,  ncc  aliqnid  ;  scd  in- 
l(MTccit   oiniics  sac»'rdotcs.    Micli.    ii.    I 
///  /urr  m(itut//i(/  fariunt  i/lud,    i«lcst   sta- 
lini.   Vcl,  Sii //f  //nrar//l(/  arutti  rtr.   quia 
sii  iit  iiovacula  radil  pilos.  ita  mali  ({oliim 


<  .M.  :  «  iiiiitiiH.  <> 
»  Al.  :  «  KideloH.  » 


•  Al.     »  xpirilUHlitiT. 


.)a4 


l.\   DAVIMKM 


ariniiit  (•••iitra  jiislds,  idcsf  pfrs^-ciilorcs 
imniilliinl  :  sod  liof'  vn»"  rariiiiil  siciit 
novaciila,  (pia"  i»ilossii|)cilluos  radil  ;  (|nia 
non  nisi  sui>crlliia.  idcst  lcni|»oralia,  pos- 
sniit  pcccatorcs  saiictis  aufciic,  spiriliialia 
vcroniin(|uani :  scd  siri/ f  /lorf/rN/nftc, q\i\d 
proiniltil  piii'ji;alioii(Mn  lantinn,  sod  siciil 
incxpcrti  Itarhilonsoros  incidunl  carncin, 
ila  niali  faciunl  i\n\  suis  inachinationihus 
carnoiTi  Jnstoniin,  idosl  famam  snam  iiii- 
(|na  liii^Mia  sludonl  incidcro  :  Ps.  xxvii,  .'{  : 
lj)tji/i/ntiir  jK/rr/n  rii//i  pro.ri/}io  si/o.  ]\\o- 
ronymus  liahct,  Quid  f^loriaiis  in  malilia? 
pofous  misoricordia  Dci  tota  dio.  Kl  liic 
esl  scnsns":  (]nasi  dicat,  Tn  (pii  polons 
es  in  malo,  quid  gioriaris  iii  malitia? 
Misoricordia  parata  ost  ad  quam  potes 
convorli. 

2.  Dilr.r/sti.  llic  agil  dc  atrcctu  mali, 
sivo  poccatoris,  ad  noccndum  proxinio. 
Kt  hic  aircclns  in  duohns  consistil  :  sci- 
liccl  in  extoriorihus  ot  intoriorihu&.  Pri- 
mo  crgo  in  oxtofiorihus  ostendit  snhtrac- 
tioncra  justitia'.  Dicit  ergo^  Diiexisli  ma- 
liti(///i    si/jier  bcni(//iitatem.    Rcniguilas, 

^  ,     'gv        idest  hoiia  igueitas  :  ct  sic  facit  liquoscere 
^   ,     <*^'  aiiimum  hominis  ad  hoiia  c(mirauu.icanda  ; 
Y  malitia  e  converso  movet  impctum  homi- 

nis  ad  nocendnm.  Et  isti  mali  et  pecca- 
tores  plns  malitiam  quam  honitatom, 
idest  honignitatem  diloxeriint,  qnia  ma- 
gis  snnt  prorapti  ad  malum  (luam  ad  lio- 
nnra,  eo  (luod  sunt  frigidi  cl  remissi  : 
Joh.  XX,  12  :  Ciim  d/il^e  fu(.'rit  in.  ore 
ejm  malum,  ahsc/mdet  illud  si/b  li/ujiia 
sua.  Quantura  ad  suhtractionem  jnstitiai 
dicit,  Dile.iisti  loqui  inifjiiitatem  mar/is 
(/uam  loqui  au/i/itatnn  :  Ps.  x,  16  :  Q//i 
dilifjit  i/iirjuitatem,  odit  a/iimam  sua/n. 
Qnantum  ad  interiora  dicit,  Dilexisli 
omnia.  verba  jnwrijntatio/iis,  trahendo 
alios  in  morlera,  sicut  Docg  :  iternm  in 
malura  culpsR  :  1  Cor.  xv,  %\  :  Cor/'um- 
jjunt  bonos  mores  collorjuia  j^rava.  Vel 
praecipilando  leipsum;  ot  idoo  dicit,  Li/i- 
(/i/a  dolosa.  Et  tu  qui  es  linguosus  ct  do- 
losns,  vel  hoc  facisper  rmguam  dolosara  : 
Hier.  8  :  Sagitta  vulne/'am  li/ifjua  eorum 
dolum  locuta  est. 

3.  Propterea.  Supra  egit   Psalraista  de 
malitia  peccatornra  ;  hic  aufem   agif  de 


poMia  e(UMim  :  cf  'iica  luic  duo  facit.  Pri- 
iiin  ponit  istoriiiii  malorum  [Konam. 
So(uiido  poiiit  modiiiii  pcrveniciidi  in 
illain,  ihi,  Krellct  te.  Dicit  ergo,  Pr(///t('' 
rei/,  scilicot,  (piia  diloxisti  maliliam  cfc, 
ot  (lilcxisti  v(M'I)a  pra'cipitaiidi  alios,  Dri/s 
drstruet  tc  i/i  l'nir//i,  idcsl  in  pcrjKitnnm  : 
Ps.  xxvii,  .")  :  Drstrucs  illos.,  ct  non  xdi- 
ficabis  cos.  l',l  uKMito  pra'rijjita  eos  Do- 
/ni/ie,  ct  diridc  H/k/ik/s  rori/r/i,  Ps.  i.iv, 
10.  Modus,  quia  Evcllette.  rhinotandum, 
(luod  piimo  pouitur  ista  dostructio  (inaii- 
lum  ad  ipsum  inodum.  Socundo,  (juau- 
tuin  ad  amissionom  futurorura.  Quautiiin 
ad  [)rimnra  duo  considcranda  sunt.  Qiian- 
do^jue  enira  contingit,  qnod  homincs 
hahcnt  aliqua  fundamonta  in  sua  pros- 
pciitate,  sicut  amicos,  et  divitias,  et  liu- 
Jusmodi  :  ot  ideo  comparantnr  radici, 
quia  pcr  hoc  radicati  sunt  in  his ;  ct 
idco  dicit,  Evellet  tc,  ah  oranihns  istis 
in  (juihns  ot  por  quos  es  in  prosperitate 
radicalus  :  Joh.  xix,  10  :  Quasi  arbori' '  evuisx. 
avi/lsx  abstulit  s/jem  meam  :  Jer.  i  :  Ut 
evcllas  ef  destruas  etc.  Secundo  omigrat 
priraa  araissioue,  idest  transfertur  tota- 
liter  :  unde,  Ei/iigrabit  tc.^  idest  faciet  te 
transire,  de  tahe/niaci/lo  tuo,  idest  de 
dorao  et  de  statn  et  de  dignitate  tua  :  Isa: 
xxii,  19  :  Exjiella/n  tc  de  stafi^me  tiiu. 
Joh.  XX,  9  :  Oculus  (jui  cum  vidori/f,  ivt/i 
videbit.  Alia  littera  hahol,  De  tabernaculo 
suo,  idest  Ecclesia  :  Apoc.  xxi,  3  :  Ecce 
taher/iaci/lu/n  Dei  cum  hoi/ii/iibus .  Nnnc 
honi  sunt  malis  pcrmixti ;  sed  in  fine  mali 
excludeiitur  ab  Ecclcsia,  nhi  nunc  snnt 
nnmero,  non  merito.  Qiianlum  ad  amis- 
sioncm  futurorum  dicit,  Et  radicemt//a/n 
de  tcrra  rivc/ifii/m,  scilicct  evellet.  Per 
radiccm  iiitelligitur  hic  caritas,  quap  est 
radix  omniura  honorura.  Ephes.  lu,  17  : 
In  ca/'itate  radicate  etc.  nauc  aufert  Deus 
de  terra  viventium,  quia  aufert  tihi  do- 
num  charitafis  quod  dedil.  Itom  a  hoiiis 
aufoivlur  cupiditas,  qua'  potest  por  radi- 
cem  siguari  :  I  Tira.  ult.  10  :  Hadix  ot/i- 
niu//imaloru//icuj/idifas.  Ilauc  Dens  viris 
spiritualibus  aufort,  quia  qni  ad  tempo- 
ralia  studcnt,  non  possunt  pervenire  ad 
terram  viventium  :  quia  qui  volu/it  divi- 
tes  feri,  i/iciflunt  in  tcnfationem,  (ibid.)  : 


'  Al.  :  «  haec.  » 


*  Al.  :  «  versus.  » 


PSALMUS  IJ 


5 


O.) 


in  quibns  cnpidilatibus  radicanlur  mali, 
scilicet  anticlirislus,  et  diabolus  :  Job. 
V,  3  :  Vidi  stu/lum,  idest  peccatorcm, 
firma  radice,  et  maledixi  pukhriludini 
ejus  statim. 

4.  Videbunt  jusli.  Ilic  ponitnr  ffuctus 
poenae  :  nam  Dcns  pnnit  bic,  et  prauinu- 
tiat  pcenas  proptei-  ntibfatem  jnstornm. 
Primo  propter  metum  pcena',  qnia,  Et 
timehunt.  Et  hoc  potest  Iransferri  ad  sta- 
tum  praesentis  vita%  in  qua  timent  justi 
habendo  reverentiam  ad  Denm,  et  deci- 
dnnt  a  statu  in  qno  snnt  :  Rom.  xi,  20  : 
Noli  altum  sapere:  nnn  time.  Sed  illi  (jui 
sunt  in  patria,  non  liment  al)  ali(|no  statu 
cadere,  quia  sunt  in  perfcctione  gratia^. 
confirmali,  (juia  non  separabnntur,  sed 
reverenlia  filiali  timebunt :  Psal.  xvin,  10  : 
Tim,or  Domini  sanctus  etc.  Et  reverebnn- 
tur  Dei  justitiam.  Tamen  specialins  iii 
pra^senti  vita  tim(!nt.  Secnndo  proj^ler 
despectionem  p(;ccati  el  pra^sentis  pros- 
peritatis.  Et  primo  ponitur  derisio.  Se- 
cuudo  ponitur  causa  derisionis,  ibi,  Ecce. 


peccatoribus  :  Eccli.  x,  IJ  :  Acuro  nilnl 
rsf  srclestius.  Et  ex  (juo  ad  hoc  indn<itnr, 
incidit  in  aliis  facile.  Vel  potest  refcrri 
ad  anticbristuin,  qnia  pra*valet  omnibiis 
aliis, 

5.  Ef/o  autem  sicut  olira  fructifrru.  II  ic 
ag-it  de  saiictitafc  bonornm.  Et  primo 
ostciidit  (initl  a^;;nnt  in  pra*scnti.  Sccnnd»», 
(|uid  ])r(tniittnnt,  ibi,  Confitehor.  Dnph^v 
boniini  faciniit  sancti  in  piiesenti  Eccle- 
sia.  Primo  in  hoc  quod  benc  se  habent  ad 
proximnm,  fiuctilicando  in  eis  :  et  ideo 
jusfns  coniparatnr  oliva.' ;  (juasi  dicat  : 
Peccalor  sic  cvellifiir  sine  frnctu  :  sed 
ego  sicut  oliva  fruclifera  in  doino  Dei.  Et 
comparatur  oliva'  propter  pingnedincm  : 
nam  oliva  scmper  habet  fructnm  pingne  : 
Jud.  IX,  0  :  .\on  /jo.ssu/n  deserere  /ji/ujue- 
di/u'//i  //iea/n\  Jer.  xi,  16  .'  Oliiat/i  uhe- 
re//i.  pulchra/n.,  fructifera/n,  sjifrinstini, 
vocavit  l)(i//ii/ius  nomcu  tuu/n.  Ilic  tanicn 
comparatifi'  oliva'  pro[)tcr  frnctiim  spccia- 
liter  :  (luia  ex  olivis  fll  olenm,  per  ([uod 
signiticalur   misericordia,    ex     (ina  Jiisfi 


Quantum  ad  primum,    Super  eum,  idest      providcnt    aliis,     ct    fVnctnin    faciuiif    iii 


contra  eum,  scilicet  peccatorem,  ride- 
bu/it\  idest  contemnent  ejiis  ndnciam 
et  prosperitatem.  Et  boc  specialilcr  fiet 
in  futuro  :  Psal.  i.vii,  I  I  :  Livtuhilur  jus- 
tus,  cumvide/'itvi/idict////i  :  Job.  xxii,  19  : 
Videhu/it  jusli  et  Uvtahu/itur  ;  et  deridcnt 
primo  peccatorum  superbiam  ;  secundo 
vanam  fiduciam  ot  eorum  frapilcm  glo- 
riam  :  sn[)erl)iain,  qnia  non  spciabanf  iii 
Deo,  sed  de  se  confidcbaiif,  E(  dirc/it. 
justi,  Ecce  hot/io  (jui  /uni  //osuit  adjiitu- 
rem  suum,  idesl  nou  posnit  (|uo(l  iinligc- 
ret  Dei  anxilio  :  l*s.  xi,  l\  :  Luhiu  /nislru 
etc.  Deut.  xxxix,  1^1  :  Drrrli/iuit f/rturc//i 
suum.  De  vana  fiducia  ;  iiii(l(!  dicif,  Srd 
sjjeracit  i/i  /nultiludinr  diriliunnn  siiu- 
rum  :  Prov.  xi,  28  ;  (>///!  ronfidii  l/i  diri 
tiis  suis  corruet  :  I  Tini.  nlf.  17  :  Diriti- 
tihus  hujus  s/rruli  ///wri/zr  rlr.  Dc  \aiia 
gloria  mala  faccre  ot  Deo  [)(;rmilfciit(! 
pr<evalnit  ;  iinde  dicif,  El  //r.rrfiluil  iu 
vanitulc  siia.  Ef  de  hoc  dcridciifiir  :  l's. 
xcin,  1 1  :  D()//iinus  sril  roi/iidiidiirs  hoini- 
UU//1,  </U(miu//i  r<in;v  siinl.  Vcl  |)iM'\alnil 
etc,  ut  r(5fcratnr  ad  avariim,  (|ni  (|naii- 
tnin    ad  ali(|ui(l    [)ra'valcf    omnibns   alii.s 


Ecclesia  :  Joaii.  xv,  1(5  ;  Posui  cusufeulis.^ 
et  friictu//i  uffrrutis.  Ef  buiic  frucfinn  b-ci, 
Lido//u)  D<i,  iion  in  inundo  :  1'sal.  i.xx.xiii, 
11  :  Ele</i  ahjertus  essr  in  do//i()  Dei.  Ifein 
(]Uoad  Dciim  J::sfi  iu  iniindo  isto  faciuut 
aliiid  boiiiiin,  s[)('ran(lo  scilicct  iu  eo ; 
iiiidi'  (licif,  S/)rr<iri  i/i  //li.scriroi-did  Dri., 
noii  nicis  mcritis,  sed  illius  miscricordia  : 
Til.  III,  .')  ;  -\"//  <'r  ojx-rihiis  jiisliii^v  </ii;r 
frriniiis  nos  rtr.  Et  ba'c  miscricordia  esf 
in  a'f('niiiin.  Ef  potesl  lioc  diiplicilcr  ex- 
|)oiii.  riio  iiiodo,  nf  (lcsigncf  a^tcrnifafciu  : 
cf  sic  pofc.sf  rcfcrri  a-fcrnifas  ad  csseii- 
liam  misericordia'  diviiia',  (|iia'  ost  ;i'lcr- 
na  .•  Jcr.  xxxi.  ."f  :  In  curilatr  //e/jictuu 
<lilr.ri  l<-,  idro  dllru.ri  tr  //iiseru/is.  .\lio 
niodo,  iif  rcfciatnr  ad  cllfcfnin  misericor- 
dia'.  .\li(iuaii(lo  cx  miscricordia  Dei  coii- 
ccdunfur  boiia  a'fcriia  ;  «'t  sic,  In  s.rruliiin 
s;vruli,  idcsl  |K»r  oiuuia  ^  s.tciiUi.  Confitr- 
h(d\  ilic  |iroiniffif  (|nid  sit  racturus  :  ct 
|)roiniflif  (liio.  I  iinm  rcfcrliir  ad  [»ra'te- 
lifa  :  cf  c.>«t  grafiainin  actio  ilc  bciieliciis 
collafis  :  pr()|)tcr  lioc  dicil,  Voufilrhnr 
lihi  in  s;rruluin,  idcsl  refcraiu  tibi  laiidi'.>. 
1,1    hoc,   iiiii.)    fij,    lcristi,   sciliccl    t|uoil 


'  Al.  :  <<  ptTcaloifs  \i(iut)uiil.  » 


•  Al<  :  «■  niea.  • 


S.S6  |\   n\VIMI'M 

essem  oliva    rnirlir^ra  in   «lom*»  Dnmiiii,  spocialilor  ronfinfi-it  in  iilis,  (pii  snnl  in 

et  qiiod  s[>f>ro  iii   inisiM-iconiia  h««i.    Aliiid  patria  ;    iindn  dicit,    Qiintiiam    hntium  fist 

ren'rliir    ad    riitnia.     E.iiirrtdhn    unnirn  in  ifmspprtn  snnrlnnim  tuoniTiK    qni   vi- 

tnnm,  i/mmimn  honnm  est.  Expectat  no-  dont  ij)sam  («sscntiam  lionifatis,  iiiidc  iion 

Tnen    Jesii  ossc    salufaro    suum.    Kf   lioc  possunt  nisi  diligere  Dcnm. 

(S.  I).  opns  non  nhsolvit.) 


IN  CANTICUM  CANTICORUM  EXPOSITIO 


-Q^*^??':?^^— 


CAPUT   PRIMUM 


Oseuletar  me  osciilo  oria  sui  :  qiiia  melioru  suul 
ulieca  tua  vino,  fragrantia  uagueutis  optiuiis. 
Oleuru  effusum  nouieii  tuum  ;  ideo  adolescentulae 
dilexerunt  te.  Trahe  nie  post  te  :  curremus  in  odo- 
rem  unguentorum  tuorum.  Introduxit  me  rex  ia 
ceilaria  sua.  Exultabimus,  et  laitahinmr  iu  te,  me- 
mores  uberum  tuorum  super  vinum.  Recti  dihgunt 
te.  Nigra  sum,  sed  formosa,  filiye  Jerusalem,  sicut 
laheruacula  Cedar,  sicut  pelles  Salomonis.  Nolite 
me  cousiderare  quod  fusca  sim,  quia  decoloravit 
me  sol.  Filii  matris  meae  pugnaverunt  contra  me, 
pusuerunt  me  custodem  in  viaeis.  Vineam  meam 
uoa  custodivi.  Indica  milii  quem  diligit  anima  mea, 
uhi  pascas,  uhi  cuhes  in  meridie,  ne  vagari  inci- 
piam  post  greges  sodalium  tuorum.  Si  ignoras  te,  o 
pulcherrima  inter  muHeres,  egredere,  et  al)i  post 
vestigia  gregum  tuorum,  et  pasce  haidos  tuos  juxta 
tuhernacula  pastoruui.  Equitalui  meo  iu  currihus 
Pharaonis  assimilavi  te,  amica  mea.  Pulchrae  sunl 
gea^e  tute  sicut  turluris,  coilum  tuuin  sicut  mouilia 
Murenulas  aureas  faciemus  tihi,vcru)i(ulatas  argeii- 
to.  Duiu  esset  rex  in  accuhilu  suo,  nardus  mea  de- 
dit  odorem  snum.  Fascicuhis  myrrhie  dih;ctus  meuR 
mihi,  iuter  uheia  Uica  commurahitur.  Uotrus  Cypri 
(iilectiis  mcus  iiiihi,  iiiLer  uhera  iiiea  commorahi- 
tur.  Botrus  cyj^ri  dileclus  ineus  mihi,  in  viiieis 
Euguddi.  Ecce  tii  pulchra  es,  ainica  mea  ;  ecce  tu 
pulciira  69  ;  oculi  tui  columharuin.  Ecce  te  pulcher 
es,  dih'cle  mi,  ct  dfcorus.  Lfcliihis  nosler  lloridiis, 
tigua  domoruiu  nostrariim  cedriuu,  la(|ueariu  nod- 
tra  cypressiiia. 


Saloiiion  iii.s|)iratiis  diviiio  .spiritii,  oom- 
poKuit  liiiiic  lilielliiin  d*;  iiiiptiis  Cliristi  et 
Ecclesia>,  et  i]iio(iainino(li)  epilliaiaiiiiiiin 
fecit  (llirisli  et  Kcclesiu',  idesl  (lanticiim 
super  tlialamoS.  Uiide  et  (laiitica  (^antico- 
rum  voc-avit  lumc  liliellnm  :  (|uia  omiiiu 
uliu  (.antica  supore.vcellit.  Sicut  cnim ' 
dicitur  :  Ke.x  llcf^nm,  et  Dominiis  do- 
minantium  ;  el  Solcnmilas  .soltninilatum  : 
sic  dicuntiir  (lanlica  canticoinm,  ob  (>x- 
coUentiam  et  dignilatem.  Ksl  autem  iu 
hoc  obsciirissimus  istu  iibur,  quia  uulUi: 

*  Al.  :  «  etiam.  u 


ibi  commemorantur  persona»,  cum  tameii 
stylo  quasi  comico  sit  compositus. 

Ait  ergo  :  Oscitletur  me  osculo  oris 
sui.  Desiderautis  vox  est  synagoga»  ad- 
ventnm  Christi  :  quasi  diceret  :  Quia 
toties  milii  adventiim  suum  promisit  per 
prophetas,  veniat  erg-o,  et  osciiletiir  me 
osculo  orvi  sid :  idest  per  seipsnm  milii 
loqualur.  Quia  meliora  sunt  uhera  tua 
vino.  Repente  ad  ipsnra  ciijiis  desiderio 
fragabat,  verba  convertens  siibdit  :  Quia 
meliora  sunt  ubera  tua  vino.  Fer  iibera 
Christi,  diiicedo  Kvangelii  intolligitur  : 
(jiiia  veliiti  lacte  niitritnr  iiifaiitia  crcden- 
tiuin.  Viiiiim  aiitom  austcritatcni  legis 
signilicat.  Sed  nbera  Christi  meliora 
siint  viiio,  (iiiia  diilcedo  Kvangelii  melior 
est  austcritate  logis  :  iu  lege  eiiim  niilla 
reservatur  paMiilcntia  :  (jiiia  pra'cipif.  ut 
(|ui  occidit  occidafiir  ;  Kvangcliiim  autcin 
dicit  :  .\()U)  inorlem'  ueccatoris,  sed  ut,-,,- 
concertatur  iinpius  a  via  sua,  et  vivat  : 
(Kzecli.  xxxm,  ii.)  hraijrantia  umjuentis 
nptimis.  llngucnta  dona  sunt  S[)iritus 
sancti,  vel  etiam  opcrutiones  virtutnm, 
dc  (iiiibus  .\posfoliis  II  Cor.  ii,  l.^i:  C/tnsti 
honus  oilor  suinus  Dcn.  O/cuin  e/fusum 
noinen  tuum.  Noincn  luum,  o  Cbristo, 
elViisum  cst.  Cbrisma  gra'ce,  Intinc  unc- 
fio  dicitnr.  Iiidc  iioincn  ab  unctionc  vo- 
cafum  cst.  Solot  luitcm  Spiritus  saiictiis 
lioc  obn  nominc  a|)|>cllari  :  juxta  (|U(>d 
Psalmisfa  aif  l'salin.  xi.iv,  8  ;  l  nrit  te 
bciis  Deiis  tuiis  oicft.  idcst  Spiritu  sanc- 
to.  Iloc  olouin  etrusiim  cst,  (|uan(io  ba>c 
Kratia  (juam  ('.bristns  siiiguluritcr  liubiiit. 


."r.8 


i\  r:\\T.  rwTic. 


(lala  «»st  oinnilms  «»h>rlis.  Tndool  a  (iliiisto 
<'.lirisl;ini  (licuiiltir  parlicipjilidiio  noniiiiis 
(llirisli.  |'",t  hcnc  non  stillaliiin,  scd  cMn 
siiin  (licilnr  ohMiin  :  (iiiia  aliiiiHJanlcr  lia-c 
prralia  oinnibiis  dala  ost  in  (llirislo  (Tcdcn- 
tibns.   hleo   nilnlesrentiil;v   dih-Tenott   tr. 
AdolPsconluliT    dicnntnr    aniina'    cloct^t- 
rnm,  (]uia  in   haplismo  roii^iuorunt  .sor- 
i\QS.  votoris  hominis,  ot  ronovata'  suiil  in 
(Ihristo.  Hono  aulom  fominino  g(>noro  di- 
cnntur,  (|uia  anima'  saiulornm  (jno  ma- 
Joris    fraj^-ilitalis    sihi    oonscia^    siinl,    oo 
amplius  dilig-iint  Christnm.  Vox  Eoclesi* 
do  gentihus  :    Trahe  me  post  te  :  cifrre- 
9nits.  Nam  hactenus  locutus  cst  synago- 
ga  :  hic   incipil  loqui  Ecclesia   de   gcnti- 
hiis  :    Tra/ie  me  post  te  :  quia,    inquit, 
meam   infirmitalem  cognosco,   et   video 
nihil  me  mois  virihus  boni  posse  agerc  ; 
tua  gratia  trahc  me  ad  tui  imitationem : 
vel   etiam  cum  ccelum  ascenderis,  trahe 
me  post  /(?,  ut  te  sequi  merear.  Introdu- 
.Ttl  nie  rex  in  (ellaria  stta.  Hic    loqnitur 
Ec(^lesia  de  Christo  sponso  suo  ad  animas 
fideles.  Collaria   Dei   sunt   aptcrna   heati- 
tudo  et  supernep  patria^,  gaudia  ;  in  quam 
introducta  est  jam  Ecclesia  per  fidem  et 
spem,    et    quandoque    introducetur    per 
rcm.  E.rttltabimus  et  laetahimttr  in  te.  De 
donis,  inquit,  tiiis,  exaltabimus   et  laeta- 
bimur  :  sed  quia  scimus  hoc  non  nostri 
esse  meriti  ;  in  te,  non  in  nobis  cxulta- 
bimus.   Hoc   est    quod   Apostolus  ait   H 
Cor.  X,    17  :    Qui  tjloriatitr.,   in   Domino 
glorietur.  Memores  nberttm  tuoritm  super 
vinum;  idest,   memores   gratia^.   tuap.  et 
misericordiap,  quia  salvati  sumus.  Ubera 
enim  sunt  ipsa  gratia  qua  salvaraur.  Re- 
cordantes  eliam  quia  tu  austeritatem  le- 
gis  uheribus   doctrinai  evangelic«   tem- 
porare  dignatus  cs.  Recti  (lilifjunt  tc.  Hli, 
inqnit,  qui  recti  corde  .sunt,  diligunt  te, 
idest  illi  qui  nihil  suis  meritis  tribuunt, 
sed  omnia  tuae   gratiae   depiitant.  \ullus 
enim  te  diligit  nisi  rectus,  nullus  est  rec- 
tus  nisi  qui  te  diligit. 

Nigra  sum,  sed  formosa  (vel  decora) 
filiae  Jerttsalem.  Hic  rursus  loquitur  Ec- 
closia  ad  .sanctas  animas.  Nijra  sttm, 
(lui  i  persecutiones  patior  :  sed  formosa 
sum  virlutihns,  fi/icV  Jerusa/em  ;  idest,  o 
anima?  fideles,  nigra  sum,  idest  defor- 
mis.    perseculionibus,  et  a^rumnis  quas 


snstineo  ;  sed  forniosa  sura  decore  virtu- 
Imn.  O""niodo  anima  nigra  sil,  vcl  quo- 
inodo    formosa,    ostoiidit    ciiin     siihdit  : 
.Si(  itt  labernfirii/a  ("ri/ar,  siritt  pe//i's.  Sa- 
/onnniis.    Ila    onim   (lislingnitur  :  Nifjra 
sum  sirut  tabernacula  Cedar,  formosa  si- 
ritt  pe//es  Sa/omonis.  Ccdar  filius  fuit   Is- 
maelis,  et  intcrprotatur  lenebrae.  Ismaoli- 
t;o  voro  sempor  in  talxMnacnlis  hahitare 
soliti   sunt,  ot  non   habont  doraos.    Dicit 
orgo  Ecclesia  se  nigram  csse  sicut  taber- 
nacula  Cedar,  propter  persecutiones  quas 
palicbatur  a  filiis  lenchrarum,  quod  in- 
terpretatiir  (^edar.  Ilinc  a  Psalmista  dicit 
Psalm.  cxix_,  5  :  Habitavi  cum  habitanti- 
/nts  Ce(/(tr,    id(3st  conversatus  sum  inter 
persecutores  et  peccatores  infidclitale  ni- 
gros.  Forraosam  vero  se  dicit  sicutpelles, 
idest  tabernacula  Salomonis,  qui   pacifi- 
cus  intcrpretatur  :    quoniam   digna   erat 
visitatioiie    et    consolatione    sponsi    sui 
Christi  inter  angustias.  Et  sicut  taberna- 
cula  ex  pellibus  mortuorura   animaliura 
liunt,  ita  Ecclesia,    taberiiaculum   videli- 
cet  Dei,  ex  his   constrnitur   qui   seipsos 
cum  vitiis  et  concupiscentiis  mortificant. 
No/ite  me  considerare  quod  fusca  sim, 
quia  deco/oravit  me  so/.  0  animae  fideles, 
et  Deo    devotae,    no/ite    me    co)isi(/erare 
quod  sim  fusca,  idest  quod   tribulationi- 
bus  afficiar,  quod  persocutionibus  oppri- 
raar,  quia  (/eco/oravit  meso/\  idesl,  fer- 
vor    persecutionis     splendorera    in    me 
quodammodo  obfuscavit  ;  ac  si  diceret  : 
Interiorem   pulchritudinera   mcara  ctigi- 
tate,  et  illain  attendite,  non  illa  qua»  foris 
pati  vidcor.  Tale  est  quod  et  Apostolus 
dicit  Eph.:  No/ite  deficere  in  tribu/ationi- 
bus  meis  jtro  vobis  qux  est  g/oria  vestra... 
Non  enim  sunt  condignae  passiones  hujus 
temporis  ad  futuram  g/oriam  qux  reve- 
/abitur  in  nobis  :  Rora.  viii,  18  :  Sol  au- 
tem  iu    Scripturis  multos  habet  sensus. 
Aliquando  signiiicat  ipsum  Dei  et  homi- 
nura    raediatorera,  sicut  dicitiir  Malach. 
IV,  2  :    Vobis  timentibus   nomen  meum., 
orietttr  so/  justitiae,  idest  Christus.  Signifi- 
cat  etiam  Ecclcsiam,  sicnt  Dominus  dicit 
Matth.  XIII,  43  :  Tunr  justi  fu/gebunt  si- 
rut  so/.  Aliquando  forvorem  persecutio- 
nis,  sicut  liic,  et  in  Evangelio  Matth.  xiii, 
21  :  ubi  dicitur  de  semiue,  quod  cecidit 
super  lerrara,  et  orto  sole  exaruit  ;  quod 


CAPIIT 


ipse  Dominus  uporit  exponeiis  :  Facta  au-  quiescet  spiritm  meus  etc.  Ne  enim  sancti 

tem  persecutiojie  propter  verhum^  scanda-  seslu^  lentationis  arescant.  ipse  in  eorum 

lizantur.   Filii  matris  mex  pugnaverimt  cordlbus   cubat  et  requiescil,   at(iue   ab 

contra  me  ;  posuerunt  me  cnstndem  hi  vi-  onini  fervore   tentationum  et  persecutio- 

neis.    Vineam  meam  non  custodivi,  IJnde  num  protegit.  Qiiare  hoc  ?  x\>  vafjari  in- 

cceperit    ha^c    persccutio '    ostendit    cnm  cipiani   post    f/re(/es    soduliuin    titonim. 

subdit  :  Filii  matris  mere.  Vox  primitivtfi  (ireges    sodalium    ap[)ellat    convonticula 

EcclesiflH,  Filii  matris  mex  putpiaverunt  haireticorum,    (jni    sodalos   Christi  sunt, 

contra  me.  Mater  primiliva;  Ecclesiai,  sy-  (juia   et    ipsi   greges  suos   pascunt.    Sed 


nagoga  est,  cui  por  Prophetam  dicitur 
Isa.  I.  16  :  Et  vocaberis^  civitas  fidelis.,  et 
mater  civitatum,  fidelis  Sifui.  IIujus  fiUi 
sunt  Judaei,  qui  pugnaverunt  contra  Ec- 
clesiam  primitivam  quando  excilaverunt 
persecutionem  contra  credentes,  propter 
quam  omnes  dispersi  sunt  pcr  regiones 
et  per  civitates  Samaria\  Posuerunt  rne 
cvstodfm  m  vi?ieis.  Vinea  una  fuit  primi- 
liva  Ecclesia  in  Jerosolymis  ;  sed  ub  Ju- 
daicam  persecutionem,  dispersis  omnibus 
credentibus,    multae    vineae    facta>    sunt, 


Christijs  unum  habet  gregera  ;  haretici 
vero  non  grf^gem,  sod  greges  pascunt  ; 
et  est  sensns  :  0  sponse,  indica  luihi 
sanctos  et  electos  tiios,  in  quorum  men- 
tibus  requiescis;  ne  forte  olfendam  el  in- 
curram  haTcticos  putans  te  me  ibi  posse 
invonire.  Ilunc  versum  male  hceretici 
distiiiguei)ant,  tan^juam  interrogaret  : 
IJhi  /juscfis.,  uln  ruhes;  ct  i[)se  rosponde- 
derot  :  In  merifUe  cubo,  idest  in  australi 
parte. 

Si  ifjnoras  te.  Vox  sponsi  ad  sponsam 


idest  multce  Ecclesia?  constructa^  sunt  per      suam  Kcdosiam.  Si  it/noras  te,  o  pulclira. 


universum  mundiim.  Dicit  ergo  Ecclesia 
primitiva  :  Posuerunt  me,  scilicet  Apos- 
toli  et  doctoros,  custodem  ;  idest  ut  es- 
sem  custos  Ecclesiarum.  Uiido  et  bene, 
ubi  nos  legimus  Act.  viii,  1  :  Omnes  dis- 
persi  sunt,  in  gra^co  haljotur  :  Dissemi- 
nati  sunt.  Ad  hoc  enim  divinitus  disporsi 
sunt  ut  pliires  Ecclesiaj  fierent  per  uni- 
vorsum  orbem.  Vineain  rnefim.,  idest 
unam  illam  Ecclesiam  ([ua^  in  Jerosoly- 
mis  fuit,  7ion  cusfodivi.  IIoc  autein  iioii 
ad  votum,  noque  ad  meiitem  est  referen- 
dum ;  sed  ad  locum.  Non  custodivi,  sub- 
audi,  iit  esset  sohimmodo  ihi  iibi  c(i'[)it. 
hulira  milii  uhi  /tasras  ;  uhi  riihes  iii  nir- 
ridie.  Vox  Ecch'sia'  ad  s[)(>iisiiin  sniiiu 
Christum.  0  sponso,  (/urtn  dilu/it  iiniuui 
mea.,  idesl  qnem  tota  intentione  diligo, 
indica  tnilii  ithi  pascas ;  idest,  iihi  ovos 
tuas  pascere  facias.  Ijiso  est  ciiim  /tastor 
bonus,  sicut  i[)S(^  dicil  iii  Kvang(dio  Joaii. 
X,  I  i  :  Indira  tnilii  uhi  /xisras,  ot  ithi 
riibes,  idost  recjuioscas,  et  iioc  in  ttirridie, 
idest  iii  fervoro  [)orsocutioiiis  vol  touta- 
tioiiis.  Laborans  oniin  Kcclesiii  [)ers(>cu- 
lionibus,  ()l)S(M>ral  s[)oiisum  siiuni  iil  oi 
(licat  iii  (|uoniMi  inoiitilius  roijiiiescat  : 
nam  ciibaiM!  s[)oiiso  roijuioscero  osl,  siciit 
i|)S(>  dicil     Isai.    .\i,    2  :    Sii/trr    t/urin    rr- 


('(/rcderr.,  cf  ahi  post  vestigia  grcgutn ; 
ac  si  dicerel  :  Tu  ([uereris  te  ([iiasi  a  me 
derelictam,  et  perseciiliuniim  fervoribus 
deiiigratam  ;  noc  considoras,  ([iiod  pul- 
chra  sis  inter  mulieros  ;  idest  noii  atlen- 
dis  virtutum  s[)iritiialiuin  [)iilchritudi- 
iioni,  (lua  pra*  coteris  decoraris;  licet  ten- 
lationibiis  (loiiigreris,  Si  ergo  igtioras  te, 
idost  si  lianc  dignilatom  et  formositatom 
tiiani  iioii  recogiioscis  ;  cgrrdrrc,  i.\e  inoo 
consortio,  et  abi  post  vestigia  greguin. 
Iloc  Oat,  se(|uere  et  iinilaro  doctrinam 
errantiiini  Iia*roticoruin,  ([ui  contonij)to 
vero  pastore  iinius  grogis,  multos  sibi 
grogos  cuacorvavorunl  ;  ef  /lasre  li.vdos 
fiiiis  jii.ifu  fultrniunilu  /tasfuruitt,  idest 
[loccatoros  ot  orronoos  audiloros  sub 
dogniato  lia-rolicorum.  rnus  oniin  pas- 
tor  est  Chrislus,  i|iii  uiiiiui  haliot  gre- 
goni,  idost  uiiilatom  Kcclosi;p  cnlholica*; 
|)asloros  voro  niulti  suiit  Iworotiii,  (|iii 
grogoiii  doco[)loruin  hoiniiium  sibi  ag- 
grogant,  (|uus  diabuU)  [)ascunt,  de  quibus 
Psaliiiisla  Tsal.  xi.viii,  15  :  Sirut  oves  in 
in/rrni)  /lositi  sunt.  Ovcs  vocaiitur  iii  loco 
liuc  iiiali,  nun  |)rui)tor  buiii  siiu|)licitntoin 
vol  ignuraiitiam,  sod  [)roptor  hoboludi- 
nom  :  ([iiia  iiosciuiil  rosistoro  [irava'  t\oc- 
triiia'  ;  sod  uiniiia  (jiia'   ^ibi    iiu|)ununtiir 


I  Al.  :  «(  eu>|>t.>ril  iiiT4<.'ciitio.  u 


*  Al.  :  <■  aolu.  » 


560 


l\  rVNT.  CANTIC. 


a  miilis  (lortorihiis,  siistiiicnt  iion  houa 
pationtiu.  Vox  (•Jusdcni  sponsi  :  luiiiita- 
tui  mea  iii  ciirrihiis  P/ii/nfo/iis  (iss///i//'/ri 
fp,  n/uicn  i/ien.  K{]uitalnin  suum  appcllat 
cxercituuin  lilioruin  Isracl,  vidoruft  sox- 
c«;nta  sox  inillia  (lui  egrossi  suiit  (le 
jEgyplo,  ot  transiorunt  mare  riihrum. 
iMinitatuni  antem  snum  illam  inultitudi- 
nem  dicit  :  qnia  sicut  anriga  currui  pra^- 
est,  ita  Dous  illi  plohi  [ira-orat,  protegons 
illam,  ot  dofi-iidons,  ot  ad  lerram  ropro- 
missionis  iufroducens.  Iluic  suo  oquitalui 
assimilavit  amicam  suam  :  (jiioniam  sicut 
ille  populus  per  mare  ruhrum  salvalus 
est,  Pharaouo  demerso  :  ita  Ecclosia  geii- 
lium  per  haptismum  de  diaboli  servitute 
lihorala  est,  et  ad  veram  ropromissionis 
lorram,  evangclicam  lihortatem,  intro- 
ducta.  Sic(]ue  qua^  erat  ancilla  vitiorum, 
facta  est  amica  Christi,  emundata  ot  ahlu- 
ta  per  baptismum  a  sordibus  peccato- 
ruin.  Vel  aliter,  secundum  (iregorium  : 
Kqiiilatui  ineo  i/i  cur/'ibiis  P/iaraouis  as- 
sir/ii/avi  lc,  amica  //ica.  Omnes  enim  qui 
luxuriw,  qui  superhiio,  qui  avarifiw,  qui 
invidiae,  qui  fallaciae  deserviunt.  adbuc 
quasi  equi  quidam  sub  curri  Pharaonis 
sunt,  idest  sub  regimine  diaboli  ;  omnis 
vero  qui  in  humilitate,  in  castitate,  in 
doctrina,  in  caritate  fervet,  jam  e^iuus 
eHectus  est  croatoris  nostri,  jam  in  curru 
Doi  positus  est,  jam  sessorem  Deum  ha- 
bet.  Unde  cuidam  dicitur  cui  jam  Domi- 
nus  pra!sidobat,  Act.  ix,  5  :  Du/nmi  est 
tibi  co/itra  stimulum  calcitrare ;  ac  si  di- 
ceret  ;  Meus  equiis  es,  jam  contra  me 
calces  jactarenonpotes,  jam  tihi  ego  prse- 
sideo.  De  isfis  equis  alibi  dicitur,  Ilahac. 
•  viam  /e- III,  15  :  Misisti*  in  mari  equos  tuos,  tur- 
equistxiis...  fxi^ites  aquas  mu/tas.  Habet  enim  currus 
in  luto  Deus,  quia  animahus  sanctis  pra3sidet,  et 
multarum.  ptM'  auimas  saiicfas  circiimquaque  dis- 
currif  :  unde  scriptum  cst,  Psalm.  lxvii, 
1 8  :  Currus  Dei  (/ccc/n  //ii//ibus  '  mu/ti- 
p/ex,  mi//ia  /seta/itiimi.  Ilahet  ciirrus 
Pbarao,  qui  tamen  currus  in  mari  rubro 
suhmersi  suiif,  (juia  multi  perversi  in 
haplismate  mufati  sunt.  Dicit^  ergo  spon- 
sus  :  Equitatui  /neo  i/i  cur/ibus  P/iarao- 
/lis  assimi/avi  te,  amica  mea ;  idesl,  dum 


.(dhuc  tii  o.sses  iu  (■urrihiis  Pharaonift, 
ogo  te  o(]uitatui  meo  assimilavi  :  (|uia 
atfondi  (]ui(l  pra'd(;sfiuafi(inis  iti  to  fece- 
riin,  0(]uis  mois  te  coinparavi.  Videt  eniro 
l)(!us  mulfos  adhiic  doditos  liixuri<e,  ad- 
huc  avariliie  servientes  ;  of  tamon  atten- 
dit  iii  S(jcreto  judicio  quod^  jam  do  ipsis 
operatus  e.st,  Quia  habet  equos  Deu^  ;  sed 
mulfos  videt  adhuc  equos  esse  Pharao- 
nis  ;  ot  quia  considoraf  occiilfo  judicio, 
occulfa  pra'destinatioiio  ad  bouum  cora- 
mutandos,  similes  illos  attendit  jam  equis 
suis,  quia  videt  illos  ad  currum  suum 
ducendos  qui  priiis  iii  curru"  Pharaonis 
deserviebant.  Ubi  consideraiuUi  sunt  oc- 
ciilta  judicia  :  (juia  multi  videntur  per 
pra'dicafionem,  pcr  sapicntiam,  [)or  cas- 
fitatem,  por  largifalem  e(]uos  Doi  essc  ; 
et  tamcn  occulto  Dci  judicio  equis  Pha- 
raonis  assimilaiitur  :  et  multi  videntur 
per  avaritiam,  per  superbiam,  per  invi- 
diam,  per  luxuriam  equi  Pharaonis 
esse  ;  et  tamen  occulto  Doi  Judicio  o(juis 
Doi  assimilantur  :  ([uia  et  illos  vidot  de 
bono  ad  mala  verti,  ct  istos  videt  de 
malo  ad  honum  reduci.  Sicut'^  ergo  per 
distinctionem  divini  judicii  multi  qui 
equi  videntur  Dei,  equi  sunt  Pharaonis 
pro  reproba  vifa  quaj  illos  sequitur  ;  ita 
per  impietatem  multi  (]ui  oqui  Pharaonis 
videntur,  per  sancfam  vitamquam  in  liiie 
suo  servaturi  sunt,  equis  Dei  assimilan- 
lur.  Unde  blanditur  sponsus,  et  dicit  : 
Equitatui  meo  in  cwribus  P/iaraonis  as- 
si/ni/avi  te,  amica  mea;  idest,  tu  adhuc 
iii  currihus  Pharaonis  subdita  serviehas, 
sub  vitia  currebas  ;  sed  attendi  ogo  quid 
de  te  praedestinafiono  fecerim.  Equitatui 
meo  te  assimi/avi ;  idest,  clectis  meis  si- 
milem  te  attendi.  Pu/c/iras  sunt  ge/ia^  tuas 
sicut  turturis.  Tiirturis  natura  est  ut  si 
casu  conjugem  pordiderit,  alium  ultra 
non  inquirat.  Turturi  ergo  assimilatur 
Ecclesia,  quia  ex  quo  Christus  prssentia 
sua  corporali  mundum  desoruit,  et  ccelos 
petiit,  Ecclesia  in  ejus  amore  tenacis- 
sime  perseverat.  Nec  recipit  ullum  adul- 
terum  amatorem,  quia  contomnit  mun- 
dnm  el  concupisccntias  ojus,  et  solius 
sponsi   sui    pulchritudinem    mentc    cou- 


1  .\1.  :  «  uiillia. 
'  Al.  :  «  quid.  > 


^  Al.  :  «  di(»t.  » 


*  Al. 
i  Al. 


«  currus.  » 
«  sic.  » 


VAPvri  I 


;6i 


teniplatur.  Genis  autem  liirturis  genas 
Ecclosiae  comparat,  quia  iu  geiiis  muxi- 
me  verecuiidia  apparot ;  et  pcr  lioc  pudor 
et  veiecundia  Kcclesia;  ostcuditiir,  (jiiia 
erubescit  aliquid  fcedum,  et  quod  sponso 
suo  displiceal,  perpetrare  ;  et  cst  sensus  : 
Noli  liinerc  ne  vageris  per  greges  soda- 
lium  :  quia  tanto  te  amoris  mei  pudcre, 
et  tanta  verecundia  d(jnavi,  iit  certus  sim 
te  me  non  posse  desereie,  vel  ad  aliciios 
deflectcre.  Coi/um  luuia  siciit  inoidiia. 
Per  collum  Ecclcsiee,  doctores  saucti  figu- 
rantur  :  nam  sicut  per  collum  cibi  refi- 
ciendo  corpora  ministrantur,  sermones 
etiam,  quibus  arcana  mentium  demons- 
trantur,  per  colli  listulam  egrediuntiir  ; 
sic  doctorcs  non  solum  cibiiin  nobis  sa- 
lutaris  doctrina;  ministrant,  sed  etiam 
secreta  Scriptuarum  nobis  niauilestaiit. 
IIoc  ergo  collum  Ecclesia;  (juasi  mouile 
est,  quia  castae  doctrina*  gemmis  et  vir- 
tutiim  ornamentis  sancti  doclores  deco- 
ranlur.  Monile  ciiini  oriuiineiitiiin  est, 
virgiuum,  vel  malronariim.  Miircnu/ds 
aureaa  faciemus  tibi^  venniculatas  ar- 
gento.  Murenulae  juxta  litterain  orna- 
menla  suiit  colli  virginalis  ct  puellaris  ; 
virgulai  videlicet  aiiri  perplexa^  iuter- 
mixtis  non  nuiKHunn  piilcliia  vaiiclate 
subtilissimis  argenli  lilis ;  et  boc  est  iiuod 
dicit,  Vermiculatas  arijentn^  iilest  iii  nio- 
dum  vermium  terrenorum  (luos  lumbri- 
cos  dicunt,  distinctas,  et  iiiter  se  c(tiijiiiic- 
tas.  Murenula^  aulem  a  similitudine  pis- 
cis  maritimi,  qui  mureiia  vocatur.  Mys- 
tice,  iniiroiiiila'  siint  pcri^b^xa  Scriptua- 
rum  ih)ginata  ex  divcusis  Saiicloriim 
Patiiim  seiilentiis  inter  se  jiincta.  Aunim 
quippc  claritatem  sigiiilicat  sensiis  spiri- 
talis  :  argentuin  vcio  uilonMn  i'lo(|uii 
designat.  Mtirenulas  aurcas  ergo  sponsiis 
spoiisa^  siue  facit,  cuin  (Ibiistiis  Ecclesiam 
suam  doctriuis  Saiictoiiiin  ['aliuin,  sciisii 
ct  clo(iuio  fulgenlibiis  iiislruit,  al(|ii('  ad 
illoruin  lidcm  ct  virliilcm  imibiiKliim  ac- 
cciidit.  Nolandum  vero,  (|iiod  ditil  |»lu- 
ialiler,/'«c/em«.v  tibi;  quasi  cuiMi  (llirisliis 
so  porsonis  doclorum  coiijiiiigil,  |)cr 
quos  ipsa;  murenula"  iiicalciuiiiliir,  iil 
islis  Ecclcsia  exorucliir.  Diiin  rssrt 
r(\r  in  accubitu  suo,  nanlus  mra  drdit 
odorem  suum.  Modo  syiiagoga  regiMU 
sponsiiin  siiiiin    Cbiisliim    dicit,    ijui    |iri 

xviu 


divinilatem  suam  omnia  regit,  et  etiam 
scciindiiin  buuianilalcm  de  regia  David 
stiipe  iialiis  csl.  Accubitus  Imjiis  regis 
fiiit  incainalio  cjus  :  accumbcie  cnim  est 
rccliiiarc  ct  discnmbcre  ;  el  lunc  Cbiislus 
accubuit  quando  pro  nostra  redemptioue 
sc  usque  ad  suscipiendam  naturam  nos- 
tram  inclinavit  :  e\\.\\\ic  nardusdedit odo- 
rrtn  siiuin,  qiiia  virtus  Ecdesia'  magis 
ciiitiiil.  (liim  cuiin  considerat  Deum  pro 
se  boiniiiein  factiim,  ainplius  ad  spccia- 
lium  virtutum  stiidium  el  amorem  Con- 
ditoris  acceuditur.  Nardus  inim  fragran- 
tiam  et  virtuliim  spccialiiim  dcsignat. 
Eianl  quidem  antc  incaruationem  sancti 
Hei  ;  sed,  sicut  dicluin  est,  sanclitas  ma- 
gis  a  tempore  incaiiiiitionis  Cinisti  cx- 
cnsvit ;  ct  luiic  (iuodammodo  nardus  Ec- 
clcsia^  idest  odor  virtutum  fortis,  dedit 
odorem  suuin.  Juxta  litteram,  nanliis  ber- 
ba  csl  aromatica,  crassa,  et  fragili  radice, 
folioiinc  parvo  et  denso,  cujus  cacumiiia 
in  aiislas  sc  spargunt.  IIoc  ungiiciito  .Ma- 
ria  Magdalcnc  caput  ct  [icdcs  Doinini  pe- 
runxisse  in  Evangelio  legitiir,  Liic.  mi, 
ciim  esset  in  domo  Siraonis.  Fascicu/us 
mijrr/uv  di/ectus  meus  milii.  .Myrrba  spe- 
cics  est  aroniatica  nimia^  amaritudinis, 
qna  inorliioium  corpora  condiuntiir  :  boc 
loco  passio  Cbiisli  cl  scpulcruin  dosigna- 
liir  :  nam  dciiosilum  cor[)us  Doinini  do 
crucc,  a  NicodiMno  ct  Joscpli  myrrha  et 
aIo(!  coiidiluin  c>l,  ct  involutum  lintcis 
(Miin  aronuilibiis,  ac  *sci)ultura^  dalum. 
Dicil  crgo  Ecclesia  sponso  cjus :  Di/ectus 
inriis  fasririi/us  mi/rr/i.r  mi/ii  factiis  cst, 
iiuia  pro[)lt'r  inc  nioiliius  cl  sc[)ulluscsl. 
/////'/•  ii/irra  iinn  roiinnuraintur.  Ncmo 
(liibilal  iociiin  ctirdis  inler  nbcra  ossc.  Di- 
cil  crgo  :  inter  ubera  inea  commorabitur 
i(l('-.l  in  c  )r.iis  inci  miMnoria  a^torna- 
lilcr  babcbilur,  cl  iiiiini|uam  lanloriim 
bciicliciormn  cjiis  oblivisiclur  ;  scd  sivo 
iii  [)ros[)i'ris,  sivc  in  advcrsis  sim,  rocor- 
dabor  cjiis  ([ui  mo  dilcxit,  olmortuusost 
[)ro  ini'  lintrus  Cypri  dilertii-i  mcus  inihi 
in  vineis  Enijaddi.  Cy[»rus  insula  ost,  iilii 
vilos  nobilos  osso  fcruulur  maximos  bt»- 
tros  [u-ocifantcs.  Eng.ulili  lotiis  similitor 
cssc  fcrliir  babciis  arbiisciilas  li([UortMii 
balsami  dcsudantcs.  Lo<|uitur  ergo  sponsa 
(lc  rcsurrecliono  spoiisi  siii  :  HotnisCi/pri 
di/rrtiis  meus  milii :  uv  si  (licoi*ct  :  Spon- 

36 


562 


IN  CANT.  CANTIC. 


sus  meiis,  qT?i  mortis  amaritiKliiiem  pro 
mo  giistavit,  rt  (|iiasi  fasriciiliis  myrrlia! 
milii  luit  ;  sod  iu  rosurrectiouc  sua  factus 
ost  luihi  botrus  Cypri,  (piaudo  uu' ^raudio 
sua'  rosurrcclioniskotilicavil  :  rimini  r/ii/H 
Uvtificat  cor  /loi/iiiiis  (Ps.  c.ui,  \i))  :  et  lioc 
in  vincis  K/u/n<ldi^  cpiia  ex  resurrectiono, 
quasi  suavissimi  Italsaiui  odoro,  per  uni- 
versum  mundum  rodoluil  ot  Irag-rauliam 
suae  fidei  lato  disporsil.  i-luj^addi  autom 
fons  iKodi  iulorprotatur,  por  (piom  sigui- 
ticalur  ba[)lisma  ot  sacrilicium,  iu  (juo  om- 
niapeccata  abluuutur  iluodusuamqucpcc- 
catoressiguilicat.  Haptismus  ergo  foushae- 
di  est,  quiapeccatoressuscipit,  et  macula- 
tosel  muudatos  ab  omuibus  peccatisreddit. 
VoxsponsiChrisliad  Kcclesiam  suam  spon- 
sam  :  Ecce  tii pulclira  es,  amica  //wa  :  ccce 
tupulclira.  Bis  oam  repetit '  esse  pulchram 
propter  pcrfectionem  opcris,  et  mundi- 
tiam  cogitationis,  Ecce  tu  pulclira  rs, 
hoc  est  in  bonis  operibus  perfecta  es, 
sancte  et  juste  et  pie  vivendo  secuudum 
Apostohun  (Tit.  u,  12).  Ecce  tu  pulclira 
es,  muudam  et  simplicem  habeus  cordis 
cogitationemattjueinteulioncm  :  quiauon 
propter  terrena  commoda  vel  mundi  glo- 
riam,  sed  ut  soHs  ocuhs  Dei  placeas,  bona 
operaris.  Oculitui  colu/nbarum.  Columba 
simphcissima  avis  est  ;  per  hauc  simpli- 
citasatque  inuocentia  Ecclesiae  lignratur  : 
quasi  cnim  oculos  columbarum  habot, 
quia  ab  omiii  fict^pne  et  simulaliouc  se 
immuuem  ostcudit.  Vel  etiam  oculos  ha- 
bet  cohimbarum,  qiiia  scieutiam^  divina- 
rum  Scriplurarum  casto  et  simphci  iutui- 
tu  iuteiligit,  spiritualcs  et  divinos  seusus 
in  ea  recjuircns  :  uam  qiioniam  Spiritus 
sanclus  iu  spccie  columbai  apparuit,  recle 
doctrina  caelestis  in  ocuhs  cohimba?  iulel- 
ligitur.  Ecce  tu  pulcher  es,  dilectr  mi,  et 
deco/ms.  Poslquam  spoiisus  sponsam  suam 
de  pulchriludine  operis  et  cordislaudavit, 
reddit  ci  vicem  spousa  respoudeus  :  Ecce 
tu  jmlcher  es,  dilecte  t/ii,  et  decorus  ;  ac  si 
diceret  :  Tu  quidem  me  pulchram  iuope- 


re  cl  cogitatioue  esso  dicis  ;  sed  ego  om- 
iiom  hanc  pulcliriliidiuem  a  to  me  credo 
liaboro  et  coguosco  :  tu  cnim  es  puh-her 
ct  docorus,  tu  es  fons  totius  l)oui  ;  ot  (piic- 
quid  boui  habeo,  liia  gralia  habeo.  Pul- 
clier  autem  ot  decorus  dicitiir,  quia  et  di- 
vinitatis  per[)etuitate  et  etiam  susceptae 
humauitatis  diguitate  mirabilis  est.  Lec- 
tii/iis  /loster  f/oridus.  Lectulus  Ecclesiae 
est  qualiscnm(jue  tranquillitas  vel  re^piies 
pr.Tseulis  vita'  :  uam  (juasi  in  bollo  cst 
Ecclesia,  dum  pro  Ciirislo  diversa  lolerat 
certamiua  ;  quasi  vero  iu  lectulo  requies- 
cit,  cum  ahquantula  pace  sibi  concessa 
fruitiir  :  sed  hic  lectulus  est  floridus,  hoc 
est  varietate  virtutiim  quasi  vernantilms 
floribus  dislincla  est  requies  Ecclesiae  tunc 
ouim  hbeiius  coutemplationi  divinae  in- 
sistit,  cum  jejuuia,  vigilias  et  cetera  bo- 
uorum  opcrum  exercitia  libcrius  exequi- 
tur.  Tig/ia"^  domorum  nostrarum cedinna, 
/aquearia  cijpressina.  Domus  Ecclesiae  sunt 
fidelium  conventicua  per  orbem  tolum 
dis[)orsa  ;  tigna  vero  et  laqucaria  sunt 
ipsa^  persona.'  fidelium  ex  quibus  Ecclcsia 
constat.  Sed  atteudendum  est,  quod  tig- 
na  ad  muuimentum  domus  sunt,  laquea- 
ria  ad  oruamentum.  Ideoque  per  tigna 
dcsignantur  doctores,  quorum  doctrina 
fulcitur  et  siistentatur  Ecclcsia  :  per  la- 
quoaria  vero  saucli  simphcitate  gaudeur 
tcs,  quisuis  virlutibus  oruaut  Ecclesiam, 
nou  autem  muuiunt  doctrina  :  et  hic  at- 
tendendum  est,  quod  sicut  laquearia  tig- 
nis  affixa  suut,  sic  et'  vita  fidehum  in 
Ecclesia  ex  doctoribus  pendet,  quia  illo- 
rumdoctriua  iiistruituret  roboratur,  Bene 
autem  tigua  ccdriua  ct  hujuearia  cypres- 
sina  dicuutur  :  nam  utraeque  arboresim- 
putribilis  naturae  sunt,  sanctos  dcsignan- 
tes,  qui  immarcescibili  desiderio  flagrant 
amore  sui  Conditoris,  et  contemptis  tran- 
sitoriis,  ad  aetcrna  festiuant.  Cedrusetiam 
odore  suo  serpcutes  fugat/sicet^  sancti 
doctoros  da'raoues  vel  ha^reticos  fragran- 
tia  doctrina^  sua^  repellunt. 


*  Al.  :  «  reperit.  » 
s  Al.  :  «  scientia.  » 


3  Al.  :  «  ligna.  » 

*  Al.  :  «  et  sic.  » 

*  Al.  :  «  et  sic.  » 


CAPIT 


563 


CAPUT    SKCUNDUM 


Ego  flo9  campi,  et  lilium  convaliiiun.  Sicut  lilium 
inlov  s[»iniis,  sic  amica  mon  inter  (ilia?.  Sicut  nialus 
inter  ligna  sylvarum,  sic  dilectus  meus  inter  filios. 
Sub  unibra  illius  quem  desideraverani  sedi  ;  et 
fructus  ejus  dulcis  gulturi  nieo.  Inlrodu.xit  nie  rcx 
in  cellam  vinariam,  ordiuavit  in  me*  carilalem. 
Fulcite  me  floribus,  slipatc  me  nialis,  i|uia  amore 
langueo.  Lajva  ejus  sub  capite  meo,  ct  dextera 
illius  amplexabitur  me.  Adjuro  vos,  fiiiiE  Jerusab-m. 
per  capreas,  cervosque  camporum,  ne  su^citctis 
neque  evigilare  faciatis  dilectam,  ipioadusque  i[isa 
velit.  Vox  dilccti  niei.  Ecce  isle  vcnit  saliens  in 
montibus,  transiliens  coUes.  Similis  est  dilectus  mcus 
capreae,  hinnuloque  cervorum.  En  ipse  stat  post 
parietcm  nostrum,  respicicns  per  fencstras,  pros- 
piciens  per  caucellos.  En  dilcctus  nicus  loquitur 
mihi  :  Siirge,  propera,  amica  mea,  formosa  mea.  et 
veni.  Jam  enim  hyems  transit,  imbor  abiit  et  reces- 
sit.  Flores  a[)parueruut  iii  tcrra  nostra ;  tempus 
jiutalionis  advcnit.  Vox  turturis  audita  cst  in  tcrra 
nostra  ;  (iciis  protulit  grossos  suos,  viiica?  florentes 
dederunt  odorem  suum.  Surgc,  jiropera,  amica 
niea,  sjicciosa  mea,  ct  vcni  :  coluniba  nica  in  fura- 
miuibiis  [tctrcB,  in  cavcrna  maccriii',  ostcndf  niihi 
(aciem  tuam,  sonet  vox  tua  in  iiiiribus  nicis  :  vox 
criim  tua  diilcis,  et  facies  tua  dccura.  Cajiite  nobis 
vuljics  parvulas  quaj  demoiiunliir  vineas  :  uiim 
viuca  nostra  noruit.  Uilectiis  mcus  niihi,  et  ego 
illi,  (jui  pas(;itur  inler  lilia,  doncc  aspiret  dics  ct 
iuclinenlur  umbrffi.  Reverlere  :  similis  eslo,  dilecte 
milii,  cajirca^,  hinnuloqnc  cervoriim  siijicr  nionfes 
nclhel. 


I[)sc  qiioquo  sponsiis  de  se  (iiialis  sit 
osteiidil,  poslqiuim  spoiisa  ([uahnii  doiuuni 
ipsa  et  spousus  ejus  liaheaiil  ostcudil, 
dieens  :  Ef/n  //os  cainpi  ct  liliiini  runvnl- 
iiiwi,  videlicel  (luia  odoiein  niea'  viitutis 
per  latiliidiiieui  totius  uiiiiidi  diiruudo'. 
E(/ii  suu»  /l(js  ca/n/ji,  idest  decus-  iiiuudi 
sicut  eniiu  cainpus  llorilius  adornalur  el 
vornat,  ila  totiis  luiiiidiis  (liiiisti  lide  i>l 
nolitia  d(M'oratur.  Suiii  eliain  lilinni  mn- 
valinni,  quia  illis  inenfilms  mk  aiii  pra-ci- 
pue  ^ialiani  tiituio  (|iia'  iiiillain  speiu  iii 
S(;  liali(;iites  inilii  si;  liiiiiiili  devolioiie  >iil)- 
mittunt  :  couvalles  euiiii  si^uilicaut  liii- 
milesinoutes  (|uaruin  liliiiin  C.liristiis  csl  ; 
(jiila  piilcliritudo  liuniiliiiiu  iniMiliiiiu  ipse 
esl  (jui  (ii.xil  (Matlli,  .\i,  2!)) :  Disrito  n  nic 
quia  niitis  sii/n,  rt  /nn/ulis  ronlr.  1'olest 
ot   hoc  quod  dicil,   Eyo  sinn    /los  rfn/i/ii. 


ad  incarnationem  rcferri.  Campus  enim 
non  aralur,  noii  scinditur,  non  ullo  vo- 
mer(!  prosulcatur.  I)icit  er^'o  :  Sum  /los 
cani/ji,  idest  filius  virgiuis.  Non  ergo  ru- 
ris,  sed  campi  se  tlorem  vocat,  quia  vir- 
giiie  carnis  trucfus  est,  sccuudum  vatici- 
niiiin  Jsa.  xi,  1  :  E(//-f(/ietui'  virrja  de 
/'a(/ice  Jesse,  ct  /ios  de  /adice  ejus  ascen- 
det.  fJliuni  co/ivalliiun  est  Christus,  hoc 
est  lllius  liumiliiim  pareutum,  convalles 
eniin  liuiniles  parentos  cujiis  et  paupercs 
signidcaiit.  Veniens  enim  lilius  Dei  in 
muiidum,  non  solum  honio  fieri  dignatus 
est,  sed  eliam  pauper  iioino  pro  nohis ; 
noc  divites,  sed  pauperes  elegit  hahero 
pareutes,  ut  particeps  factus  paupertatis 
nostra',  divitianim  ct  gloria'  sua*  uos 
pailici[)es  faceret.  Sicut  liliu/n  i/ite/'  spi- 
/las,  sic  a/nira  //ira  i/itr/-  /ilias.  Yideus 
sponsain  siiaiu  ad  reijuiem  fcsfinare,  et 
lahores  refugcre,  ac  per  quicfem  pra'scn- 
tis  tcmporisad  a-tcrnam  hcatifudiucmlcu- 
dere,  uioiiet  cain  tali  C(un[)aralionc,  ut 
uoverit  so  pcr  prcssuras  cf  lul)orcs  hujus 
sa'culi  illiic  pervcuirc  dci^crc.  Sicut  in- 
(|uit,  lilnn/i  csl  iiitr/'  s//i/ias,sic amica  niea 
iiilrr  /ilias.  Sjiiiia'  (|ua'  [uiiigunf  et  lacc- 
ranf,  siguilicaiif  |»iav()s^  ((uosquc  ^cl  in- 
liii  Kcclesiam,  vcl  i  \tra  K.clcsiam  ;  ct 
csf  sciisiis  :  Sic  lihi  vivcudum  cst,  et  sic 
[larata  dchcs  cssc  confra  oinnia  udversa, 
siciit  liliiim  iiilcr  spiu.is  csl,  ot  tamcu 
llorerc  cl  ^rafiim  odorcm  c.\  sc  cmittcro 
non  ccssaf.  Sir  a//iira  //irit  i/itr/'  /i/ias  : 
i|Mi.i  iioii  soliim  ahhis  i|ui  c\lra  Kcclesiain 
siiMf  nial.i  p.ilcris,  vciiiiu  ctiam  nh  illis 
qiii  gcnciati  pcr  haplismum  iii  liliatio- 
ncm  Dci  vcnissc  vidcnlur.  Kt  nola,  quod 
sc  siipcrius  spoiisus  liliiim  a|)|icllavit  oou- 
valliiiiii  ;  iiiiiic  spoiisam  siiam  dicit  quasi 
liliu//i  i/ifrr  s/ii/ias  :  i|uia  ipsc,  qiii  verc 
csl  liliuin,  |icr  gratiain  fncit  Koclcsinm 
siiiuu  cs.sc  liliiim,  ciuididiun  vidcliccl  vir- 
tuliliMs.    vcl   ah  omni   viliorum  labc  iin 


'  Al.  :  »  diQudi.  «  —  '  Al.  :  «  Ucii!». 


Al.     o  parvo». 


JS64 


IN  <;A\T.  CANTIC. 


inuuem.    Sit  itf   tnn/ns  intvr  lii/ini  si/lrn- 
rum,  sic  dilertiis  nirns  iiitrr  /ilins.  Niiiic 
spoiisa  laiKlala  a  sponso,  vicrm  ei  iTcldil, 
ct  (lirit  qualis  (inoiiin'  sit  ipso.  Sicut.,  iii 
qiiit,    nialus    infcr    lii/tui    si/lruruiti,    sic 
dilrcfus   mciis     itifcr  /ilios.    Siciil    maliis 
piili'liritiuiiiu'111    lialicl  [ximoniiii   ct    gra- 
liim  oilortMn   iiitnr  agrcslia    lif^Mia   sylva- 
nim  ;  ita  mediator  Uoi  cl  Iiomimim  Cliiis- 
tiis  Jesus   spiritiiali  roliilfjfot   i^ratia  iiiter 
filios  Dei  et   iiiler  electos  ;  ips»'  eiiim   per 
naturam  Dei   liliiis  cst,   relicjui  elecli  per 
gratiam,   poleslale  aceepla  ab  uiii(;o  filio 
Dei  ut  sinl  filii  Dei.  Hinc  Joau.  cap.  i,  14 
dicit  :    Vidiinus    (jlnriam     cjus,    yloriam 
qitasi  imiijcniti  u  /xitrc.  Nou  qiiaiemcum- 
que,  sed  quasi   uuigeniti    a    patre.    Suh 
umbra   illius  qucm   dcsidcraccram  scdi  : 
quia  iii  ejus  proteclioue  coiilido,  et  ab  eo 
intcr   adversa    guberuari    spero.    Umbra 
enim  Christi  proleclio  diviiiitatis  est,  qua 
electos  tuetur  et  defendit.    Fructus   ejus 
dulcis  gutturi  meo,  idest  diviiiitatis  cou- 
templalio,  (jua    me   satiari  coufido  :  baic 
est  eiiim  sanctorum  expectatio,    haic  est 
etiam  satietas  et  [ira^nium,  visio  Condi- 
toris.   Desiderat    ergo    iimbram  Coiidilo- 
ris  sui   Ecclesia^  quia  protectiouem  illius 
exoptat    iiiter    prajsentis    vitffi    adversa. 
Fructus  illius  dulcis  gutturi  meu  est  :  quia 
expectat  perfnii  specie  visiouis  illius,  et 
satiari  dulcediue  claritatis  ejus.  Introdu- 
jcit  me  rex  in  cellam  cinariam,  ardiimvit 
inme  caritatem.  Celiavinaria  Ecclesiaest, 
in  qua  est  vinum  evaiigelicff>  doctriuifi.  In 
hanc  ergo  cellam  amica  spousi  introdu- 
citur,    quaudo  ex  omuibus   geutibus    in 
unam  Ecclesiam  fideles  aduuautiir.  Ordi- 
nacit,  in([uit,  caritatem.  Inler omnes  vir- 
tutes  primatum   teuet   caritas,  (|ua    ipsa 
subsistit  Ecclesia.    Caritas  ergo  in  Eccle- 
sia  ordiuatiir.  quia  non  temere,  non  coii- 
fuse,  sed  ordiiitite  tenenda  est  omuis  Dei 
et  proximi   dilectio.  Deiis    cuim  esl  dili- 
gendus  super  omuia  loto  corde,  tota  aui- 
ma,  omuibiis  viribus,    omni  menle.  Pro- 
ximus  diligeudus  est  sicut  se  unusijuis- 
que  diligit.  Nam  confundere  viilt  carita- 
tem    qui    proximi    carilatem    dilectioni 
Dei    praepouit,    de    (juibiis    Domiiius    iu 
Evangelio  ail.   Malth.  x,  \M  :  Qui  amat 
patrem.  aut   mafrcm  /^lusquam   me,  wm 
est  me  dignus.  Vel  etiam  ordinavit  in  nie 


riiritafcm ;  idest,   ipse  prior  me    dile.xit, 
(lciiide   qualiler  cuiii   diligcre    deberem 
(Idciiit  :  iiudc  ips(>  dicil,  Joaii.   xv,  16  : 
!^<ni  vos  mc   elcgistis,  sed  ego   elegi  vos. 
Namijue  iii  Evaugelio  dicitur  (Joan.  xvi, 
27  :)  /jtsr  Pafcr  amaf   ros,  f/uia  cos  me 
ainastis.   Non    ita    pulandiim     taiKjiiam 
auior  discipulorum  prwcesscrit   amorem 
(liviuum;  sed  ita  potius   quod  Deus  jjri- 
ino  discipulos  amaverit,  illi  vero  siibse- 
quenter  gratiam  habeutes  divino  amori, 
majori  dileclioue  st;    digiios    feceriut.  Et 
1  Joau.    IV,    19  :    biligamus  Dcu?n,  quo- 
niam   i/tse  /jrior  dilexit  nos.   Fulcite   me 
/loribus,  sti/xite  mc  malis,   quia   amore 
laiujuci).   l'ost(juam  Ecclesia,   vel    anima 
Deo  dilecta,  in  se   caritatem    ordinatam 
dixil,  (jualiter  velit    requiescere,   vel   in 
quo   leclo   sponso  suo   pausare,  ostendit 
siibdens  :  Fulcitc  nic  /lorihus,  sti/jatc  me 
malis,    quia   amore  langueo.    Alloquitur 
auimas  jam  perfectc  divino  amori  iuhai- 
rentes.  Per  flores  initia  sancta?  conversa- 
tiouis  iutelligiiutur,  per  mala  vero  per- 
fectio  bonorum  operum ;  et  est  seusus  : 
0   sancta^     auimae,    qua^    jam   dilectioni 
Conditoris  vestri  inh»relis,  fulcite  me  bo- 
norum  vestrorum   exemplis,  et  qualiter 
in  exordio  virlutum,  vel  in  provectu,  vel 
in  perfeclione  bonorum  operum  vixeri- 
lis,  ostendite,  quia  amore  langueo.  Tunc 
enim  anima  amorc  Dei   languet  quando 
(^jus    (lilectioni     nihil     prseponit;    immo 
qiiasi  ad  saeculi   opera,  languida  et  im- 
becillis  efficitur ;    uihilque  eam    delectat 
uisi  medilatio   ccelestium,  ct  cont(3mpIa- 
lio  Conditoris  sui.  L%va   ejus  sub  capite 
mco,  cl  dcxtera  illius  amplexabitur  me. 
Cum,  inquit,  tali   in   lecto  jacuero,  lacva 
ejus,  idesl   spoiisi,   erit  sub  capite  mco. 
Vev  hevam,  praeseutis  temporis  prosperi- 
tas,  vel  etiam  dona  Dei  intelliguntur  qua? 
sanctis  in  [mescnti  conferuntur  ;  per  dex- 
teram  vero  beatitiido  ccelestis  patria?  ac- 
cipilur.  La'va  Dei  sunt   pignora  Spiritus 
saucti,  et  Scriplurarum  divinarum  iulel- 
l(!ctiis,  et  cetera  dona  ac  charismata,  qui- 
bus  sancla  Ecclesia  in  pra^senti  consola- 
tur.  Caput  principale    mentis    accipitur. 
Laeva  ergo  sponsi  sub  capite  spons*  est: 
(juia    ha^c  omuia    dona   ad  hoc   pcrcipit 
Ecclesia,    vel   auima   fidelis,  nt  pcr  Iiajc 
discat  suspirare  ad  ajterna.  Dextera  vero 


nAPiT  II. 


565 


sponsi  eam  amploxadir,  qiiia  totu  iiiteii- 

tio  Ecclesiae,  vel  aiiimai  ficielis,  h«c  est 

ut  ad  ajternam  beatitudinem  qtiaudoque 

perveniat,  et  specio '  sui  conditoris  gan- 

deat.  Et  bene  prins  keva  sub  capite,  post 

sponsi  dextera  eam  amplectiliir,  f|uia  no- 

mo  ad  amplcxus  a^terna^  beatilndiiiis  po- 

terit  pervenire,  nisi  hic  mysteriornm  coe- 

lestium  et  douornm   divinornm   stndue- 

rint  esse  parlicipes.  Adjnro  vos,  /iliie  Je- 

rusaletn,  per  capreas  cervosque  camjju- 

rum,  ut  mni  suscitelis  nequo  erif/ilare  fa- 

ciatis    dilectam  moam,   quoadusque  ipsa 

velit.  Vox  sponsi  adjurantis  filias  .Jerusa- 

lem,  idest  animas   a^ternis   desideriis  in- 

tentas,  et  visionem  pacis  reiinirentcs,  ne 

quiescentem  sponsam  suscitent  et  inqnie- 

tent.   Adjuros    vos,    inquit,  filiiB  Jerusa- 

lem.,  prr  capreas,   cervosquo  camporum., 

nt  ntni  suscitetis  nafue  eviqilare  faciatis 

dilectam   meam^  ;   hoc  est,   ne   animain 

divina?  contemplationi  deditam,  oiatioiii- 

biis  vel  lectionibus  divinis  occupatam  in- 

quietare  ct  ad  exteriora  opera  suscitare 

velitis,   donec  ipsa  velit ;  lioc   est,  donec 

expleto  contemplationis  tempore,  admo- 

nente  corporis  Ira^ilitale,  ipsa  veiil  sus- 

citari  a  somno  interiue  quielis,  tit  ad  tem- 

poralia  agenda  procedere.  Videamns  aii- 

tem  [)cr  quid   adjni(d    filias  .lerusalem  : 

Per  ctipreas^    cerrosfpie  camporum.    (la- 

prea*  el  cervi  innnda  aniinalia  ^^nnl,  ser- 

pentibus  et  V(!nenis    inimicas;  el  si^Miili- 

canlur  virlutes  sanctorum,  (jua'  inundi- 

tia  spirituali  rerulf^ent,  (it  ven(Mia  IVandis 

diabolicu'-     non    soluin     raNcnt.    \einni 

etiain     ins(;ctantnr,   et   ad    niirilnm  redi- 

gnnt.    Et   est  sensiis  :  Adjuro    vos,   lilia' 

Jeriii-alem,  per  viitntrs  veslias,  ipias  vo- 

bis   divina    yratia    collatas    fj^andelis,  iil 

aniinain    i-onteniplalioni    inca*    intentain 

non   ini|uietelis,    donci'    conlemplalionis 

hoia  linita,  ipsa  aiiiid   qnid   af4:er(!   velil. 

Vox    Ecclesia',  :    \  o.r  di/rtli   nwi  \  siiban- 

di,    lia'c    est.   La'labiiiiila    (Miiin   l''.cclesia, 

(|nod  tantnin  dilif;itiir  a  s[)onso  nl    cliain 

pro  illa  Itlias  JeriisaUMn    adjiircl    iii    noii 

eam    r(M|uiesc(^nlcin     ini|niclciit.     dicit  : 

\\[vc  rit.i  dilrcti  inei,  jiro  in«;    lo.|uciilis  : 

qiieni    dileclnm    viderc    dcsiderans,  sed 

noii  valens,  aiiiieclil   :  F.rcr  istv  rrnit  sa- 


liriis  in  montihus  transilirns  colles.  Mon- 
tes  et  colles  intellij^untur   [)erfecti,   (jui- 
que  sanctcB   conversalionis  snblimitate  a 
terrenis  sublevati  sunt,  et  (juasi  campo- 
rnin  planitiem  melioris  vita;  meritis  ex- 
ced(Mites.  Dc  liis  fjuoque  montibiis  Isaias 
dicit  cap,  11,2:  Eril  nujiis  domus  Domi- 
ni  prreparatus  in  vrrlice  montium,  et  ele- 
vahilur     super    colles.     Loquitiir     ergo 
spoiisa  de  dilecto  suo  :  Ecce  iste  venit  sa- 
liens   in   montihus,    et  transiliens  colles ; 
hoc  est,  etiam  secuudum   humanitatem, 
omnem  sanctoriim  excellenliam,  omnem 
conteinplationis  vita-  puritatem  excedens. 
Nec  stare  in  montibiis,  s(;d  transilire  di- 
citur  :  «[uia  et  si  ad  horam  per  internam 
inspirationem  cor  sanctorum  visilet,  su- 
bito  tainen  recedil,  ut  eos  amplitis  in  sui 
dileclionein   accendat.   Potest   etiam  hoc 
ad   Incarnalioiiem    Cliristi    referri,    quia 
venieiis   qiiosdam   saltns  dedit  :  quia  de 
cffilo  venil  in    nl«M  tiin   virginis,  de  utero 
viryinis  in  pra-.sepe,  de  pnesepe  ad  bap- 
tismiim,  de  baptismo  ad  crucem,  de  cru- 
ce  ad  sepiilcriiin,  de  sepulcro  ail  ca?lnra. 
Hinc  el  Psalinisla,   I*sal.    xvin,  li  :  Exul- 
tavil  ut    (jiyas    ad   currendam   viam;  a 
summo  c  xdo  rgressio  ejas.  Similis  est  di- 
lectus  meus  caprea',  hinnuloque  cervorum. 
Ca[)re*  et  cervi,  «[iiainvis  in  sua    nafiira 
mnlla  liabeanf  qiia'  allet,^)ricis    sensibiis 
coiivi  niaiit,  Imc  tamcn  habent    sini,Milare 
([uod  noii  in  [ilanioribns  iiniuorantur,  sed 
iii  aniuis  et  excelsis  locis;  el  «[uo«l  quos- 
dain   saltiis  dan;  solent.    llectn  ergo  his 
assiiiiilaliir     (Ibristtis     pro[>ter    subtilein 
c()nl«  nqilalioniMii,  el  «inia  niillo    intellec- 
In  «lisinitalis  ejiis  luajestas  coin[)rch(Mi«li 
[)oti'st.    Non    aiitein    ciMvis    assiinilafnr, 
scd  «ipnMs,  iiiili«)nl»iis  \id('licet   aniinan- 
tibus.  |)ro|)ter  lininililatein  incarnationis 
sna*  ;  «[iiia    iioii   soliiin    hoiuo   tiuri.   sod 
etiaiii   hninilis  lioin«)  lieri    diKnulus  o»t. 
lliMiiiib)  aiitein  ccrv«)riiin  siinilis  dioittir, 
(|uia  ^e«  iiinbim  hnmaiiilatcin  «h*   corvis, 
lioc  «sl   ili-    [lalriarcbis.  «Iiixit    «iriKiuom. 
I  iide    el    Paiiliis    «licitur    II    Tiin.    ii,  8  : 
Mrmor  estn  Ihnninuin  Jrsum  r^surrrxissr 
a  mortuis,   pj-    srmine    Darid   secundum 
Eranqrltum    meum.    Vol   otiain  |»roplor 
variolaliMU  virintnin  ot  iiiiiocontiam,  iiiir 


»  Al.  :  "    *l'«'-  w  —  '  Al.  :  <»  A/''»"   J/^rusnlrm,  ••t  ri'-       lii|ii«i   iii>«nn'    tltltxUtm,  • 


■m 


IN  CANT.  CANTIC. 


nulo  (•(M'V(»iinn  ('oniparahir'.  /i*//  //jsc  slnt 
piist  ptiriflnn  nnstnnn^  /■rs/nclf/is  pe/' fc- 
7U'st/'fis,  prosj/iriens  prr  canccllos.  Pai-ics, 
m()i'lalis  noslra  coiidilio  apellatiii',  (|ii.(' 
qnodainniodo  iiilcr  iios  ct  Donni,  (inasi 
crassns  (|iii(lain  parios  (•oiisliluliis,  non 
pcrniillil  ii(>s  cjus  (•onlcnpialiono  frni. 
Nam  [)riinus  lionio  coiidilns  cst  ul  vi- 
sione  et  allo^inio  Dei  IrncnMiir ;  simI  post- 
(juam  [)Occavil,  a|)positns  osl  (]ui(lam  pa- 
rles,  ipsa  vidclicot  moitalitas  (jua  prio- 
gravainur.  Nam,  ut  Sapiens  dicit  (Sap. 
IX,  lo  :)  Cf)/-pf/s,  f/i/of/  co/TU/n/ntiir,  nfj- 
grnvnt  nni/nn/n,  ct  premit  tcrrcna  i/ilin- 
bitntio  sensiim  multa  cofjitnnte//i.  Spon- 
sum  ergo  suuin,  (|ucm  suporius  caprcis 
vel  hinnulis  ccrvorum  comparavit,  nnnc 
dicit  post  suum  pariclcm  stare  :  (luia 
Christus  ali(|uando  vicinus  flt  ei  cui  sc, 
(luantum  hnmana  mciis  capit^  contcm- 
plari  porniiltil  :  a!i(|iian(lo  voro  olonga- 
tnr.etquasi  caprea  vcl  ccrvus  quibusdam 
saltibus  oirugil.  Quia  ergo  paries  apposi- 
tuseralintcrnosetipsnm.nec  videre  illum 
poteramus ;  diguatus  est  in  ipso  pariete 
facerc  fciicslras  ot  caiicellos,  pcr  (juos  ut- 
cnmque  seuliri,  utcuiTKjue  porspici  pos- 
sit  :  unde  et  sci|uiti  r  :  Respiciens  per  fe- 
nesfras,  prosjriciens  per  canccllos  :  (luasi 
enim  fcnestra'  et  cancclli  in  parioto 
riunt,  cum  ipsc  sua  gratia  se  contompla- 
ri  pcrmittit ;  licct  iu  '  speculo  ct  a^nigma- 
tc.  Potost  ctiam  hoc  quod  dicit,  Ipse 
stat post  parictcm  nostru//i,  ad  -  humani- 
tatom  ejus  reforri  :  quasi  cnim  post  pa- 
rietem  nostrum  slctit,  quia  carncm  nos- 
tram  sibi  opposuit,  in  (jua  divinitas  ejus 
latuit.  Qnod  vero  sequitur,  Respicie/is per 
fe/iestras,  prospicie/is  per  cnncellos,  hoc 
ad  divinilatcm  ejus  rofcrlur  :  ille  cnim 
qui  per  fouestras  vel  pcr  cancellos  iutue- 
tur,  cuncta  qua3  foris  aguntur  videt,  et 
ipse  a  nomine  videtur  :  ita  Dcus  cum 
omnia  videat  et  omnia  pcrscrutetur,  ip- 
se  investigari  et  comprehcndi  non  potest. 
E/i  dilectus  mcus  lor/uitur  milii.  Ad  pra^- 
dicandum  iiortalur  mi^  dicons  :  Surge, 
propera,  nmica  mcn,  columha  mea,  fo/'- 
mosa  mea,  et  veni.  Vox  sponsi  ad  puhli- 
cae  opcrationis  studia  provocantis  '  : 
Surge,  propera,  amica  mea,  per  fidem  et 


dilo(  lioncin  ;  fnhn/ilni  mcti,  pcr  innoccn- 
tiam  ot  siinplicilatcm  ;  fiu'//u)sn  mea,  pcr 
virlulum  [iiilcbritudinom  ;  fcstina,  ^'/ ue- 
/// ;  ac  si  dicorct  :  Snrge  dc  slratu  tuo 
illo  libi  dulcissiino,  iioc  cst  do  (juictc  in 
qua  mibi  soli  |)laccrcin  psalmis,  hymnis 
ot  oralionibus  dosidoras.  Fcsliiia  ct  voni, 
idost  foslina  ad  utilitatom  proximorum, 
ut  illos  quoque  per  praRdicationis  offl- 
ciiim  ct  bonorum  operum  excmpla  tui 
imitatorcs  facias,  et  ad  salutcm  perducas. 
Kt  notandura,  (juod  supcrius  fllias  Jeru- 
salom  adjurahat  ik^  suscitaront  iieque 
cvigilaro  facoront  dileclam ;  hic  vcro  ip- 
se  cam  suscitat,  ct  surgere  ad  laborem 
hortalur,  (juia  omnia  tempus  habent.,  et 
o/nni  rei  cst  tempus  sub  coelo.  (Ecclc.  lu, 
\ .)  Tompus  contemplationis ;  tempus 
ctiam  actionis  :  alio  cnim  tempore  de- 
bonl  sancti  pra'dicatorcs  divinae  contem- 
plationi  insistere,  ct  mentcm  suam  ctn- 
lesti  quicto  oblectari ;  alio  vero  tcmpore 
pcr  caritatem  debent  curam  proximorum 
agcrc,  et  eis  bonorum  opcrum  exempla 
pra^bore,  ac  divinae  contcmplationis  doc- 
trinam  impcndere.  Jam  eni/n  hyems  tran- 
siit,  imber  abiit  et  recessit.  Ilyemts  et  im- 
bris  nominc  asperitas  infulclitatis  cxpri- 
mitur,  quae  totum  mundnm  tencbat  us- 
quo  ad  advcntum  Christi.  Dicit  crgo 
sponsus  :  Surge,  amica  mea,  et  ceni., 
quia  hyems  t/'ansiit,  sole  justitiae  appa- 
rente ;  ct  imber,  infidolitatis,  recessit,  ac 
scrcnitas  vcra^  fidei  in  mundo  resplcn- 
duit.  Talc  est  quod  Apostolus  ait,  Rom. 
xni,  12  :  Nox  praecessit,  dics  autem  ap~ 
propinquavit.  Flores  apparuerunt  in  terra 
noslra;  tcmpus putationis  advenit.  Finita 
hycme  ct  imhre,  florcs  in  tcrra  apparue- 
runt,  decor  vidolicet  virtutum  ot  pudici- 
tise  :  et  transcunte  asperitate  infidclitatis, 
verna  fidei  successit  temperics.  Tem/ms 
jmtationis  advcnit,  hoc  est  purgalionis 
sanctorum  :  putatio  enim  vincarum,  san- 
ctorum  sigiiificat  purgationem,  quae  in 
Christo  ct  per  Christum  cst  :  de  (jua  ipse 
ait,  Joan.  xv,  1  :  Ego  sum  vitis  vera,  et 
vos pja//nites.  Onmem  /ja/mitc//i  i/ime7ion 
fere/itcm  fructiim,  to/let  eu/n  pater  /7ieus, 
et   qui  fe/'t   fructu//i   pwgabit    cum,  iit 


'  Al.  :  «  licet  ipse  iii.  »  —  AI.  :  «  et  ad.  » 


^  Al.  :  «  jiru'»  iii;ili<.  » 


CAPUT  11. 


567 


plus  afferatfructum.  Vox  turturis  audita  pioximis  praebe.  Columba  mea   in  fora- 

est  in  terra  nostra\\\OQ.  est,  vox  prajdi-  minihus  petra.   Si  ^  petra  est    Christus, 

cantium  Apostoloriim.  Turtiir  cuim  (|ua!  juxlu  quod   Aposfolus  ait,  I   Cor,   x,  4  : 

est  avis  castissima,    et  quai    lu  excelsis  Pelra  autem  erat  C/iristus;  foraraina  pe- 


sempcr  et  in  ar!)oribus  morari  solct  et 
nidificarc,  Apostolos,  vcl  (;etcros  Jocfo- 
res  si^nificat,  qui  possunt  dicere  :  AV>.s- 
tra  conversatio  in  codis  est.  Pliil.  ni,  20. 
Quod  ctiam  ycmitum  pro  cantu  habet, 
sanctornm  ploratum  sif^nificaf,  qui '  snos 
ad  flctum  ct  lamcnta  liorfantnr  dicentcs  : 
Miscri  estote  et  lu(/cte^  ut  luctus  vestcr  in 
gaudium  convcrlatur  ;  Jac.  iv,  9  :  Vox 
turturis  audita  est  in  terra  nostra  ;  idest, 
vox  pra^dicantium  Apostolorum  :  in  ter- 
ra  nostra,  hoc  est  in  Ecclcsia,  de  qna 
Psalmista  (Psal.  xxni,  l  :)  Domiid  cst  ter- 
ra^  et  plenitudo  ejus.  Ficus  protulit  gros- 
sos  suos.  Per  licus  synagog-a  dcsignatur. 
Grossi  autem  dicuntur  primifiva'  ct  im- 
mafurai  ficus  inlial»iles  ad  cdcndum,  qua.' 
ad  pulsum  vcnti  1'acile  cadunt.  Voce  au- 
tem  lurturis  insonante  flcus  protulit  gros- 
sos  suos,  quia  Apostolis  pra'dicantibus, 
emcrscrunt  multi  de  synag-oga  .Judu'0- 
rnm,  qui  ct  Christum  credcrcnf,  et  tanicii 
legcm  carnalitcr  observarc  vellcnt,  ma- 
gisque  auctoritate  lcgis  dclccfarentur 
quam  dulccdine  Evangclii,  volcnfes  cir- 
cumcisioncm   ct   sabbatum  et  alia  lcgis 


tra!  sunt  vulncra  (|u.e  pro  salufe  nostra 
in  ci  iicc  susccpit  :  fixuram  vidclicet  cla- 
voruin,  lancca'  percussnram.  In  his  ergo 
foraminibus  columba,  idcst  Ecclesia,  mo- 
ratnr,  quia  lotam  s[)em  salutis  suae  in 
passione  sui  Rcdcmpforis  constituil.  Ibi 
ab  iiisidiis  malignorum  spirifunm,  quasi 
a  raittu  accipifris  sccura  dclifescit ;  ibi 
nidificat,  id(!st '  fetus  bonorum  operum 
cong(!rit,  In  caverna  maceriee.  Maceriae 
conslruuntur  ex  viminibiis  vel  ex  siccis 
hi[)idibus  ad  munimcnta  vinearum,  ad 
rcpcUcndas  vulpes,  vel  ceteras  nocuas 
besfiolas.  Pcr  maccriam  ergo  significa- 
tur  C(i'lcsfium  custodia  pivTccptorum  vel 
virfutum,  vcl  angclicnm  pra^sidium ;  si- 
cut  Isaias  de  Domini  viuea  ait  (cap,  v, 
2  :)  Et  maceria  circnmdedit  et  circumfo- 
dit  eam.  In  caverna  ergo  maceriai  mora- 
tur,  quia  pra^sidio  Angelorum  undique 
clrcumdafur,  et  a  tenfatioiiibus  cii5todi- 
tur  :  (Jstcndc  mi/ii  facicm  iuam,  sonet 
vox  tua  in  auribus  meis  :  vox  enim  tua 
du/cis,  et  facies  tua  decora.  Tu,  in^iuit, 
dilecta  mea,  qua'  in  lecfo  contemplatio- 
nis  dnlcissime  rcquiescis,  veni,  et  ostende 


priccepta  juxta   litfcram    obscrvarc ;  dc      facicm   tuum   mi/ii,  ct    a  secreto  quictis 


quibus  A[)ostolus  dicit,  (lalat.  iv,  17  : 
JEmu/anlur  vos  no7i  bcnc...  Sed  ro/unt 
vos  circumcidi,  ut  in  carne  vestra  fj/<n-icn- 
tur  :  (il)id.  vi,  12.)  VinctV  f/orentes  dede- 
runt    odorem    suu/n.  Post([uam    turturis 


cgrcdcr(!  ad  [uiblicam  actioncm,  of  pul- 
clnitudincm  bouoruni  opcrum  tnorum 
aliis  ad  excni[dum  dcmoiistra.  Ostendr 
7ni/ii,  dicii,  qnasi  Dco  :  Deo  ciiim  snam 
facicin   osfcndif    Eeclesia,  cum  pro.ximis 


vox  audita  est,   [)ost(|iiam  ficus  protu/il      ad    iililifalcin    ct     [irofccfum     virfufum, 


grossos  suos.,  vinea.'  f/tnentes  dederunl 
odorcm  suum;  (juia  niultitndo  Ecclcsia- 
runi  pcr  lalitudincm  orbis  ditlusa  csf, 
qua! "'  flores  virtiilum  ot  odorcin  bniia' 
0[)iiiionis  laf(!  dose  s[)argunf .  Surt/r.,  ami- 
ca  ?nea,  sponsa  tnru,  rt  vrni :  co/umba 
mea  in  foramini/ius  /irtr;r.,  in  rurrnui 
mareria'.  Vocat  itcrafo  s[)onsus  aniicani 
suain,  et  dicit  :  Siirt/r  timirti  nirti,  s/unisu 
mru,  rt  vrni .  iNoli,  in(|uif,  s[iousa,  mca, 
(|uain  niilii  [)(!r  fidcm  ct  dilcclioncm  ami- 
cani  t(!ci,  otioso  tor|)or<'  lcnlcsccrc  ;  scd 
surgoolveni,  cl  cx('iii[)la  virtiilum  foris 


([uaiituin  iiitriuscciis  liabcat  |)ulchrifn(li- 
ncm  insinuat.  Iloc  cst  (|uod  Doniinns  dicit 
inlv.angclio.  .Mallh.  \,  IG  ■.Vittrunt  opera 
vrsfrti  bona,  et  (//orificent  /latrem  ves- 
truin.  Siuict  vox  tua  in  auribus  meLi ;  vox 
vitlclicet  [ira-dicationis  vol  divin.T  landis, 
([iia  alitts  facias  prollcerc.  In  auribus 
ciiini  Dci  vox  Eccl»'sia'  sonat,  cnm  pra»- 
dicalionc  cx  inultornin  coiivoi"sionc  do- 
lcclalur  Dcus.  Dciio  antcin  dicit,  Fariem 
tutim,o\,  Vox  lua,  \u)i\  ixWomx.  Illain  vi- 
(lc  li<'(>l  f.icicin  iiiilii  osliMido  ([uam  ia 
ba[)lisino   tibi   dcdi,  ()nando    niiiiulavi  to 


'  Al.  :  «  qiiique.  » 
'  Al.  :  «  qiiia.  •■ 


•  Al. 

♦  Ai. 


«  »ic.  » 
<•  in.  • 


,^^68 


IN  r.ANT.  CA.NTIC. 


nl»  omiii  pcccato.  \'o.r  titf/,  dicit,  ///  /'////•/- 
/nts  tnris  si)/irf ;  u{  ox  siiiccMM  iutciilidao 
diloctioiiis  nica'  prociMiil,  ul  iioii  proptcr 
aliiiil  pra'(liccs  iiisi  proplcM'  mo  :  Cnpifi' 
tinhis  rii/pcs  ptirvtilas,  qiix  dotnoliiinfiir 
rinras :  lunn  rincn  nnsfrn  flnruit.  Vox 
spoiisi  pia'cipicntis  spoiisa'  siia',  nt  filia- 
bus  Jeriisalcm,  saiictis  vidclicct  doctori- 
biis  vel  aiiimaliiis  fidoliliiis,  capifc^  iii- 
quit.  tiohis  viilpcs  pnrviilns  :  Vulpls  do- 
losum  est  animal  ct  IVaudukmtum,  iii  ca- 
veriiis  et  spccubus  habitans,  nec  recto, 
scd  tortuoso  iiiccdcns  itincre ;  ideoquc 
dcsiprnat  ha^reticos  et  schismaticos,  qui 
Hcmoliunfiir  vincns,  hoc  est  Kcclesiam 
Dci,  plebem  vidclicct  fidcHiim  lacerare 
et  dccipero  non  cessantes.  Pra»cipit  ergo 
ut  parvulas  vulpes  capiant ;  idcst,  ul  hcO- 
rcticam  pravitatcm  in  ipso  initio  dehclla- 
re  et  dcstnicre  non  ccssent,  ne  robusta 
Facta  fortius  Ecclcsiam  impiig-npt.  IVam 
rincn  nosfrn  porirf;  idcst,  Kcclcsia  per 
universum  munduin  florcs  viriutum 
emisit.  Kt  nota,  cum  superius  vineas  plu- 
ralitcr  dixerit,  modo  dicit  singularilcr  : 
Vincn  noslrn  fJoriiit ;  (|uia  ex  multis  Ec- 
clesiis  uiia  est  clecta  Ecclcsia. 

Dilcctus  mciis  inihi  cl  cgo  illi,  tjui  j/us- 
citur  intcr  lilin,  doncc  nspiret  dics,  et  in- 
clinentur  umhra'.  Vox  sponssp,  Dilecfus 
mciis  niihi ;  subaudi,  socictur  vincnlo  ca- 
rifatis  et  amoris  :  ct  ego  illi  conjung-ar  et 
consociabor  vicissitwdinc  mutua'  dilcctio- 
nis.  Vcl  dilccfus  ?ncus,  siibaiidi^  dct  milii 
vcrba  cxhortationis  ct  divina^  proraissio- 
nis  ;  ct  ec/o,  subaiidi,  ostendam  illi  faciem 
mcam.  Vel  etiam  dilectus  mcus  mihi  di- 
gnetur  coiijungi  glutino  caritatis  ;  ct  cgo 
//// conjungar  vinciilo  digiue  obedientiaj, 
obtempcrans  pr?Rccptis  iilius.  Qui pnsci- 
tur  intcr  lilin  ;  boc  est,  (lelectatur  ct  jii- 
cundatur  inter  caiididas  ct  odorifeias  vir- 
tutes  sanctorum.  Kt  hic  notandum,  qiiod 
snperius  dixit  liliiim,  hic  vero  pluraliter 
lilia  :  qnia  mnUa^  snnt '  virfntcs  sanclo- 
rum  ;  una  tamcn  fidcs  est.  ct  una  cari- 
tas,  qua  pra^cipnc  dclcctatu:'  Deus.  Sivc 
etiam  pascilur  intcr  lilia,  hoc  cst  siiavis- 
sime  delectatnr  iiiler  choros  virgineos  : 
candor  cnim  liliornm  rectf^  mnnditia^  vir- 
ginali    comparatur.  Donec    nspirct   dics ; 


lioc  cst,  doiicc  traiiscant  nebiila*  |tia'Si'ii- 
tis  vita',  ct  apparcat  dics  ;  hoc  csl,  vciiial 
claritas  scm|iitcrna»  bcatitiidinis.  Kt  est 
sensiis  :  Dilcctiis  meiis  fnihi  pra'stat  aii\i- 
rmm  /7  ct/o  illi  dignam  pra^beo  obcdieii- 
tiam  ;  qui  viitiilibiis  sanctorum  d«decta- 
tur,  (juous(|uc  transcnrsa  nocte  |)ra'scntis 
vita',  iii  (|iia  per  spcculum  et  in  a'nig- 
mate  ceriiiliir,  appareat  dies  superna» 
claritatis,  ut  facie  ad  facicm  videatiir  : 
Rcvertere  dilecte  mi,  similis  esto  capreae, 
aul  hinnulo  cervoriim  supcr  motites  Be- 
thnrn.  ^  Vox  Kcclesia^  sponsi  siii  speciem 
dcsidcranlis  .•  O  dilccte  mi.,  qui  mc  do 
lccto  (luictis  surgere  pra'cipis,  et  ut  tibi 
faciem  meam  ostendam  bortaris,  reverte- 
re,  hoc  est  claritatem  divinitatis  tuae  me 
perspeculari  permitte,  et  hoc  quod  mihi 
perfecte  promittis  in  alia  vita,  beatitudi- 
ncm  videlicet  tuam,  in  hac  adhuc  pere- 
grinatione  me  saltem  jn  figura  et  a^nig- 
mato  liabere  pcrmitte  :  Similis  esto  cn- 
prciV,  nut  hinnulo  cervorum  super  montes 
Bethara.  Jam  dictum  cst  superius,  (jiiod 
caprea^  campos  despiciunt,  et  ad  alta 
montium  enituntur.  Christus  ergo  caprcis 
comparatur,  quia  secundum  cariicm  re- 
surgcns  a  mortuis  ccclorum  alta  petiit. 
Hinnulus  vero  cervorum  vocatur,  hocest 
filius  antiqiiorum  patrum.  Cervi  cnim 
sunt  patriarcha'  et  prophetae,  de  (jiiibus 
Christus  cariiis  originem  duxit.  Fertur 
hinnnhis  hanc  habcre  naturam,  uf  fcr- 
vcnte  solc,  umbrosa  et  opaca  loca  requi- 
rat,  in  quibus  ab  a^stu  protegatur  ;  sic  et 
Chrisfus  iu  corum  mentibus  requiescit 
qiii  rore  Spiritus  sancti  ab  aestibus  carna- 
lium  voluplatum  temperantur  ;  ac  si  di- 
ccrct  :  O  dilecte,  rcvertcrc ;  hoc  est,  me 
sa^pius  tiia  visitafione  illustrando  ItPfifi- 
ca,  (|ui  pcr  carnem  quam  assiimpsisti, 
jam  coelornm  snblimia  penetrasti.  Montes 
antcm  l^ethara,  mentes  significant  sanc- 
tornm  a  terrcnis  per  superna  desideria 
elcvatas.  Nam  Betbara  intcrpretafnr  do- 
mus  consurgens,  vel  domus  vigiliarnm. 
Vigilia'  mcntcs  sancforum  significant, 
(jua^  ad  dcsideranda  supcrna  consurgunt, 
ct  ad  ea  percipienda  invigilant.  0"idam 
codiccs  habent  :  Super  mofiles  Brfhol, 
Rcthcl    interpretatur    domus    Dci,    apte 


*  .M.  :  •<  fiiiiil.  » 


■i  Al.  :  «  IMhvl  v(>l  Betfier.  n 


(:api:t  iii. 


or,9 


mentes    sanftornm  signans,  rina'   flomns  Snp(-r  lias  pr^'o  menlcs  (lilectns  similis  est 

Dci  snnt  liahiuites  in  se    Denni    inlial)ita-  caiiica'    hinnnlofinc  ccrv^jrnm,  iinia  illas 

torem,  qni    dicit    per    F^roplietam.    Lev.  visitaie  e.st  dij^Miatns  (luae  domus  Dei  esse 

XXVI  :  In  habitaboin  illia^et  iufnnbnlabo.  stnd(Mit, 


( :  A  P  U  T    '\  E  II  J  I  U  M 


lu  leclulo  lueo  per  uocleui  nuujsivi  quuui  diii^it 
aaima  uieu.  Quiesivi  illuui,  et  nou  inveui.  Surgaru, 
et  circiiihjo  (•ivitatcni  ;  [)pr  vicos  et  plaloas  (|u;prani 
qucin  dilixit  aniuia  niea.  Qmcyivi  illuni.  et  uoii  in- 
veui.  luveueruut  ine  vi^iles  qiii  custoiliunt  civita- 
teuj  :  Nuui  queiu  «Jiligit  anima  raea  vidistis?  Pau- 
lulum  cuni  pertransisseu]  eos,  inveui  i[ueui  diiigit 
aniina  uiea  :  foiiui  euin,  ncc  dimittain,  doiiec  iu- 
Iroducani  illiini  iii  doiiiiiui  Uiatris  uicie,  et  iii  cuiji- 
niluin  geuitricis  meae.  .Vdjuro  vos,  filiae  Jcrusalem, 
per  capreas,  cervosqiie  camporuiu,  ne  suscitetis 
neque  evigilarc  lacialis  dili;ctaui,  donei;  i[tsa  vc-lit. 
•Jufe  esl  ista  ([iia'  asccudit  [km'  dcscrtiini,  sicul  vir- 
gula  fumi  ex  aroiiiatilius  myrriiie  el  tliiiris  et  uni- 
ver.si  puiveris  pignieularii  ?  En  lectulum  Salomonis 
sexagiuta  fortcs  aiiiliiiint  cx  fortissiiuis  Isracl,  um- 
nes  tcncntes  gladios,  cl  ad  itclln  doclissinii.  Uiiiiis- 
cujiisque  ensis  su|)er  feiuiir  suum,  projtter  tiniores 
noctiiruos.  Ferculiim  fecil  sibi  rex  Salomou  de 
iiguis  Lifjaui.  Coliiiunas  ejus  fecit  argenteas,  recli- 
naloriiiin  aiireuui,  asceusiiin  |)iir[)iirciiiii,  media 
caritate  constravit,  propter  liiias  Jcrnsalem.  Kgre- 
dimini,  filiije  Sion,  ei  videte  regem  Salomonem  in 
diadciuati;  ([iio  cDroiiavit  illiiiu  niatcr  siia  in  die 
dc<|ionsatiouis  illiiis.  et  iii  dic  la-tiliic  cordis  ejiis. 


Vox  Ecclesia' de  ^^'iitilins  rongrej^Mta', 
In  lectulo^  inijnif  meo  ;  hoc  est,  cum  adhuc 
in  d(;sideriis  carnalihns  re^iniescerem,  et 
cum  adhnc  in  lcnchi  is  inddclitafis  cf  Ij^mio- 
rantia'  posifa  csscni  ;  f/a.rsiLU    f/ifr//i  ilili- 
f/it    f//ii//ia  i/ira.  .Mnlli  eniin    IMiilosDpho- 
rnm  Deiini  ip,Mioraiilcs,  sninmo  famen  sln- 
dio  illiMU  re^inirehaiif,  pcr  crealnrascrca 
torem    vohnifcs    cognosi-ere,    sicnt   IM.ito 
(ini  in  Tintiro  ninlta  ,lc  aniina  ilispn!a\il, 
ot  siciit  Arislotclcs  i\\    Socratcs  cf  ccfcri 
(jiii  omiK^  vila*  sua>  t(Mn|ins  in  slndiis  c.\- 
(inirenda'  veiilalis  e.xpcndchanl.  (Ja.rsiri 
illai/i.,  rt  nt//i  iarr/ii :  wow  cniin  perniiiii- 
danam  sapientiam  Dcns  co;,,^nosci    poliiit. 
Sarf/fini,  rl  rirraibi/  riritatr/n  :  /irr  rin/s 
ct  j/latrfis    f/a,vra/n  f/ar//i    flilii/it    fiainni 
mrd.  Qiuvsiri  illii//i,  rt  nnn  inrrni.  i:.\ui- 
gain,  inipiil,  dc   slialo  '  corporis  (^l    cai- 


nalis  delectafionis,  el  circiiiho  civifafem 
hnjns  mundi,  mariaac  terraspera^rando. 
Pr/-  vicos  et  jjlateas  f/axvani  fjiiem  flilif/it 
anima  mea ;  lioc  esf,  per  lafa  itinera  yra- 
dienfes  hnjus  sicculi,  etsuis  volnpfatilins 
deditos  aspiciam  si  forte  in  illis  dilccti 
mei  vesligia  as[)iciam.  lloc,  cnm  cau.sa 
exempli  de  miillis  ilici  possif,  iHcPcipue 
in  illo  Kiinnclio  implctnm  est  (ini  a  lini 
bns  ferrai  venif  Diumi  C(eli  Jerosolymis 
adorare,  (luem  IMiilippns  invenif,  eiiiue 
Christnm  iii  pr(i[)lictia  Isaia'  osfendif  : 
Acf.  VIII.  Hoc  (|iioiine  in  Cornelio  adiin- 
pletnm  est,  (ini  adliuc  pa.^anus,  ct  i^^no- 
rans  Denin,  elcemosynas  faciehaf,et  oia- 
tionihus  vacahaf  ;  iinem  Pefruscnm  domo 
sna  haptizavif  :  Acl.  .\.  Itcral  adhnc  diffl- 
ciiltafcm  invenlionis  -  cf  dicil  :  Qa.rsivi 
illa//i,  et  /nni  i/irr/ii.  l/irr/irra/il  nir  rii/i- 
lcs  fjai  castofliant  ncitatr//,.  Vigiles  snnt 
saiicti  Aposfoli,  ef  ceferi  doctoies  Ecde- 
sia'.  (jiii  civifafcm,  idest  sanctam  Kccle- 
siain,  custodiunt,  et  ah  insidiis  spirifna- 
liiiin  hosf  inin  dcfendunf  :  tinos  inferro;,rat : 
\'a//i  f/nrni  ililn/it  a/ii//ui  //ica  ridi.sdsy 
l^liiasi  vi^ilans  Ivcdcsia  infcrroi^ahat,  cnm 
infciilii  aiirc  coriiin  pra^dicatinncm  perci- 
pichal.  Paalula//i  ca/n  j/crti  ftnsissrm  cos, 
inrr///  i/aem  ililii/it  anima  inni.  Perlran- 
sirc  \i;4:ilcs  esl  eornm  dicta  ct  doctrinam 
dili;<enfi'r  perscrntaii.  Solemus  namijuo 
diccrc  ;  Traii>cnrii  lihrnm,  le^'cns,  \el 
pci  liaiisi\  i.  ('a//i,  iiiiinit,  j/crtninsissrm 
rns,  iiirrni  i/ari/i  ililn/it  anima  mrfi :  (nun 
cuiii  sulicita  mcditatione  tlicla  vel  soripln 
sanclornni  rci|nirimus,  st.-iliiu  dilectnin 
in\(<iiiinns  :  iiiiia  Denm  iii  eoriiiu  «loKm.i- 
tihiis  rcpeiimus.  1'ote.st  et  sio  iiilelliKi  : 
(a/ii  /trrtransissrm  ras,  iurrm  f/inrm  iti/t' 


'   \l 


tt    Sllllll.    u 


•  Al. 


IU(«'U!>IUDI». 


57(J 


IN  CANT.  CAMIC. 


(jit  (inittm  ttien ;  h»»c  csl  :  tum  iiilfllcixi.s- 
sem    C.liristiim    oiniirm   siililimilatcm  rt 
giatiam  sii|»fraii',  liiiic  itirrni  (fitrtti  <lih- 
gil  (itiitttd tiicd  ;  hoc  cst,  tiiiic    veie  iiilcl- 
le.\i(iuantiim  ii>se  a  ccterdiiim  sanclonim 
mcritis  ilistct.   Trtiui  ctitti^  tirc  diitiittain^ 
donec  ititioduratti  illiittt  iti  (lotttittti  iiKttiis 
ttiea\  rt  iti  riihirtiltttii  (jrtiifticis  ttirx ;  lioc 
est,  anlentissima    (ide    cl    cievotione   illi 
iuluesi ;'  ticr  tlitttittdtii    ciim,  sed   iti  ejiis 
aniore  et  fide   perseveralx),  dotiec    ititrn- 
ducatii  eutn  in  domiim  mattis  inae^  ct  iii 
cubictilttm  (jctiitiicis  mea' ;  hoc  est,  donec 
ilhnn  synaj^^oga',  {\\mm    est    niater    niea, 
spirilualiter    pranlicem,  nt  eiim    (juoiino 
ad  ejus  lldem  pcrducam.  Hoc  lict  in  die 
jndicii,  '  nt  A[»osl()hi.s  ait,  Kom.  xi,  25  : 
Cum  jilcnitudo  gentium    intraverit,  tunc 
omiiis  Israel  salvus  erit.  Tanlum  ergo  si- 
bidocarilate  spoiisi  sni  promittil  Ecclesia 
ut  eliam  se  credat  synagogam  possecou- 
vertere.  Quod  autem  dicit,  Duncc    ititro- 
ducdiii  ciitii,  uon  est  pntandum,  quod  tunc 
rehctura  sit  ilhim  cum  iu  cubiculum  ma- 
tris    iutroduxeiit ;  sed  dimec  pro    sempi- 
ternum  pouitur  ;  idest,  sempcr  ihi  iuhae- 
reudo,  semper  in  ejns  hde  et    dilectioiie 
persevcrabo.  Tahter  et  iu  Psahn.  cxxii,  2  : 
Ita  oculi  nostri  ad  Dominum    Deum  nos- 
trum^   donec  misereutur  iiostri.  rsumt|nid 
postquam    uostri    misertns    fuerit,    nou 
erunt  oculi  nostriad  eum?  Utique  eruut. 
Adjuro  vos,  filiai   Jerusalem,  per  capreas 
cervosque  camporum,  nc  suscitetis    neque 
evi(jilare  faciatis  dilectam,  donec  ipsa  vc- 
lit.  Bis  rcpetitur  iste  versiculus,  uam  su- 
perius  positus    cst  :  sed  supra    ad  Eccle- 
siam  primitivam  de  Judaeis  collectam  per- 
tinet ;  hic  vero  ad  Ecclesiam  de  genlibus 
congregatam,  et  amoris    viuculo  Christo 
arctius  copuhitam  :  uua  euim  eadeinque 
cura  est  Deo  de  sauctis  cini  velin  circiim- 
cisioue,  vel  etiam  iu  lemporc   baplisma- 
tis,  corruscante    gratia  Evangelii  illi  pla- 
cueruut.  Quia  vcro  supra   iste  versiculus 
expositus  est,  jamhic  videndum  est,  qua- 
re  veliit  dormieutem  inducat  Ecclesiam  : 
unde  et  adjurat  lilias    Jerusalem  ne  eam 
excilcut,  cum  paulo    superiiis    uon   dor- 
mientem  vel  quiescentem,  sed    studio  hi- 
boriosissimse    iuquisitiouis    insistentem, 


qiia  sponsiim    in(juirei)at,  intr(»ducal.  Si 
eigo    reiiuirchal    spoiisiim,  qu(»modo  r(!- 
(jniescebal  ?  Sed  dulcissimus    (it  siiavi.ssi- 
mus  est  somuus  Christum  (luarerc.  Dor- 
init  crgo  Ecdesia,  et    sponsum    (jija*rit ; 
dormif  vidclicet  a  'lissideriis  ferrenis,  ab 
actibus  su!cnh  ;  vigilat  aiitem  et  nMiuiiit 
sponsum,  (|nia  cjus  contemplatioui  inlue- 
rel,  eum   solnm   desiderat,    el   ad    illnm 
pervenire    coutendit.  Adjurat  ergo  spou- 
sus  lili.is  Jerusalem,  auimas   videhcet  d(,'- 
sideriis  ferrcuis  coutemptis  superiue  pa- 
tri;e    iuhianl(\s,  ue  illaiu  exciteut  ab  hoc 
somno  suavissima'    quiefis  et  confempla- 
tionis,  donec    ipsa  velit.  Somuus    aufiiiu 
merito  aiiior  appellafur  :  qnia    sicut  dor- 
miens  avisibilibus  oculos  claudit,  et  iuvi- 
sibilia    coufemplafur ;  ifa  is    qui   diviua; 
contemplatioui  insisfil,  quasi  aheuus  est, 
et  dormit  exferioribus,  sola  spiritualia  (3t 
ccfilestia  videns.  Nec  mirnm,  si  amorsom- 
nus  vocatur  ;    cum  iii    sequenfibus  mois 
appellatLir,  ubi  dicitur  cap.  ultim.  Fortis 
est  ut  mors  dilectio.  Cum  autemdicit,  Do- 
nec  ipsa  velit,  ostendit  Ecclesiam  de  gen- 
tibus  voluntarie  se  pra^parafuramad  labo- 
res  et  per.secutioues  pro  Cliristo  perferen- 
das.  Qux  est  ista  qux   ascendil  per  deser- 
tum^   sicut   virgula  fumi,  ex  aromatihus 
myrrhseet  t/turis.,  etuniversi  pulveris  pig- 
mentarii?  Vox    liliaruni  Jerusulem,  idesl 
sauclorum  primitivai  Ecclesia^  achniran- 
tium  pulchrif  udinem  Ecclesiee  ex  gentibus 
congrcgata;.  Qiid^.  est,  inquit,  ista?  Qux, 
idest  quaUs,  quanfa  laude  et  admiratione 
digua,  (jiia^  uon  circumcisiono    niundata, 
ncc  adliuc  baptismo  sancfilicata,  jam  cur- 
rit  ad  Deum  ?  Ascendit,  inquit,  per  deser- 
tum.  Hoc   dicitur  ad  imitationem    jjlebis 
priscai    Judaicae,  quae  hbcrata  de  eegyp- 
tiaca  servitnfe  per  desertum,  mare  rubro 
transito,  venif  ad  terram  repromissionis. 
Sic   efiam   Ecclesia  per  deserfum  natio- 
uum  desceudebat  jam  de  iEgypto,  hocest 
de   coufusioue    idolatriai,    liberata,   et   a 
Pliaraoue,    idest    diabolo,    sul)merso,  ut 
ccelesli  mauna  pascerefiir,  et  veram  ter- 
rain  repromissionis  ingrederetur.  Asceu- 
dit,    iuquif,    ad   niontem    virtutum,    vel 
etiam  ad  ipsum  cadum    virlufibus  suble- 
vata,  quai  in  Psalin.  cxx,  1  dicit :  Levavi 


'  Al.  :  «  in  die  judicii,  quando.  » 


CAPUT  III. 


Oi  1 


oculos  meos  in  montcs^  unde  veniet  anxi-  fortes  (imhiunt  e.i:  fortissimis  Isrupl.  fnnnes 

hummihi.YA  ulihi  ;  r.xxii,  I  :  Ad  te  lcruvi  tenentes  '(/lailios,  et  ad  hella    dodissimi. 

ocidos  meos,  cjui  Jiahitas  in  c(p.lis.  Monles  Uniuseujuscjue  ensis   super  fcmur  suum, 

ipsi    siiiit  Patriarcliap,  propheta',  AposLo-  pro/fter timoresnocturnos.Q\\o\\x(n\\\Qii[.aL 

li,  et  ceteri    s.iiicti,  (lui    mci  ilo  \  irfutum  ct  mirahiiis    asceiidere    ostcnditiir,  ciim 

mont(^s  appcllantiir.  Primo  cnim  ad  mon-  sujjditur  :  En  lectulum  Salom^mis,  ct  re- 

tes,    idcst    ad    sanctos,    suhlcvat    ocnlos  li(|na.  Lcctnins    Salomonis,    (|namvis  sii- 

Ecclesia,  vel  anima  fidclis  :  rinia  illornm  pcrna  ilhns  c(clcstis   h^^alitudinis   rc^inics 


doctrinam  actns(]uc  considcrut ;  iliorum 
exemplo  et  intercessionc  muniri  ^^audet. 
Postea  proficiens,  ad  ipsiim  (inoiine  (lui 
fecit  monles  andct  cordis  aspectnm  cri- 
gere,  et  dicit  :  Ad  te  levavi  oculos  meos 
c/ui  hahitas  in  C(jnlis  ;  id(!st  gratantcr  rc- 
(jnicscis  in  sanctis.  Sicut,  iminit,  vir(/ula 
fumi  ex  aromatihus    myrrhx   et    thuris. 


acci[)i  possit,  in  (lua  Dcns  cum  sanctis 
re^iuiescit,  prohahilins  tamen  pra^scns 
accipilur  Kcdcsia,  in  (]na  sancti  Dci,  so- 
pitis  tnmnllihus  vitiorum,  amplcxu  Salo- 
monis,  idcsf  viri  pacifici,  delcctantnr  : 
niidc  ct  Psalmisfa  de  (Ihristo  dicit,  Ps. 
LX.xv,  .i  :  Idctus  est  in  /tace  locus  ejus,  et 
hahitatio    ejus    in    Sion.  Lectulum    crpo 


Fumns  ex  igne   nascitur,  et  mox  altiora      Salomonis,  idest  Ecclcsiam  Cliristi,  sexa- 
aeris  expctit,  doucc  aspectihus  intucnlium      ginta  fortes  nmhiunt  ex  fortissimis  Israel. 


subtraliatur.  Fumns  igitur  significatsanc- 
tuin  dcsidcrium  ignc  divini  amoris  per- 
fusuiri.  '  i\cc  ahsolnto  fumo  c^niiparatnr, 
sed  virgula;  Inmi  :  (inia  sancla  Ecdcsia 
vel  anima  sancla  Deum  amans,  gracilis 
est  et  delicata,  disciplinis  Spiritus  sancti 
extennata,  non  hahens  grossitndincm 
carnalinm  derideriornm.  Sive  virguhc  fu- 
mi,  non  sparso  fnmo,  comparatnr  prop- 
ter  unitatem  Ecclcsia*,  (lua'  in  Chrisfo 
una  est.  Uude  vcro  essct  illc  fnmus  os- 
leiidit  cum  siihdit  :  Mi/rrha'  et  thuris  ct 
univcrsi  /nilveris  pi(jmentarii.  Myrrha 
condiuntiir  mortnornni  corpoia  ;  thus 
vero  adolclur  in  sacriticio  Dci  :  i(l(M»(iue 
per  myrrham  carnis  morfificafio  dcsii^na- 
tnr  :  p(U'  fhus  miindilia  oralionnin  expri- 
miltir.  Virgula'  (Mgo  rumi,  myrrha'  ct 
thuris,  Ecclcsia  assimilafnr,  (luia  saiicli 
morfificatione  cariiis  sikc  cI  oralionihiis, 
mundo  ac  simplici  cordc  profnsis,  l)(!o 
placerc  slii(l(!nt.  Et  universi,  iiKiiiit,  /;///- 
veris  /)i(//ncnt(/rii,  idcst  cong(!ri(!  onininm 
virtiilnin,  Non  aiilfin  inlcgia  fiiissc  aro- 
mata,  scd  in  pnlvcrcin  rcdacla  diciintiir  ; 
(jiiia  sanctoriiin  acfioncs  maLina  discro- 
tioiic  considcranda'  siinl,  d  tain(|uain 
crihro  suhlilissima'  considcralionis  c\cn 
tilanda',  ni!  (inid  lorlc  in  illis  dnrum  aiit 
inconvcnicns  cxislal,  n(>  salnlcm  pcr  ipsas 
virtntis  millcrorinis  advcrsariiis  siiriipial, 
(jui  callidiis  pcr  hona  (!fiain  consiM»vif  iio- 
cero.  En   lerfultim    Saionuuiis   sexni/inta 


l'cr  ly  fortes  ordo  docforum  intcHigitnr, 
(lui  vcl  pra-dicando  Ecdcsiam  mnniunt, 
vcl  cont(!mplando  ad  illam  sup^MMiam  hca- 
tiludincm  pcrvcnire  dcsidcranf.  Scxagc- 
narins  aiitein  uumt^rus  e.x  scnario  ct  de- 
nario  constat  :  sexies  dcni,  vel  deoies  se- 
ni  sexaginta  facinnt.  Senarius  vcro  per- 
fcctioncm  significat  opcris,  (juia  scx  die- 
hns  pcrlt^cif  Dcns  opcra  sua ;  dcnarins 
vcro  rcmnncrafioncm  cf  pra^minm  (]iiod 
in  liiic  idcctis  dahifur.  Uidc  cf  lii  (pii  in 
vincam  vcncrniif,  denarium  It^guntnr 
acccpissc.  Sexuf/inta  crgo  fortes  signifl- 
cant,  uf  (lictnm  cst,  sancfos  doctores,  for- 
fcs  opcre,  ct  animo  constantes.  .\dditnr 
vcro,  E.r  fortissimis  /sracl,  omncs  in 
Cliiisfum  crcdcnlcs,  d  Chrislniu  diliircn- 
fcs.  Isiacl,  idcsl  vidcns  Dciim,  api>dlatur; 
Inilissimi  vcro  Isracl  smil  (iiii  Ecclcsiani 
tucri  |)i'a'(licando,  ct  ah  incnrsihns  ila>nu)- 
niiiii  \('l  imiiiiL-narKMii'  ha'rcficorum  (lc- 
fcndcrc  novcriinf.  Ili  crgo  amhinnt  l<>dii 
liiin  Salomoiiis,  (|iiia  illis  csf  coinmissa 
Ecclcsia,  d  iih  illis  vigilanli  ciira  csl  rns- 
fodicnda.  Onines  tenentes  t/ladios,  rt  ad 
hclla  dortissimi.  Tciicnf  cnim  ^ladiiMn 
spiiifualc  vcrhi  Dci,  i\r  (juo  Aposftdus 
f.phcs.  \i,  17  :  Et  (/uleani  iiii|iiit  snlutis 
tissuniitc,  tt  i/ladiinn  s/nrifus,  t/uoti  rst 
verhiini  itei.  Ad  hrlla  vcro  Minf  ttortissi 
nii :  (inia  ncccssc  csf  ut  spirifnilis  pra'lii 
artc  insfrndi  siiit  i|iii  '  .\tlrrrsus  pnnri- 
/lafus   rf   /totrsfatrs,  rt    ttdrrrsus    tnundi 


*   Al.  :    '  |>i'iil'ii!tiiiii. 


>  Al,  :  ••  imin.  u 


f)72 


IN  CANT.  CANTH: 


fcrfnrrs  Iriirlirnnon  luinini^  rnnlrii  sjjiri- 
timlin  nri/iiili,i\  in  rwlrstiliiis  iltiiliMn  licl- 
luin  fTtMMiiit.  Vci"siilis.siniiis  (Miiin  csl  illc 
hostis,  t'l  liiin  snlitilitalc  si>iritiialis  iiatii- 
ra>  (|iiam  otiain  tiMiipoiis  lon^^-iiKiiiitatc 
doctissinins,  coiitra  qiKMii  saiicti  bclla 
snscipiniit.  t'niiisriijiis,jiir  rnsis  siijirr  fr- 
mur  sin/ni.  PtM'  lcmiir  propat-atio  soholis 
accipitur.  Snpcr  fcmiir  orj^^o  cnscni  lia- 
beut,  qnia  timorc  Dci  omncs  comprimnnt 
et  cocrccnt  moliis  carnalis  volnptatis.  I".t 
hoc  j)roj)fe?'  fimoresnorfi(r/ios,  idcst  prop- 
tcr  occnltas  insidias  malipni  hostis,  (]ni  iii 
iioctc  linjns  sa'ciili,  sanctismaximc  (jiii  iii 
Eccli-s'a  praMiiincnt,  insidiatnr,  nt  illisdc- 
ccptis,  lcctulnm  Salomonis,  idcst  rc(]uicm 
saiicf(MMim,  f(cdarc  possit.  Et  notaudnm 
qiiud  sniicriiislcncre  gladiosdicuutnr,  hic 
vcro  su]i(M"  tcmur  imiscs  liabcro  :  gladios 
eniin  tiMiciit,  iit  advcrsariis  rcsistant,  iil 
haM(''!cos  ct  omncs  saiuc  fidci  contradi- 
ceiitcs  confodiant  ;  supcr  fcMiiur  vero 
enscshabcnt,  ul  suimcl  curam  habcant, 
ut  fluxuscarualiumvoluptatiimreprimant, 
nc  juxta  vcrbum  Apo^toli  I  Cor.  ix,  27  : 
aliis  pr.Tdicautcs,  ipri  rcprohi  efficiantur. 
Frrruliim  fecit  sihi  rex  Salo/)io/i  dr  iuj/iis 
Libani.  Quod  supcrins  per  lectum  Salo- 
monis,  hoc  nunc  dcsigualur  per  ferculum, 
saucta  videlicet  Ecclcsia,  in  qua  vehit  in 
lecto  rcquicscimt  sancti  Dei,  ct  vehit  iii 
lecto  disciimbnnt  ad  epnlas  gptcrna'  salie- 
tatis.  Dr  lirinis  Liha/ii  fecif  Salomo/i  fe/'- 
culu/)i.  Libauus  mons  est  PhaMiicis,  ciijus 
arborcs  et  proccritatc  et  pulchritudinc  ct 
durabilitate  ceteris  pra-eminent ;  ideoque 
signihcant  sanctos  virtutum  spccie  fiil- 
gicutes,  et  ab  wterna  festinantcs  :  Liba- 
nus  cnim  candidalio  vel  dcalbatio  intcr- 
prctatnr.  Ligiia  crgo  Libani  sunt  saucti 
candidati  et  dealbati  bnptismo,  et  cxor- 
nati  omnium  virtutum  iirilchritudinc. 
Columnas  ejus  fecit  arge/itras.  Per  colum- 
nas  doctores  cjusdcm  Ecclesia'  figuraii- 
tur,  qui  eam  vcrbo  et  excmplo  sustiucnt 
ac  roborant  :  unde  dicitiir,  (Jalaf.  ii,  9  : 
Jacobus  et  Joa/uies  rf  Cej)lias,  cjiii  ridrhan- 
tur  cnlum/ise  esse.  Cohimnai  suiit  argcn- 
le»,quia  nitorcccelcstiseloqnii  refnlgcut  : 
elofjiiia  rnini  Do/)iiiii.  eloqiiia  castaargen- 
tum  ig/ie  exa/)ii)iatu/n,  probatum  terrx., 
jmrfiatum  septuplii/n  :  Ps.  xi,  7  :  lieclina- 
forium  frcit  aureuni.  l*cr  reclinatorium 


aiiicuiu,  rc(|iiics  ad(M'iia  accipiliir,  (lua' 
saiicfis  iii  Ecclcsia  iiroinitlitiir  ;  ad  qiiam 
taincii  asccnsus  cst  piirpiirous,  Asrensus 
cjiis  jmrjmrrus.  PnrjiiinMis  asconsns  csf 
passio  Chrisli,  (jiiia  [inriMjra  calorcm  san- 
guiiiis  iiuitatnr.  Asccnsu  crgo  piirpuroo 
ad  rocruiaforiiim  anrcnm  pcivcnitiir  : 
qniailli  ad  a-fiMnariim  cpuiarnm  nicnsam 
discnmbiinf,  et  ad  supcrna'  (]uietis  rc- 
quiom  voniunl  (]ui  iii  pra'senti  passioncm 
rcdcmptoris  sui  digiii?  vcnerari  ot  imitari 
satagunt.  Mrflia  ca/ifafe  co/istravit  jjrojt- 
trr  filifis  Jerusalr/)!.  Mrrlia  cfwitafr  ro/is- 
trfivit  :  (juia  omnibiis  fidclihus  suam  ca- 
rifafcm  Chiistiis  commcndavit,  pati«'ndo 
pro  iiobis,  cl  re(]uicm  nobis  pra-paraudo  ; 
jiixta  (juod  Apostoliis  Rom.  v,  8,  dicit  : 
Co/nme/ulat  aute//i  Driis  suar/i  caritatem 
i/i  /whis  :  fjuo/iia/)/  ciim  adliuc  prrratores 
rsse/niis.,  j)ro  nohis  filiur/i  siium  i/i  /nortr/// 
traflidit.  Ahfcr  iior  columnas  argenteas, 
Aposfoli  ot  apostoHci  viri  designatur  ;  jior 
rccrinatorium  aureum,  doetorum  ordo, 
qiii  cum  inefTabilia  a^ternai  vita'  rcpro- 
mittiint,  nfiquc  nos  suaviter  quicscere 
faciunt  :  cthocreclinatorium  boncaurciim 
dicitur,  qiiia  incllabilc  cst  illud  pramium 
quod  sancti  cxjicctant.  In  rcbus  enim 
caducis  nihil  aiiro  protiosus  est.  Per  as- 
ccusiim  ctiam  pnrpureum  ordo  dosigna- 
tur  mnrtyrum,  qui  passionem  Chrisfi  imi- 
tati,  pro  illo  sanguincm  suum  fudcrunt. 
Scd  (jiiid  iios  facicmus  dicit  B.  firogorius 
qui  uiiHius  mcriti  sumus.  ct  noii  iiifcr 
doctores,  non  inter  martyrcs  locnm  nos 
habere  videmus?  Sc^initnr,  Mrdia  cari- 
tatr  co/istravit.  Haheamus  orgo  caritatcm, 
qua  mcdia  hiijus  fcrculi  conslrata  snnl  : 
qua'  ct  idcirco  lalum  mandalum  vocatur. 
quia  omnibus  snis  obscr\aforihus  a^for- 
nam  salutem  parat.  Hanc  cfficaciter  tene- 
amus,  ct  per  hanc  salvabimur.  YX  hoc 
propter  filias  Jrrusalem,  hoc  est  proptor 
animas  simpliccs,  qua'  nullius  virtnfis 
sihi  sunf  consciai  :  qude  quanfo  majoris 
fragilitatis  sibi  sunt  conscia',  tanlo  am- 
plius  salvatorcm  cf  rcdcmptorcm  suum 
diligere  satagunf.  Efjredi))ii/ii  et  vidrte, 
filiae  Sio/i,  rerjem  Salomo/w/n  i/i  diade//iate 
fjiio  roro/iavit  eu/n  niatcr  sua  i/i  die  des- 
ponsatio/iis  ejiis.,  rt  iii  die  Ixtifix  cordis 
ejus.  Vox  Ecclcsijc  invitantis  animas  fidc- 
lium   ad  intucndum    quam    mirabilis   et 


CAPI  T   Vl. 


".73 


speciosus  sit  sponsus  ejus  ;  filia'  iiamiiue 
Sion  eaedem  sunt  qu.e  et  filice  Jerusalem, 
sanclfB  videlicct  anima;,  supernai  illius 
civitatis  cives,  ([ua'  et  p(!rpetiia  cum  An- 
gclis  pace  fVuuntur,  et  per  coiitem[)latio- 
nem  g-loria  Domiui  speculantur,  Efjvfdi- 
mi?ii,  incjuit,  o  /iiix  Sion  ;  hoc  est^  exite 
de  turbulentahnjus  sa^iculi  conversatione, 
ut  mente  expedita  (!um  quem  diligitis, 
contemplari  possifis.  Ef  cidetf,  inquit, 
rpfjem  Salomonem,  hoc  est  vcrum  pacili- 
cum  Christum,  in  dififlemfite  f/no  coronfi- 
vit  eum  mater  ma;  ac  si  diceret  :  (lonsi- 
derate  Chrislum  pio  vohis  carncm  indu- 
tum,  (|iiam  carncm  de  carne  Virgi- 
nis  malris  suaB  assumjisit.  Diadema 
nam(|ne  vocat  carnem  (|uaui  Cluislus 
pro  nohis,  in  (jua  mortuus  des- 
Iruxit  morlis  imperium  ;  in  qna  etiam 
resurgens  resnrgendi  nohis  spem  contu- 
lit.  De  hoc  diadcmate  Apostoius  Heh. 
'^'^''  ii,9dicil  :  Vidonus  Jesum'  per  passioncm 
(/Ifyrift  el  honore  coronfitnm.  Mater  vcro 
sua  eum  coronasse  dicitur,  quia  Virgo 
Maria  illi  de  sua  carne,  carnis  materiam 
priehuit.  In  die  desponsfitionis  ejits,  lioc 
est  in  tempore  incarnatioiiis  ejus,  (juando 
sibi  conjunxit  Ecclesiam,  non  hahentem 
maculfim  aut  rucfam  Ephes,  v,  27,  vel 
(juando  Dens  honiini   (•onjuncliis  esl.  Et 


in  flie  Ixlitiit'  corflis  ejus.  Laetitia  enim 
etgaudiiim  Cliri.sli,  salus  est  el  redemptio 
gencris  liumani  ;  juxta  quod  in  Evange- 
lio,  multos  ad  fldcm  Cliiisti  cernens  con- 
flu(!r(;,  hi  illfi  liora,  inijuit  Evangelista, 
exultacit  in  spiritu,  et  flirit  :  C<nifiteor 
tihi,  Vfiter  c>j'li  et  terrx  :  f/uia  ahsconditi 
hxc  a  sfipientihui  et  /jruflentihus,  et  reve- 
lasti  ffi  /jarrulis  :  Matfli.  xi.  2.'i.  Et  in 
evangelica  parahola,  inveiifa  ove,  vocat 
amicos  diceiis  ;  Conf/rat//lr/mini  mihi : 
Luc.  XV,  9.  Potest  et  hoc  '  siniplicilcr  lo- 
fum  ad  passionem  Christi  referri,  juxta 
littcram.  {'la-videns  enim  Salomon  in  spi- 
riln  passionem  Chrisli,  longe  ante  prae- 
monehat  filias  Sion,  idest  plebem  Isrueli- 
ficam,  Ef/redimini,  iiKjnicns,  et  videte 
ref/emSalotnonem,  idesl  Chrislum,  i/i  dia- 
demate,  idest  inspinea  coroiia,  t/uo  coro- 
navii  eum  maler  sua,  synagoga,  in  die 
desponsfitionis  ejuj,  quando  videlicef  sibi 
jiinxit  Ecclesiam,  Et  in  die  liPtitise  cordis 
ejns,  (jiio  gaudehat  per  suam  passioiiem 
icdinK^re  mundiim  de  diaholi  pofcslale. 
Egr(;diiniiii  crgo,  ct  cxite  a  lcnchris  infi- 
deritatis,  et  videle,  hoc  esl  intclligife 
meiite,  (jnia  ille  (jiii  iil  liomo  pafifiir, 
veriis  est  Deiis.  Vel  etiain,  egrcdimini 
exlra  porfaui  civitatis  veslrie,  ut  ouni  in 
(ndL^-ofha  montc  cnicilixiim  \idcatis. 


CAPl  T    OIJ  \  W  11   M 


(jimiii  iiiilrliia  f^i,  iiiiiica  iiit^a,  i|iiniii  inilc-iir.i  f-;  I 
Oiiili  liii  1'iiluiiibiiriiiii,  alisqiii;  i<ii  i|iiiiil  iiilriii^i.-ciiH 
lnlct  :  cniiilli  tui  :»iiiit  ^rc^os  caprnniiii  ijim'  ascea- 
(lcniiit  ilc  iiiDiilc  ilalanil  :  (leiiKs  tiii  !<iciit  f;rc^cH 
loii.^ariiiii  i{iiit!  a.-^ci'iiili'i'iiiil  ilc  lavncni.  Oiiiiic^  ^i'- 
mcllis  f(?tilma,  ct  stcrilin  ikiii  cst  iiilcr  cns.  Siciit 
viltn  cocciiicn  Inhia  liin,  cl  L>loi|iiiiiiii  tiiiiiii  (liilcc. 
Siciil  rrn>iiiicii  iiiali  |iiiiiici,  itn  Kciia'  tiiii'.  niHi|iit^ 
co  ([uoil  iiitriii.-iccii.-;  latct.  Siciil  liiriis  David  culliiin 
tuuiii  ;  i|iia>  a>ilillcatn  cst  cuiii  |iro|iu^iinciilis.  .Millo 
clyiiei  pcutleiil  o.\  eii,  ()iiiiii.s  nriiinturn  rorliuiii.  Dun 
iiltcrn  tiin  siciit  ilini  liiuiiiilli  ca|ircii'  p>iii(>lli  <|iii 
|iiiscuiilur  iii  liliis,  iloucc  nsi.ircl  ilics,  cl  iiicliiicii- 
tiir  iiiiiliia'.  \ailaiii  ml  iiioulciii  iiiyrrliic,  ct  nil  col- 
leiii  tliuris.  'iOtu  |iulclira  cs,  niiiica  iiicn,  cl  iiinciiln 
non  C9\,  in  le.  Vciii  (l(>  I.iltniio,  sponsn  in<>n,  veni 
tie  I.iliniio,  vciii  ;  coroiinlicris  (li>  cn|iili>  .Vmniin.  <le 
vertiic  Sniiir    cl    ili>riiioii,  <li>  ciiliililiiis  li>oiiuiii,  <l() 


iiioiitiliiis  |iai'ilormii.  \  iilii(>insii  cor  incuni,  somr 
iiica  s|iiiiisn,  viiliicrusli  cor  mcuiii  iii  iiiio  iiiiiloriau 
tiiorum,  ct  iu  iinu  crine  colli  tiii.  0)i»i>>  |>ulclira^ 
iiiiiit  iiiniiimip  (uu>,  foror  men  !>ponsn  !  I'iili  hriora 
>iiiit  iilicrn  tua  viiio,  i>t  oiior  nniiuoiiltiruiii  (utiruiu 
sii|i(>r  oiiiiiin  nriiiiiatn.  K.iviis  ilisdll  iiis  Inlun  (na, 
s|ioii><.'i,  mcl  ct  Inc  siili  liiigiin  tiin  ;  ct  oilor  >csti- 
niciiloruni  tnoriini  oiciit  uilor  tlinriit.  llor(ii«  ron- 
I  liisiis  soror  nica  i«|ion9a.  hortiis  ronclmxK,  fuua 
yi^Miatiis.  Kmissioiics  luir  pnrudisiis  muloruni  piitii- 
<-oriiiii.  cuiii  pomoruin  friictilius.  Cypri  iMitn  tinrilu, 
iinrdiis  ct  crociis,  listulu  el  ciniiatnouinui  ctiin 
iinivcroiit  liKoio  l'ihanii  myrrhn  cl  aluc  cuui  ouini- 
liiis  priinis  iiii|tui>iilis.  Koiis  liorloruni,  |>ii(<>ut 
n<|iinriiiii  vivciitium  ipiu>  lluiinl  iiiipcdi  di*  l.ihiino. 
Siirifc.  ui|iiilo  ct  vcni  uu^ter.  perfln  lior(uni  uieuw. 
(>t  thi(>iit  uronintu  illiu». 


'  .VI.  :    I  hoc  el.  o 


574 


IN  CANT.  CANLIT. 


Flis  ifpctil,  (JtKuii  jjulclwa  es ;  qnniii 
jjiilr/ird  rs  \  idesl,  iii  opeie  cl  iiia-dioii- 
tioiic  :  iii  opere,  (|iiia  iiihil  r<r(liim,  niliil 
ociilis  iiieis  iiKli^^-iiiiin  ai^il ;  iii  pra-iiira- 
tioiie,  (luia  ad  (•oiisideraiidiiin  liicarnalio- 
nis  mea!  mysteriiiin  cliain  sodales  tuas 
lilias  Jeriisalem  invitare  no*i  cessas.  Oculi 
tui  culimihfirum.  Pcr  ociilos  iiitelli^Mlur 
aciimcn  sensinim  spirihialium,  (juihiis 
diviiia  et  scmpilcrna  coiilcinplatiir  vcl  in- 
tiictiir  Kcclcsia.  (loiiimha'  iuilcm,  oculi 
Kcclcsite  '  comiiiirantnr,  pr(i[)lcr  spirilua- 
lem  gratiam,  (jniii  Siiiritus  sanctiisin  spe- 
cie  columlia'  apparuit.  Scfjuiliir  autciu  : 
Absque  eu  quud  intrinsecus  latet;  idest, 
absquc  superna  rctribntioiic  iliius,  (jiiam 
\i\  linc  sa-iculi  perceplura  cs,  quam  et  in 
pra'senti  per  (idem  contempliiri.  L;ilet 
tamcn  intrinsccns,  ncc  in  pra^senli  vidcri 
potest,  scd  in  futuro  cxpcctatur.  Cainlli 
tnisicut  greges  cnprarum  quae  ascenderunl 
de  munte  Galaad.  I*er  capillos  Ecclesia?, 
subtiles  cogitationes  accipiuntur,  (juibiis 
plerunKiue  lcmporalia  dispoiiantur.  Com- 
parantur  vero  gregibus  caprarum,  quia 
lia;c  aniinalia  munda  sunt,  ct  in  rupibus, 
sive  in  excelsis  locis  rcsupinata  pascun- 
tur  :  quia  cogitalioncs  sanctorum  ctsi 
corporali  necessitale  iii  tcmporalibus  fi- 
guntur,  tamcn  ab  ailcrnorum  intentione 
uon  discednnt  ;  '  et  in  ipsa  ctiain  cura 
qiiam  neccssilati  corpora^e  iinpcndnnt, 
quasi  ca'lum  semper  iiilncntur.  Possumus 
etiam  per  oculos,  doctorcs  Ecclesia-  ct 
pra^dicatorcs  accipcre,  qui  in  corpore, 
cujns  caput  Cbristus  est,  summum  locum 
tencnt,  et  ca-lcstia  et  spirilualia  cetcris 
membris  vidciit ;  pcr  capilios  vcro  inim- 
m(!rani  multitiidinem  simplicium  (idclium 
in  laicali  ordine  constitutorum,  qui  ctsi 
minus  vident  spiritiialia,  sua  tamcii  iiu- 
merositate  magnum  decus  pra^stant  Ecclc- 
siai.  Et  benc  gregibus  caprarum  coinpa- 
ranlur.  Capra  peccatoribus  couvenit,  pcr 
quam  signilicantur  plebcs  fidclium  actio- 
iiibus  saiculi  dcdila^,  qua^  siiie  peccato 
agi  non  possunt.  Bene  autem  seqiiitur. 
Quse  ascendenmt  de  monte  Ga/ff«</.Galaad, 
acervus  tcstimonii  interpretatur.  .liixta 
littei  am  quidem,  ideo   quia    Jacob    rece- 


deiite  de  Mcsopofamia,  persecutus  est 
eiim  Laban.et  die  tertia  reperit  euin,  ibi- 
qiie  iii  teslimoniiiMi  inutiii  r<i'(leris  acer- 
vum  iiipidum  extriiX(Muiit.  Mysliceautera 
accrviis  lcsliinonii  Cliristus  est,  iii  (pio 
niultitiido  consistit  omniiim  saiictoruin, 
qiii  sunl  lapidcs  vivi  adluercntes  illi  la- 
pidi  de  quo  Petriis,  II  Ciin.  4  ail  :  A<1 
quem  accedentes  laiiidem  vicum...  et  ipsi 
tanqua)nlai}idcs  vivi  simul coxdificamini. 
(ircgcs  capnirum  de  moiile  (liibiiid  ascen- 
deruiit,  (juiii  saiictorum  multitiidincs  ad 
cclsa  virluluin  couscendunl,  et  (iliristi 
doctrinam  atque  pijt^cepla  iii  omnibiis 
seqiii  siitagunt.  Dentes  tui  sicut  (jreqes 
tunsarum  quic  ascenderunt  de  lavacro. 
Omnes  gejnellis  foetibus^  et  sterilis  non  est 
inter  eas.  Si  pcr  capillos  Ecclesia',  innii- 
mcrabilis  multitudo  lidelium  simpliciiiin 
intelligitur,  pcr  deiites  Ecclesiaj  doctores 
figurantin  :  dentibus  enim  cibos  commo- 
limus  ct  masticamus.  Et  saiicti  doctores 
benc  dentibiis  coiilormantiir,  quia  spiri- 
tualcs  cibos  qiios  simpliccs  capcre  ne- 
queunt,  ipsi  (juodaminodo  exponcndo 
commiuuuut.  Deus  Ecclcsiai  pra;cipuus 
erat  Petrus,  cui  dictum  fnit  in  visione 
Act.  X,  13  :  Surge,  occide,  et  manduca; 
ac  si  diccret :  IIos  quos  ad  finem  conver- 
tis,  occide  ab  eo  quod  sunt,  ut  desinant 
cssc  pcccatores ;  et  mandiica,  boc  est 
transfcr  in  corpus  Ecclcsia;.  Bene  antem 
lii  deiites  ovibiis  tonsis  et  lavacro  lotis 
comparantiir  :  soleiit  enim  oves  post  ton- 
sioncm  cnrrenti  aquii  abliii,  nc  illotns 
sudor  corpori  adhaircscat  et  scabiem  ge- 
neret.  Tonsse  ergo  ovcs  sunt  saiicti  doc- 
tores,  ct  magistri  Ecclesiai,  qiii  et  lavacro 
baptismatis  abluti  suiit,  et  vellera,  idcsl 
facultatcs  et  substantias  suas,  pro  (jhristo 
amiserunt.  Omnibus  quidem  fidclibus  con- 
vcnit  qiiod  di?it  :  QucV  ascenderunt  de 
lavacru  :  nuUuseiiim  sine  lavacro  baptismi 
fidclis  essc  potest;  non  autem  omiiibus 
toiisos  csse  ^  convenit,  quia  non  omiies 
ita  snnt  perfecti,  nt  sua  pro  Christo  va- 
leant  amittere  ;  sed  illis  spccialiter  con- 
gruit,  qui  secundnm  verbiim  Domini 
vcndiint  omnia  sua  et  dant  pauperibus, 
et  nudi  atqiie  expedili  sequiintur  Chris- 


'  Al.  :  "  columbaj  autem  oculis  Ecclesiae.  » 
*  Al.  :  »  desceuduat.  » 


•  Al.  :  «  tonsoribus.  » 


CAPUT  IV. 


;)7o 


tum.   Tales    siint  ergo  deutes  EecIesicH,      num  est :  unde  et  iralum  granatum  voca- 
idest  praedicatores  et  magistri  ejus,  oves     tur.  Per  fragmen  ergo  mali  punici,  me- 


per  innocentiam  abluti  baptismo,  vohin- 
taria  panportate  et  rernm  sparsione  f?au- 
dentcs.  Sequitnr  :  Omnes  fjfmellifi  feli- 
bus,  et  sterilis  non  est  inter  eas  :  quia 
gemina  caritate,  dilectione  '  Dei  et  pro- 
ximi,  pra;eminent  et  banc  observare  do- 
cent ;  vel  etiam  quia  fidem  et  operationem 
priedicant.  Et  sterilis  non  est  inter  eas; 
nnlliis  videlicet  alienns  est  a  bonis  opcri- 
bus.  Sicut  vitta  coccinea  labia  tua,  et  elo- 


moria  ejnsdem  dominicae  passionis  aeci- 
pitur,  (]ua'  in  cocco  superins  fif/uratnr  : 
solef  enim  una  rcs  diversis  e.\[)rimi  figu- 
ris.  (ienas  ergo  Kcclesiy  fragmini  com- 
paramus,  quia  sancti  doctores  venerabili- 
ter  agunt  memoriam  passionis  Redemp- 
toris  sui,  nec  erubescunt  crucem  ejus  ; 
imino  gloiianlur,  dicentes  cum  .\posfolo 
(lal.  VI,  14  :  Mihi  aulcm  absit  fjlariari 
nisi  in  Cruce  /Jomini  Xosfri  Jesu  C/iristi, 


qiiium    tuum    flulce.  Per  labia   Ecclcsia%     per  fpiem  mi/ii  mutulus  cruci/ims  est,  et 
sancti   praHlicatores   accipiuntnr,   (|ni    et      efjo  munflo.  Et  alibi  idem  Apostolns  .scri- 


per  dentes  figurantnr.  Coccus  autem  san- 
guinis  vel  ignis  babet  speciem.  Labia 
ergo  Ecclesia',  idest  sancti  praHlicatorcs, 
vita>  coccinea'  assimilantur,  qnia  passio- 
nem  Christi  assidne  pra^dicanl,  (jni  j^ro 
nostraredomptionesangninomsnnmfudit: 
sive  vitta^  coccinea*  assimilantur,  (|nia 
pra^dicant^  et  ardent  dilcctione;  dilignnt 
eos  (juibus  verbnin  im[»(!ndunt,  et  eliam  a 
quibus  mahini  patinnlnr.  .\(i  hoc  cliam 
pertinet  quod  .Spiritns  sanctns  in  lingnis 
igiKUS  apparnit  :  ([nia  lo^inontes  et  ar- 
dentes  fecit  Apostolos;  ardentes  in  dilec- 
tionc,  loqucntcs  in  pra^dicatione ".  Et 
bene    vitta  coccinea  dicitur  :  vitta  onim 


boiis  ad  discipulum  suum  :  Ao//  erubes- 
cfre  C/wisti'  erucem,  nefpie  me  vinctum 
ejus  :  II  Tim.  i,  8.  Bcne  antom  non  iiite- 
gro  malo  piinico,  scd  fraginini  com[)ara- 
tr,r  :  maiuni  eniin  piinicum  cnm  frangi- 
tiir,  exterius  rubor,  interius  candor  appa- 
rot  :  sic  et  sancti  pr«£'dicatores,  cum  pas- 
sionom  Cbristi  nunliant,  (luasi  rnbor  est 
fcxlcrins  ;  cnm  voro  qnanta  ntiiitas  nos- 
tra'  redcmplioiiis  indo  [irMvonoril,  et  (]nod 
homo  por  [)assioncm  Christi  non  soliim  a 
peccatis  jnstilicaii,  scd  otiam  ([nod  divi- 
num  consortium  mernorit  demonstrant, 
(|iiasi  candidnm  ;\st  (juod  intrinsocus  la- 
tchal.  Possnnl  otiam  i^er  gonas  Ecclesiie 


capillos  ligat  et  constringit ;  sic  '  doctores      martyrcs    lignrari,    (|ni   rnbicundi    snnt 
sua  [)ra>dicaliono  ad  nnilatom  fidci  ct  di 
leclionis  niiillitiidiiicm  ridolinin  iii  Ecclc 


sia  nectunt,  et  in  ununi  decorem  redi- 
gunt.  Po.ssunl  ctiani  pcr  capillos  subtiles 
cogitationcs  nostra»  accipi.  Vilta  ergo  coc- 
cinea  crincs  ligamiis,  (luando  cogitationes      nttcu/is.  Colliim  sancta»  Ecclesiit»  peccato- 


oirnsiono  sangninis  siii,  voliiti  malniu 
pnnicnm.  Sod  fiacU)  malo  pniiii»),  candor 
intorius  ap[)arol,  (|uia  post  morloin  mira- 
culis  corruscant.  Sicut  turris  Dacitl  col- 
luni  tuufn,  f/u.r  ;vilificata  est  cum  prajnuj- 


nostras  discipliiia  timoris  Doi  constringi- 
mns  ot  co(M'comiis.  Elotiuiinn  tuuni  iliilci'. 
Unlcc  est  ehxiniuin  Ecclosia',  cnin  saiicli 
doctores  vel  passionem  sni  Hcdomploiis 
ad  momoriam  rodnciint  ot  piiodicanl  qiian- 
tiiin  Dciis  hoiniiii>m  dilcxoril,  vol  oliam 
ciim  (-(ohvslia  pra>inia  anditoiibns  aiiniin- 
tiant.  Sicitt  fraijnini  mali  pitniri,  ita  i/e- 
?ltV  tu;v,  absi/iiv  rii  iiiinil  inlrinsvriis  lalrl . 
Per  gtMias  snporins  dixiinns  Ecclosiam  11- 
gurari.  Nam  cnm  voiTumdainur,  rnhor 
sangninis  in  gonis  o(l'iin(liliir.  Maliini  aii- 
tom  pnnicum  hal)(>l  rnbicnndum  corticiun, 
intorius  voro  mnHitndino  granornm  plo 

'  Al.  :  «  liiloclionem.  » 

"  Al.  :  II  lo(juonlcs  pretHlicalioQe.  » 

»  Al.  :  "  ot.  .) 


res  sancti  ot  docloros  (\jussunt  :  lii  oiiiiu 
bic  dosignanlur  por  colliim  (|iii  siipcrius 
por  ociilos  ot  por  donlcs,  ^ancli  vidolicot 
pra'dicatoros,  (lui  voluli  por  colliim  acoop- 
tos  vorbi  Doi  cihos  nutriondo  corpori  Irans- 
mittiinl,  ct  vocom  divinn>  pra>dioalioiiis 
aiidiloribiis  profornnt.  Vol  otiain  saiicti 
docloios  por  .'01111111  sij.'nanliir  ;  (inia  sicut 
collnm  capnt  ol  cotora  im^mhra  corptuis 
conjiiiigil,  ila  sancti  pra>dicatoros  (inasi 
modiatoros  siint  intor  Christuinot  roIi(]uos 
(liio>  iiistntunl  lidolos,  ot  (|nasi  ('hristiim 
corpori  siio,  idosl  Eociesi»,  oonjiingnnt 
lloc  aiil(>m  collnm  lurri  David  compara- 


testimo- 
nium 
Domini 


:;7() 


IN  CANT.  C.WTIT. 


Iiii-.  Ilaviil,  i|iii  ititcrprelatiir  inaiiti  torli, 

vel  visii (irsiilcraliilis,  Ciirisliiin  sif^iiilical; 

ct    tdla    (|iii(l('ni    llccicsia    civitas    David, 

idosl  inay:ni  roj.iscsl  Clirisli,  (nii  csl  niann 

fortis   iiiioiiiani    (iiaiioiiini    dcNicit,  jn.vla 

(|ii(mI  Psalinista  dicil,  Psal.   .\xiii,  8  :  l)o- 

f/ii/itts  /u/tis  rt  /jotfns,  Dt///ii/ius  jjotr/is  in 

]))'a'lio.  Ksl  et  visn  desideraliilis  :  (iiiia,  ul 

.Vpostolns  dicit  1  Petr.  i,  12,  Jti  eti//i  tlesi- 

(lcrii/it  A)i(//'li  /tros/nrow.    Tiirres  aiitcin 

hnjiis  civitalis  illi  snnl    (jni    vel    scieulia 

vel  operis  perreclioiie  celerisprceemineiil. 

Qttx   a'dificuta   est    iu//i  /)ro/)U(/)iaculis. 

Propngnacnla  suiil   divinarum     Scrip  u- 

rarum  sacranienla,  de  (|nibus    velnti  ja- 

cula  procediiiil,  «[iiibiis  adversaria'  potes- 

tales  repulluntiir.  Millc  clijj/ei poidoit  ejc 

ca.,  o)/i)iis  a)'//iatttru  fortitt//i.  Mille  clypei 

intelliguntur  innumera  divinae  pra-sidia 

defensionis,  (luibus  saiicta  Ecclesia  valla- 

tur  et  defendiliir.    0//i/iis  a/'//iatura  for- 

tiu//i,   idest  omnis    instructio  vel  sancla^ 

pr;edicalionis,  vel  sanctie  operaliouis.  Et 

bene  colliim  Ecclesia',  lioc  est  pra-dicato- 

res  et  doctores,  turri  David  comparantur, 

quia  scmper  quasi  in  bello  sunt  pro  de- 

fensione  Ecclesia»  pugnautes.  Duo  ubera 

tiia  sicut  (luo  /iiimu/i  caj)rc.x  ge//ie//i  qui 

pascu)itur  i/i  /i/iis,  (lo)iec  aspiret  dies.,   et 

i)ic/i)ie/itur  u//ibrai.  13uo   ubera  Ecclesiae 

eosdem  significant  sanctos  doctores.  Nec 

mirnm,  quod  uua  eademque  res  diversis 

figuratur  modis.    Saiicti    doctores   oculi 

suQt,  quia  vitaj  vias,  quas  ingredi  debeant 

snbjectis  demoustranl.  Dentes  sunt,  qiiia 

cibos  divinarum  Scriplurarum  et  moliint' 

el  commiuuuiil,  ut  maudi  possint.  CoIIum 

sunt,  quia   caput    et    membra,    hoc    est 

Christiim  et  Ecclesiam  conjunguut.    Ipsi 

ergo  doctores  sunt    et    ubera   Ecclesiae, 

quia    parvulos  et  simplices  fideles  lacte 

verbi  Dei   iiutriiiiit  ;  juxla  quod    Paulus 

simplicioribus  intendens  dicit,  i  Cor.  iii, 

12  :  No)i  j)otui  vobis  /o(jui  la/tqua//i  s/ji- 

ritua/ibus,  sed  quasi  car/ia/ibus,  tariqua/n 

parvu/is  in  C/t/'isto,  /ac  cobis/)otum  dedi, 

no/i  esca/n.  El  bene  iion  absolute  ubera, 

sed  cutn  addilamento  dicit,    Duo   tibera  \ 

cum  femiua  ne^jiie  plus  neque  minus  ha- 

beat    quam    duo    ubera ;    quia    nimirum 

saiicti  doctores  parvulos  ex  utroque  po- 


piiio,  .lti(laic(j    vid(dicet    (!t    (lcntili,    lacte 
vcibi  l)(M    nnlriunt.    Nain    «1    Paiilns   de 
scip.so  dicit,  (ial.   ii,  8  :  Qui  (i//eralus  est 
Petro  i/i  A/)osto/atu))i  rircu//irisio)iis,  o//e- 
rutus  rst  et  //li/ii  i/ilrr  </r/itrs.  Et  aple  lia;c 
(Iiio  tib(!ra  siciil  diio  hinnuli  capia^e  ge- 
melli  esse  dicunliir  :  (|iiia  videlicct   fetns 
stinl  el  lilii  salvatoris    nosli  i  (^hrisli,    (jni 
siiperius    per    capream    designaltis  est  : 
ha^c  eiiiin  aiiimalia  acutissime  vidont,   el 
nimia  velocitate  alliora  conscendnnt.   Sic 
el  sancli  doctores  qua*  agenda  siiul  et  ipsi 
vident,    el    aliis  monstrant,    el  despectis 
tcrreuis  ad  superna  iiiluntnr.    Qui  //as- 
cu/itttr  in  /i/iis;  lioc  est,   delectantur  pti- 
rissimiset  nitidissimissensibns  Scriptnra 
ruin  :   /Jo/iec    as/jirel  dies,     rt    i)tc/i)tr)t- 
tur  u//ibrx  ;     hoc    est  donec     dies    illa 
cfiterna  ;       veniat^      quam     desiderabal 
Psalmisla  diceus,   Psal.  lxxxiii,   11  :  Me- 
/ior  cst  dies  u/ia  in  atriis  tuis  sei/iper  mi/- 
/ia.   Et  inc/i/ie/itur   umbrai ;  idest,   tran- 
soant   nuerores  et  perturbationes  hiijns 
sa'culi.  Doitec  aspiret  dies,  iedst  oriatnr. 
Apparebit  eiiim  dies,  idesl  oiietur,  (jiiando 
ille  verus  soljuslitia^  apparebil ;  et  tunc 
incliuabuutur  umbrae,  hoc  est  omnia  uu- 
bilia  mceroris,  et  tenebrae  praesentis  sai- 
culi  pertransibuiit.  Sed  et  si  ipsam  litle- 
ram  velimus  aspicerc,  pulchre  expressit 
ortum  dici  et  occasum  noctis  :  nam  uox 
nihil  est  aliud   nisi  umbra  terrai,   quae 
sole   sub   terras   descendenle   consurgit. 
Sole  autem   iterum  super  terras  ascen- 
dente,    inclinantnr   umbrae,    idest    cadix 
nox  :  Pasctt/itur  ergo  /i/iis,  do/iec  aspiret 
dies  et  i)ic/i)ietur  tnnbrx :  qnia  sanctornm 
doctornm   in   praisenli   tantum   vita   ne- 
cessaria  est  praedicatio  et  doctrina  :  nam 
iu  alia  vita,  postquam  apparuerit  aeterua 
dies,  et  non  praesentis  saeculi  linita  fue- 
rit,    uou    ncccssc    erit    doceri    aliquem, 
quia   omncs   revelafa   facie  gloriam   Do 
inini  conleinplabuiitur  :  uude  el  Domiuus 
per  Prophetam  diciL  Jer.  xxxi,  34  :  Ao/i 
docebit  vir  fratre//i  stium  dice/is,  Cognosce 
Do)/ii/ium  :   o//mes  e/ii/n  cog/ioscent  me, 
a  //ii/ii//io   usque  ad  //laxi/num.   Vada//i 
ad  //lo/item  /^igrrlae,  et  ad  coi/ent  t/iuris. 
lu  inyrrha,  carnis  mortilicalio,  vel  mor- 
tihcationtim   pro    Christo   toleraiitia ;    in 


'  Al.  :  «  scripturarum  luolliuut.  » 


CAPri  FV. 


.-,77 


thurc  vero,  sancfa  devotio  orationiim  ac-      mimlem  myrrJtas,  et  ad  collejn  f/mris,  ha- 


cipiliir.  Mons  ergo  myrrliai  et  coUis  tlni- 
ris,  snnt  cxcelsa3  anima*.  snnctornm  per 
contemplationcm.  Promittit  crgo  sponsns 
se  ad  montcm  myrrha;  venturum,  et  ad 
collcm  thuris  :  quia  illas  mentes  sna  visi- 
talione  dignatnr  inhabitare,  qna^  mem- 
hra  cum  vitiis  et  concupiscentiis  mortifi- 
cant,  quffi  etiam  seipsas  per  sancta  ora- 
tionum  studia  Deo  giatum  sacrificium 
faciunt.  'fola  pulchra  es,  atnica  mca,  ct 
macula  non  est  in  te.  Vox  sponsi  ad  ami- 
cam  et  sponsam  suam,  Tota  pulchra  es^ 
amica  mea.  Omni,  inquit  ex  partenullam 
recipis  maculam  aut  rugam  :  non  enim 
soli  doctores  vel  perfecti  (juique  pulchri 
sunt  ante  oculos  Dei,  qui  summa  scicntia 
et  contemphitione  praeeminent;  sed  etiam 
simpHces  et  fideles,  qui  recta  fide  ;  et  bo- 
nis  operibus  exornantur,  puichri  in  ocu- 
lis  sponsi  habentur.  Nam,  ut  Psalmista 
dicit,  Psal.  cxui,  13  :  Benedixit  omnibus 
qui  timent  Dominutn,  pusi/iis  cum  mnjo- 
ribus.  Ideo  dicif,  Tota  pulc/ira  ev,  non 
pars  fua.  Ilaic  autem  idco  dicimus,  non 
(juod  aliquis  in  praesenti  vita  sine  pec- 
cato  csse  possit,  cum  scriptum  sit,  Job  : 
Ncmo  est  super  terram  sine  peccato.,  nec 
infans  unius  diei  :  scd  ideo  quia  fides 
pt!rf(H-ta  et  cadesfe  dcsidcrium  omucm 
al)stcrgit  maculam  peccafi  lcvioris.  Non 
enim  dc  gravioribus  nuiic  rafio  esf,  (|ua' 
(|ui  commillunf,  jam  sponsa  (Ihristi  non 
sunt,  nec  ullain  habenf  particulam  hiijus 
saiicfa'  piil(:lirifu(linis.  Hinc  csf  (|uod 
.loannes  dicit  i,  c.  iii,  1)  :  Qui  mitus  cst  ex 
l)('o' ,  uon  peccat ;  scilicct   |)eccafum   ad 

"CCIlttDlt  '  111 

u  facit  iiiorl(!ni  :  non  (|U0(1  lcvil)us  peccafis  (|ms 
caicaf,  sino  quibiis  vifa  ista  agi  non  po- 
fcsf.  Tota  esl  crgo  pulchia  Kcclesia,  in- 
(|uaiitum  se  castaiii  et  imniuncni  ab 
omni  peccafo  custodit.  Si  (luando  aufcin 
l(!vi  j)(U'cato  fuscafiir,  cifo  poMiiliidiuc'  ct 
rccfa  fidc,  ac  codcsfi  (hisidcrio  iii  ca  pris- 
ca  pulchrifudo  r(!parafur  :  ]  cfii  de  /J 
bnno,  sponsa  mea,  veni  de  Libnno,  veni. 
Libaniis  moiis  est  PJKiMiicis.  jntcrprcfatiir 
autcin  ox  heliraM)  candidafio,  vel  dcalba- 
fio.  Kx  gra'co  aufciii  fliiis  iiitcipr(>lafur. 
lliide  ct    siipra  iibi  Io(|niliir  :    \'nilnui  nd 


bcfiir  collis  Libani.  Vocat  ergo  sponsus 
s[)oiisain  siiam  Ccindidalam  l)a[)lismo.  et 
dcalbalam  nili>r(.'  omniiim  virluliim.  fra- 
gianlcm  studio  sancfariiin  orafionum. 
Vocat  eam  ut  veniat,  idest  iit  virfufibus 
proficiat  :  non  cnim  soluni  vocat  Dciis 
animam  qiiando  eam  a  vinculis  corporis 
exiifam  ad  cn'lesfia  pra^mia  diicif  ;  scd 
cliam  (Mim  pcr  inlcriiam  inspiralioiicm 
nt  in  virfiilibus  proliciaf,  horfatur;  (luot 
cnim  virtutibiis  sancli  proficiunt,  (juasi 
tot  pa.ssibus  ad  ipsum  tiMidiiiil.  Kt  terfio, 
dicit,  veni,  (jiiia  vult  cam  perfectam  e.sse 
in  cogitafione,  locufione  ef  opcre.  Vcl 
vocat  eam  prinio,  iit  ad  se  vcniat  pcr 
fidem.  Vocal  sc(  undo,  iif  dignam  cicles- 
tium,  pra^miorum  rcfributioncin  Jam  li- 
berata  a  corpore  accipiat.  Vocat  tcrfio,  ut 
iii  die  generalis  resurrcctionis,  jam  as- 
sumpfo  corporc,  diiplici  sfola  ornafa  per- 
pctut)  gaudeat  :  Coronnberis  de  cajtite 
Amniia,  de  rertice  Snnir  et  llermon,  de 
cubilibus  /eonuni,  de  nunitibiis  ptirdoriirn. 
Amana  ipsum  dicunf  csse  moiilcm  C.ili- 
cia^'  Amanum,  (jiii  et  Taiirus  appcllalur. 
Sanir  vcro  et  IhMinon  moiitcs  sunt  .Iii- 
dca>,  iii  (juil)us  lcones  cf  j^ardi  f(M"Uiifur 
habitare.  Pcr  hos  aiitcm  inoiifcs,  sa'(Mili 
pofcsfafcs,  rcges  vidcliccl,  ct  j^rincijics, 
intcHigunlur,  (jui  vcliiti  inontos  in  su- 
j)(Ml)ia  cxlolliintur,  ct  maligni.-»  spiriti- 
biis,  (jiiasi  leonibus  el  j^ardis,  (Mibilia  [ira'- 
bent.  Maligni  aiilcin  s|)iiilus  lcoues  vo- 
canlur  [)ro[ilcr  sii[)crbiam  ;  pardi  aiilcm 
[)ro[)l(M'  IVr»»citatcin,  vcl  cliain  [)ro  niillc 
iiociMidi  arliliiis,  quia  jtaidus  variiiin  ani- 
iiial  csl.  I)c  liis  crg(»  iiiuiilibus  coionalur 
Kcclesia,  (jiiaiido  [>iiuci()cs  sa*ciili  ad 
lidtMii  (!liri>li  ctiiiV(Mliiiiliir.  1  I  ii<'ii  so- 
Iiim  [)ro[)lcr  su;.s  virtulcs,  .sed  ctiaui 
|iiit[)l(M'  laliiini  convcrsioniMU  '  «»t  .<^ihit)Mn 
coronaliir  vcl  i(Mniin(M'alur  Kcclcsia.  Po- 
lcsl  hoc  cl  in  [ira-siMili  acci|)i  :  nan»  co- 
roiialiir  K(Mlcsia  dc  vcrlicc  lioriiin  inon- 
rnmi.  ijiiantli»  siibJtM-lis  [trinci[iil>us  oa- 
tliolica-  lliltM,  Kcclosia,  ([U.c  aiite  pronuv 
batiir,  (Mironatur  cl  glorialur  in  (Ihrislo  ; 
siiMil  fatluni  c.st  l(Mii[)tir«'  ('.iiiistanliiii. 
t|iianilit  illo  ciinvcr.so,  inirabiliter  gloritl- 


>  Al.  :  «  itltMiitiuliuo. 
XVlll 


<  Al.  :  "  llt>liii<.  •> 

*  Al.  :  «  ronvi<r«alii>i)iMi). 


r)78 


IN  CANT.  CANTIC. 


cata  est  Kcclesia.  ('oronaliir  et  do  (Mihiii- 
bus  leotiiini  ct  inoiilihiis  pardonim, 
(juando  siipiMhos  (|iios(jii(»  ol  sa'vos  ac 
dolosos  coiivtMlit,  i!l  pro  illonini  (juo(juo 
couversionc'  a'torna  piaMuia  rocipit.  Vid- 
nerasti  cor  ninim,  soror  mea  sjtonsa^  vul- 
nerasti  cor  mciim.  Sponsain  et  sororom 
suam  dicit  sanctam  Kcclosiam,  (jiia^,  spon- 
sa  est,  (]uia  eam  sibi  Cliristiis  incarnatus 
despondil,  c:ini(|ii(^  nuindalam  a  sordibus 
peccalorum  (k»le  Sj^irilus  sancli  sibi  con- 
junxit  :  soror  voro  esl,  (juia  propter  eam 
incarnatus,  frater  ejus  fiori  dignatus 
est  :  sicut  rcsurgens  a  mortuis  dixit  mu- 
lieribus,  Matlh.  xxviii,  10  :  Ite,  7iuntiate 
fratribus  meis.  Ciim  orgo  dixit  vulnera- 
tuni  cor  se  haberc,  magnitudinom  dilec- 
tionis  expressit  (jua"  sanclam  suam  dili- 
git  Ecdesiam.  Affirmat  autem  baic  ite- 
rans  et  iuculcans,  Vulnerasti  cor  ?neum, 
ut  tali  iteralione  quanlum  Ecclesiam 
suam  dilig-at  osteudat.  Qua  aulcm  re  vul- 
neratum  sit,  siibjiingendo  domonstrat  : 
In  uno  oculorum  tuorutn,  et  in  uno  crine 
colli  tui.  Per  oculos  EcclesiaR  superius' 
spirituales  seusus,  vel  doctores  sanctos 
accipiendos  esse  diximus ;  per  crines  vero 
multitudines  subjectariim  plel)ium,  (jui- 
bus  sancta  decoralur  Ecclesia.  Et  est  seii- 
sus  :  Cum  tota  sis  pulcbra,  o  Ecclesia, 
et  cum  te  ob  multa  diligam  ;  pitocipue 
tameu  uitor  spiriliialium  sensuum  et  doc- 
torum  tuoruin  sinceritas  me  delectat ; 
simplicitas  etiam  subjectarum  plebium, 
quse  pie  et  fideliter  vcrbis  suorum  doc- 
torum  obtemperant.  Rene  autcm,  cum 
supcrius  pliiraliler  dixeril  oculos  et  ca- 
pillos,  bic  siugiilariter  in  uno  oculo  et  in 
uno  criue  dixit,  ut  pcr  hoc  uiiilas  sancto- 
rum  doctorum  expriinatur  ;  unitas  etiam 
coelestis  doctriiKB,  quam  subjectis  impen- 
dunt  :  Unus  enim  Dominus  ut  Apostolus 
dicit,  Eph.  IV,  o,  una  fides,  una  baptis- 
ma  ;  iina  etiam  devotio  subjeclorum  llde- 
lium.  Potest  et  hoc  quod  dicit,  Vulnerasti 
cor  meum,  de  passione  Christi  accipi ; 
idest,  tuo  amore  fecisti  iil  ego  in  cruce 
vulnerarer.  Notandum  voro,  quod  dicit, 
In  imo  crine  colli  tui  :  pcr  colium  oiiim 
doctores  diximus  significari,  et  crinis  Ec- 


closia'  collo  adbaMot,  (jiiia  subjocla'  plo- 
bos  sanctis  docloribns  connocluiiliir,  v\ 
ooriiin  sacra*  doclrina'  iiiha^roiil,  ac  se- 
(Miiidiim  iliornm  pra'C('i)la  vivorc  sala- 
giinl.  Quam  jiulrlira'  sunt  mammiv  tiuv, 
soror  mea  sjjonsa  !  Per  mammas  sui)erius 
eosdem  doctoros  diximus  llgiirari,  (|iii  ct 
peroculosdesignaiitiir  :  nain  sancti  docto- 
res  mainma'siiiit,(Miin  lacle,  idosl  sinqilici 
doclrina,  liiimilcs(nio.s(|iioiiiilriiint  ;  (xMili 
suiit,  cuin  sumina  (iiia'(jue  co'lestia  pra^- 
dicant.  Ait  ergo  :  (Juam  pulchrse  sunt 
mammae  tuae,  soror  mea  sponsa  I  idest, 
quain  pulchri  snnt  doctores  tui,  quouiam 
sermo  illorum  ct  oloijuia  pra^eminent,  ot 
pondere  sonsiinm  preHosa  sunt  :  Pul- 
chriora  sunt  ubcra  tiia  viuo.  Hic  versicii- 
culus  jam  superius  expositus  est,  iibi  di- 
citiir,  Meliora  siint  ubera  tua  vino.  Et  hoc 
uotandum  est,  quod  Ecclesia  suporius 
ubera  sponsi  sui  laudavit  diceiis,  Meliora 
sunt  ubcra  tua  vino ;  nuuc  vero  vicissim 
sponsns  sponsa*  su;o  ubera  extoUit,  iit 
per  boc  unitas  Chrisli  et  Ecclesi*  com- 
inendetur.  Cbristus  eiiim  est  capiit,  Ec- 
clesia  corpus  ejiis.  Prapcellit  eiiiin  virliis 
praedicationis  evangelicaj  legalom  scien- 
tiam,  Et  odor  unyucntorum  tiiorum  su- 
jier  omnia  aromata.  Unguenta  Ecclosiai 
bunt  doclrinee  ca^leslis  cbarismata,  vol 
etiam  fama  virlutiim  qua3  de  Ecclesia  fla- 
grat ;  aromata  vero  intelliguntur  logales 
observationes .  Siiper  aromata  ergo 
est  odor  unguentorum  Ecclesia»,  quia 
fama  evangelic;^'  perfectionis  transcoiidil 
omiiem  laudem  logalis  obsorvatiouis.  Va- 
cus  distillaus  labia  tua,  sjoonsa.  Favus 
mellis  est  in  cera  ;  mel  autem  iu  cera  est 
spiritualis  inlelligentia  in  liltera.  Labia 
ergo  Ecclesiae  favus  dislillans  vocantur, 
qiiia  sancti  doclores,  qui  per  labia  desig- 
nantur,  spiritualia  documenta  pra^fenint 
instruondis  fidolibus.  Nec  soliim  faviis, 
sed  etiam  distillans  vocantur  labia  Eccle- 
siae  :  dislillat  oiiim  favus^  cum  moUis 
copia  exuherans  jam  iion  potest  cereis 
capsulis  coutinori.  Recte  ergo  divina 
Scriplura  favus  dislillaus  vocatur  :  quia 
miillipliciter  inlolligitur,  et  variis  scMisi- 
bus  exponilur  ;  nunc  juxta  lilteram,  niiuc 


•  Al.  :  «  conversalioQC.  » 
2  Al.  :  «  quiu.  » 


^  Al.  :  «  distillaot  euim  favum.  » 


CAPIT  IV. 


579 


jiixta  allegoriain,  luuu-  Juxta  moralo.m, 
iiunc  juxta  anagogen,  idesl  .snporiorem 
.sen.snm.  Mcl  et  lac  siib  lingua  tua.  Lac 
parvulis  convenit ;  ideoque  per  lac  fle-, 
sigiiatnr  siinplex  doctrina,  qua'  initia 
credcntinm  imtjuuntnr  ;  mel  vero^  (juod 
de  lore  <MjeIi  contici  credifur,  cadeslein  et 
spirituai(;m  doctrinam  signilical,  qua*  et 
perfectis  et  instructis  convenit.  Sub  lin- 
gua  ergo  Ecclesiae  mel  et  hac  est  :  quia 
aliqnando  coelestia  my.steria  perfectis,  ali- 
(jnando  rndihus  pUuia  et  simphcia  an- 
nuntiat.  Et  odor  vestimentoriutt  tuorum 
sicut  odor  t/turis.  Vestimenta  Kcclcsia^ 
sunt  honorum  operum  ornainenta,  jiixta 
(]uod  Joannes  in  Apocal.  cap.  iii  et  xix, 
8,  dicit  :  lii/ssinum  eni/n  justi/icationcs 
sunt  sanctorurn  :  et  ideo  dicitur  Joh  xxix, 
\iesttvime\'^  :  Justitia  indutus  sinn,  et"  inducil  me 

SlCllt 

estimenio  sicut  omamento  ei  diademale  jiidicio 
meo'.  Thiire  autem  diximus  superius 
sanctarum  orationura  muuditiam  desig- 
nari.  Vestimenta  ergo  Kcclesia^  thiiri 
comparantur,  qiiia  omnia  opera  Ecclesiie 
quasi  orationes  sunt.  In  cuncfis  ciiim 
quffi  agit,  semper  Dominnin  (h^precatiir, 
et  tali  modo  impiet  lioc  (inud  Dominiis 
dicit,  Luc.  xviii,  1  :  Oportet  semper  ora- 
re.  Nec  hoc  ahtcr  impleri  i^ofest  in  iiostra 
fota  vita,  nisi  iit  conversatio  taUs  sit  iit 
in  conspectu  Dei  oratio  deputotnr.  Thus 
est  arhor  Arahia^  felicis,  corlice  et  folio 
lauro  similis,  siic.-um  in  niodiim  ainyg- 
dala',  mittciis,  (iiii  his  in  anno  coliigifur, 
antiimno  et  vere  ;  sed  aulmnnali  c(dlec- 
tione  prieparantur  arhorcs,  in  (ijns  corti- 
cihus  flagranfissiino  a^tatis  fervore,  facto 
tenui  vulnere,  ac  ex  eo  '  prosilicntci  spii- 
ina  pingiii,  qine  concn^fa  *  dcnsafnr  ;  v\ 
iihi  loci  natiira  poscat  f(\gcnfe  palincam 
cxci[)iente,  cjuod  in  arhore  Iwcsil,  fcrro 
depecfitur  :  i(leo(iui'  videtur  (Jss^;  [)nrissi- 
miiin,  ct  lioc  candidiim  ■*  osso.  Secunda 
vind(Mnia  cadein  liyeino  cortic.ibus  incisis, 
ruhriim  hoc  exif,  nec  comi^araiidiim  prio- 
ri.  Creditiir  et  novclla'  aihoris  candidiiis 
esso ;  sed  veteris  arltoiis  odoiafiiis.  (Jnod 
ox    UO    in    rofiinditatc     iriiffa'    dcpciidet 


mascuhim  ''  vocamns.  (iuttam  concussu 
elisam  mannam  nnnciipamus.  Hortus 
conctusus  soror  mea  spoma,  /lorttts  con- 
c/usus,  fons  sifjnatus.  Sororem  et  sponsam 
siiam  Kcclesiam  dicit,  qnoniam  ex  aa- 
cilla  sororcm  sihi  esse  consfituit,  et  dote 
Spiritiis  .sancti  pignoratam  sponsam  sibi 
eflicit.  Ha^.c  ergo  Kcclesia  '  hortiis  est ; 
(jiiia  spiritnalium  virtntum  germina  pro- 
fert,  qu»  in  sequentihus  aromatum  vo- 
cahulis  designantnr.  Conclusus  vero  est 
hortus  iste,  qiiia  sancta  Kcclesia  Redemp- 
toris  et  Domini  sui  adjuturio  munifa  est, 
ct  pra'sidio  angelicaiiim  virtiitiim  val- 
lata,  nullis  malignorum  spirituura  patet 
insidiis.  IIa'c  ipsa  Ecclesia  est  fons  signa- 
tus.  Kons  idoo  (juia  c(i;lestis  doctrinae 
niiontis  manat,  quihus  omnos  in  Chris- 
tnm  crodentes  a  peccatis  ahluit,  et  veri- 
fatis  scieutia  portat.  Signatiis  vero  est 
fons  istc,  quia  sermo  fidei  evangelicae 
veritafis  signaculo  munitus  est,  ita  ut 
neijiic  nuiligui  spirifns  neiiue  ha?retici 
fidem  cafholicam  violare  atque  disrum- 
pere  valeant.  Ilic  liortus  vel  fons,  idest 
l^cclcsia,  primiim  in  [tarvo  loi-ollo  Jiida?ae 
l)laiitatiisvcIe.\ortiiscst,dcindcperuniver- 
suni  miindiim  dissomiiiata  pra?dicatione, 
areolas*  suas  vel  rivulos  emisit.  Undo  se- 
(liiifiir  :  Emissiones  tuse  paradisus  tnalo- 
rum  punicorum  cum  pomorum  fructibus. 
Kinissioiies  Kccl(.'sia%  nt  dictnra  est,  iu- 
crcmcnta  lidoi  sunt,  ct  disseminatio  pra?- 
dicatiouis ;  (jna'  emissiones  paradisus 
gra'ce,  horfiis  lafinc  :  (jiiia  illa  priinitiva 
Kcclosia,  qna'  iii  .linhoa  (luasi  liortns 
iiiit,  i)ostea  por  iinivcrsnm  mundnm 
mulf(»s  hortos,  iilcst  Kcclosias  emisit.  .Mala 
anloin  pniiica,  (jna'  nibicimdum  habent 
coiti»'cm.  oos  siguilicant,  (jiii  non  sohim 
}4:onorali  baptismo  sanctillcati  snnt.  vcriini 
ofiam  (|iii  jiroprio  .sanKuinosunl  in  passio- 
110  bapfi/ati,  martyics  viddicol.  Frnctus 
v«'ro  |iomorum  oporasigniticant  virtnlum 
sivo  cosqni  ipsas  virtutos  opcrooxorconl. 
l.inissioncs  org«i  Kcclesia'  [laradisus  ma- 
lormn  ]iiiiiicormn  fiioruiil,  (inia  prinuim 
lociiin  i«<>^f   \i)osfolos  in  Kcclosia*  murly- 


'  Al. 

((  (]ilia.  » 

a  Al. 

:    ul  idO(^  «  dicil  :  «  Justilin   iiidiiil   bvddiiai 

•  Al. 

n  inusciiliim.  •< 

ctc.  » 

•  Al. 

:  «1  E('<-|«'<i;i'.  • 

»  Al. 

:  «  oc  si.  »  —  *  Al.  :  «  coucrcala.  •> 

•  k\. 

:  •  nurcoln*.  >• 

k  Al. 

:  «  cnndidntuiu.  » 

»Al. 

..  F.crleiiiain.  • 

.'iSO 


fN  (:\NT.  CANTIC. 


res  tenuerunt  per  ipsnn»  Doniini  piissio- 
nem,  qnnm  ipsi  paliendo  imitaii  sluduc^- 
runt.  Qnamvis  ffcneraliter  omninm  flde- 
lium  mullitudo  paradisns  malorum  puni- 
corum  possit  accipi,  qui  mala  punica 
sunt,  quia  passionem  sui  Uedomptoris 
sempcr  in  mcmoria  retincnf.  Kt  sicut 
malum  punicum  iutra  unum  corticem 
multitudincm  luibet  granorum,  itain  Ec- 
clesia  mnltitudofideliiim  intra  mysterium 
dominica'  passionis  continetnr.  Hinc 
•  PMtn/w- Apostolus  Rom.  vi,  3,  dicit  :*  Quotquot 
.    ?"^,.    baptizati  ostis    in  Christo   Jesu  iti  morte 

baptizntts    .    ' . 

sitmus  ij)su(s  oaptizati  estis,  cottsejjKltt  citm  ij)so 
per  baptismum  in  morte.  Cypri  cum  nar- 
do,  nardi^s  et  crocus ;  /istula  et  cinnamo- 
mum  cutn  universis  lignis  Libani.  In  hoc 
horto  sic  clauso,  idest  in  Ecclesia,  nas- 
cuntur  ryy;;7  c?/m  nardo.  nardus  simul  et 
crocus  cimi  universis  lignis  Libani.  Cyprus 
arbor  estaromatica,  semen  similecorian- 
dri  habens,  idest  album  et  sublucidum, 
quod  oleo  coquitur,  et  inde  exprimitur 
quod  cyprus  vocatur  :  unde  regium  un- 
guentum  paratur.  Legimus  in  nnm  cap. 
XI,  7  :  quod  manna  erat  quasi  semen  co- 
riandri  album.  Cyprus  ergo  et  manna 
unam  habentsigniflcationem  :  significant 
enimcoeleslemgratiamtamqnammannam 
de  coelis  venientem.  Cyprus  ergoin  horto 
Ecclesiae  est  vel  nascifur,  cum  fideles 
quique  docentur  grafiam  spiritnalem  om- 
nibus  praeferre,  ct  per  illam  sahitem 
sperare.  Nemo  enim  suis  viribus,  sed  so- 
la  Dei  grafia  potest  salvari.  Nardus  typus 
est  dominicffi  passionis,  Unde  et  Maria 
nardo  pistico  caput  et  pedes  Domini  nnxit. 
Nardus  ergo  in  horto '  Ecclesiae  est,  cum 
sancti  memoriam  dominicae  passionis  ve- 
neranfur,  eique  gratias  agunt,  quod  in- 
tanfum  eos  dilexerit  ut  pro  eorum  salute 
et  Hberatione  morfem  susciperet.  Crocus 
aurei  coloris  habet  florem  ;  ideoque  signi- 
flcat  caritafem  :  sicut  enim  aurum  inter 
cetera  metalla  pretiosius  est  ita  carifas 
inter  omnes  virtutes  prlncipafum  tenet, 
dicente  Apostolo  i  Cor.  xni,  13  :  iSiunc 
autem  manent  ftdes.,  spes,  caritas,  tria 
heec ;  major  aittem  horum  est  caritas. 
Cum  nardo  ergo  crocus  in  horto  Ecclesiae 


nascitnr,  cum  nicmbra  Chrisli^  \un:  cst 
fideles  (|niquc  ,  caritatem  Dei  ct  proximi 
eflicaciter  tencre  stndenl.  Crocus  antem 
fertur  ignitas  fcbres  rcfrigerare  ;  sic  vera 
carilas  ardorem  (•oncui)i.sccntiffi  saecnlaris 
refrigcrat,  et  dil(M-tionem  Dci  et  proximi 
in  mcnte  accendil.  histula  et  rinitatno- 
mttm.  Fistula,  brevis  est  arbuscula,  (juae 
et  casia  vocatin-,  corfice  i)urpnr(!0  ; 
et  signiflcal  sanctos  in  Kcdesia  hu- 
milifate  et  paticuitia  praecipuos,  pau- 
peres  videHcef  spirifu,  quorum  est 
regnum  ccelorum  1'urpurcus.  autem 
corfex  signiflcat  similifudincm  passionis 
Christi,  quam  iUi  qui  in  vera  humilitate 
fundanfur,  in  corde  sempcr  refinere  et 
imitari  satagunf.  Cinnamomum  et  ipsa 
brevis  est  arbuscnla,  sed  mirae  virtutis  et 
odoris  :  ideoque  perfecfionem  designat 
humilitafis^  quae  et  per  fistulam  designa- 
tur,  Fistula  ergo  et  cinnamomum  in  Ec- 
clesia  sunt,  cum  sancti  Dei  humilitafem 
et  patientiam  et  in  corde  veraciter  reti- 
nent,  et  foris  aliisostendunf.  Quod  autcm 
fistula  rubicundum  habet  corticem,  cin- 
namomum  vero  cyaneum  habet  colorem, 
significat  quod  quanto  plussancfi  mcmo- 
res  sunt  passionis  Redemptoris  sui,  tanfo 
in  oculis  suis  viliores  et  despectioressunf 
diccntes  cum  Ahraham,  Gen.  xvui,  27  : 
Loqitarad  Domirtttm  meum,  qttaynvis  sint 
pulvis  etcinis.  Et  cum  Job.  xui,  6  ;  Id- 
circo  ipse  me  reprehendo,  et  ago  j)€eni- 
tentiatn  in  favilla  et  cinerc.  Cttm  univer- 
sis  lig?iis  Libani.  Ligna  Libani  ceteris 
lignis  pulchritndine  ac  proceritate  et  ro- 
bore  praeeminent  :  ideoque  significauf 
docfores,  et  perfectosquosque  inEccIesia 
de  quibus  superius  domus  Ecclesiae  dici- 
tur  a^dificata,  diccnte  eadem  Ecclesia  (sn- 
pra  cap.  1)  :  Ligna  domorum  nostrarttm 
cedrina,  laquearia  ctjpressina  :  quia  vi- 
delicet  sancti  doctores  praedicatione  sua 
et  exemplis  Ecclesiam  muniunt.  Cum 
fistula  ergo  et  ciiniamomo  universa  ligna 
Libani  in  horfo '  KcolesiaR  meraoranfur  : 
qnia  sive  humiles  et  patientes,  sivc  per- 
fecfi  quique  docfores,  eamdem  habcnt 
fidem  in  Ecclesia,  et  eadem  beatudinem 
expectant.  Mtjrrha  et  aloe  cum  omnibiis 


•  Al.  ;  «  hortum.  » 


«  Al. 
3  Al. 


«  humilitas.  » 
"  horreo.  » 


CAPUT  IV. 


581 


primis  iinguentis.  Myrrlia  arbor  estcujus  in  quibusdam  vero  cum  difficultate  tam- 
succiis  stactcm  dicitur,  tantai  virtutis  ut  qiiam  aqua  ex  pnteo  extrahuntur.  Aquas 
quidquid  ex  eo   tactum    fuerit,  ab    omui      autcm  viventes,  ipsa  mysteria  Scriptiira- 


rum  vocantur,  quia  in  se  cfje.iestem  tiabent 
virtdtem  :  et  e  contra  cisternai  vocantur, 
idest  coUectiones  aqnarum,  dogmata  hae- 
reticorum,  dc  quibus  Domiiius  per  Pro- 
phetam  Jer.  ii,  13  :  Medereliquenint  fon- 
tom  aqiise  vivx  ;  et  foderunt  sihi  cisternas 
dissipatas,  qux  continere  non  valent  aquas 
Qua;  fluunt  impetu  de  Lihano ;  hoc  est, 
maiiaiit  de  Ecclesia,  qua^  dealbata  est  et 


putredine  et  vermilius  servelur  ilb-psum. 
Alo(!  est  suavissimi  odorisarbor,  adco  ut 
vicc  thymiamatis,  altaribus  adoleatur. 
Habel  vero  suc^^um  amarissimum,  resis- 
lentfm  putrcdiiii  et  vermibus.  Hinc  et  in 
passioue  Domiiii  Jooii.  xix,  39,  Nicode- 
miis  detiilisse  dicitur  :  myrrx  et  aloes 
quasi  lihras  ccntum.  Perhas  ergoarbores 
designantur  carnis  continentia  et  casti- 
monia  :  iiam  piiticdo  bixuriam  solet  de-  .  caiididata  baptismate,  et  bonis  operibiis  ; 
signare ;  jiixta  quod  Propheta  de  quibus-  qiiod  Libaniis  interpretatur,  De  hoc  Liba- 
dam  dicit  (JoeL  i,  17)  ;  Computruerunt  no,  hoc  est  de  Ecclesia,  lluunt,  idest  ema- 
•  jiimenta  in  stercore  suo.  In  horto  ergo  naut  aqucE  doctrinariim  ccelestium  ?  et 
Ecclesia»  sunt  myrrha  et  aloe,  hoc  est  hoccumimpetu,  idest  ciim  magnavirtute, 
mentes  castae,  et  omnis  c  )rruptionis  im-  qua  omiiia  ha^retic»uMim  rigmenla  des- 
munes,  audientes  ab  Aposlolo,  Ileb.  xu,  truiiiitur  ct  subverluntur.  Iliiic  et  Psal. 
sequitnini  {f^.  ;  Paccm'  sectamini  cum  omriibus,  et  xi.v,  o  :  Fluininis  impetus  Uctificat  civita- 
castimoniam.,  sine  qua  nrmo  videbit Deum  tem  Doi\  idcst  virtus  divinorum  eloiiuio- 
Ciim  omnibus  primis  umpientis.  Prima 
uiigucnta  qiiid  melius  qiiamcaritas  intel- 
liguiiiiir?  De  (|ua  Apostolus  dicit  i  Cor. 
XII,  31  :  Adliuc  cxceUoitiorem  viam  vobis 
demonstro.  Ac  deiiide  (c.  xiii,  1)  :  Si  im- 
(juis  hominum  loquar  cl  Ancjelorum.,  ca- 
ritalem  autem    non  liabeam,   nihil  mihi 


rum.  Surgr  aquilo,  et  veni  ausfer,  perfla 
hortum  meum,  et  fluent  aromata  iUius. 
Numeratis  Ecclesia^  virtutibiis  sub  nomi- 
ne  aroinatura,  sciens  Doininiis,  qui  est 
spoiisus  et  redemptor  Ecdcsia',  ipsam 
Ecclcsiam  persccutionibus  essc  miiltipli- 
candain,  subsequentcr  ipse  quodammodo 


y^m/^'*^  Post  myrrham  ergo  et  aloe,  bene     jubet  venire  persecutioiiem,  non  praci- 


prima  iinguenta  poniintur  :  qiiia  post 
carnis  conlinentiam  succcMlit  vera  caritas, 
qua  Deus  siiper  omnia  (iiligitur.  Neqiie 
enim  illi  (iiii  miiiidi  dilcctione  tcnentur, 
hoc  cst  (iiiivoliiptatibus  cl  illeciibrisadhuc 
delectantiir,  hiijiis  c.iiilatis  participes 
esse  possunt.  ¥ons  hortorum,puteus  aqua- 
riim  viventium  quse  fhiunt  impelu  de  Ij- 
hano.  Fons  hortoriiiii  ipsa  est  priinitiva 
Ecclcsia,  (jua;  viiritalis  scientia  hortos. 
idest  Ecclesias  pcr  iiniviMSum  miiiidiiiii 
disscininatas,  irrigal.  Ipsa  est  et  piitciis 
aiiuaruin  viventiuin  :  (|iiiii  scientia  veri- 
tatis,  quaj  est  in  Ecclcsia.  iii  (luibiisdam 
(|uasi  foiis  est,  ubi  patcl.  iii  ijuibiisdam 
(|uasi  puteiis,  iibi  lalct.  cl  ad  lii|iiii]iiin 
pcrcijii  iion  potcst.  Nam  iiiler  foiitiMn  ct 
piiliMiin  lioc  (listal  :  (|u<mI  ruiis  cst  iii  iino, 
(!l  iii  siipiMlicie  t«Mra'  «liiciliir  :  pulciis  vc- 
i'o  s(Mnper  ost  in  imo.  Ecclesia  «Mgo  et 
loiis  csl,  ot  putiMis,  (|uia  niysteria  Dci  iii 
(|uibiisdam  veliiti  loiis    ratiic    ca[)iiintur, 


pieiido,  sed  pcrmittciido,  Surge,  iiuiuit, 
aquilo.,  et  crni  aiister.  Pcr  a^iiiilonem  et 
auslruin,  natiis  pcrsccutionum  ct  piMtiir- 
bationiiin  iiitclligiiiitur  contra  Ecclcsiam 
sa'vi(Mitium.  A(piilo  (jiiidcin  frigidissimus 
vontiis  est  ;  aiistcr  calidiis  :  el  ideo  per 
aquilonem  lerrorcs  ct  uiiiia»  designantiir, 
pcr  austruni  blandinuMitorum  dccipula» 
ngiiraiitiir  :  (|uibus  diiobus  iiiodis  proba- 
tiir  Ecclcsia,  tcrroribiis  vidclicct,  ct  blaii- 
diuiciitis.  (jiiando  '  aiitcm  dicit,  Siirge 
(iqii/lo,  et  reni  iiiisfrr,  ikmi  inipcrat  inalis, 
ncc  cogil  eos  ad  mala  faciciula,  soi\  por- 
mitlit,  et  facultatcm  illis  dat,  ut  po^sint 
sa'viic  coiitra  Ecclesiani,  quatcnus  per 
illoMim  inalitiain  Ecclcsia  probetur.  ol 
illi  giaviiis  piiiiiaiifiir.  Novit  tMiim  Domi- 
nus  (lc  inalis  homiiiiim  boiia  iiiia>ilain  fa- 
((Mc.  Scd  ct  ipsain  piMscciilitMitMn  iii  sua 
potcstatt^  habct,  iit  iioii  tantuin  sa'viant 
qu.nitiiiu  voliiiit  :  uiid<»  scriptum  Ost.  Job 
XXVI I.  2.*)  :  Qiii  fecit  rentis  pondus  :  iHUA 


*  Al.  :  «<  <iuotl.  » 


582 


IN  CANIVCANTIC. 


videlicot   natiltus   porscciitiomini  inoiliiin  rt  flic-nt  (nomatn  illus,    iioc  osl  fragran- 

impeuilit  ;  jiixta   (juud    Apostctliis    (iicit  i  tia  viiliiliini,    ot  odor   lioiionini  opcriim 

Cor.  X,  13  :  Fncict  citnt  tf/itnfionc proren-  cx  illa  procoiicnl.  Quo  enim  accrbius  Kc- 

titm  ttt,  possitis  sitstincre.  Pcrfla^  iiujiiit  clesia  conloritur,    co    majorem  virtuliiin 

hortum  7)ieitm,  lioc  est  Ecclesiam  meam,  odorem  cx  se  emillit. 


C  A  P  U  V    ( )  U  l  JN  V  U  M 


Veniat  dilectus  meus  in  hortura  suuiu,  ut  come- 
dat  fructum  pomorum  suoruui.  Veni  in  hortum 
meuin,  soror  mea  spousa.  Messui  myrrham  meam 
cum  nromatihus  meis,  comedi  favum  cum  raellc 
meo,  et  bihi  vinum  meum  cum  lacte  meo.  Come- 
dite  amici,  et  hibite,  ct  inchrianiini  carissimi.  Ego 
dormio,  et  cor  meiun  vigilat.  Vox  dilecti  mei  pul- 
santis.  Aperi  ntihi  soror  mea,  amica  mea,  cohuuha 
mea,  iramaculata  mea  :  quia  caput  meum  plenum 
est  rore,  et  cinciuui  mci  gultis  noctium.  E.xpoliavi 
me  tunica  mea ;  quomodo  induar  illa?  Lavi  pcdcs 
meos ;  quomodo  iuquinaho  illos?  Dilecfus  meus 
misit  manum  suam  per  foramen,  et  veuter  meus 
intremuit  ad  lactum  ejus.  Surrexi  ut  aperircm  di- 
lecto  meo.  Manus  nicae  stillavcrunt  mynliam,  et 
digiti  mei  pleni  myrrha  probatissima.  Pcssulum 
hostii  mei  aperui  dilecto  meo  ;  at  iile  declinaveral 
atque  transierat.  Anima  mea  liquefacta  est  ul  di- 
lectus  locutus  est.  QuaRsivi,  et  nou  inveni  ilhim  ; 
vocavi,  et  non  respondil  mihi.  Im-enerunt  me  cus- 
todes  qui  circuraeunt  civilatem  ;  percusserunt  me, 
et  vulneraverunt  me  :  tulcruut  palhum  meum  mihi 
custodes  murorum.  Adjuro  vos,  tiHae  Jerusalem,  si 
inveneritis  dilectum  nieiiiu  mihi,  ut  uuntietis  ei 
quia  amore  langueo.  QuaUs  est  dilectus  tuus  ex 
dilecto,  0  puhlierrima  mulieruin?  Qualis  est  dilec- 
tus  tuus  ex  diliHto,  quia  sic  adjurasti  nos?  Dilectus 
meus  candidus  et  ruhicundus,  eleclus  ex  milliijus. 
Caput  ejus  aurum  optimum;  comte  ejus  sicut  elat;e 
palmarum,  nigrae  quasi  corvus ;  ocnli  ejus  sicut 
columbae  supcr  rivulos  aquarum,  quae  lactc  sunt 
lotae,  ot  resident  juxta  fluenta  plenissima  ;  genae 
illius  sicut  areolne  aromatum  consitie  a  piguienta- 
riis  ;  lahia  ejus  liha  distiliantia  myrrham  priuiam  ; 
manus  illius  tornatilSs,  aureae,  pienae  hyaciuthis  ; 
venter  ejus  ehurneus,  distinctus  sapphyris;  cnira 
illius  coluranae  marraorcie  quae  fundata;  sunt  super 
bases  aureas ;  species  ejus  ut  Lil)ani,  electus  ut 
cedri  ;  guttur  illius  suavissimum,  et  totus  desidcra- 
bilis.  Talis  est  dilectus  meus,  et  ipse  est  aniicus 
meus,  fihae  Jerusalem.  Quo  abiit  dilectus  tuus,  o 
pulcherrima  mulierum ;  quo  declinavjt  dilectus 
tuus  ?  et  quaereraus  eum  tecura. 


Audiens  Ecclesia  persccutionem  vocari, 
tamquamse  praeparans  contra  adversadi- 
cit  :  Veniat  dilectus  meus  in  hortum  suum 
hoc  est,  veniat  Cliristus  sponsus  moiis, 
quem  toto  corde  diligo,  ad  Ecclesiam 
suam,  ut  comedat  fructum  pomorum  suo- 


rum ;  idest,  deiectelur  atque  pascatur  bo- 
nis  operibiis  fidelium  suorum  :  namcibus 
Domini,  bona  nostra  opera  sunt ;  sicut 
ipse  tidcm  Samaritanoriim  vel  gentium 
intiicns,  dixit  Apostolis,  Joan.  iv,  32  : 
E(jo  cibiim  habeo  manducare ^  quem  vos 
nescitis.  Veni  hiJiortum  meum.,  sorormea 
sponsa.  Desideranti  Ecclesia^  ut  ad  se  ve- 
niat  sponsus,  respondet  se  jam  lioc  le- 
cisse  ;  Ego  jam  veni :  nam  non  est  impe- 
rativus  veni,  sed  prwteritum  indicativi.  0 
soror  mea  sponsa^  jam  ego  veni  in  hortum 
meum ;  idest,  jam  visilavi  Ecclesiam 
meam,  et  quotidie  visilo,  et  virtutum  il- 
lius  tamquam  pomis  pascor,  atque  odore 
Iruor.  Venio  ad  eam,  ut  errantes  corri- 
gam_,  infirmantes  roborem,  dubios  coiilii- 
mem,  et  perfectos  qiiosque  praimiis  cop,- 
leslibus  donem.  Messui  mijrrliam  cum 
aromatibus  meis.  Per  myrrham  designan- 
tur  illi  qui  vitam  martyrio  finierunt,  vel 
etiaiji  carncm  suam  cura  vitiis  et  concu- 
piscentiis  mortificaverunt;  aromata  vero 
sunt  opera  saiictaruin  virtutiim  bonae 
opinionis  odoribus  fragrantia.  Mittil  ergo 
Dominus  myrrliam  cum  aromatibus  suis, 
quando  saiictos  martyres,  vel  reliiiuos 
electos  bonis  operibus  insignes  ab  liac 
vita  falce  mortis  pracidit,  atque  ad  matu- 
ritatcm  bonoriim  operum  perductos, 
in  liorreo  '  supcriiaB  quielis  rccondit  :  Co- 
medi  favum  meum  cum  melle  7neo^  bibi 
vinuni  7neu7n  cum  lacte  7neo.  Per  favum 
et  vinum  sancli  pra;dicatores  figurautur  ; 
pcr  mel  vero  et  lac  boni  auditores.  Ea- 
vus  eiiim  praedicatores  sunt,  qui  arcana 
et  intima  Scriptiiraruni  mystcria  qiiasi 
incila  (1«;  favis  produciiiil,  el  pra'dicaiido 
aliis  manifestant ;  mel  vero  suul  boni  au- 


'  Al.  :  «  horrea.  » 


A 


CAPUT  V. 


583 


dltorns,  qui  (lulcedinem  verbi  Dei  attente  recondunt,  et  opere  adimplere  satagunt  : 

percipere,  eaquo  delectahiliter  pasci  stu-  de  (luibiis  IVsalmista  dicit,  Psal.  xxi,  27  : 

dent.  Vinum  sunt  ipsi   pra^^dicatores,  qui  Edenl /jriajjfres  et  saturahimtur.  Si  vero, 

et  favus,  qui  fortia  qua'((ue   sacramenta  ut  siiperius  dictum  est,  d(;  morte  sancto- 

Scriptiirarum  annuntiant  ;  lac  vero  snnt  riim  boc  acceperimus,  amici   et    carissi- 

infirmi,  qni  et  auditore^,  quibus   aperta  mi  Angelici    spiritiis  intelligiinfur   quos 

Diysteria  (juasi  lac   parviilis  conveniunt.  jubet  Dominus  con^'-ratulari  electis  suis, 

Cum  ergo  borum  omnium  vita  diversis  cum  ab  bac  vita  ad  a*terna*    beatitudinis 

modis  et  stndiis  a/J:aliir,  horum   tantiim  requiem     transferunliir ;   Juxta   quod  in 

omnium  boiia   intentione   Kedcmptor  de-  Evaiiffelii  parabola  lefritur  Luca^  xv,  9  : 

lectatur  et  pascitur;  el  sic  quasi  favum  Cotujratulamini  mi/ti,  r/uia   inveni  ovem 

cum  melle  comedit,  et  vinum  cum   lacte  meam  quse  perierat.  E'/(j  dormio,  et  cor 

bibit.   Po.ssuinus   boc   etiam  ad   mortem  meum   vi(/Hat.  Vox   Ecclesiae  :  Ego   dor- 


electortim  relerre,  (juos  Dominus  come- 
dit  ciim  ad  adernam  quietem  vocat  per 
morlem,  et  corpoii  suo,  hoc  est  socielati 
eleclorum,  in  illa  jaiu  cijelesti  felicitate 
leetanlium  conjiingil.  Quod  si  boc  non 
accipimus,  in  melle  debemus  eos  acci|)ere 
quorum  anima'  jam  codesti '  gloria  Iw- 
tantur.  In  favo  vero  eos  (|ui  Jam  corporc 
et  aniina  iu  illa  beatitudiiKi  huidant  Deuiu, 
et  iii  illo  i^aiKhuit  perpetuo  ;  (juales  suiit 
illi  (jui  cum  Domiuo  surrexerunt.  Come- 
ditf  ainici^  hiljite  et  inehriamini  carissi- 
mi.  N(»n  solum  Doniiniis  profectu  Justo- 
rum  gaudet,  veruin  etiam  nos  lutrtatur, 
ut  in  illoium  virtulibiis  Lraudeainus,  (!t 
illos  iuiil(!iniir.  C<jt/ic<lil(\  iiKjuit,  amiri, 
hoc  est  lideiesuKU,  (juia  aiuici  mei  estis  fa- 
ciendo  (jiia'  JiiIxm);  carissimi  mci  estis, 
perfecta  me  aniini  ciuitalr  dilifj^endo.  Co- 
me(lit(!,     iiK|uit,  cr^'-,)    cl    bibite;    idcst, 


mio^  quia  aliqiiantula  pace  largiente 
sponso  meo  reijniesco;  nec  tales  patior 
pressuras  (juales  primitiva  Ecclesia  :  et 
ideo  cor  meum  virjilal,  (juia  securius  cou- 
cessa  milii  pace,  amore  sponso  meo*  in- 
luerc'),  et  ad  illum  oculis  cordis  mei  in- 
tendo.  Sed  (jiiia  huc  tempus  non  est  re- 
qiiiei,  sed  j^otius  laboris  et  certaminis, 
riirsiis  sponsiis  Ec(desiam  suam  ad  laho- 
res  cxcilal,  et  ad  pra-dicatiouis  certameu 
hortatur.  Vox  dilecti  mei  pulsantis.  Pul- 
sat  (lilectiis,  cum  Cbristus  fideles  suos 
ad  profectum  virtutiim  horf.itnr;  sive 
pulsat,  cuiu  eos  admonet,  ut  j^roxinios 
pra'(iicaiido  lucrcntur.  Est  et  tertia  pul- 
satio.  (jiia  iKilsat  Dominus  electos  suos, 
ciim  pcr  a-giiludiuis  molcstias  esse  mor- 
tem  vicinam  designat.  De  (jua  pul.satiouo 
iii  Evaiigelio  dicitiir  Luca'  xii,  .'{(>  :  Ut 
cum  eenerit  et  pulsaverit,  confestini  aj)e- 


sanctoriMU  bonis  acfibiis  cougaiideto,  et      ria/it   ei.    Sed   hoc   loco   pulsare    dicilur, 


illos  vobis  ad  imitandiim  nropouite.  No- 
taudiim  vero,  (jiiod  dicit,  /iihifr  ef  i/ie- 
hriaiiiiiii  rarissimi.  Ebriclas  arKjiiando 
pro  saluritale  poiiiliir  in  Siiii^turis.  sicut 
{\v  rraliibus  .Joscj^b  scri|ituui  csl,  (icn. 
XI, III,  \\\  :  /iilnniiil  rf  iiirliriali  siiiil  rn- 
rani  en.  Et  Ps.  i.xiv,  10  :  \  isitasfi  trrr/nu 
et  iitehriasfi  eaiit  ;  idesl  satiasti  cl  rej^lcs- 
ti.  Ilortaliir  crgo  uos  ut  non  sohim  come 
(iainiis  (^t  bibamiis,  veruiii  ctiam  sa(iir(>- 
miir  :  (juia  siiiit  qui  cniiicdtint,  ct  iion 
safuraufiir :  bi  vidclicct  (|ui  verba  Dei. 
corporis  (jiiidem  aui«c  icicipiiiul.  s(»d 
oj)(M"c  adimi^lere  coiilciniiiiiil .  .\t  vcro 
elccli  (jiii(|iic  ct  coincdiiiil  cl  sntiirantiir  : 
(jiiia  vidclicel  pr.cdicaliourm  di\iiiam 
delc('tal)ilil(;r  .ludiuul,    inlcriiis  setisibu.s 


iioc  es(  Ecclesi.im  ad  opiis  pra'(lica(ionis 
iusti!^'ai(\  A/iPri  ini/ii,  sti/itr  mea,  amica 
mea,  C(i/u//iha  //lea,  immacu/ata  mea. 
Ajieri  ini/ti,  saror  /nea.  Soror,  (juia  co- 
licr('>  rcLriii  mci  ract.i  :  amira  mea,  quia 
i\i'  JMgo  serviliilis  libcrala,  arcaiia  veri- 
fatis  me.»'  coi^iiovisti  :  ndtnnha  mea, 
\\\\\i\  spiridis  mci  dole  sancfillcata  :  im- 
/naniliita  mea,  ijiiia  efliisioiu»  mei  siin- 
gtiinis  ab  oiutii  |)(>cca(orum  niaciihi  ot 
na\M  i)iir,i,'a(a  es  :  a/ieri  mi/ii ;  hoc  esl, 
(!(»  (|tiie(e  et  (dio  (lilcc(a'  (ibi  c«»u(einphi- 
(ionis  egredere  ad  opiis  pra>dica(ioiiis. 
(^)uit/  rti/iut  //teum  /denunt  est  ro/r,  et  rm- 
ci/i/ti  i/tri  ifutlis  tujrtium.  ('a/mt  (  /insfi 
ii(  .\()osloltis  dici(  I  Cor  XI.  'A  :  l>eus  rst ; 
cinciiini    \ci'o   Miut   in(ima'  cogKatiouod 


'  Al.  :  "  nnimn»  rnjleeti.  » 


*  Al.  :  «  »|>OD«i  inei.  « 


:iS'tr 


IN  CANT.  CANTIC. 


aaiirtoriiin.   (|u.i'   nori   laxa*  et  dissolntm 
nminl,  s('(l  viiicnlo  liintMis  ot  amoiis  Dei 
(•ollit^nntiir.  Hos  vcro  i-l   f.Mitla'  noclium 
lioc  loco  lciiolirosas  ot   inli(l(ilitatL'  pl(Mias 
IVitriilas^iiie  nKUites  signilicanl.  Capiit  er- 
go  sponsi  plenum  est  rore,  cum  s*cula- 
res  (|ni(iuo   sieculi   amore  a  caritate   tor- 
pescunt ;   juxta    qnod   Dominus,    Mallh. 
XXIV,    12,    (licit  :    AbioHldnte    iniqtiitatr, 
rrfriiicscft  niritiis.  [A  cnm  tales  sanctos 
Dei  ca^lestia  meditantes   pcrsetiuuulnr  et 
odinnt,  (juasi  cincinni  sponsi  pleiii  sunl 
gnttis  noctium.  Cum  orgo  tales  multipli- 
cantur  et  gravant  Ecclesiam,  tunc  spon- 
.<*us  admonet   sponsam   snam  ut  surgat, 
et  opcri  priedicationis  insistat.  Expoliavi 
me  tunica    niea;  iiuomodo    indiiar   illal 
Provocata  Ecclesia  a  sponso  suo  ad  offi- 
ficium  prjpdicationis    respondet  :  Expo- 
liavi  fne   tunica   mea;  quomodo   induar 
iila  ?  E:i.m .  iiuinit,  me   curie  et   occnpa- 
tionihus  isliiis   sa'culi,  sine   quibus  otTi- 
eium  pra^dicationis  aut  vix  aut   nnllate- 
nus  agitur ;  et  quomodo  ficri  potest  ut 
ad  ea  quee  deserui  iterum  revcrtar?  Nam 
qui  se  ad  officium    pra-dicationis  susci- 
piendum  aptat,  debet  quaeque  temporalia 
subditis  providero,  quae  sine  magnasolli- 
citudine   agi  non   possunt.  Qnod  autem 
tunica  solicitudines  ot  curas  sa^-cnli  signi- 
ficet,  Dominns  oslendit  dicens   in  Evan- 
gelio    Matlh.  xxiv,    il  :  Et  qui   in  tecto 
est,  non  descendat  tollere  tunicam  suam  ; 
quod  est  aperte  dicere :    qui   in  sublimi 
contemplationis  arce  consistit,  non  des- 
cendat  et  iternm    occnpationibus   saiculi 
implicotur.  Timet  ergo  Ecclesia,  vel  ani- 
ma  qua'que  sancta,  hac  tunica    exuens 
in  contemplationo   sui  Conditoris  r(;qui- 
escens  ,  iterum  illam  indui,  et  sa?culari- 
bus  negotiis  occnpari.  Lavi  pedes  meos; 
quomodo    inquinabo   illos?    Lavi    jiedes 
meos  ;    boc   est,  actiones    quibus  pulve- 
rem  tangorc,  hoc  est  terrena  agere  cou- 
sueveram,    dignis     pwnitentiw     fietibus 
ablui,  adeo  nt  nihil  nunc  nisi  divina  me 
libeat  medilari  :  quomodo  inquinabo  illos'^ 
idest,  quomodo  potest  fiori  nt  iternm  ad 
cogitaiida     torrena    et    cadnca     redoam, 
qua^    niinc   oxocciipato   et  libero   cordo, 
divino  frnor  contnitn  !  Dilectus  meus  tni- 


sit  manum  siia/n  per  foramm ;  ot  vcnti-r 
nifiis  intrcmuit  ad  tuctitm  fjun.  DilccliiH 
maniim   por  f(»rain(!ii  mitlit,  et  vciilicm 
taiigit,  ciim   inlorna  Condilor  inspiratio- 
no  visilat  cor,  et  ad  profcctnm   virlntum 
accondil,  sive  etiam  cum  nos   ad  meuKj- 
riam  operum  snoruin  rcvocat,  ut  cogitc- 
niiis  (|uia,  ciim  esset  Dens,  homo  pro  no- 
his  lioii  digiiatns   ost,  iit  t(-'rr(;na  iiostra 
siiscipioiis,  ccelestes   nos   faceret,  ol  nio- 
riendo  pro  nobis,  vilam  a'ternam   nobis 
daret.    Qnod  cum  fit,    venter    intrcmit  : 
(inia  cum  talia   cogitarc  incipimiis,  cor- 
dis  nostri  arcana  sc  concntiunt,  dnm  stu- 
pere  incipimus   quanta    dignationc  ha'c 
Conditor   pro    nobis  agcrc  dignatus  est. 
Nam  quod  venter  cor  significet,  ostendit 
Propheta    dicens  Jor.  iv,    19  :    Vetitre?n 
meum  doleo.   Quod  (juid  esset,  osteiidit 
subdens  :  Sensits  cordis  mei dissipati sunt . 
Surrexi  itt  operiretn  dilecto  meo.  Apcri- 
mus  dilecto,  non  solura  cum  adveiitum 
ejus  por  caritatem  snseipimus',    vcrnm 
etiam  cum  aliis  praedicamus ;  et  eos   ([ui 
per  malitiam    pectus  clauserant,  iiostra 
praedicatione  e  converso  facimus,  ut  ipsi 
ijuoque  januam  cordis  Christo  aperiant. 
Bene  autom  primo  dicitur,  Sitrrexi,  de- 
indo,  Ut  aperirem  :  qui  euim  praedicaiido 
aliorum  corda  Christo  vult  aperiro,  prins 
debot  surgere ;  hoc  est,  ad  studia  bono- 
rnm  operum  erigi,  et  opere  impiere  qiiod 
praedicat ;  ne  forte  cum  aliis  praedic^ave- 
rit,  ipsc  reprobus  efficiatur.  Hinc  et  Lu- 
cas  de  Domino  dicit,  Act,  i,  1  :  Quse  ca>- 
pit  Jesus  facere  et   docere.    Prius  dicit  - 
Facere,  deiude,  Docero.  Manus  mese  stil- 
laverunt  mijrrham,   et    digiti  mei  pleni 
myrrha probatissitna.  Per  manus,  quibiis 
operamur,  ipsa  operatio  designatur,  por 
digitos  vero   discretio   operationis  ;  (|iiia 
in  nullo  membro   tantae  sunt   dislinctio- 
nos  articulorum,  quantffi  in   digitis.  Ma- 
nus  Ecclesise   myrrham    distillant,  cnm 
praidicatores  ejus,  contiiienti<e  et  morti- 
ficationi  carnis  suae  operam   dant,  diccn- 
tes  cum  Apostolo,  \  Corinth.  ix,  27  :  Cas- 
tifjo  cotpus  meu/ti,  et  in  se/'vitute/n  rediqn : 
sivo  cum  pro  Christo  mori  parati  sunt  : 
sicnt  Joaimes  dicit   Ei).    I  cap.    iii,    16  : 
Si  Ch/'istus  pro  nobis  a/iimam  posuit  vel 


'  Al.  :  «  3usj»icimu*.  » 


■^  Al.  :  «  (li.xil. 


CAPIJT  V. 


58; 


mortuus  cst,  ot  nos  debemus  pro  fratrihus 
animas  ponere.  Digiti  vero  sunt  plcni 
myrrha  probatissima,  cum  ipsum  opus 
mortiflcationis  subtiliter  discernimus, 
utrum  pro  spe  vel  inluitu  supern*  mer- 
cedis  fit,  an  pro  Stcculi  laudihiis  :  qui 
enim  pro  humanis  favoril)Us  j(>jiinat,  vol 
ahstinentiifi  sive  continontiai  operihus 
insistit,  in  manihus  (juidom  myrrham 
hahet,  sod  in  digilis  non  habet  :  quia 
non  discernit  quare  hoc  faciat ;  de  quali- 
bus  Dominus  dicit,  Matth.  vi,  IG  :  lifce- 
perunt  mercedem  suam.  Sivc  manus 
sponsa?  distillant  myrrham,  cum  opera- 
rii  sancta?  Ecclesia?,  caslimonia;  et  conti- 
nentia;  seipsos  aptant.  Pessithnn  /iostii 
mei  aperui  dilecto  mco ;  at  illc  dcclinave- 
rat.,  atque  transierat.  Pessulum  ostii  ape- 
rit,  cura  Ecclcsia,  vel  fidelis  qua^que  ani- 
ma,  cor  advenienti  Conditori  praeparat. 
At^  ille  declinaverat  atque  transierat. 
Plerumquc  enim  dum  suhtilia  qua^quo 
tractarc  vohimus,  quanto  suhtihus  inten- 
dimus,  tanto  acies  cordis  reverberatur. 
Unde  Salomon  dixit,  Eccl.  vii,  24  :  Sa- 
piens  efficiar ;  et  ipsa  loncjius  recessit  a 
me.  Et  Psal.  lxiii,  8  :  Accedet  homo  ad 
cor  altum :  et  exaltahitur  IJeus.  Quanto 
cnim  quisque  ad  contemplationcm  divi- 
nam  purificationo  carnis  cor  sustoliit, 
lanto  altius  quod  (puorehat  cssc  invcnit. 
Dicit  ergo  ;  At  ille  declinaverat,  atque 
trajisieimt ;  quia  ncmo  in  pra'senti  vita 
eum  sicuti  est  comprchenderc  potcsl  '. 
Anima  mca  liquefacta  est,  ut  di/ectus  /d- 
cutus  est.  Quauto,  inquit,  vicinius  advcn- 
lum  spousi  mci  [XMsonsi  ad  lactum  se- 
creta",  ins[)irali()nis,  tanto  magis  ([uid- 
quid  in  mc  orat  fVigi(him  incahiil,  ita  ut 
niliil  mihi  hlxuit  jam  uisi  huM*ymis  rcsol- 
vi.  Lo(jnitur  oniui  spousus  int(>rna  sui 
inspirationc,  cum  Chrislus  sanclam  ani- 
mani  iiis|)iral,  oi^HK^  c(i'l(\sto  dosidoriinu 
snggoril.  I'!t  ila  oo  lo([inMilo  li([uolit  :  ([uia 
quo  magis.  caolostihns  afllat  dosi(hM'iis, 
co  amphus  torronis  (mioritur,  ot  ([iiasi  in- 
sonsibilis  mnn(h)  ofdcitur,  s()iiiin(|iio  di' 
si(hM"io  cudesti  vivif.  Moc  osl  oliain  (iiiod 
pcr  Pro|)hotaui  Doiuinns  dicil  Isai.  xi.ii, 
19  :   Qiiis  c.vrus  /lisi  srrrtts  uinis?  Qitis 


surdus  fiisi  ad  quem  causam  per  nuntios 

meos  ?)iisi?  Qit,vsici  i//itm,  et  non  invnii. 

Ingominaf   itoriim    causam    doloris    .'■ui. 

Qitxsivi  i//i/m,  et  non  inveni ;  vocavi  /7- 

/itm,  et  non  respondit  mi/ii.  Omnibns  (|ni- 

dem  se  pie  qna-rentibus  semper  adost  Do 

miuiis,  sc  invocantibus   respondet,  idcst 

ad  saliitom  cxaudil  ;  sed  plerumijuc  fule- 

lem  aniinam  ot  ad   sc  voiiire  desidoran- 

tcm  non  oxaiidit,  ad  hoc  ut  ifa  se  in  pra*- 

senti  oston<hif  sicut  se  in  futiiriim  oston- 

surum  promisit.  Vel  ctiam   non   rcspon- 

dct,  idost  non  exaudit,  ad  hoc  nt  ad  libi- 

tum  suum  .sanctus  ([iiis(jue  vinculis  cor- 

poris  exuatiir,  ct  lihoris  amplcxibus  spon- 

si  sui  domuh-oafiir.  Nam  ([iiando  .\posto- 

his  dicobaf,  IMiil.  i,  2.']  :  Cupio'  disso/vi,   * '/f«'''- 

et  esse  cum  L/tristo  :  (juasi    ([uaMcbat  in-    f,nf,nnt 

lu«rere  sponso  suo,  ot  vocabat   illiim  do- 

sid(M-i()  mciitis;  sod  non  rospondehat  illi, 

([uia  non  sfatim  do  corporo   (Mim   libora- 

bat,  sod  adliiic  lahorihus  cxercoro  ot  nti- 

litatihiis  Kcclcsia'    insudar^;  pormitlohal. 

Invenerunt  me  custodcs  qui  cirrumeunt 

cimtatem ;  percusserunt  me,  vu/neraverunt 

me :  tii/rriDtt  uti/ii  pa//iit>n  meum  custo- 

des  mttroruin.  Vigilos   (|ui   custodiunt  ci- 

vilateni,  sancti  siint  doclores,  qui  caritate 

Doi  ipsam  Kcclosiam  '  circunioiint,  porvi- 

gilom   ojus   (urani   habontos,  (|uo  illam 

ct  ah  advorsaiiis  tuoantur,  of  vorho  suo. 

vcl  exemplo  ad  cn-lostia  dosidoranda  ac- 

ccndant.  Iiivoiiiiint  orgo  si^onsam    dilcc- 

tuni    (iiuoronlom,    cum    sancli   doctorps 

aiiimaiu   c(ol(>stil)us  dosidoiiis  intontam, 

vol  [)ra'sontos  vorho,  vol  absontos  scii[)tis 

suis    iiistitimnt    ol   infonnanl.    Prrcus-<e- 

rit/tt  utf,    iii([iiit,    rl  vtt/urrtirr/-nnt.    Vor- 

hiiin   DtM    gladins   ost,   dicontc   .\|(oslolo. 

Iltl).  IV,  \2  :    \irus  rst  se/mn    /)ri  rt  ef/i- 

Cfi.r,  et/wnetrtihi/ior  tnn/ii  q/m/in  (Uwipiti, 

/irrti/if/r/is  usquf  ai/  divisiitnrm    anima'. 

Iloc  gladio  s[)onsa  |)»Mcutilur  ol   vulnora- 

tiir,  ([iiando  [)i,'nli(Mtoi-is  stMiiio   iU"    Doo 

lo(|iiiliir,  ol  audiloi  is  montoin  vrliili  (jno- 

dam    s[)i(nIo    com[»iinctioni.s,    cf    aiiiori.s 

liaiisft)tlit.  7'ii/mint  mifii jKi/lium  ineinn  \ 

lioi-  [lalliiim,  (|notl  siqioritis  tunica  inloj- 

ligiliir,  nlii    diiilnr.  S/m/invi    inr   tunira 

nirtt,  touMUiMi  \iih'licot  sa>culariimi  dosj- 


•  Al.  :  "  cl.  ') 

*  AI.   :  "    'l"i'i    in   iTiPsonli    vilii  piiiii    :»ii^iili    t'>l. 
i.rtiiipreliiMnloic  iiiiii  \)t)li<sl.  I) 


'   \l. 
*  Al. 


ritritiili-ni  n<-i.  ii|i'i>l  Ki-<'U>ftiaiii. 
hoc.  >» 


im 


IN  CANT.  CANTir. 


(lcriornni,  (piod  cnstodcs  anrcrnnt  :  (inia 
(jnod  (io  annuo  pra-scntis  saM-iili  in  nicnto 
alicnjus  sanoti  nniiansit,  tolnin  sancti 
doctorcs  anlVrnnt,  ct  ca '  s(»lnniniO(lo 
Cliristnni  (iili{,M'ni  facinnt.  Ili  lal(^s  pos- 
snnt  (licere  cnm  Aposlolo,  (lal.  vi,  14  : 
Mf/ii  >/tini(/ns  rniri/i.rus  ost,  otfi/o  ininulo. 
Ciistoilcs  )iiu>'i)nnn.  iMnii  civilalis  sniit 
(locloros  Kcclcsia'.  Cnstodt^s  crgo  mnro- 
rnm  illi  snnl  (]ni  etiam  illos  instrnunt. 
qni  aliis  pra'dicarc  possnnt.  Qnalis  crat 
Panlns  (jui  Timotlienm  ot  Tiliim,  miiros 
uli(ino  hnjin  civitalis,  instruidiat  et  ciis- 
todiohat  ;  lioc  est  exliortabalur  ad  perfcc- 
tioiicni  boiii  operis.  Adjuro  ros,  filix  Je- 
ntsalfin,  siinvencritis  dilectiim  rneum.,  ut 
annuntietis  ei  quia  am^n^e  lamjuro.  Filia^ 
Jernsalem  sunl  anima'  lideles,  ciuu!  vel 
adhuc  in  priosenli  pereg-rinanlur,  vel 
etiain  Christo  frunntnr,  idest  filiiV  snper- 
iia»  illiiis  civitatis  iii  (jua  est  supcrna  pax 
ct  felicitas  divina»  contemplationis.  Sed 
hoc  loco  filias  Jerusalem  animas  debemus 
accii)ere  Dcum  desidcrantes,  sed  adliuc 
in  hac  peregrinatione  versanles.  Adjurat 
crgo  sponsa  filias  Jerusalcm,  ut  nuntient 
sponso  quia  amore  hinguet  :  tunc  enim 
anima  fidelis  amore  languet  cum  lideles 
ahos  desiderantcs  Denm,  pro  se  depre- 
catur  ut  suum  desiderinm  Christo  insi- 
nuent,  eiijuc  nuntient  siio  amore  illam 
teneri.  Bene  antem  se  amore  langucre 
dicit  :  cjuando  enim  superna  desiderare 
cfpperit,  tanta  magis  crga  eaque  mundi 
suiit  inrirmalnr  ct  languescit.  Nec  mirnm 
si  tales  languere  dicuntur,  cum  Aposto- 
his,  Col.  III,  3,  eos  mortuos  dicat,  Mor- 
tui  inquiens  estis.,  et  vita  vestra  abscon- 
clita  est  cum  Christo  in  Deo.  Ila  ergo 
adjuranli  sponsae,  respondent  filiff'  Jeru- 
salem  :  O  pulclierrima  niulierutn,  qualis 
est  dilectus  tuus  ex  dilecto.,  quia  sic  adju- 
rastinosl  Hoc  tuiic  fit,  (jnando  quis  fidc- 
lis  fratrcm  fideiem  allo(|uitur,  et  invicem 
sibi  ccelestinm  desideriornm  verba  siig- 
gerunt,  quibus  se  ad  supernorum  amo- 
rem  accendant.  Indica  mihi,  iiujuit,  tan- 
quam  desideranti,  et  jam  ad  visionem 
Conditoris  mei  venire  cupienti,  qualis  est 
diiectus  tuus,  idest  qiialiter  Christus 
amari  debeat.   Jamdudnm,  inquit,  illum 


tiiuori  co'pi  ;  s(m1  Jain  caritalo  timorem 
expcllonto,  opto  audin!  V(!rba  (jnibns  ad 
ainoicm  illins  acccndar.  Tu  oigo,  quaB* 
illiim  jain  amon)  (|nau'is,  oJns(]no  ainoro 
langnos,  dic  milii  ijualis  est  dUectus  tuiis 
e.r  dilecto.  Diloctus  cx  dilcclo,  lilius  est 
ex  i)alro,  sicul  cst  Dons  ox  Deo,  liimon 
de  hiniinc.  Vel  (;tiam  dilcctiis  ex  dilecto 
esl  (jhristus,  ex  ea  parte  videlicet  qna  di- 
ligendiis  est,  non  ex  ea  qua  timcndns  : 
iiam  timcre  minus  perfectornm  est,  (luos 
timor  a  peccatis  revocat  :  amare  vero 
jam  porfoctornm  cst.  Interrogat  ergo 
qiialis  .sit  diloctns  ex  dilecto,  idiist  (luali- 
tor  Christns  amari  dcbeat,  vel  qualis  sit 
erga  illos  qni  illum  tantum  amare  nove- 
runt  :  Dilectus  meus  candidus  et  rubicun- 
dus,  electus  ex  millibus.  Vox  respondcntis 
Ecclesiai  :  Dilcctus  nieus  candidus.,  virgi- 
iiitate,  rubicundus  passione  :  Candidus., 
quia  sine  peccato  natus  est,  et  sine  pec- 
cato  est  conversatus  :  peccatum  enim 
non  fecit.,  nec  dolus  inventus  est  in  eo  : 
I  Pct.  11,  22,  rubicundus,  quia  lavit  nos 
a  peccatis  nostris  in  sanguine  suo.  Apoca- 
ly.  I,  o  :  Electus  ex  millibus.  Singulari 
enim  gratia  homo  Christiis  in  liuraani  ge- 
neris  massa  refulsit  :  quia  per  illum  pro- 
posuit  Deus  salvare  genus"  humanum,  et 
ipse  estlTim.  ii,5  :  mediator  Deiethomi- 
num  Jesus  Christus.  De  quo  Psalm.  xiii, 
1  :  Nofi  est  r/ui  faciat  bonum,  non  est 
usque  adunum.  Et  Salomon,  Eccl.  viii, 
29  :  Virum  de  mille  unum  reperi,  idest 
Christum.  Et  ipse  in  Ps.  cxl,  10  :  Singu- 
lariter  sum  ego,  donec  franseam.  Electus 
ergo  ex  millibus,  quia  solus  ex  mnltitu- 
dine  sanctorum  dignus  fuit  audire,  Matth. 
III,  17  :  fJic  est  filius  meus  dilectus,  in 
qiio  mihi  bene  complacui.  Caput  ejus  au- 
rum  o/)timujn.  Caput  sponsi  Dcus  est, 
.juxla  qiiod  Apost.  dicit  I  Cor.  xi,  3  :  Ca- 
piit  Christi  Deiis ;  qui  auro  optimo  coni- 
paratur,  quia  sicut  aurum  omnibns  me- 
tallis  est  pretiosus,  ita  omnipotons  Deus 
omnibus  a  se  factis  bouis  praicellit  et  su- 
pereminet.  Undc  Dominiis,  Marc.  x,  18  : 
Ncmo  bonus,  nisi  soliis  Deus.  Caput  ergo 
sponsi  auruni  optimum  est,  quia  Dei  bo- 
nitas  inefrabilis  est,  omnium  rerum  bo- 
nitatem  transcendens  :  quia  nihil  bonum 


'  Al.  :  «  eam.  » 


CAPUT  V. 


58- 


nisi  parti(;ipa(ione  Imjiis  summi  boni. 
Cornge  ejxis  sicul  elata^  palmnrum^  nit/iue 
qtiasicorvm.  Comw  sponsi  sunt  mullitu- 
dines  fidelium  per'  fidem  et  dilectionem 
Deo  adliaerentes,  quae  elatis  palmarum 
comparantur.  Dieamus  juxta  litteram  de 
elatis  .palmariim.  Elata'  palmarum  sunt 
rami  provectiores^  et  ex(;ellentiores, 
interdum  aureo  colore  crispantes,  et 
et  semper  ad  excelsa  tendentes,  et  nun- 
quam  virorcm  .suum  amittentes.  Tales 
ergo  dicit  comas  sponsi  sui,  crispas  vide- 
licet  et  rutilas.  Nonnulli  dicunt  clatas 
palmariim  speciem  esse  arljoris  aronia- 
tic»,  quam  Latiui  aljiotem  sivc  spalaiu 
vocant  ;  nam  <ira'ce  abies,  elales  dicilur. 
Est  autem  ha'c  species  apta  conficiendis 
unguenlis.  Abietcm  vero  bic  non  mag- 
nam  illam  arborem  qua*  est  navigiis  vel 
domibus  apta  ;  sed,  ut  diximiis,  s[)ccicm 
aromalicffi  arboris  debemus  accipcrc. 
Ha^c  juxta  littcram  de  elatis  palmarum. 
Cora;p  ergo  sponsi  clatis  palmarum  com- 
paranlur,  quia  fidelium  multitudines  et 
virorefidei  gaudeiit,  et  ad  ffiteruapra^mia 
desiderauda  extoUuntur,  atque  superna; 
suavitalis  dulccdincm  dcguslaut  :  quam 
quando  magis  percipiimf,  lanlo  am[diiis 
in  oculis  suis  peccatores  sibi  et  contemj;^ 
tibilcs  csse  videntur  :  unde  sequitui"  : 
Nigr3B  quasi  corvus.  Coma^  euim  sponsi 
nigra^  suut  quasi  corvus,  (juia  fidelium 
mullitudiucs  sua^  fragilifalis  consciie 
sunt,  ct  nibil  se  boni  ex  scipsis  liabtMe 
noveriiut.  Vcl  ctiam  clata'  palmaruiu 
sunt  in  spc  ct  vicloria.  Nigia-  vcro  (jiiasi 
corvus,  quia  dcspccti  cl  confcmplibilcs 
sunt  pressiiris  [mjiis  sa'cnii.  I''.lala'  pai- 
marum  sunt  sancfi,  (|ui  per  graliam  Dci 
ad  ca'Iestis  vicloria'  jjaiuiam  tcndiinl.  Ni- 
gra^  vcro  (juasi  corviis,  (juia  pcr  sc  in- 
firmos  ct  pcccalorcs  sc  css(^  coguoscuiit. 
Possiint  cliam  coma'  spousi  an,V''bca'  vir- 
fuff^s  accij^i,  (jiia'  Dco  spcciaiitci-  inba' 
renf,  sicul  coina'  capili,  ciimtjuc  c  viciiio 
conlcmjtlauliir  ;  (jiia'  Ixmic  clalis  jisalina- 
vnm  coinj)araiiliir,  (juia  uiiiKjii.im  a  sla- 
tus  siii  rccliliidiuc  iiiclinaiiliir,  scd  iu 
dignilab^  «dlicii  sui  iiuiuacnliiic  jicnua- 
ncnf  :  (jiia'  quanlo  magis  clarilalcui  siii 
Conditoris   confcmi^lantiir   iii    co,   (jiiam 


vilc  sil  omne  creatum  in  ejus  compara- 
fione  aspiciunf  ;  cl  idco  (jiiasi  corviis  ni- 
gra^  esse  dicunlur,  Oru/i  ejits  sicut  co- 
lumbip  super  riculos  aquarum.,  qux  lacte 
sunt  lotx.  Oculi  sponsi  sunf  dona  Splri- 
tus  sancti  ;  quod  osfendit  Joannes  in 
Apoc.  V,  G,  dicens  .•  Vidi  aqiium  tanquam 
occisum.,  habentem  cornna  septon  et  oru- 
los  septem  ;  qui  sunt  septetn  spiritus  Dei^ 
missi  in  omnem  terram.  Unde  bene  co- 
lumbis  super  rivos  aquarum  comparan- 
tur,  quia  Spirifus  sanctus  puris  et  since- 
ris  mculibiis  delcctafur  :  non  enim  supor 
stagua  vel  paludcs.  scd  siipcr  rivos 
atjuarum  coiuniba'  rcsidciif,  (juia  Spirifus 
sauctiis  castas  cl  muiidas  nKuiles,  ut  dic- 
tum  cst,  sibi  babilaculum  facit.  Qu^v 
lacte  sunt  lotiv.  Lacfis  nomine  grafia  Dei 
iutclligifur,  (jua'  per  Scripfiim  sancfum 
Kcclcsia?  friluiilur,  et  (jua,  veliiti  lacfe 
parvuli,  ita  Kcolcsia  imlritur.  I'ossumus 
ct  jjcr  oculos  sjtonsi,  dodorcs  accijiere  : 
qui  coliimbis  comj)aranlur  proptcr  iuno- 
centiam  et  simplicitafcm.  Ibc  c(iluml)cK 
super  rivos  aquarum  residcnt,  (juia  sanc- 
ti  doclores  flucutis  divinarumScripfura- 
riim  iiuinoiauliir.  Columba'  suj)cr  riviilos 
a(ju;uum  rcsidcul,  iit  advcnliiiu  accipi- 
tris  a  lougc  prosj)icianf,  cf  j^ra-caveanf  ; 
sic  et  sancli  doctores  aqua  baptismafis 
perfusi,  uiforc  caslifafis  et  sanctimonirP 
dcaljiafi,  rcsidtMif  Jiixla  lliieiita  j^lenis- 
sima,  hoc  csf  juxfa  Scripturarum  exuhe 
ranlcm  scicutiam.  Si  (jiiid  vcro  juilamus 
dislaic  iulcr  livulos  (M  niicuta  jilcnissi- 
ma,  diccndiim  cst,  j^cr  livulos  veleris 
lcslamcnti  Scrij^liiras  cxj^riini,  j^or  (lii- 
ciila  j)iciiissiiua,  copiosam  sancli  Kvango- 
jii  doclriuain  dcsiguari.  Isla'  ergo  colum- 
ha'  cl  sujx'!"  rivulos  atjunium  sunt.  ol 
jiixla  Miiciila  jtlcnissiiua  rcsi(|t»nl  :  (jiiia 
saiicli  (loclorcs  assidu»'  laiii  \ctciis  t«'sta- 
uicnti  (juam  uovi  mvsfcria  |nTscriitHntiir. 
(ien<v  illiwi  sinif  nrrol.v  rtromatiim  con- 
.s/V,7'  a  piqtneittariis.  (J«Mia*  sponsi  nioch^s- 
ta  '  Cbiisli  i»icl;is  vcl  scveritas,  sive  ha- 
biliis  viilliis  illiiis  .Mccijtitur.  N.im  in  ge- 
nis  vii  i  bctitia  vcl  iiutdcsfia :  sevcriln» 
(jiKxjUc  cl  |)i('las  (lcj)rcbcii(lilur.  idcoijiH» 
in  gcnis  sponsi  Kc(l(>mj)loris  lutslri  isliiis 
hubitus    vultiis    acoipittir.     iicna'    illiii» 


'  .M.  :  1  pmjtlrr.  ■■  —  *  AI.  :  ■«  prodiirliorcii. 


*  Al.  :  «  ni<)(t««itia. 


m 


IN  CANT.  CANTFC. 


orant  cum  cxiiltarot  in  spirilu,  ut  l'Jvan- 
{^M>liuin  (licit  .Mattli.  .\i,  vol  cuni  ll<'n't  su- 
pcr  niortunni  La/.aruin  :  Joaii.  \\,  vel 
cuin  (loleict  siipcr  pcritiirain  JcrusahMn. 
Lnc.  .\ix,  cl  plnra  id  ^'enus.  Ila-  (^rgo 
gciia'  sp(»nsi  arcolis  aroniatiini  conipa- 
raiiliir;  sicut  ciiini  arcohc  arcunatnin  op- 
tinic  C(»in[)osita'  ot  ordinala*  as[)(!('tuin  iii- 
tiicntinm  delcctant,eis(jnc  odorem  suum 
proi)iiiaiit  ;  ita  Christi  maiisnetudo  ct  ab- 
scntes  fama,  et  pra^sentes  re  ipsa  delec- 
tahat,  et  ad  sni  dilectioiicm  provocabat. 
Ha'  crgo  areola;  a  pigmciitariis  condita» 
sunt.  Pigmciitarii  siint  Proplieta'  vel 
Aposloli,  (|uoriim  altcri  liitiira  omnia, 
allcii  jam  facta  descripserunt.  Labia  ejus 
lilia  distillamia  mi/rrha^n  [jrimam.  Vev 
labia  sponsi,  verba  Domini  Jesn  Christi 
accipinntnr,  qua>  liliis  comparantur,  (juia 
caudoris  a^tcini  prwmia  annuutiaiit.  Dis- 
tillant  myrrliam  prinuim,  (juia  pcr  carnis 
morlilicationem  ad  ha>c  perveniendum 
docent.  Vel  etiam  liliis  hibia  Domini  com- 
parantur,  qnia  castitatis  ac  munditiae 
opera  doceut.  Distillant  myrrham  pri- 
mam,  qnia  (iiifficumque  adversa  patien- 
ter  perferenda  insinuant.  Labia  Domini 
liUa  eraut,  cum  docens  in  monte  diceret, 

Matlh.   v,  3  :    Beati  paiiperes  spiritu 

heati  mites.. . .  beati  7nisericordes. . . .  beaii 
mundo  corde.  Distillabant  myrrham  pri- 
mam,  cum  post  hffic  subjungeret.  Beati 
qui  persecutionem  patiuntur  propter  jus- 
tiliam.  Manus  illius  tornatiles,  aurex  ple- 
nx  Injacinthis.  In  manibus  sponsi  opera- 
tio  Salvatoris  exprimitur.  Sicut  enim 
quis  facilo  torno  operatur,  nec  regula 
uUa  indiget,  sic  operatio  /edemptori  fa- 
cilis  erat ;  quidqnid  enim  volebat,  illico 
perliciebat  :  (juia  dixit  et  facta  sunt 
Psalm.  xxxii,  9,  et  de  quo  Evangclista 
dixitMatth.:  Erat  quasi  in  potestate  ha- 
bens  sermonem.  Aurex  autem  erant,  quia 
operatio  illius,  divinitatis  peragebatur 
potcntia.  Nam  in  auro  divinitas  figura- 
tur  :  quia  sicut  aurum  cetera  metalla 
antecedit  et  pretiosus  est ;  ita  divi- 
nitas  omnibus  suis  operibus  inetfa- 
bili  modo  cunctorum  studia  et  opera- 
tiones  ^jrsecellit.  Plena  hyacinthis.  Ilya- 
cinthns  lapis  est  aerii  coloris.  Quid  ergo 
in  hyacinthinis  manibus  nisi  spes  et 
(jesiderium  coeleste  accipitur?  Et  manus 


Doinini  [)lcna'  suut  liyacintliis,  (juia  om- 
nis  (\)iis  ojicratio  nos  ad  s[)ein  ct  dcside- 
riiim  sn[)crnornm  excitat.  Hyacinthus 
etiam  est  llos  aromaticus  coloris  purpu- 
rei,  boni(jiie  odoris.  Maiius  Domini  ple- 
na'  sunl  hyacinthis,  (|iiia  in  cruce  clavis 
pcrforata^  et  rnborc  siii  sangiiinis.quasi 
colore  ()urpuroo  rcsporsa^  siiiit.  Sed  sii- 
pcrior  expositio  de  hyacintho  lapide  me- 
lius  hic  convenit  ;  (juoniam  in  alia  trans- 
latione  etiam  lapis  habotnr,  diciture  nim : 
Manus  ejns  tornaliles  plenie  sunt  tharsis. 
Tharsis  autem  lapis  cst  (juom  nos  chrysoli- 
thum  dicimus.  Venter  ejus  eburneus.,  dis- 
tinctus  sapphi/ris.  In  membris  humani 
corporis  nihil  ventre  fragilius,  nihil 
tenerius  ;  ideoque  per  ventrem  fragilitas 
humanitatis  assumpta?  in  Christo  accipi- 
tur.  Ebur  autem  est  os  elephantis,  quod 
animaldicunt  esse  castissimum,  et  natu- 
r*  frigidissima'  :  undc  et  a  dracone,  qui 
calidae  naturae  est  vehomenter  appetitur 
Venter  ergo  sponsi  eburneus  est,  quia 
assumpta  humanitas  Redemptoris,  nul- 
lam  corruptionem,  nnllam  labem  ad- 
misit  :  Peccatum  enim  non  fecit,  nec  do- 
lus  inventus  est  iti  *  eo  ullus  I  Pet.  ii,  22  :  *  oi 
Fragilitatem  quidem  carnis  assumpsit, 
sed  tamen  totius  peccati  immunis  fuit ; 
sicut  serpens  a^neus,  qui  a  Moyse  in  de- 
serto  exaltatus  fuerat  Joan.  ui,  figuram 
quidem  serpentis  habuit,  sed  malitia  vc- 
neni  caruit.  Distinctus  sa/jphyris.  Sap- 
phyrus  lapis  est,  ca^li  sereni  habons  colo- 
rem  :  unde  in  visione  Domini  dicitur 
Exod.  XXIV,  10  :  Est sub pedibus  ejusqua- 
si  opus  lapidis  *  sapphyri^  et  quasi  coelum  *i"i 
cum  serenum  est.  Per  sap[)hyros  ergo 
opera  divina^  majestatis  intelliguntur, 
quae  in  carne  perllciebal.  Venter  ergo 
sponsi  distinctus  erat  sapphyris,  quia  hu- 
manitas  Christi  coelestibns  virtutibus  re- 
fulgebat.  Nec  plenus  dicitur  esse  sapphy- 
ris,  sed  distinctus,  ita  videlicet  ut  inter 
sapphyros,  apparet  eboris  candor  :  quia 
sic  Dominus  oporabatur  ea  quae  erant 
humanitatis,  ut  non  relinqueret  ea  qiiai 
erant  divinitatis  :  distincta  est  enim  ope- 
ratio  in  Christo  divinitatis  :  nam  quod 
esuriebat,  quod  llebat,  quod  lassabatur, 
quod  ad  ultimum  crucifigi  et  mori  pote- 
rat  humanitatis  opera  erant ;  qu.od  vero 
mortuos  suscitabat,  quod  omnibus  infir- 


CAPUT  Y 


f)89 


raitatibus    succurebat,    quod   seipsura    a  qua'  intellectus    noster    satiatiir:   ot    ad 

raortuis  resuscitabat,  evidentissiraaerant  quara  percipiendara  invitabat  Psal.  xxxni, 

divinitatis  opera.    Crura   iUmn    cohmmse  9,    dicons  :  (hislnte^    et    videte  quoniam 

marmoreai.  Crura  sponsi  itinera  sunt  Sal-  suavis  est  Doaiinus.  Kt  mulfi  qnidcm  ver- 

vatoris,  quibus  bomo  fieri,  et   ad  nos  ve-  ba  iJomini  facile  inlelligere  possunt  ;  sed 

nire    dignatus  est  :  qua^    recte  cobimnis  paucisunt  qui  dulccdincm  illornm  valeant 

marmoreis  comparantur,  quia  nihil  raar-  penetrare,  boc  est  qni  pr*cepta  Doraini 


raore  fortius,  nibil  cobimna  reclius.  Et 
crura  sponsi  columnffi  marraora^  sunt, 
quia  omnia  itinera  Dei  et  fortia  et  recta 
sunt.  De  fortitudine  dicit  P.sal.  xviii,  0  : 
Exultavit  iit  gigas  ad  currendam  viam. 
De  reclitudine  alibi   Psalm.  x,  8  :  Justus 


ex  amore  et  desiderio  studeant  adimplere. 
Et  totus  desideraljilis  ;  ac  sidiceret  :  Quid 
per  singula  ejus  mcmbra  dcscribondo 
immoror?  Tolus  est  dcsidcrabilis  spousus 
meus.  Totns,  iiuiuit,  quia  perfectus  Deus, 
perfectus    bomo.   Totus  ergo  desiderabi- 


Dominus  et  justitiam  dilexit,  sequitatem  lis  est  :  quia  Angelos  et  electos  quosque 

vidit  vultus  ejus.  Psalra.   xxiv,  10  :  Lni-  ad  suura  desideriura  accendit  ijuxta  quod 

versx  vix  Domini  misericordia  etveritas.  Apostolus  dicit  I  pet.  i,  12  :  /n  quem  desi- 

Quse  fundatae  sunt  super    bases   aureas.  derant  Anyeli  prospicere.    Et  quanto-vi- 

Ilfficcrura  super  basesaureas  fundata  esse  cinius  aspicitur,  tanto  raajori  allectu  ad 

dicit,  quia   orania  quae  per  Christum  vel  se  aspiciendura  desidoriura   provocat  in- 

in  Christo  agenda  erant,  divinitatis  con-  tuentis.    Talis   est  dilectus  meus.,  el  ipse 

silio  ante  raundi    conslitutioncra  praeor-  est   amicus    meus,  filise  Jcrusalem.  Dilec- 

dinata  et   prsetinita  sunt.    Aurura  enira,  tus,  quia  per  fidem    et    caritatem   illi  in- 

quod,  ut  saepe  dictum  cst,  pretiosius  est  ba;reo  ;  amicus  vero,  (juia  me  de  vinculo 

ceteris  metallis,   divini  consilii  sincerissi-  peccati  redcmptam,  amicam  siiam  et  se- 

mum  secretura  significat.  Dc  basibus  er-  cretorura  suorum  consciain  faccre  digna- 


go  aureis  colurana?  raarmoreajprocedunt, 
quia  ab  initio  saeculi  ordinata  est  incar- 
natio,  nativitas,  passio  et  surrectio,  cete- 
raquc  mysteria  Salvatoris,  quibus  buma- 
niim  geiiiis  redimeretur  :  unde  Propbeta 
laudans  Dominum  diccbat  Domine  Deus 
meus,  hoiwrificabo  /e,  laudem  dicam  no- 
mini  tuo,  qui  facis  mirahiles  res  :  consi- 
lium  tuum  verum  fiet.  Species  ejus  ut  Li- 
bani.,  electus  ut  cedri.  Libanus  PbauiiciiK 
est  raons,  termiuiis  Judea'  contra  scplcn- 
trioncm,  et  cst  (>.\c('Isior  cefcris  moiitibus. 
Arhoics  eliam  illius  inonlis  cl  [jiocciitato 
el  s[)ocie  ac  roboro,  ceterarum  sylvanim 
ligna  pra'C(;]liiiil,  Sicut,  in(|uil,  Libanus 
celeris  montibus  .Iuda'a^  terra'  pra*ceIsior 
ita  Ilo(loin[>l()r  nostor  speciosior  est  om- 
nibiis  (iloctis  :  (juia,  sppciosus  forma  pr,r 
filiis  honiiinim  Psal.  xi.iv,  .'i.  Kt  sicut  cc- 
(Iriis  [)iil(lirior  ot  [^rocorior  est  ceteris  ar- 
boribiis;  ita  illo  gratia  et  dignilate  om- 
nes  ab  inilio  sa'culi  pra^ccllil.  Guttur  il- 
lius  suavissimum,  te  totus  desidcrabilis. 
Su{ieriiis  [)cr  labia  sponsi  vcrba  ojus  intol- 
locta  siint.  Nunc  per  giittur,  i|)sormn 
verborum   intorior  dulcodo   signiticalur, 


tus  est.  Oiicmquanto  quisqueplus  diligil, 
tanto  amicitia  ejiis  dignns  est,  Quo  abiit 
dilectus  tuus,  o  jjulcherrima  mulierum? 
Vox  cst  (iliarum  .lorusalora,  idost  Kcclesia- 
rum,  sivo  (^tiam  animariim  sanclarum. 
Nam  spoiisa  Cbristi  osl  Kcdesia  :  lilia* 
vero  Jorusalom,  i|)sa  Kcclosia  ost  ([lue 
ex  singulis  (idolium  auimabus  constat. 
Aiuiit  crgo  :  Quo  abiit  dilectus  tuus, 
o  /ntlcherrima  mulierum  ;  qiio  declinavit 
dileclus  tuiis?  et  qu.rremus  eum  tecum. 
Adjiiravoraf  oniin  i[).sa  s[)()iisa  sn[)orius 
lilias  .lorusalom.  ut  miiiliarout  s[)onso 
(|uo(l  amoro  ojus  liuigiiorol.  Iiitorrogave- 
raul  lia'  oadoiu  lilia' Jorusftlom,  ([iialis  os- 
sot  s[)oiisus  ;  (>(  illa  conso([uon(or  formam 
sui  spoiisi  ox[)osuorat.  Nunc  intorrogant 
i[)sa'  lilia'  Jorusalom.  (|uo  abiorit  sj>on.«na 
illo,  n(  ([ua'raii(  oiim  cinn  om.  IIoc  faciiml 
sanc(a'  aiiima>  ([iiaudo  adiiiNicom  de 
a*(orna  salu((»  (•ollo(|iiuiilur  flagrantos 
amon^  Cbrisfi,  ct  ojiis  nspoclum  dosido- 
ranfos;8ivp  nim  diligontcr  invoslignut 
in  (|uoriim  ma\imo  cordibns  Christus  i*«>- 
([iiiosca(,  iit  oormn  o\om[)lo  ol  convorsa- 
(ionc  a'(lilicontiir.  Nolaudum  autom,  qund 


'  Al. 


lllllU. 


*  Al.  :  R  qiinnto  qno«i.  • 


."590 


IN  CANT.  CANTIC. 


dicitur  :  Qito  fi//itt\e\(/ifo  (/ccfinavi/  (/i/cc- 
/itsfiii/s\  Oiiasi  (Miiin  inl  t(Mii[)iis  (lccliriPt 
diiin  )|ii;ri'il  iit  ad  iiiiijiis  (lcsidci  iiini  iid  so 
.siMjuciidiim  iio.s  cxcilid.  Ad  lioc  tMiiin 
plornm(]iio  diir^uiiiilui*  vota  ot  oiationos 
sanctonini  ul  ardontius  ouin  dosidoraro 
inorpiant.  Sicnt  ot  (luoiidam  Maria*  se 
(|uapronti   non    statim   se  ostondit,  sed  in 


sjiocin  liortnlani  appar(Mis,  taudoin  (|uod 
ips(i  cssct  (]ui  (jiiaMchatur  ajKMiiit.  Kxau- 
dil  (M-^-^o  S(Miip(M'  lloiniiiiis  cicctos  siios  : 
sod  tamen  (jiiasi  dccliiial,  cum  nou  slatim 
jioslulata  conccdit.  nene  aiilom  dicitur  : 
QitiVremiis  enm  tecum  :  nain  (jui  sine  Ec- 
clesia  Cliristum  (juaMit,  (M'rare  potost, 
proncere  non  potost. 


CAPU  T    SKXTUM 


Dilectus  uieus  descendil  in  liorUur.  sinim  ad 
areolam  aromalnm,  ut  ibi  pastutur  in  liurlis,  et 
lilia  colligat.  Ego  dileclo  ineo,  et  dileclns  mens 
raihi,  qui  pascitur  inler  lilia.  Pnlchra  ps,  amica 
mea,  suavis  et  decora  sicut  Jcrnsalem,  terrihilis  ut 
castrorum  acies  ordiuata.  Avertc  ocnlos  luos  a  me, 
quia  ipsi  me  avohire  feceruut.  Capiili  tui  sicut  grex 
caprarum  quai  apparnerunt  de  (ialaad,  deutes  tni 
sicut  greges  ovium  quse  asceuderunt  de  lavacro  ; 
omnes  gemelHs  fetibus,  et  sterilis  uon  est  in  eis. 
Sicut  corlex  mali  punici,  sic  gen<e  tuai,  altsque 
occultis  tuis.  Sexagiuta  snut  regiuffi,  et  octoginta 
coQcubinae  ;  et  adolesceutnlarnm  uon  est  numerus. 
Uua  est  colnmba  mea,  perfecta  mea,  una  est  nia- 
tris  suae,  electa  genitricis  sna;.  Vidernnt  eam  fiUae 
Sion,  et  heatissimam  prtedicaverunt,  regiuai  et 
concnbinai  laudaveruut  eam.  QuEe  est  ista  qnae 
progreditur  qnasi  anrora  consnrgeus,  pnhhra  ut 
luna,  electa  ut  sol,  terribilis  nt  castrorum  acies 
ordiaata?  Desceudi  iu  hortum  nncnm,  ut  viderem 
poma  couvallinm,  ot  inspicerem  si  floruisset  vinea, 
et  germinassent  maia  pnnica.  Nescivi.  Anima  mea 
conturbavit  me  jiropter  quadrigas  Aniinadab.  Re- 
verlere,  revertere,  Snn..uiilis,  revertere  revertere, 
ut  iatueamur  te. 


Jam  supra  dixiinus  quis  .>it  hortus 
Christi  ;  sancta  videlicct  Ecclesia^  dc  (jua 
supra  dictum  est  cap.  iv,  Hortits  conclu- 
sus  soror  mea  sponsa.  Dcscendit^  inquit, 
Christus  in  hor/um  suum,  hoc  est  (]uom 
ipse  praeparavit  et  excohiit,  quem  viitu- 
tum  germiiiibus  consevit,  quom  muro  suae 
custodiae  ab  incursu  maHg-uorum  spii-i- 
tuum  dofondit.  Et  beuc  iii  hortum  siuim 
descendisse  dicitur  :  nam  in  horto  sepoU- 
ri  voluit,  ot  primum  Maria  iMagdalouaMn 
horto  apparuit  Joan.  xix  et  xx,  ibique 
quodammodo  primitias  Ecclesiffi  conse- 
cravit.  Descendisse  ergo  dicitur,  quasi  de 
superioribus  ot  de  coelestibus  sedibus  iu 
hortuir.  quem  in  humiU  loco  planfavil,  ut 
horlus,  idest  Ecclesia  sua  dicit,  quae  est 


ista  qucE  descendit  per  desertum?  Ad 
arcolam,  inquit,  aroma/um.  Per  areolam 
anima  cujusqiie  fidclis  inteUigitur,  quae 
discipUiia  coilosti  exultat,  et  diligenter 
composita,  ac  laterum  parilitate  exqua- 
drata  ost.  Sed  ad  hoc  ipse  descendit,  ut 
pascatttr,  iiKjuit,  i?i  hortis  ;  idest,  ut  piis 
sanctorum  laboribus  deloctotur.  Ipsc  enim 
bonis  nostris  pascitur  iiitantum  ut  iu  jiau- 
pere  ipse  reliciatur,  Et  li/ia  coi/Ujal ;  hoc 
est,  ut  sanctas  animas  virtutismaturitate 
ad  porfectum  caiulorem  perductas,  de  hoc 
mundo  ad  se  coUigat,  et  secum  in  fflterna 
beatitudine  gaudcrc  faciat.  LiUa  enim 
saiictae  suut  auimae,  virtutum  studiis  et 
bonis  operibus  candidatae ;  Ego  di/ecto 
meo,  et  di/ectus  meus  mihi^  qui  pascitur 
inter  /i/ia.  Ego  diiccto  meo,  '  et  subaudi- 
tur  gratiam  passionis  -  prfeparo  ;  et  di/ec- 
lus  meus  mihi ;  subauditur,  gratiam  per- 
fectionis  vel  praemium  vit*  seterna^  re- 
munerationis  pra^stabit.  Sive  ego  di/ecto 
meo,  iii  meipsa  mansionem  ptiestabo  ;  et 
di/ectus  metts  miJti :  quia  ipse  in  me  ha- 
bitat,  et  me  in  se  habitare  facit ;  sicut  ipse 
in  Evangelio  dicit  Joan.  xv :  Ego  in  vobisy 
et  vos  in  me.  Ptt/cltra  es  amica  mea,  sua- 
vis  et  decora  sicut  Jerusaiem.  Quaerebat 
Ecclosia  spousum  suum  tamquam  abseii- 
tem  ;  sed  iUc,  ut  se  sompor  pra^sentom  os- 
teudorot,  ciqiio  de  se  coiloquenti  soque 
dosideranti  semper  adesse  demoustraret, 
cito  rospondit  :  Pti/chra  es,  amica  mea.^ 
etdecora  sicutJerusaiem.  Pu/chra  es,  quia 
macukim  ct  rugam  peccati  uon  habes,  sed 
omni  iiitore  virtutum  vernas,  amica  mea, 
idest  Ecclesia,  vel  anima  quaeque  fideUs. 


>  A  .  :  ego  dilecto  meo,  et  dtlectus  meus  mihi. 


*  Al.  :  i<  pasBionem.  » 


CAPIJT  VI. 


.")91 


Suavis  et  decora  sicut  Jerusalem.  Jcnisa-  quia    tlum  in    presenti    vivis,  non  poles. 

lem,  quse  visio  pacis  inteiprelalur,  iilam  Kon    enim    videhit   me   homo,   et    vivet. 

superuam   civilatem  desigiiaf,  in  qua  est  Kxotl.    xxxiii,  20.  Cum    autein    vinculis 

vera  pax  et  lelicitas  :  quia  ijji  sic  gaiulent  carnis   absoluta  ad  me    perveneris,  tunc 


sancti  de  munere,  ut  non  sit  quod  do- 
leant  de  corruptione,  Ergo  Ecclesia  quie 
adhuc  in  terris  est,  vel  anima  qua.'(|ue 
tidelis,  ad  similitudiuem  illius  Jerusalem 
sitavis  est  et  decora^  (luia  illam  pacom  in- 


me  aperla  visione  videbis,  et  implebitur 
quod  in  Evangelio  rcpromittitur  Jc^an. 
xiv,  21  :  Qui  dilif/tt  me,dilifjetur  a  Patre 
meo  ;  et  efjo  diligam  eutn,  et  manifestabo 
eime  ip^tiru.  Qiiod  autem  dicit,  Quia  ipsi 


quantum  potest  imitatur.  Terrihilis  ut  me  fivolare  jfcerunt,  iion  cst  putaiulum 
castrtjrum  acies  ortlinata.  Terribilis  est  quod  qua*rentes  se  deserat,  et  ab  illis  re- 
Ecclesia  malignis  spiritibus,  et  est  ornata     cedat ;  cum  ipse  praicipiat  Matth.  vii,  7: 


sicut  castrorum  acies,  cum  videlicet  unus- 
quisque  fidelis  ordiuem  suum  et  vocalio- 
nem  recte  custodit.  Tres  enira  suiit  Eccle- 
sia;  ordines  ;  doctorum,  coutiuentium  ct 
conjugatorum  ;  qtue  acies'  in  tribus  viris 
demoustrata  cst,  Noe,  Daniel  et  Job.  Noe 
enim  qui  inter  lluctus  arcam  rexit,  sanc- 
tos  doctores  signiticat  ;  Daniel  cailebs  et 
castus,  continentium  ;  Job,  qui  uxorem 
habuit  et  fiiios,  ordinem    conjugatoriim 


Quserite  et  invenietis  :  sed  ila  potius  acci- 
piendum  est,  quia  quanto  amplius  quis 
divinitatem  majestatis  Dei  perscrutari 
voluerif,  eo  amplius  iiitelligit  (|uia  ins- 
crutabilis  et  iucoinpiehcnsibilis  sit.  Et 
hoc  est  quod  Psal.  i.xiii,  7  dicit  :  Accfdet 
homo  ful  cor  altum  ;  et  e.raltobitur  Deus  ; 
ac  si  diccret  :  Licet  homo  ad  videndum 
Deuiu  cor  sublevet,  exaltatur  Deus,  quia 
quaiitus  sit  comprchendi  iion  potest.  Ca- 


exprimit.  Ergo   saucfa  Ecclesia    ordinata  pilli  tui  sicut  fjre.r  ctijn-anim    (pue  appa- 

est  sicut  acies    castroruin,  quia  uniuscu-  ruerunt  de   Ga/ttad.  l\\    aulcin   superius 

jusque  ordo  EcclesitC.velut  in  acie  coutra  exposili  sunt  :  sed  non  pigeat  iterato  ex- 

hostem  malignorum  spirituum  cousistit.  ponere  qucjsnon  piguit  Spiritiim  sanclum 

Sancti    doctores,    dum  "  pra'dicationis  et  reiictere.  Ideo  bis  islos  versiculos  po.suit 

doctrinaeoperam  iinpcndunt.  Confinentes,  ut  certissimum  et  stabile  teneremusquod 


dum  (jiue  muudi  siint  confciniientes,  lan- 
tuiu  quie  Dci  siiiit  cogitanf,  cl  libcri  a 
terrcnis  cogilationibus,  meiitc  sokiiu  Deo 
vacant,  Conjugati,  dum  clecmosynis  '  et 
ceteris  actualis  vita;  bonis  operibus  insis- 


siib  repclifioiic  '  coiifiiniari  audircnuis. 
Ca[)illus  saiicfa'  Ecclcsia'  multiplcx,  cst 
siibfiliuiu  cogitaliouiiiu  vari<'las.  Et  bcne 
comparaiitur  gregi  capiariim  :  naincapra 
peccaloris    figiira    est  :  iindc    el  iu  lcge 


tunt,  sic(jue    ufuiifiir    miindo  ut  ijiuc  Dei      pra'cii)ifiir,  iit    (jiiicuuKjuc  jicr    ignoran- 


sunt  non  deseraiit.  Ihcc  ergo  ordiiiafissi- 
ina  disposifio  Eccl(!sia'  terribilis  cst  ini- 
miiiKlis  spiiilibus,  v(;liif  acics  casfronim 
ordiiiafa  ail  bclluiu,  (jiiia  iinpcriiiiu  siiiiin 
et  potcslatcm  profcrre  non  cos.sat  iis(|iio 
ad  tenuiiios  totiiis  orbis.  Sivo  terrihilis 
<dsi  ut  castroritm  acies  ordi/uita  :  (juiasic 
unifafc  carifatis  connexa  est  et  coiijiincla 
ut  nulla  ab  lioslibiis  [icsfc  disconlia'  [)ossit 
[iciicfrari  :  nihil  ciiiiu  sic  tcricl  lualigiios 
(jiioinodo  caiitiis.  Avfrle ocitlos  titos  u  uie, 
quia  ij)si  me  avolare  fecerunt ;  nc  si  dico- 
ret  :  Ego  (juidciu  dcdi  libi  oculos  (oluin- 
biuos.  qiiibus  iik;  intueri,  cl  arcana  Scriji- 
luranim  [iciictrarc  valcrcs  ;  scd  cavc  no 
illos  ad    luc  videnduin    iiitciidcri'    vclis ; 


fiaiii  peccavfuif  cf  cogiK)Vcrit  rcatum 
siiiiiu,  olfcrat  [)ro  tldiclo  suo  ca[)ram  in 
holocaiisfiiiu.  (!a[)iHi  crgo  Ecclcsia'  grcgi 
ca[iraniiu  co!))[)araiifiir,  qiiia  sancti,  (jiii 
siiiif  nicinbra  l!cclcsia',  omnes  reatus  ro- 
gifafionis  siia-  [mt  diguaiu  [xcnit^^nliani 
ct  [)cr  lacrvmas  jiisla'  coin[)Uiiclionis  ibv 
flcrc  salaguiif.  Dciic  aulcm  dc  montc  (ia- 
laad  a[)[ianiissc  diciiiifur.  (ialaad  iiitcr- 
[uclaliir  accrviis  lcstinionii  ;  itic«)(iuc  por 
(ialaad  luciis  sanclorum  jlc.sigi:alur  ;  qui 
sunt  ucorvus  tcstimonii  ;  (juoniam  otnnia 
(jiia-  sa'culi  sunl  ncgloxorc,  ot  solum  do- 
sidcrant  Dcum.  sicut '  cvitlcnlibus  ntlos- 
tantur  iinliciis.  Potcst  oliam  pcr  (inlnnd 
i[)sc  Domiiius  il  llcdcmptor  noslcr  iutol- 


'  Al.  :  «  sprrios.  » 
^  AI.  :  «  (liiiii  snucti  doctores.  » 


*  Al.  :  "  conjDijati  ««lepinooyna.  • 

*  Al.  :  •<  ijno»!  rcpptitionc.  »  —  *  Al. 


•ic. 


>92 


IN  C.VNT.  CANTIC. 


lipi  :  (ialaad  oniin  ot  montis  ot  rivitatis 
ost  nomoii.  |)o  m<»nlo  (lalaad  grox  caj)ra- 
iiim  appaniit,  (jiiia  Kcclosia  snpor  Chris- 
tum  ruiKlala  ost,  sicut  ipso  dicit,  Matlli. 
V,  14  :  i\on  potest  civitas  ahscondi  sitper 
monteni  /josita.  Ipso  est  acervus  toslimo- 
nii  (|ui  miiltitiidiiii  prophotnriim  et  pa- 
triarcliarum  ot  {<ostis  ot  scriptis  tcstirao- 
uium  perhibot.  IJrntcs  tiii  siatt  tjrex 
oviiim  quA'  asccnileritnt  de  lavacro.  Per 
dentes  Ecdesia*  firma  sermonum  ejus 
stabilitas  intolligitur.  Qui  bone  grogi 
ovium  oomparanlur  qua;  de  lavacro  as- 
condorunt,  (iiiia  vorba  Kcclcsia^  nihil  iiisi 
innocoiitiam  ot  maiisiu^tudinom  sonant ; 
nihil  iu  so  fanlum,  iiihil  turpo  vol  immuu- 
dum  relinent ;  sed  hivaoro  sinceritatis  et 
puritatis  lavantur,  audiontesad  Apostolo, 
Kphos.  IV,  29  :  Sermo  malusexore  vestro 
non  procedat.  Omnes  gemellis  fetihits,  et 
sterilis  non  est  in  eis.  Bone  autom  omnes 
gomoUis  lotiluis  csso  dicuntur,  '  (juia  sor- 
mo  sanctorum  niliil  aliud  sonat  et  loqui- 
tur  nisi  quod  ad  dilectionem  Dei  et  pro- 
ximi  pertinet.  Solummodo  enim  easancti 
loqui  debent  qua3  ad  perpetuam  corporum 
et  animarum  pertinent  salutem.  Siciit 
cortex  mali  punici,  sic  genx  tuse,  ahsque 
occultis  tuis.  In  genis  diximus  supcrius 
sanctorum  castam  vcrccundiam  designa- 
ri  ;  in  cortice  mali  punici,  mysterium 
passionis  Christi,  dicentc  Paulo  Apostolo, 
lestiiiio-  II  Tim.  I,  8  :  JSoli  eruhescere*  crucem 
iTomld  ^^"'"^^  neque  me  vinctum  ejus.  Et  qui- 
dem  magna  sunt  qua^  in  apcrto  sunt; 
maxima  voro  sunt  illa  qua;  sunt  intriuso- 
cus,  lioc  est  quai  in  futuro  sanclis  rcser- 
vantur.  Sexaginta  sunt  reginm.,  et  octo- 
ginta  concuhinge ;  et  adolesccntularum 
iion  est  numerus.  Reginae  sunt  doctores 
sanctce  Ecclcsiae,  qui  merito  fidci  et 
scieutiai  toro  regis  a'tcrni  propinquant, 
et  spirituales  Deo  filios-  pariunt.  Scxagc- 
narius  numerus  ex  dcnario  et  senario 
pcrficitur.  Dcnarius  pcr  senarium  multi- 
plicatus  in  sexagenarium  consurgit.  Et 
per  denarium  significantur  divina  prse- 
cepta  propter  decalogum  lcgis  ;  senarius 
vero  pro  porfoctione  ponitur,  quia  sex 
diebus  perfecit  Deus   opera  sua.  Reginai 


ergo  soxaginta  dicunlur  esse,  quia  eos 
significant,  ut  diximiis,  (|ui  pcrfectione 
sciontia'  ot  oporis  pollont,  ot  proptor  so- 
liiin  amorem  Conditoris  sui,  ot  intuitii  su- 
perna'  remunerationis  .-etcrna  gaudia 
pra',dicant  ;  sicetiam  idom  numerus,  idost 
soxagenarius,  ex  diiobiis  senariis  quiu- 
quics  ductis  conficitur.  Nam  (juinquies 
duodcni,  vol  duodecios  (jnini,  soxaginta 
sunt.  Uegina'  orgo  scxaginta  esse  dicun- 
tur,  quia  illos  significant  qui  in  Ecclesia 
constituti,  quinque  sui  corporis  scnsus 
juxta  institutionem  duodocim  Apostolo- 
rum  caste  disponcrc  noverunt.  Concuhinae 
significant  cos  qui  non  sincore  Christum 
praedicant,  sod  proptcr  lucra  temporalia, 
Vel  propter  hiudes  popularcs  :  nam  et 
istae,  sicut  et  regina»,  ad  torum  regis  per 
scienliam  accedunt,  et  filios  spirituales 
generant,  sed  a  corona^  aeterni  regni 
alieua!  existunt.  Et  bene  octogenario  nu- 
mcro  comprehenduntur  :  nam  hic  nurae- 
rus  ex  dcnario  et  octonario  couficitiir. 
Octonariiis  vero  in  raalo  accipitur  aliquan- 
do  propter  quatcrnariiim  quo  multiplica- 
to  ^  consistit.  Quaternarius  enim  tcmpo- 
ralia  quaeque  et  presentia  significat  prop- 
ter  anni  tcmpora,  vel  propter  quatuor 
mundi  elcmenta.  Recte  ergo  concubina; 
istae  octoginta  esse  dicuntur ;  quia,  ut 
dictum  est,  propter  sola  temporalia  etvi- 
sibilia  praedicant,  etspiritualia  minus  cu- 
rant.  Dc  talibus  Apostolus  dicebat,  Phil. 
I,  17  :  Sunt  quidam  Christum  annuntian- 
tes  non  sincere,  existimantes  presiuram  se 
suscitare  vinculis  mcis.  Quid  enim  ?  Dum 
omni  modo,  sive per  occasionem,  sive  per 
veritatem.,  Christus  anmmtietur ;  et  in  hoc 
gaudeo,sed  et  gaudeho.  Adolescentularitm 
non  est  7iumerus.  Adolescentulse  sunt 
animae  quae  deposila  primi  hominis  ve- 
tustate  in  Christo  rcnatae  sunt ;  nec  dum 
tamen  sunt  nubiles,  nec  dum  toro  regis 
aplffi,  quia  nec  dura  ad  praedicationera  de 
Christo  perfcctara  pervencrunt.  ^Quarura 
non  est  numerus,  quia  infinitus  est  nu- 
merus  animarura  in  Christura  creden- 
tiura,  nec  ab  ullo  horaine  coraprchendi 
potest.  Ceterum  Deo  numerati  sunt  om- 
ues  electi :  nam  apud  quem  etiara  stella- 


'  Al. 
«  Al. 


<'  (licunt.  » 
«  fllio.  » 


'  Al.  :  «  ad  coronam.  » 

*  Al.  :  «  inultiplicatio.  » —  '  Al. 


«  perveniuDt.  » 


CAPUT  VI. 


593 


riim  namerus  coraprehensiis  est,  ignora- 
ri  non  potest  electorum  niimerus.  IJnnest 
culumba  mca.  Una  calliolica  est  per  uni- 
versum  orbem  diffusa  Ecclesia,  qua;  ex 
rcginis  et  adolescentibus  constans  jam 
contubernia  habet,  hoc  est  etiam  qui  no- 
miiie  vel  re  doctores  dicuntur.  Una  est 
Kcclesia  :  quia  scissuram  et  schismafa  non 


est  at  luna  in  praesenti  vita,  ubi  ali- 
quando  concessa  sibi  pace  et  securitate 
crescit,  aiirjuando  advcrsitatibus  obscu- 
rata  decrescit  ;  electa  nt  sol,  in  aha  vita, 
ubi  perpetuo  splendcbit  visione  Condito- 
ris  sui.  Sive  e/ecta  est  ut  sol,  quia  ilhim 
verum  solem  imilari  nititur,  de  quo  scrip- 
tum  est,  Malacii.  iv,  2:  Vohis  timenti/jus 


rocipit  ;  sed  sicut    ?mus  cst  Peus,  uiui  vst      nomcn  mfum,  orietur  sol  justitix.  Ifunc 


fules.,  unum  baptisma  Eph.  iv,  5  ;  ita  una 
est  generahs  Ecclesia  ;  qufe  et  recte  co- 
himba  vocatur,  quia  Spiritus  sancti  dofe, 
qui  iu  specie  columba^  apparuit,  Cliristo 
sponsata  est  et  sanctihcata.  Unn  est  ma- 
tris  sucV.  Mafer  enim  nosfra  illa  cff>lcsfis 
Jerusalem    est,  de    qua    Apostolus  dicit, 


solem  imifafur  vivendo  in  omni  humili- 
tateet  jusfitia  et  pietate.  Terrihilis,  aereis 
potestaf  ibus,  ordinata  ut  rastronim  acies, 
idest  caritatis  unilate  unilu,  ut  nullis  ten- 
tafionibus  penetrari  valeat.  Descendi  ifi 
hortum  iiucum.,  ut  ciderem  /joma  r.onval- 
Inim,  et  iusjticerem  si  flm-uisscnt  vinex.  et 


Gal.  IV,  26  :  Illa    autem   <juie  sursum  est      <jermi)uissent  mala  /junica.  Laudata  Eccle- 


Jerusalem,  libera  est,  quas  est  mater  nos- 
tra.  Ila^c  ergo  Ecclesia  una  est  mafris 
sucp,  quia  ad  exemplum  illius  EcclesicP 
qua'  jam  Cli)isfo  fruitur,  ipsa  in  hac  pe- 
regrinafione  insfifuitur  c*  iurormatiu', 
atque  ad  illam  bcafitudinem,  in  (pia  cnm 
(ihristo  conregnat,  perveniro  nilifiir.  Vi- 
derunt  illam  filiai  Sion,  et  heatissimam 
prsedicavenint ;  retjinx  et  concubinx  lau- 
daverunt  eam.  (jiias  supcrius  adolescen- 
fulas,  hic  lilias  appollat.  Rcginas  vero  ct 
concubinas  in  lioc  loco  ulsuperius  infclli- 
ganius.  Eilia;  ergo,  r(!giiN'p  (!f  concubina' 
prwdicant  Ecclesiamet  laiidant,  (jiiia  uni- 
versitas  lidclium  cafholicam  admirafur 
Ecclesiam  :  ipsa  enim  Ecclesia  (jua'  cx 
miiltis  fidelium  constat  personis,  rafholi- 
cam,  idest  universalcm,  criicit  Ecclesiain. 
(JUiT  est  ista  <jua'  pnu/redilur  (/utisi  auro- 
rn  c<msur</cns  ?  in  rnie  (iiiidcm  sa'ciili  cum 
[)l('bs  .ludaica  ad  praulicafionem  ETkt  ct 
Enoch  conversa  fiKiiif  ad  Christuin,  ipsa 
(|uoquo  de  Ecclesia  admirabiliir  di((Mis  : 
Qua  <'sl  ist<i  ? 'M\v^i\ ,  (|uanta  ct  <|ualis  csf 
\'.rc\t's'\i\,  </u,v  /)r/jf/r<'difur,  lioc  c.sl  in-olicif 
d(!  virtulc  in  viiliilcm  ?  .NOn  ('niin  sl.irc, 
scd  progrcdi  diciliir,  (|iiia  non  iiiio  Nm-o 
conlcnta,  sed  Inlinn  inundiini  ciclc^li 
pra'(licati()ne  occupavil.  Qnnsi  <iurtu-a /ud- 
</re.ditur,  (\\\\;\  liansaclis  lcncbris  inlidcli- 
lalis,  liiinen  so  V(!ritalis  liabcn»  oslcndit. 
Pul<hr<i  ut  luna,  vlertn  ut  s<d,  trrribilisut 
cnslrorum  urK-s  ordinntn.  Liina  a  solc  illii- 
minaliir;  el  Ecclesia  pulclira  est  ul  liinu, 
iiuia  daritato  sjionsi  sui  Cbristi  illiiinina- 
lur,  ct  cjus  gratia  rcsplendol.  Siwjuthhrn 

XVlH 


sia  ad  synagogam  respondet  :  Descen<iiad 
hortum  nucum.  Ilortus  niicura  est  vita 
prai.sens  :  nara  siciit  in  nuce  tegmen  qui- 
dem  diirissimiim  videtur,  sed  nucleus  la- 
tct  ;  ita  in  pia'scnfi  vita,  nosfr*  conscien- 
fia;  clausa'  sunt  et  noii  api^arciif,  donec 
fracfa  tesfa  corporis  manifcsfcntur.  Des- 
cendif  crgo  ad  liorfum  nucum  Ecclesia, 
quando  per  (hjcfores  suos  vitas  singulo- 
niin  considcrat.  Unde  se(|iiifiir  :  Vt  vide- 
ron  jjoma  c<nu'allium.  P(»ma  convallium 
siiiit  virfufcs  qiia-  hiiniilifafc  condiiinfur. 
Desrciuli,  iii(]iiit,  ut  ci<l<'rcm  jjoma  con- 
vnllinm  ;  idest,  cdiisidciarcm  sanctos  ox- 
ccllciitia  (|iii(icin  virlutum  pra'ditos,  sed 
liuinilitalc  dcpicssos.  l  t  iusjiiceremsi  flo- 
rnisset  vinea ;  hoc  est,  considcrarem  qui 
in  sliidio  sancfaruin  virliitmn  proficerenl ; 
ct  </rrmin<fssenl  mnhi  jtuuicn  ;  hoc  esl,  ut 
eos  (iuo(|n('  pcniiiircrcm  (|ni  jain  apti 
sunf  ad  iniitaiiiliim  passioncm  Chrisli.Nam 
mala  piinica.  iif  sa'pc  diclum  csf,  myste- 
riiim  doniinica'  passionis  signilicanl.  Cou- 
sidcrat  ci^o  Ecdesia  pcr  pra^lulos  siioa 
(|ui  in  virtiilibiis  crescunt,  vcl  (|ui  jam  ita 
|)crfcc|i  .siiul  iit  imitantcs  passionoui 
Clnisti,  pin  illi)  qiKMinc  idonci  sinl  snu- 
gnincin  fundcrc,  (|uules  erunt  illi  do  (|ni- 
biis  .\posttdiis  diccb.it.  Phil.  i.  21)  :  Vidti^ 
dntnm  vst  n<m  soltim  ut  rredatis  in  ChriS' 
Inm,  sed  ut  pro  i/hi  jintinmini.  Scicivi, 
.[uim</  nwn  rnnturhnrit  me  firnpter  <jua' 
<lri</ns  .{miunt/nb.  Vox  cst  s\  n.iLroir.i»,  t\\\xi 
vidcns  taiitani  EcclcBia'  grutiaiii,  iu4p«cta 
vcrilalc  Evanifdii.  dolct.  (juod  non  antou 
cognovttril  tldcm    Cliri;»ti  :  ol  Quasi  eji((i4i- 

38 


594 


IN  CANT.  CAISTIC. 


saiis  se  (jiiod  (aiii  lardr  coMvorsa  sit,  di- 
cit,  Acsciri.  U  spniisn  Chrisli  l-xclosia, 
fiescivi,  idest  i^MioraNi,  laiilaiii  ^Matiain, 
et  tanta  dona  r<[)iritnaliiiiii  virliiliini  liliia 
sponso  tuo  collata.  Anima  inca  cantnrha- 
vit  nic proptcr  (piadricpis  Aniinadah.  Con- 
tnrhata  fst,  iiKinit,  aniina  iniM  solicitu- 
dino  pro  tain  siihila  Kvan^^Mjlii  iira'dica- 
tiouo.  Scioham  oiiiin  logoiii  ol  ]>r(>[)liotias 
divinitus  datas  ;  ot  ideo,  cuni  snhito  vi- 
dissom  praMlicari  Kvang:olium,  contiirhata 
sum  proptcr  (juadriyas  Atninadah.  Ami- 
nadab  nopos  luit  .luda',  per  quom  g^onora- 
tio  Christi  contoxitiir.  lntoi|)rolaturaulcm 
Aminadah  populus  nious  s|)ontanous  ; 
ideoque  sig-iiiticat  Christum,  qui  populi 
sui  spontanous  luit,  quia  cum  esset  Deus, 
sponte  factus  est  homo.  Cum  Conditor 
esset  et  creator,  sola  benignitate  sua  fac- 
tus  est  portio  populi  sui.  Et  est  sensus. 
Conturbata,  inquit,  sum '  propter  Evan- 
gelii  subitam  praidicationem,  qua^  veluli 


volocissima'  ([iiadri^ra'  totnmsnhito  miin- 
diiiii  |)frvolavit.  Kl  hono  hanc  [>ra'dica- 
tioiioiii  iion  ciirriim,  sod  (jiiadrigam 
a[)[)(dlal :  ([uia  Evangolii  praodicatio,  ([ua- 
tiior  Evangolistariini  auctoritate  consis- 
lil  ;  (1  (jiialuor  Evaugidia  (jiiadriga'  sunt 
novi  tostamonti,  cui  piiosidol  auriga  ipse 
Chrisliis,  tomjicraiis  ot  (lis[)onoiis  i[)se 
Liirsum  Evaiigeliornm.  Hcccrtcrc,  revcr- 
tprc,  Sunantitis,  rcverfere,  revertere,  ut 
intueamur  te.  Vo.v  Ecclosia*  synagoga  ad 
fidom  iuvitantis.  Ilevertere,  o  .synagoga, 
ab  intidolitate  ad  fidem,  revertere  ab  odio 
ad  diloctionem.  Siiiiamitis  interpretatur 
cajitiva  vel  dospocta.  Talis  ost  synagoga 
j)ost  -  adveiitum  Cliristi,  captiva  videlicet 
vinculo  diaboli,  despecta  a  Deo,  quia 
Christum  ad  salutem  suam  missum  iion 
cognovit.  Revertere,  ut  intueamur  te., 
idest  pulchritudinem  tu*  castitatis  aspi- 
ciamus. 


CAPUT   SEPTIMUM 


Quid  videbis  iu  Sumanite  uisi  clioros  castrorum  ? 
Quam  pulchri  sunl  gressus  tui  in  calceameutis,  filia 
Principis !  Juncturai  femorum  tuorum  sicut  monilia 
quae  fabricata  suut  manu  artificis  :  umbilicus  tuus 
crater  toruatilis,  nunquam  iudigeus  poculis;  venter 
tuus  sicut  acervus  tritici  vallatus  liliis  ;  duo  ubera 
lua  sicut  duo  hinnuii  gemelli  capreae ;  collum  tuum 
sicut  turris  eburnea;  oculi  tui  sicut  piscinfE  in  Ese- 
bon,  quifi  sunt  iu  porla  filiie  niultitudinis  ;  nasus 
tuus  sicutturris  Libani,  quae  respicit  contra  Damas- 
cum  ;  caput  tuum  ut  Carmelus,  et  comfe  capitis  tui 
sicut  purpura  regis  juncta  canalibus.Quam  pulchra 
es,  et  quam  decora,  charissima  in  doiiciis  !  Statura 
tua  assimiUta  est  palmcTe,  et  ubera  tua  botris.  Dixi : 
Ascendam  in  palmam,  et  apprehendam  fructus 
ejus.  Et  erunt  ubera  tua  sicut  botri  vineaj,  et  odor 
oris  lui  sicut  odor  malorum  ;  guttur  tuum  sicut 
vinum  oplimum,  dignuni  dilecto  meo  ad  potaudum, 
labiisque  et  dentibus  illius  ad  rumiuandum.  Ego 
dilecto  meo,  et  ad  me  conversio  ejus.  Veni,  diiecte 
mi  ;  egrediamur  in  agrum,  coiumoremur  in  villis. 
Mane  surgamus  ad  vineas ;  videamus  si  fluruit 
vinea,  si  flores  fructus  parturiunt,  si  lloruerunt 
mala  punica.  Ibi  dabo  Libi  ubei-a  mea.  Mandragorae 
dederunt  odorem  in  portis  uostris.  Omnia  poma 
nova  et  vetera,  dilecte  mi,  servavi  tibi. 


Vox  est  sponsi,  qui  audieus  invitari  sy- 


nagogam  a  sponsa  suaEcclesia  ad  fidera, 
dicit  :  Quid  videbis  in  Sunamite  nisi  clto- 
ros  castroruml  ac  si  diceret  :  Tu  quidem, 
o  sponsa,  doles  de  perditione  synagogae, 
et  quod  tarde  ad  fidom  veniat  :  sed  adest 
tempus  (juo  convertatur ;  et  tunc  niliil 
videbis  in  ea  nisi  choros  castrorum,  idest 
non  nisi  caritatis  concordiam,  et  stabile 
robur  fidei,  quo  pro  defensione  mea^  fidei 
pugnabit.  Nam  chori  canentium  sunt ; 
castra  vero  militum  pugnautium.  In  Sn- 
namite  ergo  choricaslrorum  videbuntur, 
quia  conversa  synagoga  et  concorditer 
Christum  praedicabit  cum  Ecclesia,  et  pro 
fide  Christi  usque  ad  mortem  certabit. 
Quarn  pulchris  sunt  (jressus  tiii  iti  calcea- 
rncntis.,  filia  Principis  !  Ab  hoc  loco  inci- 
pit  sponsiis  expoiioro  laudes  sponsae  sua*. 
Et  notandum,  qiiod  a  gressibus  incipit 
ejus  pulchritudinem  lexere,  et  in  laude 
oris  ^  ejus  fiuit,  sicut  superius  ab  oculis 


«  Al.  :  «  esl.  »  —  *  Al.  :  «  erat  synagoga  ante.  » 


^  Al.  :  «  ore  laudis.  » 


CAPUT  VII. 


o95 


ccpperat.  Hoc  autem  fecit  vel  ad  pulcliri- 
tudiaem  carmiiiis  variandam,  vel  etiam 
quia  sic  mystcriis  aptissimum  ost.  Qiiam 
pulchri,  iiujuit,  mnt  ijrcsnus  tui !  Vidit 
Ecclesiam  uou  in  uno  loco  otiose  stau- 
tem,  scd  veloci  pra'dicatioue  totum  muu- 
dum  peragrantcm;  ideo  agpissibus  cu'pit 
eam  laudare;  gressus  enim  Ecclesia;  sunt 
veloces  pr.-Rdicationes  Apostolorum,  pcr 
(juos  in  omnem  terram  Evangelium  inso- 
nuit.  Iti  calccamentis^  idest  in  palrum 
praecedentium  exemplis.  Calceameuta  ex 
raortuis  fiunt  animalibus.  Et  calceameuta 
Ecclesia^  sunt  j)atrum  priecedentium 
exempla,  quibus  gressus  lialtet  muuitos, 
ul  secura  eos  imitando,  ct  sine  ofren.siom; 
gradiatur.  Inlia  Princifm.  Alia  translalio 
Filia  Aminadab  dicit.  Aminadab,  ut  supe- 
rius  dictum  est,  populus  spontaueus  dici- 
tur,  qui  recte  figuram  Chrisli  tenel.  Nam 
Ecclesia  et  filia  est,  et  sponsa  filia,  (juia 
ejus  sanguine  rcdempta,  ejus  baptismate 
est  regenerata  ;  sponsa,  quia  dote  S[)iri- 
fus  sancti  illi  est  coujuncta.  Junctiira 
femorum  tuorum  sicut  ntonilia  qiix  fabri- 
cata  sunt  manu  artificis.  h\  feminibus  vcl 
femoribus  solet  sacra  Scriptura  gcnera- 
tionis  propagationcm  dcsignare  :  uude 
'de  Jacob  legimus  Exod.  i,  5  :  Omncsani- 
femore  ^^^  ^^^^  ecjrcssiv  sunt  (le  fcmoribm  *  Jacob . 
Femina  ergo  Ecclcsia*  sunt  spirilualis 
generatio,  credentes  populi  pcr  verbiuu 
pra^dicationis  et  lavacrum  baplismatis. 
Junctura  feminum  est  conjuiictio  duorum 
populorum  Jiidaici  et  Gentilis  in  iina  fidc. 
Et  benc  ha'c  Junclura  monilibus  conipa- 
ratur  :  ivdm /idcs  si/ic  oprribiis  morlua  est. 
Jac.  II,  2(j.  [''abricata  siint  aiilein  mauu 
arlificis,  hoc  est  Dci  omni[)()t(Mitis,  cujus 
muncre  virtiis  b<»ni  (»|)t'ris  crcdcntibiis 
Iribiiitur.  Ilic  est  ilh;  artifex,  dc  i|ui)  Pau- 
lus  A[)()stolus  dicit  Ilebr,  xi,  Hi,  mciuo- 
riani  AbrahiC  facicus  :  E.\|)cclabat  ciiiin 
civilatcm  uianciilciu,  ciiius  artifex  ct 
condilor  cst  Dciis.  /  mbilniis  tiiiis  crutcr 
tornatilis,  /uou/ua/n  i/uli<jc/is  porulis. 
IJmbilicus  fragilissima  [)ars  osl  cor[)oris ; 
cl  idco  piu'  uiubiiicuiu  rragilitalcin  nos- 
Ira*  mortalilalis  (hdtciuiis  acci[)crc  :  cralcr 
vcro  cst  cahx  major,  ausas  liinc  ct  iude 
liabcus.  llmbiliciis  crgo  Ivctdcsia'.  cralcr 
lornalilis  est  :  iiuia  (luanlo  inagis  docl^»- 
res  sauctu'  Ecclosiie  fragilitulis  meminu- 


runt,  taiito  magis  verbi  priedicationis 
iusistuut;  idest  cleemosyuam  verbi  Dei 
[)ra'bcntes,  ipsi  a  Deo  inisericordiam  con- 
SL;(|uuntur.  Et  bene  cratcr  tornatilis  dici- 
tur  :  toriio  (Miim  faciliiis  operamur  :  per 
quod  signiticatur  facilitas  erogandi  ver- 
bum,  vcl  elcemosynam  dandi.  Non  enim 
morose  vel  ha^sitando  eleemosyna  danda 
cst,  Juxla  ([iiod  Salomon  dicit,  Frov.  iii, 
28  :  Xc  ilicasamicotuo  :  Vade  et  recertere 
ct  cras  dabo  tibi;  cum  stafi//}  j/ossLs  dare. 
Quod  eliam  torno  fit,  non  indiget  exte- 
rius  adhibila  rcgiila  vel  linea,  sed  inerrato 
ex  se  ipso  perficitur.  Embilicus  ergo  Ec- 
clesid:?,  crater  tornatilisest,  quia([uicum- 
(jiic  vel  pra'dicat  vd  eloemos}iiam  dat, 
pro  sola  dil(;ctioue  Dei  el  su[)crua'  mer- 
ccdis  expcctatione  hoc  facere  debet  :  nam 
([uicumque  vcl  priedicat  vel  proximis 
miseretur  pro  remuncratione  temporali, 
cratcr  quidcm  est,  sed  non  tornatilis.  Et 
hic  crater  uun([uam  iudiget  proculis,  ([uia 
pra'(licatoril)us  uuu([uam  idcest  [)ra'dicalio 
vcrbi  Dci,([uia  i[)SC([iiiin  [)ra'(licaut,pocuIa 
scientia^  et  virlutcm  c(»usta!itia'  illis  sub- 
ministrat.  Undc  Psal.  i.xvii.  12  :  Dominus 
dabit  cerbum  cva/tf/cliza/itibus  virtute 
multa.  Ve/iter  tiiiis  sin/f  ace/'vus  t/'itici 
vallatus  liliis.  Eadcm  fragilitas  ([iia'  [>er 
umbilicum  dcsignata  cst,  ostcnditiir  hoc 
loc»  etiain  [icr  vcntrcm,  ([iiia  venter 
nulla  ossium  firiuilale  [ira^miiuitui .  Heno 
ergo  vcnter  Ec(  lesije,  acervo  trilici  com- 
paratur  :  ([uia  sancti  (|iiauto  memores 
siint  sua'  fragilitatis,  eo  studiosius  ad 
profcrcudos  bon(»rum  o[)crum  fruclus 
iusisliinl.  Et  rcctc  ii(»u  co[)iaui  tritici  sod 
accrvuin  Irilici  dicil,  iil  [icr  hoc  signillccl 
iucrciucnla  virluliim,  ([iia'  vcliili  acervus 
ab  iiifcrii^iibus  ad  su[)criora  cresoeiido 
consceuduiit.  Nam  sicut  accrviis  iii  iufo- 
rioribus  lala  auqdiludiiu'  s[ialiatur,  su[>e- 
riiis  vcro  ([iiadam  brcvilatc  conlrahilur 
cl  aciimiualiir;  ita  iu  Ecclcsia  multi  sunt 
ijiii  indiilgciiliiis  vivuut.  [laiici  voro  (|ui 
sumnia'  porfcctioni  iiisislaiit  :  [»liires 
oliam  iuvcuiiinlur  <[ui  dc  lionis  siiia  clce- 
mosynam  faciuul.  (|uain  <|ui  sua  ouinia 
[)ro  D<»inino  rolin<[uanl.  Ilic  acorviis  liliis 
vallatiis  dicitiir,  <|uia  sancti  bona  (|iia' 
IjkmiiuI,  |»r(»  <lcsithMi(»  sii[)cr!ia'  rlaritatis 
<>l  i-au<l(»ris  agunt  :  nain  |»or  lilia  otvIoMis 
illa  clurilas  dosiynalur.    Polcst  cliam  pcr 


»96 


IN  CANT.  CANTIC. 


ventrom  KcclositP,  (liviiiiis  fons  l>n|)lis- 
niHtis  accipi,  (|ii(»  rKlclcs  iii  iKivain  cicalii- 
ram  rcf^oiicranliir.  Hcnc  cr^i»  \cnlcr 
acervo  trilici  vallat(»  liliis  coniparalur  : 
qiiia  generati  tontc  liaptismatis,  (locontur 
honis  insiKJare  operibns,  el  ad  intiiendam 
siiperna'claritatis,y:loriamsempcr  inliiare. 
Duo  ubcra  lun  sirut  duo  liinnuli  i/rmclh 
ca/ircv.  Ubera  Mcdcsia',  sicnt  jain  siipe- 
riiis  dictum  est,  sauctos  doctores  sig-nili- 
cant,  qui  parvulos,  hoc  est  nuper  in 
Christo  regeneratos,  lacte  apertioris  doc- 
triuw  iustrnunt.  Bene  antem  duo  nbera 
dicuutur  :  quia  de  duobus  populis,  Ju- 
daico  videlicet  et  (iciilili,  rKb^lcs  cong^re- 
gantur,  et  lacte  spiritualis  doclrina'  alun- 
tur.  Ila^c  duo  iibera  sicut  diio  liiunuli  ca- 
preae  gemelli  esse  dicuntur.  Duo  liinnuli 
duo  sunt  testamenta,  qiiibus  eoriimdem 
doctorum  omnis  praedicatio  siibsistit  : 
quorum  duorum  testamentoriim  uiuis  est 
auctor  et  pnunulgalor  Cliristiis ;  juxta 
quod  Salomon  dicit,  Eccl.xii,  111  :  Verba 
sicut  sapientium  *  quad  stimuli,  et  sicut  clavi 
in  altum  defixi,  qux  data  sunt  a  pastore 
uno,  Christo  videlicet.  Caprea  enim  recte 
Christum  significat,  quia  intuitu  et  velo- 
citate  ceteris  aiiimantibus  pra^eminet ;  et 
mundum  est  animal  ungulum  dividens^ 
et  ruminans  Levit.  xi.  Tales  siinl  etiam 
membra  Christi,  doctoresvidelicet  iutuitu 
scientiai  insignes,  et  sua  velocitate  terrena 
deserentes,  atque  ad  coelestia  festinantes. 
Dividentes  ungnlam,  idest  habentes  mali 
et  boni  discretiouem.  Kt  ruminantes,  hoc 
est  pra'cepta  Dei  sedula  mcmoria  medi- 
tantes.  Collum  tuum  sicut  iurris  ehurnea. 
Doctores  sancti  qui  designantur  per  iibera, 
ipsi  etiam  designantur  per  collum  :  nam 
per  arlerias  coUi  vox  egreditur,  et  coUi 
ministerio  vilalia  alimenta  ceteris  mem- 
bris  ministrantur.  Sic  saucli  doctores  el 
verba  vita-  populisanuunliant,  et  alimen- 
tisdoctrina^  cielcstis  auditores  eniitriunt. 
Collum  ergo  Ecclesise  turri  eburuecB  com- 
paratur,  quia  sancti  doctores  eidem  Eccle- 
sia^  pulchritudinem  et  robur  praestaut. 
Pulchritudinem  quidem,  qiui'  per  caudo- 
rem  eboris  designatur,  caste  et  sincere 
vivendo  :  robur  vero  pr*stant,  quod  sig- 
niflcatur    per  turrim,    quaudo  eamdem 


Ecclosiam  contru  tontationes  diaboli  vel 
iin|)oliis  iKorcticoinm  miiniiint.  Oculitui 
sK  ut  /jisri/1,1'  in  /'^srbon.,  (/u;r  sunl  in  /iorta 
fiiuv  mullitudinis.  lidom  ipsi  doctores  (pii 
per  collum  designati  sunt,  designaiitnr 
otiain  per  oculos  :  ipsi  eniin  quasi  oculi 
uuivorso  Ecclesia!  corpori  i;rovidont,  et 
itor  (iiiod  ingredi  (b^bcal '  ostoiidiint.  lli 
ociili  Ecclesia'-  coinparanlur  |)is('inis  a-di- 
ficatis  in  porla  Eseboii  civilalis,  (juia 
sancti  doctores  popiilos  iu  Christum  crc- 
deutes  vilali  lavacro  abinunt,  et  salutaris 
doctrina^  potu  rcficiunl.  Eilia  autem  mul- 
titiidinis  vocatur  Esoboii  Ji  xta  litteram, 
ob  multitudineni  conlliiontinm  iuibi  po- 
pulorum  ;  sic  et  saucla  Kcclosia  recto  fllia 
dicitur  multitudiuis,  quia  numerositatem 
(juotidie  coiligit  gentium.  Esebon  aulem 
iiilerpretatur  cingulum  mairoris.  Oculi 
ergo  Ecclesiee  piscinis  Esebon  comparan 
tur,  quia  sancti  doctores  neglectis  caducis 
saeculi  gaudiis  ciugulis  mau"oris  se  cons- 
triuguut  :  quia  caste  et  sobrie  vivunl  in 
hoc  saeculo,  et  pro  suis  erratibus  deflent, 
quatenus  iu  pia^souli  sa^culo  lugentes, 
ad  vera  et  spterna  gaudia  perveniro  jjos- 
sint.  In  porta  anlom  Escbon  ha^  piscina* 
esse  dicuntur,  (|nia  nnlius  Ecclesiam  in- 
gredivalet,nisipiiiisa(iuabaptismatisablii- 
atur,  etnisi  fontosanctapdoctrina}  potetur. 
Hoc  etiam  signifi'  abatur  per  labeum  ae- 
neum  quod  Salomou  iu  porticu  templi 
posmirat,  ut  sacerdotes  ingressuri  lem- 
plum  et  hoslias  iminolaturi,  ibi  corpora 
abluerent.  Nasus  luus  sirut  turris  Libani 
qus!  respicit  conlra  Damascum.  Quia  naso 
foetores  et  bonos  odores  discernimus,  recte 
per  nasum  Ecclosito,  sancti  doctores  sig- 
nautur  :  ipsi  euim  sagacit(jr  discernere 
uoverunt  inter  fiagrautem  catholica;  fidei 
doctrinam  et  letliiferum  ha^retici  erioris 
foetorem.  Nam  dc  (liviuis  charismalibus 
quae  per  Spirituin  sauctum  distribiimitiir 
dicitur  I  Cor.  xii,  10  :  Alii  datur  per  s/n- 
ritum  discretio  spirituum.  Nasus  ergo  Ec- 
clesise  lurri  Libaui  comparatur,  quia  sancti 
doctores  et  summuiu  locum  in  Ecclesia 
teueut  ac  veluti  in  Libauo  moute  consis- 
tunt,  et  defeuduul  Ecclesiam  a  maligno- 
ruin  spirituum  incursibus.  Haec  turris 
contra  Damascum  esse  dicitur.  Damascus 


'  Al.  :  a  debeaut.  » 


CAPUT  VI r. 


597 


m(?fropolis  est  Syriai  quj«  quondam  coii-  ascoiisum  prselmt  perfertum  virtuUim.  Et 

tra  filios  Israel,  iitpote  fortissimos  et  cru-  com.e  capitis  tiii  ut  /iurpura  regis  juiicla 

(lelissimos  Ileges  haljeiis,  dimicabut.   lu-  cannlibuH.  Si    per  caput    mens   Ecclesiae 

tipietatur   aufcm    Daniascus    saiif^uinis  accipitur,  per  comas  capitis  cogitationes 

pofiis  vel  sanf,Miinis  oculus  :  feruuf  (!nim  mentis   debfunus   acriper»',  qua?    assidue 

ibi  Abul  interfectum  ;    ideoque  significat  de  illa  prodeunt.    Purpurous    vero   color 

polentes  hujus  sa;culi,  qiii  sanguinis  po-  qui  san.Lruiuis  habet  speciem,  mysterium 

tum  sifiunt,  (juia  volnptatibus '  et  illece-  significal  dominica;  passsiouis.  Ju.xta  lit- 

bris  carnis  et  sanguiui.«.  delei^fantur.  Sig-  teram,  (juod  dicit,  Purpura  rec/is  juncta 

nificat  efiam  aereas    |)ofesfates  (lua'  ani-  canatibus,  sifiiiificiif  lanam  jam  pur[)urPo 

maium  iiosfr.iiiim  cniorem  sifiuuf.   Con-  colore  confcctam,  nondiini  iu  fila  (ieduc- 

tra  Damascum  ergo  (!sf  haic  turris,   (juia  tam,  sed  adhuc  in  caiialibiis  constifufam  ; 

Ecclesiasemper  diaholo  (^f  membris  illius  quos  Graeci   baphias   vocant,    in    quibus 

adjuforio  Christi    niiinila    resisfit,   Caput  saufjfuis   conchilioriim  solet  defluere,    et 

tuurn  ut  Carmelus^  al  comiB  cujntia  tui  ut  lanam    iii    purpureum    vertere    colorem. 


purpura  re(/is  jnucta  canalibus.  r.aput 
Kcclesia'  {irincipalifas  mentis  fideliiim 
intelligitur  ;  nam  siciil  capito  niembra 
regunfur  cetera,  ita  mcnte  cogifationes 
dispoiiuntur.  Hcne  aufiMU  caput  Ecclesia! 
Carmelo  comparatiir  :  Carmelus  euim, 
((ui  et  Carmel  dicitur,  inlerpretatur  cogi- 
tafio,  vel  scientia  circiimcisioiiis.  I^rgo 
ca|)iif  Ecclesia'  Carnielo  assimilafur,  (iiiia 
iio\  it  (•ircuincisionein  ali([iiando  corporali- 
tcr  c(!lebratain,  nunc  spiritualiter  debere 
observaii  ^  juxta  qiiod  Propheta  dicit  Jer. 
IV,  4  :  Circumcidimini  Dumini  inconlibus 
vrstris.  Ilauc  scieuliam  circumcisionis  iiou 


Myslice  canales  isti  liiimilitatem  signifi- 
caul  sancforum,  iu  (|uil)us  wterui  Regis 
piii  [)iira  tingitiir,  cum  sancti  quiiiue  liu- 
militatem  siii  Ue(lem{)foris  i  'litando, 
passioni  illius  confoimes  fieri  satagunt, 
(juafeniis  in  purpura'  dignitatem  vertan- 
tur.  idest  laborantes  [uo  Christo  merean- 
tur  r(!gnai(!  ciim  i[)S().  Tiiicta  aiifcm  IhTC 
pur|>uia  esse  dicitiir.  (|iiia  sanctoiiim  pra^- 
cordia  lixa  sunt  el  sfabilifa  in  timoro  et 
amore  Re  lemptoris  sui,  nec  iinqunm  a 
caiilafc  cjus  se[)arari  [lossunt.  Quampul- 
cJira  cs,  rt  (/utnn  (lccora,  carissima  in  de- 
liciis!  Quaui  /niUlira,  subandi  in  fide,  et 


luibiierunt  Juda-i  ;  i(l('0(|iir  reprehendiiu-      quam  (lcc^wa.,  \\\  o[)erafioiie,  carissima  in 


tiir  a    B.  Stephaiio    [irofoiiiartyre  dicenlc 
Acf.  VII,  51   :  Dura  cercir/-,  et  incircutn- 
sis  '  ( (u-dibus  ct  aiiribus,   cos  sem/jcr  S/n 
rilui   sancto    restitistis.    In  libro    R(!gum 
l(!giliii'  III  Reg.  wiii  (jiKid   Elias  iu  mon- 
tcin    (ianncli    as*  (■iidcril.    et    ibi    orando 
aiiiiain   f(!iram  c(i'lcsliliii^   [iliiviis  iniga- 
veril  [)()st  loiigaiii  triuin   aiiiiunini   rf  .se 
mis   siccilatem  ;    (jiia'    iiisioria  iiiilchiain 
riMlolel  all(!goriam  :  iiain  Elias  i|ni  iiifcr 
jiretatiir   lJ(!iis  iiiciis    Duiniuiis,  Chrisfiiin 
siguificat ;  (|ui  cum  sil  llnis   et  Dominii.s 
tofiiis    crcaliira',    .■^[iccialilcr   siiiis,    idcsf 
|)r<q)rius  l)(!us  ct    Dtiniimi>    csl  I'!cclcsia'. 


ilclii  iis  I  Siqira  (licfKin  (!sf  de  eadem  Ecdo- 
sia  ca[i.  \  i  :  Pu/c/ira  ut  /una,  e/ecta  ut 
so/,  /crribi/is  ut  castrorum  (uies  ordinata. 
Nuiic  vero  dicitiir  /ni/c/ira,  decora,  caris- 
si/na  in  de/iciis\  (|iia'  ([iiasi  oontraria  alia 
essc  vidcntiir.  .Nam  urdiiiafam  esse  veliil 
casfi onim  acies,  ct  cssc  iinlcliciis.  r«'|)iig- 
nat,  (jiiia  dclicia'  forlif  udiiicm  solciit  cncr- 
van  .  Sed  Ecclesia  iitrum()Uti  agit  :  nam 
ord.iafa  cst  iit  casfrorum  acies  :  ([uia  iii- 
fidehbiis  et  lucreticis  resistit,  et  malignos 
s[)irilus  su  1  saiiclitate  cl  [^crfeclioue  lor- 
ret.  Iii  deliciis  ctiaiu  cst,  (jiiia  siiavitatein 
su|i(  riia'  diilccdinis  a.ssidiie  palato  nicnii.H 


lic  (!igo    in   Cannclimi  asccndit,   cf    [nr      dcgMsfat,  cf  intcr  [ircssuras  luiju.s  sa'culi 


eiim  '    arenfi    miiiido  grali.uiim    siiai  iiin 
pluvias  tribuit.  Rccti!  crgo,  iif  dicfuiu  esf, 
ca|iiit  h'.ccl(!sia!  Carmelo   itionli  c()iii|)ara 
tur,  [)uia  uk^iis  .sancforcLi  i|uailain  con 
vcrsatioiK!  sublimis  csl.  (  !   Cliiisto  iii   se 


illiis  a(li[>isci  dcsidcrat,  ct  coutiiiuo  illis 
satiari.  riide  ineriio  illa  (|iia>  taliH  ost. 
s|)oiiso  siio  Cliristo  caris.sima  es.'^*  dicitiir. 
Statura  lua  assimi/ala  rst  /)a/m,v,  rt  ubera 
lua /'otris.  Staliira  lM'clesia*  perfecta,  Mi 


'  Al.  :  «  voliintntihiis.  » 

*  Al.  :  'i  iiiiiir  .-ii"  spirilimlilcr   deiiur«i  ob.iurvari.  » 


'  Al.  :  «  inciminifi»!. 
>  Al.  :  "  oon,  » 


K98 


TN  CANT.  CANTin. 


cjiis  rcctitiulo  :  ncqiio  onim  a  vitiis  incnr- 
vatni •;  sod  roila  cl  nobilis  consistit.  rndo 
Psalniisla  ox  pcisdna  pocoantinm  diccbat, 
Ps.  c.xvni  :  Jli(iitili(itt(s siun  tistiKctiitdijiic. 
Et  prciphclasnh  specio  .lcrnsalcin  poccunli 
anima>  (io  maliKnis  spirilibns  dicit  Isa.  li, 
23  :   Quia   hnniiliavcrunt  te,  ot  dixerunt 
anima'  tiuv  :   Incurvare,   iit   transeamus ; 
et  posuisti  ut  terram  corjjus  tiium,  et  (jua- 
si   viam    trnusciintihus.    Sancta    Ecclesia 
recta  stat,  noc  nncinam  incurvari  consen- 
lit,  andions  ab  Apostolo,  I  Cor.  xvi,   13  : 
Vigilatc,  state  in  fide.,  virilitcr  agite.  Et 
Dominns  filiis   Israel   loqnitnr,  Exod.  vi, 
6  :  Ego  siim  Dominus  Deus  qui  eripui  vos 
dc  ergastiilo  JEgijjitiorum,   ut  incederetis 
rccti.  Statnra  ergo   Kcclosise  pahna^  assi- 
miiatnr  quia   in  omnibus  qua^  agit  sem- 
per  supernam  in  memoria  rclinet  remu- 
nerationom  ;  palma  enim  victricem  ornat 
manum  ;  et  ideo   significat  pra^mium  il- 
lud  quod  victoribus  sanctis  in  coelestibus 
dandum  est,  Et  eriint  uhera  tiia  siciit  ho- 
tri  vmese,  et  odor  oris  tiii^  siciit  odor  ma- 
lorum.  Ubera  Ecclesia?  snnt,  ut  superius 
dictum    est,    sancti    doctores,    qui    lacte 
simphcis  doctrinae  regeneratos  in  Christo 
nutriunt.  Sed   haic  nbera  botris  assimi- 
lantur,  quoniam  iidem  doctores  perfectis 
perfectiora   anmintiant,    sicnt   Apostolus 
loquens  simpHcioribns  dicebat,  I  Cor.  iii, 
i  :  No7i  jiotuivohis  loijuitanquam  spiriliia- 
iihus,  sed  qiiasicarnalihus,  tanquam  jiar- 
vulis  iji  Christo  lac  vobis  jtotum  dedi,  non 
escam.  Ecce  ubera  lactis  plena,  quae  ubera 
in  botrum  snnt  vorsa,  cnm   dicerel,  i,  23 

Cor.  l  Nos  pnedicamus  Christiim Dei 

sapientiam.  Et  ;  Sajiicntiam  loquimiir  in- 
ter  perfectos  :  Dixi  :  Ascendam  in  pal- 
mam,  apprehcmdam  fructus  ejus.  Ut  os- 
tenderetur  omnish«c  exceilentia  et  mag- 
nitudo  donornm  Ecclesia'  de  Dei  gratia 
provenire,  introducilnr  idem  sponsns  di- 
cere  :  Asccndam  in  jjalmam;  qnasi  dice- 
ret  :  Unde  habos  nbora  ad  parvnlos  nu- 
triendos,  indo  otiam  bolros,  quibus  pcr- 
fectionibns  perfoctiorem  propines  doclri- 
nam.  Qiiia  orgo  in  oam  gratiam^  vit*; 
ascendi,  et  hanc  tibi  porfoctionem  con- 
ccssi,    ascenda/n,    in(|uit,     i)i    palmam. 


Pahna  Ecclcsiam  significat,  vol  ctiam  ani- 
main  cnjnscnnKiuo  lidolis  qui  mcmor  est 
Domini,  qni  dicit  Joan.  xvi,  33  :  Confi- 
dilc ;  ciio  vici  miindiim.  Ipsa  (inofinc  om- 
uinm  viliorum  ol  iniijnitalis  victrix  ossc 
slndot    IJone    autcm    in    palmam  ascen- 
disse  hic  dicitnr,  cum  suporius  in  hortnm 
descendisse    legatnr  cap.  B  :  dixit    enim 
Ecclesia  :  Dilectus  jneus  descendit  in  hor- 
tum  siium.Kai^  'u]on\  horlus  qua^et  palma, 
videlicot  una  eadonKjuc  Ecclesia  :  sod  ad 
hanc,    copiam    sum  gratiio  de  ca^leslibus 
mittcndo,  ascendit  :  ad  illnm  autem,  sua 
dona  in  eo  incrcmcntaquo  virtntum  dis- 
sominans,   descendisse    dicitur  :  ideoqne 
oamdem    quibusdam    profectibus    velnti 
quibusdam  gradibnsad  coJsiora  sublevan- 
do  nunc  palmam  nomiual.  Sod  ot  hoc  de 
natura  palmae  dicondnm,  quod  in  inferio- 
ribus  asp^ritatem  laborum  ct  passionum 
snstinet  pro  Christo  ;  in  superioribus  vero, 
lioc  est  in  ccKlestibus,  pulchriludinem  et 
suavitatom   oxpcctat  pra^miorum.  Potesl 
etiam  por  palmam  arbor  dominica^crncis 
exprimi,  in  qnam  Rodomptor  noslor  pro 
humani  generis  redemptione  ascendit,  et 
in  qua  hostem  humani  generis  superavit. 
Ait  ergo  :  Dixi :  Ascendam  in  palmam  : 
idost,    per  meos  prophetas  locutussum, 
et  promisi  me  ad  passionom  vontnrum,  ot 
meam    Ecclesiam  redempturum.  Apprc- 
hendam,     iiiqnit,    fructus    cjus;    idost, 
frnctns  bonorum  operum  et  laborum  (lui- 
bus   Ecclesia   dosudat,    remnnerabo.  Vel 
etiam   secundnm  eum  sensum    quo  per 
palmam  crux  intolligitur,  apj)rehendam 
friictus  ejus;  idcst,  imploto  triumphopas- 
sionis,  voniam  ad  gloriam  resurroctionis, 
ot  Apostolis  mois  spiritualia  dona  conco- 
dam.  Et  eruntubera  tua sicut  botri  vinese. 
Hoc  suporins  oxpositnm  est.  Nam  ubera 
Ecclesi»    doctores    snnt,    cum    parvulos 
simplicidoctrina  nutrinnt.  Sodbotri  vinoa^ 
efficiuntur,    cnm  perfoctioribns   subrnna 
qua-quo  annuntiant.    Nam  B.  Paulus  nno 
eodomque  tempore  uberaet  botros  habuit 
quando    de   Christo  loquens  dixit,  Rom. 
IX,  5  :  Qiiorum  jjatres,   ex  quibus  Chris- 
liis.  Ecce  ubera,  idest  simplex  de  Chrislo 
pra^dicatio.  Sed  haec  ubera  in  suavissimnm 


'  Al.  :  «  odores  tui.  » 
'  Al.  :  «  in  oa  pratia.  » 


3  Al.  :  «  et. 


CAPf^T  VFI. 


599 


et  fortissimum  vinum  ronversa  siint  cnm      cat.  Potest  etinm  hffc  vox  esse  s}-/» ^gogae 
subjnnxit  ibidem  :  Qui  est  Deus  benedic-      ex  pcrsona  sanctornin  patrum  adventnm 


lus  in  sascula.  Et  ndnr  nris  titi  sicut  ndnr 
malnrum;  rfuttur  tuum  sicut  cinum  npti- 
m.um.  Os  Ecclesiae  est  praesons  pra'dicatio 
qu«  fama  vel  scripto  ad  absentes  pcrve- 
nit ;  guttur  vero  est  vox  ipsa  pra^dicato- 
ris,  quae  in  praesenti  auditnr.  Odor  ergo 
oris  Ecclesiw  malis  comparatur,  qniaipsa 
fama  prff>dicationis  plena  ost  suavitatis  et 
gratia' ;  guttur  vcro  vino  optimo  assimi- 
latur,  quia  ipsa  vox  praMlicantium  mag- 
nam  in  se  virtntem  auditoribus  ostende- 
bat.  Quod  vero  malorumodorin  novitate 
est,  vini  vero  in  vetustate,  signiticat  prae- 
dicationem  Ecclesiao  et  in  sui  novifate,  et 
etiam  in  sui  profoctione'  omnem  babere 
suavitatem  el    gratiam.    Dujnum   dilccto 


Christi  dcsideranfium  :  ac  si  dicerct  : 
Scio  r|uidcm  ilinni  spirituali  pra-scntia 
mihi  scmpcr  adfssc  ;  ct  ideo  rfjn  dilecto 
mcn  omni  dcvotione  famulari  cupio.  Sed 
tandcm  ud  me  cnnversio  ejus  :  quia  opto 
uf,  sicnf  mihi  promisit,  in  mea  substan- 
tia  appareat.  Namdixcraf  supra  sponsiVs  : 
Ascoulfim  in  pnlninm  ;  idest,  promiserat 
so  in  cariie  vcnturmu,  cf  pn»  liMmaiio  ge- 
ncre  passunim.  Indo  jam  grafulahunda 
dicebat  :  Er/o  dilccto  meo,  et  ad  me  cnn- 
versin  ejus ;  idest,  credo  illiim  hominom 
*  futurum,  ct  in  mea  substanfia  honiinom 
miindo  manifosfanilnm  Veni,  dilecte  mi, 
rf/rcdiuniur  in  ar//um,  cnmmnremur  in 
vi/lis.  I'',jus(lcm    syiiagoga^  vox  est,    Veni 


meo  ad  pntrmdum^  lahiisf/uc  et  dentibus      dilfctemi.,   idest   appare   per  assumptum 

iUi7is    ad  ruminand.um ;  ac    si    dicerct  : 

Sponsus  meus  guttur  meum  vino  opfimo 

comparavif,  ct  ilhid  vinum    dignum    ost 

ad  potandum    ipsi   dilocto  meo  :  hoc  est, 

pra'dicafio  cvangelica,   quam  in  ore  meo 

posuif,  por  ipsum   ef  non    per  alium  an- 

nuntiari  debet    in    muiido.    Neque  enim 

per  alium  decebat  mysteria  regni  co^los- 

tis  pra^dicari  in  mnndo,  (|nam   pcr    me- 

diaforom  Dei  ct  hominuni  (Ihristum  .fcsum 

Et  Ifihiis  dcntihus  illius-  rumi)unulum.  La- 

bia  (^f  dcntes  sponsi,  uf  siipra  dicfiimosf, 

doclores  sancfi    snnf.    Illiid   (M'go  viiiiim 

riiminandnm  fuit  labiis  ot  denfibiis  spoii- 

si,  qiiia  praidicafio  cvangelica   a  docfori- 

bns  tractanda  ef   oxponcnda  est.  Nec  ab- 

siirdiim  ost  iiiiod  ciiin  viniim  pofofnr.  of 

iioii  rnmiiicfnr.  hir   fanicii   dicafnr  labiis 

et  dontibns  riiininandiini  ;  (|iio(i  magis  ad 

ribiiin    (|uain    ad    i>otiini    porfiiiot  :  nam 

sancfi   doctoros   vinum   >|tiiitualo    ruini- 

nanf,    (jiiando    pivocopla   ovangolica  dili- 

g(Mifer  ex(|niriinf,  (^t   crcbra  mcdifafiono 

iiivostiganf ,     afijiio    iiivic(»m    conf(M"iiiif . 

Ei/n  dilccln  nwo.,  cl  ad  uw  convcrsut  cjus, 

E(/o  dilccto  mco ;  siibaiidi.  ofllciuni  justi- 

tia»  et  devolionis  iinpciidn  :  illi  cf  ikmi  al- 

t(M'i  tUlem  cf  s('i\  iliilt  III  mcam  pnMiiiflo  ; 

cl ad meconvcrsiocjus  vs\ .  iil  inool  in  pra*- 

S(Mifi  infiM"  laboros  hujiis  vita'  adjiivol,  of 

iii  fiifiir(»  ad  ^^aiidia  pafric  cddosfis  iiidii 


hominom.  Taleest  illiid  l*salinisfa' i.xxix, 
'.\  •  Ercifa  /)otcntiam  fuam,  ct  cpni.  Et 
Isa.  Lxiv,  1  :  ('tinant  flirumperes  codos,  et 
dcscr/ulcrcs.  Er/rcdiantur  in  ar/rum.  .Ager 
muiidum  islo  osf.  Ej/rcdiamur  in  ar/rum, 
idcst  iMa-dicomiis  tinini  advcntiim  mnndo. 
Vommnrrmtir  in  rillis;  hocesl.  ipsis  quo- 
(|uc  paganis  fidoin  fuam  annniitiemus. 
Nemo  iioscit  pag.inos  a  villa  dictos.  (iiiia 
pa.^os  gra'ce,  villa  latine.  Inde  pagani 
dicti,  qnia  longe  sunf  a  civifato  Dci.  l'o- 
fost  essi;  ot  vox  Ecclcsia',  Vcui  dilrctc  nii, 
ac  si  dicorof  :  .1  im  niyslcrio  asccnsioni» 
assumpfiini  iKMnincm  ad  cn'IossubIevasti  : 
sod  voni  diviiia'  inajcstatis  pra'sentia' mo 
sa'pins  visitando,  Ei/rrdiamur  in  ai/rum  ; 
coilcin  siMisii  (|iio  sii[i('riiis,  idcst  pra'di- 
cciiius  li(l(MU  Iiicarnalionis  Ina'  niiindo  ; 
coiumorrmur  In  rillt<i ;  idost  "  cliam  igno- 
raidihiis  paganis  liiam  lid(Mn  annunti«^- 
iiii;^  ;  iicc  in  Iransilii.  s«m1  commoremur 
ibi.  (ItMicc  illos  ox  paganis  catholicos,  ex 
ali(Miis  tibi  [ntqMios  raciamiis,  }fatir  stir- 
i/at/ttts  iut  riurtts  ;  vidramus  si  flnruit  vi- 
tirit,  si  florrs  fritctus  /urrliirirriint.  .Mano 
pst  pxorlns  nova»  gralla».  «iiiando  vidoH- 
cct  Iraiisciiiilibiis  tcnebris  iiilldclitatis, 
I.NaiigcIinin  iiinndo  c(i«pit  pra'dicnrl.  Vi- 
drftmiis  si  floriiil  vinrn  :  lu>c  esl.  inspi- 
ciaiiiiis  Ecclcsiam  si  j.im  prima  fldci  rndi- 
MK  iila  sMsccpif.  si  lltMcs  frnctus  parlnrio- 


«  Al.  :  n  porfoclioufl.  » 

3  .VI.  :  «  illiiil.  —  u  Al.  :  «  crcJo  boniiuem. 


'  \\.  :  «  prirnpiUi*. 
^  VI.  :  .<  i«JtMM.  » 


.600 


IN  CAiNT.  CANTIC. 


runt.  Jiispiciainiis  cfiinn  si  (lures  parln- 
rinnt  frnclnm  :  idcst,  si  iili  (ini  Jam 
crecliderant  apli  snnt  ad  hene  opcranduin. 
Nam  flores  rrnolnm  i^artniinnl,  cnm  illi 
qui  jam  in  Clnistnm  eredidernnt,  idonei 
sunt  ad  beue  operandnm.  Nam  (lores  emit- 
lit  Ecclesia  cnm  primo  (ideles  ad  tldem 
veninnf  ;  flores  vero  Irnclns  partnrinnt, 
cum  jam  ipsa  fide  et  dilectione  b(Mie  o\)o- 
rautnr,  nec  ipsa  lides  otiosa  sit,  vel  mortna 
sine  operibus.  Si  floruerunt  malapiniica. 
Mala  punica,  sicut  jam  snperius  diclnm 
est,  rnbicnudum  velnl  sangnineum  ha- 
bent  corticem  ;  et  ideo  significant  passio- 
uem  Domiui,  vel  membrornm  ipsius.  Dic 
ergo  :  Si  floruerunt  mala  punica  :  hoc 
est  si  jam  sancti  qui  iu  fide  et  opcre  per- 
fecli  snnt,  idonei  snnt  ctiam  imitari  pas- 
sionem  Christi,  et  pati  pio  illo.  Mala  pu- 
nica  erant  ilU  qnibus  Apostolus  dicebat, 
donatum  Pl^i'-  ^i  29  :  Vohis'  (latuni  est  )wn  soluin 
ut  in  illum  credafis,  scd  etiam  ut  pro  illo 
patiamini.  Ibidabo  tibi  ubera  mea.  Ubera 
Ecclesia?  sancti  sunt  doctores,  qni  lideies 
primum  ad  lidem  erndiunt.  Ibi  dabotibi. 
sponse'  ubera  mea.  (ann  inquit,  ad  viue- 
am  exierimns,  ibi  dabo  lihi  ubera  mea ; 
hoc  est,  spiritnales  tibi  filios  generabo. 
Unde  adhnc  secjuitur  :  Mandracjorx  dede- 
runt  odorem  suum  in  portis  nostris.  Man- 
dragora  herba  est  aromatica,  cujus  radix 
similitudinem  habet  hnmani  corporis. 
Poma  ejus  optimi  sunt  ocloiis,  in  simili- 
tudinem  pomimatiani  qnod  nostri  malum 
terra?  vocant  :  herba  rehus  niedicinahbns 
aptissima  est.  Nam  ferunt  eos  (jni  incom- 
modo  vigiliarum  laborant,  haustn  hujus 
pomi  levari,  et  posse  dormire.  Item  fe- 
rant  eos  qui  ub  curam  secandi  sunt,  si 
exteriorem  hnjus  pomi  corticem  biberint, 
uou  sentire  sectionem  vel  adnstiouem  : 
quae  omnia  si  qnis  myslice  discutere  vo- 
luerit,  spiritnales  sensus  et  i^cclesiw  con- 
venientes  ibi  iuveuiet.  Dicit  ergo  :  Man- 
dragoree  dederunt  odorem  in  portis    nos- 

*  Al.  :  «  epoDsa.  » 


tris.  Portai  Ecclcsiu'  suut  Apostcdi  et  eo- 
rnm  sncccssores ;  (jnia  ncmo  civitalem 
l)ei,idest  Ecclcjsiain,  infraf,  nisi  per  sanc- 
los  ductures  acjiia  baptismatis  legeneratus. 
et  vitali  doctriua  instrnctus  fnerit.  Dc  his 
portis  Psalmista  diceljat,  Psal.  lxxxvi,  2  : 
Diliyit  Dominus  porlas  Sion  super  ornnia 
tahcrnaculaJacob.  Mandragorai  fiagran- 
tiam  virfntnin  designanl.  In  porfis  anlcin 
Ecclesiie  inandragura!  odorein  dedeiunt: 
qnia  AposLoli  vel  eurum  successures  la- 
mam  snavissiraa;  upinionis,  et  odorem 
virtutum  longc  latequc  sparscrunt.  Ideo- 
que  invifat  sponsum  suum  ut  vcniat,  (juia 
jam  nomen  ejns  longe  late(jue  per  Apus- 
tolos  annnntiatnr,  et  odor  prwdicalionis 
ejns  ubique  dispergitur  :  Omnia  p<nna 
nova  et  velera,  dilecte  mi,  servavi  tihi ; 
idest  pr*cepfa  vel  promissa  veleris  tes- 
tamenti  ct  novi.  Sciebat  enim  omnia(juai 
iu  veteri  testameuluannnntiata  snnt,  non 
nisi  pcr  Christnmet  in  Ciunsto  posse  com- 
pleri ;  ideoque  dicebat  :  Tibisei^avi poma 
nova  et  vetera ;  hoc  est,  te  expecto  ut  per 
te  impleantur  in  novo  tcstamcnto  (juae 
pra^dicata  sunt  in  veteri.  Unde  et  in  pas- 
sioue  sua  jam  pendens  in  crucc,  cum  giis- 
tasset  acetum,  dixit,  Joau.  xix,  30  :  Con- 
summatum  est.  Et  post  resnrrcctiuneni 
siiam  dixit  Apostolis,  Luc.  xxu,  'M  :  \e- 
cesse'  est  euim  impleri  omnia  qux  scripta  *  oi^o 
sunt  inl.oije  et  prophetis  de  me.  Possunt 
etiam  nova  poma  ct  vetera,  justornm  [ler- 
sonae  intelligi,  quae  vel  in  veteri  testa- 
mento  vel  in  no\'o  fuernnt.  Dicit  ergo 
Ecclesia  :  Servavitibi potnanova  etvetera 
idest,  justos  qni  vel  in  veteri  testamento 
pra?ccsserunt,  vel  in  novosubsecuti  sunt, 
tibi  scrvavi,  ut  per  te  pra^mia  suorum  ia- 
borum  reciperenl:  nnllns  enim  justornm 
rcgnum  ccjjlornm  iutrare  valnit,  nisi  per 
Christum  :  (juia  ipse  primnm  ascendif, 
et  sequeutibns  membiis  suis  ccelumape- 
rnit. 


CAPUT  VIU. 


601 


CAPUT    OCTAVUM 


Quis  mihi  det  te  fratrem  meuiu  siifjeulpm  nliera 
matris  meae  ut  inveniani  te  solum  fnris,  <'l  «lcoscu- 
ler  te,  et  jam  rno  nemo  (iesiiiciat?  Appreiicndam 
te,  et  ducam  iu  tlouiuui  matris  meiE,  el  in  culjicu- 
lum  genitricis  meae.  Ibi  rae  docebis,  et  dabo  tibi 
pocnlum  ex  vino  condito,  et  muslnm  malorum 
granatoruni  meoriim.  La;va  ejus  snb  capitc  meo,  et 
dextera  iliius  amiilexabitur  me.  Adjiiro  vos,  liliije 
Jerusaiem,  ne  snscitoli?  ncquo  cvijLMlare  faciatis 
diiectam,  donec  ipsa  velit.  Qnos  est  ista  quffi  nscen- 
dit  de  deserto,  deliciis  aftUieus,  innixa  super  dilcc- 
tum  sunm?  Siil»  arliore  malo  suscitavi  lc  Ibi  cor- 
rupta  est  mater  tua ;  ibi  violata  est  genitrix  tua. 
Pone  me  ut  sifruaculum  super  cor  tuum,  ut  signa- 
culum  supcr  bracliium  tuum  :  quia  lurtis  cst  ut 
mors  dilcctio,  dura  sicut  iufernns  «'lunlatio.  Lain- 
pades  ejus  lampadcs  i^nis  atqne  flammarnni.  Aquaj 
multae  non  potueruut  extinguere  caritatem,  nec 
flumina  obruenl  illaui.  Si  dederit  boino  oinncui 
snbstantiniii  (lomiis  siia'  pro  dilecliono.  quasi  niliil 
despicict  eam.  Soror  nostra  parva,  et  ubera  uon 
habel.  Quid  faciemus  sorori  uostrae  in  «lie  quaudo 
alloquenda  est?  Si  murus  cst,  ledilicemus  super 
eum  propusrnaf^ula  argentea  ;  si  osliiim  cst,  com- 
pingamus  illud  tabnlis  (•cdrinis.  Ego  murus,  et 
ubcra  mea  sicut  turris,  ex  quo  facta  sum  coram  eo 
quasi  paccm  reperiens.  Vinea  fiiit  piicidco  in  ca 
qu.T,  babet  populos  :  tradidit  cam  custodibns  ;  vir 
affert  jiro  fructu  cjus  millc  argimteos.  \'iiica  mea 
corain  me  cst.  Mille  tui  pacilici,  ct  ducenli  his  qui 
custoriiunt  fructus  ejus.  Qniv.  habitas  in  hortis,  ami- 
ci  auscultant ;  fac  inc  aiidirc  vocciii  tii.iin.  Fufze, 
dilecte  mi,  et  assiuiilarc  capnnc  hinuuloque  cervo- 
ruDi  super  montes  aromatnm. 

Ex  his  verbis  iiitolligitiir  totiiin  hoc 
carmcii  (liviiiom  esse,  ol  spiritiialo,  ot  ni- 
hil  iii  so  luiboro  (iiiod  jiixta  littoram,  iii- 
tellif,'i  possit.  0"«''  oiiim  anuilri.x  uiuiiiain 
optavil  ut  is  (luom  (lili;^il  [)ai\  uliis  eni- 
ciatur  ejus  frator,  cl  iii  iiifaiitom  vorsiis 
sugal  iibera  matris?  l-.st  orfjo  \(i.\  illiiis 
Ecclosia'  qiiai  advonliiin  (Ilirisli  pra'cos- 
sil,  (iiiain  syiia}.^o^Mm,  idost  coiif^^roy^alio- 
noin,  appidhimus,  (Jtiis,  iiKjiiit,  (fcl  tc 
fratrcni  nieum  sin/rntmi  iihmi  niatris 
meeet  Et  est  soiisus  :  Tu  (|ui  inodo  es  iii 
siiiu  patris,  (]uis  det  iil  liomo  (>riu'iaris, 
ct  parliceps  ac  consors  natiira'  inea'  c.xis- 
toiis,  frater  moiis  app(dleris?  .Nain  ipse 
fralnnn  so  Aposloloriiin  vocaro  dif.'iiatus 
csl,  dicoiis  por  l'salinislain,  1'salin.  i..\i, 
23  :  Narraho  nonivn  tinon  /rafri/nis  mris. 
Et  posl  rosnrrorlionom  miiiiorilMis  Mallli. 
xxviii,  1(1:   /tr,  \i\(\u\[,  ni/nfiaff  /ratrihns 


meisnlc.  Sinjenteniy  in(]uit,  uhera  matri<i 
niea.\  hoc  est  imploiilora  omnia  (jua?  na- 
tura;  hiimaiiai  coiivcniiiiit,  excopto  pec- 
calo.  Nam  mator  synagog.e  lioc  iu  loco 
ipsa  huiiaua  ualura  iutelligitur,  de  qua 
ipsa  quoque  syiiagoga  exorta  est.  L't  in- 
veniam  te  foris ;  hoc  est,  ut  homiuem 
faclum  in  aporto  vidoam  ;  quasi  eniin  iu- 
tiis  erat  adhiu'  Doiis,  ciim  in  sinu  palor- 
11«  majestatis  latoret ;  sed  foris  invoiitus 
est,  cum  homo  factiis,  visihilem  se  ho- 
miuibus  prajbuit,  et  incompreheusibilis 
voliiit  comprehendi.  Et  deosculer  te,  et 
jam  nnmo  me  despiciat.  Et  deoscu/fr  te^ 
iiiquit,  idost,  aporta  visiono  le  aspiciam 
quoin  iiuuc  tolum  iu  lido  loiioo.  IIoc  ost 
osculum,  quod  in  iiiitio  carmiuis  optabat 
dicens  ;  Osculetiir  me  osculu  oris  sui ;  idest, 
per  semolipsum  veuiat,  et  mihi  ai^pare- 
at.  (Juasi  oiiiin  por  prophetas  osciilaba- 
lur  cam  diloctus,  cuiii  ailvontum  siium 
por  oos,  ot  roil(Mnptioiioin  ropiomittorot. 
Oplat  orf,'o  iit  por  soinoLipsuin  adveuieus 
illain  osculotiir,  hoc  esl  in  carno  prtTseu- 
tiain  oxhiboat.  Et  Jum  me  nemo  desjjiciat: 
quasi  onim  dos[)ecta  eral  syuagojjra,  an- 
te(|uain  (lliristiis  vonirol,  (|uia  lof,'alibus 
olis(!rvati()nil)iis  dodita  siib  ly[)o  ot  liKura 
ciiin  V(U°ilalo  advonluin  (iliristi  [)ra*uuii- 
tiabat.  Sod  [lo.sUjiiam  (Ihristus  a[»|»aniit, 
ot  adventiis  siii  gratiu  luuudum  illustra 
\il,  Jain  iicmn  dcspoxit  Kcclesiaiii  ;  (jui- 
iiimnui  toiriidlis  ul  castroium  acies  hos- 
tibus  suis  fuit,  ([iiia  [)cr  uuiNoi-siim  uuui- 
diiin  (Ibristiiin  [ira'dicavil,  d  muiidaniiin 
inipci  iiiin  sibi  hubdiilit.  .Noc  luiruin  vidu- 
ri  (lcbcl,  si  aiilo  Ecclosiain  syuaf^'OKam 
dicimiis  :  iiiia  ost  ouim  Ecclchia  in  pra^- 
('(Hloiilibiis  cl  iii  soi|iiixf|tibus  [lutribu.H. 
Apjnr/unt/am  ./o,  et  introduc*tfn  iti  do- 
nium  matris  mra.\  rt  in  (;uhinilnni  ycni- 
triris  nuw  :  ihi  nw  docrhts.  .Malcr  Kccii»- 
sia'  hoc  locu  ctL'lo>ti.>  illu  Jerusalum  iii- 
lollikMliir  dt'  qim  Paiilii.H,  \\q\.  \\\  2H  ; 
//la  autrm,  ifu.v  suraum  rst  Jrrusn/nn, 
/i/nun  o7,  tjuj'  €il  nialrr  nostra.  I)uc«ui, 


fi02 


IN  CANT.  CANTIC. 


inquit,  \o  in  floinum  matris  mnn» ;  idcsl, 
prosoquar  tf  n»v<Mt«'nlom  iu  (Mplum  post 
porartuui  iuiaruatiouis  lua'  ct  passiouis 
myst(Miuui.  Durdm  autem  liir  pro  oo 
quoil  est  {Jeducam  '  ct  prose(juar  accipi- 
tur,  quia  asceudeutem  Dominum  in  ccr- 
lis,  Aposloli  oculis  (leduxeruut,  Act.  i, 
H  :et  quousque  eimi  nuhes  susrepit,  pio 
aspectu  prosecuti  sunt,  donec  Anpfeli  as- 
tantes  dixerunt  :  17;/  Gnlihri,  r/uid  sta- 
tis  nspiriontcs  in  rwbnn  ?  Ibi  iiocrbis  me, 
Cum  in  ccnlo  rcceptus  fueris,  et  mc  quo- 
que  teciim  in  co^lum  assumpseris,  ibi  me 
dncebis.  Hoc  ad  superiora  refertur,  ubi 
dicitur  :  Inveniam  te  foris.  Cum,  inquit, 
te  foris  invenero,  hoc  est  cum  te  iu  as- 
sumpta  carne  aspexero,  ibi  docebis  me ; 
quia  ad  omnia  quae.  interrogare  voluero 
respondebis.  Nam  etiam  s«pe  volentes 
Apostolos  interrogare  Dominus  praftve- 
niebat,  eosque  iustruebat,  Potest  et  ad 
hunc  locum  .iuugri  ubi  dicit  :  Ducam  tein 
domum  jyiatris  mcip,  ibi  me  doccbis,  et 
in  omnem  veritatem  induces ;  quod  im- 
possibile  est  homini  in  praescnti  vita 
posse  consequi,  ^  Hinc  est  quod  Dominus 
Apostolis  repromittit  dicens,  Joan.  xvi, 
2.^  :  Venit  hora,  cum  jam  non  in  prover- 
biis  loquar  vobis,  sed  palam  de  Patre  an- 
tiuntiabo  vobis.  Ergo  ibi  me  doccbis ;  idest, 
ibi  te  et  Patrem  aperta  visione  revela- 
bis:  ibi  te,  hoc  est  divinitatem  tuam,  mi- 
hi  facie  ad  faciem  osteudes.  Et  dabo  tibi 
poculum  ex  vijio  condito,  et  mustnm  ma- 
lorum  qranatorum  meorum.  Per  vinum 
fervor  caritatis  et  dilectionis  intelligitur. 
Dabo  tibi,  inquit,  vinum  ;  hoc  est,  osten- 
dam,  quam  ferventissima  r.aritate  dili- 
gam.  Et  hoc  vinum  non  simplex  erit,  sed 
conditum  odoribus,  bonis  videlicet  ope- 
ribus  et  virtutibus.  Nam  amor  Dei  sicut 
B.  (iregorius  dicit  nunquam  otiosus  est. 
Operatur  enim  magna  si  est  :  si  enim 
operari  renuit,  amor  non  est.  Vinum  er- 
go  couditum  est  dilectio  cum  opcratione. 
Unde  et  Dominus  iu  Evangelio,  Joan, 
XIV,  23  :  Si  quis  diligit  m^,  sermonem 
meum  servabit.  Probatio  dilectionis,  ex- 
hibitio  est  operis,  Et  mustum  mnlorum 
granatorum  meorutn.    Malum  granatum 


idem  est  quod  et  mahim  punicum.  Dici- 
tur  autem  mahim  puuicum  grauatum,  eo 
(|uo(l  muHitudiue  granorum  '  sit  plenum. 
Mahiin  puuicum  xovo,  (M)  qu(jd  iii  Africa 
phnimuin  ahiiiKh^t.  1'uuicia  enim  ip.sa 
esl  Alrica.  Ilahet  autem  corticem  sangui- 
nei  coloris ;  el  ideo,  ut  sa*pe  diclum  est, 
figuram  tenet  dominica?  passionis.  Mns- 
tum  ergo  malorum  granatorura  est  dilec- 
tio  martyrum,  (pii  intautum  dilexerunt 
Deum  ut  pro  illo  mori  uon  diibitareut. 
Et  beue  mustum  dicil,  et  non  ahud  po- 
cuhun ;  quia  mustum  fervenlissimum 
est,  ita  ut  uimio  fervore  omnem  sordem 
de  se  excoquat  et  expurget.  Dabit  ergo 
Ecclesia  dilecto  mustum  malorum  grana- 
torum  suorum  ;  idest,  ostendet  iii  passio- 
nibus  sauclorum  martyrum  quanta  cari- 
tate  Christum  dihgat.  Lseva  ejus  sub  ca- 
pite  meo.,  et  dextera  illius  amplexabitur 
me.  Per  Isvam,  ut  R,  Gregorius  dicit, 
omnia  prospera  prwsentis  vitae  accipiun- 
tur ;  per  ilexteram  vero  futura  beata  vita 
cceU  accipitur.  La;vam  orgo  sponsi  Eccle- 
sia  sub  capile  habet,  et  dextera  ejus 
illam  amplexatur  :  quia  qua^cumqiie 
prospera  praesentis  saecuU  pro  nihilo  re- 
putat  %  cuncta  quae  temporahter  arrident 
despicit,  dum  ad  sohmi  superuie  beatitu- 
dinis  visionem  tendit,  dum  iham  solum- 
modo  amplexari  desiderat.  Adjuro  vos, 
filise  Jeriisalcm.,  per  capreas  cervosque 
camporum.,  ut  non  suscitetis  nec/ue  evigi- 
lare  faciatis  dUectam.,  quoadusque  ipsa 
velit.  Habet  Ecclesia  quosdam  in  ^e  qui 
baptismo  Christi  sunt  regenerati,  et  no- 
mine  Christianitalis  litulati :  morihus  ta- 
men  et  conversatioiie  saeculo  serviunt, 
et  Ecclesiam  suavissima  quiete  sopitam 
inquietare,  atque  ad  perferendos  tumul- 
tus  saeculi  excitare  nituntur.  Hi  ergo  ta- 
les  propter  gratiam  mysteriorum  Christi 
quam  perceperunt,  fihae  Jerusalem  aj)- 
peHautur  in  hoc  loco  ;  cum  tamen  mori- 
bus  contraria  agant,  Et  adjurat  oasspon- 
sus,  ne  suscitent  neque  evigilare  faciant 
dilectam ;  hoc  est,  ne  illam  in  somuo 
dulcissima^  quietis  positam,  idest  contem- 
phitione  sui  Couditoris,  sua  inquietudine 
excitent,  et  ad  solicitudines  et  curas  sae- 


'  Al.  :  <<  pro  eo  quod  deducam.   » 
*  Al.  :  «  in  praesenti  vita  persequi.  » 


*  Al.  :  «  granatorum.  » 
'■"  Al.  :  «  deputat.  » 


CAPUT  VITT. 


603 


culi  evigilare  compellant.  Donec  ipsa  ve- 
lity  lioc  est,  donec  peracto  oflicio  debilsR 
servitutis,  quod  in    psalmis,    hymnis  et 
canticis  spiritiialiijus  exliibet  Deo,  admo- 
neatur  tantum   cura  corporew   fragilita- 
tis  ad  ea  (^uai    sunt  saeculi   redire.  Qux 
est  ista  quee  ascendit  de  desertn  deliciis 
affluens,  innixa  siiper  dilectuni    siniml 
Yox  synagoga^  admirantis    Kcdesiam  de 
gentibus  congregatam.  Quse  est  ista,  in- 
quit,  idest   ([ualis   est   et   quanti   merili, 
qnse  asccndit  de  deserto  ?  Deridicta   enim 
fuerat  a  Deo  per  idololatriam  et  veritatis 
ignorantiam.  Ascendebat  ergo  virtulum 
gradibus  de  deserto,  hoc  est  de  errore 
infidelitatis,  in  quod  ad  tempus  derelicta 
fuerat,  dcleciis  affluens,  hoc  est  virtuti- 
bus   abundans,    innixa^  inquit,  super  di- 
lectum  suum,  idest  fiducialiter  in  Chrislo 
agens,  et  omnes  virtutes  suas  ct   cuncta 
bona  ad   ejus  gratiam  refcrens  :  sciebat 
enim  se  nihil  suis  viribus  implere  posse  ; 
ideoque  cura  Apostolo  dicebat,  I  Cor.  xv, 
10  :   Gratia  Dei  sum  id  quod  sum.  Et  no- 
tandum,  quod  dicit,  Supcr  dilectum  suum : 
nam  synagoga  soiam  se  putabat  luii)ere 
cognitionem   Dei,    ceteris  gentilibus    iu 
ignorantia  Dei    constitutis  :  imtus    enim 
ut  ait  Psalmista  Psalm.    lxxv,  2  :  in  Ju- 
dsea  Deus.  Sed  ita  admiranti  synagoga> 
respondet  ipse  sponsiis  ct  dihictus  [^cr  id 
quod  sequitur  :  Sub  arhore  malo  suscilari 
te.  Ibi  corrupta  est  niater  tua,  ihi  violata 
est  genitrix  tna.  Arboiem  maUnn  Crucem 
dominicam  debenins  accipere,   sub  qua 
arbore  suscitata  est  synagoga,  (jnia  ijisa 
a  praivaricatione  originaiis  j^eccati,  et  a 
potestate  (lial)oli   jicr  ciuccm  Chrisli  re- 
dempta  (!st.  Ibi  suscitata  ost   (jiia'  j)ecca- 
tis  erat  mortua.  Kl   bene  arborcin   mali 
dicil  :  nain  et  siijira  huic  arbori  Christuiu 
coiujjaravit    dicens  cap  ii.  Sicut    inulnin 
intcr  ligna  si//varum,  sic  dilectus  mcus  in- 
tcr  /iIios\  Ibi  rorrupta  cst  mntcr  tua,  rt 
violata  f/cnifri.r  tua.  Matrcin  (it    ^•^(Miilii- 
ceni  synagoga'  majoKMU  '  ct  jnincij^aicni 
plebeiu  .lu(laica>  [)artis  dicit,  (|ual(<s  eranl 
scriba^  cl    jihaiisa-i    (jui   Christiim    Pilato 
tradideriint,   (jiii   rclicjiiaiu    j)1cI)(mii    taii- 
(jiiaiu  inater  ct  g(Miitiix  rcg(M(>  dch(>l»aiit 
et  erudire  ;  (jiialcs  crant  illi   (|iii  sua(l(>ii 


tibiis  ipsis  principibus  improbe  acclama- 

bant  :  ('rucifit/e  eum  Marc.  xv,  li.  Ha^c 

ergo  mater  synagogae  siib   arbore   malo 

corrupta  et  violata  cst,  (jiiando  se   suos- 

que  [lostcros   crudcli    malcdictione  cons- 

triiixit  dicens,  Matth.  xxvii,  25  :  Sanr/uis 

ejus    suprr    nos,  et  su/ier   filios    nostros. 

Nam  et  isti  sub  Cruce  Christi  erant,  licet 

non    tide   devotione,   tamen  crudelis  vin- 

dicta^  sibi  et  suis  posteris  imprecatione. 

Ponc  mr  ut  sir/naruium  st//)f'r  cdi-  tnum., 

nt    si(/naculum   super    hrachium   tuum  : 

quia  fortis  est  ut  mors  dilectio,  diira  ul 

infernus  semulatio.  Uuia,  iiujuit,  sub   m- 

borc  malo  suscitavi  te,  hoc  est  quia  pas- 

sione  in  cruce  te  redemi ;  pone  me  ut  si- 

(/naculum  super  cor   fuum  :  hoc  est,  ha- 

beto    me    scmper    in    memoriam,  et    ne 

ohliviscaris  quanta  pro  tua  salute  pertu- 

lerim.    Pone   me,  inquit,  ut    signacu/um 

super  cor  tuum,  per  fidem,  pone   me  ut 

si(/nacu/um  supcr  hrfuJiium     fuum.    per 

dignam  operatioiiem.  Nani  et  nos   (juaii- 

do  ali(juid  remeinorari    iiohis    vohinuis, 

signaculum  digito  vel  hrachio   ini[)onere 

solemiis,  ut  illo  admoniti,  roi  cujus^  cu- 

rain  habemus  recordemur.  Kt  nos  ul  si- 

gnaculum  super  cor  ct  hrachium  Chris- 

tuin'  imponere  (leh(Mnus,  ul  cjus  mcmo- 

riam  sem[)cr    hahcainus,  et  ut    i(ictc  in 

illiim  cre(lciit(>s,  liilein  ipsam  bouis  opc- 

rihiis    exoriKMUiis  :    (ju.ul    .si    tV(M>rimus, 

ipse  (jiKKjue  nos  V(>lut  sif.rna(Milum  assu- 

mct,  cl    nostri   rccordabitur ;  jiixta  (juod 

Zorobabcl  jiidici    .liKl«>a>    ri>jiroinittit,  .\g- 

ga'i  II,  '1\  :  ///  i//n  die  '  susrifiifim  /<•,  Zo-  ^  gf^^g^ 

rnbabf/  scrvc  mcus,  rt  /Kuutm  te  sicuf  si- 

f/nni  u/nui   in    rnns/irrfn  mvn.  Nam  si  nos 

b('iK>liciiMuin  cjiis  obliti  lu(>riinus.  nc<>  ei 

(liKuas   gratiaiuiu  actiones  retuliM'iinus, 

ij)se  i|iio(jiie  iiostri  ol»liviscctur  ;  siciit  d« 

iiiijiio  rcge  .lechoiiia  dicit,  Jcr.  xxii,  2i  : 

Si  fuvrif  Jvrlnmias    annu/us   in   tlvxtera 

nuinu  mfii,  indv  vvf//fim  rum.  Qiiifi  fnrtis 

fst    ut    mnrs   (/i/fvfin,    i/iirti  iit    infeniiis 

,rmu/fitin.  Dilcctio    «'.hristi    fortis    pst   u( 

niors  :  sicul    ciiiiu  mors  niiiiuain  n  cor- 

pore  sc|iaral,  iit  j.iin   iiihil   coiiciijtisocrc, 

nihil  iii  [)ra'S(Mili   vita  liomiiii  licoat  nm- 

biic,  ila  dilcctio  Christi  (jnom  vcre  porva- 

scrit    lotiim    s.i'(iil(i    hnic    niorliUcnt.    ct 


•  .\i 


lilia^. 


Al. 


iiialrtMi). 


»   \l 


i|iiaiii 


.Vi.  «  CbnsU.  •• 


804 


iN  CAM.  cantk:. 


quasi  insonsibileni  nukiit  :  solunKjue 
Christo  vivcns,  mundo  niortinis  cst. 
Idcm  siMisus  ost  cum  ilii-it  :  Didd  uf  in- 
ferniis  .rniiilntio  :  nam  sicut  iniornus  eos 
quos  semel  recipit  nun(|uum  restituit,  sed 
sem|)cr  retinet ;  ita  verns  (Ilirisli  anior 
qnem  scmel  reccpcrit,  nun^iuam  diniil- 
lit.  llnde  Apostolus  dicit,  llom.  vni,  3o  : 
Qiiis  ?ios  srparahit  a  caritatc  Christi? 
Trihiilatio,  an  /anics,  a/i  anyastia,  an 
(//atlias  ?  ^Oi\  et  de  dilectione  Chrisli  hoc 
potest  accipi,  cujns  dilectio  fortis  luit  ut 
mors,  quia  intantnni  nos  dilcxit,  ut  im- 
mortalis  pro  nobis  niorlcm  suscipeiet. 
DuM  fuit  a^mulatio  cjns  ul  infcrnus, 
qnia  sicut  infcrnus  ncscit  miscreri,  aul  a 
ptcnis  reorum  miligare,  sic  Christi  dilec- 
tio  non  potuit  cessare.  aut  ullis  improbi- 
tatihus  porsecntorum  rcmoveri  ab  amore 
huniani  gcneris.  Quidam  hoc  quod  dici- 
tur,  t)ara  est  iit  in/crnus  iemalatio,  ad 
synag-ogam  refcrunt,  quif  g-ontes  jomula- 
batur,  et  invidebat  saluli  illarnm.  .Monet 
ergo  cam  Christus  hddc  dicens,  ut  ab  in- 
vidia  cesset.  et  saluti  Ecclesioi  congau- 
deat.  Lampades  ejus  lampades  icjnis  at- 
quc  /lammarum.  Lampades  cjus,  sciHcet 
dilccliones,  praicordia  sunt  sanctorurn,  in 
quibus  vehiti  in  vusis  dilcclio  inhabitat. 
Hae  ergo  lampades  ignis  sunt,  qnia  in 
cordc  ardent  per  amorem.  Lampades  ve- 
ro  nammarum,  quia  exlerius  lucent  per 
operationem.  Acpiae  multa'  non potuerunt 
extinijucre  caritatem,  ncc  flamina  obru- 
ent  illam.  A(]ua3  et  flumina  sunt  violen- 
tff"  persecutorum  minai,  vel  etiam  blan- 
dimenta  quibus  sanctos  et  caritale  Dci 
separare  nitnntur  :  de  quibus  Dominus 
in  Evangeho  dicit,  Mattli.  vn,  25  :  lo- 
queus  de  viro  qui  «dificavit  domum 
suam  supra  petram,  quod  vencrunt  flu- 
mina,  flavcrunt  venti,  et  impcrjerunt  in 
domum  illam;  et  non  cedidit.  Aqux  ergo 
multae  non  potuerunt  extinfjacrc  carita- 
tem  :  quia  nulla  tribulatio,  uulla  angus- 
tia  sanctos  a  caritate  Dei  separaie  vale- 
bit.  Si  dederit  homo  omnem  substantiam 
domus  suae  pro  dilectione,  quasi  nihil  des- 
piciet  eam.  Hic  vcrsiculus  non  eget  ex- 
positione.  Nam  nulke  hujus  mundi  subs- 
tautia?,  nulla;  opes,  comparatione  dilec- 


tionis  ali(|uid  8unt.  Legimus  (|uosdam 
sanctos  sna  dcidisse  pro  amor<!  Christi  ; 
scd  tamon  nihil  sibi  vidcbantur  dimitte- 
re  in  coinparationo  caritatis  ipiam  eme- 
bant  :  nuihi  Apostohis,  cum  non  sohim 
terrenam  substantiam,  sed  et  j^aternas 
traditiones  dimitteret  pro  Christo,  dice- 
bat,  IMiil.  III,  8  :  llxc  innnia  contcmno^ 
ct  arbitror  ut  stcrcora.,  itt  Christitm  lucri- 
/aciam,  idest  anioroin  ilhus  ac(]uiram. 
Soror  nostra  parvula.,  et  ubera  non  ha- 
bet.  Quid  fuciemus  sorori  nostrse  in  die 
quando  alloqucnda  est  ?  Vox  dilecti  syna- 
gogam  alloqnontis  est  pro  Ecclesia  gen- 
tiinn.  Soror,  inqiiit,  nostra,  idest  gen- 
tiiim  Ecclesia,  parva  cst.,  et  ubcra  noji 
habct.  Ex  magna  dihs  tione  diloctus  com- 
municato  cum  synagoga  nomine  dicit, 
Soror  nostra  :  (]uia  euim  ex  Judaeis  car- 
nem  assumpsit,  ideo  se  tjnasi  synagogai 
comparavit  et  exa»qiiavit '.  P«n;?</a,  in- 
quit,  est  soror  nostra.  Sicut  ahcujus  ho- 
minis  letas  describilur,  sic  etiam  aetas 
Ecclesia?  :  parva  enim  adhuc  erat  Eccle- 
sia  de  gentibus  congregata  sub  ipsis  Do- 
mini  et  Apostolomm  temporibus  quia  et 
parvitate  credentium  parva  existebat,  et 
ubera  nccdum  habcbat,  idest  uequa- 
qnam  pra?dicando  spiritiiaies  Dco  filios 
generare  valebat.  Dicit  crgo  quasi  consi- 
liuni  synagogae  requirens  :  Quid  facie- 
mus  sorori  nostrae  in  die  cjuando  alloquen- 
da  cst?  Allocutio  Ecclesia;  est,  vel  cum 
intrinsecus  occnlta  inspiratione,  vel  exte- 
rius  aperta  praidicalione  admonct  Deus 
animam  uniuscujnsque  ftJelis ;  et  est 
sensus  :  (Juando  per  Apostolos  meos  allo- 
quar  Ecclesiam  de  geutibus  cougrega- 
tam,  quid  faciemus  ?  idcst,  quomodo  illi 
praicepta  caelestia  coinmittemus,  utrum 
vidclicet  quaeque  minima,  an  quo  major 
cfficiatur,  perfectiora  ^  illi  secrctorum 
cadestium  mysteria  tradcmns?  Nam  Deus 
omnipotens  pro  mensura  et  capacitate 
mentis  humana^  temperat  verbum  pra^di- 
cationis,  considerans  vires  et  capacitatem 
auditoris.  Sed  synagoga  taceute,  ipse 
pro  ea  respondit  :  Si  miirits  est,  sedifice- 
mus  super  tntm  proputjttacula  argentia  ; 
si  ostium  est,  compinyamus  illud  tabulis 
cedrinis.  Si^  inquit,  soror  nostra  est  mu- 


'  Al.  :  «  exeeqaut.  » 


'  Al.  :  «  perfectioue.  » 


CAPTIT  VIH. 


6015 


rus^  aedificemris  auper  eum  propiif/naada 
arffentea ;  ac  si  «liceret  :  Cnm  cnr^peritit 
Apostoli  mei  prffidicare  Ecclesia^  de  ^yn- 
tibus  congregafa»,  si  tales  Inerint  audi- 
tores  qui  merito  perfectionis  murus  ap- 
pellari  possint,  dum  videlicet  vel  iugenio 
naturali  pra^diti,  vel  philosophica  erudi- 
tione  pra;stantes,  quasi  ahos '  defenderc 
et  mnnire  possunt,  ut  defendit  murus  ; 
aedificemus  super  hunc  talem  murnm 
propugnacula  argentea  :  addamus  illis 
eloquia  divinarum  Scripturarum.  Nam 
l'salmista  dicit  Psalm.  xi,  7,  Elof/nia  i)o- 
mini  eloquia  casta ;  anjentum  ir/ne  exa- 
minatum.  Si  vero  tales  fuerint  auditores, 
qui  nequaquam  hostihus  resistere  jjos- 
sint,  nec  tela  conlravenicntia  repeilere  ; 
sed  fuerint^  vehit  ostium,  ut  simplicia 
annuntiantes  possint  aTuiuos  ad  Kccle- 
siam  et  ad  fidem  adducere,  quales  sunt 
sacerdotes  minoris  gradns,  (jui  haplizan- 
do  in  Kcclesia,  et  divinis  mysfcriis  ini- 
tiando,  homines  in  Kcclesiam  iiifrodu- 
cunt  ',  compinc/amns  iUud,  ostiiim,  tabu- 
lis  cedrinis  ;  idest,  proponainus  eis  exem- 
pla  pra^cedentium  patrum,  qui  veliiti  co- 
dri,  imputribilia  videlicet  Hgna,  immar- 
cescif)ilia  opera  habent,  et  velufi  tabula^ 
scientiff"  et  caritatis  latitudiiic  diffusi 
sunt.  Latitudo  enim  tabiilarum  latifudi- 
nem  cordis  vel  scientiam  significat,  di- 
cente  l*salmista.  Psal.  (xviii,  '.\'l  :  Viam 
mandatorum  tuorum  cucurri,  rum  dila- 
tasti  cor  meum.  His  ergo  c«;drinis  tahiilis, 
idest  sanctoriim  exemplis,  coiupin^amiis 
illud  ostium,  uf  vidclic^M  eoriiin  iiiiiitcn- 
do  exem[)lis  aiiis  Kcclesiam  introciindi, 
veluti  osfiiim  janiiam  pandant.  E</o  mu- 
rus,  et  ubera  mea  sirut  turris  :  e.r  (fuo 
facta  sum  coram  co  ijuasi  pumti  ro/te- 
riens,  Vox  Kcclesia',  (lua'  cum  odisset 
pro  siia  sahife  coiisiilciitem  dilccfiim 
siiiim,  ipsa  hrta  rcspoiidiit  :  Ei/o  tnurus, 
siim,  et  uhrra  mea  sirut  turris.  lu/o,  in- 
quit,  murus,  qiiia  ego  siipra  fiiinaiii  pi^ 
train  fiindata  suni,  ct  ghiliiio  diviiia*  ca- 
rifatis  solidafa.  Sive  /nurus  suui,  qiiia  dc 
vivis  la|)idihiis  ef  elcctis,  hoc  esf  saiictis, 
simi  a'dillcala.  Et  ubera  uira  sirut  turris, 
(|uia  talcs  intra  ino  c.ontiuco  {[u\  vicoiibo- 


rum  alios  nutrire  possunt  spirituali  doc- 
triiia,  et  vice  muri  ct  tiirris  defendorc  et 
muiiire  ;  quiquc  *,  sicuf  turres  muniunt 
et  defeiiduiit,  ifa  merito  doctrina?  et  con- 
versafionis  inter  reliqua  membra  prapcel- 
luiit.  Hoc  autem  non  meis  meritis,  neque 
libertate  mei  arbitrii  habeo,  scd  dono  et 
gratia  sponsi  mei.  Ex  r/uo  facta  sum  co- 
ram  eo,  r/uasi  /lacom  re/terims ;  idest, 
cx  quo  ille  suiim  saiiguincm  pro  me  fu- 
dit,  et  repropitiando  mihi  i)eum  Patrem, 
dissolvit  inimicilias  qiia-  erant  iutcr  Deum 
et  hominem,  mihiijue  c(Blestia  pacifica- 
vit.  Ex  quo  ergo  hanc  pacem  reperi,  mu- 
riim  '  esse  et  habere  ubera  vice  turrium 
meriii.  Vinea  fuit  /)aci^co,'u]oi-,\  dilecto 
meo,  qui  veriis  est  pacificiis,  quia  per 
eum  pacificata  sunt  omnia  qu?R  sunt  in 
codis  et  qiia»  in  tcrra.  Iiidc  a  IVopheta 
/jater  futuri  sseculi,  /jrince/)s  pacis  appel- 
lafiir.  Isa.  ix,  6  :  lu  ciijiis  veri  pacifici 
typiini,  Salomon,  idcsf  pacificus,  aucfor 
hiijiis  carmiiiis  prccccssit.  Iliiic  crgo  fiiit 
viiiea,  videlicef  sancfa  Kcclesia.  QuiV  lia- 
bet  po/)ulos.  IIoc  dicit  iit  se  de  Kcclesia 
gentiiim,  non  de  synagoga  ostenderet  ca- 
nero.  Nam  synagoga  unius  tantum  gen- 
tis  fiiit  ;  Kcclesia  vero  hahet  popiilos. 
(|nia  omncs  genfes  intra  capacissimum 
suiim  grcmiiim  reccpit.  Tradidit  pum 
rustodibus  ;  nir  affcrt  pro  frurtu  ejiis  mil- 
Ir  ari/enteos.  (liislodes  hiijiis  viiiea*,  idest 
sancta*  hicclcsia',  siiiit  Prophcta'  ct  .\po8- 
toli,  ApostoloruiU(|ue  «^uccessores.  Sive 
etiam  ciistodcs  sunt  angclica'  virtutes, 
(|iia'  ah  iiiciirsibiis  tciifiitioimm  ct  da'mo- 
iiiim  Kcclcsiain  ciisloiliiiiit.  Vir  nffert  /tro 
friirtii  ejiis  niille  nri/entros.  Oiuiies  viros 
fortcs  dicit  cl  pcrfectos.  Nam  vir  a  vir- 
liilc  voiMliir.  l-iiuliis  Kcclesia'  cst  co«!es- 
lis  vila'  rcmiincratio,  pro  <|iia  sanclH 
Kcclcsia  iii  pia'sciili  laborarc  iion  ccssat 
Mill»'  aiitcm  argcntci,  qnos  pro  fniclu 
vir  aflVrt.  signilicanl  oiniiia  ipia'  iii  hor 
iniiiido  possidcri  possnnt.  MillcnariiiH 
ciiiin  iiiimcrns,  pro  siimma  pcrf«>clionr 
(1  plcnitniliiie  ponilnr.  Vir^^rf^^priifntrtu 
linjiis  vinea'  mille  affert  an/enteos,  (|iiiH 
.sancti  oinni.i  sin  rcrnupiiint,  ct  patipcri- 
biis  cniuMiil,  iil  fiiictiis  hiijiis  viiicv,  lioc 


'  Al.  :  '<  ulioiio.*.  »  —  *  Al.  :  «  fiu-iil. 
'*  Al.  :  <<  iiilnii.liicuiil.  » 


'  Al. 


■•  i(iiiiiii|uv.  »  —  *  Ai.  :  <•  luuru».  • 


G0(;  IN  CANT.  CANTIC. 

ost  suponiam   niorco<lom,  oonso(|nniitiii-.  ipsa  Koclcsiaest,  quia,  utsnpcrins  lcctnm 

Tale  osl  illud  '  «piod  Ddmiiins  in  {'Ivango-  cst,  oicbro  so  promittil  oam  in   horlis  vi- 

lii  parahola  dicil,  Mallli.  xiii,  44  :  Si?nilf  soro.  Kr/j^o  Kcclosia  iii  liorlis  liabilal,  quia 

esf  re<j)uim  ( w/on/t/i  l/irstmro  altscondito  plaiitaria    virtntnm    assidiio    nntrit.    Nec 

in  affro,  quem  qui  invenit  /lotno,  abscon-  Iransitorio,   (juasi  poslmodnm  rccessura, 

<///,  cl  jira'  ijaitdio  i/liiis   radit,  ct  vendil  Wu  Inp^nrinm  ponit,  .'^od  fixa  stalionc  ibi 

ttniversa  qUtV  /la/tct,  ct  ctnil  af/rion  i//iit/i.  Iiabilat.    Fac  me,    iii(|iiil,   t/udirS   vocem 

Vinea  mea  coram  me  cst.  Vox  sponsi.  Tu  luatn  ;  idcst,  praedica  Kvangclium,   pra?- 

in(|iiit,  dicis,   qnia  viiioam  moam  Iradidi  ccpta^iun  moiv  logis  simul,  ct  promissio- 

ouslodibiis ;    tamon    vintia   mea    sompor  ncm    cddcslium  prannioriim   annuntia  : 

coram  mc  est  :  quia  licel  eam  custodibus  hoc  onim  mihi   jucundum  ct  delectabile 

meis  commiserim -,   ego  tameu   somper  est  ut  audiam  vocem  tuam  ;  hoc  est,  ul 

curam  illis  haboo,  nec  pro  ilia  sollicitus  audiam  te  vcrba  salutis  a^terna;   annun- 

esse  desisto  ;  sed  sum  eum  illa  usque  ad  tiantera.  Sed  et  amici   auscu/tatit\    idest 

oonsummationem  sieculi.  Mi//c  lui  paci-  angolici  spirilus  vocem  tuam  delectantur 

ficiy  et  durcnli  /lis  rjui  custodiunt  f/'uctus  andire,  quos  tibi  amicos  lcci  per  eirusio- 

ejns.  Mi//c  ti/i;  subaudi    argentei,    qiios  nem  sanguinis  mei,  tuosque  adjutores  ac 

pro   vineai    dedisti  fruclu,   pacifici    tibi  protectores  conlra  malignos  spiritus  ins- 

sunt ;  quasi  diceret  :  0  anima  fidelis,  noli  titui.  Sive  amici,  idest,  spiritus  justorum, 

dubia  esse  pro  aeterna  mercede,  pro  qua  auscu/tant,  quos  de  tuo  coetu   ad  me  in 

tua  omnia  dimisisti,  quia  mille  argentei  cffilestibus  assumpsi  :  et  ipsi  enim  de  tua 

tibi  pacifi  sunt ;  idest,  manet  pro  te  illa  prffidicatione   et    fratrum  salute  congaii- 

certa  remuneratio,  et  vcrum  inde  fruc-  dent.    Respondet   confestim   ipsa    sponsa 

tum  consecuta  es.  Et  ducetiti,  subaudi,  dilecto  suo  :  Fuge,  di/ecte  mi,  et  assimi- 

argentei,  /lis,  subaudi,  pacifici  sunt^  qui  lare  caprex,  /lintm/oque  cervorum  super 

custodiutit  fructus  meos.  Sicut  per  millc-  motites  aromatum.  Mira  responsio.  Invi- 

narium  plenitudo  perfectionis,  sic   etiam  tatur  ad  praedicandum,  ut  sponsus  audiat 

per  centenarium  summa  perfectio  desig-  vocem  ejus  ;  illa  vero  hortatur  sponsum 

natur,  quia  centenarius  do  l»va  in  dexte-  suum  ut  fugiat.  Sed  magna  est  mysterii 

ram  transfertur.  Ducenti   ergo  argentei^  consequentia.    Nam     superius    pra^dicta 

qui  de  duplicatis  sunt  centenariis,  .^igni-  fuerat  Chrisli  nativitas,  cum  dixit  :  Quis 

nificant  eos  qui    doctrina   et   operatione  dct  te  fratrem  meiim  sugetitem   i/beral 

perfecti  sunt,  qui  juste   et    pie  vivendo,  Praedicta  etiam  fuerat  ejus  passio  ubi  dic- 

semetipsos  custodiunt,    et  etiam  praidi-  tum  est  :  Si/b  arbore  ma/o  suscitavi  te. 

cando  alios  convertunt.  His  ergo  talibus  Nunc  consequenter  hortatur  sponsum  ut 

ducenti  argentei  pacifici  sunt,  quia  dupli-  fugiat,  hoc  est  velocissime  per  ascensio- 

cata  in    cffilis  ejus  manet  remuneratio ;  nem  ad  Patrem  redeat.    Et   est  sensus  : 

de  qua  videlicet  per  Danielcm  cap,  xii,  3  jubes  me   praedicare,    vis  vocem  meam 

dicitur  :  Et  qui  ad  justitiatn    erudiutit  audire.  Fuge  di/ecte    mi ;  idest,  implcto 

mu/tos.,  fu/gebi/tit  quasi  ste//3e  iti  perpetuas  incarnationis  et  passionis  tuae  mysterio, 

xtetmitates.   Hos   enim    duplicitor    jubet  revertere  ad  ccelum,  ut  nou  jam  te  sicut 

Apostolus  honorari,  dicens,  I  Tim.  v,  17  :  hominem,  sed  sicut  Deum  super  omnia 

Presbijteriquiinvobis sutit,  dup/ici /lotiore  cogitarc  incipiam.  Tunc  enim  audie?  vo- 

di(pii  /la/jeatitur ;   maxitne    qui  prxsutit  cem  meam,  quia  tunc  liberius  praedicabo 

vjbis.,  et  /aboratit  iti   verbo.  Qux  /labitas  omni  mundo.  Et  hoc  est  quod  Dominus 

in  /lortis,  amici  ai/scu/tatit.,  fac  me  audire  in  Evangelio  dicit,    Joan.    xvi,  7  :  Ego 

vocem  tuam.  Vox  dilecti  sponsam  Eccle-  veritatetti  dico  vobis  :  expedit  vobis  ut  ego 

siam  alloquentis.  0  Ecclesia,  quae  habitas  vadam.   Expediebat    enim    Apostolis    et 

in  hortis,  idest  quae  excolendis  virtutnm  omni  Ecclesiee  ut  Christus  rediret,   idest 

germinibus  insistis  :  hortus  etenim  sponsi  praesenliam  temporalem  absenlaret  :  quia 

^  Al.  :  «  Et  ducenti,  >.  subaudi   argentei  :  «  paei- 

'  Al.  ;  «  ut  iilud.  »  —  *  Al.  :  «  commiseracu.  »  fici  sunt,  »  sabaudi  :  «  his.  » 


CAPUT  VIII. 


607 


dum  in  corpore  praesens  erat,  non  pote- 
rant  eum  spiritualiter  amare,  et  non  pote- 
ranl  eum  quem  hominom  cernebant,  ut 
Denm  invisihilem  ot  uhique  priesentem 
cogitare.  At  post(|uam  coelos  ascendit, 
coBpit  eum  Ecclesia  spirituaiiter  diligere, 
et  sicut  Deum  jam  cogitare  et  prjedicare. 
Et  hoc  est  quod  Apostolus  ait,  11  Cor.  v, 
^ognovi-  id  :  Et si *  noveramus  Christum  secundum 

rnus  7 

carnem  ;  sea  nunc  jam  nori  novimns  eum. 
Ergo  dilecte  mi,  si  vis  me  ita  pra^dicare, 
refwje,  idest,  recede  ad  coilestia  ;  et  qui 
fuisti  comprehensihilis  per  humanitatem, 
efficere  incomprehensihilis  per  divinita- 
tem.  Verumtamen  ne  me  in  pra^senti  sine 
tua  visitatione  relinquas,  miiiique  te  pe- 
nitus  subtrahas  ;  Similis  esto  caprex,  hin- 


nuhque  cervorum  super  montes  aroma- 
turn.  Sicut,  inquit,  capre*  et  hinnuli 
cervorum  indomita  animalia  humanum 
consortium  fugiunt,  tamen  crehrius  in 
moutihus  vidoutur  :  sic  et  tu  post  tuam 
ascensionem  licet  invisihilis  sis,  dignare 
mihi  tamcu  sa^pius  dono  tu*  grati*  ap- 
parere.  Kt  hoc  super  montes  aromatum  : 
montes  enim  aromatum  sauc.ti  Dei  suiit, 
excelieutia  sancta'  conversatiituis,  et  ccelo 
proximi,  et  odore  ac  fama  virtutum  louge 
hileque  fragrantes.  liinc  et  Apostolus  de 
se  sibique  similil)us  dicit,  Phil.  ni,  20  : 
Nostra  conversatio  in  coslis  est.  Et  alibi 
II  Corinth.  n,  15  :  Christi  bonus  odor 
sumus  Deo,  iit  omni  loco. 


JN  CA\T1CUM   CANTICOIiLU 


EXPOSITIO   ALTERA 


P  U  O  OR  M  I  UM    S  .    T  1 1  O  M  A^ 


Sonet  vox  tua  iu  auribus  lueis  :  vox  eaiua  tua  ilulcii», 
et  facifts  tua  rlecora.  Cantic.  m. 


lii  principio  oujuslibel  libri,  qunntum 
ad  praeseus  spectal,  duo  sunl  notanda  : 
primo  quis  sit  libri  tilulns  ;  secundo  quae 
sint  cansae  oporis.  Praedicta  autem  anc- 
toritas,  quae  legitnr  Cantic.  n,  aliter  et 
aliter  exposita,  nobis  utrnmque  insinuat. 
Nam  si  verba  praedicta;  anctorilatis  sint 
sponsi  ad  sponsam,  idest  Cbristi  ad  Ec- 
clesiam,  tunc  declarant  nobis  libri  titu- 
lum ;  si  vero  intelligantur  de  Cbristo 
dicta,  manifestant  nobis  causas  operis. 
Intilnlatnr  autem  liber  iste,  Cantica 
Canikorum^  ut  ex  Glossa  haberi  potest. 
Cantns  tamon  qui  iu  hoc  libro  docetnr 
non  est  corporalis  seii  sensibilis,  sed  ma- 
gis  intellectualis,  et  secundum  spiritum. 
Dicimus  enim  dno  esse  genera  verbornm; 
interiora  et  exteriora,  sive  sensibilia  et 
intellectualia,  ut  patet  per  Augustinnm 
in  II  de  civitate  Dei,  ubi  ipsas  cogitatio- 
nes  cordis  locutiones  appellat.  Sicut  ergo 
in  locutionibns  exterioribns  secundnm 
melodiam  et  proportionem  prolatis  resul- 
tat  cantus  sensibilis  ;  ita  in  locutionibus 
interioribus  et  etiam  aflectionibns  secun- 
dum  proportionem  et  ordinem  debitum 
ad  Denm  directis'  resultat  qna^dam  melo- 
dia  spiritualis,  et  quidam  cantus  intelligi- 
bihs.  Non  enim  sic  debcmus  restingere 
nomen  cantus  ut  solum   in  sensibilibus 


vocibns  esse  habeat.  Nam  Boetins  in  mv- 
sica  sna  ostendit  musicani  proportionem 
aliquo  modo  circa  omnia  esse^,  inquan- 
tnm  singnla  secundnm  melodiam  per 
qnamdam  proportiouem  sunt  condita.  Si- 
cut  et  Augustiinis  in  iv  Musicai,  extendit 
numeros  musicales  ad  actiones  animaB. 
Nam  secundum  quinquc  nnmerorum  ge- 
nera,  quae  ipse  distinguit  in  ii  capit.  dicti 
libri,  idest^  secundum  nnmeros  judicia- 
les,  progressoros,  occursores,  recordabi- 
les,  consonales,  salvat  actioncs  ipsius 
animae.  Imo*  ipsa  usitatalocutio  admittit^ 
nt  manileste  dictum,  canticnm  appellet, 
sccundnm  quem  mocluni  geometrae  lo- 
qui  consueverunt  :  uiide  '^  cum  aliquid 
geometrice  probare  volunt,  dicunt  : 
Sicut  cantat  talis  propositio  ;  si  in  illa 
propositione  manilestc  illud  profertur. 
Quia  ergo  Deo  omne  cor  patet  et  omnis 
voluntas  loquitur,  et  cogitationes  et  af- 
fectiones  voluntatis  non  discedunt  a  me- 
lodia  et  a  proporlionibus,  qua,  et  secun- 
dum  quas"  attcnditur  operatio  virtuosa, 
quoddara  canticum  dici  possnnt.  Tale  est 
Canticum  quod  hic  cantatur  :  quia  hic 
exprimnntur "  debit»  atrectiones  et  cogi- 
tationes  cujuscumque  anima;  sanctae,  vel 
etiam  totius  Ecclesiae,  secundum  quas 
iutendit  gustare  divinam  dulcediuem,  et 


'  Al.  :  «  directum.  »  —  *  Al.  omittitur  :  «  esse.  » 
'  AI.  :  «  ut.  »  —  »  Al.  :  «  immo  cum.  >. 
*  Al.  :  «  admittat.  d 


•  Al.  :  «  ut.  » 

^  Al.  :  «  a  proportionibus,  secundum  quas.  » 

*  Al.  :  «  quia  exprimuntur.  » 


PROOEMIUM  S.  TIIOM.^. 


609 


habere  sui  sponsi'  consortium.  Kt  si  vo- 
lumus  secundum  quamdam  adaptatioiiem 
loqui,  dicere  possumus,  Deum  iiabere 
duas  aurcs  :  unamira!,  aliam  [lictalis.  Se- 
cundum  aurem  ira^  audit  clamorem  ;  se- 
cundum  quem  modum  dixit  ad  Cain  : 
Vox  sanr/ifmis  fratris  tui  clamat  ad  me 
de  terra  :  Genesis  iv,  10.  Secundum  au- 
rem  pietatis  dicitur  audire  cantilenas, 
idest  afrectioncs,  cogitationes,  orationes, 
desideria  devotarum  mentium  :  et  quia 
suave  est  illi,  scilicet  Deo,  audire  tales 
cantus,  et  delectatur  in  animabus  sonc- 
tis,  sicut  bonus  pater  in  bonis  filiis  ;  idco 
invitans  animam  sanctam,  sive  totam  Kc- 
clesiam,  ad  sic  cantandum  ait  :  Stmet  vox 
tua  in  aurihns  tneis  :  et  subdit  causam  : 
Vox  eniyn  tua  dulcis^  et  facies  tua  dccora. 
His  enim  duabus  causis  appetitur  cantus 
aiicujus;  primo^  propter  sc,  videlicet 
quando  cantus  est  dulcis  et  suavis  ;  se- 
cundo  ratione  cantantis,  ut  si  habcat  dc- 
coram  faciem  :  nam  cni  placet  vultus 
cantantis,  verisimile  est  quod  magis  de- 
lectatur  in  canlu.  Utroque  autcm'  modo 
delectatur  Christus  in'  anima  sancta ; 
sciliret  ratione  ipsius  cantus,  videlicet 
propter  bonilatem  affectionum  et  cogita- 
tionum  ;  et  rationc  ipsius  gratia*  :  nam 
gratia  Dei  in  csscntia  anima'  exislens  ' 
reddit  animam  bonam,  ot  opcra  ejiis  Dco 
grata.  Patet  ergo  quod  si  vciba  praMlicta 
sunt  sponsi  ad  sponsam,  dcsignant  titu- 
lum  hujus  libri,  qui  dicitur  Cantica  Can- 
ticorum^  quia  cxcellenti  nKtilo  liic  talis 
melodia  insinualur  :  consuevit  enim  gc- 
nitivus  pluralitcr  aj^positus  nominalivo 
dcnotare  excelhMitiam,  ul  Hex  rrtjnuni, 
et  Do/ninus  do/ninu/i(iuni.  .\pociUy.  xix, 
16. 

Scd  m  pra'di(ta  verba  vohimus  oxpo- 
nere  ul  sint  verba  Kcclosia'  hxiuentis  ad 
Christum,  dcsignant  nobis  caiisas  hiijus 
opcris,  iicct  scric,  littcra*  contradiccrc 
videatur.  Ks  quo  taiiUMi  a  veritale  lliliu 
non  discodit,  lum  est  talis  cxposilio  re- 
pellenda  :  ([iiia  in  sacra  pagiiia  non  so- 
lum  assignatur  sensus  litlcralis,  (lui  sem- 


per  est  continuus,  sed  etiam  mysticus, 
quem  non  oporlet  esse  continuiim.  Se- 
cundum  hoc  ergo  dicamus,  quod  causa 
materialis  et  eflicicns  nolatur  cum  dici- 
tur  :  So/iet  vox  tua  i/i  auribus  /neis  :  for- 
malis,  ciim  dicitur  :  Vax  enim  tua  dul- 
cis  ;  finalis  cum  annectitur  :  Et  facies  tua 
decora.  Sponsus  et  sponsa,  idcst  Chris- 
tus  ct  Ecclcsia,  sivc  Christus  et  anima 
sancta,  cst  materia  hujus  libri'"*,  ut  (llos- 
sa  tangit.  Quod  si  sponsa  dicit  sponso  : 
So/wt  voj:  tua  i/i  auribus  oteis,  causam 
matcrialem  habemus  et  etiam  efficien- 
tcin  :  (juia  sponsus  ipse  '  qui  est  verns 
Deus,  cum  hoc  (juod  est  subjectum  sive 
matcria  doctrinai  sacra3,  est  etiam  prin- 
cipalitcr  causa  efficicns  hujus  scicntia'. 
Dc  causa  vcro  instriimentali  non  sit  no- 
bis  cura»,  qiiia  hujusmodi  caus;e  haben- 
tur  rospectu  doctrinae  sicut  instrumcnta, 
sicut  penna  scribentis'*,  juxta  illud  Psal. 
XLiv,  2  :  Li/if/ua  mea  ca/a/nus  scribai  ve- 
lociter  scribentis.  Sicut  ergo  snperstitio- 
sum  csset,  cum  (lujcreretur  de  auclore 
alicujus  libri,  (jua-rcre  cum  qua  penua 
scriplus  fuisset  liher;  ita  quodammodo 
supcrstitiosum  vidclur  (juod  aliijuis  sit 
multum  sollicitus  inquirere  causas  ins- 
tnimcntales  Scrii)tura*  sacra»  :  nam  si 
(•onstat  de  vcritale,  (luod  libor  sit  a  Spi- 
rilu  sancto,  non  cst  niagna  cura  adhi- 
b(;nda  ad  invcnicndiim  aiictorcm  alium. 
(jiiod  si  tamen  aliler  vldcatur  de  hoc  ad- 
hibcnda  cura,  dicimus,  qiuul  Salomon 
fiiit  talis  cau.sa  hujiis  libri,  qui  socundum 
(juod  G/ossu  tangit,  fuil  trinomius,  ot  so- 
cuiuliini  niimcrimi  iioininiiiu  tros  odidit 
libids.  Dictiis  ciiiin  fuit  ;  Salomon,  idosl 
pacilicus  ;  Jcddidia  \  idost  dilcclus  ;  ct 
Kcclosiaslos,  idost  conoioiialor.  Socun- 
duin  cniin  qiiod  fuit  i^acillcus,  odidit  li- 
bnim  l'rovorbiorum;  secunduni  (juod  fuit 
dilcctus,  odidit  libriim  Caiiticornm  ;  «'1  so- 
cuiultiin  (iiiod  fuil  concionator,  odidil  li- 
bniiu  Kcclcsiasles. 

Causa  auloin  formalis  haliotur  cum 
snbjiiiigitur  :  \  o.r  tua  du/cis.  Consuevit 
cnini   disliiigni   duplox    forma  :    scilicol 


'  Al.  :  «  spiritda.  » 

*  Al.  :  o  i<ioal.  » 

*  Ai.  :  «  onim.  »  —  ♦  Al. 

*  Al.  :  «  autecedeus.  » 

xvin 


*  Al.  :  »'  "ivo  Chri»luii.  ol  on»i«  ■■»  «an.ln.  Etl  «Dim 
lualcria  liiijn»  liliri.  « 

'  Al.  :  ii'»«*  <*»l-  »  —  •  Al.  iiinituiur  ;  «  »trilH«nH«.» 

•  Al.  :  o  Idida.  ■ 

39 


610 


IN  CANT.  CANTIC. 


fonnji  traotatns'  qn.T  est  modus  ageiuli  ; 
el  forma  tractaiuli  ^  qwa*  est  ordinatio 
rapitiilonini  ad  invicom.  Modns  autem 
afrendi  in  aliis  scientiis  est  approbalivus 
ant  improltativns^  :  in  doctriua  vero  sa- 
rra,  ixdissime  in  canone,  esse  videtur 
inspiralivus  idest  revclativus,  quia  *  magis 
talis  tractatus'^  innititur  revelationi  quam 
prohationi.  Modns  anlem  iii  isto  libro 
specialiter  videtur  esse  aircctivns,  desi- 
derativus  et  conlemplalivns.  Unde  Glussa 
laugit,  quo  modo  hujus  lihri  est  osteii- 
siviis,  qnah  ^  dosidorio  mcmhra  oapiti  ad- 
hapreant,  ei  placere  conlendant,  ct  quali 
anectione  sponsus  Ecclesiam  dihgat  : 
unde  mo(his  agcndi  hujus  oonvenienter 
notatur  pcr  hujusmodi  duh^cdinem,  cum 
dioit  :  Vox  tua  dulcis  :  quia  complacen- 
tia,  aflectio  et  desidcrium  quamdam  dnl- 
cedinem  amoris  important.  Et  hoc  ctiam 
potest  haheri  forma  tractandi'  quae  talis 
debet  esse  qualem  requirit  modus  agen- 
di.  Immo,  qnia  ipse  ordo  capitulorum  ad 
invicem,  bene  intellectus,  animam  de- 
muloct  et  dclectat ;  non  inoonvcnicnter 
forma  tractandi*  per  dulcedinem  intelli- 
gitur.  Causa  vero  finahs  hahetur  cum 
subinfertur  :  Facies  tiia  decora.  Est  igi- 
tur  finis  hujus  libri,  ut  Glossa  tangit,  di- 
leotio  secundum  quam  sponsa  dclecta- 
tur ;  et  cum  hoc  potissimc  sit  propter  de- 
oorem  faoici  sjionsi,  oonvenienter  tahs 
finis  insinuatur  cum  dicitur  :  Facies  tua 
dccora. 

Dubitaret  forte  aHquis,  oum  in  tota  sa- 
cra  pagina  finis  sit  dilectio,  quomodo  dif- 
ferenter  dileotio  Dei  sit  finis  hujus  libri, 
et  totius  dootrina;  sacra?  :  et  utrum  prop- 
ter  hoc  quod  finis  hujus  scicntiai  est 
opus  an  praolica  scicntia  dici  possit. 

Ad  hon:in  evidcntiam  est  notandum, 
quod  sicut  in  tota  physica  naturali  finis 
est  cog^ioscere  corpus  mohile  inquantum 
mobile  ;  in  libris  autem  partiahbus  hu- 
jusmodi  finis  oontrahitur,  sicut  patet 
quod  in  lihro  PJnjsicoruyn^  non  intendi- 
tur  cognitio  oorporis  mobilis  quocumque 
speciali  mod  ),  scd  cognitio  tahs  corporis 


simplioitcr,  non  oontrahcndo  ad  hoc  vel 
ad  illud  ;  in  libro  vero  de  Geiteratione 
iutciKHfur  taHs  cognitio,  ul  contiahilur 
oorpus  '"  mobile  ad  formam  ;  in  libio  vero 
dr  Codo,  ad  situin,  et  sio  in  aliis  lihris, 
modo  contraoto,  intenditur  cogiiitio  taHs 
corporis  :  eodem  modo  in  doctrina  eocle- 
siastica  dileotio  Dei  in  universali  sumpla 
intcnditur  quooumque  modo  manuduca- 
mur  ad  talcm  dilectionem  ;  sed  in  partia- 
Hhus"  lihris  specifioatur  talis  intcntio  : 
ut  in  Gcnesi,  prout  ad  eam  dcducimur 
considerando  divinam  potentiam  :  quia 
ibi  ostcnditur  quomodo  Deus  ccelum  et 
terram,  et  omnia  dc  nullo  produxit  in  esse. 
In  lioc  autem  lihro  specialiter  manuduci- 
murad  divinamdilectioncm,considerando 
diviuam  bcnignitatcm,  et  meditando 
quanta  affeotione  Christus  sponsam  suam 
diligat,  et  quanto  desiderio  moveri  debet 
anima  sancta,  ad  gustandum  dulocdinem 
divinam.  Quae  si  bene  advertimus,  non 
inconvenienter  finis  hujusmodi  libri  assig- 
natur  d.ilccfio  Dei,  licet  etiam  hoc  sit  fi- 
nis  totius  doctringe  sacra»  :  speciali  cnim 
modo  liber  iste  provocat  nos  ad  dilectio- 
uem  Dei  et  proximi. 

Ad  secundum  quaesifum  dioendum, 
quod  haBC  scientia  dicitur  Dei  dilectiva 
vel  afTcctiva,  ut  mauifeste  probavimus 
in  quaesfionihus  s>n])er  prim?im  Sentefitia- 
?'u?n  ;  et  si  propfer  hoc  aliquis  vcHt  eam 
appcllare  practicam,  quia  dilectio  est 
quoddam  opus,  sententiam  tencat,  lin- 
guam  corrigat.  Nam  scientia  practica 
prinoipalifer  ordinatur  ad  opus  exterius ; 
ideo  scienfiae  poHticai  practicae  nominaii- 
tur,  et  polities,  idest  bonitas,  dependet  ex 
operibus  nostris  :  nam  secundum  Philo- 
sophum,  quia  bona  facimus,  bonisumus  ; 
et  ex  similibus  actibus  generantur  similes 
hahitus.  Bonitas  vero  spiritualis,  quia  non 
dependetex  operibus,  exterioribus  immo 
ex  habifu  carifatis,  ct  ejus  operibus  ;  sacra 
pagina  quae  ad  talem  bonitatem  ordina- 
tur  praotica  dioi  non  debet.  Sicut  ergo 
scientiee  quae  ordinaturad  speculationem, 
nondiciturpractica,Hcetspecularisitquod- 


'  Al.  :  "  tractandi.  » —  2  ^1.  :  «  tractatus.  » 
3  Al.  :  «  approbntiviis  impn},niativu!5.  » 
*  Al.  :  «  tt.  >>  —  *  Al.  :  «  le.xtus.  » 
"  Al.  :  «  eil  (juasi.  »  —  "^  Al.  :  «  tractatus.  » 
8  Al.  :  «  tractatus.  » 


9  Al.  :  «  in   libris   autcm   partialibus  hujus  finis 
contrahitur,  ul  in  libro  Philosophicorum.  » 
'0  Al.  :  »  ut  contracta,  ut  corpus.  a 
"  Al.  :  «  spiritualibus.  » 


CAPUT  I. 


611 


(lamopus;  sed  suscipit  nomenex  spccula-  cxlcriora,  ab  eis  dehet  denomiiiari   spe- 

tione,etdiciturspeculativa:sicettheol()gia  cialilcr  theoioj^ii,  et  debet  dici  afTecliva 

ordinatur  ad  alFectioncm  sivc  dilectionem  vel  dilcctiva,  et  non  praclicu.  His    visis, 

caritatis,  quia  hujusmodi  opera  non  sunt  acccdamus  ad  cxposilionem  liltfru'. 


TIIACTATCS  PRIllLS.  SIVE  PHIil  PAIIS  TOTIiS  LIDIII 


CAPUT    PRIMUM 


Osouletur  me  osciilo  oris  sui :  quia  meliora  sunt 
ubora  tna  vino,  fragrantia  ungucnlis  optimis. 
()leuui  elfusum  nomen  tuum  ;  ideo  adolesci-utuiae 
(lilexerunt  tc.  Trabe  me  post  te  :  curremus  in  odo- 
vvm  uuguentorum  tuorum.  lulrodu.xit  mo  rex  in 
ccliaria  sua.  Exultaljimus  ct  Iffitaltinuir  in  tc,  me- 
mores  uberum  tuorum  super  vinum.  Recli  diligunt 
tc.  Nigra  suui,  sod  formosa,  filia^  .lorusalem,  sicut 
tabernaciila  Codar,  sicut  pellos  Salomonis.  Nolite 
me  considerare  quod  fusca  sim,  quia  decoloravit 
me  sol.  Filii  malris  moa;  pugnaverunt  contra  me, 
posuernnt  me  custodom  in  vineis.  Vineam  meam 
uun  custodivi.  Indicamihi  quom  diligil  anima  moa, 
uiii  pascas,  ubi  cubcs  iu  moridio  ;  uo  vagari  inci- 
piam  post  gregos  .sodalium  tuorum.  Si  ignoras  le, 
o  puloberrima  inter  mnlieros,  ogrodoro,  ot  abi  post 
vostigia  gregum  tuorum,  et  pasce  ha;dos  tuos  juxla 
tahi  rujicula  pasturuni.  Kquilaliii  uhmi  in  runijjus 
IMiMr.ioiiis  assiinilavi  to.  aniica  luoa.  Piilolira'  siint 
genrn  tu?B  sicut  turturis,  coUum  timi  sicut  mouilia. 
Murenulas  aureas  faciemus  tibi,  vormiciilatas  ar- 
genld.  Duin  csset  rox  iu  accubitn  suo,  iiardus  mea 
dodit  odorom  siim.  Fasciculiis  mvrriia'  dilootus 
mous  inihi,  intor  ubera  mca  commorabitur.  iJotrus 
Cypri  ilileclus  meus  iiiilii,  iii  viiieis  Dngaddi.  Ecce 
tii  pulchrji  es,  aiiiica  mea  ;  occe  tu  piilrbra  cs, 
oouli  tiii  ool  imbariim.  I",cce  tu  ]>ulobor  os,  dilorlo 
mi,  et  decorus.  Lectulus  noster  lluridus,  tigna  do- 
mornm  nostrarum  ocdrina,  laquearia  noslni  oy- 
pressiua. 

Oaculptiir  me  osnilo  oris  sf/i.  Inlonlio 
principalis  hnjiis  opcris  est  ox[)rimorc 
mnlna  desideria  iiilci"  spoiisiim  ot  spoii- 
sam,  sivc  intor  Cliristiim  ol  Kcch'siam  : 
ot  (juia  sccuiidiiin  aliiim  et  aliiim  slaliim 
'  alia  sunt  dcsidcria,  ideo  socnndiim  di- 
vcrsos  status  Kcclcsirp  oporlct  nos  hunc 
librum  dividcrc.  l',cclosia  oniin^potost 
Iripliciler  consldorari.  Piiino  (piaiitiim  ail 


slaliim  primitivum,  scilicet  qiiantiim  ad 
statiim  rami  fracti  :  '  nam  Juda'i  sniit 
cxra^cati,  ct  gentiles  sunt  admissi,  juxta 
illud  Rom.  xi,  17  :  Tn  qiiidrm{^cui\\\s''  ) 
cum  olcaster  esses^  itisertus  es  in  illis  idcst 
ramis  bona»  oliva-  et  socius  rudicis  rt  jtiii- 
(jueiVmis  bonx  oliiw  fuctu^  cs.  Sccuiulo  ' 
rursum  potcst  considcr:iri  quantimi  ad 
stalum  ultimum,  (luando  Jiida'i  omnes 
salvi  ficiit  :  iiuia  liinc  tomporis  .v/  fuerit 
numorus  fdiorum  Isracl,  sicut '  arena  ma-  'tmqunm 
ris,  residui'  sa/ri  ficnt  Rom.  ix,  27.  El  '"''"J""' 
(inia  iion  cst  darc  extrcina  sino  medlo, 
idco  pra-lcr  staliiin  primiim  cl  ullimiim 
est  daro  modinm.  llos  aiilcm  Ircs  slalus 
(lU(Mlammo(lo  taiipit  .Viiostoiiis  ad  Rom. 
XI,  2.'),  ciiin  ait  :  ^)///V/  cvritas'  venit  in  '  rontingU 
Israel  es  jjartr  ([\v,\\\[m\\  ad  statum  primi- 
tiviim  (loncc  jilrnitudo  ijcntium  intrarct :' 
(luaiiliim  ad  statiim  inodiiim,  sociiiidum 
(]uom  Kcclosia  [)rolicil,  ol  (jiiasi  uiiivor- 
salilor  ^'onlos  siint  convorsa'.  Kl  suluiit, 
([uod  //////'  onniis  Israri sa/rus  rrit,  (jiiaii- 
liim  ad  statnm  iiltimiim,  ([uaiido  Jiida>i 
[iIoiK»  coiivorlontnr  ad  riiri.sliim  :  (|iioil 
oril  in  liiio  sa'ciili.  Socimdiim  hos  tros 
slatns  libor  islo  diviilitiir  iii  tros  paitos. 
Onia  [iriino  dos«ribuiiliir  mutiia  dosidoria 
iiilor  ('.hrisliim  ot  Kcolosiam.  .socundiiin 
([iiod  Kcclosia  fiiit  iii  stalii  [)rimitivo  ;  «to- 
ciiiido  (h^scribuiitiir  talin  (hvsjdoria  (jiiaii- 
tiini  ad  sl.iliim    inodium  ,    loriio    (lo.<iori- 


'  AI.  :  «  ot  sooiindiiin  quidoiu  aliiim  stnliim.  i> 

*  Al.  ouiilliUir  :  »  oiiiiu.  •> 

'  Al.  :  «  sooundi)  quantuiu  ad  slaluni  fraoti.  » 


*  Al.  :  n  noilioot  gonlilci).  » 

^  Al.  oinitliliir  :  a  kociiiuIo.  » 

*  Al.  omiltitiir  :   •  ri"«idui.  ■>  — 


Al. 


iiilrol.  • 


612 


IN  O.VNT.  CANTTC. 


bnntnr  (luaiilnni  ad  slalnni  nilinmni.  So- 
ciincla  pars  i'sl  ibi,  /s//  Intiilmti  Sftlo/nO' 
fiissc.raf/intft  fortes  anihiiint  ex  fortissimis 
Israel :  nltra  modinm  terlii  oapilnii.  Tor- 
tia  parsost  il)i,  Desconli  in  liorttini  meum 
'  ut  infra  cap.  vi,  oiroa  flncm. 

Prima  pars  dividiturin  dnaspartcs,  se- 
rnndnm  (juod  desidcria  primilivai  Ecclc- 
siw  dnplioitcr  distingui  ■  possunt ;  scilicet 
qnantum  ad  ad(;ptionem  boni,  et  quan- 
tum  ad  fngam  mali.  Primo  crgo  Saloraon 
dcscribitdcsidcria  sponsa»,  idest  Ecclcsiaj, 
sivc  anima»  sancta?,  secundum  quod  de- 
sidcrat  adipisci  divinas  dnlccdines,  et 
sponsi  sui  Cliristi  dcgustaliones.  Sccundo 
ponit  desideria  cjus,  sccundum  quod  de- 
sidcrat  fngcre  cxleriores  tribnlationes. 
Secunda  il)i,  Nigra  siim,  sed  formosa. 
Prima  dividitur  in  duas  :  qnia  primo  po- 
nitur  sponsa^  desidcrium  ;  sccundo,  quia 
ad  obtincndum  quod  desidcrat  non  potest 
per  sesponsa  sufficere,  implorat  divinum 
auxilium.  Secunda  ibi,  Tralte  mepostte. 
Prima  pars  dividitur  in  trcs  partes :  quia 
primo  ponitur  sponsa^  desiderium ;  se- 
cundo  subditur  dcsiderii  causa,  sive  rati.D  ; 
t(!rtio  exrationeassignataconcludit  spon- 
sum  suum  naturaliter  desidcratum  esse. 
Secunda  ibi,  Qiiiameliora  ;  tertia  ibi,  Ideo 
adolescentuLv.  Est  autem  tale  desiderium 
Ecclesia%  quod  desiderat  osculari  osculo 
orisDei,  idest  adipisci  dulcedinem  ct  gra- 
tiam  per  ipsnm.  Debct  ergo  optativelegi 
ista  littcra.  Osciiletur,  idest  utiiiam  oscu- 
larctur  mc  Dcus  Pater  osculo  oris  sui ; 
ita  quod  Deiis  Pater  sit  osculans,  Filius  sit 
os,  et  Spiritus  sanctus  sit  osculum.  Dici- 
tnr  autem  Filius  os  Patris,  inquantum  cst 
verbum  cjus,  et  manifestativum  ipsius. 
Spiritus  autem  sanctus  dicitur  osculum  ; 
quia  sicut  in  osculo  proccdit  corporalis 
spiritus  ab  osculante  per  os,  sic  Spiritus 
sauctusprocedit  etiam  a  Patre  procedendo 
a  Filio,  cum  Filius  hoc  babeat  a  Patre 
quod  spirct  Spiritum  sanctum.  Ideo  Au- 
gustinus,  XVI  de  Triti.,  dicit,  Spiritiim 
sanctnm  principaliter  procedcre  a  Patre. 
Desidcrat  ergo  guslare  dulcedinem  gra- 
tiae,  quffi  appropriatur  Spiritui  sancto 
participando  cjus  dona  et  suam  gratiam. 


Dcindc  ciim  dicit,  Quia  mfliora  situt  iilff- 
ra  fiia  vino,  assignat  causam  ctratioiK.-m 
dcsiderii  sui.  Oiio(linite(]iiam  cxponamus, 
Iriplcx  nobis  occurrit  (biliitatio  littcralis. 
Primo,  qiiia  vidctnr  texlns  hic  dissntus 
esse,  cum  prius  Ecclcsia  locnta  fucrit  in 
pcrsona  tcrtia  diccns  :  Osciilftiir  ?tie  os- 
ciilo  oris  .sui:  postca  assignando  causam, 
locuta  est  Deo  in  persona  secunda,  sub- 
dens  :  Quia  meliora  stint  ubera  tua  vino 
Secundo  etiam  apparct  textus  dissutus,  et 
inconveniens  ratio  :  (jnia  cum  sponsa  de- 
sideret  oscukim,  si  vcllct  assignare  cau- 
sam  desiderii  sui,  deberet  commendare 
labia,  per  qua'  fit  osculum,  non  ubcra. 
Tertio  videtur  inconveniens  hujusmodi 
dictum,  quiasponsa?  consueverunt  habcre 
ubcra,  non  sponsi.  Cum  ergo  in  pradicta 
locutione  sponsa  loquatur  ad  sponsum, 
non  videtur  competens  quod  laudat  ubera 
ejus. 

Respondeo  dicendum^  quod  primam 
dubitationcm  solvil  Glossa,  diccns,  quod 
sponsa  loquitur  more  amantis,  qui  prop- 
ter  fervorem  dilectionis,  loquendo  ordi- 
ncm  non  valet  servarc  ;  ideo  aHqnando 
loquitur  in  tertia  persona,  aHquando  in 
secunda.  Possumus  eliam  taHter^diccre  : 
sponsam  in  primordio  sua?  locutionis  lo- 
qiii  in  tertia  persona  quia  non  audet  tan- 
tum  Dominum  in  principio  aHoqui  in  se- 
cunda  persona  ;  sed  petitione  facta,  ''  co- 
gnoscens  se  taHa  desiderare  non  posse  si- 
ne  divina  gratia,  juxta  iHud  II  Corinth. 
Hi,  5  :  Non  quod  sufficientes  simus  cogi- 
tare  a  nobis  aliquid  quasi  ex  nobis ;  sed 
sufficientia  nostra  ex  Deo  est:  ideo  confisa 
de  Dei  auxilio,  qua?  prius  proposuerat  sua 
desideria  Deo  in  tertia  persona,  dicens  : 
Osculetur  me  osculo  oris  sui ;  in  dando 
rationem  sui  desiderii,  alloquitur  ipsuin 
in  secunda  persona,  subdens  :  Quia  me- 
liora  sunt  ubera  tua  vino. 

Secunda  dubitatio  ctiam  solvitur,  quia 
secundum  Dionysium,  I  de  div.  Nomin., 
intelHgibilia  sunt  incomprehensibilia  a 
sensibus  ;  ideo  pcr  unum  sensibile  non 
expresse  manifestatur  inteHigibile,  sed 
multa  sensibiHa  expressius  unum  intelli- 
gibile  '  notificant.  Ut  ergo  detur  intelligi, 


I  Al  «  tameu  aliler.  » 

*  Al.  :  «  Ecclesice  distingui.  » 


^  Al.  :  «  lamea  aliter.  » 
*  Al.  :  «  sancta.  » 


CAPUT  I. 


6i;j 


osculiim  a  sponsa  quasitiim,  non  fuisse  templationem  esse  felicitatem  :  namspe- 
carnale,  sed  spirituale,  in  quo  non  solum  culari  secundum  sapientiam,  idest  secun- 
boiiitas  labiorum,  sed  etiam   uberum,  et     dum  mctaphysicam,  cst  summa  felicilati ; 


alionim  scnsibilium  mnltorum^  pcrabun- 
dantius  comprehcnduntur,  in  laiicJando 
pra-dictum  osculum,  laudat  sponsa  ubera, 
non  labia. 

Tcrtia  dubitatio  solvitur  similitcr  a 
Glossa  :  quia  ideo  tribuit  sponsa  sponso 
ubera,  ut    ostcndat  se   figurativc    lotiui. 


qiiam  posucrunt  philosoplii.  bJco  IMiilo- 
sophus  in  iv  Ethic.  volens  talcm  fclicita- 
tcni  summ(!  c.vtollere,  ostendit  eam  essc 
ma.ximc  dch.'ctabih}m,  dicens  "  quod  Phi  • 
losophia  vidctur  habere  delectationcsini- 
rabilcs  puiitate  et  flrmitate.  Sed  contem- 
pkilio,ut  de  ea  loquuntur  thcologi,magis 


Ahtcr  etiam    solvi   potcst  :  quia   non  cst  coiisistit  in    sa[)ore,  ([uam   in   sapere  ;  et 

similc  dc  matrimonio  carnaH  ct  spirituah.  ma^^-is  consisfit  in  dilcctionc  ct  dulccdine, 

Nam  sicut  in  matrimonio  carnah   sponsa  quam  in  contemphitione. "  Et  si  invenitur 

dat  dotem  sponso  ;  in  spirituah  ht  etcon-  ahquando  studium    htterarum    pcrtinere 

verso,  quia  sponsus  charismatibus  dotat  ad  contempkitivam  vilam  secundum  tlieo- 

animam  :  sic  etiam  in  hiijusmodi  matri-  logos,  hoc  est  inquantiim  per.  iiujusmodi 


monio  ubera  principalius  competunt 
sponso.  Ilis  visis,  notandum,  quod  assi- 
gnarc  rationein  vel  'causam  quarcaliquid 
sit  de.sideratum,  est  ostenderc  illud  esse 
bonum  :  quia  seciindum  i*hilosophum  iii 
I  Elhic.  ct  I  Khetoric,  bonum  est  qucjd 
omiiia  appctuiit.  Et  quia  bona  spiritualia 
nobis  iniiotcscuiil  '  pcr  corporalia,  idco 
spoiisa  iii  ostciidcndo  bonitatcm  osculi 
spoiisi,  per  similcm  bonitatcm  divina' 
dulccdiiiis  comincndat  eam  tripliciter. 
Ihimo  ex  eo  quod  rehcit  gustum,  quod 
notatur  cum  dicilur  :  Qtiifi  jiieliora  smit 
nhfira  tua  vhw  ;  sccundo  ex  eo  ([uod  rcli- 
cit  odoratum,  qiiod  habctur  cum  siibjiiii- 
gitiir  :  Fratjraiitia  u/u/ncntis  t/j/tini/s  ; 
tcrtio  qiiia  dclcctat  taclum,  qiiod  habc- 
tur  cum  dicilur  :  Oleum  effusuni  /u/nir/i 
tuu/n. 

A(l  intclligcntiam  praHlictorum  notan- 
dum,  ([uod  diilccdo  quain  Ecclcsia  .s[)onsa 
rjiiisti  (i(>sidcrat  adipisci,  hauritur  scciiii 
diiin  conlciii[)lalivam  vilam.  Vita  aiitciii 
coiitcin[)Iativa,  [iroiit  de  oa  locuti  suul 
Iibiiosophi  ct  sancli  ',  non  accipitur  iiui- 
formitcr  :  nam  philo.so[)lii  fiiKUU  contein- 
plalioiiis  [louiint  in  sa[)crc.  Idco  iii  \ 
Ethir.  iibi  dclcrmiiiatur  dc  coutcni|)lalio 
no  ct  fclicitat(;, '' oslciidilur  o[)cratioucm 
perfectam  ^  sccuudiiin    s[)iritUiUcni    cuu- 


sfiidium  manuduciniur  in  ainorcin  Dei. 
Si  (]uis  crgo  ad  hoc  studct  ut  sciat,  non 
ut  a-dificet,  et  in  dilcctione  Dci  [iroliciat, 
coguoscal  sc  vivere  vila  confcinplativa 
secuiidum  philosophos,  uon  secundum 
thcologos.  Si  ergodc  hujiisinodi  contcm- 
platione '"secundum  sensibilia  "Io([ui  vo- 
lumiis^  pcr  ([iiamdam  adaptationcm  dicero 
possuuius,  vitam  coiitcniplativain  [ihiloso- 
phoruui  rcliccrc  audilum  ct  visum  ;  spi- 
ritualcm  aiifcm  contcmplatiouem  tlieolo- 
gorum  reficerc  gustum,  odoratum  et  tac- 
tuui.  Nam  liccl  omnes  scnsus  nobis  ad 
coguitioncm  dcscrviant,  potissimc  tamcn 
'^aiidiliis  (>t  visus  nobis  famulaiifur  ad 
sciciifiam.  .Nain  scciiudiim  IMiiloso[)hum, 
'^omn(M[no(I  ([uis  novif,  aiit  disccns  aut 
invcniens  novif.  Viiditus  crf^o,  ([iii  cst 
sensiis  discipliuabilis,  ut  dicilur  I  Metaph, 
iioliis  dcscivit  ad  scicntiani,  iil  Iiabctiir 
pcr  doctriiiam,  ct  ut  sumus  (li>ccntcs.  Vi- 
siis  vcro,  (|ui  [)hircs  (liircreutias  nobis'' 
dciiioiisfrat,  ut  iii  cod.  I  Mrtaph.  proba- 
liir.''dcscrvit  iiobis  ad  scicntiam,'*  ul  ha- 
bctur  pci  iuvcntioncin,  ct  iif  iuNcuicnlos 
iiovimus.  Idco  (*()ntcmi>l.if  ii>  [iliiloso|>hica. 
([ua'  consistit  in  saiierc,  ap|)arct,  si  cou- 
sidcrcntiir  |)i;cdicfa,  quia  [)olissiuio  rofl- 
cil  .uiditiiiu  cl  \iMiui.  Confcuqilatio  vero 
spinlualis,  qua"    coiiNistit    iii    sapore.  ct 


*  Af.  :  «  oxpros!<iiis  inl(Mli(iiliilt<.  » 
'  Al.  :  «  ct  iimlli>riiiii  sfiisiltiliiiin. 
^  Al.  :  «  flt.  » 

*  Al.  :  «  .Hpiiitunlia  innotocfniil.  •• 
»  Al.  :  «  riicoloKi,    Apostoli,      i'l 

EpitiirtM.  » 

*  Al.  :  «  declaralur  do  folic.ilnlf.  » 


IMiilo^oplii,    ol 


■^  Al.  :  «  p«'r  lulionfin  porloil.im.  » 

•  Al.  :  •  ol.  .. 

»  Al.  :  «  soriiiono.  » 

■0  VI.  :  «  (■oiiloiiiplnltonthiif.  ■ 

•  •   M.  :  •<  noniiiUva.  •—  '•  Al.  :  "  «ulom.  » 

•  '  \\.  :  n  plalouoin.  »  --  '♦  Al.  :  -  riTUin.  » 
•»   VI.  :   •  «liojliir.  ••  —  ••  Al.  :  •  tiu.T.  ■ 


614 


IN  CANT.  CANTIC. 


secuiKlnm  (iiiain  rst  n\i\^\s  vita  noslia,  ' 
liabcl  rciifcrt'  gusliini,  odoraluni  ot  lac- 
Inin,  (ina-  mafris  uohis  ilesorviuut  ad  iuj- 
rcssilatcin  vila«.  Uudo,  (Mim  l)catiludo 
pJiilosoiiIuMuin  coiisistat  in  inloUcctu  ; 
luMlitndo  vcro  spiriliialis  oomplclivo  ct 
cousnmmativc  consislat  in  volunlatc_,  ut 
suo  looo  polcrit  dodarari  cum  cogitationcs 
mcntis  dicantur  loculioues  ct  visioncs,  ut 
planc  dicit  Augusliuus  in  ix  de  Trinit. 
cap.  XI,  non  lanicn  propric  dicantur  gus- 
tationcs  ct  odoratioucs  ct  tac.tns,  quia 
talia  magis  vidcntur  tcnerc  se  cx  partc 
voluntntis;  satis  apparct  hcnc  cssc  dic- 
tuin  (]iio(l  pioposuimns,  contemplationcm 
pliilosophicam  roficcre  auditnm  ct  visum  ; 
spiritualem  veio,  gustum,  odoratum  et 
taclum.  Volcns  ergo  sponsa  commcndare 
contcmplationem  spiritualem,  non  phi- 
losophicam,  ait  :  Melioia  siint  nhera  tua 
vinOy  frdtjrnntiti  iinr/iientis  opfimis.  In 
quihus  veihis  tangit  tria  gcuera  homiuum 
exislcutium  in  Ecclcsia,  quos  aliqno  mo- 
doreficil  divina  dulcedo.  Nam  iiuiuantum 
ubera  sponsi,  idest  voluptas  dulccdinis 
cjus,  mclior  vino  dicitur,  idcst  omni  sa- 
porc  corporali^  roficiuntur''  perfccti,  qui 
talem  dulcedincm  nituntur  gustarc;  prout 
vero  hujusmodi,  idest  nhera,  unt  fra- 
(jrantia  itnguentis  optimis,  idest  omnihus 
odorihus  sensihilihus,  rcficiuntur  profi- 
cicntes,  qui  ad  talom  dulccdinem  moven- 
tur  per  odoratum.  Scd  ut  nomen  Christi 
est  oleum  effusiim,  propter  sui  molliliem 
et  pinguedinem  dclectans  tactum  supcr 
cctera,  rcficiuutur  incipientes,  qui  se  ha- 
hcnt  ad  modum,  hahcntium  solum  tactum 
secundum  spiritualem  vilam.  Nam  sicut 
tactiis  est  illnd  quo  rostringitur  ^  sensihi- 
lis  vita  in  infirmo  :  quia  alius  sccundum 
Philosophum  modus  vivendi  cst  secun- 
dum  alios  sensus,  alius  secundiim  tac- 
tum,  *  quia  talis  vita  siue  tactu  remanere 
non  potest  ;  ita  incipientcs  participant 
spiritualem  vitam  iu  infirmis,  proptcr 
quod  videnlur  haherc  solum  tactum  se- 
cundum  talem  vitam.  Scd  cum  proficiunl, 
sic   ralioiic    profectus  '  odoratum    acqui- 


rijiil,  secundum  (jnod  movcutur  ad  odo- 
rein  dnlcodiuis.  Ciim  vcro  perfccli  siiiit, 
plone  in  Christo  delcctantur,  ct  diilccdi- 
iiom  ejus  gustant. 

Deindc  cum    dicit,  Jtleo  adtj/escentui^, 
iiifert  cx  dictis,  sponsum  Christnm   uni- 
versaliter  dilectum  iu  Kcclesia  ;  et  coiiti- 
nuatur  sic  texlus  :  ( I  Domim!  Jesii  Clirislc, 
qui  os  omnia  in   omiiihns  '  conformaiido 
te  omnihus  perfectis,  proficicntihus  ct  iii- 
cipientihus,    omnihus    sccundiim    suum 
modnm  tuas    dulcedincs    Irihuens  :  (juia 
omnihns  sic  te  conformas,  itleo  ado/escen- 
tuhv,  idest  incipicntes,  <i^//e.re/-wy<//<?.  Vult 
ergo  arguere  sponsa  pcr  locumaminori: 
nnm  si  adolcsccntuUo,  idest  incipientes, 
dc  quibus  minus  videtur,  diligunt  Chris- 
tiim  ;  scquitur  quod  Christus  in  Ecclcsia 
universaliter  sit    dilcctus.  Et  notandnm, 
quod    ista  conclusio,  Ideo   adolescentuUe 
dilererunt  te,  dupliciter  polest  coutinuari. 
Primo  sccundum  quod  so^iuitnr"  ex  om- 
nihus  supradictis,  queraadmodum  cst  cx- 
positum  ;  secundo  sccundum  quod  seqni- 
tur'^  ex  immediate  suprapositis  ;  ut   quia 
nomcn   Christi  est  olcum  effusum.,  idost 
rcficit  incipientes,  ut  cst  cxpositum  ;  ideo 
adolescentulx ,  pcr  quas  intcllignntnr  in- 
cipientes,  dilexerunt  te.  Dicuntur  autem 
adolescentulgs    incipicntes,  ut   patet    per 
Glossam    dicentem,    quod    adolescentulx 
sunt  non  vetusta3  per  culpam,  sed  novellai 
pcr  gratiam.  Scmpcr  autcm  pcr  locnm  a 
minori  concludit,  "  Christum  essc  univer- 
saliter  dilectum. 

Trahe  me  post  te.  Postquam  sponsa 
expressit  suum  desidcrium,  quo  dnlcedi- 
nem  Christi  adipisci  volebat ;  videns  pcr 
sc  ipsam  non  possc  obtincre  suum  desi- 
derium,  in  parte  ista  implorat  divinum 
auxilium.  Et  dividitur  pars  ista  in  parlcs 
duas  ;  quia  iu  poslulando  tale  auxilium, 
primo  ponitur  sponsae  petitio  ;  sccuudo 
sponsi  cxauditio,  ibi,  Int7'oduxit  mc  rex. 
Circa  primum  duo  facit  :  qiiia  primo 
spousa  implorat  divinum  auxilium  ;  sc- 
cundo  confitelur,  ipsuni  csse  suave  et 
validum.  Primuin  hahctur  cum  dicitur  : 


'  Al.  :  «  cst  vita  uostra.» 

*  Al.  :  «  perficiuntur.  » 
'  Al.  :  «  roficitur.  » 

*  Al.  :  <<  i|uia  auimal  secuuduiu  Philosophiiui  <'st 
auiinal  secuudum  lactum.  » 


*  Al.  :  «  sed  cum  proficere  sit  ratioae  profectus.» 

*  Al.  :  «  iu  houiiuibus.  » 

■^  Al.  :  «  primo  quod  sequatur.  »^ 
s  Al.  :  "  socundo  quod  sequatur.  » 
s*  Al.  :  «  coucluditur.  » 


CAPTTT  T. 


C,in 


Trahe  me post  te.  Sccundum  cum  subdi- 
tur  :  Curremus  in  odorem  uncjuentorum 
tuorum.  Continuetur  ergo  sic.  Domine 
Jesu  Chrisle,  video,  quod  cx  me  non  pos- 
sum  ud  te  venire,  nec  tuam  dulcodinem 
gustare  :  ideo  tuum  auxilum  implorans ' 
rogo  :  Trahe  me  post  te.  Nam  secundum 
quod  Christus  dicebat,  Joan.  vi,  44  :  Ne- 


immiltit  radios  suos  sensibiles  ;  sic  Deus 
immitlit  radios  suos  iiitelli^'-ibiles.  Non 
tamcn  traliimur  uno  mtnlo  :  (juia  licet 
Deus  iino  modo  se  habeat  ad  omnia  ;  non 
tanien  se  liabent  omnia  unifurmiter  ad 
ipsum,  quia  eadem  iiifluentia  diversimudo 
recipitur  in  creaturis.  (Juumodo  aulem 
intelligendumsit  dictum  Dionysii,  et  quo- 


mo  potest  venire  ad  me,   nisi  Pater,  qui     modo  Deus  sc  habeat  ad  omnia  unifurmi- 


misit  me^  traxerit  illum.  YX  (juia  indivisa 
sunt  opera  Trinitatis,  ut  dicit  Augustinus 
1  de  Trinit.  c.  ni,  et  Damascenus  lib.  iii, 
c.  xviii  ;  ideo  sicut^  nullus  accedit  ad 
Christum  sponsum,  nisi  Pater  eum  tra- 
hal  ;  ita  nuUus  accedit  ad  Cliristum  spon- 
sum,  nisi  Christus  euin  trahat.  Bene 
ergo  dicit  sponsa,  idest  Ecclesia,  spoiiso 
suo  Christo  :  Trahe  me  post  te.  Deinde 
cum  dicit,  Curremus  in  odorem^  sponsa 
contitetur  auxilium  Christi  esse  suave  et 
validum.  Continuatur  autem  sic.  Non  ad 
insiitienliamdico  :  Trahe  me  post  te  :  quia 
tuus  tractus  est  .suavis  et  validus.  Qma  si 
lu  mo  Iraxeris,  non  solum  movebor  (jua- 
htercumiiue,  sed  etiam  iwivvAvninodorcm 
un(juentorum  tuoram;  idost,  velociter  mo- 
vebor,  dummodo  possim  suaviter  odorare 
virtutem  ct  dona  tua.  Notandum  autem, 
quod  cum  sponsa  dicit  sc  cursuram  ad 
trartum  Christi,  confifetur  ejus  tractum 
non  esse  violentum  sed  suavem  :  nam 
currere  cst  voluntate  moveri.  Ilin"sum 
(■ondtetur,  tal(!m  tractum  esse  lortem  ; 
quia  in  cursu  iiutatur  velocitas  motus, 
quse  sino  magiia  virtute  esse  non  potest. 


ter,  alibi  declaravimus.  Deinde  cum  dicit, 
Introduxit  inc  rex,  poiiifur,  (juomudo 
sponsus  exaudiat  petitiunes  sua;  spoiisie. 
Et  circa  hoc  sponsa  fria  ostendit  :  quia 
primo  dicit,  se  aiLdulcedineni  quam  pe- 
tierat,  csseintrodnctam  ;  secundo,  bonum 
quod  desideraveraf,  gaudet  sc  essc  adep- 
tain  ;  tertio  fatetur,  se  circa  illud  boiiiim 
non  esse  dccepfam.  Priinuin  cuin  dicifur  : 
Inlruduxit  mc  rex  in  ceUaria  sua  ,  secun- 
dum  cum  aimectitur  :  Exultabimus  et 
Ixtabimur  in  te\  tertium,  cum  subinfer- 
tur  :  Memores  uberum  tuorum  super  vi- 
lunn.  Jiecti  diligunt  te.  Continuafur  autcm 
sic.  Non  in  vaiiiim  iietii  diviiiiim  aiixiliuiii, 
quia  sponsus  meus,  (|ui  est  Chrisfus.  licx 
rcf/um,  et  Doniinus  du//iina/ifium.  A[)oc. 
XIX,  t6,  respicicns  huinilem  petifionem 
mcam,  i/if/oduxit  me  i/i  cci/aria  sua,  idest 
in  dulcedinem  suam,  dando  inihi  gratiam 
suam.  Dicitur  aiitcm  gratia  cellaria  in  [ilu 
rali,  (juia  ab  ea  lluunt  (>t  dcrivanfur  sin- 
giila'  virfiitcs  spiritualcs,  pi'i  licifiifcs  di- 
vcrsas  [tofcnlias  ;  et  secuiiduin  «livci"sas 
viifufes  divcrsarum  potentiaruin  diversi- 
ukmIc  Uetamiir  (>t  gaiidcmus  in  Domiiio  : 


Ncc  mirum,  si  Christus  traliit  siiavitcr  ct      ct  perfecti  sccundum  talos  virtutes  deri- 


fortiter,  (|uia  Chrislus  cst  Dci  virtus  et 
Dci  sapic/itia;  secundiim  .\posfoliim,  I 
ad  Corinfh.  i,  24,  cf  s//pic/ilia  ut  lcgitiir 
Sap.  VIII.  1,  afti/u/it  a  /i/ic  t/sf/ue  ad  /i/ir/// 
forfiter,  et  disj/o/iif  o//i/iit/  suaritc/-.  Et 
notandum,  ([uod  s|)onsa,  cum  |)osfiilaf  s(> 
trahi,  nominal  s(!  iii  singiilari,  diccns. 
Trahc  //ic  posf  fi'.  Ciiin  dicit  hujiismodi 
tractui  s(>  oliedirc,  iioiniiiat  S(^  in  [diirali, 
dic(Mis  :  Currc//ius//i  </d(/rct//  u/uptc/ifori///i 
tuoru//i  :  cujus  rafio(;st,  ([uia  l)(>iis,  ([iian- 
luni  est  do  se,  iiiiu  modo  frnhit  :  i|uia  sc- 
cundiim  l)ioiiysiuin  iv  dc  dir.  A'o/;/.,  si- 
cut  sol  non  ratiocinnns   iici^iic  [»ra'ligeiis 


vatas  a  gratia,  (|iiodainmo(lo  potamiis 
viiia  s[iiritualis  hctilia*  de  divcrsis  cella- 
riis.  Dciinlc  cuin  dicit,  Exulttibimtis  ct 
l,vfiibi//iur  in  te,  ostcndil  s[)onsam  l)unuin 
([iiud  (l(>si(lerabat,  scilic(>t  i[isum  Deiiin. 
esso  a(le[(t(un.  .Nam  secunduni  intuliiin 
int(>l(igendi,  [)rius  [)i>rfi«-iiniir  sccuiidiim 
giatiain  diviiiain  ;  (>l  [mslca  [»crf(>cti  [»er 
giafiaiii  adi|)isciiiiur  i|isiiin,  ad  ([ucm  gra 
tiain  nus  urilinaf  '  :  idco  introducti  [lor 
grafiain  iii  s[iirituab>in  hrtiliain,  E.ni/ta- 
bi/nus  ct  l,vttil>i/nur'  in  tc.  Notaiidiim  aii- 
tciu,  (|iiuil  iiniv«>r.Halil(M'  oiniie.s  hoininos 
a[)|M'luiil  b(>atttu(liii«>m ;   (liv«>rsillran(  ail- 


'  Al.  :  «  implornudo.  » 
>  Al.  :  <•  si.  » 


*  Vl.  :  n  oriliiinvil.  o 

*  Vl.    :   H  ilrlfrlii/.iiniii- 


fiif. 


IN  CANT.  CANTIC. 


toin  iii  p.-irticiilari  :  (jiiia  (iiiidam  pomiiil 
feruMtat(Mn  iii  voiiorois,  (iiiidani  iti  divitiis, 
ot  sic  donliis,  iii  (|uil)iis  iion  ost  vora  bca- 
titiido,  (jiiia  iioii  di^loclaiitm-  iii  ijiso  siim- 
mo  («I  voro  liono,  sed  iii  (jiiadam  pailici- 
pationo  cjiis,  iiKiuaiitnm  omuia  jiaitici- 
pant  i\o  plcuo  hono.  (Iialia  vero  divina 
facil  iios  poiiero  felicitalem  iii  summo  ot 
vero  liono,  ot  non  in  alio  ;  idoo  signaiitor 
dicit,  ExKltdhimiis  ct  I;vt/ihimur  in  to,  qni 
es  snmmnm  et  venim  lioniim.  Deiude 
cnm  dicil,  ^ffmores  nhcrum  tuorumsupcr 
viiiKf//,  oslendit,  se  circa  honum  (juod 
desideraverat,  noii  es§o  dceeptam.  Ad 
cujns  evideutiam  nolandum,  hauc  esse  dif- 
ferenliam  iiiler  sensibiha  et  iutellectualia 
bona  :  (luod  sensihilia  bona  antequam 
haheantur,  reputantur  magua ;  habita 
antcm  vih^scunl  :  ut  polcst  habcri  ab 
Augnst.  iu  Hb.  dc  doctr.  C/irist.  et  a  Phi- 
losopho  iu  I  Ethic.  :  proptcr  qnod  qnili- 
bet  invenit  se  deceptum,  cum  adipiscitur 
scnsihilia  liona  :  qiiia  non  reputatea  tauta 
boua  postcaqnam  hahet,  quantacredctjat. 
Sed  in  intellectualihus  bonis  non  sic  se 
habet ;  quia  hahita  majora  repntantur  et 
potissima,  et  prwcipuc  snmmum  hoimm, 
quo(^  Dcus  est.  Causa  autem  quare  bona 
sensihilia  per  modicumtempus  delectaut, 
et  quod  nou  iuveuiuntur  tanta  bona  si- 
cnt  crcdebantur,  assignari  potest,  quia 
hujnsmodi  hoiia  non  suut  delcclabiHa  sc- 
cuiuhim  sc,  scd '  quod  delectcut,  hoc  est 
rationo  habentiumappclitum  corrujitum  : 
qnia  unusquisque  cst  talis  quahs  finis 
videturei^  ut  dicitur  inlll  Ef/iic,  Et  quia 
hnjusmodi  appctitus  seqnitur^  naturam 
ut  transmulabilem  ;  ideo  facta  mutationo 
in  iiatura,  (juie  prins  orant  delectahilia, 
postea  non  sunt.  Unde  dicit  Philosopiiiis 
I  R/ictoric.  in  tract.  dc  disccptatione, 
quod  transmiitare  est  delectabile,  quiaiii 
ipsa  natura  (it  transmutatio.  In  bonis  au- 
tem  Dei  vol  divinis  non  sic  se  habet  : 
nam  talia  bona  secniuhim  se  sunt  appeti- 
bilia,  ot  ideo  delcctahiHa  sccuiulum  sc, 
quiaea  desideramus  sccnudum  ilkid  quod 
in  nobis  cst  supremum  ct  optimum.  Unde 
etiam    dcsiderando    ea,    distrahimur  ab 


hiijusmodi  variotalilius  :  propter  (jiiod 
laUa  adepla  nuiKjuain  liahcntur  iii  fasti- 
dio,  iinmo  semper  iuvoniuiiliir  csse  ma- 
jora  boua  quam  credorentiir  anto.  Conti- 
nuctnr  orgo  sic  littera.  Nos  memores 
iihcriim  tuorutii.,  idest  mcmores  (|uiid 
diximus  de  ubcrihns,  qnod  suut  mdioia 
vino,  non  sumus  deciipli  circa  talem  sen- 
tentiam,  quia  rccti^  idest  illi  qui  recte  s;i- 
piunt,  di/iijunt  te  super  vininn.  Bene  *  po- 
terat  diccro  ista  sponsa,  poslquam  iiitro- 
ducla  crat  in  ccllaria  sjioiisi,  et  giistavc- 
rat  diilccdinem  ejiis,  id  quod  dixit  regina 
Saha  regi  Salomoni ;  qua',  ut  hahetur  II 
Paralip.  ix,  5,  cum  audissct  famam  Salo- 
monis,  vonit  tontare  ciim  :  el  cum  locuta 
est  ei  quaicumque  crant  iu  corde  suo  ; 
postquam  exposuit  ei  Salomon  omnia  qiia' 
proposucrat,  uec  fuit  vcrhum  quod  pos- 
set  regcm  latcre,  vidcns  sapiciitiam  Salo- 
monis,  iion  erat  prai  stupore  iii  ea  Spi- 
ritus  :  dixitque  regi  :  Verus  esl  sermo 
cjuem  audieram  in  terra  mea  de  virtutibus 
tuis.  Notandum  autem,  (juod  sponsa  prius 
loquitur  in  singulari,  dicens,  Introdiixit 
me  ;  postca  in  plurali,  cum  subdit  :  Exu/- 
tabimus  et  /xtabimur  in  te,  memores  ubc- 
rum  tuorum.  Quod  propter  camdom  cau- 
sam  contiugit  quam  supra  assignavimus  '". 
Potest  taraon  alia  causa  assiguari ;  qiiia 
sponsa,  quae  unum  petiit,  multis  modis 
et  multis  communicatumet  communican- 
dum  invcnit ;  in  quibus  et  pro  quibns 
gaudcns  dicit  :  Exu/tabimus  et  /aeta/nmur 
in  te. 

Nigra  sum,  sed  formosa.  Postquam  po- 
sita  sunt  desideria  sponsae  secundum  qiue 
desiderabat  adipisci  divinam  dulcediiiem 
sive  divina  boua,  bic  ponuntur  desidcria 
ejus  secuudum  qua  desiderabat  fugcrc 
tribulatioiics  et  mahi.  Ad  intelhgentiam 
autem  dicendorum  notandum,  sponsam 
Christi  esse  Ecclosiam.  Ecclesia  autem 
dupliciter  potcst  accipi.  Primo  pro  tota 
congregatione  "^  ridclinm ;  sccundo  pro 
ipsis  pra^latis  :  quia  quando  ahquod  no- 
mcn  convcuit  toti  cougrcgationi,  lale 
nomen  dicitur  dc  superiori  parte  totius  ; 
sicut  videmus,   quod  hoc  uomen  homo 


'  Al.  :  «  ct.  » 

•  Al.  :  "  qiiia  ut  uuusquisque   est,  talis   ?ilii  liiiis 
Yidetur.  » 
3  Al.  :  "  scrvat.  »  —  '*  Al.  :  «  unde.  » 


">  Al.  :  »  propter  quod  camdem  causam  attiDgit, 
quam  superius  assignavimus.  » 
«  Al.  :   •  azgrofrationf'.  » 


CAPTJT  I. 


617 


est  nomcn  totiiis  conjuncti  ;  qnia  tamcn 
intcllcctiva  pars  in  hominc  esl  supcrior, 
nuncupamus  homincm  ctiara  illam  paitcm 
supcriorem,  quai  dicitur  intellectiva  : 
quia  quffi  facit  homo  secundum  intollec- 
tum,  dicitur  laccre  pcr  sc  ipsuni,  Proplcr 
quod  Philos.  in  ix  Ethic.  dicit,  iiomincm 
esse  magis  iiitcllcctum  quam  sensum. 
Sic  etiam  quia  nomen  Ecclesia^  dicitur 
de  tota  congrcgatione  fidclium,  pra-lali 
qui  suprcmum  gradum  in  Ecclcsia  tcncnt, 
dicuntur  Ecclesia ;  ct  (juod  prailati  faciunt, 
dicitur  unum  aut  duos  aut  trcs,  Matth. 
xvni,  17,  ait  :  JJic  Ecclesix,  idcst  prada- 
to,  secundum  unum  modum  exponcndi. 
Sic  ergo  accipiendo  Eccicsiam  pro  ipsis 
praelatis,  mclius  potcrimus  contiiiuarc 
seriem  littcra?.  Hoc  viso,  scicndum  cst, 
pradatos  proptcr  curam  quam  hal)cnt, 
duplicitcr  turhari  :  primo  cxtcrius  prop- 
ter  ilhitas  trihulationcs  ;  secundo  intcrius 


niter  Christiani,  et  maxime  pradati,  im- 
pugnahantur  a  Judads  et  gentilius,  a  riui- 
hus  non  impugnantur  modo  :  non  enim 
impugnantur  a  gcntihus,  quia  plenitiido 
gciitiiim  jam  iiitravit  Ecdcsiam  ;  ncc  im- 
pugiiantur  a  .Fiida'is,  (juia  iion  sunt  iilius 
auctoritatis  supcr  Chri.stiaiius  cujus  erant 
tuiic.  JJuo  ergo  facit  Salomon  :  quia  pri- 
mo  narrat  turljatioues  primitivai  Eccle- 
siai  in  qiiihus  diflcrchat  al)  ista  ;  secundo 
illas  ctiam  in  (luihus  couvcniehat  cum 
ista ;  et  hoc  iii  priiicipio  sccuiidi  cap., 
E<jo  flos  ctnniii.  Priina  pars  dividitur  in 
duas  part(!S  :  quia  priino  narrat  spoiisa 
hujusmodi  turl)ati()iicm  ;  secundo  petit 
Christi  suhveiitionem,  ihi,  Indica  mihi 
qncm  dUujit  cuiima  mea.  Tiirhatio  aiitem 
qucm  hahuil  primiliva  Ecclesia,  ditrcrcns 
a  modcriia,  craiit  slimiilatio  gcntiiim,  ct 
imi)Ugnatio  Judaforum;  idcocircaprimum 
diio  facit  :  quia  primo  instruit  P>clcsia, 


per  turhationcs  :  quia  intcriorcs  trihula-  '  quomodo  lurhahatur  ex  geiitilium  stimu- 


tioncs '  aliijuaiido  mcnl(>m  intantum  dis- 
trahunt  qiiod  si  post  trihulationcm  quis 
ad  mentcm  vclit  rcgrcdi,  invcniat  se  nou 
posse  pcrcipcrc  illain  dulccdincm  quam 
prius  pcrccpcrat.  Salomon  crgo  in  nar- 
rando  ihi  trihulationcs  Ecclcsia;,  idest  prai- 
latorum,  duo  facit  :  quia  primo  exterio- 
res  trihulatioiics  iiarrat ;  secundo  interio- 
res  distractioncs,  ihi,  In  Irclulo  mco  cjna;- 
sivi  r/ncm  diiif/it  nnima  mca  :  iii  [)rinci- 
pio  III  cap.  Propt(U'  [)rimum  nolaiKluni, 
quod  Ecclesia  primiliva,  de  (]iia  uuiic 
agitur,  ut  paletox  texlu,  hahehat  (juatuor 
gencra  frihulalioiiiim  ;  ct  quanlum  ad 
duo  convenichat  ciim  Ecclesia  modcriia  ; 
quantum  ad  alia  diio  diircr^ihat.  Nam 
Ecclcsia  modcrna,  sivc  [)ia'lali  lcmporis 
hujiis,"  du[)licitor  tiirhaiiliir  ;  [iiimo  cx 
administrationo  filioriiin  :  admiiiistraiifcs 
enim  noii  facilo  est  sino  lurhaliono  osse, 
uthal)olur!l  Coiiiifh.  xi.  Tiirhaiiliir  cliam 
ex  insidialione  Inereticoriim,  (jiiia  adliiic 
liodic  rcgiiant  multi  falsi  Ciiristiaiii.  Ilas 


lationc  ;  sccundo  quomodo  impugnahatur 
ex  Jiuhcorum  vcxationc,  ihi,  bilii uiatris 
mccc.  Prima  pars  dividiliir  in  duas  :  quia 
primo  ponitur  gciifirmm  iin[)iiguafio  ; 
sccuikIo  cx  illa  iin[)Uguatioiu'  suhiiifcrfur 
filiorum  iiistructio,  ihi  :  Xolite  jue  consi- 
derarc.  i*roptcr  primum  modiim  notan- 
dum-(]U()d  im[)ugiiafio  Ecclesia*  facit  ad 
cjiis  [lulchi  itiidiiicm  ;  idco  Ecclcsia  nar- 
raiido  fiiihalioiicm  ([uam  [lafit^hatur  a 
gciitilihus,  iiarrat  ctiam  [)ulchritiidiiicm 
suam.  Confiucnf  iir  crgo  sic  litfcra.  0  lllia' 
Jerusalem,  ([iiariim  curam  hahcrc  dcheo, 
ego  Ecclesia  mator  vcsfra  snm  nifjra  sicnt 
talnrnacnhi  Crdar ;  srd  cnni  fornntsusicnt 
jjcllrs  Stilnnionis.  Ccdar  fiiit  sccuiidus 
lilius  Ismaclis,  iif  dicifur  Cciics.  xxv,  et 
fuif  [)rofiigiis  su[)('r  fcrram,  sicut  Ismncl 
[)al(M*  siiiis,  cui  dictiiin  fiicrat  :  Mannstu,v 
conlra  omnrs,  rt  nntnns  tanninni  mntra 
tr.  Idco  Ccdar  ([iiasi  haliiliis  odio  ah  om- 
nihiis  gciitihiis  iioii  moiahatur  iiitcr  gon- 
tcs,  scd  moiahafiir  cxlra  iii   lcntoriis.  cu- 


autcm  diias  liii^ulatioiics  hahchal  |>iimi-      jiis  l.ilicriiaciila  rilioiic  [iluvia'  dcnigrala 


tiva  Ecclcsia  :  iiain  |)ra'iali  liiiic  lciiqioris 
hahchant  curani  siihditoriim  d  iia-rcfici 
insidiahantiir  ci.  Ilahchal  diamilla  Ecdo- 
sia  duo  gencra  tiirhationuin  ([iia'  non 
hahct  ista  .•  ([uia  nunc  tcmporis  comnm- 


craiil.  Sic  Ecclcsia  dcs[iccta  a  gciitilihus 
iiitt^r  eos  nhsijuc  tiirhatioiic  inanoro  non 
[lolcral,  iil  (ilnssa  vidcfur  fangcrn  :  in 
(|Uo  iiolaliir  liirhafio  iiiiain  Ecdcsia  pri- 
mifiva  [)afichatiir  a  gcnfihus.   Kl  licct  sic 


'  Al.  :  <<  sfcniKlo.  <niin  inlorinrfn  InluilaliouM.  » 


'  M.  iiinitliltir      n  iiDtiiiuliiin. 


C^\H 


IN  CANT.  CANTIC. 


cssoin  nipra  proptor  tiirbalioiios  illalas 
cxltMiiis,  allanicii  inlcrius  forinosa  si.in 
Sniit  pcllcs  Sfi/'i//imiis,  qiia'  riKMUiit  rii- 
hricata',  ex  qiiihiis  focit  taht'nia(  iihiin, 
si(Mit  (i/nssa  taiigit,  vel  ox  (iuihiis  tcxuit 
arcani  Douiiiii  :  in  cjiio  iiotalur  forinositas 
soiMindiini  laritatom.  DcMutlc  (Uin  tiicit, 
\()/i(v  ))ic  co)isi(/crarr  (jikx/  /asca  si))i,  qiiia 
(/t-co/orarit  )iir  so/,  [K)sl(juain  Ecclosia 
narravil  liirhationoni  suani,  nunc  ox  tur- 
halionc  iUata  convortil  se  ad  instruon- 
dnin  liHos  suos  ot  confirinanduin  oos,  di- 
ceiis  :  0  filia'  Jorusalom,  )io/ite  me  coiisi- 
derare  quod  fusca  si))i,  guia  so/,  idost 
Christus,  dcco/orarit  )ric,  iih^st  dcni^M^avit 
mo.  Dicitur  autoin  Christus  donigrasse 
Ecciosiam  priniilivam,  (|uia  fuit  causa 
linalis  sua^  dcnigrationis,  inqnantum  prop- 
tor  Cliristum  donigrata^  erat  sentiondo 
turhalionesillatasagontibus.  Intonditorgo 
Lcclesia  iustrucro  fiHos  suos  por  taloin  , 
ralionem  :  (|uia  intontio  ot  considoratio 
principalis  iion  ost  poiionda  in  iis  quai 
sunt  ad  finom,  sod  in  ipso  fine  :  sihI  tur- 
batioues  mundi  sunt  ea  pcr  qua?  vonimus 
ad  Christum  ;  Chrislus  aulem  est  finis 
noster  :  cum  ergo  turbamur  propter  Chris- 
tum,  non  dchemus  considcrare  iicc  cu- 
raro  do  ipsis  tiirhalionihus,  scd  lota  iiiten- 
tio  nostra  dohot  poni  in  Chrislo,  propter 
quem  taUa  sustinemus.  Deinde  cum  se- 
quitur,  Fi/ii  ))iatris  ))iese  pugnave)'U)it 
co)itra  ))ie ;  jjosucriuit  me  custodem  i)i 
vi)ieis,  ponitur  '  iHa  pars  in  qua,  postquam 
Ecclesia  narravit  turhationcs  gonliiim, 
narrat  slimulationes  .Judaiorum.  Ad  cujus 
evidontiam  notandum  est,  quod  Judaii 
persequondo  Aposlolos  et  Christianos,  qui 
erant  in  Jerusalcm,  fccerunt  quod  dicti 
Christiani  converterentse  adgentes,  juxta 
iHud  Act.  XI II,  46  Eccc  co)iverti)nur  ad 
(je)des ;  ct  convertendo  se  ad  gontcs, 
facti  fucrunt  custodes  vinearum,  idest 
gentium  :  propter  quod  saltemoccasiona- 
liter  Judaei  Ecclesiam  primitivam  custo- 
dem  fecerunt  in  vineis  gentium,  expol- 
lendo  eam  de  Jerusalem  :  propter  quod 
Apostoli  custodieudo  geiitos  noii  custo- 
dierunt  Jeru.salem,  qua^  erat  quasi  vinca 
propria    ipsorum.    In    numerando    ergo 


Ec(  lcsia  turbalionos  JiKhTorum,  tria  tan- 
gil.  Prinio  iiairal  jjcrsoiias  inipii^Miantos 
cain,  (Mini  dicit  :  Ei/ii  )natris  )iira',  idost 
Juda'i,  jju(/)iare)-u)it  co)itra  mc  :  fiiit  cnim 
synagoga  (luasi  mator  lujstra ;  (juia  ab  ea 
aii(iuo  modo  processit  Ecclesia.  Et  quia 
JiidaM  oraiit  filii  synagijga*,  ideo  Ecclesia 
vocat  oos  iilios  matris  sua?.  Secundo  po- 
nit  liirhationis  cxccssum,  cum  subdil  : 
Posurriuit  ))ie  custodc))i  ui  ri/tris  :  quia 
taiitus  fuit  exccssus  turhationisquod  Chris- 
tiani  iioii  valontos  stare  in  Jerusalem, 
convortorunt  sc  ad  gentes,  quarum  facti 
sunt  custodcs.  Tertio  pouit  impugnatio- 
nis  cfTcctum,  cum  subinfcrtur  :  Vbicam 
mr(U)i  )io)i  custodivi ;  quia  ex  hoc  sccu- 
tum  cst  ut  rolinnucrcnt  Jcrusalem.  Deiiide 
cumdicit,  Lulica  milnque))i  di/igit  a)iima 
mca,  ubi  pascas,  iibi  cubes  i)i  meridie, 
videiis  Ecclesia  se  habere  tot  turbatioues, 
petit  Christi  auxnium  et  subventioncm. 
Et  dividitur  in  parlcs  duas  :  quia  primo 
sponsffi  potitio  ponilur,  sivc  qua^stio;  se- 
cundQ  suhjungitur  qua^sitio  ratio,  ibi, 
Ne  vagari  i)icipiam  post  yreges  soda/ium 
tuo)'U)n.  Continueturergosic.  Omisponse, 
Domine  Jesu  Christe,  que))i  di/igit  a)iima 
mca,  tuvides.me  tot  trihulationibus  cir- 
cumveiitam,  ct  quia  sine  te  non  possum 
eas  fugere  :  ergo  uu/ica  ))iilii  ubi j)ascas, 
ubi  cubes  i)i  meridie.  Volebat  Ecclesia 
scire  domum  Christi ;  quia  domus  est  in 
qua  pascimur  et  requicscimus  ;  et  scie- 
bat,  Christum  non  esse  vagabundum ; 
immo  quicumque  ad  domum  suam  iret 
ut  cum  quai^rcrct,  et  ad  cum  recurreret 
in  suis  tribulalionihus,  scicbat  quod  eum 
semper  inveniret  paratum  et  promptum  ; 
idoo  dixit  ^ ,  hidica  ))iihi,  ubi  cubes  bi  me- 
ridie  etc.  Hominescuhant  iii  nocte  ;  Chris- 
tus  autein  in  mcridic  cuhat,  ct  in  plena 
luce,  quia  ipse  esl  Dcus  verus,  et  vera 
/ux,  eti)i  eo  toiebrx  )io)i  sunt  u/Zse.  I  Joan. 
I,  5.  Deinde  cumdicit,  Ne  vaga)'ii)icipia)n 
post  greges  sodalium  tuorum,  assignat 
rationcm  qua-siti  ;  nam  ideo  Ecclesia  in 
suis  tribulalionihus  recurrit  ad  Christum, 
ne  vagari  incipiat.  Et  ponitsodales  Christi. 
Dicuntur  autem  sodales  Christi  haeretici, 
qui  nolunt   esse   imitatores,  sed  socii  et 


■  Al.  :  «  posita.  » 


*  Al.  omittitur  :  »  ideo. 


CAPUT  I. 


619 


sodales  ipsius,  inquantum  propria  docere 
cupiunt,  etcsse  magistri,  utChristus  fuit. 
Deinde  cum  dicit,  Si  ignoras  te^  o  pul- 
cherrima  inter  muiieres,  ponitnr  Christi 
responsio.  Ad  cujus  evidentiam  est  scien- 
dum,^quod  sponsa  increpanda  erat  dupli- 
citer  :  primo  ex  ([uystione  quam  fccerat, 
cum  dixit  :  fndica  mihi,  nuhi  pascas  : 
videbalur  (!nim  velle  qua;rere  Dcum  ab- 
sentem,  nam  in  se  ipsa  debebat  cum  quai- 
rere  ;  ideo  quantum'  ad  (jua-stionem 
quam  fecerat,  increpanda  erat  de  igno- 
ranlia  ;  sed  quantum  ad  (]ua'stionis  ratio- 
nem  quodammodo  iucrepanda  erat  de 
diffidentia  :  videbatur  enim  dubilare,  ne 
Christus  semper  esset  praisens,  cam  adju- 
vans,  cum  dicebat,  Ne  vagari  i)icipiain. 
Dividitur  crgo  haic  pars  in  duas  :  quia 
primo  Christus  increpat  sponsam  de  ig- 
norantia  ;  sccundo  nc  diffidat,  narral  qua* 
mala  cam  sequentur  '  ex  tuli  ignoranlia. 
Egredcre  et  abi.  Dicit  ergo  :  O  pulchcr- 
rima  inter  omnes  miilieres,  ideo  quieris 
me  absentem,  et  dicis,  Lbi  pascas,  ubi 
cubes  si,  idest  ^  quia,  ignoras  te  :  nam  si 
te  cognosceres,  qua^reres  me  in  te  ipsa. 
Notandum,  quod  '  nominat  Ecclesiam 
pulcherrimam,  quia  Deus  (jua^rendus  est 
in  anima,  ut  anima  est  imago  ejiis.  Et 
quia  dc  tali  ignoranliaeam  increpat,  ideo 
appellat  eam  puhherrimam,  (|uia  ut  est 
imago  Dei,  pulchcirima  est.  Conse(juen- 
ter  cum  dicit,  Kgrrderc,  et  abi,  narrat 
mala  qu;e  sc^iuentur  ipsam  ex  lali  igno- 
rantia  :  et  dicit  duo  '.  Prinuim  cst  canilas 
intellcctus ;  secundum  malilia  aHiHtiis. 
Continuatur  sic.  Quia  \\\,  pulrhcrrinin  i/i- 
ter  muiieres,  sir  Ir  ignoras,  egrederc  rt 
abi.,  idesl  egredicris  et  abibis,  post  vrsti- 
gift  grrguni,  iilcsl  dogmala  et  excnii^la 
ha'r(!ticorum  :  iiam  <!(!  illis  grcgiliiis  nuiic 
loqiiitiir  d(!  (iuibiis  siipra  dixciat  :  Sr 
vagari  incipiuni  post  grrgrs  smhtliuni  tiu)- 
nim,  idest  post  liaTcticos,  ut  dicliim  fiiil  : 
in  (pio  nolatiir  igiioraiilia  iiilcllcctus. 
Ei pttsrr^  idcsl  pasces,  h,rdns  tiius,  idrsl 
carnalia  dcsidcria  liia  adiui|il(  bis.  .Naiu 
haaius  est  aiiiiiial  fa-tidiiiu,  iii  (|iio  no- 
tunlur  carnales  mulus.  El  hoc  juxla  la- 


bernacula  pastorum  ;  quia  tu  ibis  post 
carnaiia  desideria,  sicut  et  alii  carnales 
vadunt,  (jui  intelliguntur  per  paslores 
h(jcdorum.  Dcinde  cum  dicil,  Eguitatui 
meo  in  curribus  Pharaonis  ussimilavi  te, 
ninu:amea\  qiiia  spoiisa  vidcbalur  diffi- 
dcie  ;  iie  diflidal,  strd  plcne  cuiilidat  de 
Christo,  narrat  bencficia  qua!  ei  coiitulit : 
et  circa  hoc  duo  facit,  Primo  narrat 
beiicficium  quod  ei  conlulit  respeclu  ini- 
micorum  quos  supplanlavit '' ;  secundo 
beneficia  qua^  ei  contulit  respectu  majo- 
riini  bonorumqua!  acqiiisivit,  ibi,  P<^/r///-« 
sunt  gctue  tiuf.  Continuatur  sic.  0  amica 
mea,  iioii  diffidas,  (juia  ergo  assindluvi 
tr  riptitatui  meo,  idest  populo  Israelitico, 
qiii  luit  ineus  populus  peculiaris,  quem 
tanquam  equum  possidebam  et  regebam. 
Illi  ergo  [lopulo  te  assimilavi  iti  curribus 
Phuruonis  :  quia  siciit  curnis  IMiaraonis 
et  equilcs  cjus  submersi  suiit  in  mari 
rubro,  ut  habetiir  Exod,  xiv,  ita  da-mo- 
nes  te  infeslantcs,  qui  intelligiinlur  per 
currus  IMiaraonis,  ego  conculcabo  et  de- 
priinam.  Dcinde  cum  dicit,  Pulrhrx  sunt 
grna'  tuie,  taiigit  boiia  (lua*  ei  coululil, 
cum  (luibus  ad  majora  [)roficcrc  potuit  ; 
et  ciiunicrat  tria  bon.i  maximc  ncccssa- 
ria  qua'  ei  coiilulit.  Primo  caritalcm  ; 
secundo  fidem,  ibi,  Co/lum  tuum  ■  tcitio 
spem,  ibi,  Mitrrtnilus  aurrus.  Conlinua- 
tur  sic.  iNon  soliim  de  me  debes  conhdere, 
(juia  tiios  dc[)rcssi  iuimicos,  sed  ctiam 
([uia  coiiliili  tibi  multa  bona  ad  mcrcn- 
duiii  ;  dcdi  ciiiiii  libi  virtiilcm  carilalis, 
qiia  ine  aiictorcm  ct  faclorcm  diligcres  : 
(I(!  (|ua  (licit  :  Piilchra'  sunt  grme  tua\ 
id(!sl  aircctioncs  tiia',  sicttt  Ittrturis.  Tur- 
tiir  csl  aniiiial  dilcclivuin  ;  et  [)o>t(juain 
[jcrdiilil  socimn.  aliiiin  rciiuit  :  iii  jjuo 
iiotalur  aiilor  carilalis.  Doindc  cum 
dicitiir,  Colluiti  tuitni  sitiit  mnnilia,  o»- 
lciidil  (jiiod  ci  contiilit  lidcm.  Kt  conti- 
nuatiir  sic.  Non  soliiin  dcdi  caritatcin, 
(|ua  ■  fuci  ([iiod  ge'iia'  tiia'  psscMit  sicul 
liirliiris  ;  scdctiam  conliili  tibi  lidcin  (jua* 
f('ci  qiiod  ndlitin  tititiu,  i»lcst  lidcs  tua, 
j)cr  (jiiain  milii  caj)ili  juiiKcris,  ^iciil  jior 
collum  capiil  Jungitiir  corpori,  vsaci  sicut 


I  Al.  :  «  i[iiai)ti)in  rliiiiu.  » 

»  Al.  :  «  sequiiutur.  » 

»  Al.  nlii  iMil)('s<  :  »  idcst.  —  *  Ai. 


«  iutnutuiii.  » 


*  Al.  :  '•  narrnu.»  iiKila  i\uiv   »ct]uun(ur  ipMiu  ex 
tali  i^uoraulin,  iliril  (iun.  » 

*  Ai.  '•  »U|i|ieilitavit.  »  —  ^  Al.  :  »  qui«.  • 

*  Ai.  ■  o  tiiiin.  • 


620 


l\  flANT.  rANTir. 


rnn/ii/iff*  itlfsl  ((rnaincntiim  non  liabcns 
rxlcrionMn  amiclinn  :  iinia  |inniin  ct  so- 
Inin  Doiiin  trmrs  in  i»(Htoiv.  Dciiiili;  (11111 
dirit,  Murvniihis  aiircas  facieiniis  tihi  vrr- 
minihilus  iinjcntOy  ostendit  (jiiod  oi  cou- 
tiilil  siicm.  Spcs  aiilcm  cst  rcs[)ccln  prio- 
uiii  al(Miii  :  liiijnsmodi  aiitcm  praMiiium 
osl  (liii»lc.\  ;  vidcliocl  ossoiitialo,  nl  {^au 
(liiim  do  liou(»  inoreato*ot  aocidontalc, 
soilicol  dc  hono  oroato.  Kl  utrumqno  lan- 
git  dioons  :  Nos  faciemtis  tHti  nuircnnlas 
aiircas,  idost  infundemus  tibi  spem  rcs- 
poolii  pra'mii  cssoiilialis  :  nam  pra^mium 
essenlialo  commiiui  nomiue  dicitur  aurca, 
sio  acoidcutalc  dicilur  aurcola.  llujiismo- 
di  aurea,  sive  pra'minm  esseuliale,  dici- 
tur  murenula,  (jua?  est  oatcnula  oonjuii- 
gens  ornamoulum  colli,  intus  diversis 
coloribus  colorala.  Krgo  praMnium  csscn- 
tialc  est  uuus  Dcus.  Attamcn  secundiim 
divcrsitatem  mcrilorum  dc  illo  uuo  Deo 
non  omnes  habcbuut  pcr  gaudium  :  quod 
declarat  Domiuus,  Joau.  xiv,  2  :  In  domo 
Patris  mci  mansiones  miiltx  sunt.  IIujus- 
modi  autem  murenula  aurea  erit  vermi- 
culata  arijcnto^  propter  additionem  pra^,- 
mii  accideutalis  :  quia  sicut  argcntum 
defioit  ab  auro,  sic  priemium  accidentale 
deficit  asubstantiali.  Dicitur  autcm  hujus- 
modi  praemium  accidentale  vermiculatum 
proptcr  divcrsitatcm  ejus,  quia  non  idem 
pra^mium  acoidcntalc  habcbuut  omnes. 
Nolaiidum  autem,  ijuod  signautcr,  cum 
loqnitur  dc  spc  prauiiii,  dicit,  Facienius, 
quia  spes  rcspicit  futurum  tcmpus. 

Deinde  cum  dicit,  Dum  esset  rex  in  m- 
cubiiu  suo  nardusmea  dedit  odorem  suum, 
ponitur  corrcptio  sponss.  Et  quia  duplici- 
ter  crat  increpati  :  scilicet  de  ignorantia, 
et  dc  diflidcntia  ;  ideo  duo  facit  :  primo 
enim  ostcndit  sponsa  sc  non  diflidcre,  sed 
conlidere  :  unde  quasi  correpta  de  diffi- 
dentia,  coufitetur  bencficia  sibi  facta.  Se- 
cundo  quasi  correpta  de  ignorantia,  con- 
(itetur  se  non  debere  Deum  qua?rerj  ab- 
sentcm,  sed  pra^sentem.  Secunda  ibi, 
Lectulus  noster  floridus.  Propter  primum 


nolandum,  (|n(id  scciinduui  IMiiloso[»hum 
1  Ethic.  diiroi(Milia  cst  iuter  corrc[»lioiiom 
et  corrcoti(»nom  :  quia  correptio  est  gra- 
tia  paticntis,  iil  bouus  (iat ;  sed  correc- 
tio  sive  oastigatio  csl  gralia  faciontis,  ut 
jus  servctur  :  idto  cum  aliquis  corripitur, 
si  projjtcr  correiilionos  molioratur  et  ac- 
qnioscit  corri[)iciiti,  dohct  oomm^Midari  et 
laudari,  ut  in  corrcptione  siia  maneat^ 
Dividitur  ergo  pars  ista  in  partes  duas  : 
quia  primo  quantum  ad  diffidcntiam  po- 
nitur  spons*  correptio';  secundo  ejus 
commcndatio,  ibi,  Eccc  tu  pulchra  es, 
amica  inca.  Corrcptio  '"  autem  sponsa» 
quaiitum  ad  diffidcnliam  consistitin  bcne- 
ficiorum  recoguitiono,  quia  confitetur 
auxilia  sibi  facta.  lliijiismodi  autcm  au- 
xilia,  utdictum  fuit,  fuerunt  quatuor,  qua* 
de  Christo  uotabiliter  praidicautur.  Nam 
opprcssio  inimicorum  potcst  appropriari 
incarnationi  :  licct  cnim  per  passionem 
princeps  hujus  mundi  sit  ejectus  foras, 
hoc  nou  fuit  uisi  quia  homo  ille  qui  pa- 
tiebatur,  Dcus  erat  :  et  quia  in  incarua- 
tione  Deus  factus  fuit  homo,  ideo  inimi- 
corum  opprcssio  uon  incongrue  incarna- 
tioni  attribuitur.  Donum  autem  caritatis 
polestappropriari  passioui,  quia  majorem 
caritatem  nemo  hahct,  quam  iit  ponat 
animam  siiam  qtiis  pro  amicis  suis  Joan. 
XV,  13.  Donum  autcm  fidei  potest  appro- 
priari  resurrcctioni,  quia  Christo  passo 
omiics  Apostoli  titubavcrunt ;  ipse  vero 
resurgens  confirmavit  cos  in  fide.  Qui 
post p  zssionem  suam  prxbuit  semctipsum 
vivum  in  midtis  argumentis,  per  dies  qiia- 
dracjinta  apparens  eis,  et  loquens  de  Regtio 
Dci;  ut  dicitur  Actor.  1,  3  Spes  autcm 
potest  appropriari  ascensioni,  et  missioni 
Spiritus  saucti  :  quia  Christus  ascendens 
misit  Ecclesia^  sua?  Spiritum  sauctum, 
quem  accipientes  hahcnt  pignusheredita- 
tis  aeternae,  propter  quod  solidata  fuit 
spes  respectu  pra^miorum  apternorum. 
Ouatuor  ergo  facit  spoiisa,  secundum 
quod  quatuor  bencficia  conlitetur  :  uam 
primo  confiteturincarnationem,  perquam 


'  .\1.  :  «  idest  fides  tua  corpori  :  v  fectt  sicut  mo- 

nHio.  » 

*  Al.  :  «  nimiruni  de  bono  increato.  » 

'  Al.  :  «  diirereulia    est    inter    correctioucm,    et 

perviuclionem  :  quia   correctio  sive   castigalio,  est 

gratia  patieulis,  ut  bonus  fiat ;  sed   pervinclio   est 


gratia  facienlis,  ut  sanetur  :  ideo  cum  aliquis  cor- 
rigitur,  si  propter   correctioneui    niclioratur,  et  ac- 
quiescit  corrigcnti,  dcbet  cdiiiujeudari  el  laudari  ut 
in  CDrrectioue  sua  uiaucat.  » 
*  Al   :  «  correctio.  »  —  *  Al.  :  «  correciio.  » 


CAPUT  \. 


024 


est 


inimicideprimuiitur  ;  secundo  passioncm,  sed  etiames  mihiljolrus  in  viiievi  Entjad- 

qua  caritas    Chrisli  ostenditur;  tertio  re-  di,  idest    hotrus    halsami  :  quia,    secun- 

surrectionem,  per  quam  fides  nostra  con-  dum  (ilossam,    in   Engaddi   sunt  arhores 

firmatur  :  qnarto  et  ultimo  confitetur  Spi-  halsami  crcsccntes  in  modum  vinearum  : 

rilus  sancti  missionem^    per    quam  spes  unde  significat  missiouem  Spiritus  sancti, 

nostra  rohoratur.  Secunda  ihi,  Fasricn/i/s  qnia  dona  Spirilus  sancti  suscipimns  pcr 

myrrhai  \  terlia  il)i,  liotrus  Cypri:  ([uarta  UMctionem  chrismalis,  quod  conficitur  cx 

ihi,  In  vineis  Enyaddi.  Dicit  ergo  :  Dum  halsamo    et    oleo.    Deinde    cuni    dicilur, 

esset  rex  in  acaibitu  suo,  idestinslnu  Pa-  Eccc  tu  pidchra  es,  amica  mea,  ponitnr 

tris,  in  quo  quiescit,    nardus  mea^  idest  sponsa»  commendatio.  Kt  dividitur  in  par- 

humilitas  mea,  dedit  odorem  smtm.  Nar-  tes  duas  :  quia  primo  Christus  sponsam 

dus  enim  est    herha  modica  et  odorifera,  commendat;et  quia   totum  bonum  nos- 

ct  significatliumililatem  :  qua;  dedit  odo-  trum  a  Christo  cst,  sponsa  hoc  recognos- 

rem,  quando  Filius    respicicns  humihta-  cens,  secundo  lianc  commendationem  ad 

tem  Ecclesia?  sua?,  incarnatus  est.  Dcinde  Christnm  refert,    et  ordinat,   ihi,  Ecce  tu 

cum    dicit  :  Fasciculus  tnyrrhse.,    confite-  pulcJwr  es.  Continuetur  sic.  Omnis  pul- 

tur  passionem,  dicens  :  Dilcctus  meus  est  chritndo  tua  ex    eo  est   quod  acquiescis 

mihi  fasciculus  myrrhx.   Myrrha   secun-  monitiouil)Us  meis,  Et  dicit  bis,  Ecce  tu 

dumlilossam  cst  arhor  Arahia»,  altitudinis  jtulrhra,  ut  ostcndat  oam  pulchram  ct  in- 

cuhitorum  quinquc,   cujus  guttaest  viri-  terius  et  exterius,  in  opcrc  et  intcutione  ; 

dis  et  amara  :  undc  significat  passionem  ideo  suhdil  :  Oculi  tui  culumbarum.  Duo 

Christi.  Haic  autem  passio  fuit  fasciculus  enim  ocnli-  suntopus  et  intcntii).  Cohmi- 

myrrhai.  Fasciculus  dicitur  ([uid  congrc-  ha  enim  estanimal  fecundum  ct  simplex. 


galum,  et  est  nomcn  diminutivum,  sic 
Christus  per  passionemrcputahatur  dimi- 
nutus.  Iso,  i.ni,  2  :  Non'  erat  specics  ei 
nefjue  decor  :  ct  se(juilur  :  Fndenec  repu- 
tavimus  eum.  Rursum  in  eo  fuit  congre- 
gatio  myrrha»,  idest  amaritudinis,  prop- 
ter  multas  passiones  et  opprobria  qua? 
sustinuit  :  et  ad  littcram,  dalnm  fuit  ei  in 
passione  myrrhalnm  vinnm.  Kt  (juia  tan- 
tum  honum  Chrislns  conlnlit  sponsa'  ([uod 
voluit  pro  ca  pali  cl  mori,  idt^o  sponsa 
hoc  recognoscens,  suhdit,  (juod  talis  (H- 
lectus  suus  i7iter  ubera  co?nmorab/fur, 
idest  inter  int(dlectum  cl  alFcctum  :  (|uia 
nihil  vnlt  sapcrc  (iiiod  ci  displiccat  ;  et 
nihil  vnil  ainarc^iiiod  ipsc  ahhort^it.  Dcin- 
de  cum  dicil,  liolrus  Cypri  di/rrlus  nwus 
mihi ;  idcst  valdc  dnlcis  ct  jucnndus.  Cy- 
prus  enim  est  (juaMlam  insula,  cujus  ho- 
tri  sivo  uva":  facinnt  oj^runnni  vinuin.  Kt 
quia  vinum  hvtifirul  ror  hominis  l*sal.  ( iii, 
15,  idco  liic  inlclligilur  rcsnrrcctio  :  (jnia 
viso  Dofnino  post  rcsurrcclioiKMn  t/arisi 
sunt  disripuli  :  .loan.  x.\,  20.  l)ciiid(>  cnm 
dicit',//<  ri)iis  Enyr/ddi,  conlilclnr  Spiri- 
tus  sancli  missionem.  llonliniiclur  sic.  Tu 
dilcctus  meus  non  solum  es  botrus  Cypri 
laitificans    aniinain  j)(M'   rcsurroctioncm  ; 


Tunc  enim  hahemus  oculos  columhariim, 
qnando  opus  nostrum  est  fecundum  ra- 
tionc  honilatis,  cl  inlcnlio  noslra  cst  sim- 
plcx  rationc  rccliludinis.  Deindc  cum  di- 
cit,  Ecce  tu  p/ilrher  es,  dilecte  mi.,  et  drco- 
rus,  ordinat  sponsa  jnilchriludincra  suam 
in  Chrislnin.  Continuetur  sic.  Tu,  dilccte 
mi,  dixisli  mihi  :  Ecrr  t//  ji/t/rhra  es, 
ai/iira  ////'a,  /'cce  tu  p///clira  :  (juia  nihil 
hahco  (juod  non  acccpcrim  a  tc  ;  idco  nolo 
gluiiari,  (inasi  non  acci'j)oriin.  Conlilcor, 
«jiiod  oinnis  j)nlchritndo  inca  est  a  j)ul- 
chriliidinc  liia.  Illa  crgo  duj)lcx  jiulchritu- 
do  (jnain  dixisli  cssc  iii  inc,  |)(>rainj)lius 
et  i)crfcclius  rcscrvaliir  in  lc  :  i)roj)tcr 
(juod,  (///rrtr  mi,  rrrr  tu  j/uhhrr  /-s  rt  de- 
rur//s.  Dciiuh»  ciiin  dicit,  l.rrti/lus  lu/sfer 
//f)r/d//s^  oslcndit  sj)(»n.sa  sc  csso  corrcp- 
lain  dc  ignoranlia\  ct  conlilctur  .so  de 
hcrc  halxMM»  JhMim  j^ra^stMittMU,  cl  non  ab- 
stMilcm.  (,hia'si»M'at  oniinsjionsaa  (.liristo, 
nhi  jiasccroliir,  ulii  cuharot  :  |)r*q)tor  (jiiod 
dii|)licil(M'  ignorahat.  Idoo  diio  facit  :  (jiiia 
j)riino  coniitolur  ({uod  j)ascituriu  so  ipsa  ; 
so(  uiKhnjuod  cuhat  iii  so  ipsa,  ihi,  Tiyna 
ibn/iorum  nostni/um.  Coiitinuatiir  .sic. 
Diloct(>  ini,  ogoijuasi  igiiorans  (]uaM'<d)am 
uhi  pascorcs ;  modt)  cogiiosco   quod  pas- 


'  Al.  :  «  (liritnr.  »  —  •  Al.  :  «  oculi  nu>i.  o 


*  Al.  ;  n  ej(i!«  ignorantitt.  » 


622 


IN  CAiM.  CAMIC. 


ocris  in  mr  ips;i  :  iiam  tn  pasce- 
ris  iiilcr  (lorfs,  Juxta  illiKl  (iikkI  liabo- 
tiir  inlra,  cap.  2.  (Jiii  //fisritnr  inter  lilia, 
sive  intor  llorcs  .•  ot  (|uia  hrtulus  jwster 
fhtridiis  rst,  idoo  iii  moo  loclo,  idost  in 
mca  meute,  sive  in  mcu  conscientia  pas- 
coris.  Doindo  cnm  dicit,  Tif/na  i/o?noriim 
nostrarinn  rrdrina,  /fif/iir/iria  nosfra  rij- 
pressina,  conlitolur  (juod  cubat  in  so  ipsa. 
Nam  roquies  Christi  est  ubi  sunt  dona  ot 
virlntes  Spiritus  sancti.  Continuotur  orgo 
sic.  Non  solum,  midilocto,  confitcorquod 
tn  pasceris  in  me,  quia  /ectidusnoster  flo- 
ridus  ;  sed  etiam  cubas  in  mo,  quia  tigna 
'  domorum  Jiostrarum,  idest  mentis  et 
conscicntia"  nostra^,  sive  poteutiarumnos- 
trarnm.  sunt  cedj'ina,  proptor  virlutos 
Spiritns  sancti ;  ct  /aquearia  ci/pressijia, 
proptcr  cjus  dona.  Tigna  cnira  domus 
dicuntur  tigna  crccta  in  capite  conjuncta  ; 


ot  sipnilicant  virtnlos  Spiritns  sancti,  rpi.T 
sunt  in  divorsis  potciiliis,  (•oiijiiiigiinliir 
tainon  in  capitc,  iiKiiiantuin  lliiiinl  a  di- 
vina  gratia,  ciua;  est  in  essentia  anima*, 
in  qua  potontia^  radicanlur.  Hiijiismodi 
autom  virtutcs  dicuntur  codrina'  proptcr 
iiK  ()rrii])lil)ilitatcm.  Laijucuiria  aulem  di- 
cuntur  ligiia  conjnngontia  ipsa  tigna  : 
nndo  immodiatius  laquoaria  adlia^rcnl  la- 
teribus,  cx  qnibus  tegitur  domus,  qnam 
faciant  ipsa  tigna  :  proptor  (juod  dicta 
sunt  laqucaria;  uikIc  significant  doua 
spiritus,  secundum  quai  movemur  a  Spi- 
ritu  sancto  :  nam  secundum  tales  mo- 
tus  virtiitos  in  nobis  stant  magis  firma!. 
Ilujusmodi  vcro  laquearia  sunt  cy- 
pressina  propter  odorem,  quia  spar- 
gunt  odorem  usque  ad  Spiritum  sanc- 
tum. 


CAPUT    SECUNDUM 


Ego  tlos  campi,  et  liliiim  convallium.  Sicut  lilium 
inter  spina?,  sic  aniica  mea  inter  filias.  Sicnt  malus 
iuter  ligna  sylvaruni.  sic  dilectus  meus  inter  lilios. 
Sub  umbra  iliius  iiuem  desideraveram  sedi  ;  et 
fructus  ejus  dulcis  gutturi  meo.  Introduxit  me  rex 
in  cellam  vinariam,  ordinavit  in  me  caritatem. 
Fulcits  me  lloribus,  stipate  me  malis,  quia  amore 
langueo.  Lteva  ejus  sub  capite  meo,  et  dextera 
illius  amplexabitur  me.  Adjuro  vos,  filioe  Jerusalem, 
per  capreas,  cervos^iue  campornm,  ne  suscitetis 
neijue  evigilare  facialis  dilectani,  quoadusquo  ipsa 
velit.  Vox  dilecti  mei.  Ecce  iste  venit  saliens  in 
montibus,  transiliens  colles.  Similis  est  dilectus 
meus  caprese,  biunuloque  cervorum.  En  ipse  stat 
post  parietem  nostrum,  respiciens  per  rencslras, 
prospiciens  per  canceilos.  En  dilectus  meus  loqui- 
tur  mibi  :  Surge,  propera,  amica  mea,  coluniba 
mea,  formosa  mea,  et  veni.  Jam  enim  hyems  tran- 
siit,  imber  abiit  et  recessit.  Flores  apparuerunt  in 
terra  nostra  ;  tempus  putationis  advenit.  Vox  tnr- 
turis  audita  est  in  terra  uoslra,  licus  protulit  gros- 
sos  suos,  vinese  florentes  dederuut  oilorem  suum. 
Surge,  amica  mea,  speciosa  mea,  et  veni  :  columba 
mea  in  foraminibus  petriE,  iu  caverna  maceria?, 
ostende  mihi  faciem  tuam,  sonet  vox  tua  in  auri- 
bus  meis  :  vox  enim  tua  dulcis,  et  facies  tua  de- 
cora.  Capite  nobis  vulpes  parvulas  quae  dpuioliuntur 
vineas  :  nam  viuea  nostra  floruit.  Dilectus  meus 
mibi,  et  ego  illi,  (jui  pascitur  inler  lilia,  doncc 
aspiret  dies,  et  inclinentur  umbra;.  Reverterc  ; 
similis  esto,  dilecte  mi,  capreae,  binnuloque  cervo- 
rum  super  montes  Bether. 

Ego  f/os  campi,   ef  /i/ium  cojiva//ium. 

>  Al.  :  u  Ugna.  » 


Postquam  dcscriptae  sunt  turbationes  quas 
paticbatur  Ecclcsia  pri^itiva  ut  differobat 
a  modorna,  hic  narraf  turbationes  quas 
patiebatur  ut  convenicbat  cum  ea. 
Hnjusmodi  autcm  turbationcs  snnt  dua»  : 
scilicet  administratio  filiorum,  et  insidia- 
tio  ha^reticorum.  Dividitur  autem  pars 
ista  in  diias  partes  :  quia  primo  ponifiir 
invitatio  Christi  secundura  quod  invitat 
Ecclesiam  ad  florcs  producendum,  sive 
procurandum,  et  ad  ha>reticos  capien- 
dum  ;  secundo  ponitur  faraulatio  sponsae, 
qua^,  est  proraptaad  Christo  obediendnm, 
ibi  Di/ectus  meus  jni/ii.  Prima  dividitur  in 
duas  partes  :  qnia  in  prima  Christus  in- 
vitat  Ecclesiam  ut  procuret  filios  ;  secun- 
do  ut  capiat  haereticos,  ibi,  Capite  Jiobis 
vu/pecu/as.  Priraa  in  diias  :  quia  primo 
invitat  Ecclcsiara  ad  officium  suscipien- 
dum ;  secuiido  ad  officium  exequcndura, 
ibi,  Vox  di/ecti  jnei.  Propter  primum, 
notandum,  quod  primo  Christus  invitat 
Ecclesiam  ad  ministrandum  fihis,  et  ha- 
bendam  curam  de  eis  ;  secundo  videns 
sponsa    quod   non  est    bouum    repellere 


CAPUT  11. 


623 


monitionem    sui    sponsi,  non    respondet     jiismodi  spinas  ;  quia  per  hoc  mereberis 


sponso,  innueusse  assentiremonitionibus 
ejus,  sed  convertit  se  ad  filios  decbirans 
quomodo  intellig-endum  sit  suscoptum 
offu-ium,  ibi,  Siciit  mains ;  ierilo  Cbristus 
hujusmodi  declarationem  confirmat,  ibi, 


iu  quo  invitat  eam  ad  suscipieudum  offi- 
cium  ratione  meriti.  Deinde  cum  dicit, 
SicKt  rnnlus  uiter  liijna  si/lranim,  sic  di- 
Ifctiis  mcus  intcr  /i/ios,  decbirat  Ecclesia 
filiis  suis,  qualiter    babere  se  debeant  in 


Adjuro   vos  filiaB  Jerusalem.  Prima  pars     suscepto    officio.    Yult    enim    ostendere 


dividitur  in  partes  tres,  secundum  quod 
tripliciter  invitat  Ecclesiam  ut  mini  stret 
filiis,  et  eorum  curam  habeat,  Nam  primo 
invifat  Ecclesiam  raliono  exempli ;  se- 
cundo  ratione  pra?mii,  ibi,  Et  lilium ;  ter- 
tio  ratione  meriti,  ibi,  Sicut  lilium  inter 
spinas.  Continuatur  sic.   Tu,  amica  mea, 


quod  prius  debet  intendere  sibi,  postea 
aliis.  Et  hoc  ostendit  dupHci  ralione.  Pri- 
mo  cx  difrerentia  vita»  activa*  el  contem- 
[)lati\'a'  ;  '  secundo  ex  ordine  caritatis, 
Prima  ralio  talis  est.  Yita  coutemplativa 
melior  est  quam  vita  activa,  juxta  illud 
Domini,  qui  dixit,  Mariam   elegisse  opti- 


turbaris  per  gentiles,  quianigra  es,  sicut     mam  parlem,  Luc.  x,  (juia  elegerat  vitara 


tabernacula  Cedar  turbaris  etiam  pcr  Ju- 
da^os,  quia  filii  matris  lua'  pugnavorunt 
contra  te.  Scd  ultra  lioc  oportette  tril)u- 
lationes  sustinere  propter  administratio- 
nem  filiorum ;  ad  quod  debes  induci 
exemplo  meo  :  quia  ego  sum /los  campi: 
non  enim  sum  flos  anguli,  sed  in  campo 


contemplativam  ;  sed  ad  majus  l)onum 
prius  est  intcndendum  :  ciim  ergo  prcB- 
latus  per  vitam  icontemplativam  magis 
iulendat  sibi  ;  per  vitam  vero  aclivam 
magis  videatur  intendere  subdifis,  *  prius 
debet  intendere  sibi  quam  suis  '  subditis. 
Secunda  ralio    sumilur  ex  ordiue  carita- 


pono     exisiens  *  posifi  ammammeamp7'o  ovibus     lis  :  nam    carilas    ordinale    fertur  in  bo- 


meis.  Joan.  x,  15.  Sic  et  tu  exemplomeo 
debes  hoc  facere.  Deinde  cum  dicit,  Et 
lilium  convaliium,  ostendit  hoc  idem  ra- 
tione  proemii.  Continuatur  sic.  Non  so- 
lum,  amica  mea,  debcs  ponere  animam 
tuam  pro  filiis  tuis,  habendo  curam  de 
eis,  ut  sis  /los  campi,  sicut  ego  ;  sed  debes 
etiam  hoc  facere  considerando  quia  ego 
simi  lilium  convallium,  sivt;  (lt;cor(!t  [)rie- 
mium  humilium.  Ideo  si  te  Immiliaveris 
ad  hoc    faciendum,  habebis  a  me  nn^rce- 


num  :  et  quia  quodlibet  boiium  magis 
servatur  ubi  est  secundum  totuui  *  quam 
ubi  est  secundum  [  arleni  :  ideo  bunuui 
nostrum  magis  servatur  '  iu  Deo,  ubi  cst 
secundum  totinn,  qiiamubi  estsecundum 
partem.  Ileiuin  ([ua-iibet  res  magis  ser- 
vaturMii  se,  qiiam  iu  suo  simili  .  idco 
nuigis  dobemiis  diligere  Deiim  (|uam  iios 
ipsos,  et  iios  (juam  pioximum.  Eigo 
[)ra'latus  ex  ordino  caiilalis  [)iius  diligero 
debet  et  intendere  bouiiin  sibi  quain  sub- 


dem  et  pra;miuin.  Deind(;ciim  dicit,  .V/r///      ditis.  Iii  [)onendo  aulem  istas  rationessic 


lilium  intcr  spinas,  sic  a?nica  mea  inter 
/il>as,  ostendit  hoc  idem  ratione  moriti. 
Est  enim  modns  l()(|uondi,  ([uodsi  alii|uis 
vellet  liab(;re  alit[uom  iii  amicuiii,  et  di- 
cerct  eo  audienle,  si  aliqiiis  vull  esso 
amicus  meus,  debet  esso  purus  siciit  au- 
rum  :  illo  autcin  si  csset  .sensatiis,  jam 
intelligenit,  quod  oporterct  oiim  esso  ta- 
lem,  si  vell(;t  essti  aniicus  (\jus.  Sic  lotjui- 
tur  Chrisfiis  Ecdesia',  ciiin  ait  :  Sicu/  //- 
liu/n  intcr  sjiinas,  sir  aniica  uiea  inter  /i- 
lias.  Ideo  fu,  sponsa,  si  vis  esse  amica 
mea,  ()[)ortof  tjuod  fu  ox()oiias  te  spinis, 
idesl  Iribulalionibus  [)ro[)tor  lllios  tiios, 
at([uo  pungaris  sivo  ariligaris  pro[)t(M'hu- 

I  Al.  :  «  nctlono  lul  coDlotniilutiouci)).  << 
8  Al.  :  «  sociit».  »  —  »  Al.  :  a  sociis.  » 
*  Al.  :  «  roaervntnni  nbi  ost  totnni.  n 


procedit  :  ([iiia  priino  proponil  moilia, 
sive  virlulos  ralit)uiim  :  seoiindo  ex  i|)sis 
motliis  argiiil,  ibi,  iulrite  mr  /lorihus. 
Piima  [)ars  dividilur  iii  diias  |)artos.  se- 
ciindiim  (|tiod  tliio  motlia  [)ro|)ouit  :  nam 
[irimo  [)ouil  inoditiin  ox  diilcodiue  con- 
loin[)lalionis  ;  S(»cuntloe.\  ordiiie  caritatis, 
il)i,  Introdusit  me  rex.  E.st  ergo  modiiim 
[)rinniin,  (|iio(l  s|)ou.siis  »»sl  suinino  bonus, 
(^f  i[ti()tl  i|)sa  sodit  siib  uiubra  illiiis,  sci- 
licol  s[)t>iisi  siii,  ol  gtislavit  ile  fruotii 
ojus,  iii  quo  sonsil  magiiam  dtilcodinom  : 
idoo  ail,  i[iit)tl  sieut  maius  intrr  liijua  syl- 
rarum^  itlost  sylvoslria  :  non  (JUihI  ip.«m 
sil    sylvostris,    sod    oomiiarationo ;  srout 


»  Al.  :  o  rciiorvnlur.  •  —  *  Al. 

"^   Al.   :  n  t|ui(l.   a 


NMrvaiur. 


62i 


IN  CANT.  CANTIC. 


omnia  siint  aiiila,  ot  ipso  soliis  viiidis; 
sir  omnia  ligiia  siint  sylvoslria,  ot  ipso 
soliis  (lomostinis,  ct  sumino  bonus,  ol ' 
(loloclaliiiis  (>l  (losidorabilis  :  sir  (lilvrlus 
mcus  inlrr  filios  \  idost  inlor  alios  jiistos 
osl  summo  dosidorabilis  (|uia  cuncti  sanoti 
suiit  (inasi  alioiii  a  Dco  in  comparalionc 
ad  Clirislum  ;  (luia  non  sunt  filii  natura- 
les  ut  ipse.  Et  (piia  talis  ost  sponsus  suiis, 
idoo  sultdit,  quod  5//^  utnbim  il/ius,  idcst 
sponsi  moi,  (juam  umbram  dosidcrabam, 
svdi ;  €t  fructus  rjus  dulcis  (jutturi  mco. 
Tunc  onim  voro  scdomus  sub  unil)ra 
Cbristi  quaiulo  ardor  libidinis  nos  uon 
iirit  ;  ct  tuuc  Iructus  ejus  est  dulcis  gut- 
turi  uostro  quando  relinquentes  tcrrena, 
delectamur  diviua  gratia.  Dcindc  cum 
dicit,  Introdu.rit  ine  rex  in  ccllam  vina- 
riam,  ordinavit  in  mo  caritatem,  ponit 
sccuudum  modium  cx  ordine  caritatis, 
diceus  :  Rcx^  idcst  Cbristus,  introduxit 
me  in  ccllam  vinaria?n,  idest  in  ubcrta- 
tcm  spirilualis  ketitia\  qua?  designatur 
per  vinum  ;  el  ordinavit  in  me  caritatein : 
idcst,  contulit  mibi  caritatcm  ordinatam. 
Deindo  cum  dicit,  Fulcite  me  floribus,  sti- 
pate  me  malis,  cjuia  amore  lamjuco,  ar- 
guit  ex  mediis  supradictis,  quod  prius 
debet  praelatus  intendere  sibi  quam  aliis. 
Et  duo  facit,  secundum  quod  fuerunt  duo 
media  assignata.  Primo  ergo  arguit  ex 
primo  medio  ;  sccundo  ex  sccundo,  ibi, 
Lxva  suh  capitc  meo.  Continuatur  sic. 
Dictum  fuit  enim  quod  dulcedo  dilecti 
mei  est  valdc  suavis,  et  ideo  primo  quae- 
renda.  Propter  quod,  o  filiae  Jerusalem, 
antequam  ego  intendam  vobis,  fulciteme 
florihus.,  stipate  me  inalis  ;  idest,  pcrmit- 
titc  mc  esse  fulcitam  floribus,  non  impe- 
dicndo  delcctationem  mcam  quam  liabco 
de  Cbristo,  qui  est  flos.  Et  permittatisme 
esse  stipatam  malis,  non  impedicndo  dul- 
cediuem  mcam  quam  habeo  de  dilecto 
mco,  qui  est  malus.  Et  subdit  causam  : 
Quia  amore  lamjuco.  Notaudum  autem, 
qiiod  superius  Cbristus  nominatus  est  a 
singulari  flos  et  inalus,  hic  autcm  in  plu- 
rali  nominat  ipsum,  diceus  Fulcite  me 
florihus,  stipate  ?ne  malis ;  quia  bonitas 


ot  dulcedo  in  Cliristo  cst  iinica  ;  (!iim  au- 
tem  derivatur  ad  nos,  multiplicatur  otdi- 
vcrsilicatiir  secundum  divorsa  dona  gra- 
tiarum.  Itom  nolandiim,  qiiod  arniuid 
dicitur  (juis  facero  ox  eo  quod  permittit 
illud,  vol  non  impedit  fieri  ;  ct  isto  modo 
l(i(Hiilur  Ecclosia  flliis  suis,  qiiod  ornent 
eam  floribus  et  stipeut  eam  malis,  idest 
stipilibus  malorum  oam  clrcumdent,  quia 
petit  ab  eis,  quod  eam  eis  stipatam  et 
fulcitam  essc  permiltant,  non  impedicndo 
i[).=am  ;  cum  cx  suavitatc  odoris  sive  ex 
dulcediiK;  contcmplationis  dcbeat  prius 
iutcndorc  sibi  qiiam  aliis  filiis.  Dcinde 
cum  dicit,  Lxva  ejus  suh  capite  meo,  et 
dextera  illius  amplexahitur  me.,  arguit 
hoc  idem  ex  secundo  medio  :  et  conti- 
nuatur  sic.  Sicutex  dulcedine  contempla- 
tionis,  sic  cx  ordine  caritatis  prius  debeo 
mibi  iiifcnderc  pcr  vitam  contcmplati- 
vam,  quam  vobis  per  vitam  activam.  Er- 
go  Iseva  ejus,  idest  sinistra  Christi,  qua^ 
denotat  vitam  activam,  erit  suh  capite meo^ 
idest  secundario  intenta  ;  etdextera  illius, 
idcst  vita  coutcmplativa,  per  quam  inten- 
do  mihi,  amplexahitur  me,  idest  erit  su- 
per  caput  meum :  quia  erit  ad  quod  pri- 
mo  intendam  :  quia  primo  intendam  mi- 
hi,  el  postea  vobis  ^  Deinde  cum  dicit, 
Adjuro  vos,  filiae  Jerusalem,  poniturcon- 
firmatio  pra^dictae  declarationis.  Sic  enim 
dcclaravcrat  sponsa  susceptum  officium_, 
quia  volcbat  prius  intcndere  sibi,  ct  ba- 
bere  dextcram  Cbristi  superse  :  et  postea 
volebat  intendere  filiis,  et  habere  siuis- 
tramsub  capite  ;  et  nolebat  quod  fihiim- 
pedirent  eam  a  dulcedine  contcmplatio- 
nis.  Ideo  Christus  volens  hoc  confirmare, 
ait :  0  filige  Jerusalem,  quibus  sponsa 
mea  praeest,  adjuro,  idest  obsecro  et  ro- 
go  :  nam  licet  possim  pra^cipere,  volo 
rogare  vos  per  capreas,  ccrvosque  campo- 
rinn,  idest  propter  praelatos  sive  propter 
Ecclesia^  doctores^  qui  sunt  caprea?  quae 
debent  subtiliter  videre  quid  expediat 
subditis  ;  ^  et  sunt  ccrvi  camporum  qui 
dcbent  sohcite  currere  ad  subditorum  de- 
fectum.  Proptcr  hujusmodi  pra^latos, 
propter  sponsam  meam  rogo  vos,  nesus- 


'  Al.  :  «  et  suuime.  » 

*  Al.  :  «  quia  erit  ad  quod  primo  intendam  mihi,  3  a1.  :  «  sive  propter  Ecclesiam,  qui  sunt  (»preSB 

»  r^^o»^o  ,.^K.„  „  q^^  subtiliter  vident  quod  expediat  subditis.  » 


et  postea  vobis  » 


CAPUT  II. 


025 


citetis,  neque  evicjilare  /aciatis  ipsam  di-  instriixit,    ibi,    En  ipse  stat.  Dicit   ergo 

lectam,  di  somno   contemplationis,    donec  primo  :   rojr /'////?c//  m<? ;  supple,  auditur 

ipsa  velit :  qnia  prius  del)et  intender*^  per  in  mu  :  ipsa  enim  audiebat  in  se  ipsa  vo- 

se  et  pro  se,  dulcedini  divinse,  '  et  postea  cem  dilecti  sui,  juxta  illud  :  Audiam  quid 

actionibus  vestris.  loquafur  in   me    Dofninus    iJeus.  Psalm. 

Vox  dilectimei.  Postquam  sponsus  in-  lxxxiv,  9.  Kt  quia  locutio   interior  (jua*- 

vilavit  Ecclesiam  ad    officium    suscipien-  dam  visio  dici  potest,  ut  dicit  Augustiuus 

diim,  ut   susciperet   curam   filiorum,  in  XIX  de  Trin.,  ideo   si   sponsa   in  se  ipsa 

parte  ista    invitat  ipsam  ad  tale  officium  loquentem  audit    dilectum  suum,  aIi(|uo 

excquendum.  Et  circahoc  duofacit  :  qiiia  modo    videbal    ipsum.  Et  videns    ipsiira, 


primo  Christus  adtale  officium  exeijuen- 
(ium  Ecclcsiam  invitat ;  secundo  hujus- 
modi  officium  dcclarat,  ibi,  Surr/e  amica 
mea.  Prima  dividitur  in  tres  partes,  se- 
cundum  quod  Christus  tripliciter  invilat 
Ecclesiam  ad  dictum  officium  exequen- 
dum  :  quia  primo  iuvilat  eam  ex  pyrle 
sua  ;  secundo  ex  partc  auditorum,  il)i,  E)i 
dilectus  meus ;  terlio  ex  partc  auxilioriim, 
ibi,  Vox  turturis.  Circa  primum,  nolan- 
dum,  quod  pra^latus  in  excquendo  offi- 
cium  sibi  commissum,  quantum  ad  praj- 
sentia,  tria  debet  facere  :  nam  primo  ad 
supplciidum  subditorum  dcfoclum  debet 
velociter  currcrc  ;  secundo  ad  talcm  de- 
feclum  cognosccndum  pcrs[)icaciter  et 
ardentcr  intondcre  ;  tcrtio  debet  suos  sub- 
ditos  diligenter  instrucre.  Et  quia  ba>c 
omnia  facit  Cliristus,  ideo  pradatus  ex 
parte  ipsius  Christi,  et  exemplo  ipsius 
motus,  d(3bei  circa  subditos  suos  sic  sc 
babere.  Posset  crgo  sic  formari  ralio  : 
Omnis  Christi  actio  csl  pra-ialoruiu  iiis- 
Iruclio  ;  et  licet  sit  iustnictio  onuiium 
Christianoriim,  est  tamen  potissime  ins- 
tructio  pradatorum.  Scd  (Ihristus  ad  sub- 
venicndumfiliis  velocitercucurrit  ;  c(uu 
(lcfcctum  pcrspicaciter,  et  ardcnlcr  pcrs- 
pcxit,  et  eos  fidclilcr  instruxit.  Ergo  cl  tii 
Ecclesia,  tu  sponsa  mea,  lu  [ua-lalc,  (jiii 
[ler  spousam  ct  Ecdcsiam  (icsignaris, 
dcbes  hoc  facere.  De  liac  aulcm  ralioiui 
uon  ponitur  nisi  mediiiui  ;  ideo  dividiliir 
[)ars  isla  in  partcs  tres,  secundiiiu  ([uod 
mcdium  Irahil  ;  nam  [)rimo  oslciidilur 
([iiod  Chrisliis  ad  subNCuicudum  uobis 
vclocitcr  (•uciirril  ;  sccundo  ([iiod  dcfcclus 
noslros  [)crspicacitcr  cl  ard»>utcr  [)crspo- 
xil,  '  ibi,  Siniilis  rsf  dilvvfiis  nirus  cn- 
/>/Y'tt' ;  tcrtio  ([uod  nos    lldclitcr  cl  iililitcr 


admirata  dc  velocitatc  ejus,  et  de  solici- 
tudiiic  i[)sius,  diccbat  :  Ecce  cenit  saliens 
in  rnoiitihus.,  transiliens  colles,  idcst  .Vn- 
gclos,  Patriarchas,  rcges,  I'ro|)lietas,  de 
quorum  seminc  descendit  Christus  :  in 
quo  nolatur  raagna  et  solicila  velocitus 
Christi  ad  subvcuiendura  nobis  ;  qui  Iran- 
siens  Angelos  vcnit  in  muiidiim,  desccu- 
dciis  cx  scmine  Patriarcharum,  rcgum,  ct 
Pro[)hctarum,  ut  nostro  dcfcctui  siibve- 
nirct.  Quarc  autcm  Angcli  monlcs,  Pa- 
triarcha?  ct  rcges  collcs  dici  possinl,  de 
facili  palet,  si  considerentur  allifiidines 
Angclorum,  Patriarcharum  ct  rcgum. 
Dciudc  cumdicit,  Similis  est di/cctus  nifus 
caprra',  hinniiloqur  crrv^wuni,  ostcnditur 
quoiuodo  Chrisfus  dcfccfiis  nostros  ardcn- 
tcr  et  perspicaciter  intuetur  :  et  continua- 
tur  sic.  Non  solum  audivi  diicctum  raeum 
loqucntcm  in  me,  et  audicudo  ipsum, 
vidi,-(]uod  trausilivit  .\ngcIos,  l*atriar- 
chas  et  rcgcs,  ct  vcnit  ad  uos  :  sed  eliam 
vidi,  (juod  dilrctus  nirus  similis  est  ca- 
/jira',  dcfccfus  nosfros  siibfilifcr  vidcn- 
do;'([uia,  secuiidum  Ci/ossam,  caprea 
siibtililer  videt.  Uursum  similis  cst  /lin- 
nit/o  cervorum,  dcfccius  nostros  subtililer 
considcrando  :  hiniiuliis  cuiiu,  sccundum 
(i/ossani,  agililcr  ciirrit.  ludc  [)otcst  de- 
siguaii  cxi-cilculia  am«»ris  Cliiisti  :  uain 
[)cr  amorcin  rcrimiir  (|U(tcumijiic  fcriiniir, 
jiixta  iliutl  .Viigustiiiiiiii  W  (im/rssionum: 
Pcs  luciis  amor  mciis  :  eo  feror  quo- 
(•iiuKjuc  fcror.  El  si  miiltus  sit  amor, 
[icr  i[)suiu  agilitcr  cl  vidocitcr  fcri- 
miir .  Dciudc  luiu  dirit  .  En  i/tsr 
slat.  oslciiditur  ([uod  Cliristus  nos  lldo- 
litcr  (<t  ulililcr  iustruxit.  rndc  adhiic 
V(M'ba  isla  siiiit  Ncrb.i  spoiisa»  vidciitiH 
(juttd  Christiis slat /iost /Kirietrm  tiostnimy 


'  Al.  :  "  pci)  !Ji',  (.-l  pro  tlulciHlini'  diviun.  u 
J  Al.  :  «  rt'9ito.\il.  <> 

XVlII 


»  Al.  :   •  xctl  viili.  »  -     *  AI.  :  «  ln(ii(>i)iio.  » 


40 


fi26 


IN  CA\T.  nANTrn. 


idest  post  cariicm  iiostram,  paratus  ad 
nos  doroudmn  (Idclitcr  oA  iitililiT.  Et 
staiis  posl  pariotcin  nostrum,  ost  respi- 
riefia  prr  fenrstras,  jjrasjjirirns  prr  can- 
crllos,  idost  por  dicta  Proiiliotarum,  ex- 
ponondo  nobis  illa  ;  siint  eiiim  dicla  IVo- 
plietarum  magis  aMiigmalica  (jnam  oa 
qiiae  scrihmitnr  in  lego  ;  idoo  talia  dic- 
ta  dosignanfnr  por  cancrllos ;  dicta  ve- 
ro  logalia,  <]Ui«  suut  magis  aperta,  desi- 
gnantnr  por  frnestras.  Et  tunc  est  sup- 
plonda  ratio  :  (juia,  tn  sponsa,  vidons  mo 
diloctum  sic  focisse,  el  habnisso  diligcn- 
tem  curam  filiorum,  mei  excmplo  mota, 
debes  diligcnfer  exeijui  officium  tibi  com- 
missum,  et  non  solum  ex  parte  mea,  sed 
ex  parle  anditorum.  Ef  circa  hoc  duo  fa- 
cit  :  quia  primo  ponifur  blanda  Cliristi 
invitafio '  ;  secuudo  subjungifur  otiam 
invitafionis  rafio,  ibi,  Jam  enim  hyems 
transiit.  Dicit  enim  sponsa  :  En  dilectus 
meits  loquitur  mihi ;  gI  a\i  :  Surge,  pro- 
pera,  amica  mea,  propter  carifatem  ;  co- 
lujnba  mea^  proptor  simplicifafcm,  for- 
mosa  mea,  propter  imaginis  divinai  di- 
gnitatem  :  propera  scilicot,  et  veni.,  cxe- 
queiido  officium  tibi  commissum,  haben- 
do  curam  filiorum  tuorum.  Deinde  cum 
dicit,  Jam  enim  hyems  transiit.,  ponit  ra- 
tionem  ad  hoc  ex  parte  auditorum,  et 
intendit^  talom  rafioncm.  0'iando  male- 
ria  est  dispusita,  tnnc  est  opcrandum,  et 
tunc  est  indnconda  in  eam  forma  dcbita ; 
sed  auditorcs  et  filii  tui  sunt  nunc  dispo- 
siti  ad  obedicndum  monitionibus  tuis  : 
ergo  debes  surgerc,  ct  propcrare,  et  exe- 
qui  officinm  tibi  commissum  circa  eos. 
De  ista  rafione  ponit  solum  medium,  os- 
tendens  auditores  essc  disposilos  :  ct  duo 
facit,  secuudum  quod  dispositio  duplici- 
ter  potest  accipi  et  attendi.  Nam  primo 
ostendit  an;lilores  essc  dispositos  ex  con- 
trariorum  amotione  ;  secundo  ex  posito- 
rum  indnctione,  ibi,  Flores  appaj-uerunt. 
Continuatur  sic.  Benc  dico,  quod  dcbes 
surgere  et  minislrare  filiis  tuis,  quia 
hyems  jam  transiit,  idest  congelatio  infi- 
dehtatis  qua"  infoHigitur  per  hyemem, 
secundum  G/ossam,  recessit  a  fiUis  tuis  : 
propter  quod  fdii  fui  habent  dispositum 
airectum  ad  obediendum.  Imber   abiit  et 


recessit;  idest,  malitia  intemporantia^  ct 
voluptnosilas  ahiit  et  recessit  :  propler 
(inod  (ilii  tui  lial)ent  dispositum  aHoctnm 
ad  obediendum  doctrina*  tuae.  l'er  ira- 
brom  onim,  (jni  ost  bnmidiis,  infolligitnr 
voln[)tn()sitas  :  (|nia  siciit  iiiimidiim  iindi- 
quc  currit,  et  non  bonc  tcrminatnr  in 
tormino  proprio  ;  sic  voliiptuosi  sccun- 
dnm  (]namlibet  passionem  currunt,  et 
non  bene  terminantnr  judicio  rationis, 
qnod  debct  esse  eorum  frenum  ot  tormi- 
nus.  Doindc  cmn  dicit,  Fbjres  appnrue- 
/■ufit,  ostendif,  anditores  osse  dispositos 
ox  parte  conditiouum  propositarum  :  et 
continnatur  sic.  Bene  dico,  quod  tu  dobes 
surgere.  quia  aiidifores  et  fdii  tui  non 
solnm  non  sunt  iudispositi  quia  parati 
snnt  ad  dimittcndum,  vcl  etiam  dimise- 
runt  conditionos  contrarias ;  sed  vidcmns 
ctiam  jam  apparere  in  eis  conditiones  et 
congruas  :  unde  flores,  ides  initia  bono- 
rum  operum,  ut  oxponit  Glossa,  appa- 
ruerunt  in  terra  nostra,  idest  in  filiis  nos- 
tris,  quos  quasi  terram  dobemus  arare  et 
colere.  Tempus  putationis  advrnit  :  (]nia 
sunt  in  prompla  dispositione  ad  gaudinm, 
vel  ad  germinandum.  Et  notandum,  quod 
nos  Dominus  fdios  suos  appellat  terrain 
suam  :  quia  quod  uni  ex  minimis  fit,  si- 
bi  reputat  fore  factum.  In  quo  ejus  ma- 
gna  benignitas  designatur.  Deinde  cum 
dicit,  Vox  turturis  audita  est  in  terra  nos- 
tra,  adducit  rationem  ex  parte  mnlfo- 
rum  auxiliorum.  Intendit  autem  talom 
rationem.  Tunc  Iiomo  debet  surgere  ad 
operandum,  quando  videt  sibi  adesse 
mnlta  auxilia,  per  quae  potest  conse^jui 
quod  intendit ;  et  quia  tu,  sponsa  mea, 
habes  mulfa  auxilia  te  auxiliantia  ad  mi- 
nistrandum  fdiis  tuis,  ideo  debes  surgcre 
ct  ministrare  eis,  exe(|uendo  officium  ti- 
bi  commissum.  De  ista  autem  ratione  po- 
nit  solum  vim  medii,  notans  auxilia  quaj 
Iiabet  Ecclesia  ;  et  circa  hoc  tria  facit,  se- 
cundum  quod  talia  auxilia  tria  sunt  :  vi- 
delicct  auxilium  divinum  ct  humanum  ; 
hnmanum  duplex,  scilicet  gentilium  et 
Juda^orum  :  quia  aliqui  ex  Judaeis  con- 
versi  erant,  et  ad  adjuvandum  Eccle- 
siam  parati  erant ;  et  aliqui  conversi 
eraut  de  genlilibus,  ad  hoc  idem  parati 


'  Al.  :  «  iuteDlio.  » 


*  Forle  :  «  iDducit,  »  et  sic  infra. 


CAPUT  11. 


627 


'.  Primo  eigo  iiarrat  auxilium  diviuum,  tus.  Tunc  Guim  vuuimus  in  foramitiibus 

cum  dicit ;   Vox   turturis,  idest   vox   Spi-  petrx.,  quaudo  iuducimur   ad  C(ju.sidt.Ta- 

ritu.s  .sancti,  ut  G/o6.s'«  cxpouit,  a^<ri//«  e.s7  tionem     passiouis   Cliri.sti,    Debet    etiam 

in  terra  nostra :  nam  ipse  Spiritus  sauc-  Eclesia  venire  m  caverna  niacerix,  (juia 

iw^  postulut  pro  nohis  f/emitihusinenarra-  dehet  (ilios   suos   inducerc   ad  veritatcm 

hilihus;  ut  dicilur  Kom.  vui,  26.  l^t  quia  lidei  :  uam   secuudum    (ilossam  maceria 

tautum   auxilium  luibes,  ideo  non  debes  est  couf^eries  lapidum  comp(jsit(jrum  iu 


pigritari  ad  surgendum.  Secundo  cum 
dicit,  Ficus  protulit  grossos  suos,  osteu- 
dit  hoc  idem  ex  parte  auxilii  .ludaeorum  : 
et  continuatur  sic.  Bene  dico,  quod  tu 
debes  surgere,  quia  /lcus,  idest  synago- 
ga,  qua3  cousuevit  esse  ficus  propter  dul- 


muro  sine  caemento  :  sic  fides  nostra  ar- 
ticulos  et  seutentias  contiuct  sine  cae- 
mento  rationis  ;  et  ideo  causam  coUigaro 
non  potest  :  atlamen  omnes  arliculi  col- 
liganlur  iu  uuum,  (|uia  sul  perliuent  ad 
diviuilatem  vel  ad  huniauilalem  Chrisli  : 


cedinem    diviui   cultus,  protulit   grossos      et  divinitas  et   humauitas  plene  fuernnt 


suos,  idest  protulit  ficus  suas_,  qua;  licet 
non  sint  matura;  omnino,  sed  sint  gros- 
sai,  tamen  prompti  sunt  et  parati  ad  te 
auxiliandum.  Potest  etiam  lioc  legi  ali- 
ter,  sed  nou  mutatur,  exponendo  pio- 
ferre  pro  projicere^  et  abjicere.  Sic  syua- 
goga  protulit,  idest  projecit,  (jrossos 
suos,   idest   immaturitatem   hcuum   sua- 


in  una  hypostasi  Christi.  Ideo  singulari- 
ter  dicil,  In  raverna  macerix  :  nam  ca- 
verna  siguilicat  locum  imum  et  cavum, 
quia  iuimiliter  debemus  ?>uscipi're  verita- 
lcm  lidei,  el  captivare  inlelh'ctum  n(js- 
truui  iu  obse(]uium  Chrisli.  Propler  (luod 
apparet,  ad  quid  debeat  Ecclesia  suscipe- 
re  curam  filiorum,  (|uia   ad   duo  :  primo 


rum,  quia  jam  non  habet   aliquas   ficus      ut  inducal  eos  ad  medilaudam  passionem 


maturas  promptas  ad  auxiliandum  '.  Pos- 
siint  enim  dici  grossus  et  grossi  fructus, 
quia  parent  '  iu  ficu  ante  maturitalem. 
Deinde  cum  dicit,  Vinex  florentes  dede- 
runi  odorem  suum,  oslendit  lerli(j  hoc 
idem  ex  partc  gentilium  :  nam  Ecclesia 
debet  surgere,  et  exequi  oniciuui  sibi 
commissum  :  quia  vinea'  florentcs  dcde- 
runt  odorem  suuni ;  idest,  (juia  jam  aU- 
qui  cx  eis  parali  sunt  ad  te  juvanthun. 
Nulla  crgo  tibi  remanet  excusalio  quare 
tu  non  debeas  surgere  et  habere  diligen- 
tem  curam  filiorum.  J)ein(l(!  ciini  dicil, 
Surije,  propera.,  atnica,  )nea,  speciosa 
nira,  et  rcni,  declarat  Chrislus  Ecdesiai 
hujusmodi  officium  exe(|uendum  ;  ei  duo 
facit  :  quia  primo  ostendil  ad  (juid  Eccle- 
sia  debeat  oxoqui  officiinu  sibi  commis- 
sum,  ot  ad  quid  debeat  inducerc  filios 
suos ;  secundo  ostendit  (luoinodo  lilios 
suos  ad  illud  inducere  delxial,  ibi,  Ostrn- 
de  mi/ii  facic/n  tuum.  Dicil  ergo  :  Tu 
amica  nwa,  propter  caiilalem,  sjteciosu 
mca,  propter  cordis  siuii)licilal('iu,  surt/e 
ef  veni  in  foraminihus  pctriV,  idest  in  vul- 
neribus  Christi,  (juia  secuuduui  Apost.  i 
Corinlh.   x,  t  :  Pefru  autem  rrut    Chris- 

'  Al.  :  X  ol    ad   uiljuvuiuluiu    Ei-clesiam    pnrnli  : 
eruut  ile  gculilihu.-t  ud  hoo  iilcui  parati.  a 
*  Al.  :  "  jiniforrt'  projicen'.  » 


Cliristi ;  de  qua  dicit  Chrysostomus  in 
(liiodam  seiinone  de  passione  Christi, 
qiiod  crux  Christi  est  philosophia  Chiis- 
tiauorum  ;  ut  sic  recoleudo  acerbitatem 
passionis  Chrisli,  noii  vadaut  post  larci- 
vias  suas  :  iu  quo  notalur  bouilas  airec- 
lus.  Secundo  debet  eos  inducere  ad  veri- 
laleiu  lldei,  ne  vadaiil  po>t  errores  suos  : 
in  (|iio  iiotatur  honilas  inlelleclus.  l>eiude 
cuui  dicit,  Oslcnde  mi/ii  /uciem  tuam, 
osteudit  (luomodo  Ecclesia  sive  prielalus 
[xtssil  iiiducere  lllios  suos  ad  ea  quie  dic- 
la  siiiil.  Ad  ciijus  evidentiam  uotandiim. 
quod  pra'latus  dupliciler  debel  inducero 
subdilos  suos  ad  boiiuui  ;  exenjplo  scili- 
cel,  el  verbo,  jiixta  illud  Acl  i,  I  :  ('/•- 
pif  Jesus  fiuerr  ct  t/ucerr.  El  iiKiuantiiui 
pia-lalus  dat  boniim  exeinpluin  subdilis 
suis,  inducit,  eos  ad  lioniim,  ct  ad  boui- 
talein  allcctus,  sivo  ad  fnramina  /«'/r.r, 
quia  iudiicit  eos  ut  considereiit  passio- 
neiu  Chrisli,  et  iioii  vadaiit  posl  alVeclio- 
nes  inalas.  Sic  faciebal  Aposlulus  I  ad 
Coriiith.  \i,  1  :  Imitfilorcs  nwi  rstotr,  si- 
cuf  ri  vipi  C/oisti.  IiKiuautiiiu  voro  pra»- 
dicat  eis,  iiiduoil  c<>s  ad  verilatem  Ihlei, 
sive  ad  cavcrnam  niaceri.Vy  (|uia  ostoiulil 


*  Al.  :  <■  nil  ()<nuiuau«lum.  ■> 

*  Al.  :    '  properuut.  » 


028 


IN  TANT.  CANTIC. 


ois  quid  rrjitleiidiim,  el  «|ui(l  iioii  crtjclen- 
dum'.  Nam  ol  si  voiho  indiiciliir  (|iiis  ad 
boiios  liioivs,  lioc  est  iiKiuantiiin  pijHdi- 
culio  ]u-a\su|)[)()nil  honain  vitain  prauii- 
oaiilis  :  (|uia,  ut  dicit  (irc.jJi^oiius,  cujus 
vita  ile.s[)ifitur,  necesse  est  ut  ejus  prui- 
dicatio  coiilemualur.  [^iuUt  apparet  quod 
ea  (iiue  dicuulur,  consouaut  eis  quaB 
prius  dixerat.  Uicit  Domiuus  ipsi  Kccle- 
siaj,  vel  pradalo  :  Ostendr  inUii  fnciem 
tuam;  id(;st,  oslende  liliis  meis,  (|uo(l  ti- 
bi  commisi,  raciem  tuam,  idest  bonum 
exemphrn  de  te,  beiie  vivendo.  Dicitur 
autem  ipsum  bonum  exemplum  facies, 
quia  sicut  facies  cst  in  aperto,  itu  boiia 
operu  pra?latorum  didjcnt  csse  in  apcrto, 
ut  inducant  lilios  suos  ad  bonum,  juxta 
illud  Matlli.  V,  16  :  Sic  liiceat  lux  cestra 
curam  huminihus^  ut  cideant  upcra  ves- 
tra  buna,  et  gluri/icoit  Patrem  vestrum^ 
qui  in  coelis  est.  Et  addit  :  Sunet  vox  tua 
in  auribus  meis;  idest,  filii  mei  tibi  com- 
missi  audiaut  vocem  pra^diiuitionis  tua^. 
Quod  enim  Ecclesia  facit  liliis  suis  com- 
missis  sibi,  Christus  reputat  sihi  factum. 
Addit  autem  causam  ejus  quod  dixerat, 
dicens  :  Vux  enim  tua  dulcis,  quando 
proponis  liliis  meis  verhum  ;  et  facies  tua 
decura,  quaiido  tribius  eis  bonum  exem- 
plum.  Deinde  cum  dicit,  Capite  nobis  vul- 
pes,  invitat  Chrislus  Ecclesiam  ad  luere- 
ticos  extirpandos :  et  quatuor  langit. 
Nam  primo  dicit  ha^reticos  capiendos, 
cum  ait,  Capite  7iubis  vulpes,  propter 
fraudulentiain,  quia  latenler  insi(.liantur 
doclrinai  sanai.  Secuudo  assignat  tem- 
pus  captionis,  cuin  ait,  Parv ulas ;  qaia 
quando  lueretici  incipiunt  pulluhire,  et 
sunt  parvuli,  tunc  sunt  capiendi,  idest 
sunt  couvinceudi  per  doctrinam  sanam  : 
quia  post(;uam  conlirmati  sunt  in  errore 
suo,  noii  ita  de  lacili  convertuntur.  Vel 
sunt  capiendi,  ad  litterain,  quia  sunt  tol- 
lendi  de  medio,  no  Ecclesiam  destruaiit. 
El  ideo  terlio  suhdit  captionis  rationem, 
cum  ait  :  Qua)  dftnuliuntur  vineas  ;  nam 
propterea  capiendi  suut  propter  damna 
quaj  inferunt,  (juia  Ecclesiam  deslruunt. 
Quarto  addit  commoditatem  damuiticau- 
di,  cum  subdit  :  ISam  vinea  ?iustra  flu- 
ruit  :  est  (Miiin  Iuhc  causa  quare  haretici 


liabent  commoditatem  ad  damnificaiidum, 
(liiia  vinca,  idest  Kcclesia,  csl  in  (loro  : 
(|iio(l  potissinn;  verificabatur  iii  Ecclcsia 
piiiniliva,  de  (|ua  Sajiiens  hxjuitur.  l'o- 
test  etiam  verilicari  adhiic  (|uanliim  ad 
eos  qui  non  suiit  iu  fide  solidati. 

Deindo  cuin  dicit,  Diledus  meus  milii, 
et  eiju  illi,  postquam  posila  est  inulti- 
plex  Chrisli  invitatio,  hic,  ut  dictibalur, 
ponitur  Ecclesiaj  famulalio.  Et  dividitiir 
[)ars  ista  in  tres  parles  :  (|uia  i^riino  p(j- 
iiilur  Ec(;lesia'.  fainulatio  ;  s(;cundo  suhdi- 
tur  famulationis  ratio,  ihi,  Qui  pascitur 
inter  lilia ;  iarWo,  ne  Ecclesia  in  tali  fa- 
mulalu  possit  delicere,  inijjloratur  ah  oa 
Christi  subventio,  ibi,  Hevertere ;  si?nilis 
estu  dilecte  ?ni,  caprex,  hinnulu(jue  cervu- 
1'um.  Continuetur  sic,  i)ilectus  meus  mi- 
lii;  supple,  loquitiir,  ut  ineis  liliis  admi- 
nistrem,  et  ut  ha^reticos  capiam  ;  et  ego 
illi  \  supple,  siim  parata  obcdire  :  iii  (juo 
notatur  ejus  famulatio.  Deinde  cum  dicit, 
Qui  pascitur  i?iter  lilia,  assignat  rationem 
su£e  famulationis.  Est  eniin  Christo  ohe- 
diendum,  quia  obedientes  ei  sunt  lilia, 
hahentes  candorem  iniiuditiee.  Coutiiiua- 
tur  ergo  sic.  Ideo  spouso  meo  obedire 
volo,  quia  ipse  est  qui pascitur  i?iter  lilia, 
idest  inter  mundas  mentes  sibi  famulan- 
tes  :  propter  quod,  ut  munda  sim,  sem- 
per  ipsi  obedire  volo,  dunec  i?icli?ie?itur 
u??ibrie,  idest  donec  cesset  ajuigmatica 
cognitio,  quai  est  in  hac  vita,  et  aspiret, 
idest  illucescat,  dies.,  scilicet  ailernitatis  : 
in  quo  designat  quod  qui  semper  deside- 
rat  mundus  esse,  semper  debet  Christo 
ohedire :  nam  supple,  semper  pascitur 
iujer  lilia,  et  diligit  raundas  mentes, 
quaindiu  durat  prasens  vita.  Multo  ma-  ^ 
gis  lioc  vult  in  fiitura  vita,  ita  quod  ly 
du?iec  ibi  teneatur  inclusive,  -non  exclu- 
sive.  Deinde  cumdicit,  Reverte?'e:  si?nilis 
esto,  dilecte  mi,  caprex,  Iwmuloque  cer- 
voru??i  super  mo?ites  Bethel,  implorat  Ec- 
clesia  Christi  auxilium  ct  suhventionera, 
ut  ei  possit  assidue  famulari.  Et  conti- 
nuatur  sic.  Tu  dilecte  rai,  qui  hahitas 
super  mo?itcs  Bethel,  idest  super  Auge- 
los,  Betliel  cnira  interpretatur  domus  Dei, 
vel  hahitaculum  Dei  :  unde  raontes  Be- 
thel  significant  eos  qui  in  domo  Dei   te- 


*  Al.  :  0  quitJuaiu  credeuduui.  » 


CAPUT  III. 


629 


neiit  ciltum  gradum.  Tu  autem,  (lilecte 
mi,  qui  cs  super  eos,  revcrterf ;  idest,  si 
per  aTKiuam  iiegligeutiam  contingat  me 
a  te  divcrlere,  tu  tamen  rcvertere  ad  me, 
me  adjuvando',  ut  ad  te  redeam,  et  te- 
cum  maneam.  Similh^  esto  capreai,  quai 


liahit  '  acrutum  visum,  nostros  defnctus 
misericorditcr  aspiciendo  ;  ctiam  c^^to  si- 
mi/is  himmto  ccrrnrum,  qui  movelur  agi- 
litcr  :  ita  tu  meis  delectiljus,  ne  ultra 
procedanl,  succurre  velociter. 


CAPUT    TEKTILVI 


In  Irctiilo  mno  per  noctem  qucusivi  qiiem  diligit 
ainnm  nicai  Oiia;sivi  illuni  ct  iion  inveni.  Surgain, 
et  circuiljo  civitatcin  ;  i>er  vicos  et  platcas  quaTani 
queni  diligit  anima  mea.  yucesivi  illum  et  non  in- 
veni.  Invenerunt  me  vigilcs  qui  custodiunt  civita- 
lein  :  Nuni  quein  diligit  aiiima  mea  vidistis?  Pau- 
lulum  ciiiu  pertrausissem  eos,  invcnl  qucm  dili|,'it 
anima  mea  :  lenui  cum,  nec  dimittam,  donec  in- 
troducam  illum  in  domum  matriss  mca;,  et  in  cul)i- 
cuiiini  ficnitricis  mea;.  Adjuro  vos,  filiff!  Jcrusalem, 
pcr  caprcas,  ccrvosquc  camporum,  nc  suscitctis 
neque  evigilare  l'ai:iatis  dilectam,  donec  i])sa  velit. 
QuBe  est  isla  qucB  ascendit  per  descrlum,  sicut  vir- 
gula  fumi  cx  aromalibus  niyrrluT,  ot  tliuris,  et 
univcrsi  pulveris  piguicntarii  ? 

hi  lectnlo  meo  prrnoctem  qit.vsici  c/iiem 
jit  nnima  mca.  Sicut  dictum  est  su- 
[ira,  l''.cclcsia  resfioctu  niiorum  dniilicilor 
turl)atnr  :  primo  quantuni  ad  e.\fcrior(^s 
tinhaliones  ;  secnndo  (inanlnm  ad  intc- 
rioros  di.stractionos.  Finita  parto  illa  nlti 
cgit  dc  exterioribns  tribnlationilins,  nnnc 
delermiuat  df^  inleriorihus  distractioni- 
hns.  I''.f  dividitur  pars  ista  in  tres  par- 
los  :  (|uia  primo  ponitur  hujiisniodi  dis- 
traclio;  socnndo  suhjnngitnr  C.hrisli 
compassio,  ihi,  .i^////ro  ?'m' ;  torlio  iinpo- 
nitur  linis  isti  Iractatni,  iii  (luo  doformi- 
*  nalur  dc  primiliva  Kcclosia  :  nndo  snh- 
inferti'r  dicta'  Krclosia»  ccmimondatio, 
ihi,  Qn,r  est  ista  ?  Distractio  anlcin  Kc- 
dosia',  sive  pradati,  sic  osse  hahol,  (|nia 
ipsa*  oxtorioics  ^ollicilndiiios,  (|uihiis 
ciirani  lilioiiiin  gcrit,  ila  onm  occn- 
pant,  (luod  (|uan(lo  vnll  rodire  ad  con.s- 
cientiam,  mnltolios  iiivenit  so  dellcoro  ab 
illa  duh-odiiK^  (jnam  inins  hahohat  :  unde 
(Iiia-rit  in  lectulo  siio  (Ihrislmn.  ot  iion 
invoiiit;  et  (|naudocun>i|iio  hoc  conlingit 
ei,  dehet  snrgore,  ot  onin  (lu.ororo  prr 
vicos  et  plalcm  civitatis,  idost  por  onmia 


dcsideria  et  opera  qua^  focit  ct  qua^  con- 
cupivit  ntrum  ali^iuid  coiicupiorit  vol  ege- 
rit  quod  (Ihristo  dis[)licuorit.  [)ro[)ter 
(luod  sentiat  se  distraclum  in  conscien- 
tia.  Kt  cum  hoc  agit,  vigi/es  civitatis, 
idest  vana'  cogitationes,  inveninnt  ip- 
suni  :  quas  dohot  perlransiro,  (luia  in  ta- 
lihiis  cogitalioiiihus  nou  invonitur  C.hris- 
tiis.  Kt  talihiis  pertransitis,  ipse  invenit 
Chi  istum.  Kt  (iiiia  ha*c  se  habent  por  or- 
dincm,  ideo  pars  ista  dividiliir  in  [lartes 
quatuor  :  qiiia  [irimo  ponilur  ad  cons- 
cieiitiam  reversio  ;  secimdo  ponitnr 
Chrisli  iiiquisilio,  ibi,  Surr/ani  et  rircui- 
bo  ;  lorlio  vaiiarum  cogitalionum  occur- 
ronliuni  occupatio,  ihi,  Inrmrrunt  me  vi- 
f/i/es;  ([uarto  Christi  inventio,  ibi,  Pau- 
/u/iini  cum  /jrrtransissem  ro,  i/ireni  (/unti 
</i/ii/it  anima  nira.  Continuotur  sic.  Kgo 
pralatus  vel  Kcclesia  post  administiatio- 
noni  ot  vitain  activam,  voloiis  redire  ad 
dult  ('diiioni  coiifcinplalionis,  m  /cctuio 
ntrii^  idest  in  coiiscientia  moa,  f/u.rsivi 
/ler  noctrnu  idest  tom[)ore  congruo,  vi- 
(l(  li.it  tom[)ore  silentii,  cujusmodi  est 
lcnipns  noctis,  illiim  i/uem  di/ii/it  anima 
niri'.  Qu.rsiri  i//ion.  rt  nnn  inrrni  :  i\\\\i\ 
iiiviiii  nio  distractum  ol  [lorlurhatum  in 
(•oii;  ( iontia  nn'a.  [)ro[)tor  extoiioros  occu- 
[lalionos  :  in  ([uo  bal)otur  ad  oonscieii- 
tiani  roversio,  ([uomodo  [)ra'liilus  [lo.st 
actionom  rodil  ad  conscientiam,  ul  ibi 
Christuin  invoniat.  Doindo  cnm  dicit. 
Sur>/inn  cl  rirrui/io  rivitatcm  :  prr  viros 
rt  />/atras  (/u.rram  (/urm  //i/i(/if  anima 
mrti.  [loiiilni'  spons.i'  in(|nisilio  ad  iiivo- 
nios  luni  ;  ot  coulinualnr  sic  :  UodioMS  ad 
con ciontiain    moam,  ([ua-sivi   Christum, 


I  Al.  :  «  ct   luo   ntljiivaado. 


•  Al.  :  ..  ol  Mmi-       lii».  •>     -  »  Al.  :      cnprfin,  hatirt.  • 


630 


IN  CANT.  CANTIC. 


ot  non  iiivoni  :  nndo  ut  cnm  invonlam, 
ndhno  qnjiTam.  Siirtjntn  vt  riiruilxi  rivi- 
Intrm  ;  idost,  pt>r  allcMtam'  ronsidoratio- 
nom  porqniram  oonsciontiam  moam  ;  ot 
per  vicos  H p/ntcns,  idost  por  omnia  dic- 
ta,  dosidorata  ot  fnrta,  (jna'  ogo  dixi  et 
oononpivi,  utrnm  nliqnid  ogcrim  qnod 
dlsplicnoril  sibi  ;  ot  sic  faciondo  Clirislnm 
qna-ram,  (incm  diligit  anima  mca.  Nam 
si  qnis  post  actionom  non  potost  rodirc 
ad  dnloodinem  contcmplationis,  debct 
cop:itarc  qnod  forte  in  aliqno  doliquit, 
proptor  qnod  solilam  dnlccdincm  non 
sentit.  Et  ideo  dobct  civitatcm,  idest 
consciontiam,  tolalitor  scrntari.  Notan- 
diim  aiitom  conscicntiam  essc  lcctulnm 
in  quo  CluMstus  requicscit,  quia  stratum 
coangnstatum  cst,  quia  non  potcst  jacere 
nisi  nnus,  scilicet  Christus,  vel  dial)ohis. 
Isaise  xxvui,  20  :  Conngiistntiim  est  stra- 
tmn  itn  iit  nltor  decidnt,  et  pnliiini  hrevc 
ntrumrjuc  ojjcrirc  non  potest.  Sed  si  con- 
sidoromns  conscieiitiam  ct  cor  nostrum 
quantnm  ad  gcncra  peccatorum  quae  ibi 
esse  possunt,  sic  est  civitas  distincta  per 
vicos  et  platcas,  idcst  per  dehcta,  majo- 
ra,  et  pcr  minora.  Deinde  cum  dicit,  Quse- 
sivi  illum,  et  non  invcni,  ponitui'  vanarum 
cogilalionum  occupalio.  Continuctur  sic. 
Ad  conscientiam  meam  redii ;  Christnm 
per  platcas  et  vicos  qnsesivi.  Qusesivi  il- 
Ittm,  ct  non  invcni.  Et  est  causa  quare  : 
quia  vif/ilcs  oivitatis,  idcst  vana3  cogita- 
tioncs,  rjui  custodiunt  civitntem,  invene 
rvnt  mc  :  idoo  cis  occupata,  Christnm 
non  invcni  ;  quia  vix  possuraus  dicere 
unnm  Pnter  nostcr,  quin  vanae  cogita- 
tiones  nos  non  inveniant.  Oii'ii'fi  tales  co- 
gilationes  dicuntiir  vigiles  civitatis,  quia 
semper  sunt  paratai  ad  capiendum  et  oc- 
cupandum  nos.  Scd  quando  talcs  vigiles, 
sen  cogitationos  occupant  nos,  debemus 
eas  doroUnqucre,  quia  in  tahbus  cogita- 
tionibus  non  invenitnr  Christus.  Ideo  iro- 
nice  tahbns  vigihbns  dicitur  :  Nnmqnid 
vidistis  C]u'istnm,  f/ucni  dilirjit  nnima 
mcn?  Deiiide  cum  dicit,  Pnnlulum  ciim 
pertrnnsissem  eos,  invcni  qucni  diliqit 
animn  mcn,  ponitur  primo  Cbristi  invcn- 
tio  ;  secundo  cjus  apprchcnsio,  ibi,  Tc- 
7iui  oiim,   Continuetiir    sic.   Ita   invene- 


nnit  mo  vana*  cogilationos,  seu  vigilos 
oivitatis  ;  s(m1  rum  jicrtrnnsisson  cns,  sci- 
licct  doroh(inondo,  ?/</v//<  Chiistnm,  fjucm 
diliijit  fininia  mca.  Sicat  enim  (jnilibct, 
(jnod  si  ad  conscicntiam  snam  rodit,  ol 
oam  diligcntor  inquirit,  ct  vanas  cogita- 
tionos  dimittit,  his  pcractis  Christmu  in- 
venil.  Dcindo  cnm  dicit,  Tcnui  cuni^  po- 
uitur  Chrisli  approlionsio.  Kt  oslondit 
primo  se  apprehcndissc  forlitcr,  cum  di- 
cit,  Tenui  cum  ;  qnasi  dicat  :  Non  qnali- 
tercumque  recepi  ipsum,  sed  fortiter  ap- 
prchcndi,  tenendo  ipsum.  Secundo  ostcn- 
dit  qnod  enm  apprehendit  perscveranlcr, 
cnm  subdit,  Nec  dimittnm  ;  qnasi  dicat  : 
incessantcr  tenobo  ipsum.  Tcrtio  innnil 
quod  apprehcndit  utiliter,  cum  snbin- 
fert  :  Donec  introducam  illum  in  domum 
matris  mex,  quantnm  ad  majores,  et  in 
cuhiculum  fjoiitricismca^,  quaninm  ad  mi- 
norcs.  Sic  dcbet  faccre  Ecclesia,  quasi 
bona  matcr,  quod  post(juam  invenit 
Christum,  dcbet  cum  tcncre  :  ct  non  di 
mittere,  donec  introducat  eum  in  corda 
filiorum  majorum,  qui  sunt  domus  ma- 
tris  suffi,  idest  doraus  gratia^,  quia  gratia 
est  matcr  omniura,  cum  ab  ca  habeamns 
esse  spirituale  :  dicnnfnr  cnim  majoros 
filii  Ecclesiffi  domus  gratiai,  quia  pln.s 
habent  de  gratia.  Sic  ctiam  Ecclesia  dc- 
bet  introduccre  Christum  in  corda  filio- 
rum  minorum,  qui  dicuntur  cubiculum 
genitricis,  idest  cubiculum  gratiae,  qnia 
minus  habcnt  dc  gratia  :  cubiculiim  cnim 
est  domuncula  parva.  Notandnm  aulcni, 
quod  Ecclesia  non  intcndit  Christum  in- 
troducere  in  majorcs  et  in  minores,  quasi 
Christum  non  habeanl  :  quia  sic  non  cs- 
sent  domus  ct  babitaculum  gratia^ ;  scd 
ut  ipsa  in  contcraplationc  gandcat  dc  do- 
nis  gratiae  majorum  atquc  rainorum.  Po- 
test  etiam  infclligi  ut  per  talem  intro- 
ductioncra  aliqui  fiant  doraus  gratiae,  ct 
sic  raajores  :  et  aliqui  babitaculum,  ct  sic 
minores.  Deinde  cnm  dicit,  Adjuro  vos. 
ponitur  Christi  compassio  :  nam  videns 
Christus  Ecclcsiam  sivc  pradatum  pcr  ex- 
teriores  occupafioncs  ali(jiiando  distrahi, 
in  coascientia  ci  compatiens,  ait  Adjiiro 
vos,  idest  obseoro,  /ilia^  Jerusalem,  qua- 
rum  curam  habet   preelatus,  per  capreas 


■  Al.  :  «  actualeiu.  .i 


CAPUT  III.  631 

cervosqiie  camporum^  idest  propler  ipsos  dat  a  loco  ascensiis,  cum  subdit,  Per  de- 

prffilntos,  ut  supra  expositum  est,  ne.s7/.s-  sertnm    :    nam    si    laudabile   est  ascen- 

ciletis,  a  somno  contcmplationis,  nec  evi-  dere  (lualitercumrjue,  iaudabilius  lamen 

gilarc  faciatis,  a  quiele  dulcedinis,  diler-  est  ascendere  pcr  dfscrtum,  ubi  sunt  spi- 

tam  Ecclesiam,  donec  ipsa  velit.  Notan-  nae  et  impeditiva,  quia  sumuia*  laudis  cst 

dum  autem,  bisadjurasse  fdias  Jerusalem,  beno  conversari  in  medio  nationis  pravie 

ne  evigilare  faciant  a  somno  contempla-  et    perversa'.  Tertio  commendat   eam  a 

tionis  F^cclcsiam  matrem  earum  :    dupli-  modo  ascendendi,  cum  ait,  Sicut  virfjitla 

citer  enim  possunt  errare  subdita  circa  fumi :  virgula  enim  fumi  est  agilis  ad  as- 

curam  pradati.  Primo  si  crederent  quod  censum,  licel  sit  nigra   et   obscura  :  sic 

pradati    primo    debercnt    intendcre    eis  Ecclcsia  primitiva  obscura  crat  exterius, 

quam  sibi   proptcr  boc  dictum  fuit  pri-  erat  tamen  agiiis  et  erecta  intcrius.  Quar- 

mum,    Adjuro  :    secundo     si    crederent  to  commendat  eam  a  carnis  mortifica- 

quod   postquam   pradatus  incepit  inten-  tione,  cum  ait,  Ex  aromatibus  mi/rrhx  : 

dere  eis,  non  deberct  rcdire  ad  contem-  myrrba   cnim    amara    est,    et    significat 

plationom    intendendo   sibi  :    et   propter  morlificationem  carnis,    ut   dicit   Glossa. 

hoc  Cbristus  sccundo  filias  Jerusalcm  ad-  Fnmus    ergo,    cui    assimiiatur   Ecclesia, 

jurat,   ut    permittant  matrem    suam    in  surgit  ex  aromatihus  mij/r/hv.,  quia    Deo 

contemplationc    persislerc.    Dcindc   cum  placcre  nitilur  cum  carnis  morlificatione. 

dicit,  Qux  est  ista?  \vM  imponere  finem  Ad  (ial.  v,  24  :  Qui  sujit  C/iristi.,  caniem 

huic  tiactatui,  in  quo  describitur  statns  suavi  crucifixerunt   cum   vitiis  et  concu- 

primitiva;  Ecclesia:; ;  et  quia  laus  est  po-  pisccntiis.    Quinto    commcndat    eam    ab 

tissinic    in   fiiio    canenda,    idco    imponit  oralionis  dcvotionc,  cl  virtuliun  pltMiitii- 

lincm  tractatni  iii  commcndationc  Eccle-  dinc,    cum  dicit  .•   Et  t/iuris,   ct  unircrsi 

sia'  primitiva'   (juiiituplicilcr.    Primo    ab  pulvoris  pifjmenlnrii,  ut  (llossa  cxponit  ; 

ascensu,  est   enim   Iaudal)ilc   ascendere  ;  ita  ut  odor  Ihuris  refcratur  ad  orationem, 

et  quantuni  ad  boc   admirans  ait  :  Quai  uuiverislas    vcro    pulveris    aromatici  ad 

est  ista  qux  ascenfid  ?  Sccundo  commen-  plenitudinem  virtutum. 


tractatijs  mm\m  sive  secu.\da  pars  TOTiys  libri 


c  A  P  11  T     r  E  w  r  I  Ll  M 

i\\/{s  .\i//i:/!.\ 


En  Irrtulmn  Snlomunis  s.-.-iu«inlii  forlos   Hinl)iiiiU  /.•/,  lcctitliiiii  Salonuniis  rtc.  Fiuito  trac- 

cx  rorlissiinis  Isriicl,  (nni)i's  lcnciilt^fl  uladios,  ct  nd  .    ,      .  .        .    .       i    i      f      i      •  •      • 

bella  (loctissimi.  i:ninsrnjns.iuc    onsis   su|M.r  rnnnr  »;'•"  ""1'!'»   Iractalur     do   Kcclosia    primi 

8UUU1,  proptor  timorcs  no.turnos.  KtTculnm  ffcii  tiva,  liic  incipit  tractatiis  iu  (|ut)  traclntur 

«il.i  rcx  Salomon    .ic    li^^nis    l.il.ani.  (;..lnnmas  cjus  ,,,,    J. , .,.,,. ^j,,    ,„,„l,.n,j,.    Kt    .MCUl     iu    priino 
lecit   urj^iMitcas,    ri'.liMal>>rMiiii    aurciim,   a:i>'.'iisiiiii  .i     .  l'      i      • 

purpurcum  .    mc.lin     cnrilat.-     .onRlinvil,    pr.iplcr  Iraclilu     priuio      dcscnbchalur     hoclcsia 

fllins  .Icrusnlcm.  Knrc.limini ,  lliiip   Sioii.   .'I    vi.lcl.-  prill.iliva.  ct  postca  finicballir  dictlis  trac- 

re«cm    Salomon.Mii    iii    <lia.l.Miialc      iiiio    c.ronavil  ,    ,        .      ,        ,  i-      i      ;  .....    i:..i..i..-. 

.,,  ,  11  .  II         ,  ta  ii>  11»  aiidcm  r.cc  «'.s  a*,  ci  n  dict.hatur : 

illum  mat.r    siia  iii    <li.'  (lcHpourtnlioms    illiiis,  cl   iii  .... 

dic  la'titia!  cordia  cjut».  Qii.r    rsf   ista   qii.r  asrrndlt  ?  sic  ill   parto 

1  Al.  :  «  dcterminatur.  » 


fi.12 


IN  CANT.  f:\NTIC. 


isla    ])rinio    (loscribiliir    slatiis    Kcclosi.p 
modcriia' ;   socniulo   liiiitiir    triiclalus    in 
landcin  ipsins,  ihi,  Qi/.v  rsf  isfft^  (jn.r  pro- 
f/m/f/ttt' y  Vvimn  pars  dividitiir  in  partcs 
dnns  :    (juia   prinio    dcscribitur  pr.rsons 
Kcclosia  (iiianlum  ad   ejns  divcrsilalom  ; 
socuudo    (luantum    ad     ojus    vcritatom, 
ibi,  Piihhfa  es,  fnnicn  mca  :  circa  prin- 
cipinin  soxll  capituli.  Prima  pars  dividi- 
lur  in  duas  :  (juia  primo  d(!scrii)itur  sta- 
lus  Kcclesia'  (juantum  nd   vitam  contcm- 
plalivam  ;    sccundo    (]uantum    nd    vilam 
acfivam,  ibi,  Efjo  dormio,  rt  cor  meutn 
viijihit.    Prima   pars    dividitur   iii   partes 
duas  :    quia  primo  dcscribunlur  ea  quae 
roquiruulur   ad    coulcmplationem  :    so- 
cuiido  vidcns  Kcclesia  por  se  ipsam  non 
possc  in  ipsis  pcrsistcre,  implorat  Cliristi 
subventioncm,  ibi,  Vtmiat  dilecttis  meus  : 
\\\  principio   quinti   capiluH.  Contcmpla- 
liva  ;uitcm   vita  tria  dcbct  habere,  nam 
primo  dcbot  converti  ad  Deum  ;  secundo 
debot  iclinqucrc  mundnm  ;  tertio  debct 
paticntor  sustiuerc  teutationcs.  hlco  pars 
ista  dividifnr  in  partes  tres  :  quia  primo 
ostcnditur  Kcclesice  ad  Christum  conver- 
sio  ;  secundo  quod  ei  convenit  mundi  de- 
relictio,  ibi,  Quam pulclira  es!m  princi- 
pio   quarti  capituli  ;  tcrtio  quod   ei  con- 
gniit   lcntationnm   toleratio,   ibi,    Quam 
pulchrcc  sunt  mammx  ttise !  ultra  medie- 
tatcm  dicti  capituli.  Propter  primum  no- 
taudum,  quod  totum  bonum  quod  est  in 
Kcclesia,  quantum  ad  incipientcs  et  pro- 
ficientcs,   totum   est  a   Cbristo ;  et  ideo 
dignum  est  ut  convcrtamur  ad  ipsum,  a 
qiio  tantn  bona  iialicmus.  Potest  crgo  sic 
formari   ratio  :    Quilibct    debet  ad    illum 
converti  a  quo  habet  omuia  sua  l)ona  ; 
sed  Kcclesia    omnia    sua    bona  habct  a 
Clirislo  :  ergo  ad  ipsum  debet  converti. 
In  ista  ratione  sic  procedit  :  quia  primo 
ostcndit,  Christum  omnia  sua  bona  con- 
tulissc  Kcclesia^  proptcr  filias  Jerusnlcm; 
secundo  ex  hoc  concludit  quod  ipsn-  filia^ 
Sion  convertanlur  ad  Christum,  ibi, /fr;;^- 
flimini,  filise  Sion,  et  videte.  Prima  pars 
dividitiir  in  trcs  partes  :   quia  primo  os- 
tcnditur  csse  a  Christo  bona  incipientium, 
et  hoc  suh   figura  lccluli,  ibi,  En  lectu- 
lum;  s(!ciiiido  ostcnditur  essc  ab  eo  bona 
prolicicnlinm,  ct  lioc  sub  figura  rercii.i, 
ibi,  Fercuhim  fecit  sihi ;  tertio   ostendi- 


tur  esso  ab  oo  bon<»  porfcctorum,  ol  Ikjc 
suh    mclnphorn    rcclinntorii    nurci,    ibi, 
Rrchnatoriinn  fiiirrum.  Nolanchim  nnlcm, 
inci])iciilcs  in  Kccl(?sin  potissim^;  indigoro 
cuslodihus,  nc  diaijolus  cl  mala!  tcntatio- 
ncs  cos  invadaut,  el  quasi  imhecillcs  sii- 
porcut  :    proptcr   qnod   aj)parci  maxima 
licnignitas  Christi,  et  quod  ip.sc  multuin 
diligit  bonum  incipicntium,  (juando  dig- 
natnr  eis  (hirc  custodcs.  Kt  (jnia  trin  siiiit 
gcncra    hujusmodi    cuslodicntinm,    idoo 
dividitur  pars   ista   in  pjirtes  trcs  :  (jnia 
primo  ostcnditur,  hujnsmodi  incipienlcs 
esse  custoditos  per  annuutiantes  verita- 
tem  vita' ;  secundo  pcr  annuntiantes  vc- 
ritatem  doctrinff  ibi,  oimies  lenentes  (jla- 
dios ;    tertio    per    annuntiantcs    verita- 
tem   justitiae,  ibi,    Utiiiisctijtisque  ensis. 
Continuatur  sic  ;  Primitiva  Kcclesia  miil- 
tum  vexata  fuit ;   sed  modernam  Kcclc- 
siam  videmus  esse  in  tranquillitatc  :  quia 
en  (pro  ecce)  ipsos,  de  quihus  minus  vi- 
dctur,  videmns  eccc  lectidum  Salomonis., 
quia  in   cis  quicscit  Christus  :  ct  hnjiis- 
modi  lcctum  amhiunt,   idest  custodiiint, 
sexar/inta    fortes    ex    fortissimts    Israrl, 
idest  annuntiantes  veritatem  vitai  :  quia 
fortes  et  non  molles  per  tcntationes  dc- 
bent  esse  qui  volunt  praedicare  de  mori- 
bus.    Kt  notandum,  quod  numerus  islo- 
rum  custodum,  scilicct  numerus  scxagc 
nnrius,  liene  compotit  offlcio  :  nam  sexa- 
genarius  numcrus  constituitur  ex  senario 
ducto  per  dcuarium  :  per  quod  intelHgi- 
tur  veritas  vitae  hoc  modo,  quia  vere  cl 
juste  vivimus,   si   per   sex  dies,    quibns 
operari  debcmus,  i(h^st  per  totum  tcmpiis 
vita'  nostrae,  quod  inteHigitur  per  numc- 
rumscnarium,  qui  estnumcrusperfcctus, 
observamus  deccm    praecepta    Decalogi. 
Signantcr  autem  est  notandum,  quod  Sa- 
lomon  incipicns  traclare  de  moderna  Kc,- 
clesia,   incipil    n  lectulo,  idcst  a  quicto, 
quia  jam  cessavit  pcrsecutio.  Deinde  ciim 
dicit,   Omnes  tenrntrs  gladios,   oslendit. 
hujusmodi  incipientes  esse  custoditos  pcr 
annuntiantcs  vcritatem  doctriuee.  Kt  con 
tinuatur  sic  :  Ilujusmodi  fortes  non  sohim 
sunt  sexagintn   sccundum  quod   nnnun- 
tiant  veritatcm  vita^  sed  omnes  suut  ad 
hcHa  doctissimi,    tenrntes  r/ladios  doctri- 
na^  sacrae;  juxta  illud  ad  Kphes.  vi,  17  : 
Et  ghidium  spiritus ;   quod  est   verbum 


CAPUT  IIT 


fi3:i 


Dei.  Deinde  ciinri  dicit,  Vnimcujmque  en-  diim,  (luod  fcrciilum  dicitiir  in   iiud  ali- 

5i!5  mper  femiir  suum,  ostcndit  quod  in-  quis  porlalur  :  ot  dicitur  a  fero  fcrs,  (juia 

cipientes  custodiuntur  per  eos  qui  annu:*.-  quicscontcr    fcit.    Rcclinaforium    aiifcm 

tiant  vcrifatcm  juslifia',  nam  non  sufficit  est  suprcma  pars  liujus  sedis,  iu  qua  re- 


i^/ 


quod  aliquis  pra^diccf  dc  morilnis,  an- 
nuntiando  vcritatem  vila;  ;  vcl  (juod  pra'- 
dicct  dc  finc,  annuntiando  vcrifafcm  doc- 
trina^  :  scd  oportet  eum  annuntiare  veri- 
tatem  justitia^  in  se,  ut  faciat  quod  dicit, 
ct  credat  quod  docet  :  quia  jusfum  est 
iit  aliquis  talis  sit  in  sc,  qualcm  pra-dicat 
aliumdebere  esse;  idco  pra-dicatores,  qui 
dcl)ent  custodire  lccfulum  Salomonls: 
sive  incipientcs,  dciiont  fcncrc  cnscm, 
non  in  ore  lantum,  ut  dicaut,  ct  non  fa- 
ciant ;  sed  uniuscujusquc  cnsis  dchct 
esse  super  fcmur  suum,»constringcndo 
femora  sua,  vivcndo  caste,  ct  obscrvando 
quae  pra^dicanl.  Addil  autcm  causam 
quarc  lcctulum  suum  Cliiistiis  vult  sic 
custodiri,  cum  subdif,  Proptor  timores 
nocturnos.,  idest  propfcr  impiignationes 
dialolicas,  ct  alias  tcntationes  malas. 
Deindo  cum  dicil,  Ferculum,  ostendit  bo- 
num  proricicufiiim  csse  a  Cbristo.  Ad 
cujus  cvidenfiam  notandum,  quod  inci- 
pientes  diciinlur  lccluhis,  quia  in  cis 
quiescit  Cbristus;  non  tamen  sunt  fercu- 
lum,  quia  non  fcrunt  Christum  ad  alios, 
generand(j  ipsum  iu  cordibus  aliorum. 
rroficientes  aufcm  sunt  fcrcuhim,  idcsf 
porlafnrium,  (iiii.i  Chrislum  pnrlaul  i^f 
dcfcriint  iisqiic  ad  ahos.  Tanguiifiir  aiihMU 
tria  hona  proficifMifiiim  :  qiioiiiam  pri- 
mum  sumiliir  iii  ordino  ad  Dcum,  ([iiod 
nolatur  cum  dicitur  :  Fercuhnu  fcrit  sihi 
rex  Snlomou,  scilicet  ordinafiim  ad  se  ip- 
sum,  (jui  est  vcrus  Dcus  ;  sccuudo  tan- 
gitur  bonum  quod  halxMit  proli<i»Mifcs  in 
ordinc  ad  st^  ij)Sos,  ciiin  siiiidif,  f)i-  lii/nis 
Li/uini^  idcst  dc  hpiiis  aliiis,  (|uia  in  sc 
ipsis  dcbiMif  cssc  miiudi  ;  l(M'lio  langilur 
bonum  (juod  hab(Mil  iii  onhnc  ad  jiroxi 
UKXS,  cum  suhdil,  ('oliinin//s  frrit  firi/en- 
tcas  :  nam  (|ui  siint  prolicitMifcs.  dclKMif 
liabO'''^  cohimiias  argtMifcas.  ahos  siisWmi- 
tanJlo,  cl  cis  vcrilahMU  auiiuiiliaiido  : 
([iiod  nofatiir  jkm'  arg(Mifuni  :  (jiiod  cst 
metailiim  sonoruiu.  jtcindc  <iini  dicit, 
Hcclinnloriinn  frrit  /tiirrinn,  dcstMihil 
perfoclos.  Ad    ciijiis  ovidcutiam    iiotan- 


cHnafiir  ct  (juicscif  caput  scdcnfis.  I'iidc 
pcr  rcclinatoiium  dcsignaiifur  jtcrfecfi, 
qiii  tc:ient  siiprcmum  gradiim  in  Kcde- 
sia.  Bonum  autcm  istorum  descriliitur 
triphcifcr.  Primo  (juanfumad  sitiim  (juem 
tencnt,  quia  allum,  et  clarum  sive  splen- 
didum  :  (jiiod  iiotatiir  ciim  dicitur,  Rc- 
clin/il/irium  niircum  :  seciindo  descrii)ifur 
(jiianfum  ad  viam  j»cr  (jiiam  ad  talem  si- 
tiim  asccndiiut,  cum  (licifur,  Ascrnsum 
ejiis  purimrcum  :  j)urjiura  cnim  cx  san- 
giiinc  piscis  conficifiir  :  iinde  Glossa,  iii- 
fra  cap.  viii,  ait,  qiiod  miiriccs  forro  cir- 
ciimcisi'  lacrymas  purpiirci  coloris  emif- 
fiint,  (juibus  collcclis  lincliira  j>uiiiu- 
rci  coloris  cfficifiir  :  iinde  possiiul 
signarc  passiouem  Cliristi  ratione  efrii- 
sionis  sanguinis,  qiia'  passio  est  via  d»;- 
venicndi  ad  shifum  perfecfiim,  (juia  in- 
ccdcntcs  pcr  cam  pcrfcctionis  slaliim  ac- 
quiriinl.  Tcrtio  dcs(M-il)iliir  perfecforiim 
boniim  (jiiantum  ad  virliihMU-,  pcr  (jiiam 
moli  siinl  ad  talcm  sitiim,  cum  aif.  M/'- 
/li/i  caritntc  c/nistrnrit  :  (juia  caritas  cst 
virfus  media,  pcr  (juain  constratum,  sivc 
constifuliiin  cst  hujiismodi  n^clinatorium, 
iiHjuantum  virfiitc  cjus,  pcrf(M»ti  nsccn- 
diml  ad  lahMii  siliim.  Addil  aulcmcausam 
(liiiirc  hiijiismodi  ordo  est  in  Kcclcsia. 
(Mim  aif,  Projilrr  fili/is  Jrrusalcm  :  ([uia 
proplcr  nos  Christiis  pati  voluil,  cl  Kc- 
clcsiam  siiam  ordiiiavil,  cl  divcrsis  por- 
fcctionihiis  dolavil.  Dciudc  ciim  dicit, 
F/jrr/limini,  couchiditiir  cx  hahitis,  ijiiod 
cxisfiMilcs  iii  Kcclcsia.  cf  jiofissimo  \niv- 
lati,  dchcanl  convcrli  ad  Christiim  :  iiam 
si  lanla  hona  Christiis  couliilit  Kcch^sia' 
jirojilcr  cos  (iiii  siiiit  iii  Kcclcsin,  dignum 
csl  cxistiMilcs  in  Kcchvsia  convorli  ad  ip- 
siiin  ;  idco  aif  :  0  /ili.r  Si/m,  r//rtrHtnini^ 
rt  ri/lrte  rr//rm  Snlo/n/mrnt  in  /h/ulrnOi- 
tr,  //ii/i  rnr/in/irit  illiini  tnatrr  sn/i :  idcsl, 
convcrliinini  ad  Chrisluin.  ct  considcralo 
[lassioiicm  cjns,  iiou  taiilun)  in  incnlo, 
scd  cliam  in  inciilis  aircctu  ;  in  (lun  ina- 
ter  su/i\  scilicct  syuagoga,  c/irnnavii  rum 
/li/uirin/itr  :  (jiiia,  ad  lilhMam,  coronavo- 


'  .\1.  :  «  comhffi  mario  ferro  circumrisn». 

'  Al    :  "  vcril.ilciii    » 


J  .M. 


!«ci|ic»'l  iiialcr  »un.  • 


634 


IN  CANT.  CANTIC. 


nint  .Ind.Ti  iii  passiono  Cliiistnm  roronn 
spinoa  ;  (|Ma'  licct  «w  oonnn  pra'varica- 
tiono  Cliiisto  imposiliva  fnrrit  ad  confn- 
sionom,  lamon  socniKJnm  vcrilalom  tiln 
lus  osl  roforons  majcstatis  honorem, 
()nia  IMiilip.  ii,  !l  :  jivojtter  lioc  Dnts  vddl- 
tnrif  ilhnn  olr.:  idoo  aflixns  osl  lilnlns 
Crnoi,  .loan.  xix,    19  :    Hrr  Jnfl.vorui/t  : 


(\uc)(\  Init  /;/  f/ir  f/rxpnffsnfiofiis  i//iif.<!,  iHost 
('.liiisli  :  (jiiia  in  passioin;  sna  jiinxit  sibi 
Kcolosiam,  (lans  san<,'ninom  siinm  in  {)rc- 
tinm,  ot  inlrodnccns  lalroncm  in  Paradi- 
snm  :  Luc.  xxiii.  Kf  i)i  t/ic/s^titix  cnrdh 
rjiis,  idost  synagoga'  :  (inia,  ad  litforam, 
.IndaM  ol  synag-oga  /:,'andol)ant  ot  I;pta- 
baiilnr  do  passionc  Cluisli. 


C  A  P  U  T    Q  U  A  11  r  U  M 


On.Tin  pulchra  es,  amica  sua,  quam  pulchra  es  I 
Oculi  tiii  cohmibarum,  ahsque  eo  quoil  intrinpocus 
latet ;  capilH  tui  sicut  greges  caprarum  qu.e  ascen- 
derunt  (ie  moiUc  (inlaad  ;  dentes  tui  sicut  fjregcs 
ton.*arum  qme  a*centicrunl  de  lavacro.  Omues  ge- 
mellis  fetibus,  et  sterilis  nou  est  inter  eas.  Sicul 
vilta  ooccinea  labia  tna  et  eloquiuni  luum  (hdce. 
Sicut  tragmeu  niali  lainici,  ila  gciiiu  lua-,  ahsijne 
eo  quod  intrinsccu^  hilct.  Sicut  turri?  David  cnliiim 
tumii  ;  qute  aediticala  est  cum  luopugnaculis.  .Mille 
clypei  pendent  e.\  ea,  omuis  armatura  fortium.  Duo 
uhera  tua  sicut  duo  liimiuli  caprce  gemclli  qui 
pascunliir  in  hliis,  douec  aspiret  dies,  et  iiicliiien- 
tur  mnbrse.  Vada)n  ad  montem  myrrhee,  et  ad  col- 
lem  thuris.  Tota  pulchra  es,  amica  mea,  et  macula 
non  est  in  te.  \  eni  de  Libano,  sponsa  mea,  veni 
de  Libano,  veni  ;  coron.iheris  de  capite  Ainana,  de 
vcrtice  Sanir  et  llermon,  (h^  cubihhus  leouum,  de 
montibus  pardorum.  Vuhierasti  cor  meum,  soror 
mea  sponsa,  vuhierasti  cor  meum  in  uno  oculorum 
tuorum,  et  in  uno  criue  colli  tui.  Onam  iiulchrse 
sunt  mammfp.  tute,  soror  mea  sponsa?  Pulchriora 
sunt  ubcra  tua  vino,  et  odor  unguentorum  tuorum 
super  omnia  aromata.  F.ivus  distillans  lahia  lua, 
sponsa  :  mel  et  l.ac  sub  lingua  lua,  sponsa  ;  mel  et 
lac  suh  lingua  tua  ;  et  odor  vestimentorun)  tuorum 
sicut  odor  thuris.  Hortus  conchisus,  soror  mea 
sponsa,  horlus  conclusus,  fons  siguatiis.  Emissiones 
tua^.  paradisus  malorum  punicorum  cum  pomorum 
fructibus.  Cypri  cum  uardo,  nardus  et  crocus,  fis- 
tula  et  cinnamonura  cum  universis  iignis  Lihani, 
niyrrha  et  aloe  cum  omnibus  primis  unguenlis. 
Fons  hortorum,  puteus  aquarum  viventium  quae 
fluunt  impetu  de  Lihano.  Surge  aquilo,  ct  veni 
auster ;  perfla  hortum  meuni,  et  fluent  aromata 
illius. 

Quam indcJira  es  amicameal  Postquam 
oslensum  esl  quod  existenles  in  Eeclesia 
dchent  converti  ad  Christum,  hic  osten- 
dit  qnod  debent  relimiuere  mundum  ;  nec 
est  propter  hoc  perversio  ordinis  :  (piia 
licet  via  generationis  prius  sit  rehnquere 
muiKhim  quam  adhaMcre  Dco,  via  lamen 
perlectiouis  et  complemonti  prius  est 
adhairere  Deo.  Ita  in  bono  formahus  est 


converti  ad  ipsiim.  Dividifnr  autom  hwc 
pars  in  partcshcs,  sccnndum  qnod  tripli- 
citer  oslenditur  quod  Kcdesia  dehet  re- 
huqucrfi  mundiim  :  iiam  primo  hoc  os- 
tcnditiir  cx  sfalu  Ecclcsia; ;  secundo  ex 
fine  cjus  ;  tertio  cx  dilectione  quam  habet 
Cliristus  ad  ipsam.  Secunda  ibi,  Corona- 
beris  de  capite  Amana  :  tertia  ibi,  Vu/- 
iwrasti  cor  meum.  In  priina  parte  indu- 
cit  talem  rationem.  Illc  cujiis  statii  re- 
quirit  folalem  pulchrifudinem,  debet  se 
averfere  ab  immundifia,  ne  contrahat 
sordes,  et  derogetur  suo  statui  :  sed  sta- 
tus  EcclesiaB  requirit  totalem  pulchritudi- 
nem  ;  ergo  debet  se  avertere  a  mundo, 
ubi  est  immunditia,  ne  coinquinetur.  In 
hac  autem  ratione  sic  procedit :  quia  pri- 
mo  osfendit,  Ecclcsiamquantum  ad  omnia 
bona  sua' debere  liabere  pulcliritudinem  ; 
secundoexhoc  infertquod  status  Ecclesice 
rcquirit  pulchritudinem  totalem,  ibi,  Va- 
dam  ad  montcm  myrr/ias ;  tertio  ostendit 
ex  habitis,  quod  Ecclesia  debet  recedere 
a  mundo,  ibi,  Vr7ii  de  Libano.  Propter 
primum  notandum,  quod  in  quolibet  tria 
reperiuntur  ;  scihcet  subjectum  vel  subs- 
tantia,  virtus  et  operatio.  In  ostendendo 
vero  statum  Ecclesiae  quantum  ad  omnia 
requircre  pulchritudinem,  tria  facit  :  quia 
primo  hoc  commendat,  et  ostendit  dc 
substantia  ;  secundo  de  virtute,  ibi,  Ocu/i 
tui ;  tertio  deoperationo,  ibi,  Capi//i  tui. 
Dicit  ergo  :  Quam  pu/chra  es,  amicamea, 
quantum  ad  substantiam  interiorem  ; 
quam  pu/c/ira,  quaulum  ad  exteriorera! 
Quia  inqiiolihot  hoinine  estduplex  liomo  ; 


1  AL  :  «  ad  omnia  sua.  » 


CArUT  IV. 


635 


exterior  et  intcrior;  diiplcx  siibstantin, 
spiritualis  et  rorporali.s.  I^rimitiva  autcm 
Ecclesia  fnit  formosa  interius,  sed  nigra 
exterius  :  unde  ad  difrerentiam  illins  Ec- 


quadiljcl  sancta  anima,  dc  (]ua  nunc  agi- 
tur,  asrcndit  cogitationil)us  suis  in  mun- 
lem  (jalfififl^  idcst  in  accrvum  tcstimonii, 
sciliccf  in  cxcmpla  (|ua'  praecessenint,  et 


clesiae,  modcrna  Ecclesia  dicitur  pulchra      in  altitudincra  tcstimonii,  Scripturarum. 


interius  ct  cxtcrius,  (juia  ccssavcrunt 
persecutioncs  gcntilium  ct  juda'orum. 
Deinde  cum  dicit,  OciiU  tui,  ostcndil  rc- 
quircrc  pulchriludincm  (luantum  ad  vir- 
tutem,  sive  quantum  ad  potentias  :  unde 
ait  :  Ociili  tiii,  idest  intellectus  et  affec- 
tiones,  sunt  columhfirum,  hal)cntes  sim- 
plicitatem  et  rectitudinem,  ut  c(jhiml)a', 
abanuf  ff)  ffuod  intrinsccus  Ifitct,  idcst 
absquc  actionihus  intcUcctus  et  affcctus, 
qua3  latcnt  intrinsecus,  quia  non  sunt 
transeunles  inextcrioremmatcriam  :  vull 
cnim  dicere,  quod  proptcr  pulchritudi- 
nem  actionum,  de  qua  statim  dicetur, 
hahct  Ecclcsia  pulchritudincm  oculorum, 
idest  potcntiarum  vcl  virtnlum  :  dicuntur 


Dcindc  cum  dicit,  Dfnfes  tui,  dcscribit 
pulcluitudincmactionuni  intcllcctualium  ; 
ct  lacit  (juinquc,  sccunduni  (juod  huju.s- 
modi  actioncs  quinquc  modis  po.ssunt  ac- 
cipi  :  quia  primo  ostcndit  (jualcs  dcbcnt 
esse  hujusmodiactiones,  ul  sunt  in  iutcl- 
lcctu  ;  sccundo  quales  debent  esse,  ut 
significantur  per  vcrba,  ibi,  Sicut  vitn 
coccinca ;  tcrtio  ut  imj)Icnlur  pcr  opcra, 
ibi,  Sicut  jrafjmoi ;  (juarto  ut  ordinanlur 
ad  confusiuuemadvcrsari  rum,  Wn^Sicut 
turris  ;  quintout  ordinanturad  documcnta 
parvulortmi,  ibi,  Duo  uhcra  tua.l)\c\\.  cr- 
go  :  Dentcs  tui,  idest  cogitationcs  intcl- 
leclns,  quaMlicuuturdcntcs,  ijiiia  sicutpcr 
dcntcsfrangitur(juodcst  luiitum.ita  homo 


enim  polcutia'  vel  virlutcs  aninia',  ut  in-      pcrintcllcctumquod  unoconccptu  rccipit, 


tellectus  ct  affcctus,  oculi  cjus,  quia  ocu- 
lus  est  illud  quod  mediante  tendimus  in 
ahquid  ut  in  (inem,  quod  fitper  intellcc- 
tum  et  atrcctum  :  pcr  inlellectum,  iifquan- 
tum  (lirigit  in  fincm  ;  p(!r  affcctum,  in- 
quantum  inclinat  in  ipsum.  Ilujnsmodi 
aulcm  oculi  vere  sunt  columbarum,  (juan- 
do  intellcctus  est  simplex  et  rectus,  idcst 
sincplica  erroris  ;ct  adectussine  plicama- 
litiffi.  Deiudecumdicit,  rV//y/////?//,  (»stcndit 
eam  hahcre  pulchritudincm  (juantiun  ad 
opoi'itioncs  ;  ctduofacit  :(juiapiiui()ostcn- 
dit  hoc  (juanluiU  ad  oj^crationcs  aircctiis; 
secuudo  qiiaiilum  ad  oj^^uationcs  intcUcc- 
tus,  ibi,  Dcntfs  tui.  Dicil  ci-go  :  ('fij)illi 
tiii,  idest  atrcctiones  tua',  (jii;;'  diciinliir 
capilli,  (juia  radicanlui'  iii  siijtr^nna  jiarlc 


frangit  aliis  per  plures  couccptus  :  unde 
Dionysius  xxv  cap.  cwl.  Uifrarch.,  dicit 
Angclos  supcriores,  dcnlcs,  quia  (juod 
intcUigunt  uno  conceptu,  dividunt  in  in- 
fcriorcs  jicr  plurcs  conccptus.  Hujusnutdi 
aulcm  dcntcs,  sivc  couccptus,  cssc  dcbcnt 
sicut  (jrcfjcs  tonstirum  fjux  ascentlunt  dc 
/avacro,  quia  dcbcnt  csse  tonsi  a  lan.i  tcr- 
rcna,  ct  dcbcnt  asccndcre  <lf  lavacro 
j)roj)tcr  munditiam.  Et  dcbcnl  csse  hu- 
jusmodi  couccj)tiis  ruui  fjemellis  f.rtihus 
projitcr  c(jnsilia  ct  jira'ccj)la  ;  ct  iiitcr 
alias  couditioncs,  non  dcbcnl  cssc.s/mVc.s, 
(juia  (lcbcnt  juduicrcri  aliijucm  fructum. 
Dcimlc  ciiin  dicil,  >'/r///  citta  coccinea,  os- 
lciidil  (jiialc  dcbct  cssc  cloijuiiiiu  cx|»ri- 
mciis  liujusiiiodi    cogilationcs.  Et   langit 


aniina',  suut  sicut  jrcjfs  caprtirum  iju.r      duo,  scciindiuu  (jiiod  clotjuiumdut»  habc- 


asi  fiulfrunt  df  imnitf  i\<il<iad,  in  (|uo  tria 
tangit.  1'rimo,  (juod  aHcctioncs  dclxMit 
esse  gr(!gcs,  ([iiia  dcbcnl  esse  con- 
grcgata»,  non  sjiarsa',  ciijusinodi  sunl 
airectioni^s  malorum,  (jiia"  (jiiaTuiil 
bona  sparsa  cl  particiilaiia  ;  sccuu(lod(^- 
bciil  cssc  cujirarum,  idcsl  dcbcnt  csso 
alta',  siciil  caj^ra'  (|ua'riinl  inallo  |iastiim 
tertio  dcbcnl  asccndcrc //r  montf  liahiad, 
qiii  intcrprctatiir  accrvus  (esliiuonii  : 
quia,  ad    liltoram,  modcrna    Ecdesiu,  cl 


r(!  dcbcl.  1'iiiuo  dchct  cs.sc  modcratum  , 
cl  (juantmu  ad  huc  dicit  :  Lahia  tua  sirul 
vita  roccinfd  :  (juia  siciit  vitla  capillosle- 
iicl,  sic  cltKjniuiu  modcratiim  tcnct  vc- 
raiu  sciciiliam'  :  Iwcc  aiitcm  villa  dcbcl 
esse  cuccinea,  »iuia  coccus  linbcl  coh^rcm 
rubcnm,  cl  vcrba  ct»ntcmplaliva  dcbciil 
cs.sc  jmlissiiucdc  [la.ssiiuic  ('.lirisli,  Scimiii 
do  cltMjuinui  dcbcl  cs.-^c  ordinalum  cl  coin- 
positiiiu  ;  ct  qiiaiilum  ad  hoc  ait  :  Hht 
t/uium  Inuin  dultr  ;  juxla  illud  1'rovcrb. 


'  Al.  :  «  stMitcnlinui.  » 


63fi 


IN  C\NT.  CANTIC. 


XVI,  2i  :  Fftrns  wrllis  vrrlia  nmipnsilti. 
I)(>'m(lt>,  tiiin  tlicif,  Sinit  /nii/tnni,  t>slfii- 
liit  tiiiiilcs  tlcliciit  fsst'  t>|H'iiitittiii's  iiitfl- 
I«M'tiis,  iit  .idiniplfiitiii' pcr  opcra  :  iiamta- 
lia  (lol)f  iil  osso  opera  tiuoil  rospoiuleaiit 
intorioril>iisalloitionil)us  et  fxterioriliiis  : 
quia  non  (lclifinus  liahon^  (iftam  sancti- 
taloni.  Iiloo  ait  :  (iirn;r  tna\  idest  opera 
tua,  (|ua'  sunt  inaperto,  sicut  K^^na',  sunt 
sicut  ft-aifitirn  itiali  piitiici ;  idest,  sicut 
malum  punicum  iraftum  in  fraetura  tale 
apparet  (luale  crat  interius  :  sic  opeia 
nostra  talcs  uos  (lebent  ostenderc  qualfs 
sumns.  Est  autem  malum  puiiicum  ma- 
lum  granatum,  ijuod  (luando  IVaiigitur, 
appaifut  in  co  ^rana  rui)ca  plura  :  sic 
etiam  ex  una  caritatc  plura  bona  optna 
debent  proccdere.  Et  quia  simul  cum  pul- 
chritudiue  cxteriori  dchct  adcsse'  \m\- 
chritudo  interior,  ideo  additur  :  Altsijue 
€(>  ijitod  itilrittsccus  latrt.  Dfiiidc  cum  di- 
cit,  Sicut  lurris,  oslcndit quales  sunt  hu- 
jusmodi  conceptus,  ut  ordinanlur  ad  rc- 
sistendum  adversariis,  diccns  :  Collum 
tuum,  idest  doctrtna  tua,  et  boni  concep- 
tus  tui,  per  quos  uniris  mihi  capiti,  sicut 
per  collum  caput  unitur  corpori  :  hujus- 
modi  autem  cullum  est  sicut  turris  David 
quse  sedificata  csf  cum  propugiiaculis ; 
quia  sufficiens  est  ad  repellcndumomncs 
impugnationes  adversariorum.  Ideo  ad- 
dit,  quod  juille  chjpci,  idest  pcrfectus  nu- 
mcrus  auclorilatum,  pcndent  ex  ca,  et 
oinnis  armalura  fortiutn  :  auctoritatibus 
cnim  ct  articulis  lidci  munitur  tides  nos- 
tra,  ([uasi  per  quosdam  clypcos,  notis 
liimine^  divino,  in  quo  est  omnis  arma- 
tura  fortium,  quia  quicquid  virtutis  cst 
in  omni  intellectu,  peramplius  et  perfec- 
tius  continctur  in  luminc  divino.  Deiudc 
cum  dicil,  Duo  ubcra  tua,  determinat  de 
operationiitus  intcllcctusut  ordinantiir  ad 
instructionem  parvulorum  ;  el  tangit  qua- 
tuor  :  nam  actiones  intelleclus,  sive  doc- 
trina,  primodcbet  esse  proportionataau- 
ditoribus  parvulis  ;  idco  dicit,  Duo  uliera 
tua  :  quia  enimparvuii  non  possuut  mas- 
ticare  dura,  sugunt  ubera  ;  juxta  illud  i 
Cor.  III,  2  :  Tanirjuam  parvulis  in  Chris- 
to  lac  dedi   vobis  iiotum  non  escam.    Kt 


tiifit,  /)iio  ubrra^  proptcr  duo  lestnmoiifa  ; 
vfl  jtroptfr  sensiim  litlfiaifui  t|Ufin  si- 
pnilicant  vocos  ct  mysticiim  (jiKiin  signi- 
(icant  ros.  Sccundo  lia*c  doctriiia  dtdict 
osso  taiitativa,  (jiiia  doctttr  lioliot  docere 
ardentor  ;  idoo  subdit  :  Sicut  duo  /linnuli 
capreiv  r/eiiiclli  :  iii  quo  desipnatur  gemi- 
nalio  caritatis  ;  tortio  d(jccre  dohct  ro^ni- 
lariter,  quia  dohet  docere  secundum  or- 
dinem  sacrae  Scripturaf ;  idco  suliditur  : 
Qui  jjascuntur  in  liliis,  idest  in  candore 
divinarura  Scripturarum  :  quiasecundum 
quod  est  in  sacris  Scripliiris,  sic  alios  do- 
cere  del)emus  ;  (juarto  docere  dehct  pcr- 
scveranter '  :  ideo  addit  :  Donec  inclincn- 
fur  uinbtw  ;  idest  doncc  ccssent  auiigma- 
ta,  (juod  tempus  est  totius  vit*  pr*sen- 
tis  ;  et  asjjiret  dies ;  scilicet  a-ternitalis, 
quod  erit  in  fiitura  vita,  ubi  non  indige- 
bimus  ea  doctrina  qua  iudigemus  modo. 
Deinde  cum  dicit,  Vadam  ad  inontem 
mijrr/iw,  con-^ludit  cx  hai)itis,  statiimEc- 
clchiie  requirerc  talem  pulchritudiuem.  Et 
continualur  sic  :  Dixi,  o  Ecclesia,  te  esse 
pulchram  secundum  omnia  tua  ;  ideo  va- 
dain  <?(/  moiitemmyrr/iae,  idest  ad  tequaj 
es  mons  myrrha^  proptcr  carnis  mortifi- 
cationem\  et  ad  collcm  t/iuris,  idest  ad 
tequae  es  collis  thuris  propter  assiduam 
et  multiplicem  orationem.  Et  supple,  di- 
cam  :  Tota  pulc/ira  es  amica  mea,  et  ma- 
cula  non  est  in  te  :  nam  si  Ecclesia  secun- 
dum  omuia  sua  requirat  pulcliritudinem, 
pulchritudo  suadcbef  csse  totalis.  Est  au- 
tem  diligenter  notandum,  quod  pulchri- 
tudo  dicta  de  ipsa  Ecclesia  non  debet  re- 
ferriad  actuahtalem ',  ut  actutahs  sit,  sed 
ad  statum  :  non  quia  talis  debeat  esse 
semper,  sed  quia  proficere  debet  ,  prop- 
ter  quod  oportet  cam  mundum  relinque- 
re.  Dcindc  cum  dicit,  Veni  de  Libano,  in- 
fert  ex  habitis,  quod  dcbet  relinquere 
mundum.  Et  continuatur  sic.  Uabitum 
estquod  status  tuus  requirit  tofalem  pul- 
chritudinem,  sponsa  mea  :  ergo  ne  in- 
ficiaris  a  mun(lo,  veni  de  Libano,  idest 
veni  de  mundo,  et  recede  dc  mundo'  : 
veni  deLibatw  vriii.  Dicit  aulem  ler,  Veni, 
propter  lidem  Trinitafis  ad  quam  alios 
induccre  dcbef,  ut  dicit  Glossa  :  vel  quia 


'  Al.  :  "  esse.  »  —  2  Al.  :  «  in  lumine.  » 
'  Al.  :  «  quarto  perseveranter.  » 


4  Al.  :  «  idest  ad  te  proiilor  carnis  mortificatio- 
uem.  .—1  Al.  :  »  actualoni  actum.  » 


f:.\i'[  T  IV. 


637 


derermqui  mundns  nori  potest,  nisi  l*;iter 
,  adducat  sua  potentia'.  i'salmistii  l*s. 
cxxxv,  12  :  Kduxit  hrad  de  mfdio  ejus 
excclso  in  rnanu  potenti  ct  hrachio'  extento.  iNisi 
Filius  dirif^at  sua  sapientia.  Sap.  x,  2  : 
Eduxit  illum  aapientia,  idest  primum 
liominem,  cum  omnihus  salvandis,  a  de- 
licto  suo,  a  quo  nullus  potest  educi,  nisi 
tdcum-  educatur  de  mundo.  Jac.  iv,  4  :  *  Qui  vo- 
*"^  iuerit  amicus  esse  h:ujiis  sxculi,  inimicus 
Dei  constituitur,  Nisi  Spiritus  sanctus  at- 
traliat  sua  bonitate,  et  clementia.  Isa. 
Lxui,  14  :  Spiritus  Domini  ductor  ejus 
fuit.  Vel  ter  dicit,  Veni  ;  quia  sicut  pec- 
cainus^  cogitatione,  locutione,  et  opeie  ; 
ita  liis  tribus  ad  (Ibrislum  ire  dcbomus, 
J)icitur  aiitem  munclus  Liljanus,  idest  caii- 
didus,  per  coiitrarium  :  (juia  in  eo  noii 
est  caiidor ;  sicut  Inciis,  quia  caret 
luce  ;  et  piscina  quia  caret  pisci 
bus ;  sic  dicitur  munditia,  l)ein(l(5  ctim 
(licil,  Coronaberis  de  capite  Ama/ui!  ad- 
ducit  rationem'  ad  boc  sumptam  ex  fine. 
Et  inducit  talem  ralionem  :  llomo  (lebet 
relinquere  ilhid  (juo  relicto  potest  adipis- 
ci  suam  coronam  et  suum  linein  :  sed  si 
turelincjuas  munduin,  coronaberis  :  ergo 
debes  mundumrelin(|uere.  J)e  istaralione 
non  [)()nil  plus,  nisi  (juod  si  reliiKpiat  coro- 
naltitur:  J^^t  nt  inlelligasverba  ejus,  notan- 
(liim,  (jiiod  muiulus  (|uintupli('iter  inlicit  : 
primo  inlicit  irascibilem  per  timiditatem 
";  secundo  inlicit  concupiscibilcm  per  in- 
temperantiam  et  Iteditatein  ;  tortio  inlicit 
voluntatem  per  iiijiistitiam  ;  (jiiarto  inlel- 
lectum[)iacliciim  per  ralsilatem  et  impni- 
dentiam  in  (liclis  (tl  lactis  :  (jiiiiilo  iiiUd- 
lcclum  speculalivuin  [)er  inlitlelilatem. 
Jdeo  ait  Coronaberis  de  capile  Amana, 
idest  de  mundo,  i^eliiKjiKMido  timiditatciu 
(jua',  inlicitirascibilein,i'l///rt//YM!niminter- 
(jretatur  coangiislatus  :et  signiHcat  miin- 
(liinKiui  s(M[)suiu  coangiistat  cl  couslringit 
Jt(!ium  voroudbrris,  si  V(!ncris  ilr  rrr/ire 
Sftuir,  idest  di!  IdMlilat^ ct  intem[)craulia, 
reriiKjuendo  i[)sam,  (juiainllcit  conciipis- 
cibilcni  :  iiaiii  Sanir,  sccuudum  (i/ossani 
idein  ost  ([uod  roMliis'  Jteriim  ''  coronaberis 
dr  vcrtice  JJrrnujn,  iiJesl  dc  iiijuslilia,  rc- 


rMK|ueiido  ipsam,  ([uia  inficit  appetiliim 
intellcctiviim,  sive  voliintatem  :  interpie- 
tafiirenim  Hermon  anatlicmatizatio.  sive 
divisio  a  Dco  ;  (jiiod  inaxinK!  fit  [ler 
injiistitiam,  ct  [)ofissime  ut  est  vitiiim  ge- 
n(!ral(!,  Jteriim  coronaberis,  si  veneris  de 
cubilibus  leonum,  idest  de  improvidentia 
vel  im[)rudcntia,  (|ua!  inficit  rectam  ra- 
fionem  agibiliiim,  et  inlicit  intellccluin 
praclicum  :  nain  diHerl  liomo  a  bcstiis 
ferocibus,  (|uia  est  aninial  polificiim  [)cr 
inausuetudinem,  (|uam  iion  babent  ani- 
malia  ferocia,  ([iia;  intelliguntur  per  leo- 
iK!s,  ([ui  noii  refrenant  motiis  siios  [>er 
[)ru(lentiam,  sicut  Iioino.  Jteriim  corona- 
beris  de  numtibui  pardorum,  idest  (Jc  iii- 
lidelitate,  (|ua'  iiilicit  inlcll(!cluin  s[)ccii- 
laliviim  :  lucrctici  enim  et  infldclc;-.  insi- 
diaiitur  ut  pardi  :  et  supplenduin  est,  re- 
liiKiuendo  Jioc  perfecte,  idest  reliiK|uendo 
mundum.  Kt  ([uia  non  coronaberis  nisi 
isla  relin([iias  ;  ideo  debes  perfecte  muii- 
(lum  rclin([iK!re,  iil  coroncris.  Deindo 
cuni  dicif,  Vulneraslior  mrum,  [)onit 
fertiain  rationem  sumpfain  cx  amore  di- 
vino  :  congrunm  enimest  ut  amantes  nos 
aincmus;  et  (|iiia  Cliristus  nos  inaximu 
(liligif,  dcbeiniis  (!um  diligere.  Cuin  ergo 
non  [lossiinus  cjus  amori  inlurrere  nisi 
miindiim  reliii(|uamus,  dcbcmiis  iniin- 
diini  rclinqiicrc.  I)e  ista  ralionc  iioii  [»o- 
iiit  nisi  mcdium,  vidclicct  (|uod  tiliristiis 
maxiine  nos  diligit.  Iloc  est  ergo  (juod  u 
lc  volo,  soror  mea^  [)ro[)ter  uafiira'  coii- 
rormitalcin,  spn/isa  mra,  [)ro[)ter  lldcni, 
\  u/jirras/i  ror  mriim,  sa^^itta  anioris, //« 
iiiio  oru/iiriiui  /iiorum,  idesf  niiilat»!  coum- 
lalioiiiiin  liiarum,  ef  in  u/n»  crinr  ro//i  tui 
idcsl  in  iinifate  atleclioniiin  tiiariiiu  : 
ii;iiii  |)cr  ociilos,  [)cr  (jiios  coiispiciiniis, 
(l(d)cinus  inlclligeru  actiones  iiilclJoctus. 
(jiia'  tiinc  [ilaccnt  Deo  (|iiaudo  sunl  jiinc- 
iu'  [)(•!  lidcin.  I*cr  ca|)illos,  iit  su|)ra  dico- 
baliir,  (lcl)cinus  inlclligcrc  aHcclionos, 
(|ua'  liinc  [)laccnt  Dco  ciiin  siiiit  jiincla; 
pcr  carilalciii,  cl  per  alias  pcrfcrlioiios 
allci  tiis.  II  qiiia  talcin  unilatcm  bahoro 
iioii  |)ossiiiiins  iiisi  iiitindiim  roliiKjiiainiis 
(lcbcmiis  mundum  rcllnijiicrc. 


*  Al.  omiliilnr  :  «  i'l  roeedc  lie  intiinlo. 
^  Al.  :  <>  i«ii''i  |MiliMilia  el  iirii>!<eiitiii.  » 
^  Al.  :  ((  peccuviuiUE).  u 


k  Al.  :  «  (.-«liuii  rnliiuieui.  • 

i  Al.  :  '•  tiiiuiroKitnteni.  a 

«  Al.  .  «  fu-lor.  ..  —  "  Al.  :  «  il«iu.  » 


0.18 


1\  CANT.  CANTIC. 


QiKiin  jntlrlnw  sttiif  indnim.v  ///a'!Sii- 
poriiis  osloiisum  esf,  Kcrlosiam,  [uaTiimo 
ut  rospicit  stalum  contomitlaliN  aruin,  do- 
boro  coiivorti  ad  Clirisltim  proplcr  sus- 
coplam  al»  oo  hoiiilalom,  ot  (hdioro  ro- 
liiKpuMo  muiKliim,  no  por  ipsum  con- 
trahat  fioditatom  ;  liio  ostcudit,  oam'  do- 
bere  sutrorre  lontationes,  ut  adipiscatur 
finom  ot  moroatiir  ampHorom  bonitatom. 
Kt  inchicit  lah'm  ralionom  :  OuicuuKiue 
potost  do  facili  ali(|uaslurhalionos  suMor- 
rc,  sipor(\is  potosl  conso(jui  luiomolaug- 
mentuminbono.uttaliaadipiscaliir,  (hhet 
snnVrre  liheuter :  sed  Ecclesia,  potissimo  ul 
respicit  statum  contemplativorum,  potest 
delevi  tontatiouosforre  :ergo  cum  per  eas 
inercatiir  fiuom,  ot  augoatur  in  hono,  de- 
bet  ea.^  pationlorsiiirorrc.  In  hac  ratione 
sic  proccdit.  l^riuio  ostoudit  (]uod  viri 
contomphitivi  possunt  omnes  teutatioiies 
de  facili  vincere  ;  secuudo  ox  hoc  con- 
cludit  quod  vult  eos  permiltere  tentari, 
ut  ex  hoc  adipiscantur  fiuem  ot  gloriam, 
\h\,Siii'(jc'  aquiU).  Prima  pars  dividituriu 
duas  :  quia  primo  ostcndit,  viros  con- 
templativos  leiitatioucs  vincere  ;  secundo 
ostcndit  quod  hoc  possuut  de  facih,  ihi, 
Emissiones  tuae.  Prima  pars  dividitur  iu 
duas  :  quia  primo  osteudii  de  quolibet 
genere  tentatiouum,  qiiod  possunt  ipsas 
vincere  ;  socundo  cx  hoc  conchidit  qiiod 
universalitcr  potost  Ecchisia,  ut  rospicit 
statum  contcmplalivornm,  omuem  tonta- 
tiouera  superare,  ihi,  Hortiis  conclitsus^ 
sorormea.  Priraa  pars  dividilur  in  Ires 
partes,  secundiim  quod  tria  sunt  genera 
tontationiira  :  uara  [iirirao  ostendit  Eccle- 
siara  posse  supcrarc  teufationes  diaboU  ; 
secuudo  osteudit,  vinecrc  possc  tenla- 
tiones  mundi,  ibi,  Vavus  distillans;  tertio 
ostendil,  eam  posse  supcrare  tcnlationcs 
carnis,  ibi,  Et  odor  vestimentorum.  Circa 
primum  notandum  quod  diabohis  dupli- 
citcr  nos  viucit  :  primo  decipiendo  nos, 
cum  sc  transforraal  in  Angclura  liicis ;  et 
fontra  hoc  valet  doctrina  quara  maxime 
habent  viri  conteraplativi,  quia  separati  a 
muudo  magis  percipiunt  divinura  influ- 
xum  :  nam  Philosophus  in  libro  de  bona 
fortuna  ostendit,  ahquos  siraplices  esse 
fortunatos,  quia  araoti  a  sensihihbus  ma- 


gis  percipiunt  vim  substantiarum  scpara- 
faiiim  ot  Doi  ;  sicul  cuici  non  inlenti  vi- 
sihiUhiis  magis  mcmorantur.  El  (iiiantiim 
ad  hoc  ail  :  O  soror  mt-a  sponsa,  (fiKim 
j)iil(/ira'  siiiit  mnmnue  tua' l  idcst  (|iiam 
l)iihlira  cst  docfrina  tua,  qua-  diciliir 
mamraw  ct  ubera,  quia  se  conlempserat 
sccundiira  proporliiuiera  aiiditorum;  et 
idoo  suhdit  :  Pulchriora  sunl  ubera  tua 
vino  ;  idest,  doctrina  tiia  pra-valet  doctri- 
na'  Pliih)sopliorura,  qiho  uoii  toraporat  se 
proportioni  audientium,  sod  contiuet  se 
in  quadam  austorifato  et  oxcollcntia  vcrhi 
cum  poudorositatc  seuleutia*  :  ideo  hu- 
jiisraodi  doctrina  dicitur  vinuin,  non  lac, 
quia  caret  dulccdinc.  Secundo  vincit  uos 
diabolus,  si  inveniat  nos  dcnudatos  vir- 
iutibus  :  ct  quaniura  ad  hoc  subdil  :  Et 
odor  umjuentorum  tuoru?n,  idcst  fama 
virtuium  spirilualiuni,  ui  Glossa  exponit, 
super  omnia  aromata ;  idest,  superat 
oraneu  huraanara  scicnfiam:  proptcrquod 
supplcndum  est,  iioii  dcbes  timerc  ne 
diabolus  te  viucai  decipioudo.  Doindo  cum 
dicit,  ¥avusdistHlans.iQ'sXKM\i^\\,  Ecclesiam 
superare  impugnatiouera  mundanam  : 
nara  raaxirae  mundum  superamus,  si 
cura  dividatur  inler  fidcles  et  infideles 
fidclibus  etfundimus  doctrinam,  et  eam 
cclamus  infidelihus,  ne  capiant  nos  in 
vcrbo  ;  ideo  ait  :  Favus  distillans  labia 
tua,  quantum  ad  fideles  ;  mel  et  lac  sub 
limjua  tua.,  qiianlum  ad  iiifidelcs^  quihus 
uon  dehes  communicare  dulcedinem  doc- 
irinai  sacra,  sed  tenere  eam  sub  lingua 
tua.  Deinde  cum  dicit,  Odor  vestimento- 
rum  tuorum,  idesl  odor  carnis  ^  tu(o  :  est 
enim  caro  qiiasi  quoddara  vesiimonium 
animaj,  cujus  odor  csi  sicut  odor  t/iuris  : 
thus  enim  cum  igne  crematur,  redolet, 
sicut  caro  contemplativorum,  cuin  in  ien- 
iaiionibus  siimulatur  ;  sed  eas  vincuut, 
cum  contincntia  redolent,  et  mereniur, 
Ex  quibus  Iiahcri  potest  quod  Ecclcsia  ut 
respicit  viiam  '  coniemplativam,  poiest 
superare  icnialiones  carnis.  Deinde  cum 
dicii,  Hortus  conclusus,  infert,  quod  om- 
nes  tenlaiioncs  universaliler  potest  su- 
perare.  Et  contiiiuatur  sic.  Tu,  Ecclesia, 
ut  ostensum  est,  superarc  potes  omnes 
tentationes  diaboli,  mundi  et  carnis  :  er- 


'  Al.  :  u  etiaai.  » 


■^  Al.  :  «  carilalis.  »  —  ^  Al.  :  "  in.  •> 


CAPUT  IV. 


839 


go  tu  es  hortiis  conclusus.  Et  dicit  l)is, 
Hortus  conclmus^  qiiia  teiitationes  miindi, 
et  carnis  iion  possunt  inlrare  ad  i[)sain.  ' 
Addit  eliam  (|uod  a^Ai  fons  si(/natus,  (juia 
otiam  tenlationcs  diaboli  non  possunt  ad 
eam   ingredi.  Kst   ergo    Ecclesia   hortus 


aloe.  Dicit  ergo  :  Emissiones  tuae,  idest 
dona  gratiarum  derivata  a  te  ad  alios, 
sunt  paradisus  /nalorwnjjuiiicorum^  idest 
illaruui  arljorum,  cujn  potnorum  fructi- 
hus,  idest  cnm  fructibus  dictarum  ai  1)0- 
rum  :  si  fructiiS  enim  malorum   punico- 


conclusus,     inquantum     contincl    poma      riim  babent  corticem  asperum,  sed  intus 


munda  a  spurcitiis  carnis.  Est  iterum  ^ 
Iiortus  conclusus,  inquantum  continet  po- 
ma  vera,  non  sopbisticata  vanitalibus 
mundi :  est  fonssujnatus,  inquantum  con- 
tinet  aquas  dulces ',  non  amaricatas  per 
versutias  diaboli.  Dcindecum  dicit,  Emis- 
siones  tuse,  ostendit,  Ecclesiam,  ut  rcspi- 
cit  contemplativos,  de  facili  posse  >supe- 
rare  tentationes  singulas  :  nam  minima 
gratia  sufficit  ad  superandum  omnes  len 
tationes.  Si  igitur  (}uis  babeat  gratiam 
superabundantem,  de  facili  eas  superabit. 
Gratia  superabundans  in  boc  cognoscitur 
inquantum  alios  inducitad  gratiam  :  nam 
perfectum  est  unumquodque  cum  potcst 
sii)i    simile    generare.    Ostenderc    crgo, 


bal)ent  grana  rubea,  et  significant  doc- 
triiiam  e(;clcsiasticam,  ciijus  sensus  com- 
mittitur  iis  (jui  sunt  intra  i[)Si)m  ;  extcricj- 
ribus  autem  monslratur  corte.\  lantum. 
Unde  pars  ista  respondet  illi  parti  ubi  di- 
ccbalur  supra  ;  Favus  dislillans  labia  tua, 
mel  et  lac  suh  litu/ua  tua.  Sicut  ergo  per 
illa  verba  ostendebatur,  Ecclesiam  posse 
su[)(Mare  im[)ugnationes  mundi ;  sic  per 
ista  babetur  (juod  [)cr  dona  gratiarum 
dcrivata  ab  Ecclesia  ad  tilios,  i^ossunt 
illas  '  superare.  Dcinde  cum  dicit,  Lypri 
cum  nardo,  ostendit  per  tales  emissiones 
posse  superare  diaboli  tcutaliones.  Lega- 
tur  ergo  sic.  Etnissioues  tuiv  non  solum 
sunt  /jaradisus  nialorum,  scd    etiam  bu- 


Ecclesiam  de  facili  posse  supcrare  tenta-     jusmodi  cmissiones  sunt    emissiones  Cy- 


tiones  singulas,  est  ostendere  quod  deri- 
vationes  gratiarum,  prout  fluuntab  Eccle- 
sia  ad  suos  filios,  sunt  sufficientes  ad  su- 
perandum  tcntationes  singulas.  Derivan- 
tur  enim  dona  gratiarum  divinarum  a 
perfcctioribus  ad  imperfectos  :  non  qnod 
perfecti    ipsam   gratiam   causent,  cum  a 


pri :  Cyprus  enim,  secundum  Glossam, 
arbor  est  aromatica  babens  semen  caudi- 
dum,  et  potest  significare  perfectionem 
intellcctus  speculativi,  quia  bujusmodi 
intcllcctus  cst  caudidus,  ([uia  illumiiiatur 
luminclidci,  vel  luminc  inlcllectus  agcn- 
tis.  Ex  ([uo  a[)parct  ([iiod  lioc  nomen  Cy- 


solo  Deo  ipsa  gratia   causetur  ;  *  sed  ([uia     prus  est  aM[uivocum  ad  insulam  ct  arbo- 


per  praidicationes  et  bona  opera,  el  cx- 
empla  pcrfecli  ducunt  imperfectos  ad 
gratiam  suscipicndam  :  et  ultcriiis  ali- 
([uando  [xu-  siias  orationes  gratiam  impc- 
Irant,  el  ministrando  Sacramenta,  ali([ui(l 
einciunt  in  illa  :  ([uo  ficto  nisi  quis  prie- 
beat  obicem,  gratiam  suscipil.  Duo  crgo 
facit  :  nam  primo  oslcndit  ([uod  per  liu- 
jusmodi  derivationes  potest  ([iio  llibet  ge- 
nus  tentationis  siqxsrare  ;  sccundocx  boc 
concludil  ([uod  uuivcrsalitcr  oinncs  tcn- 
laliones  supcrai(!  [jossil,  ibi,  l'(uis  hiuto- 
rum.  (lirca  primuin  tria  facit  :  (|uia  i>ri- 
mo  ostendit  ([uod  pcr  tales  dcrivalioncs 
po.ssunl  su[)erari  tcntationcs  miiiidi  ;  S(>- 
cundo  ([uod  diaboli,  ibi,  Ci//ui  rum  nar- 
do ;  terlio    ([uod    carnis,  il)i,    .Mi/rrha  rt 

'  Al.  :  «  crffo  U\  C!»  /lorliis  ronclusus,  i|iii(i  tonln- 
tiniios  iiiiuiili  i-l  I  ;irui!)  nou  po»i)unt  lutriirc  ud 
ail  i|)siiiii.  » 

s  Al.  oiuiltilur  :  «  iloruni.  » 


rem.  Et  liujusmodi  emissioucs  sunt  cum 
uardo  : ''  nardus  enim  est  berba  redolcns, 
et  candida  :  uiide  [)otest  signilicar(!  [)cr- 
f(M'lioiicin  alfcctiis.  ([uia  dat  intelligero 
cariliilcin,  ul  dicit  (i/ossa.  Ilujusmotli 
cmissioncs  non  soluin  suiit  nardus,  sod 
cliiun  rrocus  :  crocus  enim  esl  aurci  co- 
loris,  (>t  [)otcst  signilicarc  [irudcnliiim, 
ciii  dcservit  ciibuliii,  iid  ([iiiiiu  [icrtiiict 
diirc  coiisiliiiin  liicidiiin  cl  luuiidum  : 
[iiuilciitiii  iiutiMn  cst  in  intcllcctii  [iracti- 
co,  iiiidc  signiliciil  [icrfcclionHin  inlclloc- 
tiispractici  :  suni  ctiam  bujusmodi  cmis- 
siones  fistu/a  rf  ciiinamomutu,  per  (jua* 
dcsigniintiir  [icrfcclioncs  irasciliilis  el 
(*oiicii|)iscibilis  :  nain  ciniiiiniomum  liabot 
viilutcin  siiiun  cxtr;»  in  corticc,  rt  signi- 

^  Al.  omitlilur  :  «  dulcca.  • 

^  Al.  :  0  8('<l  H  !'<>lo  Deo  i|iM  grtlis  cauMtur.  • 

*  Ai.  :  «  alio».  i> 

*  Al.  :  n  •uul  nardus.  • 


KtO 


IN  CANT.  CANTIC. 


(icat  prrfcctioiRMn  irascibilis,  (jua'  peill- 
citiir  rdrtiliidiiit!,  «iiKn  (•oiisislil  in  aggre- 
(iieiido  ;  casia  aiilein  lialxH  bonitatem  sii- 
ani  iiiteriiis,  ot  siji^nilicat  {)erreclioiiein 
c()iicii|iiscil)ilis,  (|iia'  perlicilur  per  tempe- 
raiitiam.  ciijus  Ijoiiilas  videlur  coiisistero 
iiitriusecus,  ijuia  hoiiilas  may:is  esl  iu  rc- 
tralieudo  (|uam  iii  aggredieudo  :  liabet 
euim  (|uodainniodo  moduiii  coutrariiira 
fortitudiui.  Kt  iiide  est  (juod  inseusihili- 
las,  qua' dicit  defectum,  miiiiis  o()()ouilur 
lempcraiitia^  quam '  iiilem()eraiilia  ;  et 
aiidacia,  (jua'  dicit  excessum.  miiiu->  op- 
pouitur  fortitudiiii  quain  limidilas,  ut 
dicitur  n  Ethic.  VA  hiijusmodi  emissionos 
suiit  cum  uniivrsis  liynis  Libani,  idost 
cum  omiiihus  aliis  perfectionibiis,  desi- 
guatis  per  lij^ua  Lihaui,  ratioue  caiiJoris 
el  muiulilia'.  Et  qui  liabet  perfectum  in- 
tellectum  speculativum  et  praeticum,  ct 
irascil)ilem  et  concupiscihilem  et  alias 
perfectioucs  debitas,  potcst  resistere  dia- 
bolo.  Ideo  per  ha'c  dicta  etiam  intelligi- 
tur,  quod  emissiones  spousa;  possuul  su- 
perare  diabolicas  tentatioiies  :  uude  ista 
pars  concordat  cum  illa  parte  superius 
quod  ubera  sponsjB  cvdni  puichriora  vino, 
quffi  respiciunt  intellectum  ;  et  odor  un- 
(juentorum  erat  super  omnia  aromata, 
rationc  virtutum  respicieutium  poteutias 
alias.  Veriim  etiam  per  illa,  scilicet  Cy- 
prum  et  uardum,  possumus  iulelligere 
perfectioues  polentiariim,  per  quas  supe- 
ramus  diabolum.  Deinde  cum  dicit,  Mi/r- 
rha  et  aloe.,  ostendit  quomodo  per  tales 
emissiones  superamus  teutationes  carnis, 
quia  sunt  mijrrha  ct  aloe,  idest  conservaut 
a  putrefactione ;  et  hoc  cmn  omnihits 
jjrimis  unijucntis,  idest  cum  omiiibus  un- 
gueiitis  praicipuis  conservautihus  a  pu- 
trefactione  :    myrrha    enim  ^  a  putrefac- 


tione  conservat,  ut  dicit  lilossa.  ;  et  aloe 
etiain  hoc  facit,  licet  iiou  laulmn,  iil  in 
Glossa  dicitur  :  (^t  etiain  ungueuta  j)iae- 
ci()ua  liaheut  lioc  efnccre.  Kt  ijiiia  vitando 
teiilalioiKis,  polissime  servamur  a  cor- 
ru[)lioiie  ;  id(!o  j)er  hoc  datiir  iiitelligi 
qucd  j)cr  derivatioucs  jira^dictas  siipe- 
raiitiir  leutatioiies  cariiis.  Deiiulo  cum 
diiit,  Fons  hortorum,  concliidit  (jiiod 
universaliter  teutationes  omuium  siipe- 
raiiliir  ;  ideo  ait,  (jiH)d  hiijiismodi  emis- 
sioues  suut  fons  hortorinn.,  in((uaiitum 
valeut  ad  produceiuhim  fructus  malorum 
punicorum,  resislendo  teiitatiouibus  mun- 
(li.  Suiil  eliam  jj7/teiti  a/juaru?nviventium, 
quia  aquai  quas  couliueut,  non  possunt 
mortificari  per  teulaliones  dlaboh.  Et 
hujiismodi  aquff"  sunt  (ju;v  flunnt  impctu 
dc  Libano,  idest  de  caudore,  quia  non 
inaculautur  imraunditia  carnis.  Deinde 
cum  dicit,  Surjc  a(juilo,  concludit  Chris- 
tus  quod  vult  permittere  tentari  spon- 
sam,  ut  ex  hoc  mereatiir  tiucm  et  glo- 
riam.  Coutinuatur  ergo  sic  :  Tu,  sponsa, 
potes  sustiuerc  omues  tentationes,  et  po- 
tes  eas  sustinere  dc  facili,  cum  ipsae  de- 
rivationes  et  dona  gratiarum  derivata  ad 
alios  hoc  possint ;  ideo  surge  aquilo  et 
veni  austcr ;  idest,  volo  permittere,  quod 
surgant  diversa  geucra  teutationum,  et 
perflent,  idest  stimulent,  hortum  meum, 
idest  sponsam  meam  ;  ct  flucnt  aromata 
illius,  quia  per  tales  slimulatioues  tu  me- 
reberis,  et  redolebis  cougruo  modo. 
Aquilo  enim  est  ventiis  frigidus,  auster 
vero  est  vcutus  calidus ;  et  siguiiicant 
omuia  genera  teutationum^  et  oinnia 
quai  possuut  iuchnare  ad  malum  :  quia 
quicumque  male  agit,  vel  hoc  facit  ex 
timore  iufrigidaute,  vel  ex  amore  male 
inflammante. 


CAPUT    QUINTUM 


Veniat  dilectus  meus  in  hortum  suum,  ut  come- 
dat  fructum  pomorum  suornn).  \'eni  in  l(orUii)) 
meum,  soror  mea  spons.i;  me?sui  myrrhan)  meam 
cum  aromatibus  meis  ;  comedi  favum  cum  melle 
meo,  et  bibi  vinum    meum   riim   lafte  meo.  Conie- 


dile  amici,  et  bibite,  et  inebriamini  carissimi.  Ego 
dormio,  et  cor  meiim  vigilnt.  Vox  dilfcti  mei  |>nl- 
sanlis.Aperi  milii.amicasoror  n)ea,cohimba  mea.im- 
maculata  mea  :  quia  caput  meum  plenum  est  rore, 
et  cincinni  mei  guttis  noctium.Expoliavi  me  tunica 


'  Al.  :  «  in. 


'^  Al.  :  «  eliam.  » 


CAPUT  V. 


041 


mea ;  quomodo  indiiar  illa?  Lavi  pedep  meos 
quomodo  inqiiinaiio  ilios?  Dilectus  meus  misit  ma- 
unm  suam  [)er  foranien,  et  venter  meiis  intremuit 
ad  tactum  ejiis.  Surrexi  ut  aperirem  dilecti>  meo. 
Manus  mea;  stillaverunt  myrrham,  et  digiti  mei 
pleni  myrrlia  prohatissima.  I'es?iilum  ostii  mei 
aperui  dilccto  meo ;  at  ille  declinaverat,  atque 
transierat.  Anima  mea  liquefacta  est  ut  dilectus 
locutus  est.  Oiia;sivi,  et  non  inveni  illum  ;  vocavi, 
et  non  respondit  miiii.  luvenerunt  me  custodes  qui 
circumeunt  civilalem  ;  percussenint  me,  et  vulne- 
raverunt  mc  :  tuleriml  pallium  lueiim  uiilii  euslo- 
des  murorum.  Adjuro  vos,  filim  Jerusalem,  si  in. 
veneritis  dilectum  meum,  ut  nuntietis  ei  quia 
amore  lan^iieo.  Qualis  est  dilectus  liius  ex  dilectij, 
o  pulcherrima   mulierum  ?  Qualis    est   dilectus  tuu» 


liumim  el  openim,  a  me  ipsa  non  fa^o, 
sed  ejiis  aii.xiHo  ;  idco  non  snnt  mea,  sod 
sua.  Deinde  cnm  dicit,  Vr/ii  in  honnm 
meum,  ponitnr  Cliiisti  responsio.  Dno  a'j- 
tera  notanda  posnit  sponsa  in  petiti  >•.  e 
sna  :  primnm,  quod  anxilinm  a  Ciu-isto 
petebat  ;  secundnm  quod  bona  sua  ab 
ipso  recof,'noscchat.  (lliristns  antem  res- 
pondendo  sponsie  sna',  tiia  lacit.  l'rimo 
ostendil  (luod  pelilionem  pricvenit  :  sc- 
cundo  bona  spons*  a  se  csse  consentit, 
ibi,  Messui  mf/rrham  monm  ;  tertio  cam 


ex   dilecto,  qiiia    sic   adjurasti   uos?  Dilectus   meus  ,,.,..,. 

caudidus  ct  ruhicuudns,  electus   e.x  millibus.  Caput       »"    SCCUre    contcmplandum    luducit,    ibl, 

ejus  auruni  oi)timum  ;  coma!    ejus    sicut    elat;i'  pal"        (jomcdlte  (l/nici.  Et  COUliuuatur   sic  :  Tu, 


marum,  nigrie  (jiiasi  corviis  ;  oculi  ejiis  sicut  co" 
lunihae  super  rivulos  aquarum,  (jua>  lacte  sun 
lota;,  et  resident  juxta  fluenta  plenissima;  •^v.nx 
illius  sicut  areoLn  aromatum  consilu'  a  pig- 
montariis ;  lahia  ejiis  lilia  distiilantia  myrrham 
primam  ;  iiianus  illius  tornatilcs,  aurea',  pleute 
hyacinlhis  ;  venter  ejus  ehurneus,  distinctus  sap- 
phyris,  crura  illius  coliimnne  marmoreic  quie  fun- 
datfB  sunt  super  hases  aureas  ;  species  ejiis  ut 
Lihani,  electus  ut  cedri  ;  giittur  illius  suavissimum/ 
et  totus  desiderahilis.  Talis  est  dilectus  meus,  et 
ipse  est  amicus  meus,  filiiE  Jerusalem.  Quo  ahiit 
dilectus  tuus,  o  pulcherrima  mulierum  ;  quo  decli- 
navit  dileclus  tuus?  et  quiprenuis  eum  tecum. 

Veniat  dilcctm  meus  in  hortum  suu//i. 
Quoniam  videt  sponsa  per  se  ipsam  'iu)n 
posse  ad  sponsum  converti,  et  mundum 
relinquero  ct  lcntationes  lolcrarc  ;  idco 
convertit  .sc  ad  sponsum  snum"-,  petens 
ejus  au.vilium   et  subveutiouem.  Dividi- 


spousa  mea,  petis  a  mc  au.vilium,  ut  ve- 
niam  ad  te,  qua;  es  Iiorlus  conclusus  : 
petitionem  luam  jam  pra'veni.  Kl  hoc  est 
quod  ait  :  Soror  mea  spo/isa^  ve/ii  i/i  ho/'- 
/U//1  //ieu//i,  ita  ul  ly  rr/)i  sit  temporis 
pra'tcriti  :  unde  est  sensus  :  Kgo  jam  ve- 
/li  iti  liorlu/ii  //icin/i,  pra'vciiicndo  pcti- 
tioncm  tuam,  [)aratus  ad  auxilinm  tnum. 
Possct  autcm  lcgi,  quod  ly  vmii  sit  im- 
perativi  modi  ;  scd  quia  non  bene  conti- 
nuarctur  pra'cedcntibus,  ideo  dc  tali 
sensu  noii  est  uobis  ad  pra-seus  cura^ 
Dcindc  cum  dicit,  Messui  /ni/rrha/n,  os- 
lcndit  Cbrislus  quomodo  asscntit,  bona 
sponsa'  cssc  a  sci[)so  :  unde  contiuuatur 
sic  :  Tu.  sponsa  mca,  timcs  nc  dcficias  in 
certaminibus  :  nc  limcas,  quia  ego  mi-s- 
tnr  autem  ha?c  pars  iu  duas  :  «luia  primo      sui,  idcst  sccavi   vcl  rccollcgi,  mijrrha//i 


pouitur  sponsa^  pctitio  ;  sccundo  subjun- 
gitur  Cbrisli  responsio,  ibi,  Vc/ii  i/i  hor- 
tu//i  mciun.  Confinuatur  aiil(!Ui  sic  :  Spou- 
sus  meus  mc  iiortatur,  ul  converlar  ad 
ipsum,  relin^iucndo  mundum,  ct  susti- 
neam  teutationes,  ct  quod  boc  dc  facili 
possum  ;  sed,  ul  video,  innixa  meo  au- 
xilio,  nullo  modo  sum  potcns  ad  lalia. 
Et  si  dicit  mc  po.ssc  de  facili,  rccogut>s- 
co  boc  verum  essc  pcr  cjus  auxiliuiu  ; 
ideo  rogo  ut  vcniut  di/cctiis  /nnis  i/i  hnr- 
tu//i  siiu/n,  idcst  veniat  in  me,  (jna'  suni 
liortus  (^jus,  ct  com"daf,  idcst  bcncvola 
recoplione  recipiat,  fructu/n  ito//ioru//i 
suoru/n  :  (jnia  cogiiosco,  cl  cum  gralia- 
rnm  actionc  conlilcor,  (luod  fiucliim 
qucm  ego  facio,  poma  (|ua'  produco,  l)o- 
iiarum   cogitalionuiu,   allcclionum,   oru- 


//tcam,  idcst,  tc,  qiKc  cs  myrrlia  mca 
l^roplcr  carnis  morlillcaliitncm  ",  sccnii- 
diiiu  (|uain  polcs  lculationcs  vilarc,  ct 
lioc  CU//1  (iro/ttalibus  //tcis,  quia  ut  tacluin 
fuit  sustiucudo  tcntalioncs,  cx  te  llue- 
Itaiil  aroiuala,  proiil  mcrcbaris  lluem  ct 
gloriam  :  dicit  ciiiin  (iluistus  mclcro 
myrrliam  ciim  aromatiliiis,  iiKiuantum 
sj^onsa  lioc  facil  vinccudo  tcnlationcs  au- 
xilio  suo  :  in  qiio  Clirislus  asscntit  (inod 
boc  boiiuni,  (iiiod  cst  lcntationes  vincc- 
i'i\  spoiisa  non  babct  a  m<  ipsa,  scd  a 
Cliristo.  Postca  sulxlit  :  ('<t//n'di  ftiriim 
CU//I  i/icUr  /nco ;  idcst,  feci  (|uod  convcr- 
tcreris  ad  mc,  sccuiidiim  (|iiam  convcr- 
sioncm  gustas  coiil('iU(ilationis  (hilccdi- 
iicm  :  /li/ti  rinui/i  i/truin  cu/n  /acte  ineo, 
idest,  foci  (|uod  (u    bibcros   viniim   cum 


'  Al.  :  «  quoniam  videlnr  per  se  ipsam.  u 
*  Al.  :  «  ad  illum.  »  —  '■>  \\.  :  «  curaudum.  » 


XVUI 


*  Al.  :  n  mi/rrham  mcnin  f>ti>plrr  c«riiis  iiiurliHcn- 
tionom.   u 

41 


642 


IN  CANT.  CANTIC. 


lacte  tnro,  i\nod  iclimiiiorcs  jniiiKliim, 
quoni  rcliiuiiKMido  liilicros  viimin  prop- 
tor  spiritnaliMii  l.i-litinm  :  ot  hihoros  Inc. 
proptor  caiKlcinMn  ot  niiinditiani.  Kx  (|no 
appar(>l  Christnm  conlilori,  sponsam  non 
solnin  hahoro  ah  ipso  (piod  lontr.lioiios 
vincit,  sed  otiam  hahiMo  ah  ipso  rjnod 
convcrlitnr  ad  ipsnm,  ot  rolin(|nit  mnn- 
dum.  Kt  notandmn,  (iiiod  (piia  caiisa  pri- 
ma  plns  est  innnons  in  snnm  cansatnm, 
qnam  cansa  socnnda  '  :  si  sponsa  motit 
myrrluim,  viiuMMido  hMilalionos,  ct  co- 
medit  favnm  cum  mollo,  convortondo  se 
ad  Deiim,  et  hihit  vinum  cum  lacte,  re- 
linquendo  mnndiim  :  si  hoc  facit,  iiivo- 
cato  auxilio  Christi,  qui  est  capnt  Kccle- 
siae  et  principiiim  ;  peramplius  ot  porfec- 
tiiis  dicitnr  Christns  hoc  facero.  Doinde 
cnm  dicit,  Comeditc,  horlatnr  Kcclosiam 
ad  secure  contemplandum  :  ideo  ait  : 
Vos  amici  moi,  (juia  ego  sompor  sum 
vobiscum,  ahsque  trepidatione  comedite 
spiritnalom  dulccdinom,  hihite  vinum 
spiritnalis  hotitia%  et  inehriamini  rarissi- 
mi,  ehrietate  spiritns,  in  conlemplatio- 
nis  dulcedine  persistendo.  Notandum  au- 
tem,  quod  Christus  prius  locutus  est  Ec- 
clesise  in  singnlari,  cum  dixit:  Ve7ii  in 
hortum  meum,  soror  mea  spoma ;  nnnc 
autem  loqnitur  ei  in  plurali  dicens,  Co- 
medite  amici.  Cujiis  rntio  est,  quia  licet 
Ecclesia  in  comparntionc  ad  Chrislum, 
cujus  est  sponsa,  sit  nna,  quia  unius 
sponsi  dehet  esse  una  spoiisa  :  ta- 
men  dnlcedo  Christi  non  nniformiter 
recipitur  in  tota  Kcclesia  :  qnia  dul- 
cedo  contemplationis  ahqnando  in  nno 
causatur  ex  majestate  ,  aliqnando  in 
alio  ex  pietate  ;  in  alio  ex  sapien- 
tiae  profunditate,  propter  hoc  dicitur 
Ecclesia  in  plnrah  comodere  et  bibe- 
re. 

Efjo  dormio^  et  cor  meum  vir/ilat, 
Postqunm  descriptus  esst  stntus  Kcclesiae 
moderiice  quaiitiim  ad  contemplalionem, 
hic  describitnr  qunntnm  nd  actionem,  si- 
ve  qnantum  i\i\  flliornm  ministrationem. 
Et  notandum  Christnm  sic  hortnri  Kc- 
clesiam  nd  contoin[)huidum,  qnod  tnmcii 
eam  invitnt  ad  liliis  minislranduni.  Kt 
ideo     dixit  :    Comedite    amici,    hihite,  et 


inehriamini  rarissimi.  In  (juo  hortatnr 
Kcclosiam  ad  contiMnplationom.  Ilic  nn- 
tom  tnn(|unm  honiis  sponsiis,  hahens  cu- 
r.un  flliornm,  onm  invitat  ad  ministran- 
diim  filiis.  Kl  dividitnr  pnrs  isfn  iii  diias  : 
(|uin  j)rimo  poiiitiir  Kcclosia'  contompln- 
tio ;  secundo  suhjungitur  Christi  oxhor- 
latio,  socundum  qnam  invital  Kcclesiam 
snrgoro  a  contemphitione  nd  uctionem*, 
ihi,  Vo.i:  dilecti  mci.  Contomplnfio  nntem 
Kcclosia?  dosij.,'natur  cum  diciliir  :  Erjo 
dormio,  ct  ror  meutn  vujilat:  viri  eiiim 
contempUitivi  dicnntnr  dormire,  qiiia 
quioscnnt  a  sensihilihus  et  cxterioribus  : 
tamon  secnndum  cor  vigilant,  qnia  ma- 
gis  snnt  apti  ad  percipiendiim  inlrinse- 
ciis  inspirationes,  et  divinos  influxus  : 
qnia  ut  suporius  tactum  ost,  sicut  caeci 
non  inlenti  visihilil)us,  melius  momoran- 
tur;  sic  viri  contemplativi,  non  intenti 
exteriorilms,  magis  percipiunt  inleriores 
inspirationos.  Deinde  cum  dicit.  Vo.i:  di- 
lecti  tnei  puUnntis,  ponitur  Chrisli  invi- 
tatio.  Kt  dividitnr  pars  ista  in  partos 
diias  :  qnia  primo  ponitur  hujusmodi  in- 
vitntio  :  secunrto  ponitur  sponsse  excusa- 
tio,  ibi,  Expoliavi  me.  Circa  primiim  dno 
facit  :  quia  primo  ponitur  predicta  invi- 
tatio  ;  secundo  snbjungitnr  invitationis 
ratio,  ibi,  Caput  tneutn.  Continnatur  sic. 
Me  existente  in  contemplatione,  audita 
est  in  me  vox  dilecti  tnei,  idest  vox 
Chriti,  pulsatitis ;  et  diccntis  :  O  soror 
tnea,  propter  naturae  conformitatem, 
amica  mea,  propter  caritatem,  columba 
tnea,  propter  cordis  simplicitatem,  snrge 
a  statu  contemplationis,  aperi  mei,  prae- 
dicando  filiis  meis,  aperiendo  corda  co- 
rnm,  ut  possim  intraro  ad  eos.  Notandum 
antem,  quod  Ecclesia  per  vitam  activnm, 
exercendo  praedicationis  officinm,  duph- 
citer  aperit  Christo  ;  primo  in  ipsis  fide- 
lihus,  quia  r/uod  uni  ex  ttiinittiis  ttieis /e- 
cistis  dicit  Christus,  Matth.  xxv,  45  :  mi- 
hi  feristis.  Hnrsnm  etiam  ipsi  Christo 
aperimns,  (luando  pcr  praedicationem  cor 
ahcujus  aperitur,  por  (]nam  apertionem 
ipse  Christus  intrat  ad  illum.  Deinde  cum 
dicil,  Quia  caput  ttwum  plenutn  est  rore, 
assignat  ralionem  dicta»  invitationis.  Ro- 
go,  spousa  mea,  ul  mihi  aperias,  praedi- 


I  Al.  :  u  secundaria.  » 


Al.  :  «  surgere  ad  actionem.  » 


CAPUT  V 

cando  fitlci  vcritatom  ct  moriim  honcsta 


643 


tcm  :  qttia  cnpnt  meum^  i(l(!st  iiitcllcclus 
meiis,  plcnnm  esl  rore  iiifiilclitalis,  ct  cin 
cinni  mei^  itlcst  capilli,  sivc  ancctioiics 
mca;,  sunt  plcnai  (/nttis  injctium,  idcst 
frigiditate  ct  obscuritatc  peccatonim, 
quui  pcr  noctcs  intclliguntiir  rationc  pri 
vationis,  (|uai  cst  essciifialis  ciijuslibct 
malitijfi,  et  quia  qni  mnle  aijit,  odit  In- 
cem.  Joan.  iii.  Notandum  autcm,  (juod 
intcllectus  potcst  dici  caput,  ct  voluntas 
potest  dicicaput,  ralionc  dominii  ;  secun- 
dum  tjucm  modiim  (|ui  domiiiatur  aliis, 
caput  eorum  cssc  dicitur  ;  (|iiia  voliintas 


tcmporalia,  sed  etiam  dimisi  voluntatexn 
babcndi  ca ;  ijuomodo  inquinabo  illos'1 
idcst,  quomodo  iiKiuinabo  pcdes  meos, 
idest  aflcctioncs  meas,  volendo  iterum 
liabcre  curam  '  tcmi)oralium?  Dcinde 
cum  dicit,  Dilectns  meus  misit  manum 
suam  jici'  fnramen,  ponitur  Cliristi  attra- 
ctio  :  naiu  licct  sponsa  sc  excusaret,  la- 
incn  tanta  fuit  polcntia  Christi  quod  vir- 
tute  sua  eam  uftra.xit,  vohintatem  suam 
inclinandu,  ut  vellet  habcrc  curam  fiho- 
iiim.  Continuatur  sic  :  Ego  sponsa  rae 
cxcusabam,  nc  nrdirem  ad  aclivam  vi 
tam  ;  scd  Dilfctns  mens  Cbristus,  (jui  est 


in  regno  aiiima'    dominari   vidctnr,  (jiiia      \}(y\.i::\\\!\\y'n\\^\\\\VA'^inisitinanuinsnaniijer 
cetera;  potentia;  exeunt  in  acliones  suas     foiameti,  idest  iutcllcctum  vcl  airectum  : 


secundum  impcrium  voluntatis:  el  sic 
vohmtas  dicitur  caput.  Si  vero  coii- 
sidercmus  capiit,  prout  in  eo  vigct 
cognitio  ct  scnsus ;  et  (juia  cctera 
membra  diriguntur  in  actiones  suas  per 
caput,  cum  dirigcre  sit  rationis  ;  sic  ra- 
tio  et  inlcllcctus  merenlur  nomen  capi- 
lis  :  propter  quod  non  est  inconveniens 
quod  per  caput  inteUigutur  intcllcctus, 
el  pcr  capiHos  radicatos  in  capite  dcsi- 
gncntur  ancctioiies  radicala;  in  voliinta- 
te  :  unde  non  solum  intcUccfus,  sed 
ctiam  vohintas  potcst  dici  caput.  Dcinde 
cum  dicit,  Exjioliavi  me  lunica  mea, 
ponitur  sponsa;  excusatio  :  et  dividitur 
pars  ista  iii  partes  tres  :  qiiia  priino  [)o- 
nitur  liujiismodi  cxciisati  o  ;  sccundo  sub- 
jungitur  Cbristi  uttrucfio  il)i,  Di/rtfus 
?nens ;  {(ivV\o  pcr  biijusinodi  ullructioncm 
ponitur  sponsa'  fumulutio,  iiii,  Suirexi 
ut  aperirem.  Continiiutur  uiilcni  sic  ;  Tu, 
dilectc  mi,  invitas  mc  ut  liabcam  curam 
filioruin,  ct  a  stutu  coiilcnqjlufionis, 
proptcr  (iiiuin  diniisi  l(,'in[)orulia,  icdciiin 
ad  statuin  aclionis,  sccundiini  (juum  '  dc 
temporalibus  curain  bubucruin  :  scd  cgo 
cdjioliavi  me  Innim  nwn :  idcsl  diniisi 
isla  tcmporuliu  ;  (jninnodi)  indnam  iUnin  '.* 
idest,  quoinodo  rcvcrtur  ad  bulicnduin 
itcriim  ciiruin  tcniporurnim  ?  (piusi  dicul  : 
(mmvc  cst  inihi.  Lnri  jicdcs  nicos,  idcsl 
ullcclioncs  mcas,  (iiia*  dicunliir  pcdcs, 
quiaper^eas  venitiir  ad  lc  lliijiismodi 
adcctionos  lavi,  (|uiu  non  soliiiu   dimisi 


quia  intellcctus  vel  etiam  aflccfus  suut 

(juasi  qua'dam   foramina  et  rimula'   per 

(jiias  ad  nos   Chrislus    ingrcdilur.  Et  ad 

tnctnm  ejns^  idest  ad  istuiu  immissionem 

virfutis,  secundum  quani  me  Cbristus  te- 

[\'^'\l,  venter  mens,  Idti&i  mollior  pars   in 

maintremuit.,  idcst  pra3  timore  obstu  puit, 

non  uudcns  rcnuerc  quod  sponsus  vult  : 

(|uasi    dicat  :   Tanta    fuit    virlus    Christi 

quod  iioii  sohim  rorlioics  partcs  aniraa?, 

fucrunt  puruta'  ud   ubodicnduni   Christo, 

scd  ctiuin  dcbiliorcs,  Deindc  dicit*  :  Sur- 

re.ri  ut  aperirem  dilecto  :  (juia,  ut  dictum 

est,  taiita  fuit  virtus  Christi,  (juod  tolam 

sponsam  convertit  ad  suam  vohmtatcm  : 

idco  hic  ponitur  .sjioiisu'  conlcssio,  ct  of- 

licii,  ad   (piod    invitala    fiiit,  dcvota  sus- 

cc[)lio,  scilicct    curu'   Uliorum.  Kt   (jiiia, 

iit  supcrius    tangcbatur,    cx  administra- 

tionc  lilioruin  circa  extcriora  Ut  dislrac- 

tio  iii  incnlc,  idco  duo  facit  :  (juia  primo 

[)onilur  s[)oiisu'  famulalio  ;  sccuiulu  addi- 

lur  mciilis  dislraclio  :  ibi,  Pessu/nm  nstii 

ii/ci.  Coiilinual;:r  sic.  Ila  sj)onsus  atlraxit 

luc  ;  uiulc  iiun  volcns  vd  valcns  rcsislero 

cl,  surrrsi  a   conlcmidationc,  «//  aperi- 

rcin   ili/ccto  mci)   jtcr  [ira'dicationcm  ;  el 

nun  .suliiiu  u[)crui   ci  [iraMJicamlo  verbo, 

scd  ctiuiu  [)ra'dicando  oxcmplo  ;  idco  sub- 

diliu  ;     Mnnns    mc.r,    idcst     oporutiuucs 

iiicu'.  sti//nrcrnnt  mijrr/tam,  iilcsl  carnis 

moilillcalioncm.  qua"   per   mvrrham  in- 

tclligilur,  ul  suporiu»  »liclum  osl,  inquan- 

tiim  uli(iuaiulo  oxom[)lo  moarum   oporn- 


*  Al.  :  «i  (HU'111.  " 

'  Al.  :  »  sfciiiiiluiu.  » 


Al.  :  <  volnndo  (-urnm.  a 
Al.  ;  «I  oiMu  (llcll.  » 


Oii 


l\  CANT.  CANTIC. 


lioiimn  moti  (\!.,MMiiiit    [miiilciitiam,  uu»!'- 
(ilicando  cariicm  siiam  :  (iiiia  sic  aiids  ili^ 
liemiis   iiidiiccrc    ad    p(cniloiiliam    (iiiod 
etiam  ncdiis  pdMiilcnliam   servarc   dchc- 
miis.  Idoo    snlKlit    -.Kt   dii/ili   7nci  jdvni 
ini/rr/tn  /trohiitissiinn  ;  (piasi   dicaf  :  Mu- 
niis  nir.r  stillnvrruiit  nii/rrhmn  ;  {\\\\[\  alii 
qiiasdam  slillat  (inasdam  f^Mittas  iKMcopo- 
runt  paMiitcntiie  mea;  p(n'lando  in  canie 
sua ;  sod  dii/iti  niri,  idost  divcrsa'  opcra- 
tiones  mca',  qna'  dicnntni'  digiti  [)ropler 
dis(M'otionom,  nl  (ilossa  tanj^it,  remanse- 
rniit  /iloni  mi/rrha  jirohatissima  :  (jnia  ex- 
collontiorom     poMiittMitiam     in    corpore 
nico    portavi,    (|nam    aliis    ostendcrem. 
Doiudc  cnm  dicit,  Pessulum  ostii  mei  ape- 
rui  dilecto  meo,  narrat  sponsa  mentis  suae 
distractioncm.  Et  notandum,  (juod  ([uan- 
do  homo  ost  in  monte  distractus,  cl   non 
potest,  gnstare  illam   dnlcodinem   (luam 
prins  sentit,  dobct  rcvciti  ad  iiitima  cor- 
dis  sui,  inqnirendo  Christnm,  discuticn- 
do  cogitatioucs  et  afflictiones.  Et  quia  iu 
tali  inquisitione  et  discussione  occupatnr 
homo  aliquando  vanis  et  variis  cogitatio- 


scciiiidiim  iiKMitiMn,  cf  (^liristniii   iioii   iu- 

V(Miit,  ait  :  At   illr,  idcst  (^hiisfiis,  ilrcli- 

narcral  ali/iir   Iransichat  :  (juia  distraeta 

iii    iiuMito    iion    inveni   spoiisum    meum 

Cliristiim,  nt  voleham.  Dciiide  cum  dicit, 

Aniina  tnra  lif/iirfacta  rst,  poiiifur  Christi 

iii(|nisitio.    Notaiidnm   antom,  (iiiod  (Mim 

a  statu  actioiiis  qnis  ad  coiifiMnplationcm 

rodit;  si  Chrislum  non  invcnit,  ut  vult  : 

intcrcetera  qn.e  stimulant  ipsum  nt  Chris- 

tiim  quicrat,  est  mcmoria  pra;tcritaB  dul- 

ccdinis.namcurahomo  scnfif  sealiquando 

in  orationc  gustasse  dulccdiiKMU  ;  si  pos- 

tea  ad  orafioncm  redicns  non  pofesf  fan- 

tam  seirire  dulcediuem   quaufam  prius, 

ex  memoria  talis  dnlccdinisstimulatur  ad 

discutiendnm  tales  suas  cogilationes  et 

afrecfiones.  ntrum  secundum  eas  displi- 

cnerit  Chrisfo,  ut  possit  invoniro  cansam 

quare  nunc  non  possit  senfire  illam  dul- 

ccdincm  qnam  prius  senseraf.  Idoo  ait  : 

Ajmna  mea  liquefacta  est,  propter  dulce- 

dinem  contcmplationis,  utdilectus  locutus 

est,  idest  qnando  dilecfus  in  oratione  lo- 

quebatnr  mihi,  et '  ego  sibi.  Et  quia  ta- 


bus  quiT  dicuntur  vif/iles  civitatis  :  dcbet     lem  liquefactionem    modo    noii    sentio, 


hujusmodi  vanas  cogitationes  al)jicere,  ct 
Christum  diligcnter  inqnirerc.  Ef  si  nou 
potest  ipsum  per  se  ipsum  invenire,  de- 
bet  aliorum  auxilinm   cxposcere.  Secun- 
dum  hunc  ordinem  pars  ista  dividitur  in 
parfes     quatnor  :    quia     primo     ponitur 
menlis  distractio  ;  sccundo    additur  dii- 
plex  Chrisfi   inquisitio,  ibi,  Anima  mea  ; 
tertio    inuuifur    vanarum    cogifafionnm 
occiipatio,  ibi,  Invenerunt;  (\\\diV\.o  poni- 
tur    sufrragii    quaisfio,  ibi,  Adjuro    vos 
Confinuatur  sic  :  Ego  spousa,  postquam 
aperucram   ostium  aliis  prgedicando,  et 
infcnfa  fuoram  circa  aliorum  profcctum, 
volui     iiifciidore     profectni      meo,      re- 
deundo     ad     sfafum     confemplationis  : 
propter  quod  aperui  dilecto   meo,   idesf 
Christo,    pessulum   ostii   mei.     Pessulum 


rediens  ad  conscientiam,  Christum  7ion 
inveni.  Unde  memorata  dicla^  dnlccdinis  ^, 
quaesivi  Christum  discufiendo  cogitatio- 
nes  intellectus,  et  non  inveni  illum  ;  uo- 
cavi  eum  per  desideria  affectus,  et  non 
rcspondit  mihi.  Deinde  cum  dicit,  Invene- 
runt  mc  custodes  qui  circumeunt  civitatem, 
posfquam  narravit  Christi  inquisifionem, 
et  non  inventioncm,  narrat  variarum  co- 
gifationum  occnpationem.  Ad  cujus  evi- 
dcnfiam  notandum  Ecclesiam  primitivam 
habuisse  aliqno  modo  majores  turbatio- 
ncs,  et  aliquo  modo  minorcs  quam  mo- 
dernam  :  nam  quanfum  ad  persecutionem 
plus  furbafa  est  '  illa  quam  ista,  quia 
modo  cessaverunt  sa?vitiai  tyrannorum ; 
sed  quantum  ad  distractionem  plus  turba- 
tur  ista  qnam    illa,  quia  modo    Ecclesia 


dicimus  vcctem  cum  quo  ostium  claudi-     maximis  divitiis  est  dotata  ;  ideo  plus  dis- 


tur ;  el  pofest  hoc  significare  curam  tcm- 
poralium,  quam  debet  pra'Iafus  ad  tem- 
pus  rcmovcrc  a  sc,  ut  possit  redirc  ad 
contcmplafionem,  apcricndoostinm  suum 
Christo.  Verum  quia  proptcr  temporalium 
curam  ut  pluiimum  pra'Iatus  distrahitur 


fraliifur  infcrius  proptcr  curam  tempora- 
lium,  quam  disfracta  fuerit  primitiva 
Ecclesia.  Ideo  supcrius  cap.  ni,  quando 
narrabatur  disfracfio  Ecclesiae  primifivai, 
simplicifcr  dicebafur,  qnod  in  lectulo  suo 
qua^sivit    Chrisfum ;    hic  autem    dictum 


'  Al.  :  «  ut.  »  —  2  Al.  :  «  dicta  diilcediue.  » 


3  Al.  :  «  turbatur.  » 


CAPri  V. 


fiio 


est  :  Pessulum    ostii  mei  aperui   ddccto 
meo,  qiiia,  adlitliTam,  curse  lomporaliiim 
faciunt  (inoddam  ol)staculnm  et  pessnlnm 
iu  ostio   mentis,  (jaod   oportct  amovero, 
si   (llirislnm  invcnire   volnmns.    Hnrsum 
ibi  diccbatnr  :  Quivsivi  illwn  ctnon  inveni  \ 
hic  aulom  dicitnr,  (juod  sponsus  dedina- 
vit,  atque  transivit:  et  quod  (juaisivit  et 
iion  invenit;  vocavit  enm,  et   non  res- 
pondit.     Fn     ([uo    ostcndit     se    Ecclesia 
moderua     esse      magis       olong-atam     a 
Christo  (jnam  fnorit  primitiva.   Tertio  ibi 
dicebalnr'   simpliciter,    qnod  invonernnt 
sponsam   vif^^iles  i\m  custodiebant  civita- 
tem  ;  hic  autem  dicitur-  :  hivc.mrinit  inc 
custodes,  qui  cxvcnmaxxiii  civitatcm  ;  idost, 
invonerunt   mo   variie    cogitaliones ;   et ' 
hujusmodi  varia»    cogitationes   jjcrcussc- 
runt  mc^  vulnuvcrunt  mc^  ct  tulerunt  /jul- 
lium   meum  \    hnjusmodi     cogitationos, 
quaB  suut  custodcs  murorum.  In  (juo  os- 
tendit  modorna  Kcclesia  se  magis  involvi 
vanis  cogilalionibns,  qnam    fuorit  primi 
tiva  :  (juoil  etiam  designatnr,  quia  primi- 
tiva   Kcclcsia   jtor    so    ipsam    invoniobat, 
unde  dicobat  cap.  ni  :  Puu/u/unicu/n/jc/- 
transisscm  cos,  inveni  queni  di/it/it  animu 
mea  :  bic    antom   Kcclosia   modorna,    nt 
possit  Cbrislnni  invoniro,.  exjjoscil    anxi- 
liiim  tiliarnm^    cnni    dicit  :  Ad/uro   ros^ 
/i/f,v  Jerusa/on.  .Nolandnm  anlom,  (juod  ' 
('ogitati(Mi('s,    sivc    viqi/cs   civilalis^     nos 
percntinnt    (piando    eis    damns    aditnm ; 
nos  vnhiciant,  (jnando  in  ois  (h'l(Mtamnr ; 
sed  n()i)is  accijtinnt    i»aUium,   oxpoliondo 
nos  virlnlibns  cl    donis,   (piando  ois  con- 
sentimus.rDcindo  cum  dicit,  Adjuro  vos, 
sponsa,    nl     po.ssit     inNcniic     (Ibrislnin, 
(>x|M)scit   anxilinm    lilianim  ;    ba'c  anlcin 
j)clilio  cst  ad   prob^clnm    Mcclcsia',   ct   ad 
profoctnm  lilianiin  :  ad  inorcctnm  Kcch»- 
sia',  iiKjnaiiliiiu    j)roj)tcr  preces   liliarnni 
sponsns  arKjiia  bona   laigitnr    i'',cclcsia>  , 
ad  j)rohM'lnm   liliarnm   cst,   i|ni,'i    projitcr 
adjnrationcm    lualris  niovciilin    liii.c,  nl 
ardcntiiis    ('.biislnm    (|na>raiil.     Itlco    dno 
facit  :  (|nia  jnimo  jionilnr   bnjiisinodi  ad- 
jnrafio,  sccnndo  snbjungilnr"   ardcnlior 
fHianim  iiHinisilio,  ibi.  (Juu/is  cst  di/rrfas 


tuusl  Continnatnr  sic,  O  fi/iie  Jerusa/cm., 
qnia  projiler  vos  causam  vestram  suscepi, 
ox  (|iia  cnra  cnm'  distracta  conscientia 
(jua'sivi  Cbristnm  sponsinn  mcum,  et  non 
inv(Mii ;  idof»  ai/jur(j  ros,  idest  obsccro  vos 
si  invefwritis  (/i/eclttm  mcam.,  qnia  for- 
to  in  orationibns  veslris  lo(jnitnr  vobis, 
quia  nou  estis  tantum  intonta'  exteriori- 
bus,  qui  non  loijnitnr  mibi,  co  quod 
snm  magis  inlenta  vobis  :  si  ergo  contiu- 
gat  hoc,  rogo  ut  nufttictis  ei  qtda  amore 
/an(/fieo ;  idest,  propter  amorem  deficio, 
volo  in  amorem  ojns  rapi,  et  dnlcodi- 
nem  contemplationis  ojiis  sontire,  el  uon 
vah'0,  sed  deficio. 

Qua/is  esl  t/i/ectus  ttftts,  o  /ju/c/tcrrima 
ynti/ieruml  Iii  parte  ista  ponitnr  tibarnm 
ardons  inquisitio.  Et  dividitnr  pars  ista 
iii  jiartos  dnas  :  quia  ()rinK»  lilia'  .lerusa- 
lom  iiK[uiriiiit  a  inatro  sna,  idcstab  Eccle- 
sia.  (jiialis  sit  Christns  sponsus  ojus,  ut 
cognoscanl  ojus  bouitafem  ;  secundo  qiKT- 
rnnl  nbi  sil,  iit  habeant  ojns  societatom, 
ibi,  Qtio  ubiit  di/cctus  ttitis?  Ilabontautcm 
se  ba'  (huo  qua\stioncs  pcr  ordincm  :  qnia 
prins  cst  cognosccr(.'  ([iialo  ali([nid  sil, 
ut  cognosccns  ojus  bonitatcm,  cam  dosi- 
dorct,  ol  (\jiis  (icsiderio  mofus,  secundo 
([iia-iat"  iibi  sil  cjiis  bonifas,  ut  eam  adi- 
jiisci  valoaf.  1'rima  pars  tlividilur  in  partos 
tics  :  ([uia  |)rim(»  (jiKciif  i|nalis  sit  Chris- 
fiis  scciiiKlnin  diviniliilcm,  ibi,  (Jita/is  rst 
di/crttts  Itffts  c.r  dt/rito]  sccnndt»  ([iialis 
sit  s(!cniidnni  linnKinilatcm,  ibi,  Qtta/is  rst 
(/i/crltts  lifus!  fcirK»  assignaf  rationoni 
([iiaslionum  facfarnin,  ibi,  Quia  sir  adjii- 
rasli  nos.  Confinnatiir  sic.  t) /iti/rherrima 
mtfHrrum,  s|»ons.i  Clirisli,  (fiia/is  cst  di- 
/rriiis  liitis  r.r  t/i/rrin!  Nain  l'afcr  non  csf 
di/rrtiis  r.r  dt/rrto,  qiiia  a  nnllo  ;  Sjiirifns 
s.iiKfns  csf  dilcclns  cxdilccfis.  (juia  a  plu- 
rilir-;,  iil  a  IVilic  cl  {'"ilii» ;  sohis  juifom 
Kiliiis  est  di/cclus  r.r  di/rrfo.  Iloiiulo  ciim 
dicit,  Qiia/is  rst  di/rrfus  fuiis?  «jiKrrit 
([ualis  cst  Cbristns  sccnndiiiu  Ininiaiiifa- 
fcm,  nndc  iion  addit  ;  ibi,  r.r  (/i/rrlo, 
<[iiia  sicnt  iiasi-iMulo  si^cnnduin  liiviiiani 
iKitiirani  cst  siiic  inatrc,  sii*  (|iiodaminiui(> 
iiasc(>ntli»  scrnndiiiu    linin.iiiain  naturain 


I  Al.  :  «  ilicrltitt.  » 

-•  Ai.  :  «  iliiil.  •■  —   '  Al.  .MUilliliir  :    •  rl. 

*  Ai.  :  «  iiiiMim  iiiiiii.  »  —  ■>  Ai.  :  «  lioiir 

"  Al.  :  "  luljungiliir.  " 


i|iii 


^  Al.      "  i'l  i|iita  i-tiiti.  a 

•    Al.    :   n  ilUllTll.   •» 

"  Al.    :  n  ttllili'  mlilil.  • 


fiifi 


IN  CANT.  CANTIC. 


eslsiiie  patro  :  namciiin  liliiis  delieat  esse 
similis  patri  iti  iiatiiia,  riiin  iiiillu.s  lionio 
fiiciit  |»alci  Cliri.sti'.  dicere  [lossunuis, 
aliijiio  niodo  Cliristnin,  secniKliiin  ipioii 
lioino,  non  lialMiisse  [latrcin.  Dciiuli^  iiiin 
(liiit,  Quid  sir  adJKrasti  nos^  assignat 
caiisam  dictarnin  (iiuestionnm.  Continna- 
tiir  sic.  :  Ideo  ([uaMimiis(|iialis  sit  diloctus 
tuiis,  vel  sponsiis  secnndum  divinilatem, 
cl  qualissit  socundiim  liiimanitalom,  ([iiia 
tu  movisti  desidoriiini  nostrum  ad  lioc  ; 
(jiiid  sir  adjiiidsti  iios ;  idest,  sic  nos  ob- 
secrasti.  Deiiide  cuin  dicit,  Dilcctiis  mcus 
cafiilidus,  ponitur  sponsae  res[)oiisio ;  in 
(jna  facit  ijuatnor  :  quia  primo  oslendit 
qnalis  sit  Chrislus  secundum  divinitalem  ; 
secundo  qualis  sit  secundmii  humanita- 
lera,  ibi,  Capiit  cjiis  aiircum  ;  tertio  qua- 
lis  sit  secundiim  ntrumqiie,  ibi,  Sjjccics 
ejus  ut  Liiani  \  (juarlo  epilogal  dicta,  ibi, 
Talis  est  dilectus  yneus.  Declarat  ergo 
primo  qualis  sit  Christus  secuudum  divi- 
iiitatem  :  Christus  eiiim  secundum  divini- 
tatem  tripliciter  polest  considorari  vel 
declarari.  Primo  in  comparatione  ad  Pa- 
trcm  ;  secnndo  in  comparatione  ad  Spiri- 
tum  sanctum  ;  tertio  in  comparatione  ad 
nos.  Prout  autem  comparatur  ad  Patrem, 
cst  genitus  ab  eo,  et  procedit  per  modiim 
intellectus,  el  dicitur  lux  et  candor  ;  et 
quantum  ad  hoc  ail  :  Dilcctiis  mcus  can- 
didus.  Prout  vero  comparatur  ad  Spiritum 
sanctum,  sic  spirat  igiiem  amoris ;  ot 
quantum  ad  hoc  subdit,  Et  ru/ncundiis, 
ardore  ^  caritatis  ct  amoris  procedcntis 
ab  ipso.  Prout  vero  comparatur  ad  nos, 
ipse  cst  filius  naturalis,  nos  antem  adop- 
tivi  ;  ideo  subdit,  Electus  ex  millibus. 
Deinde  cum  dicit,  Capiit  ejus  aiinim  oj)- 
timum^  ostendit  qualis  sit  Christus  secun- 
dum  humauitatcm  :  ct  duo  facit  :  quia 
primo  ostendit  qualis  sit  Christus  in  se  : 
secundo  qnalis  sit  in  suis  mcmbris,  ibi, 
Comse  ejus.  Christus  autem  secuiKlum 
•hiimanitatom  cst  caput  iiostriim,  (jnia 
capiit  debet  esse  ejusdem  uatura'  cum 
membris ;  quod  non  competit  Chrislo 
secundum  divinitatem,  scd  secundnm  hu- 
manitatem  :  hoc  antcm  caput  est  aurum 
optimum,  (jnia  contagione  peccati  non 
fuit  maculatum  :  nam  in  omnes  secundum 


commiinem  higcm  na.scontes  transiit 
originale  peccatum,pra'lerquain  iii  i[)sum, 
i[ui  nou  cominuni  lego  concu|)iscenliai, 
sed  de  Virgine  ex  Spirilii  sancto  concep- 
tus  est  ot  iiatus,  Doinde  ciiin  dicil,  Coiiix 
ejus  sicut  elata-  palmariim,  niip\;v  ijuasi 
corcus,  declarat  ([iialis  sit  Chrislus  secun- 
(lum  meml)ra(3jus.  Membraaulem  Chrisli 
dupliciter  possunl  dividi  :  scilicet  secuu- 
(liim  materiam  doctriiue  ct  vita^.  Duo 
crgo  facit  :  nam  primo  declarat  meinbra 
Christi  ratione  doctrina'  :  sccundo  ratione 
diversitalis  vita^,  ibi,  Manus  illius.  DiHe- 
rciitia  autem  doclrinai  in  membris  Christi 
est  quadruplex  :  quia  primo  sunt  Apos- 
toli ;  secundo  Propheta',  qui  magis  procul 
viderunt  Christum  quam  Apostoli  ;  tertio 
sunt  Doctores,  qui  acci[)iontes  dicta  Apos- 
tolorum  et  Prophetariim  doceiit  :  quarto 
et  ultimo  suut  Praidicatores,  qui  ut  au- 
diunt  a  Doctoribus,  sic  referunt  populo. 
Quatuor  ergo  facit  :  quia  [}rimo  dcclarat 
quales  sunt  Apostoli,  ibi,  Comse  ejiis  \ 
secundo  ([uales  suiit  Pro[3heta%  ibi,  Oculi 
ejus ;  tcrtio  quales  sunt  Doctorcs,  ibi, 
Gcnai  illius ;  qiiarto  quales  suiit  Pra^dica- 
torcs,  ibi,  Labia  ejus.  Dicit  ergo  priino  : 
Comge  ejus,  idest  Apostoli  (qui  dicunlur 
comae,  vel  capilli,  quia  immediate  adlia?- 
serunt  Christo  capiti)  (juasi  elatee  palma- 
rum.,  quia  erecta?  sunt  superius  hujusmodi 
coma^,  idest  Apostoli,  sicut  palma',  unde 
sunt  ad  modnm  elatae  jmlmariim.  Vel 
elatse  palmarum  sunt  qua^dam  arhores 
ad  moduin  palmarum,  ct  sunt  aromati- 
caB,  et  significant  Apostolos  propter  odo- 
rem  bonai  fama?  :  unde  alia  translatio 
(ut  dicit  (ilossa)  :  Crincs  ejiis  abietes,  ita 
qiiod  per  abietes  intelligamus  arbores 
aromaticas,  non  illas  unde  a^dificia  fiunt. 
Et  addit,  quod  hujusmodi  coma'  sunt  m- 
grge  quasi  corvus ;  quod  potest  esse  dictuin 
ratione  persecutiouis,  quam  passa  fuit 
Ecclesia  tempore  Apostolorum.  Deinde 
cum  dicit,  Oculi  cjus  siciit  columbcB,  os- 
tendit  quales  sunt  Propheta^  qui  dicuutur 
oculi  ratione  visioiiis ;  juxta  illud  I  Reg. 
IX,  9  :  Qui  enim  Proplicta  dicitur  /lodie, 
vocabatur  olim  videns.  \\\  autein  oculi suut 
sicut  columbae^ .  pro[)ter  a^nigmaticam 
cognitionem  :  nam  siciit  columba?  juxta 


'  .VI.  :   «  ejiis 


—    ^  Al. 


amore.  »  —   ^  Al. 


«<  Ui  vculi  suul  columbx  super  rivuios  aquarum.  » 


r;APUT  V. 


647 


fluenta  aquarnm  videnl  in  afpiis  spiicicm 
accipitris    vonicntis ;     sic    Cropliotce    in 
aquis  ((juia  per  a^nigmata)  viflct)ant  insi- 
dias  diaboli,  et  pra'cavenflas  '   pnpnlo  aii- 
nuntiabant.  Addit  autcm  fiuod  ba^  cobim- 
ba'  snnt  lotai  lactc^  proptcr  munditiam  : 
nam  licct  cognitio  Propbfdarum  fsset  a;- 
nigmatica,  erat   tamen  munda   ab  omni 
cogitatione  erroris.  Etsubflit  :  Et  rpsident 
juxtn fhientaplmissima^  ratione  rcvclatio- 
nis  :  fjuod  enim  viderunt    Proplicta',  ba- 
bucrunt  pcr  inspirationcm  divinam,  ex  "^ 
quod  sunt  (lucnfa  plcnissima   Scriptura- 
rum.  Deindc  cum  dicit,  (ien/r  illius  siciit 
areolpp  nrornntmn  consitx  a  iiit/mentariis, 
ostendit  (|uales  sunt  doctorcs\  qui  sunt 
geuce    masticantc^s   cibum  doctrina'.    Ha^ 
autem  gena'  snnt  sicut  aeroLv,  iflest  par- 
vse  area^  aromatnm,  (luia  in  doctoribus, 
quasi  in  quibusdam  parvis   areis,    Scrip- 
turarum  aroniata  triturantur,  (!t  cf)nrrin- 
guntur,  inTuantum  doctores  ea  (lua^  sunt 
in  sacro    Canonc   (luasi   iu  magna    arca, 
docent  alios  sccundum   modum   cis   pro- 
porlionatum.  Et   bujusmofli    parv*  area? 
sunt  Cf?;/.s7Va?  *,  idcst  constitua'  ct  ordinata'! 
a  pigmentariis,  idcst  a  ('ropbctis  ct  Apos- 
toiis,    a    quibus  accipicnl(!s     doctrinam, 
alios  doccnt.  Dicuntur  autcm  Apostoli  ct 
Proplicla'  /tii/mentarii  rationc    plfmifudi- 
nis  scienfiarum.  Dcindc  <iim  dicit,  Lahia 
cjiis,  osffuiflif,  (iiialf!!-;  sunt  pivcdicafoi^cs, 
qui  sunt  lahia    ictcrcntia  (|in'c  a  docfori- 
biis    audicriiiit.    Ihcc    aiifcni    lahia.   siint 
(listillanlia    ini/rrliam^   idcsf    pra'flicanf ia 
voliintariam    paiipertatcin,    vcl    vfdiinta- 
riam  poMiitinitiam,    (iiia'    dicitiir  inyrrlia 
ratione  amaritudinis.    I',f  dicif,    Mi/rr/iain 
/irimam,    {\\\\.\    ad    liffciiain    cx    arbiisfo 
mynlia'  (liiil  (iiia-dam   giilfa,  vcl  (iiiidain 
liqiior  sponfc,  ct  bujusniodi  li^iiior  diciliii- 
/irima  mi/rrlia,  ct  signilicaf  jMi-nifcnliam 
Vf)lnnlariaiii  .•  ct    postfiuam    dcsistil   lalis 
rMIiior  tlncrc  a  dicfa  arbiista,  incidifiir,  cl 
tiuit  iiiflc   ralioiic  incisionis  alins   rn|iiiir. 
(|iii  (licifiir  inyirba  scciinda,  tiiia'  iion  cst 
adco    clccfa.     I)('iiid(!    ciiin    dicif,    Maniis 
illiiis  tornatilrs,  dcclaral  nicinbia  (llirisfi, 
ut   disfingiiiinlur   sccundiim    variclalcni 
vita'    :   (luod     cst   triplicitcr.    Uiiia    (pii- 


'  Al.  :    <  iMiHCiiviMiilii.  »  —  -  .\l. 

'  Al.  :  «  iilrsl  iloclitrt'^.  » 

'  Al.  :  «  slruclm  sivo  consit,r.  » 


dam  siint  activi,  qiiidam  contempla- 
tivi,  (iiiiflam  vcro  liabcnt  utramfiue 
vilam,  iit  pradati,  Ideo  tria  facit.  Primo 
dfscribit  acfivos;  scciindo  contcmplati- 
vos,  ibi,  Venter  ejits;  lertio  pr.'flatos, 
ibi,  Crura  illiiis.  Dicit  «^r.cro  primo  :  Ma- 
niis  illiiis^  idcsl  activi,  (iiii  dicuntiir  ma- 
iiiis,  (luia  luc  suiit  principalc  instrumen- 
tum  afl  agcnfliim  vd  opcrandiim  ;  sunt 
ttn-nntiles,  ad  opcrainlum  laciliter  bona, 
roliindum  cnim  cst  lacile  mobile  :  et  sunt 
aurex,  quia  non  snllicit  ut  ea  fiant  quai 
suiit  fle  gcncrc  bonoriim,  nisi  (ianl  cx 
babitu  caritatis,  qua*  dcsignatiir  pcr  au- 
riim,  fiiiod  babct  colorcin  riibcum  et  ig- 
nifiim.  Kiirsum  ba*  manus  siint  pltmx 
/ii/acinthis  prcqitcr  rectam  intcntionem, 
(|ua'  rciiuirifur  ad  (iiio'iIibet  opus  bo- 
niiin  :  liyacinlliis  cnim  cst  lapis  prctio- 
siis  liab(!ns  colorcm  cfclcstcm,  ct  signiti- 
(at  rccliludiiicin  inlfMitionis,  (luia  sursiim 
ad  cfrliim  Triiiilatis  debcmns  intcnlioDem 
nostram  erigerc  iii  (|uolil)cf  boiio  o[)ere. 
Dcindc  ciim  dicil.  Venter  ejas  ehurneu.-i 
distiiictus-sapp/ii/ris,  ostcndit  quales  suut 
coiitcniplativi,  diccns,  Venter  ejits,  idcst 
conlcinplafivi,  (lui  siint  vciitcr  plcnusspi- 
ritiiali  cibo.  (|iiia  i[)si  [lofissimc  rcplciitur 
spiiituali  dulccdinc  :  bic  autem"  venier 
cst  1'hiirni'iis  ralionc  miiiiditia',  quia  ipsi 
maxime  sunt  scparali  a  terrenis  coinqui- 
nationibiis  lunniiiuin  :  ct  bujusmodi  ven- 
tcr  csl  ilistinctiis,  ifl»'st  aifiliciatur,  cfcla- 
tus,  vcl  distinrtus"  sap/t/u/ris,  propter 
diviiiain  adlja^sioncm  :  sap[)liyrns  cnim 
cst  iapis  [ircfiosus  liabcns  colorcm  c(i'les- 
tcm,  siciif  liyacinfliiis  :  (|tiod  maximu  ei 
[lofissimc  coinpctif  confcnqilativis  :  igitur 
niaxiinc  adba-rciil  sii[(rcmo  cibo.  Dcindo 
ciiin  dicil,  Iriira  illiiis  rtiliimn.r  tnnrmn- 
mc,  dcclaral  (lualcs  siinl  [ira-lati,  diccns  : 
Crvrn  illius,  idcst  [ira'lati,  (ini  dicuntur 
rriirn,  (|uia  alios  [lortant  :  ct  ba'c  crura 
>\\\\\  ndnmn.r  [)ro[)lcr  rcclitudinem,  sutit 
iiinnniiren'  [)ro|ilcr  lirmilatcm.  siint  fuH' 
ilnt.r'  sii/irr  htisrs  tinrcns,  |»ro[)tcr  carita- 
lcm.  l  ndc  si  invcniantur  |»ra'lali  carcu- 
fcs  istis,  magis  siinl  crnra  diaboli  ([uani 
ciuia  (Ibristi.  Dcindc  ciiin  dicil,  Sprcies 
cjiis  iii  l.ihnni,  ostcndit  «jualis  sil  Cliris- 

j  Al.  :  "  rmm.  «    -  *   \l.  :  «  ili*orotti».  • 
T  Al.  :  «  tfHjK  fumtntjr  suhI.  » 


048 


IN  CANT.  CANTH;. 


tiis.soriindiim  Inimaiiil.itiMTi  ct  (liviiiilatom 
Kimiil.  \:\  t:iiif.Mt  liia  (iiia*  i.-()m|ietiiiit  ci 
seciiiKliiiii  iiti'am(|iio  iialiiram.  I<'.t  pri- 
mum  ost  spociosilas  :  nam  iii(]uaiitiim 
liomo  ost  spociosus  ;  jii.xla  illiid  Psalm. 
XLiv,  3  :  SjjeciosHs  funna  prai  /iliis  Itomi- 
mim  :  iiKiiiantum  Dous,  ost  spociosus, 
quia  ost  sitlnnlov  f/lori.v,  llobra-or.  i,  li, 
et  (juiu  cst  vera  sapiontia,  (lo  (lua  Sapieu- 
tice  VII,  2d  :  Est  speciosiur  sole,  el  super 
onnicm,  strllartim  dispositionem.  Secuu- 
dum  (iiiod  compctil  ei  est  incorruptibiii 
tas  :  ot  lioc  otiam  ut  est  homo  ;  juxta 
illud  Psalm.  w,  10  :  Non  daltis  sanctiim 
tiiiim  viderc  corrtiptionem  :  et  iuquantum 
Dous  otiam,  ut  est  vera  sapicntia.  Sa- 
pient.  VI,  13  :  Clara  est  et  nunquam  mar- 
cescit  sapientia.  Tertium  quod  competit 
ei  secundum  humanitatcm  ct  divinita- 
tcm,  cst  dulcedo  ct  suavitas  :  quia  homo 
in  co^losti  palria'  ingredietur,  contom- 
plando  diviiiitatom,  et  egredielur,  con- 
lomplando  Christi  liumaiiitatem  ;  ct  utro- 
hique  pascua  inveniat  Joan.  x,  9,  idest 
plenam  suavitate  refectioncm.  Ihoc  au- 
tem  tria  tanguntur  in  parte  ista  :  nam 
speciositas  tangitur  cum  dicitur,  Species 
ejus  nt  Libani,  idost  pulchritudo  ejus 
clara  et  lucida.  Iiicorruptihilitas,  cum 
subjungitur,    Electiis    nt  cedri :   cedrus 


enim  dicitiir  arhor  imputribilis.  Siiavita.s 
aiilom  maiiirostatur  ciim  siibiiii'ortur, 
(iutliir  illiiis  siiarissimum,  idcisl  dulccdo 
ojus  suavissima  ;  ideo  addilur,  (|iiod  est 
toliis  dosidorabilis  socundiim  hiiinanita- 
tom  et  divinitatcm  ;  et  coiicliidit  :  Talis 
est  dilectus  metis,  ad  se  attrahcnsamorem 
mcum  ;  el  i/jse  est  amiciis  meus,  impar- 
tiens  milii  amorcm  suum. 

Quo  ahiit  dilectus  tutis,  o  /mlchcrrima 
iniilierum?  Postijuam  (|iia'siorunt  filise 
Jcrusalcm  (lualis  esset  dilectus  Kcclesiae, 
ut  eum  a/.rnoscerent,  hic  qua'riint  ubi  sit, 
ut  cjiis  habcaut  societatem.  Dividitur  au- 
tem  ha'c  pars  in  duas  :  quia  primo  poni- 
tur  dicta  qusstio  ;  sccundo  subjiingilur 
sponsie  responsio,  ihi  cap.  vi  :  Dilectus 
meus  descendit.  Circa  primum  notandum, 
quod  Christussecundum  divinitatcm  abit, 
ct  elevatiT  a  nobis  ;  socundum  vero  hu- 
maiiitatom  descendit,  ct  dcclinat  ad  nos. 
In  prima  crgo  parte  tria  tanguntur  :  quia 
primo  qua'ritur  ubi  sit  Chrislus  sccundum 
divinitatcm  ;  secundo  ubi  sit  secundiim 
humauitatem,  cum  dicit,  Quo  declinavit 
dilectus  tuusl  tertio  assignatur  utriusque 
rati(^,  cum  subinfcrlur,  Et  c/Ucvremus  eiim 
tccum ,  quasi  dicat  :  Ob  hoc  volumus 
scire  ubi  sit,  ut  habeamus  ejus  societa- 
tatem  tecum'. 


CAPUT   SEXTUM 


PAHS   PRIOR 


Dilectus  uieus  descendit  iii  liortuiii  snmu  ;id 
arpolam  aroniatiiin,  nt  ihi  pascatnr  in  liortis,  et 
lilia  coiiigat.  Efzo  dilecto  nieo,  et  dilectns  niens 
uiilii  qui  pascitur  iuler  lilia.  Pnlchra  os,  amica  mea, 
snavis  et  decora  sicut  Jernsalem,  terribilis  nt  cas- 
Irornm  acies  ordinata.  Averte  ocnlos  tuos  a  me, 
«luia  ipsi  me  avolare  lecernnt.  Capilli  tui  sicut  grex 
caprarnm  (jua?  apparuerunt  de  (lalaad  ;  denles  tui 
sicnt  greges  ovinm  (in.i!  ascenderunt  de  lavacro  : 
omnes  gemellis  fetibns,  et  sterilis  uon  est  in  eis- 
Sicut  cortex  mali  jiunici,  sic  genae  tuiP,  absque 
occultis  tuis.  Scxaginta  sunl  reginae,  et  ocloginta 
concubiniB  ;  et  adolescentularum  non  est  numerns- 
Una  est  colnmha  mea,  perfecta  mea,  una  est  matris 
snte,  electa  gcnilrici  suie.  Viderunt  eam  lilia;  Sion, 
et  fecatissiuiiim  pnediciivernnt  ;  regina?et  concnbi- 
iiic  laudaverunt  eam.  yiin'  est  ista  qna;  progrcditur 
•inasi  aurora  consnrgens,  puichra  ut  luua,  electa 
nt  sol,  terribilis  ut  castrornm  acies  ordiuata? 


Deinde  cum  dicit,  Dilectus  fneus,  ponj 
tur  sponsai  rosponsio.  Ad  cujus  eviden- 
tiam  notandum;,  quod  ulii  cujuslibet  rei 
acceptum  proprii^  non  compotit  ei  secun- 
dumiiaturam,inquantumhujusmodi:nam 
natiira,  utnaturaest,  non  habct  ubi,  nec 
quodsitin  loco.  Sed  si  ?//>»/accipiatur  large, 
nbi  cujuslibct  natur»  sunt  propria  prin- 
cipia  diffiuiontia  ipsam  :  dicunliir  eiiim 
talia  ipsum  iibi  natura',  quia  sicut  nihil 
est  de  re  extra  suum  ubi,  sic  niliil  est  de 
re  extra  sua  principia.  Et  non  solum  ac- 
cipiendo  propric,  sed  etiam  large,  ipse 
Christus    secundum    divinitatem ',    non 


'  Al.  :  «  caMestem  patriaiu. 
-  Al.  :  «  omittitur  tecnm.  » 


'  Al.  :  ('  scd  eliam   accipieudo  ad   Christum  se- 
cunduiu  divinitatem.  a 


CAIMIT  VI. 


6i!» 


clauditur  ab'  aliquo  iibi^  quia  natura  ejus 
(Hvina  est  inlinita,  nullis  limitijjus  cir- 
cumscripta ;  secundumliumanitatem  vero 
competit  sibi,  cum  ejus  humanilas  sit 
finita,  et  intra  principia  su;«  spcciei  sit 
clausa.  Et  ideo  non  respondet  sponsa  ad 
qua^stionem  illam  cap.  v.  Quo  abiit  dilec- 
tus  tin/s  ?  ubi  qua;ritur  dc  divinitate  ;  sed 
respondet  ad  illam  qua  dicitur  il)idem  : 
Quo  declinavit^  vel  quod  descendit,  dilec- 
tiis  tuus?  ubi  qua^rebatur  de  ejus  huma- 
nitate.  In  dando  autem  suam  responsio- 
nem  tria  facit  :  quia  primo  dat  suam 
responsiouem ;  secundo  subjungit  res- 
ponsionis  rationem,  ibi,  Ut  ixiscnttd- ; 
tertio  ostendit,  se  ad  Christum  habere 
veram  dilectionem,  ibi,  E(/o  dilecto  meo, 
Continuatur  sic  :  Vos  filiai  Jerusalem, 
qua3sivistis  a  me,  quo  abiit  dilectns  meus: 
qua^sivistis  eliam  a  me,  ([uo  descendit. 
Ad  primam  quaistionem-  non  respondeo, 
quia  non  possum  ;  ad  secundam  (lu.rs- 
tionem  re.spondens  dico,  quod  Dilectiis 
meus  descendit  in  /lortum  suain  ad  areo- 
lam  aromatum  ;  idest,  descendit  in  Eccle- 
siam,  qu*  est  hortus  suus,  ad  areoiam, 
idest  ad  B.  Virf^inem,  qua'  est '  area 
plena  aromatibus  virtutum  et  donorum, 
assumendo  carnem  in  ipsa,  secundum 
quam  carnem  conversatus  est  mecum, 
quai  sum  hortus,  cl  '  Ecclesia  sua.  Deinde 
cum  dicil,  Ut  ibi  pascatur  in  hortis ; 
idest,  ut  delectetur  in  iionis  ()i)erii)us 
nostris,  ut  dicit  G/ossa,  nos  ad  i^oiuini 
promovendo  ;  et  lilia  rollit/dl,  idcsl  elec- 
tos  ad  suum  bcneplacitum  congregando. 
Doinde  cum  dicit,  Eijo  dilccto  mco,  osten- 
dit,  se  vcram  dileclionem  haberi!  ad 
Christum,  dicens  :  E</o  dilccto  mco  ;  sci- 
licet,  locum  rcc(>plionis  cf^^o  |)r;i'|);ii'o  in 
mo,  ut  (ilossa  supplct  ;  rt  dilulus  nirits 
mi/ii ;  i)ra'paral  a[)U(i  se  locuin  rcccptio- 
nis  mea',  ut  ille  (/ui  jxiscititr  intrr  lilia, 
idcst  intcr  muiuia  desideria,  sit  in  mc,  cl 
ego  in  co.  lu  (|uo  ostcndil,  sc  ad  Chris- 
tum  vcram  habere  dilcctionem,  et  Chris- 
tum  veram  ad  cam.  (|uia  i/iti  iuanrl  iii 
curilale,  in  Dcn  uianri^  c|  Dcus  iu  co.  I 
Jo.  IV,  Iti.  Dciudc  cum  dicil.  Pitlrlirn  cs, 
amica  mca,  determinat  do  '  Ecclesia'  uni- 


tate,  vel  removet  (juamdam  qua^slionem, 
qua;  posset  oriri  ex  praidictis  :  dictum 
est  euim,  in  Ecclesia  esse  diversos  sta- 
tus.  (juia  ali(jui  sunt  incipientcs,  aliciui 
prolicienles,  aliqui  perfecti.  Ilursum  dic- 
tum  est,  (|uod  ad  uinim  ct  cumdem  sta- 
tum  inulta  re(juiruiitur ;  quia  s^jcundum 
qucmlibet  statum  cst  dare  ali(jualem  pul- 
chritudinem  substanlia*,  virtulis  ct  ope- 
rationis  ;  et  in  operationibus  maxime  est 
dare  multipliccm  diversitalem.  Et  (jiiia 
tanta  diversitas  est  in  Ecclesia,  viilt  Chris 
tus  oslendcre,  suam  sp(jnsam  csse  unaiii, 
cujus  uuilas  proplcr  talcm  divcrsitatcm 
noii  lullitur.  Kt  duo  facit,  (jiiia  j^rimo  rc- 
petit  ca  qua;  in  Ecclesia  vidcntiir  facere 
diversitalem  ;  seciindo  ostendit.  hoc  non 
impcdire  Ecclesia'.  uuilalcin,  ibi,  Ina  esl 
coluniba  ntea.  Prima  j)ars  dividitiii  in 
diias,  secundiim  (juod  duo  vidcntiir  jiii- 
jicdire  Ecclcsia'  unitatcm  :  vidclicct  di- 
vcrsitas  eorum  ijua'  rc(juiiiiiitur  ad 
(lucmlibcl  slatiim  ;  secundo  divcrsitas  'p- 
sorum  statuuin,  ibi,  Scjy/fjinla  sunt  rcqi- 
mv.  Prima  pars  dividitur  iii  partcs  tros, 
secundum  (juod  ad  (jiicmlibct  staliim  tria 
re(|uiruiitur ;  scilicd  i^iilcliriludo  «ubs- 
tantia',  viitutis  ct  opcr;ilionis.  Et  h;i'c 
omni.i  quodainmodo  siiiit  l;iclii  superiiis; 
ideo  reiterarc  ista  est  qiiod;unniodo  repe- 
tere  qu;!'  sujicrius  fucruiil  l;icla.  Primo 
erjio  iwirrat  piilcliiitiidiiicin  i|u;im  rcqiii- 
rit  Ecclcsi;i  (IikiuIuiu  ;id  subst;iiili;im  ;  so- 
cundo  (iiuintiim  ;id  virtiitcm,  ibi,  Trrrihi- 
lis  iit  raslroritni  (tcies ;  tertio  (luantiiin  a<l 
openitionciii,  ibi,  ra/nlli.  Dicit  crgo  : 
Pulr/ir<t  rs,antira  mra,  qu;iutum;id  subs 
t;iiili;im  cxtcriorem  ;  suaris  et  decora,  si- 
( til  Jeriisalr/fi,  idcst  sicut  Ecclcsia  (irimi- 
tiv;i,  (|ii;iiiliiiu  ;id  siil)st;iiitiam  intcrio- 
rcm  :  (iiii;i  ill;i  Ecclcsiji  /ur/uosa  el  piilchra 
eral  iiitcriiis,  liccl  ni(/ra  cssct  cxlciiiis 
[iroptcr  persccntioiiem  :  niinc  iiiilcm  i  <  ^ 
s;ivit  pcrsccutio,  ct  idcirco  c.xtcriu.s  esl 
piilchni.  Dciiidc  ruin  dicil,  Terriliilis  ut 
caslnuiini  acirs  (trdituifa.  osteiKlil  r;»in 
liabcrc  i>ulcliritudincm  i|ii;iiiliiin  ;i(l  \ir- 
tutciii  :  cl  qiiiii  [^ulchi  iliido  cst  [ler  divi 
iias  iiis[)ir;ilioncs,  idco  tlicil  tollendas 
cssc  rationcs,  ((iiod  facil,  ibi,  Arertr  ortt' 


*  .VI.  oiniUitiir  :  «  uli.  • 

•  .VI.  :  "  iiil  riiliiiiiriii  |iriuiuiii.  •> 


'   \l. 
"  .\l. 


n  ruii. 

-  iu.  » 


VI.  :  «  lu. 


6:>n 


i\  r.ANT.  cantk;. 


Aav  tiins.  Dicil  or^'(),  (juod  Kcclcsia  piop- 
tcr  ni;\Lrnilii(iiii('ni  cl  (vxcoiiciilcni  i>ulcliri- 
tudiuciu  csl  Irniliilis^  nt  vtisliorum  arics 
on/iiitiff/,  (|u;i'  adversarios  noii  timot 
proj^lcr  |>olciili;un  (|u;ini  luilict  (;x  diviuo 
an.\ilio  ct  ojns  inspirationo.  Dcind^;  cuiu 
dicit,  Arpi-tf  ocu/ns  ttios,  id(\sl  tollc  ratio- 
nes  sccundnni  (|uas  vis  me  iiuiuircro, 
qnia  ipsi  ociili,  idcst  ratioucs  liia',  ?ne 
aro/dic  /eccniiif,  eo  (jnod  deliciuul  ipsa^ 
rationcs  ab  inqnisiliono  mca  :  (piod 
concordal  cnm  oo  quod  li;ibclur  iii  l*sal. 
Lxiii,  7  :  Accc(/et  /lomo  ad  cor  a/finn;  ct 
exa/ta/)itiir  Deits.  Quia  qnaulo-  Denm  per 
rationcs  naluralcs  invcstigare  voluiuus, 
taulo  magis  rcccdit  a  uobis.  Doikc  aiitcra 
sunl  rationcs  ad  lidem  dcrcndciidam  ;  ad 
fidcm  autcm  probandam  suut  tollcu(bT. 
Quod  crgo  sumns  terribiles  ad  fideni 
astrueudam  el  dcfendeiid;im.  pcr  s<i- 
picntiam  (liviu;im  cl  miracula,  hof  babc- 
mus  ex^ralia,  et  iuspirationcdivina  [irai- 
cipiic. 

Deiude  cum  dicit,  Capi//i  tiii,  iiarrat 
primo  pulcbriludincm  quam  babet  cx 
operalionibus  allectus ;  sccundo  quam 
habet  ex  operatiouibus  intcllectus.  ibi, 
Sicat  corte.T  '.  Dicit  crgo  :  Capi//i  tai, 
idest  afTectioncs  tua",  suut  siciit  r/re.r  ca- 
prannn,  fjUcV  apparueriinf ,  vcl  dcsccude- 
runt,  de  Ga/aad.  Exponatur  sicnt  supe- 
rius  est  expositum.  l)(^indc  cum  dicit, 
Dentes  tui,  narrat  pulcbritudiucm  cx 
parte*  operatiouiim  intcllectivarum,  di- 
cens  :  Denfes  tui  sunt  sirut  r/rer'  orimn 
suppie,  tonsariim  c/use  ascendcnintde /ava- 
cro :  omn€S(/emc//isfefi/)us,etsteri/isnon  est 
in  eis.  Woc  etiam  exposifum  est  superius. 
Deiudecum  (\\Q\{,Sicut  corte.rma/ipunici, 
sic  gensB  tux  absque  occu/tis  tuis,  rcpetit 
pulcbritudincm  opcrum  dicens.  Genee 
tux.,  idest  opcrationcs  extcriorcs.  siint 
sicutcortex  ma/i punici,  coulincns  graua'"' 
rubea,  idest  fervorem  car(tatis,  a//sfjue 
occu/tis  tuis,  idest  absque  co  qiiod  intrin- 
secus  latet  :  quia  noii  solum  es  pulchra 
quanfum  ad  extcriora,  sed  etiam  qiiau- 
tum  ad  interiora.  Deinde  ciim  dicil,  Sexa- 


f/iiita  sunt  ref/in<v,  ct  octof/inta  concubi- 
n.v,  narnit  divcrsitalcin  Kcclcsia!  (!x  par- 
te  st;iliis.  St;ilns  ;iul(;m  diversilalis  po- 
test  muiliplicilcr  accipi.  Primo  cx  diver- 
sitatc  p(irf(ictiouis ;  ct  sic  distiugnitur, 
(piia  (juid^im  snnt  iiici[)i(!ntcs,  (luidam 
proficicnles,  (jiiidam  pcrf(3cti  :  vel  ex 
parte  vita^  ([ui;i  (|ui(l;un  sunt  activi,  qui- 
dam  contem[)lalivi  :  vel  cx  parte  fructns, 
qui;i  quidam  faciunt  frnclum  centesi- 
mum.  ut  virgines  ;  quid;mi  sexagesimum 
iil  vidua'  ,  quidam  trigcsimum,  ut  con- 
jngati.  Kt  haiic  diversilatem  describit ; 
ideo  ait  ;  Reginx.,  idest  virgines,  quaB 
oplimc  se  rexcrnnt,  sunl  sexar/inta,  idest 
suiit  in  numcro  p;irvo  etexcellenti.  Sexa- 
ginta  cum  boc  quod  est  numerus  par- 
vus,  est  tamen  numcrus  superabundans, 
quia  partcs  ejus  aliquotae  '  siranl  surap- 
t;c  redduut  plus  quam  totiura,  et  desi- 
gnaiit  statum  virginalcm,  qnia  virgiucs 
comparalivc  sunt  p;iuca^ "  et  in  fructu 
excellunt  alios.  Conrubinss  autera,  idest 
vidiia^,  qua^  dicuntur  concubin;e,  quia 
habucrunt  aliquando  virum  alium  quam 
Cbrislum,  sunt  octoginta^.,  qui  est  nurae- 
rus  major  quantitatc  sexaginta,  et  mi- 
uor  virtute,  qiiia  uon  est  uumerus  ita 
superabundans,  si  considereutur  ejus 
partcs  aliquolai ;  et  dcsiguat  statum  vi- 
dualem,  in  quo  sunt  plures  quam  iu 
statu  virginali,  scd  nou  faciunt  tantum 
fructum.  El  ado/escentu/arum,  idest  im- 
perfcctorum,  sive  viventium  in  statu  cou- 
jugali,  non  est  numcnis,  qiiia  talcs  quan- 
titatc  excclluut  alios,  scd  virtntc  deti- 
ciunt  ab  eis.  Potest  aulcm  per  ea  quae 
dicta  snnt,  diversitas  Ecclesiae  aliter  as- 
signari,  scd  de  hoc  uibil  ad  praesens, 
quia  contiuuationem  excluderemus  '^  De- 
inde  cum  dicit,  Una  est  co/iimba  mea, 
ostcndit,  ista  non  impcdirc  Ecclesiae 
unitalcm  ;  et  duo  facit,  sccundum  qnod 
duo  narrata"  suut  qua- videntur  impedire 
bujusmodi  unitalem.  1'rimo  enim  osteii- 
dit  quod  bujusmodi  unilas  nou  impedi- 
tur  cx  divcrsitate  eorum  quae  rM]iiirun- 
tur  ad  qucmlibel  statum  :  secundo   quod 


'  Al.  :  •<  terrihilis,  terribilis.  » 

*  Al.  •  «  quaudo.  »—3  Al.  :  «  (^rex.  » 
*A1.  oniitlilur  :  «  (^x  jmrte.  » 

*  Al.  :  <'  groj^cs.  » 

*  .\1.  :  «  luala.  » 


■7  Al.  owttitur.  «  aliqnrit<e.  » 

*  Al.  :  «  quia  (^omparalre  sunt  parvic.  » 

*  AI.  :  «  lia;  autcui  concubinx  sunt  oclogintn.  » 
'"  Al.  :  «  quia  discontiuii:il  ornlionem.» 

"  Al.  :  «  variata.  » 


CAPUT  VI. 


fiol 


non  impedit '  cam  diversitas  slatiis,  iLti, 
Videnmt  eam.  I'i(jplui-  primum  notan- 
dum,  quod  Ecoicsia  uuivcrsalis  csl  (}aa- 
drupliciler  uiiita.  l*rimo  in  fidc,  quia  una 
est  lidcs  omiiium  ;  sccundo  in  caritatc, 
quia  unum  vinculum  amoris  omucs  (lui 
snnt  in  Ecclcsia,  connoctit ;  tcrtio  in  gra- 
tia,    quu'.  potcst  dici   matcr  nostra,  qnia 


ad  (jncmlil)ct  statum,  et  oxistentium  in 
(|nalil)cl  pcisona,  ct  in  (|ii<)lil)ct  nitMnbnj 
Ecclcsia'  ;  liic  (jstcndit,  linjnsmodi  uni- 
tatcm  n(jn  impcdiri  propl^u'  diversitatem 
slatnum,  vel  ctiam  personarum  ;  ct  Iioe 
sic.  .Nani  cxtra  Ecclobiam  in  nnll(j  stalu 
est  salus,  nec  ali(|ua  pcrsona  .salvatur  ', 
uisi  intra  unitatem  Ecclcsi.e,  idco   liffji- 


ab  ca  hahcmns    csso  spiritnalc  :  (|uarto  lue  el  coacnbiiui',  /ilici\  vcl  adolcscentn- 

unitnr  Ecclcsia  in  finc,  qnia  omncs   tcn-  la^  ct  omncs  (jni  sunt  in  Ecclesia,  cujus- 

dimus  ad  ccBlestem  Jcrusalcm,  qua-   [lo-  libct     statns,    cnjuscum(jue    conditionis 

test  dici  genitrix  nostra,  (juia  cam  imila-  cxislant,  inlantuin  salvanlur  in(|nantnm 

ri  dcbcmus  ut  filia;  imilantnr  gcnilriccm  Ifnubinl    et    approbanl,    ct    heaiissimtim 

suam.  (lontinnatur  sic  :  Ilabilum  cst  (juod  ijrcedicunt   unani   catholicam   Ecclesiaiu, 

tanta  divcrsilas   cst   in  Ecclcsia,  qnia  in  fidc  el  caritatc  nnilam  ;  ct  idco   licet  di- 


quolibcl  slalu  in  tota  univcrsali  Ecclcsia 
est  darc  pnlchritudincm  snbstantia\  vir- 
tutis  et  operationis  :  ct  csl  darc  tantani 
diveisitatem  opernm  ;  non  tamcn  proptcr 
hoc  tollitur  Ecclesia^  unitas,  quia  omnia 
ista  uniiuiliu'  pcr  fidcm,  uninntnr  in  ca- 
ritatc,  in  gralia,  in  linc.  Et  si  pcr  ha^c^ 
uiiinnlnr  ca  (|ua'  sunt  divcrsarnm  pcrso- 
narnm,  nuilto  maf^isuniuntursubstantia, 
virtus  et  operatio,  qua;  ad  unam  perso- 
nam  pertinere  possunt.  Et  hoc  cst  quod 
ait,  Una  est  coliimba  mea,  proptcr  (idci 
iinitatcm,  (jua'  dcsignatur  in  columba, 
(jua3  cst  animal  simplcx  :  sic  lidcs  Ecclc- 
sia;  simph^x  cst    sinc    plica    erroris  ' ;  ot 


vcrsi  slcitus  sint,  una  lamcn  cst  Ecclcsia. 
in  qua  omucs  isti  status  salvantur.  Hoc 
esl  ergo  (juod  ait  :  Filix,  vel  adolesceu- 
tula',  videntnt  eam.,  idcst  viderunt  Ecclc- 
siam  fide  et  caritatc  unilam^  rt  bfatissi- 
main  priedicavenint  aj^probando  hujus- 
modi  unilalcni,  sic  cliam  i'f'</ina'  et  r(m- 
ciihiiui'  laudaccnint  rain  ;  idcsl  unitatcm 
cjus.  Pcr  lilias  autcm  ct  concubinas  et 
reginas  intclliguntur  divcrsi  status  Eccle- 
sia»,  rc(juircntes  diversitatcm  j)crsona- 
rum,  ut  suj)erius  fuit  cx[)ositum.  Dcinde 
cum  dicif,  Qa<v  est  /.s7^/ '•' linit  liMctatum 
Eccicsia'  modcrna'  in  laudcm  cjus,  di- 
cens  :  Qiur  rst  ista  <iii;i'  /n-oi/rrititar  t/ua- 


cliam   ([uia  simplicitcr    assentimiir  '    his      si  aunn-a  consun/ens?  ^AmV.cc^G^iMi    pri- 


(jua;  sunt  (idci,  ('11111  ois  min  asscntiamur 
j»ro|)tcr  disciirsum  '  jiroptcr  lidei  discur- 
siim.  Et  subditur  :  ina  rst prrfrcta  mra, 
pro[)tcr  carilatcm,  (|uia  caritas  csf  vin- 
culiim  [icrlcctionis ;  cl  addil  :  Una  rst 
matris  siui',  ratiom^  gratia»,  a  qua  sicut 
a  niatre  habcmns  cssc  spiritnalc.  Elrcla 
(/enetrici  siue,  propt(;r  unitatcm  (inis, 
([uia  snbstautiam  no.-.tram,  virlnlcm  ct 
o[)(U'ati(>iicin,  ct  toliim  ([uod  in  nobis  csl, 
scciiiuliini  mcnsurani  lidci  ct  ordincm 
carifalis  cl  [)('ilcctionciu  gratia',  (»r(lina- 
10  dcbtunnsad  illam  ((elcstcm  .lcriisalcm, 
i|iiam  ([iiasi  gcnifrictMU  iinilaii  dcbcmus. 
Dcindc  (■iim  dicil,  Vidrrunl  rain,  [losl- 
([iiam  ostcndit,  unitatciu  Ecclcsia;  iion 
im[)C(liri  |)ro|dcr  divcrsitatcm  substan- 
tia',  virtiitis  cl  o[)(uationcm  occurcnlium" 


miliva  ascrndrhat  /ler  drsertum  sicut  rir- 
f/ula  /umi,  pro[)fcr  [^crsccutioncs  tyran- 
norum  ;  Ecclcsia  vcro  modcrna />/oym/i- 
////•  f/iiasi  aitrora  con^ntn/rns,  ([iiia  ces.sa- 
vit  pcr.scculio  ct  a[)[)ro[iin([iia\it  dics.  Et 
ha'c  Ecclcsia,  ost  /nilrlira  ul  luna,  [wop- 
tcr  lidcm  :  ([iiia  ijikc  [tcr  tidcm  (*ogiios- 
cimns^  vidcmiis  (jiia.si  in  luminc  liiiia>, 
(|uia  ca  iioii  clarc  a[)[)rchcndimus.  Kst 
elrrla  itt  s(d,  lationc  s|)ci.  sccuiidnii» 
([uain  clcvatur  ad  dcsidctium  ciclcslis  Jc- 
rii.salciu,  (|ua'  rationc  claritalis  potosl  di- 
ci  sol.  Est  terrihilis  ut  rastronitn  acirs 
(n-dinala,  [n(»|)tcr  caritatiMU,  (|iiam  hn- 
bcntc.s  tcrrciuns  diaboliim,  (jiiia  iinil.itein 
ct  [)at('ni  lcnciniis  iii  tcrris,  v[  Hoo  hii- 
inililcr  siibjccti  >niuiis  ;  ([iiod  \\\>v  rcniiit 
tcncrc  in  c<i'lis. 


I  Al.  :  «  i|ii(i(l  iiiipodit.  » 

'-  Al.  :  <«  ln'i'.  » 

'  Al.  :  (•  i|iiii>    i'M    aiiiiDfil    («iiiipli^^t.  ot    !«iiii'    plna 
erroii:».  » 


»  Al.  o  ailliiiTciiui».    .    —  »  Al.  :  •  adli.i>rr(iiiui».  • 

*  .VI.  ;  "  •■">iii'iiirt'nliiiin.  » 

'  \\.      '  ui  iilii|ii.i  pcnxiiKi  it.il\«-lur  • 

"  Al.  :  b  •pilil  llili'  coglionciuill*.  • 


r,:;2 


l\  CANT.  CANTIC. 


TII.ICTATIS  TEIITIIS.  SIVE  TEItTl.l  ET  L'LTI.IIA  TARS  TOTII S  Lllllti 


-.=:s=S-M«2e^- 


CAPLIT    SEXTILM 


PAUS  ALTEltA 


Desccudi  \\\  liortuii)  uucuui.  ul  videreui  itouia 
couvalliuui.  el  iuspiieiviu  ^i  lloruis^el  viuea,  et 
germiuusseul  uiala  puuica.  Nosi-ivi.  Auiiua  luea 
couturbubit  me  propler  (luadrigas  Aiuiuadiib.  Re- 
vcrliri',  reverteie,  Siiuaiuitis,  reverlere,  revcrteiT. 
ul  iutuoamur  tc. 

l)cscp)i(li  in  /i()rtii))i  ))ici())i.  IJt  (lictiiin 
est  superiiis,  totiis  iste  libcr  dividitur  iu 
parles  tres,  seeundum  tres  status  Eccle- 
sice.  Executis  duabus  partibus,  restat 
exequi  de  tertia,  scilicet  de  statu  ultimo 
Ecdesice '  :  quia  iii  primo  statu  fracti 
fuerunt  rarai,  quia  Jiida^i  communiter 
deseruerunt  Cliristum  ;  in  sccundo  .statu, 
ut  in  moderna  Ecclesia,  est  pleniludo 
gentium  ;  sed  iii  tertio  statu,  ut  in  ulti- 
mis  sa^culis,  omuis  Israel  salvus  erit,  ut 
superius  tactiim  est.  Determiuare  ergo 
de  ultimo  statu  Ecclesia^  est  determinarc 
de  conversione  Juda^orum  vel  synagogic. 
Dividitur  autcm  ba-c  pars  iu  duas  partcs  : 
«]uia  primo  determiuatur  de  couversione 
synagogw  ;  secundo  invitatur  Ecclesia  ut 
curam  habeat  de  syuagoga  jam  conver- 
sa,  ibi,  Sub  wbore  malo.  Prima  pars  di- 
viditur  in  duas  :  nam  sicut  determii)al)a- 
tiir  de  statu  Eoclcsia'  primitivce,  quod 
primo  describebatur  slalus  ejus,  ct  pos- 
tea  flniebatur  traclatus  ille  in  laudem 
ejus,  cum  diccbatur,  Qt(R>  est  ista  qiix 
asceiidit  pe)'  deso^tion  ?  et  similiter  cum 
tractabatur  de  Ecclesia  moderna,  primo 
describcbatiir  status  ejus,  et  postca  ter- 
miuabalur  in  ejus  laudem,  ubi  dictum 
est  :  Qupp  est  ista  qmB  proif)'editU)'   quasi 


aurora  cousurcjois  ?  sic  modo  primo  des- 
cribitur  conversio  synagogae ;  secundo 
terminatur  iste  traclatus  de  conversione 
ipsius  in  laudem  ejus,  ibi  c.  vin,  Quee  est 
ista  qux  ascouiit  de  deserto  ?  Prima  pars 
dividitur  in  tres  partes  :  quia  primo 
Cliristns  ad  cognoscendam  suam  iucarna- 
tionem  syuagogam  cxcitat ;  secundo  sy- 
nagoga  excitata  per  Cbristum,  per  igno- 
rantiam  sc  excusat,  ibi,  Xescivi;  tertio 
Christus  synagogam,  ignorantiam  co- 
gnoscentem,  ad  misericordiam  rcvocat, 
ibi,  Rcvcrterc^  revertcre.  Circa  primum 
notandum,  quod  sicut  terminato  statu 
Ecclcsia".  primitivai,  incipiebatur  status 
modeniffi  Ecclesia^  a  quiete,  cum  diceba- 
tur  cap.  in  :  En  lcctulum  Salomonis,  ut 
daretur  intelligi  quod  jam  ccssaverat  per- 
secutio  ;  sic  modo  cum  dctermiuatur  de 
conversione  Juda*orum,  incipilur  tracta- 
tus  a  descensu,  cum  dicitur  :  Descoidi  iti 
hortum  meum :  quia  speciali  modo  Chris- 
tusdescendit  propter  Juda^os,  juxta  iliud: 
No?i  sum  missus  )iisi  ad  oves  qux  perie- 
ru)it  dojnus  Israel.  Matth.  xv,  24.  Conti- 
uuatur  sic  :  0  synagoga,  lu  toties  petiisti 
ut  descenderem  et  salvarem  te  :  certe 
ego  dcscendi  i)i  hortwn  )neu))i,  idest  in 
Ecclesiam  meam,  vel  etiam  iu  te,  qua* 
eras  hortus  meus,  {issumendo  carnem  ;  et 
hoc  feci,  ut  oculo  misericurdiit;  viderem 
poma  co)ira//iu)n,  idest  statiim  activo- 
rum,  qui  dicuntiir  poma  convallium  quia 
sunt  in  infimo  statu  -,  et  inspicoem  oculo 


'  .U.  :  «  leslal  e.xciiiii  d''  terlio  stalu,  ul  de  slalu 
.Itiiuo  Ecclesise.  » 


-  Al.  :  «  idest  eos  qui  suut  iu  ioiiuio  statu.  » 


CAPUT  VII. 


rio3 


pictatis '  si  floridsao.t  vinea ;  irlcst,  i>\  (lo- 

riiisscnt  contcmplativi,  qui  (licuntur  flo- 

res  vineffi  proptcr  odorcm  bonarum  ora- 

tionum  ;  ct  vidorem,  si  qermhiasaent  ma- 

la  ])ii)iica^  idcst    pradati,    qui    dicuntur 

mala  puuica;,  quia  utramquc   vitam  iia- 

bcre  dcbcnt,  contcmplativam  et  activam. 

Ideo  autem  designantur  per  mala  punica, 

([uia  haic  hal)ent   interius   ^^rana  rubea, 

designantia  fervorem  vita;   contemplati- 

va^ ;  cxterius  vero  hal)ent  corticem  aspe- 

rum,  dcsignantem  turbationcm  vita,'  ac- 

tiva;.  Sic  crgo   dcsccndi   ut  omncm  sta- 

tum  inspiccrcm,  et  tc  sccundum  statum 

omnium  adunarcm  ;  nisi  pradjuisscs  obi- 

cem.  Deinde  cum  dicit,  Nescivi,  synago- 

ga  per  ignorantiam  se  excusat.  Et   con- 

tinuatur  sic  :   Tu,  Dominc  mi,  Salvator 

mcus,  dicis  tc  dcsccndissc,  ct  carncm  as- 

sumpsisse,  ut  mc  juvares  :  nescivi,  idcst 

ignoravi,  quod  tu  esses  ille  qui  venturus 

erat  :  nunquam  cnim  tc  crucifixisscm,  si 

te   Dominum   gloria^   crcdidisscm.  Causa 

aut(;m,   quia  exca'cata   fui,  extitit,  quia 

anima  mea,  idest  animalitas  cl  scnsuali- 

tas  moa,  sivc  plcbs  mca,  contitrbavit  me. 


uon  asscnticndo  mduitionibus  tuis  :  et 
hoc  jtropter  qnadri/jfts  Aminudab,  itlest 
propter  scribas  et  pharisa*os  persuadeu- 
tes  plebi  ut  non  credercnt  tibi,  sed  tu 
crucifigcrcnl.  Scriba!  autcm'  ct  phari- 
sa'i  diccbantur  iiuadriga',  (juia  populum 
portabant  ct  duccbant  ;  ct  hai  (piadriyo' 
Aminadab,  ([uod  intcrpretatur  pojnilus 
mcus  spontaneus,  quia  secundum  voluu- 
tatcm  eorum  populum  duccbant.  Deinde 
cum  dicit,  lievfrtere.^  reverteri\  Christus 
ad  se  synagogam  revocat  :  et  duo  facit  : 
(luia  primo  ponitur  hujusmodi  revocatio  ; 
secundo  subjungitur  revocatiouis  ratio, 
ibi,  Quid  videbis  in  Simamite  ?  Conti 
nuafur  sic  :  Ex  quo  tu,  synagoga,  vel  Su- 
/uimitis,  captivitatcm  miscria'  et  ca^citii- 
tis  tua*  rccogcoscis,  et  vides '  animalita- 
tcm  tuam,  revertrre,  relimiucndo  caTita- 
intellcctus  ;  rcvertere  Suna/nitis,  rcliu- 
quendoauimaiitatcm  et  pravifatcm  atrec- 
tus  ;  revertere,  adtia-rcndo  vciitati  ;  rever- 
tere  intendcndo  bonitati  ;  ct  hoc  ///  intue- 
aniur  tf  oculo  misericordiu',  miserendo 
lui. 


C  A  P  U  T   S  i:  P  r  I  M  U  M 


(Jiiiii  videbis  iii  SuiiauiiU'  uisi  clioros  casU'oriiiir.' 
yiiain  piilcliri  ?unt  ^ressus  tiii  in  calccnmriilis,  lilia 
priuciiiis !  .luiictiini^  rtMiiiiiiiiii  liioruiii  siciit  iiKHiilia 
quae  fuhricalu  suiit  iiiaiiii  arlilicis  ;  iiiiiltiliciis  tiiiis 
crater  toruatilis,  nuniqiiani  iiidigens  itoculis;  ven- 
ter  Inus  sicnl  accrviis  tritici  viillalus  liliis, 
(luo  ubera  tua  siciit  duo  liimuili  Kciindli  caiircii"  ; 
colluni  tuiiiii  siciit  turris  ebunica  ;  oi-iili  tiii  siciit 
piseinui  in  liscbon,  qua;  sunt  iu  iiorta  lilia-  luultitu- 
dinis  ;  nasus  tuus  sicut  Inrris  Libnni,  quiu  rospicit 
contra  Daiiinsciiui ;  ca|iiil  tiiniii  iit  (^arinclus,  ct  co- 
ma!  caiiitis  tni  siciit  |niiiiiira  rcj,'is  viiu-la  caiialibiis. 
Qunni  i»iilclira  es,  ot  quani  decora  carissima,  in 
deliciis !  Statiira  tua  nssimilnta  est  palmii'.  et  iibera 
tuH  botris  i)i\i  :  Asiteiidiiiii  iii  palmain  ;  ut  appre- 
liendnni  rnictns  cjus.  VA  eriint  iibcrfi  liia  siiiit 
botri  viiiea',  et  odor  oris  tiii  sicnt  nialonim ;  fiiiltiir 
tuimi  sicut  vinuni  optimum  :  di^iium  dileclo  meu 
nd  potniidum,  liibiisqnc  ct  dciitibuB  illiiis  nd  riimi- 
nnndiiiii.  ICj^o  dilcclo  meo,  ot  ad  iiu'  <iiiivcrsio  ejus. 
Veni,  dilecle  iiii  ;  oKredinmur  in  nf;rum,  commorc- 
niur  in  villis.  .Maiie  sur^amus  ad  viiieas  ;  videanius 
si  llornit  vinoa,  si  llores  Inictus  parliiriiint,  si  lltt- 
rncnint  iiialn  pniiiiii.  Ibi  dabo  tibi  iibcra  iiien. 
Maiidra^one  dc<lcriiiil  odoreni  iii  porlis  noHlris. 
(Imnin  pom.i  ii<»va  il  velcra,  dileil<'  iiii,  servavi 
Ubi. 

'  Al.  omiUitur  :  «  oculo  piotnlis.    •■ 
*  Al.  :  «  cniui.  o 


Dciudc  cum  dicil,  Quul  ridebis  in  Suna 
niife?  assigujit  hujusiuodi  couvcrsionis 
rafioncm.  Kt  iutcmlit  talcm  ralioucui  : 
(juilibcf  dcbct  couvcrfi  ad  illumaiiuo  ha- 
l)cf  fotum  bonuui  suum,  et  totam  pulchri- 
tudiiicui  su.uu  :  scd  praMnissum  csl  quuil 
tu,  syuagoga,  a  uic  C.hristo  ilcbcs  haboro 
fotiiiu  pulcluituiliuciu  tuaiu  :  crgo  a«i 
(ihristuiu  couvcrti  dcbcs.  lu  hac  ratioiu^ 
sic  proccdit  :  iiuiii  nanatur  |)rimo  syna- 
goga'  ]>ulchrilU(lo  pra>visa  a  Deo  ;  secundo 
ostcuditur  (|Mod  hiijusuuxli  pulchriludi- 
nciu  dcbct  cousc(iui  syuagoga  pcr  Chris- 
fiiin,  ibi.dixi :  Asrrndtim  iu/ni/mum :  \ovi\o 
syuagoga  his  dictis  ass«Mifit,  ilii,  Ditjnuni 
tlilrdit  ineo ;  quarfo  ud  Christuu)  so  c«ni. 
vorfit,  ibi,  Eijodilecto  meo.  Circa  priiuuin- 
diio  facit  :  (|uia  primo  narrat  [lulchrilii 
diuc  m  synagoga-'  iii  s[u'ciali,  cl  dilViisu 
seciiudo    rc[)cfit    i>Jus  pulchritihliii  cm  iii 

'    Al.  :  ••  bic  videi».   •• 

^  M.  :    >  t'>i.'le-ti(i>  »yua((oga>.  * 


{]:\\ 


l\  CANT.  CA.NTIC. 


K«'ii(!rali  (M  sinciiui»',  il)i,  Qnom  /nilchra  ! 
lii  iiairaiitlt)  nnti'in  pulcliiiludiiifiii  .syiia- 
f^oira'  in  siHMMali,  ostcndil  ij^sani  piildicr- 
liiiiaiii  csso  (jnanluiu  arl  (»ninia  sua  :  iiain 
sioiit  pulrhritndo  aiiinia'  consistit  iu  \n\v- 
feotionc  virtutnni  ct  (iiuiorum,  (]na'  or- 
naiit  ooncnpiscibilcm  ct  irascil)il('in,  iu- 
tclleotnni  practicuui  ct  spcculativiiin  ct 
vol;iutatcni  ;  sic  sMia^^oj,'-^'  talis  pulchri- 
ludo  pra'visa  cral,  (luaui  dchchat  oousc^ini 
per  Christum.  Et  quia  hnjiismodi  pcr- 
feotiones,  (nucdam  rcspiciiiut  potcnlias 
alligatas  organo,  qnaHlam  nou  alligalas  : 
ideo  pars  ista,  uhi  dct(umiuatur '  dc  liu- 
jiismodi  pnlchritiidinc,  dividitur  iu  duas 
partcs  :  quia  primo  detcrininat  dc  piil- 
ohritudiue  dicta  per  comparatioucm  ad 
pcrfectioncs  poteutiarnm  organo  alligata- 
rum  ;  seoundo  per  comparalioncm  ad  po- 
tcntias  organo  nou  alligalas,  ihi,  Duo 
uhern  tiin.  Potcnlia'  autcm  alligata^  suut 
dua' ;  scilicet  irascihilis  ct  concupiscihilis. 
rrimo  crgo  ait  de  pulchritudiuc,  prout 
respioit  irascihilcm  ;  secundo  ut  respicit 
concnpiscibilem,  ihi,  Jwicluree  feminum 
tuorum.  Irascibilis  autem  potcnti»  pcr- 
feotio  sive  pulchritudo  cst  fortitudo,  se- 
cundum  qiiam  rcsistimus  advcrsariis  ct 
aggrcdimur  cos.  Primo  crgo  detcrmiuat 
de  fortitudine  seu  de  pcrfcctioue  irasci- 
bilis,  inquautum  advcrsario  resislimus  ; 
secundo  inquantum  ipsum  invadimus  et 
victoriam  obtinemus,  ibi,  Quam  pulchri 
sunt  gressus  tui!  Contiuuatur  sic  :  Syna- 
goga  enim  ^  cst  Suuamitis,,  idcst  oapliva 
cap!ivitate  miseria^  ;  scd  si  cousidcramus 
eam  secundum  pukliritudiucm  a  Deo  si- 
bi  pra^visam,  sic  est  tota  pulchra  :  uam 
pulchra  est  quautum  ad  irascibilcin,  iu- 
quantum  pranisa  est  ei  perfectio  irascibi- 
lis,  per  quam  possit  adversariis  resistere  ; 
ideo  ait  :  Quid  videhis  in  Sunamite  prop- 
ter  rationem  tactam,  nisi  choros  castro- 
ruml  xdiQsi  munitiones  fortes,  per  quas 
potest  resisterc  adversariis  :  quasi  dicat, 
nihil  dcbile.  Deinde  cum  dicit,  Quampul- 
chri  sunt  fjressustui!  ostcndit,  cam  posse 
advcrsarium  iuvadere  et  supcrare  Et  cou- 
tinuatur    sic.  Nou    solum    pranisum  est 


(luod  tu,  synagoga,  possis  advcrsariis  re- 

sistcrc,  scd  ctiam  (juod  jiossis  i|)sos  iuva- 
dcrc  cl  supcrarc  ;  idco,  o  /ilin  Priiicipis^ 
idcst  o  syuagoga,  (jiur  j)ra'visa  cs  csso 
filia  inca,  (jni  sum  Priiiceps  rcgnm  t^nraB, 
fjuuftipii/chri sunt  f/ressus  tiii!  idest,  quam 
pulchri  suut  proccssus  cto;  eratioucs  luaj, 
scouudum  quas  adversarinni  aggrcdcris 
ct  iiivadis  I  Nou  suiit  uuda',  scd  suiit  or- 
diiiala',  et  calccata',  idest  iuroriiKila»  oari- 
tatc,  quai  ^  fotum  oorpus  uoslrum  et  om- 
nia  nosfra  vesfit  et  ornat,  iuijiiaiifum  est 
foima  ef  perfectio  omnium  virtufum  ct 
omuiiim  operatiouum  nostrarum ;  cum 
qualibct  opcrafiO'S:imat '  perfcctioncm  a 
oaritafc  :  ct  idco  prout  operafioiics  nos- 
fra^  dicunfur  gressus,  caloeat  eas  cari- 
tas  ;  prout  vcro  sunt  operationes  manu- 
um,  caritas  eas  cliirothecat,  ut  liceat  se- 
cundum  mefaphoram  sic  loqui.  Deinde 
cum  dicit,  Junctura.'  feminum  tuoriim., 
dctcrmiuat  dc  pulchrifudiuc  cjus,  utres- 
pioit  concupiscihilcra.  Ciroa  autem  con- 
oupiscibilcm  triplicifcr  coufiiigit  peccare: 
nam  quidam  suut  molles,  quidam  incon- 
tinentes,  quidam  iutemperati.  Mollessunt 
illi  qui  modica  tentationc  vincuntur.  In- 
coufinentes  sunt  illi  qui  nou  modica  ten- 
tatione'  viucunfur,  sed  mulfis  teufatio- 
iiihus  stimulafi  caduut :  unde  molles  nes- 
ciunt  puguam,  quia  scilicet  non  pugna 
verint  "*,  quod  ipsum  nomcu  dcsiguat ; 
incontineufcs  aufcm  pugnam  experiun- 
tur,  sed  j)ugua  devicti  se  non  oontincut  : 
nam  si  nullam  puguam  experircutur,  uou 
essent  iucoufiiieiifcs,  cuin  '  noii  esset  cum 
quo  certareut.  lutempcrafi  autcni  sunf  ilU 
qui  jam  ac(juisieruut  habitum  incliiian- 
tem  ad  venerea  ;  ideo  falibus  est  delec- 
tabile  male  agere,  et  peccaut  ex  eleotio- 
ne  :  unde  leetantur  cum  male  fecerint,  et 
exu/tant  in  rcbus  jiessimis  Prov.  ii,  14. 
lldic  autem  omnia  patcre  possuut  ex  vu 
Ethicorum.  Et  quia  toties  mulfiplicatur 
unum  opposiforum,  quoties  mulfiplicatur 
et  rcliquum ;  sicut  contingit  tripliciter 
oircacouoiipiscibilem  errare,  ila  coutingit 
triplicifer  beue  facerc  :  iiam  quidam  ho- 
mines  suut  perseverantes,  quidam  couli- 


'  Al.  :  «  ideo  pars  deterniinata.  » 
"  Al.  :  0  uou.  »  —  ^  Al.  :  «  (juia.  » 
*  Al.  :  -i  et  quselibet  operatio  sumit. 


*  Al.  :  «  modica  tentatione  non.  « 

*  Al.  :  «  (juasi  uon  pujiuaverint.  » 
■^  Al.  :  «  tauieu.  - 


CAIMJT  VII. 


boo 


ncntcs  quidam  tcmpciati.  Pcrscverantcs  ' 
sunt  illi  qui  rion  tcntantur^  nec  cadunt: 
undc  sunt  contrarii  mollihus,  (|ui  sine 
tentationibus  cadunt  :  continentes  sunt 
illi  (|ni  molestati  pcrsistnnt,  nec  cadimt  ; 
et  hi  simt  contrarii  incontincntihii'^ :  tcm- 
pcrali  aiitcm  siiiit  quihus  dclcctahile  est 
bcnc  faccre  ;  hahcnt  Cnim  appctitum  cas- 
titicatiim,  et  sunt  pcrfccti  pcr  hahitum 
inclinantem  ad  bonum.  In  narrando  aii- 
tem  pulchrltudinem  et  perfcclionem  sy- 
nagogff  pra^visam  a  Deo  ex  partc  concu- 
piscibilis,  tria  facit  :  (juia  primo  narrat, 
ut  rcspicit  tcmpcrantiam  coiitra  iiitcm- 
pcrantiam  ;  secundo  iil  rcs[)icil  contiiKMi 
tiam  contra  inconlincntiam,  ihi,  Unihili- 
ciis  tmia  :  tertio  ut  rcspirit  pcrsevcran- 
tiam  contra  mollitiem,  ibi,  Vcntcr  liuis'\ 
Continuatnr  sic:0  synagoga,  non  soliim 
est  tihi  pulchritudo  quantum  ad  irascihi- 
lem,  sed  ctiam  qnanliiin  ad  coiiciipiscihi- 
lem  :  quia  secuiidum  prawisioncm  divi- 
nam,  juncturx  fcminum  tuorum  sunt  si- 
cut  monilia,  quia  sunt  clausafeminatua, 
ct  nullo  modo  aperta  ;  ct  ha^c  monilia 
siint  fahricata  manu  artificis,  idest  manu 
mea,  qui  sum  ille  fahcr  ct  artifex,  qui  fa- 
bricatiis  sum  auroram  et  solcm  Psal .  lxxiii. 
Cum  ergo  seciindum  actus  vcncreos  ape- 
riantur  femina  mulieris,  ostenditur  syna- 
gogae  prffivisam  pcrfectam  castitatcm, 
cum  dicitur,  feiniiia  sua  esse  sicnt  moni- 
lia,  (|ua>  siiiit  ornainciita  (iiiihiis  divisa 
clauduntur  ;  et  ({uia  iicrfccla  castilas  dc- 
signatiir  per  tcinpcranliam  p(n'  ca  qna- 
dicta  sunt.  Notaiidiim  antcm,  (jiiod  dicit. 
Jimctww foninum,  i\mahoc  fcmiir  fcmu- 
ris  cst  virorum,  scd  Iioc  fcmcn  lciniiiis 
est  mulierum  :  (jnia  synagoj,M  induit  [icr- 
sonam  mnlichrcin,  (I  '  [xMsoiiam  s[)»)iisa' ; 
idco  dicil,  Juncfur.i'  jcnunum^  ct  non  lc- 
morum.  Ilcrum  notaiidiim,  (jiiod  aif  :  .SV- 
cut  monilia  :  monih^  aulcin  csl  Hhiila, 
quam  murKM'cs  {)orlant  ad  [icctus,  (>t  clan- 
dunt  vcstimcnla  aiilc  jicclus  :  iii  qiK»  da- 
lur  intcIIiKi.  quod  caslitas,  a  (|ua  cttin- 
mcndatur  syiuigo^^a.  iioii  soliim  ncscit 
a{)cili()iicin  carnis,  scd  cliain  iicscil  divi- 
sioncm  cordis  :  nam  pcrfocla  caslitas  ro- 


qiiirit  intcf,'rilatcm    carnis  ct  mcntis.  Ile- 

riim  notandiim,  qiiod  biijusmodi  munilia 

fahricata  sunt  rnanu  artificis,  idcst  manu 

Dci  quia  tcmpcrantia,  a  qna  laudalur,  non 

acquisita  cst,  sed  infiisa.  Deinde  cum  di- 

cit,  Umhilicus    tuu.s,  commendat    cain  a 

contincntia.  rmhilicus  cnim  cst  illud  iihi 

vigct  luxiiria   in    mulicrihus,  sicut    dicit 

Gregorius    Job  xl,  lcct  u,  (jiiod    luxiiria 

viris  est  in  luinhis,  feminis  autemin  uin- 

bilico.  Ific  autcm  umhilicus  synagoga'se- 

ciindiim  pra;visioncm  divinam  est  crater 

tornatilis,    proplcr    rcctam    voluntatcm, 

nun(juani  indiijois  ponilis^  idcst  nunqiiam 

(■arciis  poculis    doctrina*    sacra»,  jiruplcr 

intcllcctus    pcrspicacitalcm.   Incontinens 

cnim  propler    incontinenliam  diio  mala 

conlrahit.  Contrahit  namijuc  malitiam  af- 

fcctus^  :  unde  non    est  cratcr    lornati/is, 

qiiia  non  est    agilis  ad    lioiiam  opcratio- 

ncm  :  vcl  non  est    rrater  tornati/is,  (juia 

non  hahci  rectam  intcntionem,  cum  iion 

agat    proptcr    aitcrnam  vifam,    (jua*  per 

cratcrem  tornatilem    significatur,  in  (juo 

ratione    rotundilalis  non   est  principium 

nec  linis.  Contrahit  ctiam   ca'citatcm  in- 

tellccliis  :  nam  projitiM-  passioncs  obca^ca- 

tus  non  ()I)S(M"vat    Icgcs  honas,  ncc  docu- 

menta  doctrina*  sacra'.  Deinde  cum  dicit. 

Voitcr  tuus,  commcndat  eam  a  {)crseve- 

rantia  :  ventcr    (Miiin'"'cst    [)ars    moHior 

miilieris  ;  scd  sccundum  piwvisioncm  di- 

vinam  vcntcr  synagoga'  carchit  moUitic, 

ct  hahchit  vim  [)crsist(Mitis  cl    siislcnlan- 

tis  :  iindc    sccundiiin  lalcni  [)ra'visioii<'in 

vcnfrr  synagoga'  erit  arervus  tritiri  :  tri- 

tico  cniin  animalia  roborantur,  ct  susten- 

laiilur.  In  ijiiodalur  intclligi  (juod  sccun- 

(liiin  [)ra'visioncin  divinam  synagoga  de- 

hcl  adi|)isci    tanlam    pci-^cvcranliam,  vcl 

tanlain    pcrsislcnliain,  i|ii()(l    noii    solum 

ipsa  non  cadcl,  scd  cliainalios  suslcntabit 

iic  cadanf .  Oiiod  ad  lillcram  sic  »Mif  in  llni- 

hus  .sa'culoriiin,  (|iiando  Isracl  iinivorsali- 

tcr  convcrlcliir  ad  Chrislum  :  (juia  miilfi 

fiinc  cninf  lirmiorcs  in  fidc  cf  moril)iis. 

M  hic  vciilcr'  ciil  ra//atus  /i/iis.  pro[)tcr 

iniiiiiiifiaiii  ;  qiiia  pcr  pcr.scvcranfiain  op- 

posilaiu  mollifici,  vifafur  carnis  spmvifia. 


'  Al.  :  «  pt'r«<'voranloft  aulcii).  » 
-  Al.  :  "  i|iii  tiMitaiilur.    > 

s  Al.   oiuillitur    :    '<    (-oiilrii    iult>iu|)ornuliaiii,    i'l 
coulrti  iucoutiueuliuiu,  et  roulrii  luollitii-iii. » 


*  Al.  :  "  ut.  u 

*  Al.  ;  n  lu  uITortu.  » 

*  Al.  ouiiltitur  :  •  euiin.  •• 
^  Al.  :  «  viMitor  luu».  » 


fiMfi 


IN  r.ANT.  cantk:. 


I)t'iiid«!  riini  (licit,  Diin  uhrrn  fuifsKnf 
liiio  lihniiili  i/emrili  rf(/in',i\  postqiiain 
narrata  fuit  iniltliritndc»,  (|nani  Dcns  pra.'- 
vidit  synagt»;;:^'  ijnantnm  atl  potcntiasor- 
gano  aHi;jr:itas,  liic.  in  parto  ista  nairatnr 
pnklirilndo  pra-visa  oi  (|nantnm  ad  po- 
tontias  organo  non  alligatas.  Wiv  aulimi 
ptdfiilia'  snnt  diia',  scilicet  intolloctns  cl 
allcctns;  cl  intollcctns  dividitiir  in  specn- 
lativum  et  praclicum.  Tria  crgo  facit  : 
quia  primo  narrat  pulchriludincm,  ut 
respicit  intclleclum  speculativum ;  se- 
cundo  ut  respicit  intellectum  practicnm, 
ibi,  Ocuii  lui ;  tcrtio  ut  respicit  ap[)eti- 
tum  intcllcctivum,  ibi,  Caput  tuum.  Pri- 
ma  pars  dividitur  iii  duas  ;  (luia  in  iiitel- 
lectu  speculalivo  sunt  scientia,  et  lides. 
Primo  ergo  narrat  pulcbritudinemut  res- 
picit  scientiam  ct  doctrina,  secundo  ut 
respicit  fidem,  ibi,  Collum  tuum.  Legitur 
sic  littera  Secundum  pra^visionem  divi- 
nam  duo  ubera  fua,  idest  scientia  et  doc- 
trina,  qua^  dicuntur  duo  ubera  propter 
duo  testamenta  coutiuentia  quasi  ubera 
lac,  idest  dulcedinem  doctriucC.  Hsec  au- 
lem  ubera,  vel  ejus  scientia  et  doctrina, 
sunt  sicut  duo  hin^nili  capreee  f/emelli : 
binnuli  cnim  sunt  agiles  et  caprea^  acute 
vident  ;  et  designant  doctrinam  sacram, 
secundum  quam  et  de  facili  invenimus 
quid  sit  verum,  et  videmus  acute  et  sub- 
tiliter  judicamus  ipsam  veritatem.  Et  hi 
duo  hinnuli  ca/ireae  dicuntur  duo'  propter 
duplicem  sensum,  httcralem  et  mysticum ; 
et  sunt  (/emelli,  quia  bi  duo  sencus  sem- 
per  se  vident  et  concomitanlur,  cum  in 
quahbet  parts  doctrina^  sacra»  hi  duosen- 
sus  aliqualiter  assignari  possint.  Deinde 
cum  dicit :  Collum  tuumsicut  turris  ebur- 
nea  uarrat  pnlchritudinem  sibi  pra^visam 
ex  partc  hdei,  diccns,  Collum  tuum, 
idest  iidcs  pra?visa  tibi,  qua^  dicitur  col- 
lum,  quia  per  eam  debes  uniri  mihi  ca- 
piti,  sicut  pcr  coUum  caput  unitur  cor- 
pori.  lloc  autcm  colUim,  sive  fides,  est 
sicut  turris,  ratione  defensionis  :  nam  h- 
cet  fides  non  possit  probari,  potest  tamen 
defendi.  Et  ha!C  turris  cst  ebiirnea,  idest 
clara  ct  solida,  non  babens  admixlionem 
crroris.  Deinde  cum  dicit,  Oculi  tui,  com- 
mendat    ipsam  quantum    ad  intellectum 


pracliciim.  Ad  intcllcclumvcropradicnm, 
t|nantnm  ad  pra-scns,  duo  itcrtincre  vi- 
denliir.  Primuin  csl  dijudicaro  :  nam 
ct  prudcntia,  (jna.'  cliam  lionorum  mo- 
nim  vidctur  esse  jinhcativa  et  pra'cepliva 
cst  iil  in  subjeclo  in  intcjjcctu  prac- 
tico.  Secundum  (|iio(lj)erlinet  ad  liunc 
intellcctum  practicnm,  est  discerne- 
re  sjjiritus,  et  potissime  proui 
per  hiijusmodi  snggeruntur  nobis  con- 
traria  bonorum  morum,  qnia  non  debe- 
mus  omni  spiritui  crcdere,  sed  probare 
spiritus,  an  ex  Deo  sint.  Duo  ergo  facit  : 
primo  eam  commendat  qnantum  ad  doc- 
tiinam  morum  ;  secundo  quantum  ad  dis- 
cretioncm  spiritnum,  ibi,  Nasiis  tuus. 
Dicit  ergo  :  Oculi  tui,  idest  cogitatioues 
tuic"  per  quasjudicas  mores  bonosa  ma- 
hs,  sunt  sicul  piscinas  in  Hesebon  :  Hese- 
bon  enim  dicitur  fuisse  quiedam  civilas 
Scbon  regis  ultra  Jordanem,  quam  cepe- 
runt  fihi  Israel,  in  cujus  porta  '  orant  pis- 
cina?,  quibus  potabatur  multitudo  popu- 
h.  Talis  est  doctrina  mornra  in  Ecdesia, 
quia  ea  multitudo  popuh,  idest  omnes 
Christiani  veri  potantur,  ad  quam  invi- 
tantur  omnes,  Joan.  vn,  37  :  Siquissi- 
tit  veniatad  me  et  bibat.  Et  Isaias  cap. 
LHi,  1  :  Omnes  sitientcs  vcnite  ad  aquas. 
Unde  subditur,  quod  ha»,  piscinae  sunt  m 
porta  filise  mullitudinis,  idest  in  porta 
pliena  muDitudinis  :  filins  enim,  vel  hlia 
in  Scriptura  sacra  aliquando  plenitudi- 
nem  significat,  juxta  illud  Isaiw  v,  1  : 
Vinea  facta  est  dilecto  in  cornu  filio  olei, 
idest  in  cornu  abnndanti,  et  pleno  olei ; 
et  etiam  ipsum  usitatum  eloquium  habet 
hoc  :  dicitur  enim  ahquis  fihus  denario- 
rum,  si  denariis  abundat.  Deinde  cum  di- 
cit,  Nasus  tuus,  commendat  eam  a  dis- 
cretione  spiritmim,  dicens  :  Nasus  tuus, 
idest  discretio  tua,  per  quam  discernis 
bonos  spiritus  a  malis,  est  sicut  turris  Li- 
bani,  idest  turris  clara,  non  deturpata 
deceptionibus  diaboli  :  et  ha^c  turris  m- 
picit  contra  Bamascum.,  idest  contra  dia- 
bolum  :  Damascus  enim  interpretatur 
potus  sanguinis,  et  significat  diabolum, 
quisitiens  sanguinemnostrum,  famquam 
leo  ruf/iens  circuit  queerens  quem  devoret 
I  Pet.  v^  8.  Deindecum  dicit,  Caput  tuum 


1  Al.  :  u  duo  caprese.  » 


2  Al.  :  «  omlttilur  liiae.  »  —  3  Al.  :  «  parte.  » 


CAPUT  VII 


657 


ut  Carmelus^  commendat  eam  quautum 
ad  appetitum  iutellectivum  :  iu  (juo  duo 
considefarc  possumus,  scilicet  [totontiam 
et  actuui.  Dupliciter  ergo  commeiidat 
eam  :  primo  qiiautum  ad  ipsam  voluu- 
tatem  ;  secundo  quautum  ad  actus  ejus, 
\h\^  Et  cornae  capitis.  iJicit  argo,  Ca/jiit 
tuum,  idest  voluutas,  quai  potest  dici  ca- 
put,  ut  superius  ostensiim  est,  ut  Ca?'- 
melus,  qui  est  mons  altus  :  (jnia  nonten- 
dit  in  terreni  sed  in  cudeslia  :  carmelus 
enim  iuterprelatur  scientia  circumcisio- 
nis,  quia  dcbemus  assuefacere  uos  ad  ha- 
bendum  appetitum  circumcisum  a  terre- 
nis.  Deindc  cum  dicit,  Et  comai  capiiis, 
commendat  eam  ab  actibus  ipsius  volun- 
tatis,  dicens  :  Comx  capitis  tuie,  idest  ac- 
tus  etafrertiones  tua,  qua;  radicantur  iu 
voluntate  cui  competit  nomeu  capitis,  ut 
dictum  est,  sunt'  sicut purpurarecjis junc- 
ta  canalihus,  quia  sempersunt  coujunctiE 
passionibus  Christi  :  purpura  euim  tiugi- 
tur  de  sanguine  piscis  :  quia  concha'  ma- 
ris,  ut  dictum  est  superius,  et  Clossa  tan- 
git,  ferro  cicumcisai  lacrymas  purpurei 
coloris  limittunt ;  et  ha3c  purpura  potest 
significare  carnem  Christi,  quaj  fuit  ru- 
bricata  sanguine  ejus.  Kt  forte,  ad  litteram 
quando  purpura  tingitur,  ponitur  iu  ca- 
nalibus,  por  (juos  derivatur  sanguis  ille 
ad  ipsam  purpuram  :  proptcr  ijoc  (luam- 
diu  purpura  Juucta  csl  caualihus,  uon  est 
verisimile  quod  colorem  possit  amittere, 
cum  per  talem  coujnnctionem  iUum  colo- 
rem  acquirat.  IJcbeut  ergo  aHectiones 
nostroi  esse  sicul  purpura  rejis,  proplcr 
memoriam  passiouis  (!hrisfi;(3t  (lcl)ciit 
iiiiSti  Juficta;  canalibus,  (jiiia  illam  riil)rica- 
tionem  et  pulchrilu(hncui,  (juam  ac({ui- 
runt  ox  memoria  passiouis  Chiisti.nuu- 
quam  debent  amittere. 

IJeinde  cum  dicit,  Quain  /iulrhra  es! 
rcpetit  in  generali  etsucciiulc^iua'  iu  s[)v.- 
ciali  tetigeral.  (hnuis  euini  pulchritudo 
assiguata  ad  tria  [)olost  r(>duci  :  (piia  vel 
pertinet  ad  coiitoiu[)lalionouj,  \c\  ad  actio- 
nom  vel  udinstruclit^nom.  Triaorgo  facit : 
quia  primo  commeiuiat  oam  (|iiaiitiiui  ad 
vitam  contomplativam ;  socuiido  (|iiautuui 
adactivaiu,  ilu, Stu/urutuu;  tortit)(|iiaiilmu 
ad    instruclioiiom   et   doclriiiaiu,    ibi,   E( 


ubera  tua.  Dicit  ergo  :  Tu  synagoga,  se- 
cuiidum  praivisioueiu  meam  carissima  in 
(leliciis,  \i\  dulcediuc  coulomplatiouis 
quam  pulchra  esl  e\tcrius,  et  quaiu  de- 
cora !  iulorius.  Vel  quam  pulr/ira  es  I 
([uautum  ad  poteutias'orgauo  aliigatas, 
et  quam  decora,  quautum  ad  uou  alliga- 
tas.  IJeiude  cum  dicit,  Statura  tua.  coiu- 
meudat  oam  <[uantum  ad  vitam  activam, 
diceus  :  Stulura  tua,  idost  vita  activa,  se- 
cuuduui  ([uam  stas,  etuoninclinaris  ad  il- 
licita,  assiuulata  est  pjuL.,iH,  idest  ccrla- 
mini,  quia  tal!s  vita  semper  videtur  e.->se 
in  b(!llo,  idest  in  motu:  unde  designatur 
per  Marlham,  qua'  solicita  erat,  ct  lur- 
babatur  circa  plurima  Luc.  x.  Deiiide 
cum  dicit,  Et  ubera  tua,  oommondat  oam 
quantum  ad  doctrinam,  vel  ([uanluui  ad 
iustruclionem,  dicens  :  Et  ubera  tua^ 
idest  doctrina  tua  (^supple,  suul  assimi- 
lata)  botris:  quia  sicut  iii  botris  est  viiium 
iu  promptu,  sic  doctrina  sua  habol  iu 
proiuptu  ut  proferat  pocula  Scriptua- 
rum. 

Ociude  cuni  dicit,  Ascemlum  in  /jui- 
mam,  soquilur  illa  pars  iu  (|ua  postquam 
iiarravit  piilchritudiuom  pra-visam  syua- 
goga-,  ostendit  ([iiod  per  Chrislum  dobot 
illam  [iiilchritudinom  adipisci.  Iterumau- 
tem  uolauduui,  ([uod  [)ulchiiludo  a»isig- 
nata  ol  uariata  de  syuagoga.  non  est  in- 
tuUigcuda  socuudum  acliialcm  oxislou- 
tiam,  oum  illa  verba  siut  ad  i[)sam  syua- 
gogaiu  uon.luui  ploiie  couversam ,  sotl 
iiitoHigouda  secuiiduiu  ()ra'visiouom  divi- 
uam,  scilicot  ([Uod  [)ra'visum  osl  oi  u 
Doo,  (|U()(1  i[)sa  [)or  Chrisluiu  dobol  ha- 
bcro  talciu  pulchritudiiioiii,  ot  idco  dcbot 
ad  i|)suiu  couverti.  Couliiiiialur  sic :  0 
syuagoi;.!,  [)ra'visa  osl  libi  piilchriiudo 
pra>dicla;  sed  eam  debos  adi[)i:ici  [lor  mo: 
uaiu  ogo  dixi  :  Ascvnduin  in  /ni/matUf 
idost  iii  crucom,  (|ua'  dicitiir  [lalmaratiu- 
110  vicloria'.-  vol  ad  lilloraui.  iil  ii/i)\sii  vi- 
dotiir  (au^oro.  cru.v  dicilur  [lalma,  (|uid 
parsojus  do  palma  ;  rt  o/t/ni/u ndam (nic 
tus  rjiis,  id«  st  fiiiclus  cruris.  Kl  o.\poiiiL 
qui  siiiil  liujusiiiodi  Irucliis,  (iiceiin  :  Et 
rrunt  ubera  tua  siru/  /mlri  vineA\  t(l«&i 
IViictu.s  uiiiis  orit,  (jUod  ubora  ttia,  ido.st 
(loclriua  lu;i,  oril  botnis  '  viiio.o  :  o|  hoo 


'  Al.  :  <<  hiv  ulTectioued  suiil.  » 
XVIII 


i2 


fins 


IN  CANT.  CANTIC. 


proiittT  piiltliiiliitrnicni,  (|iiaiii  Dciis  [iiie- 
vidit  synagojj:;»'  cx  iiislriK  rKUH!  vel  doc- 
trina  ;  et  erit  frnctns  crncis  ex  ascensn 
meo  in  crnceni  Irnctns  odoris* ;  nnde  so- 
qnitnr,  Sicut  otlur  ?n(i/onr/n,  [iropter  bo- 
nitatcni  fain.r,  (|iia'  respicit  convorsatio- 
neni,  ct  vilani  aclivain.  E\  »>tiani  proiiter 
asceiisnm  in  crncein,  yKltur  tutun^  idest 
dnleedo  conteniplatioiiis  tiia',  erit  sicut 
viniim  optifnum,  propter  co[iiam  spiriliia- 
lis  lajtitia'.  Ex  qno  appaiel  maxime  (jnod 
per  ascendenteni  Ciliristnni  iii  criicem  sy- 
nagoga  debet  adipisci  imlclirilndiiicm 
(jnanlnm  ad  doctriiiain,  el  (luantnin  ad 
vitam  activam,  et  tjnantnm  ad  conlem- 
plativam  :  et  (piia  tota  pnlcliritndo  sibi 
praivisa  respicit  aliquod  dictoruin  trium, 
clare  patet  quod  concludere  dicebamus, 
quod  synago{.^a  lotani  puKhritndincm  sibi 
praivisam  a  Deo  atlipisci  debel  per  Cliris- 
tum. 

Deiiide  cum  dicit,  Diynu^n  dilecto  meo 
ad  potandum,  ponitur  coiifessio  synago- 
ga%  secuudum  quam  consentit,  pulcliri- 
tudinempriedictam  se  debereadipisci  per 
Christum.  VA  coiitinuatur  sic :  Tu  Domine 
Jesu  Cliristc,  dicis,  quod  per  passionem 
tuam,  et  per  asceusum  in  cruccm  dcbeo 
consequi  dictam  pulchritudinem  :  confi- 
teor,  quod  viiium  illud,  idest  passio  illa, 
per  quam  debeo  consequi  pradicta,  est 
diynum,  idest  congriium^  et  competens 
dilecto  meo  ad  potandum  :  qnia  nullius 
alterius  passio  esset  suriicieiis  ad  impe- 
trandum  mihi  tantam  pulcliritudinem, 
nisi  passio  tua  et  passio  m(;mbrorum 
tuorum,  inquantum  passio  illorum  agit 
in  virtute  passionis  tusp, ;  ideo  addit,  quod 
hnjusmodi  vinum  est  digiium  ad  rumi- 
nandum  /aOiis,  et  dentibm  illius,  idest  la- 
biis  et  dentibas  Christi  :  quia  per  pas- 
sionem  meinbrorum  Christi,  Ecclesia 
adepta  est  multam  pulchritudinem  ;  qua? 
pulciiritudo  extendet '  se  usque  ad  syna- 
gogam,  quaiido  in  tiue  tempornm  con- 
vertetur  ad  Christum.  (Juod  autem  passio 
Christi  possit  dici  potus,  patet  peridquod 
dicitur  Mattli.  xxvi,  42  :  Pater  jni,  si 
non  potest  liic  calix  tramire  nisi  bibam 


i//um,  /iat  eo/untas  tua.  iNotandum  aii- 
tem,  (piod  Christns  dicitnr  potasse  pas- 
sionem ;  scd  mcmlira  Christi,  videlicet 
dentes  et  hibia,  nl  Ajiostoli  el  alii  sancli, 
passionem  Christi  ruminavernnt,  quia 
secniidnm  ratioiiem  etiam  siiitcriorcra 
noii  adeo  acceplabaiit  passionem  ut  Chris- 
tiis  :  proptcr  (piod  '  aliquo  modo  facilius 
fiiit  Christo  pati,  quam  aliis  sanctis.  Et 
i(h30  dicitur  Christus  suam  passionem  po- 
tasse,  alii  vcro  sancti  dicnntnr  rumi- 
nasse,  ut  vidctiir  taiigere  (ilossa. 

Deinde  cuin  dicit,  Er/o  di/ecto  meo,  et 
ad  me  conversio  ejus,  ponitur  convcrsio 
synagogw  :  et  dividitur  pars  ista  in  dnas: 
qnia  prima  synagoga  cognosccns,  tantam 
pulchritudinem  se  debere  adipisci  per 
Ciiristum,  se  convertit  ad  ipsum ;  se- 
cnndo  ad  lioc  pelit  subventionem  el  au- 
xiliiim,  ibi,  Veni,  di/ecte  ini.  Notandum 
autem,  quod  ad  continuationem  texlns 
oportet  partem  illam  ab  illo  loco,  Quid 
videbis  in  Sunamitel  usque  ad  locum  il- 
lum,  Dixi,  Ascendam,  exponere  de  pul- 
chritudine  quam  Deus  prievidit  synago- 
gog*,  et  alia  postca  exponere  ut  dictum 
est.  Scd  iii  exponeudo  dicta  verba  dc 
pulchritudine  praevisa  synagoga,  utrnm 
debeat  exponi  de  pulcliritudine  quantum 
ad  irascibilem  et  concupiscibilem,  ut  tan- 
gebatur,  vel  quantum  ad  omnia  membra 
synagogae,  iit  per  oculos  intelligantiir 
pra^dicatoros,  per  caput  vcro  pra^hiti ;  vel 
alio  modo  :  dummodo  littera  sit  adaptata, 
non  variat  continuationcm  :  et  quod  dic- 
tum  est  de  expositione  hujus  partis,  iu- 
telligendum  est  de  multis  expositionibus 
superius  assignatis.  Nos  autem  secundum 
modulum  intelligentiie  nobis  divinitns 
datum,  adaptationesapertioresfecimus, et 
aliquas  factas  recitavimus''  ut  nobis  vi- 
sum  est  secundum  totalem  litterai  seriem 
expedire.  Continuatur  autem  sic  littera : 
Ego  synagoga  video  qnod  non  possum 
consctpii  i»iilchritndiiiem  mihi  a  Deo 
praevisaui,  iiisi  pcr  Christum  ;  ideo  di- 
/ecto  meo,  idest  ad  dileclum  meum,  me 
converto,  et  rogo  quod  ad  me  sit  conver- 
sio  ejus.  Deinde  cum  dicit,  Veni  dilecte. 


•  Al.  :  «  botri.  » 

*  Al.  :  «  ia  crucem  odoris, 
'  Al.  :  «  coQgruuiu  est.  » 


*  Al.  :  «  extendit.  » 
'  Al.  :  «  eo  quod.  » 
«  Al.  :  «  recitamus.  > 


CAPUT  VII. 


6?59 


postquam  synagoga  ad  Christum  se  cuii- 
vertit,  hic  ejus'  auxilium  et  suhveritio- 
nem  petit ;  et  duo  facit  :  (jiiia  primo  pe- 
tit  suhventionem  ;  secundo  recof^^noscit 
et  confitetur  ejus  iiicarnationem,  ilji,  Qias 


tra,  (luantum  ad  prspsens  spectat,  vide- 
tur  consistere  in  trihus  :  videlicet  in  ho- 
nis  cogitationihus,  quse  se  tcnent  ex 
parte  intellectus  ;  et  in  honis  aHectioni- 
hus,    quai    se    tenent    ex     parte     aflec- 


mihi  det  fratifni  meum?  ilii\i.  viii.  Circa  tus  ;  et  in  op^jrationihus,  quar  se 
primum  tria  facit  :  quia  primo  pelit  teiiont  ex  [)iirt(!  eflectns .  f{onitas , 
Christi  suhventionem  ;  secundo  ponit  suh-      cogitationnm,     (]ua'     per     flores     intid- 


ventionis  spcciflcationem  ihi,  Vidcamus 
si  flnruit ;  tertio  ad  dictam  snhveutionem 
suscipiendam  oslendit  Juthcorum  dispo- 
sitionem,  illic,  Ihi  daho  lihi  uherfi  mea. 
In  petendo  autem  suhventionem  Christi 
tria  lacit.  I*rimo  petit  quod  Christus  ei 
suhveniat  proportionaliter  :  secundoquod 
ei  suhveniat  perseveranter,  ihi,  commo- 
remur  in  villis  ;  tertio  quod  ei  suhveniat 
sollicite  et  ardenter,  ihi,  Mane  surijamus. 
Continuatur  sic  :  Per  te,  dilecte  mi,  opor- 
tet  me  consequi  pulcliritudinem  tuam  : 
ideo,  dilecte  mi,  veni,  auxiliando  mihi, 
ei  ef/rediamur  ina(/ritm,  idest  ad  Judaios, 
qui  sunt  ager  inciiltus.  In  iMatth.  xxiv, 
40,  ihi,  Duo  rruiit  in  afjro.  Kt  hoc  dico 


liguntnr,  ex  hona  voluntate  dependet  : 
similiter  ef  afrortionum  :  (|iiia  cogitatio- 
nes  et  airoctionos  (juas  liomo  hahet '  siiie 
volunfate  recfa  non  placent,  ef  sunt  flo- 
res  sine  fructu  :  similitor  (qierationes  ex- 
teriores  siiu*  hona  volnntat(!  non  conva- 
lescunl,  ef  sunt  fructus  iniitiles,  qiiia 
morito  carent  :  niliil  eniin  est  meri- 
torium  nisi  seciiiidum  (|uo(l  a  volun- 
tate  procedit  Operationes  autem  ex- 
teriores  [)er  mala  punica  designan- 
tur,  iii  (|nihus  sunt  j,'rana  miiltiplica- 
ta  ;  nam  (jiiod  intellectu  percipitur  inte- 
rius,  exteriiis  per  diversitafem  operiim 
desigiiafiir  ;  ot  aliijuando  qiiod  sim[)lici- 
ter  est  iu  cordo,  multi[)liciter  miilliplica- 


quia  Judad  adhuc  parvuli  iii  fide  non  pos-  tur  in   opere,    ef    explicatiir.   In   specifl- 

sunt  ingredi  ad  te,  et  ascendere;  et  sic  cando  ergo  Christi  auxilium  tria  tangit  : 

oportet   quod    fii    egrediaris  condescen-  uam  primo  pefit  quod  Cliristiis  ei  suhve- 

dendo  eis  :  in  quo  [jotit  auxilium  propor-  niJit  movendo  corda  Jiuhoorum  ad  heno 


tionaliter.  Deinde  cum  dicit,  Commore- 
mur  in  villis  \  petif  hujusmodi  auxiliiim 
perseveranfer.  Continuatur  sic  :  .\on  siif- 
ficit,  dilecle  mi,  (jiiod  vjrrdiamur  in 
agrnm,  idest  in  ipsos  JudaM)s  proportio- 
naliter  ad  adjuvandum  ;  sed  oport(d(juod 
commoremur  in  viUis\  idest  in  Jndads, 
qui  sunt  villai  '  et  qiiasi  camjjestres,  et 
idoo  non  culfa;  :  unde  o[)orfof  (jiiod  com- 
monuniir  in  eis  eosdem "  [)ers(!verantor 
adjuvaudo.  Deinde  ciim  dicit,  Mane  sur- 
(/atnus,  j)etit  hiijiismodi  aii.xiliiiin  sihi 
fleri  solicito  ot  ardenf^n-  :  iiiu\e  ail  S>/r- 
gamus  mane,  idest  tonipeslive  :  iion  [)i- 
gritoinur,  sed  anhMihM-  ol  solicilo  siirKa- 
miis  ad  vincas,  idosf  ad  Jiida'(»s,  jiiv.indo 
oos  qui  prius  fiioriiiil  vinoa  tua,  ol  adliiic 
redire  voluiil.  iil  vinoa  tiiiv  siiil.  Doiiido, 
cum  dicit,  Videamus  si /Imuit  rinra,  .sjie- 
cillciit  iuixiliuin  efsuhvonlionoin.  .Vdcujus 
Cvid(Mitiam  notiuidiiiu,  (|iioil  hniiiliis  iios- 

'  .VI.  uiuilliUir  :  »  liii'.  " 

"  Al.  :  «  el  difit.  » 

=•  Al.  :  «  vinoi*.  —  *  Al.  :  «  viiipi».  » 

"  Al.  :  >i  viuoiL'.  »  —  *  Al.  :  «  viiici»  iio».  >• 


cogitaiidum  ;  idoo  Jiif  :  Vidnnnus,  ociilo 
misoricordiio,  scilicet  ogo  ot  tu  coo[)e- 
riuido  iuulli[)licitor,  si  flmuit  rinea,  idost 
si  iiitolioctus  [iroferf  cogitationos"  honas. 
Secuudo  pofit  (jiind  moveat  allocfiim  iid 
heno  volondiiin  ;  ideo  suhdif,  Videamtts, 
si  fl(n'rs  frurtus  /jarturiunt,  idost  si  [)or 
hoiiiis  cogitidionos  prodiiciiiitiir  hon.o  af- 
foclionos;  (jiiiii  to  iiii\ili;iiitc  nocesse  ost 
lioc  liori.  loitio  jiolit  (jiiod  Clirislus  mo- 
vciit  Jiidioos  ad  hoiio  ojiorandiim  oxte- 
riiis  :  idod  ;iit  :  \'idraniNS  si  floruerunt 
niala  puntra,  idosl  hoiKo  ojioratioiies ; 
(jnod  lo  iiiixiiiaiito  lit.  .Nil  aiitoin  olistat 
ijiind  por  fructns  hoii;o  iitl'o«tionos  et 
hoiia  ojiorii  dosigiioiitur  :  i|iiiii  fructus 
siiiit  ad  cihimi.  ol  hoiiis  airoctioiiibus  ci- 
hiiniiir,  >iciit  dicitiir  Kooli.  xv.  \\  :  *  ^''^'('-»  dbabit 
vit  i/luni  /nnir  rit,r  rt  intellectus.  V\  boni.s 
siniililor  ojiorationihu.H  oibainur,  juxta 
illud  P.salui.  (  xxvii,  2  :  iMhorvs  mnnmnn 


"^  W.  :  •<  niinililor  c>sli<ri>iriini  np«niliomim.  qui« 
i-ogitalioiu-i«  plinui  iut(>llit(i>uliii>  iul«llocUTa*  i|uam 
liomo  hnliot.  i> 

*  Al.  :  n  u|ioratiouo(i.  » 


m 


IN  f:\NT.  r.ANTir. 


tiianim  quia  inimducabis  :  /wiftus  /a,  i:t 
/tf/ie  tihi  lu-it.  Urrlt^  «5liaiu  bona'  ro^Mlu- 
tiuiifs  siiiit  (loii's.  (|ni  [HMTeiliiiit  rni'tiis 
bouuniin  alVccliniiuin  cl  (»pi'riitioimm. 
Kiirsiiin  lia'('  Iria  possiiiit  coiniiarari  ad 
|)ra'iniiini  :  ct  sic  cum  pra^tlicta  oiuiiia, 
scilicct  co^^ilatioues,  allecliouos,  et  ope- 
ratioiies  pra'cc(laiil,  iiossiiut  dici  llores 
])raMnii,  (juod  dicilur  fructiis.  jiixla  illiid 
Psalm.  cxxvi,  '1  :  Vuin  ilederit  dilectis 
suis  so/nnioH,  cccc  /leredifas  Do/nini,  filii, 
?/ic/ri'S,  /ri/ctns  re/itris.  Qiiod  autcm  ope- 
ralioues  simililer'  possiut  dici  (lores,  ex 
eo  apparet  (jiiod-  priiniim  procedeiis  ab 
arborecumodoresuiit  (lores  :  odoretn  au- 
tem  i)oua',  fama'.  adaedllicatioiiem  aliorum 
bomohabet  ex  bouilate  oporaliouum,non 
cogilatiouum  vel  airectionum,  qufe  nou 
apparent.  Recte  ergo  pcr  flores  malorum 
puiiicorum  desiguaiitur  bona>  operatio- 
ncs,  (pw  debent  essc  cum  snccessivo  iu- 
cremento  vel  prolectu,  ut  suul  mala  pu- 
nica  llorentia  :  (]uia  alia  snnt  iii  actu, 
alia  in  partu,  alia  iu  re,  alia  iu  flore. 

Deiude  cnm  dicit,  Ihi  dal/i/  tibi,  post- 
quam  petiit  auxilium  Cliristi '  et  in  quo 
auxiliaretur  Judceis  iu  speciali,  scilicet  ad 
beiie  cogitandiim,  beiie  volendum  et 
bene  operandum ;  bic  osteudit  Judicos 
esse  dispositos  ad  tale  auxiiium  recipien- 
dum.  Kttria  facit,  secuiidiim  (|Uod  tiiplex 
auxilium  nominavit.  Priino  ostendit  eos 
esse  dispositos  ex  parte  intellectus  ;  se- 
cundo  ex  parte  airectus,  ibi,  Ma/idrago- 
rse ;  lerlio  cx  parte  exteriorum  operum, 
ibi.  Om/iia  po/zia.,  dilecte  t/ii.  Continualur 
sic.  Ideo  peto,  dilecte  mi,  qiiod  tu  ve- 
nias  in  vincam  meam,  quia  ibi  dabo  tibi 
iibcra  //lea.,  idest  Judaios  meos,  hoc  est 
carissimos,  propter  patres,  qiii  dicuntur 
ubera    propler   disposilioiiem    ad    susci- 


picndiiin  la»;  doctrina'  tuti*,  :  nain  sicul 
iibera  propric;  suiit  receplaciiliiiu  laclis, 
sic  i[)si  [iro[)ter  disposilionem  iuteljectus 
ciiinl  [)ro[)rie  rcciq^lacnlum  doclriua'  liiai, 
<|iia'  (^st  lac  ralioiK!  candoris  el  niilritivae 
\iiliitis,  ubi  nullus  esl  error  adniixtiis*. 
Dtdnde  cum  dicit,  Ma/idraijorx,  ostendit 
eos  dispositos  ex  parte  aireclus,  sive  vo- 
luntatis  :  uude  contiuiialur  sic  :  Non  so- 
Inin,  dilecte  ini,  Jud;ei  siiut  dispositi 
ex  parte  intelbictus,  sed  eliain  ex  parle 
aHectus  :  nam  Mandrai/orx.,  idest  Judaei, 
dederu/U  oih/rem  suum,  propl(5r  bonila- 
tem  desideriorum,  et  pro[)ler  dispositio- 
nem  afJectus  :  dederu/it,  dico  odorem,  ei 
hoc  i/i  portis  /iosti'is\  idest  in  introitu  ad 
nos  :  qnia  volunt  converti,  et  intrare  ad 
nos ;  ad  te  principaliter,  ad  me  Ecclesiam 
ex  consequenti,  iuquantiim  per  me,  sicut 
per  matrem,  derivauda  sunl  dona  gratia- 
rum,  vel  sacramenta,  a  te  ad  illos.  No- 
taudum  autem,  quod  mandragora  est 
herba,  cujus  radix  habet  membra  quasi 
hominis,  non  tamen  caput ;  unde  signili- 
^di  Judajos,  quia  nunc  sine  capite  sunt ; 
sed  iu  flne  ad  praedicationem  et  odorem 
Ecclesiae  spirabunt  et  ipsi  desideria  nt 
jungautur  Christo  capiti,  Deiude  cum  di- 
cit,  Om/iia  poma,  ostendit,  Judaios  esse 
dispositos  qnantura  ad  bonitalem  exte- 
riorum  operum  :  unde  ait  :  0  di/ecte  /ni, 
ego  servaoi  tibi,  idest  tuae  providentiae 
credidi,  o//i/iia  poma  /lova.,  scihcet  quan 
do  essent  colligenda,  et  quaiido  conser- 
vauda  :  uude  addit,  Et  vetera  :  quasi  di- 
cat  :  Sola  providentia  gratiaj  tua?  habet 
quando  colligi  debent  Jndtei,  et  quomodo 
conservari  :  qui  dono  tuai  gratiaj  collec- 
ti,  eruut  poma  /lova  et  vetera,  quia  se- 
cundum  et  exempla  et  testimonia*^  uovi 
et  veteris  testamenti  satagent  operari. 


singulariter.  » 


«  Al. 

*  Al.  :  «  flores,  apparet,  quia.  » 
5  Al.  omittilur.  «  Christi.  » 


*  Al.  :  "  admissus.  » 

s  Al.  :  «  meis.  » 

«  Al.  :  secundum  testimouia.  » 


CAPUT  VIII. 


Ofil 


CAPUT    OC T  \  \  L  M 


Qui.s  mihi  dct  te  fralroni  rneiun  Fun;enteni  uhera 
malris  me:e,  ut  inveninm  te  foris,  et  deoHculcr  to, 
et  jam  me  nemo  despiciat?  Ai)iirchendam  te,  ct 
duram  in  domuni  innlris  nic;i'.  llii  nic  (hjcchis,  ct 
daho  tihi  iiociiliini  cx  vino  coiidito,  et  mustuni 
nialorum  granatorum  nieorum.  LiPva  cju>  suh 
capite  meo,  ct  de.xtcra  illius  uuiiilexahitur  inc  Ad- 
juro  vos,  filia;  Jcru.«alcm,  ne  susciti-tis  nciiuc  cvi- 
giiarc  faciatis  diicctain,  donec  ijisa  vclit.  Oine  cst 
ista  qucK  asccudit  dc  dcserto,  deliciis  afUuens, 
iunixa  supcr  dilcctum  suum  ?  Suh  arboremalo  sus- 
citavi  tc.  Ihi  corrupla  cst  niater  lua;  ihi  violala  est 
gcuitrix  tua.  Pone  ine  ul  si^naruluni  supcr  cor 
iuum,  ut  signaculum  supcr  hrachium  tuiini  :  iiuia 
fortis  est  ut  niors  dilcctio,  duru  siciit  iufernus 
aemulatio.  Lanipades  ejus  himpadcs  ignis  atquc 
flauimaruni.  Aiiii.c  niultic  non  potiieriiiit  extin- 
gucrc  caiilateni,  nri-  Ihiuiina  ohiuciit  iiliini.  Si  di- 
df?rit  homo  onincm  suhstantiam  donius  su»!  pio 
dilectione,  fiiiasi  nihii  despicict  eam.  Soror  nostra 
parva,  ct  iihciii  iioii  hahct.  Qiiid  lacicniiis  sorori 
nostra^  in  dic  (iiiiindo  iiijdiniciichi  cst?  Si  niuriis 
est,  ifdificcmus  supcr  cuni  propn^^iiacula  arncntcii  ; 
si  ostium  est,  comiiingamus  ilUid  tahulis  ccdrinis. 
Ego  niurus,  ct  ulicra  mcu  sicut  liirris,  cx  (iiiu  laclii 
sum  corani  co  (|uasi  paceni  rcpcricns.  Viiica  fiiit 
pacilico  iii  Cii  (|iiic  liai)et  popiilos  :  triididit  eani 
ciistodihus  ;  vir  aircrl  pro  friicln  cjus  uiille  argen- 
tcos.  Vinea  ineu  corain  me  est.  Mille  tui  pacilici,  ct 
dnccnti  liis  qui  (■usliidiiinl  fnictus  cjiis.  Qiiic  liahi- 
tas  in  horlis,  aniici  aiiscullanl;  fac  me  aiidirc  vo- 
ceni  luam.  Fuge,  dilecte  mi,  et  assimilnre  cuprca', 
hinnnJof|iic  ccrvoriini  super  niontcs  aronialum. 

Quis  mihi  dcl  lc  frntrrm  meiim  suyot- 

tem  ubera  matris  mose  ?  II ic  sviiiigoga  rc- 

cognoscit  ct  ('Oiifitctur  tlliri.sti  iiicarnatio- 

nii^m  ;  ct  (iuatuor  facit.  Primo  a.ssiimcns 

fidiiciam'  dc  (llirislo  pioptcr  cai'iicm  as- 

sumptam  pctit  ab  ipso  doctiina'  cjus  [icr- 

cipcro  vcrilatcm  ;  sccundo  postuliit  dul- 

ccdinis  ejus  fi^iistarc  suavitat(>iii,   ilii,  (  t 

inveniarn  /f;  tcitio  ut  possit  Nitiiic  opprn- 

brium,     quod     priscis  tcuijioriims    pass;i 

fncrat    proptcr   ca'citatcin,  il>i,   Jatti   ;///■ 

nvnu)  (lcsjiit  inl  ;  (|uarln   dcsidciiif    C.liris- 

Inm   tcncrc  projif^M-  filioiuni    ulililatcni, 

ibi,  Ap]irc/u')ulaui  te.  floiitinuatur  sic :  Vt 

mc   doccrcs,  inibi   fiatcr  tactns  cs  :  idco 

f/uis  tuj/it  (/(■/  tc  fratrcm  nuum  sutjrutint 

ii/irra    tnatris    nu;v?    idcst    c\poncnicm 

milii    b^pcm    ct  Scrijitniain  sacrain  qua' 

cst  quasi  mntcr  mca  :  illc  cuim  (jui  su;.;it, 

lac  qnod   lalct  iu  iibcrc,   c.xtciins  Iraliil  ; 

ot  Iioc  focil  Clirislns,  qni  lac  cl  diilccdi 


ncm,  (jnac  latcbat  in   legc  divina,  trnxit 
extcrins  in  apcrtum  ;  sccnndum  ilbid  Lii- 
ca'  iiltimo  xxiv,  27  :  Intrrjjrtta/nitur  i//is 
in  oinui/tus  Srrijjturis,  inri/jirtis  a  Moijsr 
ct  oiiinibus  Projj/ictis.  Ilabcrc  ergo  Chris- 
tum  sugcntem  nbcra   Icgis,   est  habcrc 
ip.sum  doctorcm  ct  magistrum  legis.  No- 
tandnm   antcm,   qnod    licct    nos    omncs 
possimus  vocare   Cbristnm  fratrcm  uos- 
trum     rationc     bumanitatis     assnmpta', 
spccialitcr  tamcn  synagoga  potcst  ipsum 
fratrcm  appcllarc,  quia  dc  Jndaiis  nalns 
est.    Dcindc   cnm   dicit,  67  inveniam  te, 
.pctit  synagoga  gnstarc   Cbiisti   snavita- 
tcm.  Confinuatur  sic-  :  Domine  Jesn  Cbris- 
te,  non  s(dum  j^cfo  fc  nl  sngcntcm  ubcra 
maliis,  doceudo  me,  scd  pcto  ut  invcniatn 
te  s(./utn  /oris.  idcst  non  clausnm  in  lcgc, 
ne(]iie  latcntcm  in  sinu  Patris  ;  scd  foris 
in    bumana    nafura,  sccnndnm  qnam  es 
frafcr  mcns  ;  ct  sic  tc  cognoscendo  ct  di- 
ligciido,   dcoscu/cr  tc,   j  crcipicndo  a   tc 
dnbcdinis  snavitafcm.  Dciiidc  cnm  dicif, 
Kt  Jani   tnc  nctno  (/csjjiciat,  i»ctit  vifarc 
opjnobrinm  qu(»d  passa  csf  lapsis  tcmpo- 
libiis  propfcr  ca'cifatcni  :    uiidc  ait  :  Kt 
jinn  mc  nrmo  desjjiciat ;  (jiiasi  dicat  :  Is- 
(luc    nniic   dcspccta*  fni   quasi  ca-ca,  eo 
(jnod  rcdcmpforcm  mcum  te  non  cogno- 
vi  ;    scd   jaiu.    (luia    f(^    cognosco,    jicfo 
qiH  il    nrino  tiir  dcsjiiciat,  impiopcrando 
j)risiinain  ca-cifafcm.  Dcindc  cnm   dicit, 
A/ij  rc/ictulatu  tc,  osfcndif  sc  vcllo  teiiero 
Cbi  sfnm  iirojdci  tiriorum  ufilifatem.  Di- 
vidilur  aufcin  ba-c  jiars  iii  (|uafuor.  Primo 
syn.cgoga  istam  ntilitalcm   insinuat  ;  sc- 
cuiilo  quiilis  sif  isfa  nfilifas,  manifcstat, 
illic.  I/ii  inc  docc/us:  fcrtio  quia  cx  lioo 
viddtjifnr    synagoKJ»     snscopisso    cnram 
fllioium,  qnalifcr  sit  cura  habcnda,  dcda- 
laf,  ibi,  Lava  cjus  su/i  rajtitc  mro;  quar- 
1(1   if    ulfinio   ponil  dictum  Christi  qwo^ 
lminsmt»di    dcclaralioiicm  approbat,    ibi, 
Adjiiid  vos/i/i\v.  Conlinuiilur  sic:  N(»n  ^o- 
Inn»,  dilcctc  mi.  vob»  fo  liabcrc,  iil  lc  ilo- 
ohciilcr  iK'rcipiciido  tiiiim  siiavitalcm,  ftod 


'  Al.  :  "  ob  tidncinm.  »> 


«  Al.  :  «  decppU.  »  —  *  Al. 


qni. 


fir.2 


m  r.ANT.  CANTIC. 


otiam  volo  (o  halxMV'  ad  lilioiiini  tiiconim 
utilital(<m  :  iiiido  pcto  iit  pcrniillas  ipiod 
apiti'c/i('n<him  te^  cl  sic  diiraiii  tci  ///  dn- 
iniiin  VKitris  mra\  idost  iii  ((trda  illonim 
qui  pltis  sciuiit  de  ley:e  :  (iiiain  lc^^cm 
roputo  (juasi  uialrom,  cujus  maiidata 
Hiiasi  malris  sorvare  dohco  :  vX  etiam  dii- 
oam  te  ///  nihiciilinn  i/cniiricis  nica\  i(lc.->t 
iii  corda  (ilionim  (|iii  miiius.  sciiiiit  do 
lepc,  quam  reputo  matrcm  el  geiiitricem 
meam.  Domus  .lutom  est  amplioris  spatii 
«ubiculo  :  uude  corda  (iliorum '  (jui  por- 
amplius  ot  porCectius  sciuut  legem^  do- 
miis  logis  vol  matris  syuagog-a'  siiut  : 
illi  autem  suut  cubiciilum  legis  vol  goni- 
tricis  syuagog-a",  qui  miuus  sciuul  de 
lege.  Posset  etiam  sccundum  aliam  adap- 
talionom  intelligi,  (|uod  illi  (jiii  iiius 
sciunt  de  lege,  sint  cubieulum,  quia 
sciuut  clausa  et  obscura  legis  ;  domus  aii- 
tem,  qui  minus  sciunt  de  lege,  vidolicet 
qui  sciunt  solum  ea  quai  sunt  in  aperto, 
et  quae  quilibet  de  facili  videre  potest. 
Sed  de  hoc  non  est  vis,  quia  continua- 
tionem  non  variat.  Deinde  cum  dicit,  Ibi 
me  docebis,  ostendit  qualis  sit  ista  utilitas 
filiorum,  si  jn  corda  eorum  introdncatur^ 
Christus.  Et  assignat  Iriplicem  ntilitatom. 
Primaest  illuminatio  inlellectus;  secunda 
inflammatio  afTectus ;  tertia  bonitas  opo- 
rum  vel  promotio  etrectus.  Illuminatio 
intellectus  ostenditur*  cum  dicitur,  Ibi 
mc  doccbis,  si  te  introduxero  in  corda 
filiorura  meorum,  illuininando  intcllec- 
tum  eorum,  quia  aliter  doceri  non  pos- 
sunt'  :  quod  euim  fit  filiis  suis,  syna- 
goga  quasi  bona  mater  reputat  sibi 
factum ;  et  ideo  dicit,  Ibi  mc  doce- 
bis .  Inflammationom  autem  allectus 
tangit  cum  dicit  :  Et  dabo  tibi />ocu/inn  ; 
idest,  post  talom  illnminationom  intollec- 
tus,  filii  mei  grati  "^  dabunt  tibi  poculum, 
idest  affectum  inflammatum,  et  deside- 
rium  ex  vino  condito,  idest  ex  abundan- 
tia  laetitla3  spiritualis ,  vel  ex  dulce- 
dine  gratia* ,  et  suavitate  contempla- 
tionis .  Boni  tatem  vero  operiim  tan- 
git  cum  dicit  :  Et  mustnm  nialo- 
rum   granatorum    meoriim,  idest    opera 


extoriora  ;  (pia-  diciintiir  miistiim  ;  (piia 
siciit  talo  miistiim  «fxpriinitiir  iW  graiiis 
malormii  granatorum,  '  sic  o[)ora  oxte- 
riora  hona  de  piiro  corde  ot  caritatc  per- 
focta.  Cor  autem"  i)otcst  dici  malum  gra- 
iialiim,  (|iiia  coiitinet  ipsas  adectiones, 
«liiasi  grana  parva  rubricala  et  decorata 
|)or  caritatom  :  hoc  tihi  daho,  Christc!, 
nuinus  accoptum.  Ihe  siint  igitur  ulili- 
tates  propter  quas  desidero,  o  Christemi, 
te  venire  in  corda  filiornm  meorum,  sci- 
licet  ut  illumines  intelloctum  eorum,  in- 
flammos  aircctum,  multiplices  etfectum. 
Deinde  cum  dicit,  La'va  cjus  sub  cajnte 
meo,  quia  ex  oo  quod  potiorat  synagoga 
tenere  Christiim  ad  iililitatem  (iliorum, 
videbatur  ex  hoc "  ipsorum  filiorum  habe- 
re  curam  ;  hic  declarat  quomodo  haec  cu- 
rasit  intelligenda.  Haec  autem  declaralio 
iii  hoc  consistit  quod  synagoga,  vel  Eccle- 
sia,  vel  pra^latus,  qui  per  dicta  intelligi 
possuut ,  prius  debent  intondere  sibi 
per  vitam  contemplativam ,  et  postea 
subditis  per  activam.  Ideo  ait  syna- 
goga,  Ecclesia,  vel  piadatus  :  Lseva 
ejus,  idest  sinistra  Christi,  per  quam  iu- 
telligitur  vita  acliva,  arM  sub  capitc  meo ^ 
idest  secundario  intenta  ;  ctdextera  i//ius, 
idest  vita  contemplativa,  per  quam  inteu- 
do  mihi,  amp/exabitur  me,  idest  erit  su- 
per  me,  et  cooperiet  me  :  quia  primo  in- 
tendam  mihi,  postea  vobis.  Deinde  cum 
dieit,  Adjuro  vos,  confirmat  Christus  quod 
synagoga  declaraverat,  dicens  :  Fi/ix  Je- 
rusa/cm,  adjuro  vos,  idest  obsecro  vos, 
ne  suscitetis,  a  quiete,  ncque  evixfi/are  fa- 
ciatis,  a  somno  contemplationis,  di/ectam 
meam,  idest  synagogam  malrem  ves- 
tram, '"  qua*  mihi  est  dilecta,  quia  ad 
rae  conversa,  donec  ipsa  ve/it,  cum 
prius  debeat  intendere  sibi,  postea  vo- 
bis. 

Deinde  cum  dicit,  Qux  est  ista  ?  seqiii- 
tur  illa  pars  iu  qua  finitur  Iractatus  de 
conversione;  et  est  (inis  iii  laude  ejus. 
Ouam  quadrupliciter  comraendat.  Primo 
ab  ascensu  :  nara  asccndero  ad  Deum  est 
laudabile,  ot  ctiam  mirabile  ;  ideo  cum 
adrairatione  "  ait :  Quas  cst  ista  qux  ascen- 


'  Al.  :  «  illorum.  >.  —  »  a1.  :  «  de  lege.  » 
'  Al.  :  «  inducatur.  >.  —  *  Ai.   :   «   intellectus  ve- 
ro.  »  —  "  Al.  :  "  possont.  » 
"  Al.  :  «  tilii  non  ingrati.  » 


'•  Al.  :  «  mali  granati.  »  —  •*  Al.  :  <<  et  cor.  » 

«  Al.  :  "  videhatur  ccrte. »  —  'o  Al.  :  »  nostram.» 

"  Al.  :  «  adinirative.  » 


fiAPrT 

c?// ?  SGcnndo  rommLMuljit  fijim  ;i  loco  as- 
censionis,  nndo  ascendit,  cnm  ait,/>er/(?- 
serto,  idest  dc  spinis  trihnlatiomim,  et 
dc  tribulis  ainictionnm  :  nam  in  primitiva 
Ecclcsia  fncrnnt  magna?  persecntiones,  et 
majores  ernnt  in  nltima  :  idcirco  quando 
laud-avit  Ecclesiam  modcrnam,  non  lan- 
davit  oam  (|nasi  ascendcntcm  (W  dcscrlo, 
vol  per  desertum,  sed  quasi  anroram 
consnrgontem.  Tertio  commcndatnr  Ec- 
clesia  nltima  ab  ornatn,  cum  dicitur,  de- 
licm  affliiens,  idest  ornata  bonis  deside- 
riis  ot  bonis  opcribns, '  nt  videtnr  expo- 
ncro.  (juarlo  ct  ultimo  commendatnr  a 
modo  ascondondi,  cum  dicitnr,  Inni.rasii- 
pei'  dileclum  snnm^  idest  snper  (Ihris- 
tum,  cujns  virlute  ascendit  :  propterqnod 
commendabilis  est  ipsa  Ecclesia,  (juiama- 
gna  gloria  est  seqni  nominum  snnm,  scd 
major  innili  oi,  (|nia  majoris  caritatisost 
signum,  sicnt  do  IJ.  .loanno  Evangclista 
dicitur,  qnod  rocnbuit  supra  pectns  Domi- 
ni,  Joan.  xxi. 

Sub  arhore  malo  suscilavi  te.  Superins  • 
dotcrminatnm  esl  dc  conversione  syna- 
^'•og.je  ;  in  paite  ista  invitatnr  Ecclesia  ad 
habcndam  cnram,  et  ad  pra'bcndnm  aii- 
xilium  synagoga'  Jam  conversa'.  Et  divi- 
ditnr  ba'c  pars  in  tres  partcs.  Primo  (Ihris- 
tus  rodncit  ad  memoriam  Ecclosia!  snnni 
bonencinm  ot  subvontioncm  ;  s(!Cundocx 
hoc  rcpendi  sibi  petit  i)crpolnam  dilcc- 
tiouom,  ibi,  Pone  me  iit  siiinaciilinn  ; 
tortio  ox  ipsa  dilectionc  (juam  Ecclcsia 
lonotur  haboro  ad  (Ihristiim,  invitat  ip- 
sam  ad  synagogam  jnvandam,  '\h\,Soror 
nostra  parva.  Iledncit  crgo  (Ihristns  ad 
mcmoriam  Ecclcsia'  gentinm,  bcinMicinm 
quod  sibi  contnlit,  dicons,  Siih  (irhorr 
malo,  idcst  snb  crncc,  qiia'  dicilnr  arbor 
maliis,  v(d  (|uia  ad  littcriiin  fiiil  ■'  iW  malo; 
vt'I  (juia  arbor  crncis  fuit  liiiclifcra  siciil 
arbor  (juaMlicilnr  maliis.  Snbcrncc  vv\io, 
vol  snb  tali  arboro,  susritari  tc  :  cral  cuiin 
Ecclesia  gcntinin  morliia,s(!d  snscipiciulo 
bonoMcimn  crncis  rcvixil.  \)\\\  aiilcm 
modiim  i|uoniodo  snscilavil  Ecclc.siani 
gcnlinm,  diccus  :  //>/,  scilicct  siih  arhmr 
nialo,  siv(!  siib  criicc,  inrrii/itn   i"<t  nnitrr 


Vfll. 


r»fi.3 


t7ia,  idest  idrilol.ilria  (|nam  se(|ucbaris  ut 
malrem,  sccnndum  (|nam  oras  caca  ;  ihi 
rio/ata  est  (/enitrir  tiia,  idest  ablata  ^  est 
a  lc  malitia  Ina.  (iiiam  imitabaris  ut  ge- 
nitriccm,  socnndum  qnam  eras  deprava- 
ta  in  anccln.  Dciudo  cum  dicit,  Pone  me 
iit  si(/naculuni  jii.rta  cor  tuiim.,  petit  p(?r- 
pcluam  (lilcclioncm  ;  ct  dno  facit.  F^rimo 
exposcit  pra'dicfam  dilccti(jncm  ;  secnndo 
ad  lioc  indncit  mnltipliccm  rationem,  ibi, 
Quia  fortis  est  ut  mors  dilectio.  Continua- 
tnr  sic  :  Tn,  Ecclesia  gentium,  suscitata 
es  a  me  per  passioncm  crncis,  quia  per 
talcm  passioncm  cgo  rcmovi  crrorem  ido- 
latiia^  a  tiio  intellcclii,  ct  maliti.im  a  tuo 
afVcctn  :  ergo  quia  lantnm  boniim  contn- 
li  \\\n.,  pone  me  ut  sifjnaculum  suprr  cor 
tiiiini.  diligcndo  mc  perpctuo,  nonvolen- 
do  ali(jnid  mibi  conlrarium  ;  ncc  dcbes 
opcrari  ali([ni(l  (|uod  mibi  displiceat  :  ita 
(|nod  pcr  siguaciilum  cordis  dcbcmns  in- 
lclligcn!  impressam  dilcctioncm  ;  per 
quam  nnnm  fiat  anima  cum  Deo,  ei  inse- 
parabilitcr  adba-rcndo  ;  '  i  t  pcr  signacu- 
liim  '  brachii  bonam  opcrationem  exte- 
riorcm,  qnia  bracbiiim  cst  exlra.  Deindo 
cnm  dicit,  Quia  fortisest  ut  niors  di/rctio, 
assignal  ojus  (inod  dixerat,  mnllipliccm 
rationcm.  Ad  cnjns  evidcnliam  notan- 
<lum,  (jiitMl  nna  ratio  pro|ilcr  qnam  del)e- 
miis  Deo  pcrpclnam  dilcctioncm,  sumilnr 
ex  boncficiis  iiobis  collalis  :  et  hain*  tcti- 
git  snpra,  ciim  dixit  :  Suh  nrtnne  malo 
susi itavi  te.  .\lia  ratio  snmilnr  cx  ipsa  di- 
luclioue  :  nam  qnia  Dciis  no>  diltwit,  con- 
grnum  cst  qnod  cl  nos  cnm  diliganuis. 
Ilaliuil  aiilcm  (Ibristi  dilcclio  ad  nos  qun- 
liior  conditioncs,  sccnndiim  (|nas  snmi 
possnnt  (|nalnor  ralioncs  piuqttcr  (]uns 
(Icbi'mns  ci  |ici  pcliiam  dilcctioncm.  I'ri- 
ina  r.ilio  siiiuiliir  »'\  dilcdionis  tqiis  iin- 
mciisilalc  ;  scciiutla  c\  tlilcclit>nis  ejus 
ntilitatc,  fl»i.  Lam/iadrs  rjus;  tortia  ox  di- 
lcclionis  cjns  linnilalc  vcl  stabilitatc,  ibi, 
A(/u,v  inu/t,r  nnn  /nilurrunt  rrtimjurrr 
raritatrm  ;  (iiiarta  cx  dilcclionis  cjnspre- 
liosilalc,  ibi,  Si  drdrrit  lutmn.  Priina  rn- 
lio  l.ilis  csl.  (,hiilibcl  dcbcl  pcrpcliiain  tli- 
lcclioiicm  illi'  i|iii  diliuMl  ciiin  iii  iinmeii- 


*  Al.  oniilliliir  :  «  liiiMiH.  •' 

i  Ai.  :  «  liiil  ilii.  "  —   '  Al.  :  «  arfciilu.  » 

^  Al.  :    (•    iiiKi    li'it    utiiiiiu    in.^^fiiaraliililiM-    ailliic- 


rciitlii.  • 
»  Al.  :  •  el  |inipli»r  itigtiiiiii.  • 
*  Al.  :  <■  ad  entii.  • 


fif 


» i 


IN  CANT.  CANTir. 


suni.  (>t  supra  nioduin  :  sod  vf^o  Christus, 
O  Korlosin,  dilcxi  lo  iii  imuiousum  :  crfro 
milii  dcNcs,  nt  ^Mata  sis,  prrpctuam  «II- 
lortioucm.  Dc  hac  ratioin»  pouit  solum 
nicdiinn,  scilicct  quod  Chrisfus  vaklo 
Ec<'lcsiam  dilcxit.  Undo  contiuuatur  sic 
liffcra  :  0  Kcdcsia,  do  jure  dches  mc  po- 
noro  ut  siguaoulum  supcr  cor  tuum  ct 
snpor  hrachium  tuum,  ut  porpctuo  me 
diliioras,  ot  nihil  contra  me  oporeris  ;  qnia 
dilerhn  quain  hahui  ad  to,  est  ot  fuit  ex- 
collons  ot  immcusa  :  pst  onim  fortis  iit 
t7)o/'s  ;  <\\\n\  ad  iifforam,  tanta  fuit,  quod 
siciit  '  inors  scparavit  auimam  a  corporo, 
quaudo  mori  volui  pro  amore  tuo,  ut  vi- 
vas:  otiam  [pmulatio,  idest  excessusamo- 
ris  qnem  habui  ad  te,  fuif  rliira  sictft  in- 
fermis  :  quia  dolorcs  quos  amore  tuisus- 
tiuni,  similcs  fuorunt  dolorihus  infcrni  : 
nam  dolori  mco  uou  pofucrunt  dolores 
suportorram  comparari  ;  jiixta  illud  quod 
liahetur  Throuorum  i,  12  :  O  vos  omnes 
qtii  trnmitis  per  viam,  venite,  et  videte, 
si  est  dolor  siciit  dolor  meiis. 

Doiude  cum  dicit,  Lampades  ejus  mal- 
pades  ignis,  adducit  ad  hoc  secundam 
rationcm,  qua^  talis  est  :  Onilibet  dchet 
amorem  peipctuum  ei  de  cujus  amore 
cousccutiis  est  magnam  utilitatem  ;  sed 
tu,  Ecclesia,  de  amore  quem  habui  et 
habeo  ad  te,  consecuta  cs  magnam  utili- 
tafom  :  orgo  ete.  l)e  hac  ratione  ponit 
solum  medium.  Conlinuatur  sic  :  Beiicdi- 
co,  quod  dches  perpctuomc  dilig-crc,  quia 
lampndes  ejus,  idcst  dilectionis  qiiam  ha- 
beo  et  hahiii,  sunt  valde  utiles  :  '  sunt 
enim  lampades  ignis,  quse  purgaverunt 
tuum  intellectum,  et  innammavcruiif  tu- 
nm  affcctum  ad  omnc  honum,  ff/c///esunt 
snpplc,  lampades  fhunmarum^  inquan- 
tiim  illuminavcrunt  fuum  iutellectum  ad 
omue^  vernm  necessarium  :  ex'  dilec- 
tiono  cnim  quam  C.hristus  hahint  ad  nos, 
consequimur  pcrfccfionem  intcllectus  ct 
afroctus,  quihus  in  hac  vifa  hominihusni- 
hil  cst  utiliiis.  Dcinde  cum  dicit,  Aquai 
mukx,  addiicif  ad  hoc  ferfiam  rationcm, 
qua'  talis  est  :  Onilibet  dchet  perpcluam 
dilectionem  illi  qui  diligit  oum  perpefuo 
et  perseveranter  ;    sed    ego,  o    Ecclesia, 


dilexi  tc  pcrpcfiio  cl  [(crsevcranfor  :  orgo 
ctc.  l)o  hac  raliono  ponit  soliim  mcdium. 
Coutinuafiir  sic  littera:()  Ecdesia,  de 
jure  dohcs  me  diligere  perpctuo  ct  per- 
severantor,  '  (jiiia  pcrpetuo  et  porseve- 
rantor  to  dilexi  :  qiiod  apparct,  (jiiia 
(Kjmv  multn\  idost  tribulaf  iones  multa', 
quanfiiin  ad  (]uanfifafom  numcro.sam,  el 
quanfum  ad  magnifudincm  po-nosam, 
non  potuerunt  extinipiere  caritatem  ;  nec 
fliiminn,  qnantum  ad  impctuositatem, 
ohriient  illayn,  scilicct  caritatcm  qua  te 
dilcxi  ef  diligo.  Dcinde  cnm  dicit,  Si  di-- 
dcrit  homo,  ponit  ad  hoc  quarfam  ratio- 
nem,  qua»  talis  cst.  0>iilibcf  dchct  amo- 
rem  pcrpetnum  illi  qui  diligit  eum  amore 
caro  et  pretioso  :  tali  amore,  o  Ecclesia, 
ego  dilexi  te  :  ergo  etc.  De  hac  ratione 
ponit  solum  medium.  Confinuatur  sic 
littera  :  0  Ecclcsia,  de  jure  dchesmc  dili- 
gcre  perpetno,  quia  amore  valde  caro  et 
pretioso  dilexi  te  :  fuif  enim  amor  mens 
adeo  pretiosus  quod  si  dederit  homo  om- 
*nem  substantiam  domus  sux  pro  dilectio- 
ne,  quam  habui  et  habeo  ad  te,  non  po- 
terit  aequo  pondcre  adff*quari  pretio  dilcc- 
tionis  ;  immo,  si  bene  considerabit,  rjuasi 
nihii  despiciet  et  computabit  eam  suhs- 
tantiam,  respectu  dilectionis  meae,  cui 
nihil  terrenum  potest  comparari,  cumin- 
comparabiliter  excedat.  Deinde  cnm  di- 
cit,  Soror  ?iostra  parva,  ex  dilectione 
quam  Ecclesia  dcbcthaberc  ad  Chrisfum, 
Cdrisfus  invifat  eam  ut  subveniat  syna- 
gogse  jam  conversae.  Notandum  autem, 
quod  non  sine  causa  Christus  assignavit 
tot  rationcs  ad  ostendendum  qnod  Eccle- 
sia  debet  eum  valde  diligcre  :  nam  si  ex 
tali  dilectione  Christus  intendit  induccrc 
Ecclcsiam,  quod  amorc  sui  in  nltimis 
s.TCulis  subvcniat  synagog*  convcrsa^ 
quia  tuncerit  magua  persecutio,  non  fiiit 
supcrfluum  assignare  rationos  pi\Tdictas. 
Dividitur  autem  pars  haH*  in  partes  tres  : 
quia  primo  ponifur  Christi  invitatio  ;  so- 
cundo  siibjungitur  prauiicta'  invifationis 
spccificafio,  ibi,  Si  inunis  est ;  tcrtio  addi- 
tur  Ecclcsia*  responsio,  ibi,  Ego  murus. 
Infendil  autem  in  invitando  talem  ratio- 
ncm.  Ouicumque  diligit  multiim  ali(|uem, 


'  Al.  oniillilur  :   ■  siciif.  » 

*  Al.  :  V  siiiiplp,  lanipades  valde  utiles.  » 


^  Al.  :  »  esse  »  —  ♦  Al.  :  «  de.  » 

*  Al.  omiUitur  :  «  et  perseveranter. » 


CAPUT 

debct  amorc  illius  subvcnire  omnibus  illis 
qui  habent  affinitatem  et  conjunftionem 
art  illum  ;  sed  tu,  Krdcsia,  doljcs  mibi 
magnum  amorcm,  ut  os»cnsum  est  :  ergo 
debes  subvenire  synagogae.  qua^  mibi 
altinet,  et  est  mihi  conjuncta,  (juia  cst 
soror  mea.  Et  debet  subvcntio  operosins 
fieri,  quanto  indigentia  plus  rccjuirit.  Kt 
sic  erit  dc  syiiagoga  in  (inc  tcmporum  : 
propter  quod  dicit,  Soror  nos/r(/,  mca  al- 
fmitatc  carnah,  tua  spirituali,  quia  ad 
eamdem  gratiam  colHgenda  :  '  et  .sic  de- 
bes  caritate  ^moveri,  quia  mihi  conjunc- 
ta  et  conjungenda  tibi.  Ad  lioc  etiam 
movcri  dcbcs  ex  ejus  indigcntia,  quia 
parva,  idcst  dc  novo  convcrsa,  et  idco 
indigct  confirmationc  :  et  uhera.  non  fia- 
het ;  idest,  doctores  iion  habct  de  se,  nec 
habcrc  potcst  cxtra  tc  ;  propter  quod  in- 
diget  tua  instructionc,  ut  pcr  te  nutriatnr 
lacte  doctrinffi.  Huic  invitationi  consen- 
tiens  Ecclesia  de  auxiho  synagoga*  fc- 
rendo,  doccri  pctit  a  sponso  ct  magislro, 
dicens  :  Quid  facieimts  sorori  nostra'  in 
die  quando  allofjiienda  est^  de  sui  erroris 
correptione?  qnasi  dicat  :  Quod  auxiHiim 
fiet  ei  ?  Deinde  cum  dicit,  Si  murus  est, 
respondet  Cluislus  (lua-stioni,  ctspecificat 
quod  auxilium  synngoga^  dcbcat  impcn- 
di.  Ad  cujus  cvidcntiam  cst  notandum, 
qiiod  sicut  in  essc  natura'  piius  aii(]uid 
accipit  ([uod  possit  snbsistorc  in  forma 
accpiisita,  ct  lioc  primo  compcfit  ici  a 
principio  sua;  gcncralionis ;  ct  postca 
accifiit  (]uod  sccuiidiim  formam  illam 
possit  sibi  similc  j)i(iduc(MC,  (jnod  ci  non 
(•om|)clif  nisi  ()u;iii(lo  est  jam  pcrfccta, 
(juia  unnm(juo(i(iu(>  tnnc  esl  pcrf(^ctum 
qiiando  jjotcst  sibi  similc  gcnoraro  :  sic 
in  essc  spirituali  i)rius  accij)if  liomo  (juod 
stct  iii  doiio  sibi  cd-lilus  infiiso,  (>t  fuiic 
dicifiir  miinis,  (juia  liabi*!  (]iio(l  sfct  nou 
(]UO(l  alios  addiical  :  ct  ])ostc<i  (|iiandocst 
pcrfccfns  sccundmn  doiiuni  illiid,  accijtit 
(jiiod  alios  manudncal  ad  Cbrislum  :  cl 
liinc  dicitur  osliiiu),  (]nia  alios  ad  Chris 
liim  pofcsf  iiitrodiiccn».  Iloc  viso,  conli- 
niicfur  sic  littcra.  'ru,  Kcclcsia,  intcrro 
gas,  (M  vis  a  mc  doc(»ri  qiiod  anxilium  i\o- 
bcaf    syiiagoga*    dari  :   hoc    sjiccillco,  ef 


vin. 


66.*; 


dico,  quod  si  est  mitrus,  idest  in  esse  spi- 
rituali  nondum  pcrfccfa,  qiiia  non  habet 
nndc  alios  ad  m(>  introdncer»?  possif,  scd 
taiitnm  ut  sfct  :  nt  finnius  ct  consfanfiiis 
pcrsevcrct,  wdificcmrts^  ego  scilicet  priu- 
cipaliter,  ct  tii  sccundario  mihi  cooperan- 
do,  super  eum,  idcst  dicfum  murum,yy/*^- 
pufjnarula  argentea,  idest  sentcntias  di- 
vini  (do(]uii  firmas  ct  liicidas,  siciitargcn- 
tum  csf  firinnm  et  Incidiim  :  (]iiihiis  in 
fidc  (!f  dilccfione  corda  firmantnr  ;  juxta 
illud  Ps.  cxviii,  28  :  Confrma  me  in  ver- 
bis  tuis  :  qiiibns  vifantur  ha*reficorum  et 
da^moniornm  fentafiones.  .SVaufem,  idcst 
si  non  csf  miirus,  sed  ostium  est ;  idest, 
si  ita  jam  |)crfccfa  esf  synagoga  uf  possint 
pcr  cam  alii  ad  mc  introduci,  rompintja- 
mus  illud  lahulis  redrinis ;  i(b>st,  ifa  or- 
ncmns  sancfornm  tcstimoniis  et  cxcm- 
plis,  ut  (lccore  conversationis,  ct  bono 
odorc  fama^  '  alii  facilius  pcr  fale  osfinm 
indiicanfur  vcnirc  ad  me.  I)ciiidcciim  di- 
cil,  Ejo  murus,  ponifnr  Kccksia»  rcspon- 
sio  :  ct  dividitur  ha'c  pars  indnas  parfcs. 
Primo  Kcclesia  in  sua  responsione  falctur 
sc  parafam  et  promptam  ad  subvcnicn- 
dnm  synngogae  ;  secundo  ex  hoc  synago- 
ga  consurgcns'  in  amorcm  Kcclcsia',  con- 
fitcfnr,  cam  a  Chrisfo  cssc  dcrivatam,  cf 
ab  illo  cssc  cnsfoditam  cl  couscrvatam, 
ibi,  K.r  (pio  farta  sum  nn^amrn  (ptasi  pii- 
rem  rrperiens.  Confinnatnr  sic  :  V.}:o  Kccle- 
sia  iu\  itafa  a  tc,  DomiiK^  Jcsu  Chrisfc,  dc 
subvcnicndo  synagoga',  sive  sit  inuriis, 
sivc  sit  ostium,  dico,  (juod  amorc  tiii 
siiiu  parata  snbvcnirc  synairoga',  non  so- 
hun  iiKjuantiiin  cst  ostinm,  idcsf  iiiijiian- 
fiim  habcf  cssc  iicrfccfum.  (juin  li(»c  non 
css(5t  mafrnnm,  scd  bive  ;  immo  socundum 
(]no(l  cst  miiins.  idcst  scciiiidiim  (|iiod  ' 
habct  cssc  im|)crfcctnm.  j»arata  siim  non 
soliim  a'(liflcarc  iirojniL-nacnla  argcnfca 
bononiin  (livinonim,  'scdcliam  darc  mc 
i])saiu  nuinini  ad  coiitinuationcm  <uam  : 
jiixta  illnd  II  ad  Corinth.  \ii,  ir»  :  E(/n 
ipsr  iinprndaui,  rt  suprrimpnidnr  prn 
animahus  rrstris.  Hoc  csl  crg»>  quod  ait : 
/v/".  i^ro  synnuoga  conllrmnndn,  volo 
cssc  niurus,  idc^t  dnro  mc  ipsnm,  '7  «»x 
hoc  i/hrra  nint,  idcst  diiclrin.i  nio.i.  cnint 


'  Al.  :  <<  r(rli(;ri'ii(!n.  »  —  '  Al.  :  n  ciiriUilc.  •• 

"   M.  :  «    iil    (!(>    loiivcrsiiliDiiis    li.>no    luior»',    il 


aiiia>. 


'  Al.  : "  («ociiiiiio  ri>iiitiir|{<Mi<  «yiiAjoit.i. 

*  Al  oinitliliir  :  «  «iviiitiiitin  i|iiit<l    a 

*  Al.  outlltiliir  :  •  divinoniiii   • 


666 


IN  CANT.  CANTir. 


sicnt  fnrris,  tiiiia  por  oiunia  imitoiisa  cla- 
rioret  allior  ot  offlcacior  ad  (lefoncloiiduin 
apparoliit  doclrina.  Doiiido  cuni  dicit, 
FacUi  su/n  atram.  eo  qiiasi  parrm  rejjc- 
riens^  vidons  synapoga  diloctiononi  Kccle- 
sia'  ad  ipsain,  (|uia  cx  amoro  Doi  paiula 
orat  pro  sua  coiilinnatiouo  daro  se  i[)saiu, 
consurgit  in  ainorein  ojus  :  et  tjua'  prius 
appollabat  Ecelesiam  geiiliuin  adulleram' 
et  a  Dco  alioiiam,  conntetur  nunc  essc 
veram  spoiisam  Chrisli,  ct  ab  eo  doriva- 
tam,  ciistodilam-  ot  coiiseivatam.  Dividi 
tiir  autom  Ikoc  pars  in  diias  partcs  i|uia 
priiuo  ponitur  synagoga'  de  Ecclesia  talis 
confessio  ;  socundo,  ne  videatur  impcr- 
feoli»  dicta  synagogai  confessio,  ponitur 
Chiisti  suppletio,  ibi,  Vinea  mca.  Prima 
dividilur  in  duas.  Primo  synagoga  confi- 
telur  Kcclosiam  a  Christo  dorivatam  ;  se- 
cundo  conlilotiir  eam  a  Christo  doriva- 
lam,  cuslodilam  el  conservatam,  ibi,  Tra- 
ilitlii  eam.  Prima  pars  coulinuatur  sic. 
l^^o  synagoga  olim  ex  odio  quod  habui 
ad  te,  non  cogiioscons  ncc  repiitans  oura 
esse  vcrum  Doum,  fiii  cxca'cata  iii  intol- 
loctu,  ex  quo  oliam  Kcclesiiim  odio  liabui, 
non  credeus  oam  veram  vineain  Chrisli  ; 
sed  ex  quo  facta  surn  coram  en,  idcst 
Christo,  fpiasi  expres.sive  dictum,  idest 
pro  certo  pacem  repcriens,  pcr  illumiiia- 
tioncm  fidei  et  rcmissionem  peccalorum, 
corrigo  crrorem  mcum  ctculpam  mcam; 
et  (juod  Ecclesia  est  vera  sponsa  Christi, 
confitcor,  pro  cujus  amoro  parata  est  ex- 
ponere  >e  totam,  ut  pro  me  saliilem,  quae 
est  in  Christo,  possil  '  conscqui.  rnde 
vcre  ore  et  corde  confileor  quod  ipsa  est 
vera  sponsa  Christi.  Et  vinca  fuit  pacifi- 
co.,  idest  Chrislo,  qui  paccm  atlulit  mun- 
do,  in  ea  supple,  fide  qux  Jiabet pojjulos, 
idest  in  fidc  catholica,  quod  idcmest  quod 
universalis,  idest  populorum  multorum. 
Notandum  etiam,  quod  iion  dicit,  Iii  ea 
tide  quam  habeut  populi,  '  sed  quse  ha- 
bct  populos ;  quia  quodlibet  donum  divi- 
num  magis  habct  nos  (juam  iios  habca- 
mus  ipsum,  in  quantum  hujusmodi  dona 
respcctu  bonorum  operum  suut  principa- 
liora  quam  liberum  nostrum  arbitrium. 

'  Al.  :  «Ecclesiaiu  adiiUeraui,  ultimam.  » 

*  Al.  oniitlitiir  :  «  cu-^toditani.  » 
'  Al.  :  «  possim.  » 

*  Al.  :  (I  scilicet  ijuam  populi.  « 


Doiiidocumdicit,  traitidit  cam  custoilibus, 
ostendit  Ecclosiam  a  D(!o  ciistoditam  ol 
conservatam,  dicens  :  Bene  dico,  (juod 
Ecc.lesia  fuit  vinea  i|»si  CIiri.slo,  qiiia 
Christus  trailiilit  cam  cnstoilibus,  idesi 
Angolis,  Apostolis  et  pradalis,  (piorum 
(jiiilibfl  j)ralatus  rir,  idest  luibons  vires 
in  oporando  in  ista  vin(.'a,  cordo  fideli 
af/crt  suj)plo,  Christo  mille  arijenteos^  ' 
idest  totum  Iribiiit  (ihristo  quod  scquitnr 
dc  fructu  cjus^  sivc  sit  tcmporalc,  sive  sit 
spiritualc.  Doinde  cum  dicit,  Vinca  mca, 
quia  maloab  aliquibiis  pra^dicta  confessio 
possct  inlolligi,  Christus  in  hac  parto 
supplet  confessionem  synagogai.  Et  circa 
hoc  duo  facil.  Primo  supplet  dictam  con- 
fessioncm  ;  secuudo  ex  dilectione  quam 
luibot  synagoga  ad  Ecclcsiam,  invilat 
Ecclesiam  ad  subvcntionom  synagoga', 
ibi,  Qux  habitas  in  hortis.  Duplicitor  au- 
tcm  possct  aliciii  videri  defoctus  in  prae- 
dicta  synagoga;  confossione.  Piimo  in 
custodiffi  assignatione,  quia  dixerat,  quod 
Christus  tradidit  cam  custodibus^  posset 
aliquis  intelligcrc,  Christum  oam  dcrcli- 
quissc.  Ad  hoc  cxcludcndum  supplet 
Christus  :  Vinea  mea  coram  me  est ;  qua- 
si  dicat  :  Sic  tradidi  Ecdcsiam  mcam 
cu.stodiondam  aliis  quod  etiam  per  me  Ip- 
sum  immediate  habui  curam  cjus,  cum 
sim  vcrus  Dcus,  omnia  immcdiate  con- 
sorvans.  Seciiudo  in  fructus  assignationo, 
quia  dixerat,  Vir  affert  pro  fructu  cjus 
mille  argenteos,  cum  iii  Ecclesia  nomino 
viri  possint  activi  intelligi,  posset  ex  hoc 
videri  alicui,  quod  soli  activi  in  Ecclesia 
fructificarcnt  ;  ideo  Christus'"'  supplet 
hanc  confcssioncm,  osloudensquod  otiam 
contemplalivi  in  Ecclesia  fructificant, 
idco  subdit  :  0  Ecclosia,  pacifici  tui,  idest 
contemplativi,  qui  dicuntur  pacifici,  quia 
sunt  ab  implicationibus  sa^cularibus,  qua; 
turbant,  abstracti  :  isti,  inqiwim,  tales 
sunt  mille,  idcst  perfecto  fructu  '  respou- 
dcntes  :  sic^^dictum  ost  supra,  quod /;/'/' 
a^ert  pro  fructu  ejus  mille  arf/enteos,  et 
mille  sunt  pacifici,  idcst  coutcmplativi, 
numero  et  fructu  pcrfecti.  Sed  quia  ad 
perfectioncm  vita'  oporletnon  solum  ha- 

s  Al.  affert  :  «  ipsi    Christo    (supple   mille  argen- 
teos).  » 
«  Al.  :  «  Dominus.  »  —  "^  Al.  :  «  fructui.  » 
»  .M.  omiltitur  :  «  sic.  » 


CAPUT  VI 11. 


667 


bcre  vitam    contomplativam,  snd    ctiam 
activam  ad  cnriim  aliornin  ct  tamcn  n)a- 
jusest  meritnni  in  conttimplationf!,  (piam 
in  actionc  i(l«;o  postqnam  dixil,  Millc  lui 
pacifici,  snbdit  :  /iV  ducmli  /lis  qui  cus- 
todiimt  fnictus  cjiis,  idest    merila  Ecrlc- 
si*  :  iibi  major  nnmerns  frcminalnr,  sci- 
licet  centcnurins  (|ni  cliam  frcminatnsad 
ultimum    iinmcrornm    limilcm,  (pii    cst 
mille,  non  pcrvcnit ;  (|nio  licct  vila  con- 
templativa    sit    meriti    amplioris,  lamcn 
activa   simul  ct    contemplativa    merctur 
pluribns  modis.  Unde  supcr  illud,  Duccnti 
e/c,  dicit    Glossa    iyilcrlinearis  :    Duplex 
meretur    pra^mium    {\m  ct  s(!   tuctnr,  et 
alios  lucratnr.  Dcindc  cnm  dicil,  Quai  lia- 
hitas  in  /lortis,  Cbristus  invitat  Kcclcsiam 
ad    subveuiendum    synagoga^  eo    (piod 
synagoga    eam  diligil  :  et  circa  boc   dno 
lacit.  Primo   ponitur    ejus    invilatio;  s(;- 
cundo   Ecclesia'    rcsponsio,  ibi,  l''u(/c  di- 
lcctc.  mi.  Continuatnr '  sic  :  Usrjuc    nunc 
induxi  te,  o   Kcclcsia,  ad    subvcnicndum 
synagogai  ex  amore  meo  :  cum  ergo  ipsa 
synagoga  te  diligat   quod   apparet  quia 
confessa  est,  tc  csse  veram    sponsam,  et 
vineam    meam,  bujusmodi  amicitia,  qiia 
una,  confcssionc  et  tide,  facta  cst  tccum 
in  me,  debet  te  movere  ad  subvcnicndiim 
ci  ;  ct    hoc   est  quod   ait  :  Tu,  Kcclcsia, 
qvx  /labitas  m  /lortis^  idest  in   spiriluali- 
bus  dcliciis,  amici,  idcsl  ,ln^a'i,  (|ni  jam 
facti  sunt    amici    lui,  ([uia    lidcles    mei, 
auscultant,  idest  parati  sunt  el  expcctant 
tc  audirc    et   a  tc    doceri,  ct    dcsidcranl 
voto    cordis,    diccntcs  :  Fac,  o   Kcclcsia, 


w^' synagogam,  gratam*  tibi,  fidfct  ca- 
ritalc  socialam,  nudirf  voccm   tuam,  sci- 
licet    iii   pra*dicati(»nc.  Uolcst    cnim    lioc 
accii>i    ut   sit  vcrhinn    (ihrisli    invilantis 
Ecch  siam,  nt  doccat   synagogam.   Kt  di- 
cit,  Mc  tnidirf\  (|nia  rcputat  sihi  ticri  (|nod 
fit  aliis  proptcr  i[)sum.  Ultimo  anlcm  cnm 
dicit,  Fu(/c    dilcctc    mi,  ponitnr  Kcclesia* 
rcspf)nsio  :  (|iia'  cst  (luod    tamipiam  fiona 
sponsa  optat  a  I  tcmpus  ah  illo  '  scparari  ; 
non  ah  cjiis  fidc   vel  amore.  sed  ab  cjus 
suavitatc  ;  lioc   cst,  conlemplalionis  dul- 
ccdinc    ad  tempus    carere,  *  ut  possit  Jii- 
daMS  jam  convcrsis,  et  sic  factis  fratrihiis, 
intcndcrc  pcr  informationcm    moriim  ct 
doclrina';  idco  ait  :  Tu,  ililcctr  mi.  idcst 
lu,  Uhiistc.  (|ui  Ui\h\{i\i=- su/jrr  montfs  aro- 
matum,  proptcr  allitudincm  dcvotionis  et 
odorcm    bona'    conversationis  ct  sancta» 
operationis,  fuge^  idest   milii  contcmpla- 
tionis    dulcedinem    suhliahc,  iil   possim 
commodius    inslruclioni    ct   informalioni 
Jnda-ornm  vacarc  ;  tamcn  nolo  (|uod  bnc 
sit  perpetuo,  sed    solnm    ad    tempus.  Et 
ideo  ait  :  Et  assijnilarr   ca/)rea\  vidcndo 
meos  defectus,  et  quam  sis    mihi  in  con- 
tcmplalione  necessai  ius.  Assimilarr  otiam 
/liiinulo  ccrcoriif/i,  ut  ad  mc    agilitcr  pcr 
conlcm[)lalioiicm  rcdcas,  tc^pic  mihi  cnm 
dclcclahili  contcinplalioiic  infnndas.  t^Miod 
in  pra-senti  vila  sccundiim  statum  viato- 
inin,  cl  in  Inlnia   [)cr   a[)crlam  visioncm 
com[)rchcn.-ornm,  digneliir  (Ihristus  ope- 
rari  in  nohis  ;  ([iii    ciim    Patrc  ct  S[)iritu 
sanclo  Nivil   ct  rcgnal  [)cr  omnia    sa-cnla 
sa'ciiloriim.  Aincn. 


1  Al.  :  «  coiitindHbiliir.  » 

2  Al.  oiDJtlitiir  :  «  Kratuin.  » 


■'  Al.  :  p  aiixiliii.  '»  —  '  .\l.  ;  «  i'L'iJi'n'.  • 


IN  ISAIAM  PUOPIIETAM  EXPOSITIO 


— »-C3»v>aE4«0<— 


PKOOEM  I  l   iM    S.     r  IIOM vE 


Scn/jc  vtsum,  et  <:r/j/ana  euni  super  tahulns,  vt  pn-- 
curral  qui  Irgerit  cum  :  t/uin  adhuc  vinus  procul, 
et  a]/jiarefjit  in  fiuem.  Ilahac.  ii,  2,  3. 


Ex  verbis  istis  tria  possiiiit  ticcipi  ciica 
librnm  Isaiie  pro{)hct;p,  (iiicm  pra'  mani- 
biis  habemus;  scilicet  auctor,  modus  ot 
malciia.  Circa  primum  Iria  ponuutiir  : 
siilicet  auctor,  auctoris  minister,  et  mi- 
nistri  olficium,  sive  donnm.  Auctor  os- 
tenditur  in  dicentis  impcrio  :  unde  jjra^- 
mittitur  :  Et  rrspondit  mihi  Domimis,  et 
dixit ;  Srribe  visiim.  Auctor  enim  Scrip 
turae  sacrse  Spiritus  sanctiis  est.  Inlra 
XLvni  ;  Nunc  misit  mr  Do?nimis,  et  Spi- 

,  ritus  cjus.  Spiritus  *  rni?n  est  qui  loquilur 

autem     mystcria,   sicut  dicitur  I  Cor.  xiv,  2.  Mi- 

loqmtur  nistor  osteuditur  in  scribentis  actu  :  di- 
cil  enim,  Scrihr.  Fuit  autem  lingua  pro- 
pheta*  organum  Spiritus  sancti,  sicnt  in 
Psal.  xLiv,  2.  dicitur  :  Linc/ua  mea  cala- 
mus  scriba'^  velocitrr  scribentis.  I  Cor. 
nii,  5  :  Quid  icjitur  est  Apollo  ?  Quid  ve- 
ro  Paulus?  Ministri^  rjns  cui  credidistis. 
Officium  vero  ministri  ostenditur  in  vi- 
sionis  privilegio  :  dicit  enim,  Visum. 
Qui  enim  hodie  dicitur  Propheta.  olim 
vocahatur  Videns,  sicut  I  Reg.  ix,  9  dici- 
tur.  Et  Numer.  xii,  6^  dicitur  :  Si  quis 
fuerit  inter  vos  propheta  Domini,  in  vi- 
stone  apparebo  ei,  vel  par  somnium  lo- 
quar  ad  illum.  Sic  igitur  patet  auclor  ; 
sed  modum  osteudit  in  hoc  quod  sequi- 
tiir,  Kt  explana  ;  modiis  enim  istius  pro- 
phetiai  planiis  e.st  et  apertus.  Unde^  ul 
dicitur  in  Prologo  llieronymi  non  vide- 
tur  vaticinari  de   futuris,  sed    magis  de 


pra'tcritis  historiam  texere.  Et  circa  hoc 
tria  ponunlur  :  scilicet  visionis  exphina- 
tio,  explaiiationis  ratio  ct  utilitas  coiisi'- 
(|uens.  Primum  ostenditur  in  hoc  quod 
dicitur,  Explana  eum.  Explanatiir  autem 
ah  co  visus,  sive  visio,  tribus  modis. 
Primo  per  similitudinis  adaptationem ; 
secundo  per  sententia*  expressioncm ; 
tcrtio  pcr  verborum  vcnnstatem.  Et  in 
his  tribus  iste  propheta  alios  prophetas 
excelHt.  ^  Ponit  euim  pulchras  ct  curiales 
similitudines,  qiicC  quidem  sunt  necessa- 
ria^  nohis,  propter  connatuialitatem  seu- 
sus  ad  ratiouem  :  est  enim  naturalc  ra- 
tioni  nostra*  accipijre  a  scnsibilibus  :  un- 
dc  pcrspicacius  capit  ca  quorum  simiHa 
ad  propositum  vidci.  Unde  Dionysius  in 
Epistolu  ad  Tilum  secunda  demonstrat, 
quod  necessaria'  sint  sensibiles  figurce  iu 
Scripturis,  dicens  :  Quicumquc  plana 
cum  audierint,  in  seipsis  componunt 
figuram  quamdam  ad  intcllectum  Theo- 
logia"  ipsos  mauuduccntcm.  Et  Osee  xu, 
10  :  //«  *  manibus  prophetarum  assimila- 
tus  sum.  Excellit  etiam  in  expressione 
sententia^,  ut  videatur  non  prophetiam, 
scd  EvangcHum  texere,  ut  dicitur  in  Pro- 
/ogo  fjaleato.  Provcr.  xv,  2  :  Liiujua  sa- 
pirntium  ornat  scientiam.  Scd  CKplana- 
tioiiis  tangitur  consequcntcr  ratio,  cum 
dicit,  Suprr  tabulas.  Sunt  cnim  tabul* 
lapidei  cordis,  et  sunt  tabula^  moHis  et 
carnei  cordis.  II  Cor.  iii,  2  :  Epistola  nos- 


•  Al. 


minister.  » 


'  Al.  :  '<  alios  p.xceliit.  •> 


PROa<MH  M  S.  THOM.^E. 


(m 


tra  vos  estis  scripta  non  in  talmlis  lajji- 
deis^  sed  in  talmlis  cordis  cainalihus.  I*ri- 
mae  tabiila^  legis  scripteB  fiiorunt  (iigito 
Dei,  sioiit  (iicitiir  Exo.  xxxa.  Kt  ideo 
Scriptiira  est  profuntia  et  ohscura,  et  ple- 
na  miiltis  mysteriis.  Utule  oportuit  su- 
pcrscril)i  iliis  tal^ulis  dig-ito  lioniiiiis  pla- 
nam  pio[)lietiam,  ad  explanandum.  Inlra 
IX  :  Sume  tiln  lihruni  grande?n,  et  scrihc 
in  eo  stj/lo  hmninis.  Sed  secundis  tahu- 
iis,  scilicet  cordibus  lapideis.  siiperscribi 
oportuit  plano  ad  confutandum.  Maltli. 
XV,  7  :  liene  proplietacit  de  vohis  Isaias 
dicens  :  Populus  liic  lahiis  me  honorat, 
cor  autem  eorum  longe  est  a  me.  Scd  ter- 
tiis  tabulis,  scilicet  cordibus  carnalibus, 
oportuit  plane  superscribiadistruendum. 
'^i^'-  II  Esdree  viii,  8  :  *  Svpiale  in  lihro  fJei 
distincte  et  aperte  ad  intelligendum.  Et 
se(]uitur  :  Et  intellcxerunt  cu/n  lef/eretur. 
IJtilitas  autem  explanationis  ostenditiir  in 
lioc  qiiod  soquiliir,  (Jt  percurrat.  l*ercur- 
rere  enim  est  expedite  in  linem  curren- 
do  devenire.  Est  autem  (inis  triplex  ;  sci- 
licet  finis  legis,  finis  prajcepti  et  (inis  vi- 
tae.  Finis  lec/is  Christus  est  ad  justitiam 
om7ii  credenti ;  H\cA\i  dicitur  ad  Hom.  x, 
4.  Finis  pra'cc/)ti  caritas  est  :  I  ad  Ti- 
motli.  I,  .'{  :  Finis  vita^  mors  cst.  Statii- 
tum  est  hominihus  semcl  mori  :  Ilebr.  ix, 
27.  Dicit  ergo  :  Ut  percurrat  f/ui  lei/erit\ 
ac  si  dicat  :  Ut  ([ui  legerit,  sine  impedi- 
mcnto  diibitalionis  [xMTiirrat  crcdi^iido 
(Ihristum,  ciedons  ainet,  et  iii  ainore 
persevenit.  Matcria  tangitur  iii  hoc  (jiiod 
sot|uitur  :  Quia.  adliuc  visus  jtrocul.  Et  cst 
|)rincipaliter  inateria  hujiis  iihii  a[)[)ari- 
tio  lilii  1)(M  :  unde  in  Ecclesia  lem[)orc 
Adventiis  le^ilur.  I"!st  autcm  (ri|)lc\  a[)- 
|)aiitio  lilii  Dei.  1'rinui  (jiia  a[)[)ariiit  in 
cariK^  lioiiio  factiis.  .\(1  ritum  iii,  \  :  Ap- 
paruit  hcnii/nitas  ct  liiimanitas  salcatoris 
nostri  iJei.  Secunda  (|iia  a[)[)aruit  [)(;r 
lidcm  a  mundo  crediliis.  .\(l  Titiim  iii, 
4  :  A))paruit  (/ratia  Salcaloris  noslri  l)ci 
o))i)iihus  liimiinihiis,  crudiois  fu)s,  ut  uh- 
nci/antes  i)n/)iclalcm  ct  s.vculana  dcsidc- 
ria,  sohric  ct  jiistc  cl  pie  civaDius  in  hnc 
s,vculo,  cx/)cctantes  healam  spmi,  rl  ad- 
ventum  yloriai  niui/ni  l)ei.    Torlia  (|iia  ap- 


[)arebit  per  spem  in  glorificatione.  I,Ioau. 

III,  2  :  Scimus  (/uo)iiain  ( iini  (i/jpa)-iierit, 

sunilcs  ei    erimus.    Et    ista*   a[)|)aritiones 

suut  inateria  istiiis  libri.  Unde  in    Prolo- 

go  dicitiir,  (juia  oinnis   cura  ejiis  est  de 

adventu   (Ihristi,    et  vocatioue  gentiura. 

Sod  certe  iste   (jui  postea  sic  visus   est, 

adhu  •  siiis  tem[)oril)iis  [)rocuI  orat.  Si(jui- 

dcni  procul,  quia  cxcelsus  in    majcstatis 

.•e«[ualitate.    .lob  xxxvi,  26.    l'nusf/uis(/up 

i)ituetur  procul.  Ecee  iJcus   nunj)ius   vin- 

cois  scientiam  iiostrani.  Erat  etiara  pro- 

cul,  (jiiia  absconditus  in  pra'finitione  Pa- 

tris.  Eph.  III,  9  :  Qua'  sit  dispe)isatio  sa- 

cra))iotti   ahscomliti    a  Scfculis    in    Deo. 

Erat  etiam  prociil,  qiiia  dilatus  iu  oxpec- 

talione  patrum.  Ilebr.  xi,  !.*{.  Juxla fidem 

(lefu)icti  su)it  onmes  isti '  /lon  acce/ttis  )'e- 

/jro))iissio)iibus,  sed  a  lo)i(je  eas  aspicien- 

tes.  Sed  (juod  erat  longe,  factum  est  pro- 

pe,  qiiia  excelsum  factum  est   inlirmum. 

Vcrhiim  c)U))i   caro  factum   est :  .loan.  i, 

14.    Quod  erat  abscondilum,  factum   est 

publicum,  quia  wwjoiitus  qni  est  in  sinu 

Patris.,  i/)se  ena)ravit  ;  Iliidem.  Qwod  erat 

dilatuin,  ince[)it  o.sse  Jam  a  sanctis  pos- 

sessiiin  iii  gloria.  Matth.  xxv,  ,'i4  :   \'eni- 

tc  hoicdicli  Patris  )/ici,  '  /)c/'cipitej'c(/num  •  posHdete 

(/uod  vobis  i/arotuni  est  ab  ori(ji)ic  miDuli. 

Sic  igilur   poterat    dicere  :    Adhuc    vlkus 

p/'ocul  a/)parehit  i/i  /inem.  Fuit  eniiu  pri- 

ma  a[)paritio  in  tim!  logis  :  quia   ubi  ve- 

nit  ploiiluili)  tc/)i/ii)/'is,  ))iisit  Deus  /ilinm 

suu))i  /uitu//i  c  r  /nulicrc,  fartu/)i   suh  le- 

//<';  ad  (ialat.  iv,  4.    Sccunda  autoiu    fuil 

in  line  idololatriie.  Infra  19  :  Eccr  bomi- 

)ius  ascoidct  supcr  /luhcm  lcvem,  rl  int/r&- 

diclu/'  .E(ji//)tu))i.,  ct  niovchunttrr  simula- 

cra  .E(ji/pti  a /aric  vjus.  Soil    terlia   eril 

in    llne    (»uuiis  uiisoria',    quia   absirrget 

hcus  o)/i/tei/i  lacri///ia/n  ah  urulis  sancti)- 

runt,  ct  tutn  crit  atn/tlius  nvt/ur  lucfiis,  tie' 

(/uc  clattior,  /ici/ue  lahor.,  scd  net/ue  uUus 

dolor,  i/uoniatn  /triora  trttiisicruiit  :  .\|n)o. 

x\i,  4.  '.  Kl  lia>c  sunt  ultima   du  (jiiibus 

l'",ccli.  XI. VIII.  27  dicKur  do  Isaia  :  Spinln 

iiKKjno  vulit  itltitna,  cl  cousolafiis  rsf  lii' 

(/oilcs  Sioti    us(pic   iii  srin/nlrrnuin  ;   os- 

lcndit  /iilura  rt  tibscoiulita  ajitri/uiun  evt^ 

nirrnl. 


'  Al.  :  «  jhkIi.  » 


*  Al.  :  <■  III  tino    oiiiiii*   miii«nn<,  i(iiiiti)   Ah«(<>rffvt 
Df  iit  iib  oouli*  «atirturutu  elc.  » 


fiTO 


IN  ISAIAM. 


!MU)L()(;US  W.   MIi:iU)NYMl   MKI^SiniKIU    IMSMAM 


Nemo  cuni  iiropliola-:  vorsihns  vidorit  esse  des- 
criplos,  mclro  cos  ipstiiuet  apud  llebra?os  lifnari,  et 
nli(iui(l  siuiile  liaberc  de  Psaliiiis,  vel  opcribus 
Snloinoiiis  :  sed  (juod  in  Dcinosllieno  cl  Tiillio  solcl 
fieri,  nt  per  cola  scribanliir  ct  coiniiiala,  (]ui  nti- 
que  prosa,  et  nou  versibus  conscripseruut.  Nos 
quo(]ne  ulilitali  lci^eutinin  provideutcs,  iutcrprcta 
tionem  uovaui.  novo  scribeiuli  pciicrc  dislinxiimis. 
Ac  priuiuui  de  Isaia  scionduin,  (|Uod  in  scriiione 
suo  disertus  sit,  quippe  ut  vir  nobilis  et  urltdiiie 
eleganlia?,  nec  liabeus  quicqnam  in  eloquio  rasli- 
citatis  admixtiiin.  Unde  accedit  ut  pr.nn  ccteris 
florem  sermonis  ejus  translalio  uon  potuerit  con- 
servare.  Deinde  etiain  lioc  adjiciendum  :  (luod  non 
tam  propheta  dicendus  sit,  ({uam  Evaugelisla  :  ita 
enim  nniversa  Christi  Ecclesiaique  mysteria  ad 
liquidiiin  prosecutns  ost,  ut  non  putes  euin  de 
futnro  valicinari,  sod  dc  pricloritis  liistoriam  tcxe- 
re.  Unde  conjicio  nolnisse  tunc  temporis  septua- 
ginta  interpretes,  fidei  suae  sacramenla  perspicue 
ethnicis  prodere,  ue  sanclum  canibns,  et  marj>;ari- 
tas  itorcis  darent ;  qiue  cum  hanc  oditionem  lcgc- 
ritis,  ab  illis  animadvertctis  abscondita.  Nee  ignoro 
quanti  laboris  sit  prophelas  intelhgere,  nec  facile 
quempiam  posse  judicare  de  interpretatione,  nisi 
iutellexorit  aute   quie   legerit.  Nos    quoque    patere 


morsibns  plurimoriim,  qui  stimiilaote  invidia,  quod 
conse(pii  non  valcnt,  despiciunt.  Sciens  ergo  et 
prudens  iii  lliiiuinaiii  iiiitto  luaiiiim,  el  iiihilominus 
lioc  a  fa.-tidiosis  lcctoribiis  pr^^cor  (jiioinoJo  (Ireci 
post  septuatfinta  Iranslatores  A^iuilam,  Syinma- 
chum,  el  Theodotiouem  leguut,  vel  ob  studiuin 
doctrin;p  sua;,  vol  ut  septnagiuta  niagis  cx  cidla- 
tione  ooriiin  iutclligant ;  sic  ct  isti  saltom  iiniim 
post  priores  liabore  dignonlur  inti^rprotoiii.  Legant 
priiis  et  postea  despiciant  ;  ne  videautnr  non  ex 
odii  pntsumptione  iguorata  danmare.  Prophetavit 
aiiloiii  Isaias  in  .Icrusalom  ot  in  .liidffia,  ncc  dum 
dccein  Iribiibiis  in  captivitateni  ductis,  ac  de  utro- 
qiie  regno,  uunc  comniixluiii,  uunc  separatim  te.\it 
oraciihmi.  Et  cnm  interduin  ad  priEsentem  rospicial 
historiam,  et  post  Babylonife  captivitatem,  re(iitum 
populi  significet  in  Judieani,laiiieii  ouiuis  ojus  curu 
de  vocatione  genliuiii,  cl  de  adventii  Christi  csl. 
Quem  quanto  plus  amatis,  o  Paula  et  Eustochium, 
taiito  magis  ab  eo  petite,  nt  pro  obtrectatione  jirae- 
senti,  (jua  me  iudesinenter  aeinuli  lauiant,  ipse 
iiiihi  iiiercedeni  rostituat  in  fiituro  qiii  scit  nie  ob 
lioc  in  peregrine  lingiiie  eriiditione  sudasse,  ue 
JudiBi  de  falsitate  Scriptiirarum  Ecclesiis  ejus  diu 
tius  insnltarent. 


IN  eUNC  PUOLOGUM  EXPOSITIO  S.  TflOMJ 


Iluic  autem  operi  prcemittit  Hierony- 
mus  prologum,  iu  quo  tria  facit.  F^rimo 
osteudit  inodum  diceudi  ;  secundo  mo- 
dum  prophetandi,  ibi,  Deinde^  et  lioc 
adjiciendum ;  tertio  modum  tractaudi, 
ibi,  Prophetavit  aiitem.  Modum  diceudi 
osteudit  circa  orualum  prolocutoris  ex 
duobiis.  Primo  ex  ordiue  verborum  ;  se- 
cuudo  ex  elegantia  verborum,  ibi,  Ac 
primum  de  Isaia  sciendum.  Circa  primum 
tria  facit.  Primo  removet  ordiuem  a  qui- 
busdam  a^stimatum,  scilicet  metricum ; 
secundo  demoustrat  ordinem  a  propheta 
servatum,  ibi,  Sed  quod  in  Demosthcne 
et  Tullio  solet  fieri ;  tertio  ostendit  eum- 
dem  modnm  se  esse  iu  sua  traushitione 
imitatum,  ibi,  Nos  quoque  ulilitati  legen- 
tium  providentes.  Versibus.,  idest  brevi- 
bus  clausulis,  descriptos,  idest  distiuclos, 
metro  ligari.  Metrum  graice,  meusura  di- 


citur  latiue  :  unde  ilhid  dicitur  metrice 
describi  ubi  servatur  certa  meusura  pe- 
dum,  syllabarum,  et  temporuin;  a  qiia 
lege  prophetai  soluti  sunt.  Et  aliquid 
habere  de  Psalmis,  idest  eis  simile,  vel 
operibus  Salomonis,  quautum  ad  linem 
Proverbiorum,  etin  Cauticis  canlicorum; 
ci  Demosthcne,  graico,  7'/////o,  latino,ora- 
toribus,  qui  prosa  scripserunt  per  cola  et 
comata.  Tres  sunt  distiuctiones  in  scrip- 
lis  :  coma,  cohis  et  periodus,  ad  simiii- 
tudinem  corporis  Immani,  in  quo  sunt 
disliiictiones  quaidam  in  partibns  imius 
membri ;  sicut  suiit  articuh,  et  distincta 
membra,  sicut  manus  ct  pcdes  et  iterum 
totum  corpus.  Primie  distiuctioni  respoii- 
det  distinctio  qua»  sit  per  comata,  quia 
coma,  idem  est  quod  incisio  vel  divisio  ; 
secundae  respondet  illa  quae  est  per  cola, 
quia  colon  iuterpretatur  mtmbrum  ;  sed 


•  Al.  :  «  dictum.  « 


PKOLOlilJS. 


071 


atl  lertiam  '  respondet  periodus  :  periodus 
enim  dicitur  circulatio  a  pen^  quod  est 
circum,  et  odos^  quod  est  via.  Sola  au- 
tem  linea  circuli  completa  est,  sicut  pro- 
bat  Philosopluis.   Sumuutur  autem   ista^ 


pulchre  dicuntur  in  una  hngua,  non  so- 
naut  pulclire  traushita  in  aliam  ;  et  ideo 
quaulo  ipsc;  pra^  ceteris  pro[jlK'tis  piil- 
chriori  elo(]uio  usus  est,  tanto  magis 
translatio  a  pulchritudine  ipsius  deticit. 


distinctiones  in  Scripturis  triplicitcr.  l'ri-  Florem,  idest  dulcedinem  ct  ornatum. 
mo,  secuudum  Isidorum,  in  versibus,  co-  Deinde  etiam  hoc  ndjicieiidum.  Ostendit 
ma  esl  quaudo  post  duos  pedes  setiuitur      modum  prophelandi  apertum  et   i^xpres- 


una  syllaba^  qu;e  est  pars  alterius  pedis, 
(juia  tuuc  deciditur  pes  unus,  sicut  ihi  : 
Gloria,  laus,  et  honor.  In  hymuo  Domi- 
nica;  in  Psalmis.  Cola,  quando  accipiuu- 
tur  duo  pedes  siue  syllaba  sequente,  ut 
carmina    dulcia.   Sed   peiiodus,  quanJo 


sum  :  et  circa  hoc  Iria  facil.  Primo  os- 
teudit  nioduni  prophetandi  (|ui  diclus 
est ;  secundo  ex  modo  coucludit  ralionein 
deCectus  in  anti^jua  translatione  septua- 
giuta,  ihi,  Liide  conjicio  :  tertio  e.xcludit 
contradif.tionem     ainulorum,     ibi,    Sec 


tota  senteutia  metrice  traducta  comple-  i(j)ioi'o  quanti  Inboiis  sit  /n'o/tltetas  intel- 
tur.  Secundo  niodo,  iu  prosa,  secuiidum  lit/ere.  Non  lnm  '  /jro/jlteta,  (juasi  verita- 
Isidorum  et   Tullium,  coma   est,  quando.     tem  sub  aMiii^Muale  ohscuraus,  mystrria ; 


imperfectffi  orationes  pausatim  proferuu- 
tur,  ut  iufra  I  :  Voi  (jenti  peccatrici.,  po- 
pulo  yravi  ini(piitnte.,  filiis  sceleratis;  ct 
dicitur  suhdistinctio.  Cola,  quando  per- 
fecla;  oratioues  (MIiu  pausa  profcriiiitui', 
quainvis  |)eifecla  non  sit  seiiteutio  ;  et 
dicitiir  distiiictio,  ut  illud  ibidem ''  .  Dere- 
licpierunt  Dominitm^  hlas/jhemaveru)it 
Sancium  Israel,  alienati  sunt  retrorsum. 
Periodus,  ([uando  e.x  plurihus  orationibus 
constat  perfecta  senteutia.   Terfeio  modo 


idest  secrelu,  a  fnt/stim,  quod  est  secre- 
tiiin,  ul  incarnationem  :  infra  .\  :  liliiis 
dntus  est  nohis ;  passionem  :  infra  i.iii. 
TniKjunm  ovis  ad  occisionem  duretur.,  et 
sicul  njnus  cornm  tondcntc  sr  obmiitcs- 
cet  :  et  multa  alia.  Ad  li(/uidiim,  idest 
expresse.  Putes,  idest  [)ulare  pussis 
propter  expresbionem  fa-ti,  non  quan- 
tum  ad  modum  ijui  mag:is  ex[)rimi  potest 
de  prwleritis  quam  de  futuris  :  unde  in 
lioc  superat  Kvaiij^elista  [)ro[)helain.  Con 


sumitur    coma   a    Kaliauo    [)ro    ca[)itiilo     Jicio,   idest  siih  (juailain  conjecturatione 


uno,  super  illud  '  Isai.  xvi,  G  :  Audirimus 
superbiam  Moab ;  nh\  dicit  Iii  supeiiori 
provocavit  ad  pn-nitentiain  ;  idest  iii  sii- 
periori  ca[)itiilo.  Sed  sccuudo  niodo  acci- 
pitiir  hic.  Novnm,  iilest  a  nohis  prinio 
editam  de  h(d)ra'o  iii  lalinuiu  iiovo  ^•■euc- 
re  servato,  inodo  cjui  a[)U(l  llehia-os  csl, 
per  cola  et  comata,  (jui  iu  aliis  Iransla- 
tioiiibiis  noii  scrvahatiir.  /Ir  y>/7/;//////  dc 
fsaia:  IWc  ostendit  inodiim  dicendi  (juan- 
tum  ad  (def,'aiitium  verboriim  ;  et  circti 
lioc  tria  facit.  Primo  ponit  modiim  ;  se- 
cuudo  assif-nal  ratioucin  ex  conditioi.e 
dicentis,  ihi,  (Juiji/ir  ut  rir  nobilis  vt  iir- 
baiuv  eletjnntiiv,  t(Mlio  concludil  oxcusa- 
tionem  dijfeclus  iii  siia  translatioiie  a  tali 
modo,  ihi,  liulr  n<'cidil.  Disertus,  idesl 
(Mtiditiis  in  eloijiKMitia  a[)[)arcal,  iiobilis, 
^•(Mi(M'e,  (jiiia  fiiit  aviis  mat(Muus  vel  at- 
finis  Maiiasse  re^is  .liida,  si(Mit  (liciliir  in 
hisluria    iv  Ueg.  xix.  Lndc  nnidit.  {\\\;v 


existimo,  ethiiicis  idest  geulilihus,  ab 
Ethnon.,  (juod  est  f^ens.  Mnnjaritns. 
iMatth.  VII,  ()  :  \e(/iie  mittntis  mnnjnritas 
niite  porcos.  Abscoiiditn,  occullala.  lude 
tria  facit.  Priino  jionit  defectum  ;  s^uMindu 
ratioiKMii  (lcfccli,  ihi,  snnrtnm ;  ttM"tio 
jjiuhat  [)(M'  suain  condilioiKMU,  ibi,  Qii.v 
rum  hniir.  Abscoiiditn,  idesl  secivta.  \ec 
i(/noro.  Ilic  iclellil  coiitradiceiilium  fal- 
siiin  judicium,  sccundo  convincit  eos  per 
exemj)lum,  ihi,  /•.,'/  nihilominiis  hoc  n 
fnstidiosis  lectoribiis  /neciw ;  tortio  oslcn- 
dit  eis  ordiiKMii  reclum.  ihi.  Let/nnt  /irius 
rt  /lostrti  drs/iiritint.  C.irca  [trimuin  tiia 
facil.  Primo  ost^Midit  caus;iin  rulsi  judicii 
ex  j)arle  inl(Mleclus,  iKiKiriUitiam  ;  .secnn- 
do  ex  [larte  airectus,  invidiam.  ibi.  \us 
t/iiot/ur  ptttrrr  mnrsibiis  /tliinmonim ; 
tiMlio  ( oiicliidil  siiam  iiiltM*  coiitradictio- 
lics  coust.iiiti.iui,  ild,  .nV/<7j\  rn/o  rf  /ini 
dens    in    fliimmom    mitto    monum.    \tx 


'  Ai.  :  "  li)lum.  » 
"  Al.  :  »  uodom.  u 


»  Ptiriu.  .  o  joroiii.  iiviii.  • 
*  Al.  :  "  tamtfuam.  »  — •  *  Al. 


X  m.  • 


072 


IN  ISAIAM. 


itjntno  «judnfi  lahoria  sit  fiiofihctds  nitrl- 
liyerr.  I*sal.  .\\  ii  :  Tcnvhrosn  ii<iiiii  ni  nu- 
bibus  a.'ris '. 

Coiitra.  Siipra  (li.vil,  Ad  Hifuidnni^ 
idesl  e.vpresso,  Imiic  direrc  {'.hristi  mys- 
teriu. 

Kespomlco.  Yerum  esl  quuutum  ad 
(luaHlaui  priucipaliora. 

Morsihns,  idcsl  dectructoribus.  In 
flaminnni  ndtti»  nianuni,  idest  c.\pouo 
me  periculo.  Et  alludil  proverbio  vulga- 
ri,  (juod  babet  ortum  c.v  boc  quod  Scfie- 
vola  mauuiu  i]ua  scribam  iutcrfcil,  cre- 


dciis  l*orseuuuiu  ri^gem  iuterliccre*,  mi" 
•sil  iu  if^Micm,  (iiceus  :  l'ereat  mauus  qiia^ 
iioc  scelus  opcrata  est.  Oh  sliidiinn,,  idcst 
exercitium  S(;ieutia'.  Proplietacll.  Uic 
pouit  uiodum  tractaudi  :  ^(d  circa  lioc 
tria  liKMt.  Primo  taiii^al  tiaclalus  (jrdi- 
ucui,  quautuiu  ud  tempus,  ad  luateriuin 
et  modum  s"inul ;  secuudo  taugit  iiiten- 
lioiiem,  ibi,  Cnni  intcrdain  ad  prxsen- 
tcni  respicial  liistoriu  ;  tertio  ex  iuleiitioiie 
concludit  orutiouis  pelitioucm,  ibi,  (Jiicni 
ijnanto  jjIks  aniatis,  Paiila  et  Eusto- 
cliiuin^  tanto  jjIus  ah  co  jjctitc  ctc. 


IS-A-I.*^    I^I^OFHETJE 


CAPUT   PRIMUM 


1.  Visio  IsaiiE  filii  .\mos,  qnam  viilil  super  Judam 
et  Jerusalom,  in  diehn?  Ozi;r.  Joathan,  Anhaz  et 
Ezechiae  regum  Juda. 

2.  Audile  coeli,  uuribns  percipe  lerra,  (^uouiam 
Domiuns  locuLus  est.  Filios  euutrivi  et  e.taltavi  ; 
ijisi  auf(?m  spreverunt  me.  Cognovit  hos  possesso- 
rem  suum,  et  asiuus  pnesepe  domiui  sui.  :  Israel 
aulem  me  non  coguovit,  et  populns  meus  uou  in- 
lellexit.  Va^  giMiti  peccntrici,  populo  gravi  iniqni- 
tate,  seniini  neqnain,  filiis  sceleratis.  Dereliqnernnt 
Dominuui,  blasphemaveruut  Sauctniu  Israel,  aha- 
heuati  suut  retrorsnm.  Snpcr  qno  percutiam  vos 
ultra ,  addentes  praevaricationem  ?  Omne  caput 
languidimi  et  omne  cor  m(Brens.  A  planta  pedis 
nsque  ad  verticem  nou  est  in  eo  sauitas.  Vulnus 
et  livor  et  plaga  tnmeus  non  cst  circinnligata,  uec 
curata  raedicamine,  neque  fota  oleo.  Terra  vestra 
deserta,  civitates  vestrae  succensse  igni.  Ilegionem 
vestram  coram  vohis  aiieni  devoraut ;  et  desolahi- 
tur  sicul  in  vastitate  hostili.  Et  derelinquetnr  filia 
Sion  ut  unibraculum  in  vinea,  et  sicut  tugnrinm  in 
cucumerdrio,  sicut  civitas  ([UiE  vastatur.  Nisi  Domi- 
uus  exercituum  reliquissel  nohis  semeUj  quasi  So- 
doma  fuissemus,  et  quasi  Gomorrha  similes  esse- 
mus. 

3.  Audite  verbum  Domiui,  principes  Sodomorum, 
percipite  aurihus  legem  Dei  vestri,  populus  Gomor- 
rhae.  Qno  mihi  inultjtndiupin  victimarum  vestra- 
rum?  dicit  Domiuiis,  Plcnus  sum.  Holocaustam 
arielum  et  adipem  pingiuum  et  sauguinem  vitulo- 
nim  el  agnorum  et  hircorum  nolui.  Cum  veniretis 
ante  conspectum  menm,  qiiis  qiuesivil  h(Ec  de  ma- 
nibus  veslris,  ut  amhularetis  in  atriis  uicis?Ne 
ofTeratis  ultra  sacrificium  frustra  :  iucensum  aho- 
minatio  est  mihi. 

4.  Neouieuiam    et   sabbatum   et   festivitates  alias 


non  feram.  Iniqui  sunt  cieIus  vestri.  Caleudas 
veslras  et  solemnilates  vestras  odivit  anima  mea. 
Facta  sunt  mihi  molesta.  Lahoravi  sustinens.  Et 
cum  exlenderitis  manus  vestras,  avertam  oculos 
meos  a  vobis,  et  cum  mnltiplicaveritis  oratiouem, 
non  exaudi^m.  Manns  enim  vestrae  sangiiine  plenae 
sunt.  Lavaniiui,  mundi  estote,  auferte  uialum  cogi- 
tatiouum  vestrarum  ab  oculis  meis  :  Quiescile  agere 
perverse,  discite  bene  facere,  quaerite  judicium, 
suhvenite  oppresso,  judicate  pupillo,  defendite  vi- 
dnam,  et  venite  et  arguite  me,  dicit  Domiuus.  Si 
fueriut  peccata  veslra  nt  cocciiuim,  quasi  uix  deal- 
habuntnr  :  et  si  fuerint  rnhra  quasi  vermiculus, 
velut  lana  alba  erunt.  Si  volueritis  et  andieritis, 
me,  bona  terrae  comedetis.  Quod  si  uolueritis,  et 
me  ad  iracundiam  provocaveritis;  gladins  devorabit 
vos,  qnia  os  Domini  locutum  est. 

5.  Quomodo  facta  est  meretrix  civilas  lidehs', 
plena  judicii?  Justitia  habitavit  in  ea,  nuuc  autem 
homicidfE.  Argentnm  tnmn  versnmest  iu  scoriam  vi- 
num  tunm  mixtnm  est  aqua  ;  principes  lui  infideles, 
socii  furum  :  omnes  dihguut  munera,  sequuntur 
retrihutiones.  Pupillo  non  judicant,  et  causa  viduiE 
non  ingreditnr  ad  illos.  Propter  hoc  ait  Dominus 
Deus  exercitunm,  fortis  Israel  :  Hriu.egoconsolabor 
super  hostihus  meis,  et  viudicabor  de  inimicis 
meis.  Et  c ouvertam  mannm  meam  ad  tc,  et  exco- 
quam  ad  purnm  scoriam  tuam  et  auferam  omae 
stamnum  tnum,  et  restituam  judices  tuos  ut  fue- 
runl  prins,  et  cousiliarios  tuos  sicut  antiquitus. 
Post  haec  vocaberis  civitas  justi,  urhs  fidelis.  Siou 
n  judicio  redimetur,  et  reducent  eam  in  justitia. 
Et  conteret  scelestos  et  peccatores  simul  :  et  qui 
dereli(jnernnt  Dominnm  consnmeniur  :  confnnden- 
tur  enim  ab  idolis  quibus  sacrifiraverunt.  Et  cru- 
bescetis  super  hortis  quos   elegeratis,  cum  fueritis 


*  Al.  :  «  ibi,  Sciens  ergo  quanti  labons  etc.  quanti 
latoris.  »  Psal.  xvit  :  «  Tenebrosaetc.  » 


*  Al.  :  «  manum  qna  Etilium   interfecit,  credens 
Sillam  interficere.  » 


CAPIIT  I. 


«73 


velut  querciis  defluentibus  folii?,  et  velut  hortiis 
absque  aqua.  Et  erit  fortitudo  vcrttra  ut  favilla  stu- 
p.-E,  ct  opus  vestrum  qiiasi  scinlilla;  el  succendctur 
utruinque  siniul,  ct  uou  crit  qui  extinf?uat. 

\.  Tstc  lihor  dividitur  iu    diias   partes, 
iii  proarniiim  ot  tractatum.  Socuiida  in- 
cipit,    it)i,    Audile   cifli,   aurihim  pfrcijje 
tcrra.  Proa/mium  inducitur  quasi  titulus, 
ad    manifostatiouem    seiiueutis     operis. 
Manifestatur  autem  ex  qiiatuor.  Primo  ex 
operis  genere  ;  secundo  ex  auctore,  ibi, 
haiae;  tertio  ox  materia,  il)i,  Qnam  ridit 
super    Jiulam    ct    Jcrusalcm :  (iiiarlo   ox 
tempore,   ibi,    In   dicljus   Ozi.r,  Joal/iun, 
Ac/iaz  et  Ezcc/iiaei   rapim   Judie.  (ienus 
operis  ostenditur  in  lioc   quod  dicit,  17- 
sio  ;  \n   quo   diHerl  a  libris  bistorlalil)iis. 
quia  prophetia  est.    Osea^  xii,  10  :   Et/o 
visinnes  multiplicavi  cis.  Et  sequitiii  :  /// 
manilms  prop/ielarum    assinidalas  sum. 
Hic  oportet  tria  videre.  Primo  gualiter  sc 
habcat  visio  ad  prophetiam ;  secundo  de 
modis  |)r(i[)lietalium  visiouum ;  tertio  dc 
ditrcrenlia    propheticai  visionis  ad   alias 
visiones.    Circa   primum    scicndum   cst, 
quod  prophotia   polcst   haberc   duplicom 
iulerprctatioucm,  secundum  quod  potcst 
venire  a  p/ianos^  quod  cst  apparitio,  vel 
•A  for    faris.   Secunihim   priinain   doriva- 
tioncm  dicitur  prophetia  habcus  appari- 
tionem   dc   his  qiuo  procul  siiiil ;  cl  sc- 
cundiim    hoc  prophctia    diirort  a   visiono 
in  modo  ;  (luia  aiqiaritio  dicil  lolationoin 
visibihs  ad  vidcnlcm,  sed   visio  c  contra- 
rio.  Itcrum  se  habcnt  ex  additionc  :  quia 
visio  est  de  quibu.scumque,  scd   prophe- 
tia  do  his  qua;  procul  sunt.  Diciinlur  aii- 
Uwn  ali(iua  cssi^  prociil  a  coi^Miilioiio   iios- 
Ira  (luplicilor  ;  siniplicil(!r,  (^t    socuiidiiin 
quid.  SiinplicibM-  prociil  siint  liiliira  cou- 
tingenlia    ad    ulriiinlibol,    (|uoriim    iion 
potcst  aliciii    dolorminata     cogiiilio    noc 
in  so  nce  in  suis  caiisis  provonin! ;  ct  do 
his   propbotia    proprie    cst'.    Sccnmliim 
(luiti  prociil  siiiil  (iiioriim  (■o^Miilio  dilfii- 
git  a  cognoscoiil(!,  sicul   (iiia-dam    pi;olo- 
rita  ot  qii;o(l;im  pr;osoiiti;i  :  ol  do  liis  iion 
csl  proplioti;i  siiuplicilor,  sod  (iiio  ;id  ncs- 
cicntos.  Scd  .sccuiidum  sccundaiii  doriva- 
lioiicm     dicitiir    proplicl;i    (|uasi    procul 
faiis.  Et  sic  prophctiii  addil    siipra    visio 


nem  actum  exlcrioris  denuntiationis,  et 
visio  crit  m;iteri<ilis  respectu  prophotiae. 
Circa  secundum  scieudum  est,  quod  mo- 
di  prophclahum  visionum  distiriguuntur 
scciindum  ea  iu  qiiibus   accipitur  scien- 
tia  fiiliiri  c(jntiiigontis.   Illud  <iutcm   cst 
aiit  spcci(,'S  facta  iu  sensu,  et   dicitur  vi- 
sio  corpor;dis,  (luia    .sensiis  accipil   spc- 
cios     pr<x*scntibus     corporibiis     (luorum 
siint  :  aut  est  specics  rccepta  in  imagina- 
tiono,  ot    diciliir    visio    spiritualis,  quia 
primo  m;inifosl;itur  iu  ip-i   actus  ct  pro- 
priet;is  spiritii;ilitor,  i\\\i\^  est  coguoscore 
roin  ;il)straclam  ;i  m;iloria  ;  aut  cst  spe- 
cics  cxistcns  taiitum  iu  intellectu,  ct  di- 
citiir  visio  intcllcctualis.  Et  est  scicndum, 
qiiod    iirophotia  s;ilvatur   iii    istis   tribus 
sicut  toluin  potonti<ile  in  siiis   parlibiis; 
ciijiis  n;iliir;i  ost  (juod  sccuudum    porfcc- 
tiiin  siiam  viiiutom  ost  iii  uno,  ot  iii  aliis 
est  (iua'd;iin  pailicipatio  ct  (luidam    mo- 
tus  illiiis;  sicul  cst  in  anima,  (juod  cjiis 
tota  virtiis  salvatiir  iii   anim;i   r<itionali  ; 
et  scnsitiva  non  habot  pcrfectam  animcu 
virliilom,  ot  adliiic  minus  anima  vcgeta- 
bilis.  Proplcr  (iiiod  dicil  (iri^LTorius,  quod 
plaul;o  uoii  vivunt  por  auiinam,  scd  pcr 
vigorcm.    Simililor  ctiam    et  corpor;Uis 
visio  ot  spiritiKilis  vcl  imaginaria  est  ali- 
qiiid  prophetia' ;  scd  uon  possuut  dici  ve- 
r;i"  pro[»hctia',  nisi  add;itiir  visio  inlcllcc- 
tiKilis,  iii  (iu;i  (.*st  coinplola  ralio  propbe- 
li;o.  Dau.  x,   l  :  /utrl/i'/r/itia  r/Jm^  ojnis 
cst  in  i;/.s7V///t';  uiido  ;iiitcccdil  :  Intcllcxit 
(/ur  scrmoncm,  scilicel  I);inicl.  Visio   au- 
tom  primo  ot  propric  dicitiir  de  visiuiiu 
corporali.  Kl  ([ui;!  oiniiis  uostra  cugiiitiu 
ost  ;i  soiisibiis  ',    intor    t|Uos  visiis  polior 
osl   ol    siilitilitalo  ct    iiiiivorsaliLito,  quia 
pbiros   roriim    dilVoroiili;is  ostondil ;  idcu 
liMiisforliir  nomcii  visiva>  ooKuitiunis  iu\ 
idias  coguitioiios  intoriorcs.  Circa  ttMtiimi 
sciondiim.  qtiod  noii  (iii;rlibct  visio  iiitol- 
hMliuilis  cst  visio  prophotalis  :  esl  oiiim 
(jiiiodam  visio  iid  (|u;iiii  surticit  Iiimon  iia 
tui;ilo  iiiloll(<ctus,  sit  ut  o>t  coutoiiiplatiu 
iii\  isibiliiiui  per  priiicipia  ratioiiis  :  cl  iu 
Iiac  c(iiiloiu|)liitioiio  poiiobaiit   philosophi 
suniniiiin  fidicitatiMii  Iiomiiiis.  E^it  itorum 
(imrdiiui  coiit(>mplatio  atl  i|iiam  clevalnr 
hoino  ptM-  liimtMi    Mtloi    siinicicns '.  sicut 


'  Al.  :  "  piopiiotia  fxl. 
»  Ai.  :  «  •'jurt.  »  —  '  Al. 

xvin 


S(>ll!<U. 


k  Al 


"unirionti*.  » 


43 


674 


IN  ISAIAM. 


saiictoniiii  iii  via.  V.s\  t>liaiii  i|iia'(lain 
i)(>at(M'uin  in  patiia  ad  (|iiain  (■icvatnr 
intcilocln.s  jicr  Inincn  f,M(»ria',  vidcns 
Dcnin  pcr  csscntiain,  iiKinantnin  ost  oh- 
jcctnni  bcatitndinis ;  ct  lioc  |)I(mic  ct  por- 
focto  non  ost  nisi  in  patria  :  s(!(l  (|nan(lo- 
(jno  ad  ipsam  ra|)tiin  clovatnr  ali(inis 
etiam  existons  in  liac  mortali  vita  sicnt 
fuit  in  raptu  Pauli.  II  (lor.  xii,  2  :  Scio 
homiucm  in  Christo  ntitc  <ninos  (lUfituor- 
dedm  sivc  in  corporc  /lescio,  sicc  cxlra 
corpus  ?iescio,  Dcus  scit,  raptum  hujusmo- 
(ii  usfjuc  ad  tertium  cxlum.  \'h\  dicit 
G/ossa,  qnod  vidit  sicul  illi  (jui  snnt  de 
lortia  hicrarcliia.  Nulla  antem  istarum 
ost  visio  pi'ophotalis,  (juia  ad  ipsani  noc 
hunon  naturalo  ncc  Inmoii  lidci  snfticit; 


'  ad  donnim  Dcn,  slcut  pot(!st  III  Hcg. 
XII.  Iiahori.  ///  dichus.  Ilic  notitlcatur 
opns  cx  tomp(ji(.';  ot  pdiinntnr  (piatnor 
rcf;(\s,  (|n()  tcinpon!  Isaia-  piophotiam 
hanc  cdidit  :  uiKh;  (|nidain  dividnnt  hnnc 
lihrnin  socundum  tempora  regum  sub 
(|nil)ns  revclationom  acccpit.  Ut  in  priina 
paite  ponantur  ca  (}ua'  vi.sa  sunt  lcmpo- 
rc  Ozia' ;  in  sccunda  ca  quto  visa  sunt 
tompore  Joathan,  in  vi  cap.:  In  anno 
(juo  mortuus  cst  Ozias^  el  inde  usque  ad 
tinom  XIV  nhi  dicuntur  ea  qu;H  sunt  visa 
tompore  Achaz  *  Scd  (juare  non  facit  men- 
tionem  de  regihns  Israel,  sicnt  Osee  in 
suo  titulo  facit  mentionem  de  Jerohoam 
filio  Joas,  cnm  fiicrint  contemporanoi  ? 
Ad  qn(jd  dicitnr,  (inod  isto  prophetavit 


sed  olevatur  ad    ipsam   inlclloctns   pro-      contra  diius  trihns  principalitcr  :  ct  idco 


phota'  pcr  lumcfi  gratia^  gratis  data;, 
quod  est  doniim  prophetiffi  :  inMjne  enim 
attingit  ad  videndiim  Denm  proiit  ost 
ohjcctum  lioatitndinis,  scd  pront  ost  ratio 
eornm  qiuo  iioitinont  ad  dispositionom 
iiominnm  in  mnndo.  Simiht(ir  non  omiiis 
visio  corporalis,  vel  imaginaria    dicitur 


eorum  reges  tantum  in  tilulo  hahct;  sed 
ille  contra  utrosque. 

Item  qua^ritur  quare  non  fit  mentio  de 
Manasse  rege  Juda,  snb  (pio  etiam  pro- 
pliotavit,  cnm  constct  onm  non  amisisse 
spiritum  prophetiio. 

Ad  quod  dicendum,  quod   omnia  (juae 


prophotica,^ed   illa  tantnm  (jnae   fit  per      in  hoc  libro  scripta  sunl,  temporihns  pro- 


spcciem  spccialitor  divina  virtute  ad   hoc 

ordinatam,  nt  sit  in  signum   alicnjus  fu- 

luri,  sive  vidons  sive   alio  modo  intelli- 

genliam '    accipiat.    Aiictor    tangitur   in 

hoc    quod    dicit,    Esaise  filii   Amos.    Et 

qnamvis  iste  Am(3S  fuerit  propheta,  quia 

ponitur  in  titnlo    prophetise,    secundum 

regulas  Hebraioriim ;  non   tamen  est  ille 

(jni  cstdc  numero  XII  prophetarum  ;  quia 

aliis  olementis     apnd   Ilchra^js    utor(jue 

descrihitur.  Materia  langitur  in  hoc  quod      qnod  principaliler  intentio  ejus  est  circa 

dicit,  Quam  vidit  super  Judam  ct  Jerusa-      advcntum  Christi,   et   gentium    vocatio- 


phetarum  vidit.  Sed  non  erat  decens  ut 
propheta  qui  principalitcr  consolationis 
cst,  in  comminalione  tcrminarctur  ;  aut 
qnod  temporo  mali  regis,  (jui  iram  Dei 
provocabat,  Dei  consolatio  praidicaretur. 
Jer  XV,  4  :  Dabo  eos  in "  furorem  univer-  .  , 
sis  regms  terrse. 

2.  Hic  incipit  tractatus  istius  lihri  : 
nnde  accipietnr  divisio  secundum  cxi- 
gcntiam    matoria^.    Dictum    cst    autem, 


or 


lem,  quia  de  his  qua»  pcrtinent  ad  Judam 
etJerusalom.  nt  ly  super  accipiatur  pro 
de  secundum  translalionem  Symmachi, 
\c\  pro,  idest  contra,  secnndum  Septna- 
ginta  :  ut  Juda  snmalnr  pro  torra  dna- 
rum  tiihuum,  ot  Jorusalom  pro  Metropo- 
li  illius  regionis.  Vel  Juda  pro  sorle  Juda', 
et  Jerusalem  pro  sorte  Henjamin,  (juia 
in  sorte  illius  erat  quantum  ad  corpus  ci- 


nem.  Constat  autem  quod  '  utiiversas  viw 
Domini  misericordia  et  veritas ;  ut  dicitur 
in  Psalm.  xxiv,  10.  Unde  Christo  nato 
dictum  est  a  Simcone,  Luc.  ii,  34  :  Ecce 
hic  positus  cst  in  ruinajix  et  i?i  resurrectio- 
ncm  mult(n'um  in  Isracl.  Et  intrantibus 
gentibus  dictum  est  ab  Apostolo.  Rom. 
XI,  25  :  CcBcitas  et  parte  contingit^  in  Is- 
rael,  donec  plenitudo  gcntium  subintra- 
vitatis,  quod  (M'at  in  planilie ;  qnamvis  ret.  Dividitur  ergo  iste  liher  in  dnas  par- 
(juantum  ad  vorticom  montis,  iii  (|U0  tes.  Iii  prima  ponitnr  comminatio  divina^ 
erat  turris  David  el  templnm,  portincrct     jnstitiaj  ad  cxcidium    peccatorum ;  in  se- 


'  Al.  :  «  iulelligeiitiam.  » 

*  Al.  :  «  pertinereut.  »  —  *  Al. 


«  Achaz.  » 


*  Al.  :  i"  Ozi.T.  ->  —  s  Al. 
8  Al.  :  «  coutingit.  » 


«  constat  (luod.  » 


CAPIJT  I. 

riiiida  consokitio  divina^  misericordia'  ad      P.salm 
resurrectioncm  justorum,  '  cap.  xi,,  ibi, 
Comolamini.   Prima  iii  tres,  Cum  cnim 
principalitcr  supcr  Judam  et   Jeru.salcm 
hxjuatur;    in    prima    parte   commiuatur 


675 

xijx,  t  :  AdvDcavil  C(vlnm  dnsur- 
stfi/i,  ot  lcrram  disccrnerf  pojntlum  fjus. 
Sed  quaudofiue  vocahitur  ut  istrumen- 
tum  divina^  ultionis.  Sapient.  xvi,  24  : 
Greatura  crcatori '  suo  dcserviens^  excan-  *  tihi  fac- 


duahus  tril)ul)iis  pccrautihus;  in  sccuiida      dcscct  in  t(trmcnlum  adrersus  iniustos. 


tori 


aliis  eas  pcrscqucutiljus.  vii  ca[).,  Et  fac- 

tum  est  in  dicbus  Achaz  filii  Joal/Km  filii 

Ozias  rerjis  Jiula,  ascendit  Rasiu  I{e:/:  Sij- 

ria;,  et  Phucce  filius   Rtnncliiv.   rcx  Israel 

in  JerusaUtm  ad  prxliaudum  contra  eam 

HcBC  dicit  D(miimis  Dcus  :  N<ni  stahit,  et 

non  erit  istud.  \\\  tertia  liberat  ab  hosti- 

hus   immiiicntihus,   xxxii    cap.    liccc  in 

justitia  regnahit  /iex.  Prima  dividitur  in 

duas.  In  prima  reprobat  culpam,  et  coin- 

minalur  po-nam  corriji^entem  ;  iii   scciiii- 

da  comminalur  poenam    condcmnantcm 

incorrigibiles.  vi  cap,:  fn  anno  c/uo  mtu'- 

tuus  cst  rcx  Ozias,  vidi  Dominum  scdcn- 

tem  sujjersolium  cxcclsum  ctdccatum.  Pri- 

ma  divitur  in  duas.  In  prima  arguit  de  ciil- 

pa  ex  parte  aversionis,  in  sccunda  ex  parte      /?.7y-,  et  jiortie  ejus  desolamini  cehcmen- 

conversionis.  ii  cap.,  ihi,    Verbum   quod      tcr.  Quarto   ad  magnificandam   Iwtitiain 


Scd  vidi'tur  inconvcnicns  fiuod  terra  et  ' 
co^lum,  (jua'  sunt  insensitjiles  creatura?,     ) 
voccntur  ad  audieiidum. 

Sed  dicendum,  quod  ad   ea  qiiae  sunt 
rationalis    natura',    vocntur    insensihilis 
creatiira  proptcr  qiiiiKiuc.  I'rimo  ad  os- 
tcMidciidaui      rlivinam      [lotcutiam.      Job 
xxxviii,   10  :  *  Conc/usi  cam  tciuiinis.  Kt    '  circum- 
Itom.  IV,  1  /  ;  l  ocat  ea  (juie  non  suut  tan 
(/uam  ea  fjiuv  sunf.  Secuudo  per  eviden- 
liani.  II  Keg.    xii,  2  :  Efjo    vero  faciam 
cerhum  isttul  iu    cons/jcctu  omnis  Israc/, 
ct  in    cons/icctu    so/is.  Et    Luc.   xix,  40  : 
Dico  ro/ns,i/uia  si  hi'  tacchuut.    /ajiides  '  tncuerint 
r/ama/niut.  Tcrtioad  exag-gcraiulam  mali- 
tiam.  Jcr.  ii,  12  :  0/istuj)escite  C(p/i  sujier 


vidit  Isaias  fi/ius  Amos  suj)cr  Jtidam  ctJe- 
rusa/em.  Prima  iii  duas.  In  prima  arguit 
iii  eis  peccatum  avcrsioiiis  a  ciiltii  Dei ; 
in  secunda  a  juslitia  proximi,  ihi,  Quo- 
modo  facta  cst  meretrix  civitas  fuic/is,  /)/e- 
najudiciil  Prima  iu  trcs.  Iii  |)rima  iii- 
crepat  culpam ;  in  secuiida  |>ro  ciiipa 
comminatiir  pccnam,  ibi,  Tcrra  vestra  dc- 
scria,  ciritates  rcstrx  succcns:!^  /<y///,  re- 
(jioncm  rcstram  coram  vohis  a/icni  dcvo- 
rant ;  et  dcsohi/ntur  sicut  in  vastitatc  /los- 
*tili.  In  tertia  qiucrit  puMia-  mcdclam,  ihi, 
Audite  vcrhum  Domiui,  /irinci/ics  Sodo- 
morum.  Prima  iii  Ircs.  Iii  [iriuia  ([iia-rit 
judicii  testem  :  iii  scciiuda  argiiit  pcccati 


Ps.  xcv,  1 1  :  L.r(cntur  c(e/i,  et  exu/tet 
terra.  Ouinlo  ad  stu[)ciidum  tristitiam. 
(1sea',  IV,  '.\  :  l^ro/itcr  /lor  /lu/c/ut  tcrra, 
ct  iufirmahittir  omnis  (/tti  hahitat  in  ca. 
Ac  si  diceret :  Peccatiim  vestrum  cst 
adeo  palens  quod  ah  iiralioiiabilihus,  si 
\'\i)r\  [lossct,  convinccrcliir ;  et  similiter 
de  aliis.Vel  cst  ibi  mctonyinia,  ul  pona- 
tiir  c(i'lum  [>ro  .Xngclis,  ct  tcrra  [)ro  ho- 
miiiihiis,  ra>//,  [iliiralc  [iro  singulari.  Vel 
(|uia  ad  liltcrain  siinl  [>lurcs  coMi  et 
iiiiiim  cciitniiii  (iiioil  cst  lcrra.  Ihuninus 
hictttus  csf.  I[>sum  lo(|uciitcin  audiatis, 
(|ii(i  lo([iu'utc  facta^estis.  P.sal.  <:xi.vui, 
"i  .Di.rit.,  ct    farta    Mtnt :  i/isr    mandarif^ 


dcformitatcm,  ihi,  l'i/ios  cntitriri ;  i/isi  uii-      ct  rrcata  stint.  .\udifr  nvii,  qiiasi  dislau- 


fcm  s/ircrcrtiitt  iiic  ;  iii  lcilia  oslciidil  [icc- 
caiiliuiu  incorrigihilitalciii,  ihi,  Sti/icr 
(juo  /)crcuti(un  vos  ti/tra,  adt/cutcs  juwvu- 
ricationcm  ?  Uei|uiiil  aiitcm  creaturam 
in  tcstem  iu  judiciiiin  [icccali,  (|ua'  ctiam 
Cucrat  tcstis  in  ol>lii;aiionc  [>ra'cc[>li.  .1//- 
tiilc  nc/i,  ct  nitri/uis  /icrri/ir   fcrra.  Dciit. 


Ics  :  jirrri/ic  trrra,  (juasi  pro[)inqua.  /V- 
iios  cntttriri.  Ilic  ostcudit  [)cccnti  defor- 
iuilalcm  :  ct  circa  hoc  tria  facit.  Primo 
ostcndit  contcuqitum  in  alVcclu*;  sccuii- 
do  iguoraiiliam  iii  iutcllcctii,  ilti,  Ciujno- 
rif  lnts  /losscssnrcui  'iuum  ;  tcrlio  avcr- 
sioncm  iu  oi^cris  cncdu,  ibi,   \\r  tjrtiti 


xxxu,   \.  :\ttditc  rir/i  i/ti.i'  /oi/uor.  I'ucrat  /icrrutriri  rtc,  Kl  scrvaliir  hic  ordo,  ut  cx 

cnim  crcatiira  testis  ohligationis  ad  [na--  coiilciui^lu  agprravcliir   iKiioranlin,  idcsl 

ccplum.    Dculcrou.    \\\ii.    Niinc    aiilciu  noii     igiioranlia     cxciisct    conlcm[)tiim. 

iuvocatiir     nl      arhilcr     tran.sgrcs.sionis,  Coutcmplum    aKK«"^J»l    P*^'*    bcucllcium 


'  Al.  :  «  i!»lormn.  » 


•  Al.  :  ■•  facU.  »    — '  Al.  ;  «  «'ili-.tu. 


r>7R 


1\  ISAIAM. 


impoiisuni  :  nudo  riiTa  priinmn    <liio  fa- 
cit.  Primo  ('(nninninorat  Itoncficinin  ;  se- 
cnndo  inf^riatitiKlinis  vilinin,  ibi  Ijtsi  au- 
trni  s/)rrrrn//if  lur.   Ponit    aiitcin  tiiplcx 
bonclicinm.  I'.'iiniiin  ost   lilialis   a(]o|»lio- 
nis,  cnm    dicit,   l-iiuni.    Kxod.iv,  22  :  ¥i- 
lius  jtrimofjnnttiH  mPtts  hrarl.  Secnndum 
solicitto   edncalionis,  ibi,  Enntrivi.  Sa[). 
XVI,  20:  Ant/rlorum  escanutriviMi /)<>/)u- 
lum  tuum.  Tortinm   sinp:nlaris  oxallatio 
nis,  ibi,  Et  rxalturi.    Sap.   xi,  1)  :  ()s/r/i- 
de/is  /)cr  sifi/n  qi/x  ti///c  fi/it.,  qurmad/no- 
dum  t/ios  exaltares.,  et  adve/'sarios  eoru/?i 
?ieca/'es.    Primura    (inantnm    ad    palrum 
assumptioncin   et    cxaltationem ;  secuu- 
dnm  in   tiliorum    libortatem ;  tertium  in 
liostinm  siibjngationom.  //)si  autem  spre- 
ver/i/it  /ne.  .lor.  iii,  20  :  Qiiomodn  si  con- 
temnat  //iiilier  anuitore/zi  sui/m,  sic  con- 
tempsit   me  domui   Israel.    Iguoranliam 
autem    aggravat  per    brutorum    e.xem- 
plum  :  unde  circa   boc  duo  facit.  Primo 
indncit  cog-nitionom  brntornm ;  socundo 
ignorantiam   poccatorum,   ibi,  Israel  a/i- 
tem  me  no/i  cog/wvit.  Co/j/wvit  bos  pos- 
sessorem  si/um,  et  asi/ius  praesepe  domi/ii 
sui,  qnadam   consurtudine   bcueficii.  Is- 
rael  autetn.  .\.rguit  in  eis  dupliccm  igno- 
rantiam;  scilicet  pra^cipicntis,  cum  dicit, 
No/i  cog/iovit  me.,  contra  id  (inod  dixerat, 
Possessorem  suum  ;  ct  contra    rationem 
uominis;    Israel :   Israel    cnim,     vidons 
Deum,  interpretatnr.  .Joau.  xvi,  3  :  Non 
nove/^mt  Patrem.,  /leq/te  me.  Et  iguoran- 
tiam  legis  :  Et  popuius  meus  no/i  intel- 
iexit ;  cou\vi\  id   quod    dixcrat,  Prcvsr/ye, 
et  quod  dixorat,  Popuius,  qui  legislatoris 
praeceplis  subjicitur.  Oscie  viii,  12  :  Scri- 
bam  eis  muitipiices  ieges  meas,  quss  veiitt 
aiiense  co/nputatae  sunt.  EfTcctum  aiitem 
opcris  aggravat  per  confirmatum  usum  : 
undc  primo  ostcudit  confirmationem  ;  se- 
cnndo  eorum    avcrsionem,    ibi,   Dcreli/i- 
queru//t  Domi/u/m.    Confirmationom   os- 
tendit  primo  pcr  peccati  consuetndinem, 
quffi   inducit    liabitum  :  nude    dicit,    Vae 
genti  peccatrici.  Sic  enim  est  peccator  ox 
habitn  sicut  cantor  ex  artc,  vel   officio, 
Infra  xlviii  :   Tra/isgressorem    ex  ve/itre 
vocavi  te.  Secuudo   per  peccati   prompti- 
ludiuem,  quai  cst  quasi  qiuedam  gravi- 
tas  in  peccante.  (ircgorius  :   ((  Pcccatum 
quod  per  pcjenitentiam  non  dilnitnr,  mox 


sno  pondcrc  ad  alind  trabit.  »  Psal.  xni, 
.'{  :   I  'riorrs  pedrs  rori//n  tid  r  ffii/uieiuit/m 
sa/tguinem.  Tertio   ox  peccali  successio- 
iK^  :  (|iiia  [tcccafa  patrnm  imitantos,  qna- 
si  (!X  |)r()[)agationo    babont  :   iiiidc  dicit, 
Semi/ii  nrjptum.,   idost    possiinornm,  sc- 
cnndiim  aliam  translationom.  Ps.  cv,  6  : 
Vrccavimm  cum  patribus  nostris,  in/tiste 
rgimtts,      iniquitatem     fecimus.     Quarlo 
qnantnm  ad  pocc-itornm  inagnilndinem, 
cnm  dicil,  l'iiiis  scrieratis.    Ezocb.   xxii, 
})  :    Viri  drctractores  fitr.runt  in  te,  ad  ef- 
ftt//dr/id//m    sa/igitinrm,    sceius     operati 
stt/it   in    medio   tui.\\\h'i\.  i.vii  :  Nitmquid 
non  vos  fiiii  sceiesti,  seme/i  mendax  ?  Su- 
per    quo   percutinm  vos  uitra,  addentes 
prxvaricafionem  ?  Hic    ostendit     peccati 
iiicorrigibilitatom,    rcmovens     triplicom 
corroctionis  modura.  Primo  illnm  qui  »!st 
pcr    divinum   flagellnm,    dicens,    Supter 
qito,  idest   ad  quid,   addentes,  ut  scilicet 
nndo  corrigo  ind(!   addatis  peccata?  .Icr. 
II,   30  :    Frustra  percussi  fiiios  vestros  : 
discijjli/iam    non      rcce/wrunt.    Secundo 
illnm  qui  cst  per  proximi  consilium  vol 
auxilium,  cum  dicit,   Omne    caput  ian- 
guidiim:  quia  nullus  est  idoueus  ad  suc- 
cnrrcndum  altcri  propter  propriam  infir- 
mitalcm.    Et   lioc    ostendit    quantum   ad 
pcrsonara    regis    vcl    principis,   dicens : 
Omne  caput  ianguitlum.  I  Reg.  xv,  17  : 
No/me  citm  parvuius  esses  i/i  ocuiis  titis 
caput  in  tribubus  Israel  factus  es  ?  Quan- 
lum  ad  persouain  sacordotis,  Om/ie  cor 
moerens  :  cor  enim  primo    recipit  vilam 
ab  aiiiraa  et  transfundit  in   corpns,  quasi 
modinm  intcr  animara  ct  corpus ;  ita  sa- 
ccrdos  cstmedius  intcr  Dcum  ct   popu- 
Inm.  Exod.  xviii,  19  *  :  Tu  e/'is  eis  in  his  "  Esh 
quse  ad  Deitm  perti/ient.    Quantum   ad     ^" 
pcrsonam  privati  hominis,  cum  dicit  :  .4 
pia/ita  pedis  usque  ad  verticem  Jion  est  in 
eo  sa/iitas.    Iufra    lvi  :   Omnes    i/i   viam 
suam  dccii/iave/'ttnt  unustptisque  ad  ava- 
ritiai/i  sttam,  a  sui/i/no  usque  ad  novissi- 
mum.  Et  notandum,  quod  inidoneitas  re- 
gis  osfcuditur   in  languore,  quia  subve- 
nire  non  poterat  pnnicndo  per  potentiam. 
Ecch.    vn,  6  :  Noii  quxrere  fieri  judex, 
nisi  virtute  vaieas  irrumpere  iniquitate/n. 
Saccrdotis  autem  iuidoueitas   ostenditur 
iii   mcerorc,  per  quem    fit  inidoueus  ad 
sacrificia,  quibus  expiabat  peccata.  Lev. 


CAPrT  I. 


677 


X,  19  :  Qiiomodo  potui  coinederc  enm, 
aiif  placere  Domino  iti  ccnremoniis  mentr 
li((/iibri?  I*sal.  xcxix,  2  :  lnlroite  in  C(nis- 
pectii  ejiis  in  cxullatione.  Piivatiis  potc- 
rat  coriif^crc  pcr  exempliiin  ;  ct '  idco 
ostcuditiir  iaidoiicus  pcr  pcccatuin,  (jiiod 
dcsiguatur  iii  privationc  sanilatis  :  A 
planta  pedis.  \\-d\.  xiii,  3  :  ()rn)ies   decli- 


fructus.  Dcut.  XXVIII,  ol  :  Decoret  fruc- 
ti(ni  junientor((rn  luor((m,  nc  fruqes  ter- 
rx  tun',  donec  inlereas.  Desolahitur., 
quantuni  ad  dcstructioncm  arbnriiin  et 
vincaruni.  Jcr.  iv,  !.'{  :  Vic  )(o/ns,  fjuo 
niain  vastati  suni((s.  Tcrfio  (juuutuin  ad 
caplivitatcra  liominum  :  unde  :  Dcrelin- 
q((f'tur  Fitia   Sion,    idcst  Jerusalem,  vel 


naverunt,  simul  inuti/es  factis((nt ;  scaViccI      templuin,  unde  erat  custodia  totius   pro- 


ad  corrigcndum.  Tcrtio,.  ibi,  Vuln((setli- 
v(n\  rcmovct  modum  (jui  cst  [)cr  liiima- 
iium  studiiim,  sicut  (|uand(j  alicjuis  dis- 
ponitur  ad  gialiam,  (jUt'e  delet  peccata, 
per  bonu  opcra.  llmle  dicit  :  Vulnus, 
culpa  patens,  et  livor,  invidia  latcns,  el 


viuciai,  ut  solilaria,  et  ut  umhraculum  in 
vinea,  pott  viiidcmiam.  infra  v  :  Vinea 
enim  Domini,  don(((s  Israel  est,  et  vir 
Judu  fjermen  delcctahile  ejus.  Sicut  tu- 
fj((rium  in  cucumerario,  post  fruclus  ul- 
limos   coUectos,  pcr  quos  significat   pa- 


plaja   tuinens,   supcrbia  inflans,  non  est      tres.    Oseee  ix,   10  :    Quasi  prima  poma 


circumVujata,  vinculo  lcgis  rcfrahciitis. 
Jer.  II,  20  :  A  sxculo  c(n(fre(jisti  j((fjum 
mfmm.,  rupisti  vincula  mca.,  duisti.,  Ao/< 
serviam,  (luanfiim  ad  primum  :  nec  cu- 
rala  medicamine.,  carltale  sanantc,  (luan- 
tum  ad  secundum  :  Prov.  x,  12  :  IJni- 
versa  dclicta  operit  caritas  :  ner  fota  oleo., 
hiimilifatc  lciiicntc.  Juditli  ix,  10  :  ll((mi- 
li((m  et  ma.ns((etor((m  tihi  seinper  plac((it 
agnm  dcprecatio.  Ecd.  iii,  20  ;  Quanto  *  major 
es,  tanto  majis  humiUu  te  in  omnihus. 
l*rov.    XV,    I  :    Hcsponsio    mollis  frainjit 


ficulnex,  in  cacumine  vidi  patres  eorum. 
S(C((t  civitas  (paii  vuslatur.,  quia  metropo- 
lis  crat  Ezech.  xxxiu  21  ;  Vastata  cst  ci- 
vitas,  ail  ille  f/ui  venerat  de  Jcrusalem. 
Jcr.  VI.  (1  :  llxc  est  civitas  visitationis  : 
omnis  cahdnida  in  medio  ejus.  \isi  Do- 
i/iinus  (•.rercitu((m  rflifpiisset  nohis  .semen 
Hic  [)()iiitur  consolatio  cx  promissiono 
libciaudi  scmiiiis.  ricliqiiit  autcm  Doiui- 
nus  eis  semcn  carnis  congregalum.  In- 
fra  xi.iii  :  Ah  oriente  add((cam  semcn 
t ((/(//(,  i-l  ah  uccidente  con(jre(jaho  tc.  Se- 
iram.  Jud.  ix,  *J  :  Numfjuid possum  dese-  men  bcucdictionis  promissum.  Gal.  m, 
rcre  pin(p(edinem  meain.,  (p(a  dii  utuntur  10  ;  Ahr/dix  dictcv  sunt  //r/nnissitnies,  et 
ct  hmnines  ?  Tcrr/i  vestru  deserta,  civita-  semini  ejus.  Scmcn  i^ricdicatiduis  diiru- 
tes  vestras  succcnsiv  i(jni.  in  lioc  comnii-  sum.  lufra.  \xvii  :  Q((i  /'jrcdienlur  im- 
uafur  puMiam  :  ct  primo  ponif  i^unilioiiis  petu  aJucoh,  /l/irehitet  (/erminahit  Israel : 
Judicium;  sccundo  consolationis  ([iialc-  et  iin/jleh((nt  fariein /irhis  semine.  ScmQn 
cumijuc  solafiiim  ibi,  Aisi  dominus  exei-      san(  torum  n(.>vum.  InfraLxvi  :  Sicut  ctvli 


rituum  reli(/((issrt  nohis  srmen.  PoMiam 
[loiiit  fri[)licem.  Primo  (|iiaiifiini  ad  dcs- 
friiclioncm  possessioiiiini ;  uiidc  dicif, 
Terra  veslrf(  deserta,  ([iiaiifum  ad  cam- 
pcslria,  (|iia'  ifa  inculfa  ciiiuf  sicuf  dcser- 
fiiin.  Infra  vii  :  Ve/ires  rniin  rt  s//ina' 
rr///il  /n  universa  terru.  Civitates  resliw 
snrrens.v  ijni,  (|iiaiiliim  ad  iiibaiia. 
Amos  11,  ."),  Milliiin  i/ji/r/K  iii  J//di///i,  ri 
drvoruhil  a'drs  Jrr((sulrin.  .Icr.  i\ ,  20  ; 
Asjjc.ri,  el  ecce  Carmelus  desertus,  et  om- 
nes  urhrs  rj((s  destr((rt;v  //  ///rir  Ihnnini 
rl  /(  fucd'  furiiris  rjus.  Scciiiida  [Ki-na  csl 
(jiiaiifuiu  ad  dcslructioncm  fcrra>  nasccn- 
tiuin  :  iindc  dicif  :  Hr/jinuriii  /'rs/nnn  i  n 
r/iin  nohis   alieni  dev/jr/(iil,   (|imiiIiimi  .id 


m/vi  et  terra  novUy  //u.r  ei/(j  facio  stare 
coriiin  ine,  sic  stahit  seinen  v/strum  el  no- 
mri/  vrstrum,  d(cif  Dominus. 

iilios  rnulrivi  rt  craltuvi,  ijisi  autem 
s//rercrunt  ine.  Ilic  iiotanda  sunl  tria  : 
st  iii  (>f  uufiifionis  bcncticium,  cxaltatiu- 
nis  privilcgiiim.  iiigrafituilinis  contouip 
tiini.  Niifiivil  liuidcm  fcinporc  lcgis, 
(|uaiido  adliiic  licrc^  [)ar\ulus  crat,(iul. 
\\ ,  |>rim()  rcticiciis  |)romis>is  in  patribus. 
(ial.  111,  10  :  .Xhralur  diclx'  sunt  /ntnnissio- 
nes.  Sccutido  gtibcrnans  Judicii.s  iii  logis- 
laloiibiis  Psalm.  (Xi.ii.  20  :  .\itn  fecit  tn- 
litcr  iinini  natinniy  rl  judicia  sun  non 
niiniifestaril  ris.  Tcrlio  defondcns  auxi- 
liis  iii  Jtidicibus,  cf  llcLrilHis,  Judilh  v,  25  : 


•  Al.  :  «  8('d.  » 


678 


IN  ISAIAM. 


Deits  cortim  defendrt  rns,  rt  vritutis  in 
ui)/)rohrii(in  iinivers;r  lrrra\  (,)iiart(»  eni- 
(livit  monitis  iii  pntplietis.  Malurli.  ii. 
44  :  Et  trsli/initiis^  rst  /)oiitini/s  intrr  tr 
et  n.rorrnt  jnihrrldtis  tii.i'.  (Juiiilo  conf- 
xil  lla^ellis  iii  hoslihus,  II  Mach.  vi,  i'.\: 
Etenim  non  mitlto  temiiore  sinrrc  pecca- 
toribus  ex  sententia  aijere,  sed  statim  nl- 
tiones  ad/iihrre,  magni  heneficii  est  indi- 
cium.  Seil  exaltavil  leni[>ore  f,M'atia'  pri- 
mo     sccuiitluin     caniis     assiimplioiiem. 


ea  <|ua'    siiiit  a    niajorihus   aiidita,   facile 
percipiiint  minor(;s. 

Ilem  ciim  relim|uat  eis  semen,  (jiiare 
comparat  eos  S<Miomitis  et  (iomorrha'is. 
(|ui  p(;nitiis  consumpti  sunt  V  l.l  dicen- 
(liim,  (]UO(l  (|uantum  ad  incorri(.,^ihiles 
coinparat  piopler  duo.  1'rimo  propter 
peccati  simililudinem  :  infra  ii  Et  pue- 
ris  alienis  adlixserunl ;  el  j)ropler  puhli- 
cationem  :  infra  iii  :  Prrcatum  suiim 
quasi  Sodo/na  pr;cdi<:acrriint,  nec  ah.scon- 


llehr.   11,    1(>  :  Xitsijiiam  Anyrlos  aj/pre-     dcru/it.  El  ciim  fuerint  (juinque  civitates 


/icndit ;  sed  seme/i  Ahralur  appreliendit . 
Secundo  per  personalem  priedicationcm. 
Matth.  XV,  24  :  Non  su//i  //lissus  /iisi  ad 
oves  (jUcC  j)crierii/il  do//ius  Is/'ael.  Tcrtio 
pcr  suam  convcrsationcm.  .loan.  x,  32  : 
*  osicndi  Mttlta  ho/ui  opcra  *  oprratus  sitm  in  vo- 
P^^ire^^^o^  his :  proptrr  tptod  optis  vultis  me  lapida- 
prof.ter  jc ?  Quarto  per  miraculorum  opcratio- 
rumopus  ncm.  Joan.  IV,  ct  Luc.  VII,  46  :  Qttia 
mc  ffipidn- p,.f)jj/ig((f  i,ut(/nus  su/'/'exit  i/i  /lobis,  et 
quia  Detts  visitavit  jdrhem  snam,  Quinto 
pci'  discipulorum  pra'dicatioiiem.  1'salm. 
XLiv,  17  :  Pro  pat/'ihus  tuis  /lati  su/it  tihi 
filii:  co/istitues  ros  jjrinci/)es  sttjm'  om- 
nem  tcrram.  Scd  e  contrario  illi  Christum 
vitupcraut,  Luc.  iv,  22  :  No/i/ie  /lic  est 
filius  Josep/t  ?  Scciiiido  doctrinam  impro- 
bant.  Matlh.  xxvi  ct  Luc.  xxiii,  2  :  A 
Galilxa  uscjue  liuc,  httnc  i/ivenimus  suh- 
vertentem  (/entem  nostram.  Yitam  l)las- 
phemant.  Matth.  ix,  H  :  Qttare  ctt/n 
publica/iis  et  j)eccatorihus  manducat  //la- 
gister  vester?  Miracula  pcr^^crtunt. 
Matth.  IX,  34  :  In  pritici/)e  dse/no/tiorttm 
ejicit  dxmo/iia.  Discipulos  occidunt. 
Matth.  X,  16  :  Eccc  mitto  vos  ut  oves  i/i 
medio  litporom. 

3.  Hic  ponitur  mcdicina  contra  pce- 
nam  :  et  primo  convocat  ad  audiciidum  ; 
sccundo  rcmovet  iniitile  remedium^  ihi. 
Quo  mi/iil  ievWo  adhihetur  salubre  coii- 
silium,  \h\,  Lava//iini,  mttndi  cstotr.  Con- 
vucat  autem  ad  audieudum  primo  majo- 
fes ;  ilicens  :  Auditc  vrrhit/n  Do//ii/ii, 
pri/icij)es  Sodtmiorum ;  secundo  minores, 
ibi,  Populus  (jomorrlix. 

Sed  quare  invitat  majorcs  ad  audieu- 
dum  et  minores  ad   percipiendum?  Quia 


suhversB',  nihilominus  pr;ecipuc  compa- 
rat  istis,  (jiiia  siint  pra^cipuse  intcr  alias. 
Et  propter  hoc  etiam  principes  comparat 
Sodomitis,  quia  civitas  illa  metropolis 
erat,  sic  ut  palct  Gcncs.  xiv.  Priiicij)um 
autem  est  audire  aDomino  veihum  suum 
et  populo  legem  imponere ;  et  ideo  invi- 
tat  illos  ad  audicntiam  verbi,  et  popu- 
lum  ad  perceptionem  lcgis.  Quo  mi/ii? 
Ilic  ostendit  inultilitatcm  rcmedii  quod 
apponebant  :  et  primo  quantum  ad  sacri- 
ficiorum  ohlatioiies ;  secundo  quantum 
ad  festt>rum  cclehrationes,  ibi,  Neo//ie- 
/lias  vestras  et  sahbatum  et  festivitates 
alias  /lon  fera/n;  tertio  quantum  ad  di- 
viiias  orationes,  ibi,  Et  cum  exte/ideri- 
tis  manus  vestras,  avertam  oculos  meos  a 
vobis.  Circa  primum  duo  facit.  Primo 
rcprohat  oblationem  de  animatis  ;  secun- 
do  dc  inanimatis,  ibi,  l/ice/isum  ah(i//ii- 
/latio  est  mi/ii.  Iii  sacrificiis  aiilcm  ani- 
malium  erat  aliquid  quod  totum  cedehat 
in  cultum  Dei ;  sicut  holocaustum,  quasi 
totum  inccnsum,  ab  olo/i.,  quod  esl  to- 
tum,  et  cait/na.,  quod  est  incendium. 
Uiide  adeps  totus  adolehatur,  ut  habetur 
Levitic.  l,et  sanguis  totus  efrundcbatur. 
Lctivic.  iu^  Qua'dam  autcm  erant  qua» 
partim  cedcbant  in  cultum  Dei,  partim 
iii  usum  ministri ;  sicut  hostia  pro  pec- 
cato ;  nisi  (juaiido  erat  pro  peccato 
sacerdotis  vel  multitiidinis,  Levitic. 
4.  Qiuedamautem  dc  quihus  cedebat  ali- 
quid  in  ciiltum  Dci,  et  ali(juid  in  usum 
ministri,  et  aliquid  cedchat  ipsi  olfercn- 
ti,  sicut  in  hostiis  pacificis,  quae  pro  gra- 
tiarum  actione  offercbautur,  vel  pro  sa- 
lute,  Levitic.  vii.  Et  secundum  haec  tria 


'  .\1.  :  o  justilieante!-.   » 


"-  Al.  :  "  Levit.    i,    adeps,    (|ui    totus    adolebatur. 
Levit.  111,  et  sanguis  (jui  tolus  effuudebatur.  » 


TAPUT 


fi70 


flividiliir  iii  frcs  partes.  Prinio  rcprohat 
sacriricia  iii  tria  (listribiita,  scilic(!t  paci- 
lica.  Kf  primo  ponit  rcprohafioncni,  di- 
cens,  Qiiif  mi/ii,  idcst  ad  (jnod  mihi  of- 
fci'tis,  mnltitiulinnm  victimnnnn  iwstra- 
riim,  (jnasi  non  mcarnm  ?  Kt  dicuntnr 
victima;,  vcl  (jnia  animal  vincfnm  ad  sa 
cerdotem  dncchatur,  vel  ;;uia  pro  viclo- 
ria  hahifa  vcl  hahcnda  ofTcrchatnr.  Dcin- 
de  reprol)afionis  rationem  ponit  dicens, 
Plfniis  sitm  :  vcl  propter  fastidium,  (jnia 
non  hona  :  (iencs.  iv,  5  :  Ad  Cain  aii- 
tem  et  ad  muncra  ejiis  non  respexit ;  vel 
propter  domininm  :  Psalm.  xlix,  10  : 
Meaj  sujit  omnes  ferse  sylvarnm^  jumenta 
in  montihiis  et  hoves.  Secundo  reprohat 
eu  fjuae  ex  toto  crant  ohlata  Deo.  Et  pri- 
mo  ponit  rcproiiationcm  iliornm  trinm  ;  ct 
ponit  tanliim  tria  animalia,  (jnia  dc  his 
fiehant  tantiim  sacrificia  (jna'  erant  dc 
armentis  :  fiehant  etiam  (jnoiidam  dc  avi- 
bus  turturnm  ct  pullis  cohnnhae  :  scd  hoc 
erat  propter  defectum  panpcrfatis  ',  sicnt 
patct  Levitic.  xxiv  et  plnrihns  aliis  locis. 
Et  itcrnm  non  cral  nsns  (iornm  nnivcr- 
salis  iii  ()innil)ns,  (jnia  non  ollcrcl^atnr 
ex  liishostia  pacifica.  Dcinde  ponit  rcpro- 
hationis  rationcm,  ibi,  Ciim  venirrtis  an- 
te  conspectiim  meiim,  fjiiis  i/HcCsivit  luvr 
de  mayiihits  vestris,  i/t  amhiilaretis  in 
alriis  meis?  (jnasi  dicaf  :  IMiis  oHcnditis 
mc  amhiilaiitcs  in  atriis  mcis  poliiicntcs 
ea,  (jnam  hoh)canstnni  [daccat  :  niidc 
non  acceplo  hanc  commniiioncm.  Psahn. 
xxxix,  7  :  llolocaiistnm  rf  pni  jjcrcato 
non postiilasti.  .Icrem.  vii,  '11  :  .\on  sinn 
lociitus  cinn  jnitrihus  vcstris,  et  non  priv- 
cepi  eis  in  dic  (jiia  edii.ri  ros  dr  tcrra  .K 
(pipti  de  verho  liolonnitoniatinn  rt  virti- 
marinn  ;  srd  lioc  prxce/n  ris,  aiidirr  vo- 
crin  mrani  ',  rt  rro  vohis  Dnis,  et  vos  nii- 
hi jiopidiis.  Tcrlio  rcproliaf  ta  i|na'  cranf 
Deo  ot  saccidofi  dcliifa,  diccns  :  \r  offr- 
ratis  nltra.  Jcrcm.  xi,  1')  :  .Xiinn/nid  rar 
?irs  sa)irt,r  aiifrrrnf  a  tr  malifias  tnas, 
in  i/iiihiis  i/lnriafii  /'\  ."-' I'!t  .Mich.  vi,  (1  ; 
Qiiid  dii/ninn  offrnnn  Doniino  ?  Siinn/iiid 
offrram  ri  lioloraiitoniafa  rl  vifnlos  anni- 
culos  ?  Nnnii/iiid  /daniri  /tofrst  in  niilli 
hus    ari(>tiim,    ant     iii      iuillilnis     liirro- 


rinn  /nnipiinm?  Incensum.  Hic  rcpro 
bnt  ohlationcs  de  rebns  inanimatis, 
pn>  (jiiihiis  omnibns  jionit  incensum,  eo 
(|iiO(|  hoc  crat  intcr  alia  dig-nius,  sicnt 
tliviiiiama,  Exod.  .30,  ct  commnnins. 
(Iii.Mitiiin  ad  thiis,  (jiiod  ponehatnret  ad- 
jiin^chatnr  cnilihct  tali  oldationi,  ct  to- 
tiim  Dco  incendchafnr.  liilra  i.xvi  ;  Qni^ 
recordatiir  t/iuris,  fpiasi  f/ni  henedicat 
idolo. 

Sc(|  ot))icitiu-j^l(?  hoc  quod  dicit  Glossa 
qiiod  nnnqnam  sacrificia  cornm  amavit. 
cnm  pra'cepcrit  ca  ad  hoc  qnod  ficrcnt. 
tiencs,  VIII,  21  :  Ofloratusf/ur  est  Domi 
nus  oflorrm  suavitatis ;  et  ait  ad  rum  : 
Nefjiififpiam  iiltra  malrdicam  terrse  projt- 
ter  liomineni. 

Et  dicendnm  :  qiiod  in  qiiolil»t?t  sacrificio 
e.st  iiliijnid  considerandnm  cx  parte  oHe- 
nnitis,  ct  aliquid  ex  parfc  rei  oblatw.  Ex 
partc  rci  ohiata',  .sacrificia  nostra  placent 
Deo  pcr  sc,  non  aiitem  antiqnorum  sacri- 
ficia  ;  ct  hoc  cst  quod  placitiim  non  fnit 
'.  Ainafnm  dicitnr  pcr  sc  (jnoil  iii  sc  lia- 
hct  lindc  amcfnr,  sicnt  hoiinm  houcstum  ; 
qiiod  antem  taiitnm  amafnr  per  relatio- 
ncm  iHins  ad  alfernm,  non  dicilur  per  .se 
amalnm,  siciit  dicifnr  secari  vcl  nri 
amatum,  secnndum  quod  cst  ad  finem  sa- 
nitatis  relatnm.  Nostra  anfcm  sacriflcia 
in  scljisis  confincnl  ^'ratiam  sanclificatio- 
nis,  sccundiim  qiiam  snnt  Dco  accopta; 
scd  illa  antiqiiornm  sacramcnta  crant 
tantiim  sif^Mia  isttMMim ;  et  idco  non  crant 
pcr  sc  amafa.  Kx  parfc  autcm  otrcrcntis, 
ct  nnsfiM  ct  illonim  possnnt  cssc  accopla 
ex  dcvotionc  oHcrcntis.  Pot(>st  crgo  (j^na 

(lrnpli:xJiMnUiL^^..<lLi!i|>o'J'  Pi"i"»""  JH»'»' 
lc^MMii  s('riptain  ci  id.dtdatriam  ;  ct  Innc 
j)lac.  hanl  antiqiia  sacrificia  facla  a  sanctis 
l)atii!)usot  i)ro|>lcr  dcvolioncm  ofVcrcnlis 
cl  pi.ijilcr  signillcationcm  rci  oblala».  Se- 
cnndiim  tcmpMs  cst  snb  U'K«^  scripln  ;  ot 
fiiiic  infcrvcniciilc  idolalria.  additnm 
fnit  qniddain  |)roi>lcr  qiiod  displicchanl. 
(jiii.t  iion  crat  diKinim  '  (jn»)d  codcm  pla 
carcfiir  Dcns  cl  colcrclnr  diaboluR  :  ot  cx 
alia  paifc  fiiil  addila  niia  nlililas  ox  par- 
tc  idlcrcnlis,  nl  osscl  rcmodiimi  contra 
i(l(dalriam    popnlo  ad  hoc    prono.   laKlo 


Al.  :  "  ilriVcliim  vcl  |iiiii|ii'rtalciii.  •> 


'  Al.  :  «  tjunsi. 


'  Al.  :  ('  plariliiiii  riiil.  » 


»  Al 


'i.iiit  iti^ni. 


680 


IN   ISAIAM. 


rti.nn  (lo  sn<'riflciis  iiiliil  pr.Troplnni  ost 
anto  ral)iii';irKtn(Mn  iddli.  VA  sic  iiil('Hi;-!i- 
tiir  ;uict(»rilas  Jcroinia'  iiidnctii.  Torliiiin 
toinims  fnit  siili  propliolis,  iii  (|n()  prop- 
plor  pcroala  popnli  jain  iioii  [)Iacol)ant 
cx  jiarlo  olforoutis,  sod  taiilnm  iiupian- 
tnm  orant  sif^iinin.  Fndo  socniuliim  iiof^ 
non  i)laoal)aiit  Doiiin,  sod  inagis  oHondo- 
bant.  Qnarliim  loin[)iis  (.-st  snb  gratia, 
(inaiido  jam  usns  ooriim  ox  toto  aboli- 
tns  cst,  qnia  voniontc  vcritato  ccssavit 
fipnra. 

4.  Ilic  removct  solemnitatnm  cclobra- 
tioncs.  Et  primo,  (jnantum  ad  Intnrnm, 
poiiil  proliibitionis  propositum  diccns, 
Ncuineniam.  Psal.  lxxx,  4  :  Buccinatc  in 
nenmcnia  tnba,  in  insigni  die  solemnila- 
tis  vfstrsc.  Sabhatum.  Exod.  xx  :  Fcstivi- 
tatcs  alias.  Lcvit.  xxiii,  2  :  Ua' sunt  ferix 
*  sandas  Do)nini,  qttas  vocabitis  *  celeberrimas  ct 
sanctissimas.  Itiirpri  sunt  cj'tus  vestri. 
Infra  lvui  :  Ecce  in  dio  jojnnii  vcslri  iu- 
vonitur  volnntas  vostra,  et  omucs  dcbito 
res  vestros  repctitis.  Non  fcram.  Sccundo 
quantum  ad  pra:?sens  ponit  odinm  diccns  : 
Calcndas  vestras.,  quod  addit  supra  neo- 
mouiam,  et  solemnitatcs  vestras  odivit 
anima  mea.  Unde  Psalm.  lxxx,  3  :  Su- 
mite  psalmutn,  et  date  tijmpanum  :  psal- 
terium  jucundum  cum  cythara.  Buccinate 
in  neoinenia  tvba,  in  insigni  die  solemni- 
tatis  vestra'.  Tlircn.  ii,  6  :  Oblivioni  tra- 
didit  Dominus  in  Sion  fcstivitatem  et  sah- 
batum,  et  in  opprohrium  ct  in  indifjna- 
tionem  furoris  sui  rccjem  et  sacerdotcm. 
Tcrtio,  quantnm  ad  prsRteritum,  ponit 
taedinm,  dicens  :  Facta  sunt  mihi  moles- 
ta  :  ct  ponit  gravitatom  ponderis  :  Psal. 
xxxviii,  5  :  Sicutonus  f/ravc  gravatse  snnt 
supcr  me  :  secundo  laborem  portautis  : 
Laboravi  sustinens.  liifraxLiii  :  Prgehuisti 
mihi  laborem  in  iniquitatihus  tuis.  Et  lo- 
quitur  bumano  more  dc  Deo  :  quia  bo- 
mini  dicitur  esse  grave  laborare  in  co 
([uod  non  placet  sibi.  Etcum  extcndcritis 
manus  vestras,  avertam  oculos  mcos  a  vo- 
bis.  Keprobat  oratioiios  oorum  :  ct  primo 
ponit  reprobalionem  ;  sccundo  reproba- 
tionis  rationem,  ibi,  Manus  enim  vcstra' 
sanguinc  jilcnx  sunt.  Circa  primum  dno 
facit.  Primo  rcprobat  quantnm  ad  signuin 


dovolionis,  ibi,  FA  cum  c.rtcndrritis. 
riiron.  III,  41.  Lcvcmus  I orda  nostra  nim 
mnnihus  in^  civlum  ad  Dcum.  El  iulra 
Lxv  :  Tnta  die  expatuli  mfitius  mcas  ad . 
populum  ittrrcdulum,  tpti  tp-aditur  itt  via 
nott  hotta.  Sociindo  [)rolixilafcm  oralionis. 
Provor.  xxviii,  9  :  Qiti  drrlinat  aiircm 
sitatti  tic  aitdiat  letjctn,  oratio  cjits  crit 
cxccrahilis.  Manits  ctiitti  vestrx  satujuitie 
plctix  sitnt,  quemfiidistis.  Psalm.  xiu,  '^  : 
Vcloces  pedes  eorttm  ad  cffutitlcntlum  .saii- 
fjuinem.  Prover.  i,  15  :  Proliibe  pcdem 
titum  a  settiitis  eorum  :  pcdcs  etiim  illtj- 
rum  ad  malittti  currutit.^  ct  fcstitiant  ut 
cffitndfiiit sanfjitincm.  Lavamini.  llic [ioiiit 
salubre  consilinm  ;  ct  circa  lioc  tria  facit. 
Primo  ponit  efficax  romcdium  ;  secundo 
remedii  efrectnin,  ibi,  Venite,  ct  arrjuitc 
me,  dicit  Dnminus ;  tertio  pocnam  conlra 
contcmptum,  ibi,  Qitod.  si  nolucritis.,  et 
tnc  atl  iracittidiam  prnvocavcritis,  rjladius 
dcvorahitvos.  ^  Rcmcdiuin  consistit  in  duo- 
bus  :  in  fuga  mali  et  in  scqucla  boni,  ibi, 
Discite  betie  faccre.  Malum  fugatur  dupli- 
citer.  Primo  per  purgationcm  praeterili  ; 
et  quantum  ad  boc  dicit,  Lavamitii,  Jer. 
IV,  14  :  Lava  a  ttialitia.  cor  tuittti,  Jcritsa- 
lem,  ut  salva  fias.  Usquequo  morabutitur 
iti  te  cogitatioties  noxix  ?  Sccundo  per 
cautelam  futuri  :  et  hoc  fit  tripliciter.  Pri- 
mo  ut  corde  mala  non  cogitet  :  Mutidi 
estote.  Proverb.  xxn,  11  :  Qui  diligitcor- 
dis  tmttiditiam,  propter  gratiam  labiorum 
habehit  amicittn  regem.  Sccundo  ut  cogi- 
tata  opera  non  implcat.  Michea?  ii,  1  : 
Vss  qui  cogitatis  itnitilc.,  et  operamitii  ma- 
litm  iti  cubiitbus  vestris :  in  hice  matutina 
faciunt  illufl.  Auferte  ttialum.,  scilicet 
opus.  Terlio  ut  inccpta  iion  perficiat  : 
Qitiescitc  agcrc  pet^vcrse.  Jerem.  ii,  25  : 
Proliihc  pcdftn  titiim  a  nuditatc,  ct  guttitr 
tuiitn  a  siti.  Et  in  eodem  capitulo  :  Cur- 
sor  levis  explicatis  vias  suas.  Discite  beeti 
fdcere.  Ilic  ponit  remedium  (juantum  ad 
sequclam  boui  :  et  primo  ponit'  ut  addis- 
cat ;  secundo  ut  opere  im[)Icat,  ibi,  Sith- 
vctiitc  fipprcsso.,  judicatc  pupillo,  defcti- 
dite  viditatn.  Operatnr  enim  ali(]nis  bo- 
iiuin  ui  ordinando  seipsum  ;  et  quantum 
ad  boc  dicil,  Discite  bctie  facere.  Jer.  vi, 
8  :  Frudirc,  Jerusalctti,  nc  forte  recerhit 


'  Al.  :  «  a<l.  »  —  ■•'  Al.  :  «  quin  si  volueritis  etc.  »  ^  j^\,  ;  «  oA  ponit.  » 


CAPUT  I. 


081 


anima  mra  a  tc ;  7ie  forfc p(mam.  tc  lerram  tni)ii  iu  lerra  vive)iliam.  Conifdrlis.  InTra 

(leserlam  et   inliahitahileiu..  Iii    otdiiie  ail  i-\vi  :  lieee  ncrr.i  mci  e<,mf(l< nt^  et  va^esii- 

proximiim  ;ctli()c  est  (iiiod  dicil,  Qnwiile  rielis.  Quoil^  si  )inliiei itis.  1'oiiil    p(i>iiam 

jmlicium.   Jobxxix,  IG:   Caiisam   (jiiam  coiitrm[)tiis.  Kt  priiiio  poiiil  contomplum, 

eyo    nescieham^   (liliijmtvisime    invesli(ja-  dict^ns  .  Quod  si  nohicritis.  /-t  me  aii  irn- 

ham.  Jercm.  vi,  10  :  State  snper  vias,  et  candiam  provocaveritis.    Zacli.  vm,  11  : 

vidcte  et  inlerrofpi.le  de  semitis  a)ili(juis.  Cocjitavi  iit  affliijerem  vos,  ciim    ad  i)a- 


Subvoiite  ojqwesso.  Ilic  ponit  iiiiplctio- 
ncm  operis  in  siibveiiiendo  miscris.  Mi- 
serum  autcm  lacit  vel  violentia  :  et  quan- 
tum   ad    lioc   dicit,  Suhroiite   ojipresso  : 


cu)idia))i  rnr  jirororarent  jxilrrs  :  rcstn. 
Seciiiido  /'ommiiialiir  viiulicta'  gladiiim  ; 
Gladius  devorahit  vos.  Kzecli.  v,  12  :  Gla- 
dium  evagi)iaho  post  eos,  et  compleho  fii- 


Proverb.  XXIV,  ii .  E)'ue  eos  cjui  ducwitur     rorem   nieiim  ;  et  (juiescere  faciam   indi- 
admorte7n,et  cjui  tra/nmtur  ad  intrritum      (jnatuminn   meam  m  eis.  Tcrlio    ostcndit 


lihcrarr  )io)i  cesses  :  aut  a'tatis  ipiioraii- 
tia  :  Jiidicatr  piijnllo  :  Eccli.  iv,  10  :  /;/ 
judica7ido  rsto  pujjillis  ut  pater  :  aut  se- 
xiis  impotentia  :  Drfendite  viduam.  Job 
XXIX,  H  :  Auris  aiidiens  heatificahatme, 
et  oculus  vidois  testi^nonium  reddrhat  mi- 
hi.  Et  voiitr.  Ilic  promittit  edcctum  :  cl 
circa  lioc  tria  poiiuntur.  Primo  promit- 
tcntis  obligatio,  cuin  dicit,  Voiite ;  -m' ^\ 
dicerct  :  Si  facitis  (jua^  dico,  el  noii  sc- 
quatur  (juod  promilto,  obligo  mc  quod 
argualis  me.  lloc    plangcbat  Job  ix,  33  : 


essc  immutabilc,  judiciuin  :  Quia  os 
Do))iiiti  lociitiini  rst.  \iimcr.  \xiii,  10  : 
Mon  est  Ueus  ut  ho7no  et  ))ic)itiatur,  )tcc 
iit  filius  ho7)ii)iis  ut  mutrtur. 

i).  Ilic  ostcndil  peccata  eorum  sccun- 
dum  avcrsioiiem  a  Juslitia  jnoximi  :  ot 
circa  hoc  tria  facit.  Primo  describit  ciil- 
pam  ;  secundo  commiiiatur  jKciiam,  ibi, 
Propter  lioc  dicit  l)o)iii)uis  Dnis  r.icrci- 
tuum;[iiv{Ui  jia^na'  sc(|uclam,  ibi,  Et i-es- 
tiluam.  Circa  primum  j)riiuo  arguit  pec- 
catum  j)l(!bis  ;  secundo  pcccatum  sacerdo- 


nleai    jsjon  est  cjui  utrumcjue'  possit    arguere  et      tis,  ibi,  Argentum    tiiuni    rc)'sum    est  iii 


po)ierr  7na7ium  siicnn  in  amhohiis.  Sccuiido 
malorum  cessatio  :  Si  furrint jteccata  res- 
tra  ul  cocciinim,  (juasi  )iix  dralhahuntur. 
Et  promittit  specialiter  mundationem  a 
peccatis  :  quia  cessanf(;  caiisa,  cessat 
circctus.  Duo  gcncra  [icccati  langit.  Pii- 
mum  quod  cst  ex  amorc  inccndcnte,  (jiiod 
iiotat  in  coccino  [)r()[)lcr  iiit(msiim  riil)o- 
rcni,  contra  (juod  [^onit    candorcm  iiivis 


scoriam  ;  tcrtio  [icccatum  Princi[)um,  ibi, 
Pri)u ijtcs  tiii  infidelrs,  socii  fiirum.  \\\ 
plebc  diio  arguit,  aggravans  [)cr  compa- 
rationem  ad  priorcm  slatum  :  scilicet  ve- 
iialitatcm  [icr  c(iiii[)aratioiu'iii  ad  [)riorem 
lidclil.itciu  :  iiiidc  dicil  :  Quimutdo  facta 
rsl  iiirrelrix  civitas  fidelis?  Jcr.  ii,  20  : 
Suh  onnii  li(pU)  fro)idoso  et  i)i  oiinn  collr 
suhliini    tii    jii  ostrrnrharis    mrrrtru-  :  et 


frigida^  Job  ix,  30  :  .SV  lotus  fuero  (juasi      crcdulitatcm  [icr  conq^aralioiicm  ail  jus- 


(Kjiiis  7iivis  rt  fulsrrint  reliit  nnnulissinur 
miniiis  mex ;  tamm  sordihus  inti)igrs  )iir., 
et  ah(nni)iahunliir  )ne  vestimrnta  nira. 
Secundum  (jiiod  csl  jicccalum  cx  timoic 
mortiiicaiilc.  (jiiod  iiolatiir  iii  vcrmiciild, 
ciijiis  color  acccdit  ad  albcdincm  :  Et  si 
furrint  ruhra  i/iiasi  rrrmintlus ;  conlia 
quod  ponit  laiiam  ;  iiikK!  rrlul  laiia  alha 
erunt.  Ezccli.  :  ///  iiiiiltiludinc  dirersaru))i 
ojtunt  i)i  lanis  oj)ti))ii  coloris.  Daii.  mi,  0  : 
Vestiiiicnliini  cjus  sicut  ni.r  raiulidiini^  ct 
capilli  cjiis  ijiiiisi  laiia  itnnula.  rcrlio  jio 
iiitur  boiiorum  rcsliliilio  :  .SV  volinritis, 
ct  audicritis  me,  Innia  tcr)',r  comcdctLs. 
Psalm.  xxvi,  13  :  Crcdo  vidcrc  ho)ia  Uo- 


titiani  ct  Jiidii  iiMii,  (juod  est  Jiistitia*  exe- 
ciiliii.  Plnui  judicii.  Jiistitia  hahitavit  in 
cii.  Psal.  \»iii,  1.')  :  Quoadus(juc  justitia 
convcrtatur  i)i  judii  iiini.  Indc  dicil :  \inu 
aiitrm  lionncidiv.  dsca'  iv,  2:  Malcdicttnn 
ct  ntnidarnnn  ct  hnmicidnnn  ct furliim  vt 
udultcrium  inundarcnmt,  ctsaiujiiis  !>ait- 
guincm  tctigit.  Pcccatum  suocrtlolis  '  iit 
duobiis  arguit  :  lii  corru|)tionc  vcritaliA 
doctrina'  :  undc  dicit  :  Argcntum  tuuni, 
rcrsuiit  cst  iii  scoriam.  Psal.  xi,  7  :  Elo- 
tjiiia  Dnmiiii  cloijiiia  ciista,  argcntiiin  iguf 
c.raminatinn,  jirnhatuin  tcrra\  purgalum 

scjitujilum.    J«M".   V,  .'II   :  /'''"/'/"*'«»'* /"*w- •  |,r«»A#rn 
phctavcnnU  mrndacium  :  Secuiulo  in  re-      *•«' 


'  Al.  :  «  quin.  » 


'  .\l.  :  «  itacrrdolmu.  • 


682 


IN  ISAIAM, 


missiono  soviM-itatis  discipliii.i',  (|Uie  si- 
gnilloatni'  in  virio  :  lioc  (Miin»  cst  vinum 
quod  inliidit  Sain;uitanus  :  Luc.  x.  Unde 
«lirit  :  Viniiiii  lniiiii  ini.rliim  csl  lujun. 
Ezorh,  xni,  18  :  V;v'  ijiii  consuiint  piil- 
''"'  villos  siih  onifii  cubito  mamts,  et  (aciinit 
cercicalifi  siih  cajnte  iniivrr.SiV  ictatis  ad 
caiaemlas  auiaias.  Princijjes  tui  in/ideles. 
Ilic  ar^Miit  iHHcatnm  priiuii^um  :  el  primo 
ostondit  oos  inlidolos  in  ollicii  oxccntiono, 
quod  ad  siiam  ntilitalem  ct  non  i)opii]i 
exo(|iHinhir.  Amosvi,  ii  :  infjuenlo  opli- 
mo  delibuti,  bibentes  in  pliialis  vinum. 
Ezcch.  xxxiv,  2  :   17/'  jmstoribus   Israel., 

•  pascebant(/"f  /lascunt'  semetijjsos.    Nonnc    greges 

pasruntur  a  pastoribus  ?  VA  proptcr  hoc 
dicit,  Infideles.  Sccundo  ostcndit  oos 
transgrossoros  in  mah^faclornm  rocop- 
tionc  :  Socii  furinn,  cos  defcndendo  ct 
patrocininm    piiioslando   :     Osca'  vi,  1)  : 

•  particeps  Quasi  fauces   virorum  lalronum  *  princi- 

pes  sncerdotum.  1'roverh.  i,  15  :  Fili,  ne 
ambules  ciim  eis.  Tortio  ostondil  cos  cor- 
ruptos  in  mnncMiim  roccptiono.  Infi  a  v. 
Va'  (jui  juslificatis  impmmjiro  munerilms., 
et  justitiam  justi  aufertis  ab  eo.  IJndc  di- 
cit  :  Omnes  diligunt  munera,  recepta,  se- 
quuntur  retributiones,  sciHcot  promissas 
vcl  spcratas.Quarto,  ostendit  eos  iniqnos 
in  paupcrum  repulsione.  Pupillo  nonju- 
dicant,  et  causa  vidnx  non  imjreditiir  ad 
eos.  Jer.  v,  28  :  Causam  vidu.v  non  judi- 
caveriinf,  caiisam  piipilli  non  dixerunt. 
Propler  hochwc  dicit  Domitws  e.Tercitiiiim 
fortis  Israel.  Ilic  comminatur  pnmam  :  ot 
primo  pra^hitornm  ;  secnndo  subditornm, 
ibi,  Et  convertam  mannm  meam  ad  te. 
Circa  primnm  ponit  tria.  Primo  pniiicntis 
potcstatcm  in  auctoritatc,  dicon.s^  Domi- 
nus.  Mahich.  i,  6  :  Si  ego  Dominus,  ubi 
est  timor  meus  ?  dicit  Domiims.  \i\  minis- 
trorum  mnltitudinc  :  Exercituum.  Job 
XXV,  3  :  Nuimjiiid  est  numerus  militum 
e;i/5  .'' In  fortilndine,  Fortis.  Job  ix,  4  : 
Sapiens  corde  est,  et  fortis  robore  :  qiiis 
reslitit  ei,  et pacetn  liabuit?  Socnndo  po- 
nit  pnnientis  vohmtalom.  Heu,  scilicot 
eis,  consolabor.,  quia  mea  consolatio  crit 
piinitio  eorum.  Infra  lxiii  :  Dies  ultionis 
in  corde  meo,  annus  retributifmismese  ve- 
nit.  Tertio  ponil  poMia^  cru(h}iitatcm  :  Et 
vindicabor  de  ininucis :  (juia  sicul  hostos 
puuiam  vos.  Deut.  xxxu  :  Reddam  ultio- 


nem  liostibiis  nieis,  et  his  giii  oderunt  me 
retribuam.  El  cimvertam  maniim  meam 
ad  te.  Ilic  comminatur  puenam  siibdito- 
itim.  Et  primo  ponitnr  |inni(Milis  pra^para- 
tio,  ihi,  l'J  roiirrrtam  ninninn  meam  ad 
te  pniiiondum,  (luam  iiarcondo  ()uasi  idi- 
catain  lonueram.  Joh  xix,  21  :  Manus 
Domini  teligit  me.  Secundo  poMia*  perfec- 
lio  :  Excoquam,  igno  tiihnlationis,  ad 
/nirum  scoriam  tiiam.  (]uons(|ue  an^piid 
pnrgandnm  sit  Matth.  v,  20  :  Non  exibis 
inde  donec  reddas  novissimum  quadran- 
tem.  Tertio  poMiarum  mnltitndo  :  Aiife- 
ram  omne  slamnum  tuum  :  quia  pro  om- 
ni  peccato  puniam.  Infra  xi.  :  Recepit  de 
manu  Domini  dujilicia  pro  onniibus  j)ec- 
catis  .^uis.  Et  reslitiiam  jiidices  tuos.  Hlc 
ponil  po-na^  soqnolam  :  ct  primo  qnantnm 
ad  corroptos,  r(Miovationem  ;  socundo 
([uanlum  ad  obstinalos,  consumptioncm, 
il)i,  Et  conteret  scelestos.  Eodem  cnim 
igne  nt  dicit  Augustinus  anrum  proha- 
tur,  et  palca  fumat.  Circa  primum  tria 
facit.  Primo  promiltit  r(Miovationom  quan- 
tum  ad  pra^lalorum  omcndationem  :  sc- 
cnndo  quanlvun  ad  fama'  restitntionem, 
ibi^  Post  hoc  vocaberis  ;  tcrtio  quantum 
ad  jnstitia'  observationem,  ibi,  Sion  injn- 
dicio  redimetur.  Dicit  ergo  :  Restituam  jii- 
dices,  qnautum  ad  sa^cuhires  principes, 
qnornm  c.st  judicare  popnhim,  et  consi- 
linrios  tuos.,  idost  sacoriiotes,  (luornm  est 
consilia  Dei  manifosfarc  popnlis  :  Mahich. 
n,  7  :  Labia  sacerdotum  custodiunt' scien- * ^^^^^^ 
tiam.,  et  legem  exquiriml  ex  ore  ejus.,qnia  exqu 
Angclus  Dominus  exercituum  est  Ut  fue- 
rinit  /wius,  sicnt  Moyses  et  Josne  qni  Deo 
placuerunt.  Jcrem.  ni,  15  :  Dabo  vobis 
pastores  juxta  cor  meum,  qui  pasccnt  vos 
scientia  et  disciplirm.  Et  vocaberis,  idcst 
recuporabis  famam,  ut  dicaris  talis  qualis 
ante  fueras,  civitas  jiisti,  idest  in  qua 
scrvatnr  justitia.  Infra  lxii  :  No7i  vocabe- 
ris  nltra  derelicta,  nec  vocaberis  ultra  de- 
solata;  sed  vocaberis  volunlas  mea  in  ea. 
Sion  in  judicio,  pcr  exccutioncm  jnstltiap, 
redimetur,  a  calumniantibus  ;  et  reducent 
eiim  in  justitia ;  quia  jiidicium  est  redu- 
ccrc  ad  aiqualilalom,  in  qua  consistil  jus- 
titia.  Psal.  lxxi,  2  :  Judicare  pojmlum 
tuum  in  justitia,  et  pmiperes  tuos  injudi- 

cio.  Jcrem.  xxiii,  5  :  Regnabit  rex et 

faciei  judiciuni  et  justitiam  in  terra.   Et 


CAPri  n. 


683 


conf.eret  scfilp.stos:.  Hic  poiiitnr  ohstirwilM- 
riirn  dostnictio  :  et  circa  lioc  tria  liicil. 
Primo  [)raMlicit  flestnictirmem  ;  seciindo 
(lestrnctionis  modnm,  ihi,  Vonfiindeittur 
enhn  ah  idolis ;  tertio  aiifert  evasionis 
sp(!m,  ibi,  Et  erit  fortitiido  lun  iit  favillfi 
stiipae.  Kt  qnia  pama  ordinatnr  coiitra 
cnlpam  ;  ideo  circa  primnm  tangit  cnl- 
pam  dnpliciter.  Kx  parte  coiiv(!rsionis, 
(jnantiimad  scelns  idolatria,*  :  nnde  dicit. 


siipcr  liorlis  quos  elef/oratis,  liixnria*  ve.s- 
tra*.  Kum.  vi,21  :  Qumi  friirliun  Imhuis- 
tis  in  illis  i/i  i/iii/ju.s  nunc  rruhfscitis ! 
(loiilnsio  eiiim  matris  nispicil  malum ; 
sed  eriiliescenlia  nilpain.  1'eccata  eniiii 
cainalia,  nt  (li(-it  lire^^orhis,  snnt  minoris 
ciilpa'  (d  niajoris  intainia'.  Kt  ratin  est, 
qnia  sniii  siicniidnm  potentias  i;..'nohilio- 
res,  et  ma.\inie  nialeriah-s;  el  tamen  siint 
innata'  et  connatiirales  et  passibih'S.  Cinn 


Scclestos  ;  ct  (inantnm    ad  peccatnm  vo-     fueritis.  Ijic   ponilnr  snblractio  boni  :  et 


Inntatis  et  Inxnria;  :  nnde  dicit,  Peccato- 
res  :  qiiia  ad  talia  homines  maxime  pro- 
ni  snnt ;  contra  ([nod  ordinat  p(i*iiam 
contritioiiis  in  ([na  notatiir  po:!na  [;ro  inflic- 
tioiK!.  Jerem.  xvii,  18  :  iJiipliri  conlritio- 
uf  contere  eos ;  ([nasi  [)ro  dnplici  pecca- 
to.  Secnndo  ex  parte  aversionis,  ([iiia  fle- 
reliqueriint  Dominum  ;  contra  qiKjd  ordi- 
nat  p(pnam  consnmptionis,  diceiis,  Ctm- 
sumfntur  ;  in  qno  designat  pouiam  deser- 


primo  ejns  ([iiodad  proteclionem  et  orna 
tnin  s[)ectat  ;  (inod  signilicalnr  iii  (ihlatio- 
nc  lilioriim  ;  seciindo  ejns  ([iiod  peilinel 
ad  trnctnin,ihi,  Vflul  liorliis  ah.^if/itf  uiiun .^ 
Kl  coiilra  dicitnr  de  viro  jiislo,  j*salin.  i. 
3  :  Erit  tantt/Ufini  liijnum  quotl  jdantfi- 
tiiin  fst  secus  decursus  firjuarum.  Et  erit. 
Ilic  anfert  eis  evasionis  spem  :  et  ponit 
tri.i.  {'riino  anfert  ab  cis  pro[)ri.e  fortitii- 
diiiis    tirmainentnm  :    iinde    dicif  :    Erit 


tioiiis  :  ([iiod  enimconsnmitnr,  in  iiihiliini      fftrtiludo  vfstra  ut  /avii/a  stu/j,v,  ([iia'  citu 


vadit,  et  omnia  iii  nihihim  deciderenl, 
nisi  manns  JJomini  ea  coiitineret  ;  nt  dicit 
Grcgorins.  Jer.  xvii,  i3  :  Dotnine,  tmuifs 
fjiirTe^derelinfjititttt,  confttnflentiir ;  rece- 
flentes  a  tc  in  terrti  scrihentur  :  fitnmiam 
flere/ifpierunt  venfirn  af/ufirum  viventiitni 
Dominitm.  Coufiinflfnliir  fiiim  fih  it/o/is. 
llic  ponit  modnni  destriictioiiis  :  et  primo 
qiiantiim  ad  confnsionem  peccati;  se- 
cnndo  (inantnm  ad  snblractionem  honi, 
ibi,  Cum  fueritis  velul  fjufrcus  flfflttfnti- 
hus  foliis.  Circa  primnm  contra  idola- 
triam  ordinat  confiisionem,  dicens:  Cmi 
fiiiulenlur  fi/>  ido/is,  idesl  [M'()[»ter  idola. 
l'salm.  xcvi,  7:  Confitnda/iliir  o//i/u'S(/ui 
adorant  scui/tti/ia  :  conlra  Noliq^talcm 
ernbe.sccntiam,    cnin    dicil  :    Erut/escftis 


consumitnr.  Kccl.  xxi,  10  :  Stupa  coIIit- 
ta  si/nafjf/f/ft  pefCfmtiiim.  Secundo  idolo- 
rnm  anxilinin,  dicens  :  Dj/us  resfrum, 
scilicet  i(loh)rnm,  ([iiod  manns  vestra» 
operata'  snnt.  t/itasi srintilla,  (\xiiv  nnllins 
momenli  (>st.  Deiiter.  xxxii,  37  :  t  hisuui 
flii  foriu/i,  iii  f/itihii^  liahr/ia/it  fdiirium  '.* 
Kt  liimeii  c()ml)nrilur  :  iiiide  sc(|nitiir,  Ef 
succendftur.  Infra  l:  Aml/ulaff  in  litmiuf 
if/nis  vestri.  Terlio  hominnm  siiccnisnin  : 
Et  /Ktii  frit  i/iti  p.rlini/itat.  Kzech.  \x.  i7 : 
Non  e.rtuujuftitr  /lami/ia  siiccfnsionis,  rt 
romhiirffitr  in  ra  omnis  farif^i  ah  austrn 
Ifsi/Uf  ad  ni/iti/o/ift/i  :  ff  vidfhif  oinnisra- 
ro  i/iiin  fi/o  Doi/iinus  surrrndi  finn  :  nrr 
e.i  liui/nrtur. 


c  \  i'i  r  si':(:ii  ^  du  m 


I.  Vcrlimii  (|ii()ir  vidit,  isiiiart  llliiis  amoK  hii|mt 
JiKlaiii  cl  .lcnisaicni.  Kl  cril  iii  iKivissiiiiis  (licims 
prir|iaratiis  iuoii»  (loiiiiis  Doiniiii  in  vcrlicc  iiioii- 
liimi.  (!l  plfvaiiiliir  siipcr  (•nllcs  :  cl  ihKMil  nd  iMini 
oiiiiics  ^(Milcs,  cl  iliiiiil  |iit|iiili  iiiiiiti,  cl  ilici?iit  : 
Vciiil.o,  iisciMulainiis  nil  iiioiiliMn  Iloiiiini,  cl  ikI  iIo- 
mmn  Oci  Jncob  ;  cl  doccliil  nos  viiis  snas,  ct  i\n\- 
bululiimuH  iii  .semitis  cjiis  .  (|ui(i  do  Sioii  eiibil  lc.\, 
cl  viMlimii  noiiiiiii  dc  JcrnsaliMii. 


J.  Kt  jitdit  .iliil  ^iMilc»,  c|  .ir^iict  |io|itilo< 
Kt  ciMillaiiiint  ^iadios  titios  in  >oiniTi-<,  •'!  . 
M\H*  in  fnlcos.  Non  lcvabit  ^vw*  mntra  frcnirni 
^lniliiiin,  iicc  pxcrcclttiiitur  ullrn  riI  (nirlinni.  IVt- 
iniis  Jacoli,  vcntlc  il  unibnli  intis  lu  lunnnc  Uim 
iio->tri.  rr<>jccisli  cniiii  |io|iiiluiii  luuin  dotnntn  Jn- 
cob,  i|uia  rc|ili'ti  stint  iil  oltin  ct  iti|(nrt>«  babtic- 
rtiiit  ut  IMiillKtbiiin  et  puerit  alirtiifi  niliia'»cninl. 
Ilc|tlctn  cnt  lcrrn  arttcnlo  d  nuro.  i>l    non  c»l   liniit 


1  Al.  :  «  '/'"  <""'  rti/M"  i'ti'. 


68  i 


IN  ISAIAM 


thesniironiiii  ••jus  ;  cl  roplclu  psI  lerrn  «jii»  <.'(|ui.-<, 
el  iDiiuiiieraliilcs  .|mi(lri(,'a'  cjiis  ;  cl  iriilclii  esl 
Irrra  cjus  iilolis.  ()|iiis  iiiaiiiMiiii  suaniiii  a(l(>rav(>- 
ninl,  (luod  fecoruul  (liKili  eoruui.  Et  iiu  urvnvit  se 
hoiiio  cl  liiiiuilialus  csl  vir. 

3.  Nc  eif,'ii  (limillas  eis.  lugredere  in  pctraiu,  ct 
aliscoiidcrc  iu  ros>sn  huiiio  n  fncio  liinoris  Doiiiiiii 
ot  filoiiii  uiajcslalis  cjus.  Ociili  siiMiiiics  lioiiiinis 
litiiiiilinti  suut,  el  iuourvuliitur  ultiludo  viroruiii. 
Kxallaliilur  aiitcin  noininiis  siiIii'J  iii  dic  illa  :  (|uiu 
dios  Douiini  c.xcrciluuin  siiiicr  oinnoin  snporhuni  ct 
c.xcclsiuii,  el  siipcr  oniiiein  urro^autein,  et  liumi- 
liuhilur,  ct  super  oinuos  cedros  Lihuui  suliliuics  ct 
erectas,  et  super  oiiinos  (]uorous  Bas«nn,  et  siipor 
onincs  inoiitcs  oxcelsos.  d  sii|)(r  oiimics  collos  olo- 
vntos,  el  sinior  oinncm  lurrcm  e.xcclsum,  et  supor 
omnein  nuirum  munitiini,  ot  suiicr  omno?  nnvos. 
Tharsis,  ot  sniier  oiniio  (iiu^d  visu  jmlchrum  ost.  Kt 
incurvahilur  oinnis  siihlimitus  homiuum,  ot  hnini- 
liahitur  alliliido  vironiin  ;  cl  clcvahilur  Domiuns 
solii-indio  illa  ;  ot  idolu  poniliis  coutcronlur.  El 
inlroiliunt  iii  spehincas  pelrnniin  ol  in  vorapiuos 
terru'  a  facie  formidinis  Domiui.  ot  a  fihiria  inajos- 
talis  ojiis.  cum  siirrc.xciil  pcniitcro  lciram.  Iii  dli! 
illn  projiciol  houio  idola  ar^»Miti  sui,  cl  simulacra 
auri  sui  (|uaj  foc(Mat  sii>i,  ut  udoruret  talims  et 
vesporliliones.  Et  ingredietur  scissurns  pelranim  el 
iii  caMriins  sa.xoruin  n  facio  forniidiiiis  Domiiii.  cl 
a  frloria  inajostntis  ojiis,  cuin  surrcxerit  percutoro 
lerraiii.  Quiescite  ei{?o  ab  honiiue  cujus  spiritus  in 
uuiihns  ojus  ost,  ijuia  e.xcdsns  ropututus  est 
ipse. 


1.  Ilic  iucrepatuf  ciilpa  coium  exparte 
cunversioiiis  ;  ct  (livi(.litur  in  partes  tres. 
In  prima  arguit  eos  pro  culpa  tjuam  com- 
mittebant  in  «ultura  idolorum  ;  in  seciin- 
(la  pro  illa  tiuani  conimittcbanl  in  oppres- 
sione  liominum  :  111  cap.,  ibi,  Ecce  enim 
duniinator  Duttiinus  excrcilmnn  auferct 
ah  Jcrusalem  et  a  Juda  validum  et  for- 
tem ;  in  tertia  pro  culpa  (juain  committe- 
bant  iii  abusu  rcrum  :  cap.  o  :  Cantaho 
dilecto  meo  canticum  pfilruelis  mei  vinae 
sux.  l*rima  tlividilur  in  duas.  In  titulum 
ft  tractatum.  Secunda  ibi,  Et  erit  in  no- 
vissimis  diehus  pra^jjciratus  tnons  domus 
Doitiitti  in  vertice  motitium.  Et  pouil  Ver- 
hutn  iu  principio  capiluli :  quia  specialiter 
de  incarnato  Verbo  propbetia  est.  Amos 
fadt  jii^  7  :  ^'oti'  faciet  Dottiitius  verhum,  tiisi 
revelaverit  secretum  suutti  ad  servos  suos 
prop/ietas.  Et  erit.  Ilic  exeijuitur  iuten- 
tum.  Et  dividitur  in  parles  tres.  In  prima 
promittit  salutis  remedium,  ne  gravitas 
seguentis  culpai  in  desperationem  indu- 
cal ;  iu  secunda  oslendit  culpai  rcaliim, 
ibi,  Projerislietiim  /joinilum  tiiutti  domum 
Jacoh  :  in  tcrtia    (•(unminatur   p(jt;na'  lla- 


pcllum,  ibi '  erf/n  ditniftas  eis.  Circa  pri- 
mum  tria  jionunlur.  IMimo  .silutis  prap,- 
paiatio  ;  secuudo  gentium  conversio,  ibi, 
Ef  //uetif  ad  eiitn  ottitirs  t/etiles ;  t(;rtio.Iu- 
da'orum  in  tine  vocatio,  ibi,  DmnusJacoh, 
venife.  Circa  prinujin  Iria  |joiiunlur.  Pri- 
mo  salntis  lempus  :  und(!  dicit,  Et  erit. 
Et  copulat  ad  pra3cedentem  propbetiam, 
vel  ad  illnd  quod  a  Domino  audivit;  sicut 
dicil  (.iregorjiis  super  principium  Ezccbie- 
lis.  In  novissittiis  diehiis  /jra'/iarahitur 
t/iotis  domus  Dotnitii  in  verlice  monlium  ; 
idest  iu  temjiore  graliffi,  quod  dicituruo- 
vissinium,  (jnia  non  succedet.  nlia  rcli- 
gionis  obscrvalio.  Mattb.  ult,  20  :  Ecce 
ego  vohiscum  sum  usque  ad  cotisuttimatio- 
iiem  saicidi  lienes.  xlix,  1  :  Cotigrcr/a- 
mini  fdii  Israel.,  ut  atmuntiem  vohis  (juai 
ventura  sutit  vohis  in  novissimis  die- 
hus. 

Sed  videtur  (juod  a  principio  humani 
generis  debuerit  isla  salus  pra^jjarari  qua^ 
cst  per  incarnalioin  in  (ilii  Dei :  (juia  quau- 
to  morbo  pcr  medicinam  citius  subveni- 
tur,  lacilius  cnratur. 

Ad  (juod  dicendum,  quod  mediciua  de- 
bet  ollerri  secuudum  couditiouem  morbi. 
Et  quia  peccatum  liominis  fuit  per  su- 
pcrbiam,  qua  pra^cepta  Dei  contempsil ; 
oportuit  quod  ad  salutis  medicinam  per- 
cipicndain  pra^pararclur  jier  liumilitatem, 
ut  cognosceret  inlinnitatein  suarum  vi- 
rium  :  quia  nec  lege  ■  naturali  nec  lege  ' 
scripta  adjutus  poterat  sibi  providere  ;  et 
sic  tanto  bumilius  et  ardentius  medicinam 
qna^reret,  quaulo  in  se  auxilium  sibi  non 
invcniebat. 

Secundo  salvantis  virtu.s,  cuin  dicilur, 
Mons  domus  Domitii.,  in  (juo  domus  Do- 
mini  est  fundala.  Ezecb.  Dittmitme  super 
motitetti  excelsuiti.  Tertio  salvaulis  gra- 
dus  :  In  vertice  montiiim,  idest  majorum, 
Et  elevahitur  siiper  colles,  idestsuper  mi- 
nores  principes.  Infra  lii  :  Ecce  iiitelliget 
servus  tneus,  exallahitur  et  elevahitur,  ct 
suhlimis  erit  valde.  Et  fluent  ad  eum  om- 
ties  gentes.\\\c  \)omV[iv  gcntium  conver- 
sio  :  et  circa  lioc  tria  ponit.  i*rimo  ipsam 
conversionem  ;  sccundo  declarat  convei- 
sionis  ordinem,  ibi.  Et  ihutit  pnpuli  \  tcr- 
tio  promittit  conversiouis  pacem,  ibi,  Et 


'  Al.  :  «  9ic. 


2  Al.  :  «  in  lege.  »  —  •*  Al.  :  «  iu  lege.  » 


cwnn  II. 


685 


jiidicabit  f/entes.  Dicit  ergo  quaiitmn  ad 
primum  :  El  flucnt^  \\\  fiuo  notatiir  multi- 
tudo  et  fe.stiiKuitia,  omnes  ffentes^  idest  dc 
gentibus  omnibiis  aliijiii.  Jercm.  xxxi,  9: 
Adducam  eos  per  torrentes  aquarum  in 
via  recta,  et  non  impimjent  in  ea.  Ordo 
conversionis  fuit  (juod  per  vocationem 
eorum  (|ui  fuerunt  ex  .Iudx'is,  ^entes  con- 
versa^,  siiiit.  Et  ideo  tria  circa  secnndiim 
ponit.  Primo  vocanfes,  secundo  vocalio- 
nem,  ibi,  Venite.,  asceiulamus  ad  monlrm 
iJomini;  tertio  ordinisrationem,  ibi,  Qtiia 
de  Sion  exihit  Lex.  Dicit  ergo  :  Populi., 
idest  (|ui  ex  .JiidaMs,  multi.^  non  omnes  : 
in  quo  notatur  paiicitas  .Jndiporum  con- 
versorum  respeclu  miiltitudinis  ^aMitium  ; 
ihunt.,  passibus  fidei  credentes,  et  dicent. 
II  Corintb.  iv,  13  :  Et  nos  credimus.,prop- 
ter  quod  etloquimur.  Venite.  Ilicponifur 
vocafio.  Vocatur  autem  tri[)liciter.  Ad  fi- 
dei  eminenfiam  :  nnde  dicil  ;  Venite,  per 
consensnm,  asceudatnus  per  fidem  in 
montem  Domini^  idest  arl  (lliiistum,  et  ad 
domnm  Dei  Jacoh,  idest  Kcclesiam.  .le- 
rem.  xxxi,  G  :  Surf/ite  et  ascendamus  iu 
Sion  ad  Dojninum  Dcum  nostrum  :  </uia 
hi£c  dicit  Dnminus  :  Exultate  in  Uvtitia 
Jacoh.  Secundo  ad  docfrinam,  cum  dicit  : 
Docehit  nos  vias  s7ias,  idest  pr;ecepta  (jui- 
bus  ad  i[)sum  itur.  Cant.  viii,  2  :  Ihi  me 
docehis,  et  daho  tihi  poculum  ex  vino  con- 
dito,  et  mustum  uudorum  i/ranatorum 
meorum.  Terfio  ad  obedienfiam  consilio- 
rum.  '  Et  amhulahiuuis.,  post  enm,  iu  se- 
rnitis  ejus.  Jerem.  vi,  KJ  :  hitvrnu/utc  de 
semitis  antii/uis  (/UiV  sit  ria  hiuui  et  aiuhu- 
late  in  ea.  Qiiia  dr  Siou.  Ilic  [Kinit  ordi- 
iiis  rationein,  diciMis:  Qiiia  de  Sion,  iiitii 
de  monte  Sina,  e.rihit  /rr,  s[)irifualif«!r  iii- 
t(dlecta,  ct  cerhum  Diunini,  idesl  llvan- 
f,Mdiiiin,  dc  Jcrusidcm  [ir(»[)l('r  c(int»;in[)la- 
tionein  pacis  :  Sa/us  cuiui  c.r  Jud.ris  rsf. 
.loan.  IV,  22.  K\  infra  xxix  :  Qui  ei/rcdiun- 
tiir  im/)ctii  iiJaco/t.,  /lorc/ut.,et  i/crmiiuiliif 
Israei. 

2.  Ili(;  promiftit  conversis  [)acom  ;  et 
circa  boc  fria  facit,  1'riino  [)onit  |)acis  ef- 
fectiviiin  ;  scciindo  [lacis  .sif^niim  :  Ef 
conl/u/uiuf  i//iidios  siuis  in  nuncrcSy  ct/au- 
reas  suas  in  fu/ccs  ;  lertio  [)acis  fnictimi: 


Xoti  /ecahif  ijcns.  EfTecfivum  pacis  est  re 
gis  Jiidicinm  :  et  idco  ()rim(j  dicit  :  Judi- 
ca/iil  ijeutes,  dando  eis  jiira,  et  arijuet 
po/m/os.,  corri}4:endo  peccata.  Infra  ii  : 
Judicahit  in  juslifia  /um/^eres,  et  arr/uet 
in  xf/uitate /uo  mansuetis  terrx.  Sj^iium 
pacis  est  ([iiod  instrumenta  belli  vertaa- 
tur-  in  cultiim  af.rri  ;  iinde  dicit  :  Et  ron- 
f/ahuut  ij/fu/ios  suos  in  vomeres.  l'sal. 
XLv,  10  :  Arcum  conteret  et,  confrimjet 
arma.  F]:jictus  esf  iii  amotione  bostiiim  : 
uiide  dicit  ;  Xoti  /ecahif  ijens  contra  ijen- 
tem  (j/fulium .  J  n  I  r a  x  x v  i :  I  'etus  errfjr  ahiit, 
servahis  puicem,  pacetu.  i/iiia  in  te  spera- 
vimus. 

Sed  contra,  quia  postea  fuerunt  multu 
bclla.  '  " 

(i/ossa  rcspondet,  qiiod  non  fuerunt 
tam  ma},nia  siciif  anfe.  Inde  in  tempore 
anticbiisti  ([uamvis  sit  futiira  magna  per- 
secutio,  famen  babebiinf  [^accm  mapriiam 
adinvicem,  sicnt  fiiif  in  fcnqiore  Diocle- 
tiani.  Vel  meliiisdicendum,  quod  referafur 
ad  pacem  factam  [)er  Cbrisfiim,  qujecom- 
plebitur  iii  futiiro. 

Dottius  Jaro/).  Ilic  ponifur  vocatio  Ju- 
daporiim  [losf  conversiouem  genfiiimfac- 
tam  :  vel  cx  [icrsoiiii  [)ro[)befa',.vel  ex 
persona  gentirmm,  iit  sint  iii  caiida  qui 
fucrunt  iu  capife.  Kom.  xi,  2.')  ;  Lxcitas 
cx  /mrte  cotitiijit  in  israe/  donec  /t/enitudo 
i/cntiutti  suhintraref,  et  sir  omtiis  Israel 
sa/vus  fierct.  Amhu/ctuus,  simiil  et  coii- 
cordifer,  iif  sif  iinnin  ovile.  Joan.  x,  KJ  : 
Et  fict  uuiitti  1)1  i/c  cf  uuus  /uisfnr.  Itt  lii- 
ttiiuc.  Joaii.  xii,  .'{.J  :  Amhu/ufr  dum  /ucetn 
liiihcfis.  Projrri.sli  eniiti  po/tulum  luum 
diuuuui  Jarid).  Hic  ostendit  et)ruin  rea- 
luiii  :  et  [)i'imo  'in  K^'»*'i'i^Ii  ;  seciiiido  iii 
s[)c,iali,  ibi,  Et  uiujurrs  hiihurruut  iit 
l*/ii/isf/iiiui.  Circa  [uimiiin  diio  facit.  |*ri- 
mo  osfendif  eoruiu  a  Dco  clongatitineui, 
cnni  dicif,  /'rojrrisfi  ruim  :  ol  sic  couli- 
iiiial  (i/ossa  :  Mciifo  \ocaii(li  sunt.  (|uia 
[irojecisli.  Jer.  x.xii,  28  :  Quarr  ahjecti 
sunt  i/tsc  et  semeii  ejus,  vt  fuojrcti  in  ter- 
nitu  ipiatu  iifiutraverunt.  Scciindi»  |>oiiit 
('li»nf,'ati(Uiis  caiisam,  y///fi  scilicet  rc/tlrli 
siiut.  inii|iiitat(>,  ///  olim,  iii  .KKypt«».  Jo- 
rciu.     .wiii,     10  :    Adullvris    rvpleta    est 


I  .VI.  oinitlilur  :  «  innitilioniin.  « 
"  Al.    «  viMloiilur.  » 


'  Al.      n  iiilfulioiidai. 


m\ 


IN  ISAIAM. 


tprni ;  Nou  otjim  nst  cansa  olonfralioiiis  a 
l)i'o  nisi  ppccalnm.  riidc  iiilVa  i.i.x  :  /Vv- 
cata  vrstrn  rf  i/nf/id/ofcs  vrsfr.r  divisrrunt 
inter  ros  rt  Dniin.  Et  (iiit/iires.  Ilic  pnnil 
cnlpam  in  spociali  ;  ot  pra'ci[)nc  circa  ido- 
lafriam,  i|iiam  argnit  in  cis  triplicilcr. 
Primo  (jnantiim  ad  luaMitilem  conversatio- 


trio,  qnod  non  «iporalnr  nocc^ssilafo  stel- 
lariiin. 

Secnndo,  qnantnm  ad  passionos  inna- 
tnralos,  in  qnibns  snbjacohant  :  nnde  di- 
cit  :  Piirris  alirnis,  idost  alionigenis,  vol 
a  Doo  alionis,  (i<l/i,vsrriiiif.  per  tnrpom 
ahiisnm.  llom.  i,  27  :  Mdsciili  iii  masru- 


ncm  ;  secnndo  qnantnmad  idolatria' occa-      /ov  fur/nfudinem   operanfes.   II    Maclial). 


sionem,  il)i,  llr/ilrfa  est  terra  argenfo  et 
auro;  tertio  (|nanfnm  ad  cnlfus  observa- 
tionom,  ibi,  Ef  rr/tleta  rsf  /c;v\7.  (Jentilom 
convorsationem  roprehcndif  in  ois  in  ilno- 
bns.  Primo  qnantiim  ad  divinos  aiigures, 
quos  habebanf  :  nndo  dicit  :  Aiigures, 
idesf  pronosticanfes  de  fnturis  ex  voce  et 
garritn  avinm,  haburrunt  ul  Pliilisfliiim., 
in  ([uibns  maxime  luoc  superstitio  vige- 
haf,  confra  id  qnod  pra^cipilnr  Deut. 
xvni,  9  :  Cavc  nr  imifari  velis  abomina- 
tiones  grntium  illarum.  Et  infra  statim  : 
^on  invenietur  in  te  qui  ariolos  sciscite- 
tur,  et  observet  somnia  atque  augiiria. 

Sed  videtur  quod  augurium  non  sit 
peccatum.Aves  enim  moliorcm  a^slimatio- 
nem  habent  qnam  piscos  qui  sunt  magis 
aquosi  ;  sed  marinarii  cx  motu  quorum- 
dam  piscinm  accipiunt  conjccturas  de 
lempesfate  fntura  :  ergo  etiam  per  aves 
potost  aliquid  pronosficari  de  futuris. 

Et  dicendum,  quod  Deus  providit  uni- 
cuique  rei  ea  (luihus  possit  conservari  in 
esse,  secnndum  sua»  natura'  capacita- 
tem  :  et  ideo  homini  dedit  rafionem  per 
quam  conferendo  pofest  sibi  adinvenire 
remedia  contra  nociva.  Et  quia  in  brutis 
deficit  ratio,  ordinavit  ut  quod  ex  ra- 
tione  deficit,  nafura  suppleret ;  et  ideo  ta- 


IV,  \'.\,  dicitur  de  hoc  vitio  :  Erat  autem 
rf  incremrnfuin  qiioddam.,  ef  profectus 
gcntilis ;  et  alirnigrnx  conversafionis, 
prnpfrr  impii  cf  non  sarrrdotis  Jasonis  ne- 
fdriiiin  ct  inaiidifiim  scelus.  Replrfa  esf. 
Hic  ponit  idololalria'  occasionem,  qna- est 

avaritia.  Ephos.   v,    5  :    Aut  avaritia 

qu3S  est  idolorum  servitus.  Primo  orgo 
ostendit  avaritiam  corum  qnantum  ad 
mulfi[)licationem  rerum  ([iia^  pcrtinont 
ad  nccessifatcm  victns,  cum  dicif,  lir/ileta 
est  trrra  :  in  quo  nofalur  ahundaiifia  re- 
rum  ;  rt  non  est  finis  :  in  quo  nofafnr  in- 
.safiahilifas  avaris,  qui  non  implebitiir 
pecunia.  Eccli.  v,  9  :  Avarus  non  imple- 
bifur  pecunia  ;  et  qui  amat  divitias,  fruc- 
fiim  ?ion  accipiet  ex  eis.  Et  Oscffi  ii,  8  : 
Dedi  ris  frumenfum  et  vinum  ef  oleum  et 
argentutn  multiplicavi  eis.,  et  aurum ; 
ciuae  fecerunt  Baal.  Secundo  quantum  ad 
res  qna^  pertinent  ad  portantis  usum, 
cnm  dicit,  Repleta.  Psalm.  xix,  8  :  Hiin 
cuiTibus,  et  hi  in  equis ;  nos  autem  in  7io- 
mine  Dei  nostri  invocabimus.  Et  rrpleta 
est.Wxc  arguit  in  eis  idoIoIatriaB  culfum ;  et 
arguit  hic  ex  tribns.  Primo  ex  mulfitu- 
dine,  cum  dicit,  Etrepleta  est.  Oseae  viii, 
\\  :  Mitltiplicavit  Ephraim  altaria  ad 
peccandum.  Jer.  ii,  20  :  Sub  omni  ligno 


libus  data  sunt  arma  et  operimcnta  na-  frondoso  et  in  otnni  collr  sublimi  tu/iros- 

fiiraliter,  qu«  homo  per  arteni   sibi   ac-  /mie6«;'?5  mere/n,r.  Sccundo  ex  idolorum 

quirit.  Similiter  creata   cst  eis  qua^dam  vilitafe  :  quia  opus  mamium  suarum,  et 

vis  nafuralis  a*stimafionis,  impellens  ea  adhuc  plus  quod  fecerunt  digiti  eotnim. 

ad  operandum  opcra  suae  spiciei.  Unde  Psal.  cxin,  4  :  Simulacra  gentium  argen- 


jootius  aguntur  quam  agant,  ut  dicit  Da- 
mascenus.  Et  cnm  natnra  infcrior  regu- 
letur  por  nafuram  supcriorem  ot  movea- 
tur,  rclinqnuntur  iii  ipsis  imprcssiones 
superiorum  mofuum  fricaiifium  hujiis- 
modi  mofum  per  quem  movcntur  ad 
providendum  sihi  in  neccssariis.  Ef  in 
talibus  accipere  conjecturam  ah  avihus, 
vel  avinm  motibus,  vel  aliornm  anima- 
lium,  non  cst  poccatnm  ;  scd  lantum  de 
liis  q^uai   habeut   causam  ex  libero  arbi- 


tum  et  aurum,  opera  manuum  hominum. 
Tertio  ex  hominis  dignifatc  :  et  ideo  di- 
cit  :  Homo,  qui  ad  imaginom  Dci  factus 
est,  inclinavit  se,  supponcndo  se  idolis  ; 
vir,  qui  virtuosus  videbatur  quantum  ad 
acquisita,  humiliatus  rst.  Psal.  xlvih, 
13  :  Homo  cum  in  honore  esset,  non  in- 
tellexit;  comparatus  est  jumentis  insipieti- 
tibus,  et  similis  factus  est  illis.  Infra. 
XLiv  :  Curvatus  est  ante  illud,  et  adorat, 
et  dicif^  Libera  me. 


CAPTIT  II. 


687 


3.  Hic  commiiiatur  eis  po^iiam.  Et  «li-      miim  fliio  Cacit.   F'iimo   poiiit    iiiteutum; 
viditnr  iii  dnas  [^arfcs.  In  prima  ostfiuflit      siM-.nndo  fixplicat  modnm,  ihi,  Qiiia   iliffi 


eis  immincro  pcricnlnm  ;  in  sccnnda  coii- 
cludit  cvasionis  rcmcdinm,  ibi,  Qiiifsritp 
erf/o  ab  homine.  Ostondit  autem  eis  im- 
minerepericnium,  rcmovendo  tria.  l*rimo 
prscsumptionem  de  divina  misericordia  ; 
secnndo  confidcnliam  dc  propria  pot(M)- 
tia,  ibi,  Oculi  sJihliinfs  horniiiis  hinnilifUi 


lioinini  crfrcilinnn ;  tertio  coiiclndit 
[jropositum,  Et  incurvnhitnr  omnif  suhli- 
rnilas  hominum.  Ponit  antem  diin  ad  e.v- 
clndcndnm  [)ofcntiam  resistendi.  Primo 
ipsoriim  deprcssionem,  tnm  (inantnm  ad 
snpcri»iam  cttrdis,  cnm  dicit,  Onili,  idcst 
sn|)cr!)ia,  siihinnis.,  idcsf  bominis   poton- 


sunt\  tertio  remcdinm  ([nod  rcjMnqncba-      W^,  hinniliuti.,  idcst  biimiliaimntiir  :  [)ra' 
tur   in  aliornm    fiducia,   ibi,  In  die  illri      tcritum  pro  fntnro  propter  certitudincm 


p7'ojiciet  homo  idola  argenti  sui.  VA  (\n'ni 
divina  misericordia  mensuram  non  ba- 
bet,  sed  semper  siipere.Nalfat  jndicinm, 
ideo  non  rcmovet  cam  pra'diccndo  nt  do 
lutura,  sed  imprfscando  [xcnam  ul  jiis- 
tam.  Dno  orgo  facif.  Primo  ponit  impre- 
cafionom,  diccns  ;  Ex  quo  tam  tui[)ia 
mala  faciunt,  fri/o  ne  dimittas  m;(|uasi 
dicat  :  Justiim  esset  nl  in  nnllo  eorum 
misercris.  Jcr.  v,  !)  :  \inn(/iiid  sujier  liis 
non  fisitaho,  dicit  Dominiis,  ft  sii/tfr 
(/fntern  hujiismodi  nori  ulriscftur  anima 
mea  ?  Secnndo  ironice  ponif  consilium 
ad  suasioncm,  dicens,  Ini/redfrf ;  ([uasi 
dicat  :  Ex  quo  ipse  iion  dimittit,  restat 
ut  abscondaris  a  facie  cjus.  Ini/rfdere  in 
/)ffram:  ad  litfcram,  in  fixnras  pc^frarum 
ad  ibi  mancndnm  :  ahsconderf  in  /ossa 
humo,  idcsl  in    cavernis    terra',  a   facif 


|)rophefia' '    Prov.    xxx,    13:    (ifnfratio 

riijus  oculi  f.rcflsi  sunt.,  et  paljjehra'  in 

alta  surrfcttV.  Job  xl,  7  :  *  Rfs/nciet  cunc-  •  Reipice.. 

tos  superhos,  et  confuudft  fos,  ft  contfrft  ^cnfumle.. 
.        I     ,  contere 

nnpios  df  loro  siio.  Tnm  ctiam  ([uantnm 

ad  nobilitatcm   frencris  :  nndc  dicif,  .1/- 

litiido   rirorum,   idesf  nobilitas  gencris. 

Amos    II,  !)  :    lu/o    exterminavi    Amor- 

rlixiim  a  farie  eorum,  cujus  altitudo  fjus. 

Sccnndo    ponif    punicnfis    oxaltafioncm, 

E.rnllahitiir.,  idcsf  alfus  apparcbit  in    pii- 

nitiono  ([iii  infimus-  vidcbalnr  in  oxpcc- 

tationc.  Psal.  ix,  17  :Cognoscctur  Domi- 

nus  jiidiria  farifiis.  Infra.  v,  E.raltahitur 

Dominiis  excrcituum  in  jiidicio.  Quia  dies 

Domini.   Ilic   ponifur  modns  cxplctionis 

[)ra'dict()rum  :  ct  [)rimo  ([iiantiim  ad  de- 

[)r(!ssioncm   hominiim  ;    sccundo    (juan- 

liim  ad  siibfractioucm  rcriim,  ibi,  Et  su- 


timoris  Domini.,  idcst  a  facie  illorinn  per     /n-r  omufs  rtr.   Dicit    crgo   primo.    Idco 


([iios  Dcussc  probat  fimondnm  ot  glorili- 
candnm.  Jcr.:  Hfliui/uitf  civitatfs.  Scd 
hoc  non  valohit  ins  :  undc  in  Psalm. 
cxxxviii,  7  ;  Qiio  iho  a  s/iiritii  tiio.,  ct  i/iio 
a  farif  tna  jiK/iain?  WcwvAXiXw^  (!X|)onit 
do  (Ihristo.  Vftra  fuim  fst  Christus  ;  I  ad 
Corinfh.  x,  i.  \\\  i|)so  csf  intrandnm  por 
devotionis  aflcctiim.  Dicit  ergo  :  Ego 
(|ii()(l  mihi  (loesl  usur()o  ^W.  viscoribns  Jc- 
sii  (Ibiisti.  Visccra  cniin  misciicordia'  af- 
fluxcruuf,  ncc  (h^siinl  foiamiiia  [)cr  (|inc 
cffliianl  :  fod(M'unt  cniin  inauiis  cjiis,  ct 
[ledos  cjns  [icrloravcriinf.  (lanf.  ii,  fO  : 
Siiri/e,  pro/tfra  annrn  awn  rt  rciii  in  ft- 
rarninihiis  //rlr.i'.  Oriili  siihlimfs.  Ilic  rc- 
movct  ab  cis  coulidcntiani  \W  piopria 
|)ofciifia  :  cl  circa  boc  diio  facit.  Piimo 
cxcliidil  |»otcnliam  rcsislciidi  :  sccuiido 
rc[)cHit  canlclam  lalcndi,  ibi,  Et  inlroi- 
hunl    in    s/iflunrns  /jctrarum.   (lirca  [iri- 


orit  lioc  (|uod  dictiim  csf,  i/nin  dics  Do- 
mini,  idcst  nltionis  tcmpiis  .•  infra  i.xni  : 
Difs  iiltionis  in  corde  mco,  annus  retrihu- 
lioiiis  inf.r  rrnit  :  f.rfrrifuum :  iit  non 
diibitclur  i\t'  victoria  cjns,  ciii  fanfa  su- 
l)(,'sf  oI)se([iicnfinm  iniiltitiido  :  vcnict 
i|uasi  gravo  |)ondiis  ad  com|)rimcn(lum, 
su/irr  oinnfm  su/wrhum  rf  rxcr/siim ; 
idcsl,  sii[»cr  ciim  i|iii  ma.Lris  dc  ma,«:nis 
([iia'  habcl  cxfojiitnr :  c/  su/trr  omnmi 
nrrot/nnti'iii,  (|ui  clcvatnr  dc  co  ((imd 
non  babct.  <irc^-orins  :  «  Arroi^^ans  ost  (|iii 
sibi  tribuit  ((iiod  noii  hahct.'»  Prov.  viii^ 
I.'!  :  Arnn/nnfiain  rt  su/irrhiain,  rt  vitim 
/iraram,  ft  os  hilimjur  drtrstur.  Et  humi- 
liahifnr.  Lii. .  xiv,  18  :  (>///  sr  exaltnt 
hnniilinhifiir.  Ef  •<u/n'r  oninrs  rrdrns.  II ic 
|)onit  snbtractioncin  rcruin  <|na'  (aciiint 
ad  dcrcnsioncin  :  ct  |)riino  i|iian(uin 
ad    i)ra'i)aratioiicin     inachiiiarum  :     vel 


'  .M.  :  «  |H'i>plii'ltt>.  « 


'  Al.  :  <•  iiinrniUD.  >• 


r.88 


IN  ISAIAM. 


j»i(t[»lor  allitiKliiHMii  ;  ot  sic  diiit,  Sn- 
/jcr  ofn/irs  ccdros ;  vel  forlitiKliiicm  ; 
ot  sic  «licif,  Siiper  onincin  (/iicrcum, 
Zucli.  XI,  1  ;  A/icri  Lihanc^  jtortns  tuns, 
vl  comrdnt  iynis  ccdros  tiins.  \i[  iiifra  : 
Ultilntc  f/ucrciis  Basan,  qiiia  succisus  *  est 
saltiis  munitus.  SccuikU)  (iiioad  ea  (^iia! 
pcrtiiUMit  ad  miitalionom  locorum  :  aut 
a  iiatura  :  Et  supcr  omnc.i  monlcs  c.rccl- 
sos,  et  su/)cr  omncs  collcs  c/cvatos,  Kzcch. 
VI,  3  :  fJa;c  dicit  Dominits  Dcits  montilnis 
ct  collibiis,  rupibus  et  vallibus :  aiit  ab 
arte :  Et  supcr  omnem  turrim  excelsnm  ; 
ct  suj)cr  omnem  murum  tnitnitum.  Supli. 
1,  15  ;  Dics  lubce  et  clangoris  supcr  civi- 
tates  7)i7tnitas,  et  super  am/ulos  cxcclsos  ; 
ct  tribnlabo  homincs,  Tcrtio  (luanliim  ad 
ea  (lua»  pertinent  ad  abundanliam  vic- 
tualium  ;  et  sic  dicit  :  Siipcr  omnes  7iaves, 
in  cjuibus  deferuntur,  T/iarsis,  idest  ma- 
ris.  Infra  xxni  :  Ululate  )iaves  7na7'is, 
qiiin  vastata  est  do7)ius  unde  vc7iire  C07i- 
suevcra7it .  Et  snpcr  077i7ie  quod  visu  pttl- 
c/iru77i  est.  IIoc  pcrtinct  ad  hostium  im- 
placationcm,  vel  augmcntationem  pu- 
gnantiiim.  Judith  x,  18  :  Quis  conlc/miat 
populu77i  fIxbrxoru7n,  qui  tam  decoras 
/\abe7it  77iulieres  ?  Et  incia^^abitur.  Ilic 
quasi  concludit  propositum  ;  ct  est  omni- 
no  idem  quod  prius  dictuin  est,  nisi 
quod  additur  de  destruclionc  idolorum, 
ut  ostendatur  ipse  solus  excclsus,  cum 
dicit,  Et  idola.  Ezech..  vi,  6  :  Con/rin- 
gentur  et  cessabunt  idola  vestra,  et  conte- 
7'e7itur  delubra  vestra.  f£t  i/itroibunt  171 
spelimcas  petra7'um.  Ilic  ponit  cautelam 
latcndi,  et  cst  idem  quod  prius  ;  nisi 
quod  hic  prajdicitur  qiuisi  futurum,  quia 
potentiam'  dejiciendam  prajdicendo  et 
nonimprecando  cxposucral ;  Psalm.  lxii, 
10  :  f7itroibitnt  171  i/ifcriora  tc7'rx,  tradc7i- 
tur  i7i  tnanus  gladii,partes  vulpiu7n  erunt. 


hi  dic  illn.  Flic  removct  lciiiiim,  scili- 
cct  idolorum  (idiiciam.  Kt  primo  rcinovet 
aiixiruim,  Ut  adorarct.  Kzecli.  viii,  10  : 
Et  ingrcssits  vidi ;  et  cccc  07/1/1  is  s//7iilitii- 
do  rcptilitii/i,  ct  a/ii/naliin/i  abo7/unnlu/, 
et  uuivcrsa  idola  domus  Israel  dcpictn. 
Inria  XXXI.  fn  die  illa  abjiciet  vir  idola 
argenti  sui,  et  idoln  qiia',  fece/'\ml  mn/tus 
cjus  i/i  peccatum.  Secundo  rcplicat  latcn- 
di  subsidium,  ibi,  Ei  i/igrcdictur  scissu- 
ras  /jctrnrti/n.  Apocal.  vi,  15  :  0/n/iis  scr- 
viis  ct  libcr  ubsco/idcrtint  se  in  sj/clu/icLs, 
ct  171  j)et/'is  mo/ttiit/n.  Quiescite  ergo.  Hic 
ponit  saiium  consilium  ad  evadendum; 
et  dicit  :  Ergo  ex  quo  omnia  ista  non  va- 
lebunt  vobis,  quiescite  ab  /lo/nme,  idesl 
cessate  ab  odensa  ipsius,  scilicet  Christi. 
Cujus  s/)iritits  in  uaribus  cjus,  idest  (iiii 
spirat  in  naribus,  idest  vivit  sicut  alii  ho- 
mines  quantiim  ad  humanilatem.  Quia 
excelsus  /'cjmtatus  est  ijjse,  (juantum  ad 
divinitatem,  a  sauctis  et  ab  Angelis. 
Psalm.  cxii,  4  :  Excelsus  supcr  o/n/ies 
ge/ites  Do/ni/ius,  et  sitpcr  coelos '  glo/'ia 
ejus.  Vel  alitcr.  Loquitur  de  Deo  ad  simi- 
htudiuem  hominis  per  ligurain  anthropos- 
patl.os.  Ab/io/ni/ie,  idcst  Deo,  cujus  spiri- 
tu  i/i  7ia/'ibus  :  loquitur  ad  similitudincm 
irati,  qui  propter  multiplicatiouem  spiri- 
tuum  exuffluat  per  uares  :  unde  dicit 
Homerus,  quod  fortes  austeram  virtutem 
per  singulas  nares  exiifflabant.  Psal. 
XVII,  16  ;  Ab  i)ispiralio7ie  sjyiritus  irae 
tuae.  Infra  xxx  :  Arde/is  furor  ejus,  el 
gravis  ad  po/^ta/ulum.  Et  iterum  ibidem 
S/nritus  ejusvelut  tor/'ens  i/iu/idans  usquc 
ad  /Jiedium  colli,  ad  jicrdendas  ge/iles  i/i 
7iihilu77i :  ct  lioc  refertur  ad  primum,  in 
quo  removit  pr.esumptionem  de  miseri- 
cordia  Dei  :  qttia  excelsus  ipse,  discreti- 
ve,  quasi  soliis. 


'  Al.  :  «  habere.  » 
*  Al.  :  «  sueciuctiis.  » 


^  Al.  :  «  impotenli.tiu.  » 
*  Al.  :  «  ouiiies  coilos.  » 


CAPIT  III. 


689 


C  A  P  U  1'    T  E  W  T  I  L  \1 


1.  Eccc  enim  dominator  Dominus  exercituum 
auferet  ab  Jerusalem  et  a  Juda  validum  el  forlem  : 
omne  robur  panis,  et  omue  robur  a^iua',  et  fortem, 
et  virum  Beilatorem,  et  judicem,  et  prophntam,  et 
ariolum,  et  senem,  principcm  super  quin^iuaginta, 
et  honorabilem  vultu,  et  consiliarium,  et  sditientem 
de  architeclis,  et  prudentem  elocpui  mystici.  Et 
dabo  pueros  Principes  eorum,  et  effominati  domi- 
Qubuntur  eis.  Et  corruet  populus  vir  ad  virum,  et 
unusquisquc  ad  proximum  suum.  Tumultuabitur 
puer  contra  senem,  et  ignobilis  contra  UDbilcui. 
Ai)prehendet  cnim  vir  fratrcni  sunni,  domcsticum 
patris  sui,  et  dicet  :  Vestiracnlum  tibi  est ;  prin- 
ceps  esto  nostcr  :  ruina  autem  haic  sub  manu  tua. 
Respondebitque  in  dic  ilia  diccns  :  .Non  sum  medi- 
cus,  et  in  domo  mea  non  est  panis,  ne^pu;  vi-sti- 
meutum.  Nolite  constituerc  me  principem  [)Opuli. 

2.  Ruit  enim  Jerusalem  et  Judas  coiicidif  :  qnia 
lingua  eorum  et  adinventiones  eorum  contra  Uo- 
minum,  ut  provocarent  oculos  majcslatis  ejus. 
Agnitio  vultus  eorum  respondebit  eis  ;  cl  peccalum 
suuni  quasi  Sodoma  prajdicavcrunl,  nec  aI)sconde- 
runt.  Vjb  aniu)te  eorum,  (pioniam  rcdditu  suiit  cis 
mala.  Dicite  justo,  ([uoniam  benc,  quoniam  fruc- 
tum  adinvcnlionuni  suarum  couK^dct.  \x  impio  in 
malum.  Rctributio  cnim  manuum  ejus  tict  ci.  Po- 
pulum  meum  exactores  sui  spoliaverunt,  ct  niu- 
lieres  dominatm  sunt  eis.  Popule  meus,  qui  te  bea- 
tum  dicunt,  i[)si  tc  decipiunt,  et  viam  grcrssum 
tuorum  (lissi|iant.  Stat  acl  judicaiulimi  nomiiius, 
stat  ad  judicandos  [)0|)ulos.  Dominus  ad  judiiiiim 
veniet  cum  scuibus  populi  sui,  et  princi[)ibu3  cjus. 
Vo9  onim  dc[)asti  estis  vincaiu  mcaui,  ct  ra|)iua 
pau[)eris  in  domo  vestra.  Quarc  altcrilis  [)()|)ulum 
lucum,  et  facies  pauperum  commolitis?  dicit  Do- 
minus  exercituum. 

3.  Et  dixit  Dominus  Deus  :  Pro  eo  quod  elevatnB 
suut  lilia;  Sion,  et  ambulavcrunl  extcnto  cnllo,  ct 
nutibus  oculorum  ibant,  ct  i)lnu(l«!baut,  cl  ambula- 
bant,  et  |)edibus  suis  composito  grudu  inccdebHul  : 
decalvabit  Dominiis  vcrti(;cm  iiliaruiii  Sioii,  ct  Do- 
minus  criiiciii  caniiu  iiiidabit.  In  ilic  illa  aiiicrct 
Dominus  oruumciitiim  calc(<umciiti)riim,  cl  liiniilas, 
(>t  torqutts.  ct  monilia.  ct  urmillas,  ct  iiiitras,  ct 
discriniinalia,  et  [)criscelidas,  el  murtMiulas,  ct 
olfactoriolu,  ct  inuurcs,  ct  |iallii)lu,  ct  liiiit>aiiiiiin, 
t!t  acus,  ct  s[iccula,  ct  siiidoiics,  et  vittus,  ci  ilicris- 
tru.  Kt  crit  [iro  sunvi  odoro  f(i'tor,  t>t  |)ro  zouu 
fuuiculus,  ct  [)r()  (•,ris[)iiuti  crinc  calvitiiim,  cl  |)ro 
fasciu  pcctorali  cilicium.  Piili  licrriiiii  t|ui)(|iic  viri 
tiii  gladii)  cuibuit.  ci  lorlcs  liii  iii  jiriHlio.  i^t  iiiii-rti- 
buiil  atqiic  liigcbunl  portic  cjus;  et  ilcsolala  iu 
terra  sedebit. 


1.  Ilic  iiiripil  sociiiKla  i^ais,  iii  inia  ar- 
guil  poccalum  ooriiin  i|iiaiiliiin  ad  op- 
|)i'('ssioii(Mn  pn>\iinoriiin  ;  cl  iliviililiir  iii 
(liuis  partos.  Iii  priina  poiiiliir  oppriiiuMi 


tiiim   confiitatio  ;   in    socimda    oppresso- 
nim   consolatii).  (]i\[K  iv  :    Kf  npjnelmi- 
denl  HPptcm  yniilieroa  rirum  nniim  in  die 
lUa.   \A   qiiia  violontum  domiiiium  non 
solum  ost   ciilpa   liominis,  scd  ctiam  est 
pwna  Doi  jiidicantis  p(>ccata  i»opuIi,  siciit 
(licitiir   .loh    xxxiv.  :    Qni  rpynure^   fncit 
/ii/pocritam  prnpter  peccala pnjmli  :  idoo 
prima  pars    dividifur   iii  partes  duas.  Iii 
prima  enim  pno.licitiir  socuiidum  (juod 
ost  po>na  a  I)(.'o   iiidi  ta  ;  in  socunda  ar- 
giiitiir  .sccuiidum  (luod  cst  ciilpa   ah  lio- 
niino  ctnnmis.sa,  ihi,  Pnpnlc  mcus.  Prima 
dividitur  in  diias  partcs.  In    prima   com- 
minatnr  rc^Mmiiiis    suhvorsioncm  ;  iu  so- 
cunda  assigiiat   ratioucm.  ihi,  //////  cnim 
Jerusa/c/n.    Priina    dividitur  in   tros.    In 
prima  suhtralnintiir  a  rcgiminis  oflicio  * 
idonoi ;  in  socuiida  praMiciuntiir  indigni, 
ihi,  Et  da/jo  pueros  principcs  corum;  in 
t(Mfia  rcfutant   vocali,  'ihi,   Rcsponddnt- 
(juc  in  dic  il/a.  Prima  iii  dii  is.  In    prima 
suhtrahif   idoiicum  a  r(>gimiiiis   oflicio  '  ; 
iii  s{>t  iiiida  nfil(>m  ad  rcgcnfis  auxilium, 
ihi.  Et  rinisi/iarium  '.  1'riina  divitlitiir  iii 
tros,  scciiiidiim  fria  tpia'    rci|Miruiifiir  ad 
idoucilatoin  pi.clalonim.  I*riini>  (Miiin  aii- 
fort  idoiKMim    ipiaiifiiin    ad    potcstalcin ; 
iii  S(>cuiida  (piaiiliiin  atl  sagacit.itcm,  ihi, 
Judiccm  •,  iu  tortia  (piaiitiiin   ad  aiictori- 
lafcni,  ihi,    Srncm.  l'of(>slas  ad    iCLrciid;i 
hclla  po[iiili   rcipiirifiir  iii  ducc,  ct  valcl 
ad  coinpcscciidiim  iiisolcnlias  :  Kccl.  vii, 
()  :  .\oli  ipt.vrcrc  ficri  jud  / ,  nisi  virtnte 
valcas  irrumpcrc  inii/uitatcs  :  (|ua'  iii  tri- 
hiis  coiisisfit,    sciMiiidiiin    (pi.i>    di\itlitiir 
prlina  pars    liiijiis   t(M'lia>    partis;  scilicct 
in  rorlifiitlinc  corporis,  ipia>   consistil  iii 
frihiis  :  sciliccf  iii  coniplc.\ioiiis    vifcorc; 
ct  (|ii.'iiitiim  ad  hoc  dicif  :  Moiiimi  iiI   iiui- 
cscatis  ;  cnim,  idcsl  i|iiia,  crrt\  in   proxi- 
nit)  cst,  au/crct  validunt,  idosl    hcup  vn- 
lciihMU     iii    coinplcxioiiis     iiiiiiitnto      In 
iniMnhrorum  rohorc  :    ct  sic   ilicil.    tiu- 


*  Al.  :  <«  rcgorc  » 

*  Al.  :  «  ad  rcgiminis  offlciutt).  » 
'  Al.  :  a  rofulcntur.  » 


*  Al.  :  «  u. 
»  Al.  :  o  (• 


tlltlllU)     • 


690 


IN  ISAI\M 


teni.  iiiiia  l'(Hlitii(l(>  r.ousisUt  iu  4)S.sil)iis 
ot  ucrvis,  ul  (li(-it  IMiilcjsoplnis.  it(M-iiin 
iii  til>i  iniiltitiiiliiic  ;  ct  .sic  dicit,  Oinnc 
rn/fi/r  /)//fiis  cfc.,  in  ([110  omiiis  cihiis  ct 
polus  si^Miilicatiir.  I",ccl.  xxix,  28  :  ////- 
//!////  c/fa'  lii)//u/iis  (/(///(/  ct  p(//i/s  ct  ccsti- 
mc//ti/m.  Secuiulo  consistit  potestas  in 
ronstnntia  corilis ;  ot  sic  dicit,  Vortem, 
sccuiulnni  qiUMl  venit  a  fortitndino  (jua» 
est  virtiis  anima'.  Tertio  consistit  in 
excrcitii^  l)eHica'  artis,  et  sic  dicit,  Virio// 
hcll(/torc//i.  Sapienlia  autoni  requiritur 
ad  oxerconduin  jmlicia;  pro[)ter  (juod 
petiif  Salomon  sa[)ientiam  a  Deo.  III  Kejj^. 
ni,  9  :  Dahis  servo  ti/o  cor  docile  ut possit 
discer/}c/-e  i/iter  bo/u/m  et  malum.  Et  hoc 
habeliir  tripliciter.  Yel  humana  institu- 
tione ;  of  (jnaiitiim  ad  lioc  dicit,  Judico/i.^ 
quasi  juris  peiifnm:  vel  divina  inspira- 
tiono  ;  ct  quantum  ad  hoc  dicit,  PropJie- 
tam;  vel  djvmonis  revelationo  ;  ot  quan- 
tum  ad  hoc  dicit,  Ariolum,  quia  in  aris 
daMiionum  diviiiahant,  et  aliquando  vera 
dicehant.  Aucforitas  nocossaria  est  ad  re- 
verenfiam  ;  et  Iktc  etiam  consisfif  in  fri- 
bus.  In  officii  diijnitato,  et  quanlum  ad 
hoc  dicit,  Priucipem,  et  per  hoc  omnes 
alios  Principes  infelligit,  ul  dicit  QlMm  '■ 
In  morum  honesfate ;  ct  propter  hoc  di- 
cit,  Senc/n.,  scilicet  morihus.  In  \ailtus 
matiirifafe  ;  ef  propter  hoc  dicit,  Honora- 
hih'//i  n/lti/\  Ulilcs  aiitom  sunt  aliqui 
principihus  ad  regimen  populi,  vcl  ad  ex- 
pediendum  duhia  negotia;  et  quantum 
ad  hoc  dicit,  Consi/iarium  ;  vel  ad  facicn- 


Kt  lioc  modosnmitnr  hic.  llniver.salis  sa- 
|)ienfia  ost  (jna'  ost  ultimum  in  omnihus 
artihns  et  sciontiis  ;  et  ista  cst  pcr  (]iiain 
homo  olcvalur*  in  cof^nitioiu^m  nohilis- 
simarum  caiisarnm,  idest  siihstantiarum 
soparataiiim,  vol  spiritualiiiin.  Kt  luec, 
scciindnm  IMiilosophum,  est  melaphysi- 
ca,  ot  secumluJii  nos  est  theologia.  Ter- 
tio  aliiiuis  neccssarius  est  ad  instruen- 
diim  divina  :  et  quantum  ad  hoc  dicit  : 
Et  pr/idcntcm  clo(piii  f/i//stici,  a  m//stim 
(juod  est  socrofiim,  idest  divinoriim  ver- 
horum  (juae  sccrcta  sunt.  Et  dc  omnibus 
his  hahetur  iv,  Wq^.  penult,  l.'i.  quod 
translati  sunt  a  Nahuchodonosor  iu  Baby- 
loniam,  Tra/islulit  quoque  Joachim  in 
liah/jhmon.,  el  matrem  regis,  et  i/xores 
rcgis,  ct  eu/iuchos,  et  judices  terrx  duxit 
i/i  C(/ptivitatcm.  Et  daho  pucros.  Ilic  os- 
teudifur  suhvorsio  regiminis  quanlum 
ad  hoc  quod  pra^ficiuntur  indigni.Et  divi- 
ditur  in  dnas  partes.  In  prima  ponitur 
indignornm  prailatio  ;  in  sccunda  consc- 
quens  populi  tnrhatio,  ihi,  Et  co/^ruet po- 
p/ilus  vir  ad  viru//i.  Sunt  autcm  indigni 
quantum  ad  defectum  sapicntiai  et  aeta- 
tis ;  ct  ideo  dicit  :  Dabo  pueros  Principes  : 
et  quantum  ad  dofoctum  virtutis  :  ct  sic 
dicit  :  Et  effemi/iati  dominabunlur,  idcst 
lascivi  ct  imhccillcs.  Oseas  xni,  H  :  Da- 
bo  tihi  rc(je/n  i/i  furorc  meo.  Effectus  au- 
tem  rcgiminis  in  perturhationc  populi 
tangitnr  friplcx.  Primo  universalis  dis- 
sensio  :  unde  dicit  :  Corruet pop//lus,  sci- 
licet  ah__unitate  pacis,  pcr  quajn^t_po- 


da  «'dificia  ;  et   ideo  dicit,  Sa/)ientc/n  de     pulus,  vir  ad  virwn,  idest  contra  virum. 


a/'chitecfis,  ah  a/'chos,  quod  est  princcps, 
et  tccfi,  quod  est  ars,  et  pra'cipne  mecha- 
nicarum.  I^nde  arcbitecfor  dicifur  prin- 
cipalis  artifox.  qui  pra^cipit  artificihiis  in- 
ducerc  formam,  ot  pra^pararc  materiam, 
sccundnm  considerationcm  finis  cujus 
scicnfia  hahet  usum  pcr  acfioncm.  Sa- 
pientia  autem,  ut  dicit  ]Miiiusoplij.is,  est 
duplex  ;  scilicct  nniversalis  ct  particula- 
ris.  Particularcm  definiens  dicit,  quod 
est  virtus  per  (luam  horao  potest  in  iilfi- 
mo  cujuscnmque  artis,  ut  medicina^  :  ot 
ob  hoc  dicitur  sapions  medicns  qui  ost 
certissimus  in  his  (]na^  siint  mcdicina^; 
et  similitor  sapiens  faber ;  ot  sic  de  aliis. 


Prov.  XI,  14  :  Ubi  non  est  gubcr/iator, 
corri/et  populus.  Zach.  x,  2  :  Ahducti 
sunt  quasi  grex :  afflige/itur,  quia  non 
est  eis  pastor.  Secundo  amicitiae  dissolu- 
tio ;  U/iusqimque  ad  proximwn  suu/n, 
idest  contra  pronimum  suura.  Jer,  ix,  4  : 
Om/iis  frater  supp/antans  si/pp/antabit, 
ct  01/inis  a/nicus  fraudu/c/itcr  inccdet. 
Terfio  ordinis  confnsio  :  Tu//iu/tuabitur 
puer  co/ifra  sc/ie/n,  et  ig/iobilis  contra  no- 
bi/ci/i,  Thrcn.  iv,  16  :  Facies  sacerdotum 
non  crubueru/it,  nec  senutn  miserti  su/it. 
Ap/n'che/idet.  Hic  osfcndit  subvcrsioncm 
regiminis  (juantum  ad  hoc  quod  invifati 
ad   rogendum   recusant,  quasi    quoddam 


>  Al.  :  «  iu    viiltus   inaturilalp,    fhnorabifem  ;    et 
propler  hoc  di(!it,  ynliu.  u 


^  Al.  :  «  pouitur.  » 


^vi>rT  III. 


691 


ruinosiun.  Et  dividitur  in  partcs  duas. 
lu  piima  pouitur  eligentium  invitatio ; 
in  secuuda  clecti  recusatio,  ihi,  Et  res- 
poiidcbit  in  (lie  illa  dicens  :  Non  sum 
medicns^  et  in  domo  mca  non  est  panis 
necjuc    vestimcntum.  Circa  prinuim    tria 


Nec  vcstimfntunt,  quo  cotisorvatur  calor. 
l*rov.  ulf,  21  :  Non  timehit  domui  sux  a 
frifjorihus  nivis.  Omncs  cnim  domcstici 
cjus  vestiti  sunt  dujtlicihus.  Nolitc  me 
conslilucrc princijtcm  jtopuli.  Hic  conclu- 
(lilur    otdcii    rcfiitatiu.    .ludicum   ix.   9  : 


pouiiutur  :  scilicet  ipsa  eleclio,  eiecticniis      Numfjuid  possum    dcscrcrc  pimjuedinem 


meum,  qua  dii  utuntur  ct  homines?  Ubi 
ponitiir  ti  iplex  ratio  :  scilicet  impedimen- 
tum  devot.i'  contemplationis ;  duicis  af- 
feclionis  :  iufra  ibidem  :  Numf/uid  pos- 
sum  flfscrere  dulcctlinem  me<im  ?  el  spi- 
rilualis    exuilationis    ibidem  :    Nunvptid 


occasio,  officii  immutatio.  Klectio  cst 
inordinata,  ((uia  ab  uuo  tautum ;  uude 
dicit  :  TumultUfihitur  enim :  idest  ([uia 
non  convenicnter  cligent ;  sed  fipprcltf-n- 
det  vir  fratrcm  siiitm,  idest  conjunctiim 
sanguine,  domesticum  jtutris  stii,  idc-st 
familiaritate  acceptum,  qiiamvis  eliam  possitm  dcscrf;re  vinum  mettm.^  tjund  Lvti- 
*  a?rf?7?ca/js  vilem.  Micli.  in,  11  :  Qui'  a^difical  Sio/t  ficat  Dettm  et  /lomines.  et  inter  cetcra  li- 
in  sanguinihus.,  ctJerusaicm  in  uucjuitate.      fjna promoveri'} 

Et  lioc  est  contra  formam  servatam  Nii-  2.  Ilic  ponit  causas  dicla*  renuntiatio- 

mer.  I,  in  eleclione  princi[)um  facta  nis  :  et  [)rimo  [lonit  causam  [u-oximam. 
prcccepto  Domini,  aiictoritate  piadati,  et  scilicel  p(j'uam  universalis  ruina'  :  unde 
consensu    mullitudinis.   Sed   occasio   est      dicitur   ex    parte    prophela*  :    Ideo  recu- 


viris,  quia  propter  divitias  :  unde  dicit  : 
Vestimentum  tihi  est :  sperat  euim  tem- 
poralem  suhvenliouem;  et  hoc  est  con- 
tra  formam  tradilam  Exod.  xviii,  21  : 
Providc  fle  (tttini  plchc  viros  potcntcs,  cl 
timcnlcs  Dfiim,  iti  fjttibus  sit  vcril/is,  ct 
(jui  oderunt  ficfirilifim ;  et  cftnsliluc  ex 
eis  trihttnos  ct  ccntitriona  tpti  juiliccnl 
pojtiiliim  omtii  tcmjtorc.  Sed  iujuiictio 
periculosa  :  iiude  dicit  :  Princcjts  csht 
noster,  ruinfi  ftulcm  /uvc,  idest  periculiiin, 
sith  manu  tita,  idesf  sub  custodia  (iia  et 
defensionc  tua.  III  Ke^''.  xx,  31)  :  Citslo- 
divi  virum  istiim,  tpti  si  l<tpsu'i  fitcril 
erit  anima  tua  /iro  unima  cjiis.  Kfs/iondc- 
hit.  Uic  pouitur  recusatio  elecli  :  et  [)ri- 
mo  ponitur  '  rationahilis  excu.salio ;  se- 
cundo  concludiliii-  ofiicii  refufafio,  ibi, 
Nolitc  ciinslilitcrf  iuf  /iriiici/ifin  /iti/uili . 
lu    (ixcusalione    [)ia'l('iidit    tria  ;  scilicel 


sabif,  cnim.  idcst  quia,  ruit  Jerusalem., 
idest  ipsa  civitas,  et  Judas,  ipsa  provin- 
cia,  concidil,  per  i)(Pnam  a  sua  integri- 
tate.  Infra  xxiii  :  /n  ca/ttivitutem  trtuis- 
dit.ifrunl  rohitslits  cjus,  sit/finlcrunt  do- 
ntos  cjus,  jtiisucrtt/tt  eam  iii  rtttnain.  Se- 
cundo  [>onit  causam  remofam,  scilicet 
cul[)ain.  Kt  dividifiir  iu  [)artes  tres.  In 
l)rima  aggraval  cul[)am  :  iii  secunda 
coutra  cul[)am  ordinat  {xenam,  ibi,  Vse 
anim;v  CDruin,  t/utmiam  rcdtlita  sitnt  eis 
///f/A/ ;  tertio  ostendit  [)imieutis  justitiam, 
il)i,  Dicite  Jitsln  t/iitiuuim  hcnc.  Pecca- 
liim  agf,Mavat  ex  Iribiis.  Kx  percati  spe- 
cic,  ipiia  l)las[)lu'mant  iii  Ih-uiii  :  uiidi»  di- 
cil  :  Ideo  concidit,  t/itia  linijiin  eonim 
cuntru  /Jtimiuum,  lufra  i.vn  :  Sujii^r 
i/itcin  liisislis,  sit/ifr  i/iicin  tlilatiistis  o.v,  et 
fjicislis  Idit/itam  !  Seciiudo  «'X  peccati  lu)- 
vifale  :  uude  dicil  :  Adiiircntiones  ronim 


im[)olentiam  ad  re[)ellcndiiui  iiociva  :  ,NV//i      contra    Ihnninuin.  Ose.H,    vu,    2.    Niinc 


suin  meilicits,  scilicet   iit    [lossiiu    medeii 
miseriis   vi^stris.  Jer.  mii,  22  :  Numf/itid 
resiiifi  non   est  ^  iii  (iti/tifitf  uut  inftlictts 
//o// /'.s7 /7// ?  scilic(M    ad   su[)[)leiidum    de 
fectum  :  et  [)ro[)ter   hoc  dicil  :   A7  in   t/n- 


circumdfdcrunt  <'os  atlinvcnliones  sujf, 
cortim  fftric  mcn  fnct.v  snnl.  Tertio  ox 
[leccati  [)ublic.ilioue  :  uude  dicit  :  Af/ni- 
lln  riiltu^  fttritin  :  el  boc  qiiia  pecc.ilum 
suum  a  vullu  auMiilum  aliis  feceniul.  /ics 


mo  nifu    iion    rst    /laiiis.  (jiio    su|)[)lcam  /itintiit  ris,  iii  po-iiam    qtiantuin   iu\   ffes- 

dcfeclum    fauiis    vestra',    Thren.    iv.    i  :  tiis.  Kl  (|iiaiiliiin    atl    |iPcoali  ooinuienda- 

Parvttli  /tcticrunt  /ifincm.  fl  luin  crtit  t/ui  tioiiem  dicit  :  l\t  percntum   suum   i/iiasi 

frunijcret  eis.    Ad   foveudiim   vel  conser-  Soduinn  /invdicacrnait.  h^r.ui,  A  :  FroiL^ 

vaudiim    niitrimeul  iiii  ;    d     ideo   dicit  :  merclricis  fnctn   c.it  fihi '  cl  nn/iiisti  eni- 


'Al.  :  «  ol  pouilur. 


•  Al.     *  ro»in«  c«l.  •  —  >  Al.  :  •  «Ibl. 


j;02 


IN  is.\r\M-. 


/tflsrfie.     AlitiT     rxponitiir     iii     (i/ossa  : 
Af/nifio  vu/fus  eorion,  idfsl  co^niitio  sut)- 
riiiii  poccalomm,  (|inMn  iii   iiilcllcrlii  lia- 
lK»hiiiit,  (iiiia   iii   viillii   siiiil    sciisiis,  rcs- 
pont/r/iit  ris,  (|iia'ii'iilihus  (|uarc  pmiiiiu- 
tin-.   Vcl  alitcr..    Af/nifiu    vii/ftis    porinn, 
idcst  rcmorsus   coiiscienlia',  rrsinnido/iif 
ois,  siciit  puMia.  l!l  myslico   lioc  rorerlur 
atl  peccaliim  (luo    Christiim   vidoiites  co- 
^'iiosccn^   iioluoruiit,  do  (|uo  coiiscieutia 
rodaiguot    oos,    socuudiim     tjiioil      dicit 
{l/os^a.  Kt  (juia  Jiislitia  Dei  non  sint  tara 
firravia   niala  iuulla,  ideo   VcF  aniinge  eo- 
riini.  noii  soliim   corpori  :  quoniam  red- 
dita  sunf  eis  ina/a,  scilicct  iu   Dei  prcos- 
cientia  :  vol  praMorilum  ponitur  pro  futii- 
ro.  Kt  no  jiulelur  p(ona  omiios  iuvolvere, 
suhjuugilnr    Doi   justitia  in    discretione 
honorum  a  malis  :  et  ciroa  hoc  duo  facit. 
Primt»  ponit  remunerationem   bont^rum, 
dicens,  Dicite  justo,  cuicmm\\ic,  qiioniafn 
/iene,    erit   ei,    cum    alii  .  damiiahiintiir, 
(liioniam  friictum,  idest  morcedcm,  adin- 
vrntionum  suarum  comedcf,  tjuasi  truc- 
tum    capiens    bonorum    excogitatorum. 
Sicnt  enim    mali    sunt    soliciti  ad   inve- 
niendum  modos  quibiis  peccatur,  ita  et 
boni  sunt  soliciti  ut  adinveniant  (jualiter 
Doo  placere  possint.  ICor.  vii,  32  :  Qui 
siiic  iixore  est,  so/icitus  est    cjuse    Domini 
siinf,  (juomodo p/aceat  Deo.  Psal.  cxxvii, 
2  :  Labores  manuum  tuarum  quia   man- 
i/iic.ahis,  beatiis  es.  Secundo   pouit  puni- 
tionom  malorum,  dicens,    Vai   impio  in 
nia/iim,  idost '  pro  malo  quod  sihi  immi- 
ncl.    Hctributio    maniium    rjiis   fecit  ei. 
Psal.  IX,  17  :  In  opcribiis  manuiim  siia- 
rum  comjjre/irnsiis  est  peccator.  Popn/um 
meum.  Hic  argnitur  oppressio  popnli,  se- 
cundum  tjnod  est  peccatum  hominis  op- 
[iiimentis.    i{t  dividilur  in   partes   duas. 
lu   prima    ponitur  opjiressionis    vitium : 
iii    sccuuda     r(Mliicitur   preiKo  jiidicium, 
il)i,  .S7^//  ad  Judicandum  Dominus,  statad 
judicandos   popu/os.    In^WdxXcy     antem 
(jiiidam    opprimobant    populum.  Primo 
oiiprimchaiit    priucipes    [ter    violontiam 
ra|>ieii(Io  :  et  qiiaiitum  ad  hoc  dicit  :  Po- 
pii/iim  meum  c.rpo/iarrrunf,  honis   siiis. 
KiZoch.  XXII.  29  :  Popu/i  frrrse  ca/iimnia- 
bantur  ca/umniam,   et  rapiebant   violen- 


frr  ;    rqcnum    rt    pauprrrm     nfpiqcbant. 
Socuiido  murujres,  traheudo  ad  concupis- 
cciiliam,  ci  oliam  ad    idololatriam,  siciit 
(lo  Salomoiio  diciliir  III  Uof^.  iii  ;  ot  (juan- 
liim  ad  hoo  dicit  :  Muiirrrs  rorum  domi- 
nafie  sunt  eis.  Eccli.  ix,  2  :  *  Ne  des  mu- 
iirri  potrstatem  aninne  tux,  ne  iiujrediatur 
iii  cirfute  fiia.  Tortio  pro|)heta»  decipien- 
do  per   astuliam   adulationis  ;    et   quan- 
liim  ad  hoc  dicit,  Popu/r  mriis  ;  quasi  di- 
cat  :  Per   prophtitas   consuovoram    vobis 
loijui;  setl  quia  illi    meiidacos   sunt,  per 
mc  vobis  loquar,  ne  videatur  non  debe- 
n;  crodi,  quod  propheta  sit  contra  pro- 
phetam.  Decipiunt,  promittendo    securi- 
tatem.  Dissipant,  praehcndo  occasionem 
ciilpaj.  Mich.  iii,  5  :  Hxc  dicit  Dominns 
siiper  jjropJietas,  qui  seducunt  popu/iim 
mcnm,   qui   mordent   dentibus    suis,    et 
prxdicant  pacem.  Jer.  xiv,  13  :  Prop/ie- 
tx  dicunt  eis  :  Non  vide/)itis  q/adium,  et 
fames  non    erit  in  vobis ;  jiacem  veram 
dabil  vobis  in  /oco  isto.  Stat  ad  judican- 
dum.  Ilic  iiiducitur  Judiciiim  ad  punion- 
dum  oppressores  :  et  dividitur  iii  parles 
duas  :  et  primo  ponitur  judicium  contra 
opprcssores  principes;  in  secunda  contra 
mulicres,  ibi,  Et  dicit  Dominus.  Pseudo- 
prophctae  ad  spoliandum  popnlum   deci- 
piehaiit;  et   ideo  habcnt  idem  Judicium 
cum  priucipibus.  Ezech.  xiii,  19  :   Vio/a- 
banf  me  ad  jtopu/um  mcum,  propter  jm- 
fji//um  Iiordei  et  fragmen  ^  panis.  Circa 
primum   tria   facit.  Primo  inducitur  Ju- 
dex  :  unde    dicit,   stat   ad  judicandum. 
Mich.    IV,  3  :   Jiidicabit*  pojm/os  mu/fos 
Dan.    vii,   10  :  Judicium   sedit,    et   /ibri 
apcrti  sunt.   Secundo    inducunlur    rei  : 
unde  dicit  :  Dominus  ad  judicanditm  ve- 
nietcumsenibus,  scilicet  sacerdotibus,  et 
principibus,  regibus  ed   ducibus.  Ezech. 
xxxiv,  22  :  Eqo  judicabo  inter  jiecus  et 
inter  arietem  ct  /lirciim.  Terlio   ponitur 
cansa  :  et  primo  inducitur  acciisatio  ac- 
toris,  cum  dlcit,  Vos   dejxisfi  estis  :  Mich. 
III,  3  :  Comederiint  carnem  pojm/i  mei : 
scciindo  ponitur   iucrcpatio  Jutiicis,  cum 
dicit  :    Quare  atteritis,  affligeudo,    et  fa- 
cirs  jjanjterum   commo/itis,  attenuando! 
Amos  IV,  1  :  Caiiimniam  facitis  eijenis  et 


non 


mier 


'  Al.  :  «  ideo. 


^  Al.  :  "  frumeatuiui  >i 


CAPl^T  III. 


P.9.*5 


confrinfjitis  paiipfres.    Ipse    ouim    Dens  cal  pnhhritndinpm  fjus  ror  tuntn,  nv  ca- 

erit  uclor  et  Judex.  piarls   nnlihas  fjus.   SefMnnlo  lusu  :  otr. 

s/^  Notanfluin  super  illo  verbo,  Dicite  jus-  /i/  plauth-hant.    (i/ossa.   ludentlt).    Eccli. 

to  quoniam  fructum  adinventionem  sua-  ix,  4  :  Cum  saitatricr  tie  assiduus  sis  np 

i'um  comedet,  quod  est  fructus  jusli  pri-  forte  pereas  in   f/firarifi  rjus.    Tertio  iit 

mo  quem  reddil  :  ct  hic  est  triplex  :  sci-  inccssii '  Et   amhnhiverunt  erecto    colhi. 

licot  friirtus  sua;    operationis.  Joaii.  xv,  Piov.  vii,  10:  (ifirrnla  (juirtis  impatietis., 

i^  :  Eatis  el  frnrtntn  afferatis,  et  frnrtus  ner    ri/fns   in    donvt   (onsistfrf  pediltus 

vestcr  maruuit.  Suae   pra^dicationis.  Ilcb.  snis.  Qiiarto,    lascivo  ornatu.   Com/iosilo 

ult.  Offeremus  hostiam  laudis  l)eo,  idrst  grada.  Glos.   Ornatip  de    rnpina    paupe- 

fructum    labiornm     confiteiitium  nrtmini  ruin.   I'ro\crl).  vii,  10  :  Ercc  occurrit  illi 

ejus.    Seu    confes.^^ionis.   Secundo    quem  mnlirr  ttrnatn   meretricio  pnpparata  ad 


porcipit ;  et  hic  est  etiam  triplex  ;  scili- 
cet  fructiis  rcmissionisculpa!.  Iiifra  xxvii : 
Dimittctnr  domni  Jaroh  iniqnitas.  Et  istr 
est  omtiis  frnctns  ut  aufrratur  peccatntn 
ejvs.  Participationis  gratia.  (lal.  v,  22  : 
Fnictus  autetn  sjjiritus,  caritas,  qaudinin, 
pa.x,  potcntia,  etc.  Contemplationis  sa- 
pientia.  Prov.  iii,  i4  :  Melior  est  acqni- 
sitio  ejus  nrgotiatiotic  auri  et  arrjfnti, 
primi  et  pnrissimi  fructus  fjns.  Teilio 
quem  qua-rit.  In  fruitione  Dei.  Can.  ii, 
3.:  Fructns  ejns  dnlcis  rjnttnri  tnco.  Iii 
sociotate  coelestis  chori.  Ezech.  xxxvi, 
8  .  Motites  Israel  rattios  vestros  (jerttiitie- 
tis,  et  frnctntti  vestrntti  afferatis  jtopnlo 
Israel.  In  [)crce|)tione  diviiui  doni.  Cant. 
IV,  13  :  Eitiissionrs  tniv  jtaradisns  nui/o- 
rum  puiiic(jrum  cum  pomorum  fructt- 
bus. 

3.  Ilic  ponitur  div^viiiii_judiciurn  con- 
tra  mulieres;  et  primo  apcritiir  ciilpa  ; 
secundo  praMlicitiir  [xcna,  ihi,  l)rrn/rfi/nt 
Dtnninns  rfrtirrtn  fditirnni  S/o/i.  Priiiia 
dividiliir  iii  diias.  In  prinia  ari^iiil  cas  (lc 
sup(M'bia ;  in  secunda  d(!  lascivia,  il)i,  Et 
iiutih/is  or/i/or/iin  ihnnt.  Circa  [)iiinuni 
duo  facit.  In  prinia  ary:uit  su[icil)iani  iii 
eorde,  cum  dicit  ;  Pro  co  qiiod  f/evativ. 
sunt  fi/iiv  Sion,  in  supcrhiam.  INal.  i.xxx 
Do/ninf,  non  rst  r.rfi/latntn  rnr  ttifuin. 
SiMundo  arf^uil  superhia"  si^^num  in  cor- 
poro,  Amltn/avrrunt  ('.rtento  nd/o,  K\\\r>\\ 
signum  siqierbia^  est.  .loh.w,  21)  :  Cucur- 
rit  adversus  euin  rrerto  co/hi ;  rt  /nin/nis 
cervice  armatus  rst.  Et  nnti/nis.  Hic  ar 
guil  lasciviam  cariiin  in  ijiiatiior,  (piihiis 
liomincs  ad  «•oncu[)iscciiliam  |>rovoc;i- 
l)ant.  Primo  in  ipso  visu  :  uiidc  dicit,  Et 
nntihus.  Piovcrh.  vi,  2.'i  :  A»*//    mnrupis 


cajtir/idas    anitnas.  Deca/rahit    Dominus 
rcrtirem  fi/iarutn  Sion.  Ilic    comminaliir 
poMiam  .  cl  primo  ([iiaiitum   ad    ablatio- 
nem  ornameiitorum  :  seciindo   ([uantum 
ad    solaliiiin    virorum.    ihi.    Pn/c/ierrimi 
quoqne  viri  tui  q/fuiio  cadrnt.  Circa  pri- 
muin  duo  facil.  Primo  aiifeft  ab  cis  orna- 
mcnla  qiiiH  siint  sifrna  inepla?   la^tilia»  et 
lasci\ia*;  in  sccunda  rccom[)ensat   si^'ua 
trislilia'  et  misi  ria*,  ihi,  Et  rrit  pro  sufi- 
vi  odore  fiptor.    Circa   primiim  diio  facif. 
Primo  aiifcrt  ab  eis  ornatum   naturalem 
ca[)illoriim  ;  seciindo  arlilicialem,   ibi,  /// 
dif   i//a.   Dicit   crp.    primo,   Drrfilrahit, 
([iiaiitnm  ad  ca[)illos  veros.  Infra  xi  ;  In 
rn//rlis  rnpilih/ts  rjns  erit  ca/ritium.  Su- 
////(^//,  ([iiantiim  ad  capillosadulteros,  qni 
sunt    sicut    iiidiinuMita.   DtMit.  xxxii,  42  : 
De  captivitate  nndnti  inimicorum  rajiitis. 
In  i/ir  i//a.  Ilic.  auftMt  ab  eis   ornamtMitu 
artilirialia  ;  ct  [uinio  im  ([iia'  pertiucnt  ad 
oriia!uin  miMiihi (iriim  ;  setMindo  ea    ([ua' 
[itMtiiHMit  ad  (  iiltiiin   (irnamiMitorum,  ihi. 
Anis.   et  sj/ern/n,  rt    sindones,  et  vittas^ 
rl   Iheristra.    Circa    |iriniinn    duo    facit. 
Pi  iino  aiiltM  t  ca  (|ua'  |)(Mlinent  a«l    orna- 
tiim  iiarliiim;  secundo  ea  (|ua'    pertinont 
ad  ()i  iiatiiin  totius,  ihi.  Et  nintatiinti,   rt 
pn//i  /ti,  rt  /intrainina.(\\\ci\  [irimum  diii' 
facil .  Primo  auferl  ea  tjua'  perlinent  ad  cor- 
\nn\>  mcinhra  ;  setMindo ea  (jua'  spocialiler 
ad  seiisus  orKana,  ihi.  O/fartoritda,  rtiuau 
rcs,  rl  annulos  :  ct  (jcmmas  in  fronte  pni 
dcntrs.    Circa    [irimum   duoracit.    Prinn» 
aiihMl    ea   ([iia-    |i(Mlincnl  ad     inferi""-' 
[larlt  s  corporis;  secumh»  qua'  speci.( 
.ul  mcmhia  c.ii^ilis,  ibi.   Et  rittas  rt  thr- 
rislra.  Dicil  erKt»  primo  (|uantinn  n«l  pc- 
(les,  Ornamrntuin  (a/rrnnirntorum  n\Ui*' 


■  Al.  :  «  o.\ces*u. 


094 


IN  ISAIAM. 


(•iimi|iio,     ot    spocialilcr    litntdns,    idcsl 
(|ii;is(liim  iiicliir.is  faclas  iii  (•alcoainonlis 
(ie    corio  (loaiiralo.    (laiil.    \ii.    I  :  QiKini 
•  gressus  pj,lclu'i  siint  *  prilrs  tiii  in  rn/ccamcntis, 
/i/in  /n-inri/iis  !  Secmido  (|iiaiiliim  a<l  col- 
limi,  Tori/iirs,  idcst   (imodaiu    oniamciita 
C(dli  ns(|iic  ad  pcctiis  poiidciilia  iu  hoiio- 
rom  victoria'  data.  Provorb.  i,  9  :  Ut  nd- 
'c/dtur  i/ratia  cn/uti  tno,  ct  torcjues  co//n 
tuo.  Torlio  (|uaiitum  ad  ppclusdicil,  Mo- 
ni/i(i,  (juadibot  oruamonla,  sed   spociali- 
ter  (ibula',  (|uil)us   muuiliir    poclus,    nc 
voslos  apcriautur.  Cant.  vii,  1  :  Juncturx 
fcnioruni  tuoruni  sicut  nwni/ia  (jua'  fa- 
/n-icata  sunt  manu  artificis.  Ouarc  (juau- 
tum  ad  brachia  dicit,  Armi//as,  oruamen- 
ta   lirachiorum     ab   armo     dicta.    Exod. 
xxxn,  22  :   Viri  cum  mii/icribus  prxbue- 
ruiit  nrmi//as  ad  faciendum  n/ms  taher- 
nacitli  tcstimonii.   Et  milras.   llic   ponit 
oruamenta  capitis  :   ol   primo     (luaiilum 
ad   verticom.  Mitras,   ornamonta  capitis 
ad  modum   corona'.  Judilh  x,  3  :  J?npn- 
suit  mitram  super  caput  situm,  discrimi- 
nato  crine  capilis  siti.  Socuudo   (juaulnm 
ad  capillos   iHcit  :  Discrimina/ia,    iustru- 
meuta  qua^dam   de  argcnto   vel  auro  in 
modum  acuti  fustis  facta,(iuibus  muliores 
dividuut  capillos  suos   auto   fronlem,  si- 
cut  dictum   est  Ju(htli  eodem  :  Discrimi- 
nacit  crinem  capitis  sui.  Tertio  (inantum 
ad  collum  taiif.!:it  duo.  Vnmo  perisce/idas, 
i\  pcri,  (luod  csl  circum,  ol  slic/oti.,  quod 
cst  mcmhrum,  (luasi  ornatus  circa  mem- 
brum.  Haymo   dicit,    (juod  '  fit   ex   anro 
ad  simihludiucm  armillarum,  et  ponilur 
circa  coUum;  G/ossa  dtcit,  quod  supor  pe- 
des  similis    armillis.  AL'»    dicunt,  quod 
sunt  quidam  ornafus   posili  circa  extre- 
milates  vcstium  sicut  aurifrig-ia,  vcl  pcl- 
les  ahqua',  vel  aliud  hujusmodi.  Kt  hoc 
potest  stare  cum  utroquc   prsedictorum  ; 
qnia  sic  suut  et  circa  collum,  et  circa  pc- 
dos.  Vestes  enim  habcnt  taha  ct  in  capu- 
liis  ct  iu  fimbriis   inferioribus,  ct  sic  or- 
naut  collum   mediate.    Nnmcr.  xxxi,  5  : 
Ob  /lanc    causam  nffcrimus    in  c/nnariis 
Domini  sinfju/i  qund  in  preda  aiiri  potui 
mus  itivenire,  perisce/ides,  et  armi//as,  et 
anu/os.   Secundo   ponit   ornamonta  colli 
immediata,  cum  dicit,  Murenu/as.,  scihcet 


(|ua'dam  calona'  virgulis  aurois  ot  argcn- 
tois    v(!riniculata'    iii     modiim    miiroiia', 
(|ua'  pouuiitiir  circacollum.  I!aiit.  i,  10: 
Mitrcnit/as   aiircas  facicmits   ti/ii,  vcrmi- 
cit/atas  art/cnto.  VA  quia  collum  est  me- 
dium    iutor    capnt    ot    corpiis,    ornatus 
ejus    in    ulrmu(|ue     reduudat;    et    ideo 
cum  ulroqiic    ponitur.   Et    o/factnrin/a. 
Ilic  ponunlur  ea  qu;«  pertinout  ail    (trga- 
na  sensus  :  ct  primo  (|iiaiitiim   ad  olfac- 
tum.   O/factorio/a,    (jua-dam     pixides  in 
(jiiibiis  iionobaut  muscum  et  hujusmodi, 
vol  oliain  (juaidam  vasa,  sicnt    poma  de 
argcuto  facla,  perforata  ad  mochim  thu- 
ribuli^  iu  (piibus  ponitur  ignis  et  ahquid 
odorifcrum.  (^ant.  i, .'{  :  Curretnus  in  odo- 
retn     utujuoitoretn     tunrum.      Sccundo 
quantum  ad  auditum,  Inaitrcs,  idest  qui- 
dam  circuli  aurci  vcl  arfxoutci,  qni  appo- 
nuutur  iu  auribus  mulicrum  ad  hoc  per- 
foratis.   Osea^   ii,   13  :   Ornabalur  inaure 
sua  et  mntii/i  sun,  ct  ibat  /wst  amatnres 
suns.  Tertio  quantum  ad  tactum,  qiii  ma- 
xime    viget^   in    digitis.  Aimu/ns.  iNum. 
XXXI,  50  :  auctoritale  inducta  suporius  : 
Ob  liatic  causatti  nfferimus  atitiu/ns,  etc. 
Quarto  quanlum  ad  visum,  Gemmas  in 
frotite.,      (juibus     ornabantiir     muru^res 
.^gyptia^.  Exod.  xxv,  7  :  Accipietis  /api- 
des  nnycliinns  et  gettitnas  ad  ortiatidum 
epliod  ac  ratintia/e.  Dc   guslu   non  facit 
mentioncm,  quia  instrumentum  cjus  in- 
tcrius   cst,   non   ornatur.  Et  ttiutatnria. 
Ilic  pouit  ornamenta  pertincntia  ad  to- 
tum  corpus ;  et  primo  ad  inducndum;  et 
sic  dicit,  Mutatoria.,  idest  divorsa  vesti- 
mcutorum  paria.  Zach.  iii,  4  :   bidui  te 
mutatoriis  ;  et  di.rit.,  Ponite  cydarim.  Se- 
cundo  ad  opcriendum  :  et  sic  dicit ;  Pa/- 
/ia.  (icn.  At  i//a  tn//ens  citn  pa//ium.,  coo- 
peruit  se.  Tertio  ad  jacendum,  et  sic  di- 
cit,  Linteamina,  Joan.  xx,  4  :   Venit  Pe- 
trus,  et  ititroivit  iti  motiutnetitum,  et  vi- 
dit  linteatnina  posita.  Et  acus.  II ic  ponit 
ca  quffi  portiueut  ad  cultum  ornamento- 
rum ;  et  primo  ad  componondum,  Acus. 
Malth.  XIX,  24  :  Eacilius  est  came/um  in- 
trarc  per  fnratticti  acus.,  quam  divitetti  in- 
tritre  in  reynum  Dei.  Secundo  ad  discer- 
nendum,    Et  specu/a,    quibus  mulieres 
discernunt  utrumsint  benc  ornalee.  Exod. 


'  Al.  ;  <•  el  quo(i. 


^  AU    <i    nrgel. 


CAPVT  n\. 


fi95 


XXXVIII,  8  :  Fecit  et  lahnim  asneum  rum 
hasc  ma  de  spcculis  miilienim,  qux  excu- 
hahant  ante  ostirim  tahernnciili  etatrium. 
Tortio  ad  oriiamentiim  opoiiiMifliim ;   et 
primo  ad  opoiiciidum  Immoroium  orna- 
mcnta,   Et    sintlones,    sul)tilia    vnlamina 
quibus  operiuntur    humeri,   sicMit  fit  in 
Campauia  a  mulicribus.    Proverb.  ultim. 
24  :  Sindonem  fecil  et  vendidit,  et  cinrju- 
lum     trrirUdit     Chananxo.    Secundo    ad 
operiendum    ornamcnta    capilis,    Vittas, 
idest  pepla.  Vcl  mcliiis   dicondiim,  (juod 
dicuntur  ligamenta,  quibus   miiliercs  li- 
gant  capillos  suos,  ad  modiim  retis  facta; 
et  sicaccipilur  Kxod.  :  Coliujahisriue  eam 
vitta  hyacinthina.,  scilicet  laminam  de  au- 
ro  purissimo,   iibi  scriptum  erat  noincn 
sanctum  '   Domini.  Tcrtio   ad  opcrimon- 
tlim  totius  corporis  dicit :  T/ieristra.  Glos- 
sa  :  Vestis  miiliebris   tcnuissima,  (;l  visu 
pervia,  cnestati  idonea,  et  inde  nominatiir. 
Theria    eiiim   idest    a'stas.  Et  prcccipue 
consueverent  hiijiismodi  portarc   mulio- 
rcs  supcr  scrica  vcstimenta  (Jeii.  xxxviii, 
14  :  De/)ositis  viduitatis  vcstihus,  assumj)- 
sit  theristrum.  Dc  pluribus  horum  tlicitur 
Ezech.  xvi,    10  :  Vestivi  te  discolorihus^ 
calceavi  te  hi/acintlio.,  et  cinxi  te   hi/sso, 
et  indui  te  suhtilihus  et  dedi  (irtniUas  in 
manihus   tuis,    et   torquem  circa  collum 
tJtinn,  et  rlerli  inaures  super  os  tuum.,  et 
circulos  in   aurihus   tuis,  et  roronani  de- 
coris  in  capite  tuo. — Et  eritjjro  zona/uni- 
culus,  et  pro  suavi   odore  frptor,  ct   pro 
crispanti  crine    calmtium,   rt  pnt  fascia 
pectorrdi  cilirium.  llic  sublatis  ornamon- 
tis   lascivia',   comminaliii-  (•ulluin    miso- 
ria3,  primo  (luanlum  ad  id  (iiiod  (>sl    ox- 
tra,  dicit  :  Et  erit  pro  suavi  odore  fwtnr  : 
(jdor  cnim  ab  extra  est.  Jocl  ii,  20  :  As- 
cendet  firlor   ejiis,    rt  asrmdet  jnitredo, 
quia  superhe  erjit.  Socuudo    (inanliim  ad 
id  (jiiod  esl  circa,  dicil,  Pro  znna  fiiiiiru- 
lus,  .lob.  XII,  18  :  ]hiUriun  reijinn   dissid 
vit,  rt  jir.vrinijit  fiiiir  rrnrs  eoriini.  Tiilio 
(liiantiim  aJ  id  (juod  ost  siipra.  dicit,  /'/-o 
cris/jiinti  rrine  ca/rifiiini.    (^Juailo    (|uan- 
liiiM    ad  id     ipiod    osl    iiilra  :  l'ri>    fascia 
pcctora/i,    (pia      consliinj,'iinliir     iibora, 
idost  coinpriiiiiinlur,  ne  o.\    iMafrnilinlino 
siia  lui  |)iliidin(Mii    iii^'oiaiit .    I*ii/i/irrriini 


r/7toque  viri  tui  rj/adio  radent.  Hic  aufert 
oi  viroriim  solatium  (juantum  ad  qiia- 
tiior.  Doloctantur  miilioros  in  virorura 
Iii.lcliritiidino  ;  ot  (juantiiin  ad  hoc  difit  : 
Pii/c/ierrimi  quoqitf  viri  tiii  q/mlio  ca- 
drnt.  Thron.  iv,  7  :  Candidiores  Sazarxi 
ejiis  nive,  nitidiores  /acte,  rubicundio- 
res  ehore  antiqito,  sa/ijjhiro  /nt/c/iriores. 
Secundo  iii  fortitiiilinc ;  et  (juantum  ad 
liocdicit,  Et  fortes.  Infra  xxiii  :  In  rapti- 
vitatem  tradiixeriint  ro/tustns  ejus,  suffo- 
derunt  domos  ejiis^  posueriint  eaui  in  rui- 
nam.  Tertio  in  dijLjnitato ;  et  quantum  ad 
hoc  dicit  :  Et  mosrebwit,  scilicet  interiiis, 
et  /urjehitnt  scilicot  exterius,  portae  ejits^ 
idest  judicos  sedontos  in  portis.  Thren. 
II,  9  :  *  Destnirta'  siint  in  terra portx  ejits ;  .  ^^«j^ 
et  perdidit  et  rontrivit  vectes  ejits,  reijem 
ejiis  et  /)rinri/tes  ejiis,  i?i  qentihus.  Quar- 
to  delectantur  iii  viroriiin  jucundilate; 
ot  (juanlum  ad  hoc  dicil  :  Et  deso/ata  in 
terra  set/ehit.  Tron.  i,  13  :  Positit  me  de- 
so/a(am,  tota  t/ie  mwrore  confectam. 

()iia'iitiir  primocirca  hoc  cajiitulumde 
hoc  (jiiod  dicit,  Ario/um.  Vidotiir  scciiu- 
diiin  hoc  (juod  iiKjuiioro  futiira  ab  ariolis 
sil  licitum  :  auforre  cnim  illicilum  noii 
esl  pn'ua,  scd  magis  beneficiiim.  Pra'te- 
roa  idcm  vidotiir  ex  G/ossa,  quia  arKjuau- 
do  vora  dicunt  ;  sod  a  (juolibet  est  acci- 
pionda  voritas  :  oigo  ct  ab  ij^sis.  I*ra'te- 
roaciim  da-monos  siiit  spiscula  clirissiina 
socundum  intolloclum,  ut  dicil  Dioiiy^^ius, 
vidotiir  (jiiod  in  his  (jua*  porlineiit  ad  oo- 
giiilionom,  ad  minus  non  sit  malum  acci- 
pore  ;  ot  ita  divinatiouibus  inlondoro  orit 
rniliim  ;  ot  j»ra'cijiiio  iiim  niiU.i  cognilio 
sil  Mialiim,  (!t     divinatio    dical    cognilio- 

IlciU. 

.\d  (jiiod  dicoiKliim  ost.  (juod  iJiv[n.»tio 
si:»  iKuninc  dicil  iisiirjiatioiioin  acliis  di- 
vi.ii,  el  lioc  i>ia'ci[>uo  iii  cognilioiio  rnlii-  ^ 
roriiin  (jiia'  iialiiialitor  cognosci  non  i»os- 
suiil.  Siiiil  oiiiin  (|iia'ilain  fiilura  ijua» 
liabonl  caiisas  ilolonninalas  iii  iiatura,  ox 
(jnibus  nocossario  [irovoniuiit.  slcutoolyp- 
sis  solis  ;  ol  At'  bis  iioii  osl  diviiiatio. 
IJiuTdain  otiam  liaboiil  caii.sas  dotormiiia- 
tas  ox  (juibus  provoniiiiil  iil  in  iiliuibiis, 
siciit  siccilas  id  a'st.ito  miI»  cano  :  iindo 
di  his  noii  (>l  divinalio.  Tulos  otiam  suut 


'  Al.  :  "  ^>friiiiiluui.  » 


rm 


IN  ISAIAM. 


pr.iMiostiratioDcs  modironim    do  saiiitnto 
vcl  m((it(>,  (>t  iiaiilanim  do  l(Mii|>(>stal(' fu- 
tura  ;  uisi  fortd  iti;rmmli(Miliir    immoliili 
vpritatr    fiitma,  (juia  lutc   soliiis  Dei  est. 
Suut  rtiam  (jinrdaui  fiitura  (lua'  uou  ha- 
bf^ut    causas    dotormiuatas  iu    iiatma,  ct 
luccipuo  (iiia-  fiiiiit  ox  Iilt(M"o  arltitrio  ;  ct 
liariim  pia-coiriiilidiioui  iiiilhis  haltct  uisi 
Dous,  cui  omuia  suut  pivosoiitia,  propttM- 
stahilitatom   sua-   aMoriiitatis,  vel   aliquis 
acoipiousaDeo.  Kt  si  (luidem  iiispiratioue 
diviiia  talia  pra'dicuutur  :  crit  prophetia, 
uou  (liviuatio  :  si    aulom    per    propriam 
iMV(>uti(tuom  ct  decoptiouom    proptcr  hi- 
cnim,  sicut  faciiiut  votula' ;  dicitnr    divi- 
natio,  et  est  peccatum  :  tum  proptcrmen- 
dacium,  quia  asseruut    iuccrta  pro  veris, 
tum  propter    dcceptioucm,  tum  propfcr 
usurpatiouora  <liviiiitatis.  Similiter  dici- 
tur  divinafio  si  fiant   consiHo   daMnomim 
(liialiforcumquc  ;  qui  quidom  possuiit  ali- 
qua  futura  privdiccro,  vcl    quorum    ipsi 
suut  causa,  vol  quae  ipsi  sciunt  per  reve- 
lationom  bonoruni  Angelorum,  vel  prjps- 
oiunt  naturali  cognitioue  in  his   qu»  ha- 
hoiit  causas  dcterminatas  in    natura  ;  la- 
tontes    tamen    nohis,  et    uotas    eis,  tum 
propter     pcrspicacifalom     infclligcntia^. 


essot  virlus  (]iia'  dicitiir   oiitrapolia  :  sed 
se(Mindiiiu  (|ii(t(|  (trdinatnr  div('rs(t  flue,  ct 
vosfifiir    (livorsis    circumslantiis,    potest 
esse  actus  virtutis  et  vitii.  Qiiia  enim  im- 
possibile  est  semper   agerc  in  vita  activa 
et  cont(Mnplativa  ;  ideo  oportct   inlordum 
gaudia  curis  intorponere,  ne  auimus  ni- 
mia    sovoritate    frangatur,    ct    ut    homo 
promptius  vacot  ad  opera  virtutum.  Et  si 
tali   fine  fiat  de   ludis  cum  aliis   circuin- 
stanfiis,  erit  actus  virtulis,  et  potcritesse 
moritorius,  si  gratia  informetur.  Istae  au- 
tem  circumslautiie  videntur  in  ludo  cho- 
rcali  ohscrvanda^  :  ut  non  sit  persona  iu- 
deccns,  siciit  clcricus,  vel  roligiosus  :  ut 
sit  fompore  laititia^  uf  lilterafionis  gratia, 
vel    in    nupfiis,  et     hujusmodi  :  ut    fiat 
cum  honcstis    personis,  et  ciim   houeslo 
cantu  ;  et  quod  gestus  non  sint  nimis  las- 
civi,  et  si  qua  hujusmodi  sunt.  Si  autem 
fiant  ad    provocandum    lasciviam,  et  se- 
ciindum  alias  circumstantias,  constat  quod 
acfus  vifiosus  erit. 

Deinde   qua?ritur  de  ornatu  mulierum, 
utrum  sit  licitum    mulioribus   ornare  se.  X 
Et  videtur  quod  non,  per  hoc  quod  liic 
dicitur,  et  I  ad  Timoth.  ii,  9  :  No)i  m  tor- 
tis  crinibus,  aut  auro  etargento,  autmar- 


tum  proptor  exporimenlum  longi  tempo-      garitis,  vel  veste  pretiosa;sed  quoddecet 

mulicres^  promittentes  pietatcm  per  opera 
bona. 

Et  dicendum,  quod  ornatus  mensuran- 
diis  est  ad  modum  et  mensuram  personae 
ct  infentioncm.  Si  enim  mulieres  por- 
tent  ornamcnta  decentia,  sccnndum  sta- 
tum  ct  (lignifatem  suam  ;  et  moderate  se 
habeaut  in  factis  suis  secundum  consue- 
tudinem  patriae  :  erit  acfus  virtutis  mo- 
dostia",  quae  modum  ponit  in  incessu,  sta- 
tu,  habitu  et  omnibus  motibus  exteriori- 
bus  :  et  poteritesse  meritorius,  si  sit  cum 
gratia.  Similifor  si  faciat  ut  placeat  de- 
center  viro  suo,  quem  habet,  vel  quem 
accipere  debet,  et  ut  ab  aliis  mulieribus 
retrahatur.  Si  autem  habeant  ornamenta 
pretiosiora  quam  deceat  ipsas ;  erit  arro- 
gautia,  velquiddeformalum  vitio  luxuriae 
si  faciat  ad  provocandum  ad  concupiscen- 
tiam  sui. 


ris.  Et  tamen  sempcr  est  peccatum  inqui- 
rere  ab  eis,  et  aposfasia  a  fide,  ut  dicit 
Aji|guslinus.  Et  hoc  proptertros  rationes: 
primo.  qnia  qimmvis  vera  dicant,  tamen 
so.mpor  infonfio  corum  esf  ad  fallondum; 
secundo,  (juia  c(Mtifii(linalem  cognifio- 
nem  habore  non  possunf,  nisi  de  hisquae 
per  revelalionem  sciunt  ;  tertio  quia  noii 
possuuiiis  simul  esse  participes  donorum 
D(;i  et  diaboli.  Et  ha'c  iiiter  omnes  pra3- 
cipiia  est.  Et  quamvis  bcnoficium  simpli- 
oiler  sit  auforrotalia  ;  tamen  poMia  esf  illis 
qiii  falia  sequuntur,  quia  est  coutrarium 
V(tluntati  oorum. 

Deinde  (luaeritur  de  ludia^xhorealibus, 
ufium  siuo  peccato  oxerccri  possint, 
proplor  illud  (iiutd  dicif,  Et  plaudcbant  : 
argiiif  cnim  hoc  tamquam  pccca- 
tum. 

Ad  quod  dicendum,  (|uod  ludus  secuu- 
diim  se  non  est  malus  ;  aliter  inludisnon 


CAPUT  IV. 


697 


c  A  p  i  T  o  u  A  n  r  u  m 


\.  Et  appreliendenf.  septern  mulieres  virnin  nnnm 
in  die  illa,  dicentes  :  Panem  uristrum  comedrump, 
el  vestimentis  nostris  operiemur,  tautunimodo  in- 
vocetnr  nomen  tnum  super  nos  :  aufer  opproluinm 
nostrum. 

2.  In  die  illa  erit  germen  Doniini  in  mngnificentia 
et  gloria,  et  fructus  terrfe  suhlimis,  et  exultatio  his 
qui  salvati  fuerint  de  Israel.  Et  erit  omnis  qui  re- 
lictus  fueril  in  Sion.  et  residuus  in  .lerusalem, 
sanclus  vocahilur  omnis  qui  scriplus  est  in  vita  in 
Jerusalem ;  si  ahlucrit  Domiuus  sordem  fiUarum 
Sion,  et  sanguinem  Jerusalem  laverit  de  medio 
ejus  in  spiritu  jndicii  et  s|)iritu  ardoris.  F.l  crcahit 
Dominus  super  omnem  locnm  moutis  Sion,  ct  ujji 
invocutus  est,  nuhom  j^cr  dieni,  et  fumum,  et 
spleudorem  ignis  flammantis  in  noctc.  Super  om- 
nem  enim  gloriam  prolectio  et  tahernaculum  erit 
in  undjracuium  diei  ah  a-stu,  et  in  securitatem  et 
ahsconsionem  a  turi)ine  et  a  phivia. 

] .  Post(iiiam  arguit  calnmniam  oppii- 
montijim  iii  cap.  ii  et  iii,  in  lioc  capitulo 
Proplicta  [)()Mit  consolationcm  opprcsso- 
rum  ;  et  dividitur  in  fluas  partcs.  In  pri- 
ma  consolatur  eos  contra  opprcssioncm 
mulierum  :  in  secunda  contra  opprcssio- 
nem  tyrannorum,  \h\,In  die  illa  erit(/er- 
men  Domhii  in  marjnificentia  c.t  (jloria. 
Solent  autcm  mulicresin  tribus  molesta* 
esse.  viris  ;  scilicc^t  in  contcmptu  virornm  ; 
et  quantum  ad  lioc  dicit  :  VA  apprclicti- 
dent  septem  ma/iercs  :  (juod  ad  liltcram 
exponit  Giossa,  (juia  potuit  esse  quod  post 
captivifatem  intcrfe(;lis  viris  mullis,  inu- 
lieres  remanserunt  plurcs,  ila  (piod  scp- 
tem  quaM'crent  uuum  virum.  Infra  .xni  : 
Pretiosior  erat  vir  aaro,  et  /lonio  mando 
ohrizo.  Secundo  consucvcrunt  css(!  mo- 
lcsta^  in  supcrfluo  victu  cl  vcsfitu  :  cf 
quantum  ad  lioc  dicit  :  Pancni  /lostram 
comcdcmas ;  (juasi  dicat  :  Non  oportcbil 
quod  dct  eis  cxp(uisas.  Proverl).  xxxi.  1  'i  : 
Facta  cst  qaasi  navis  insfitoris,  dc  /ont/c 
pin^tans  /tancm  snatn.  Qa.vsirit  /anani  ct 
/inam,  et  (>/n'rata  cst  mnsilni  nianaa/n 
snarum.  Tcrlio  suiit  molcsla'  in  su|)cil)ia' 
fastu  ;  ot(iuantuin  ad  lutc  diril  :  Tit/ita//i- 
modo  inrocetar  /lot/ic/i  taatti  sa/icr  tms, 
ut  dicamiir  tua;  uxorcs  :  aa fcr  o/i/int- 
f/riam.    /lostratn,    sf(M'ilitafis.      DiMifiToii. 


V 


VI I,  \'t  :  Aoti  erit  ajn/d  tc  steri/is  utrias- 
qaesexus,  tam  i/i  /tomini/jus,  quam  ititjre- 
(ji/nis  tuis. 

Sed  ex  hoc  vidcfur  (piod  sit  licitum  ha- 
berc  plurcs  uxores,  qiiia  domiis  niin(|uam  (' 
consolahitiir  per  illicifum.  Pra*fcrca.  Oin- 
ne  pcccafum  csf  innaliirale  ;  scd  haherc 
uniim  virum  pliircs  uxon^s  est  natu- 
ralc,  (luia  unus  pofcst  fccundaro  plu- 
res. 

Ad  (iiiod  diccrdum,  (juod,  sicut  dicit 
Philosophus,  junctio  maiis  cf  fcmina'  in 
hominihus  non  cst  fantum  proptcr  frene- 
rafioncm,  sicut  in  hrutis,  scd  efiam  ad 
commodum  vita'  :  unde  maris  et  feraina* 
sunt  diversa^  opcrationes,  in  (luibnsauxi- 
liantur  sihi  invicem.  Scciindum  ergo 
quod  aruiiiid  divcrsimodc  ordinaturad  hos 
fincs,  sccuiidum  hoc  divcrsimod(;  dicitur 
uaturalcvcl  innatiiralc.  Id  ciiiin(|uod  nullo 
modo  potcst  sfare  ciim  tinc  dicfo,  esf  om- 
nino  innaluralc,  ct  nniujuam  potest  esse 
bouuni,  sicul  vitium  sodomiticum  :  ct  si- 
cut  hic,  (luod  una  mulicr  hahcaf  pliircs 
viros,  (iiiia  una  non  fccundafur  a  pluri- 
hus  :  ct  (juantum  ad  vitani  civilcm,  (piia 
uiia  non  rcgifur  a  phirihus  :  scd  ct  con- 
tra.  .Miquid  aiifcm  '  polcsl  se  hahcre  ad 
dicfum  fincm  iiidiflcicnltM' (juanfuin  iii  se 
est  ;  cl  lioc  pofcsf  ilcfcrminari  divcrsis 
tcmporihus  divcisiniodc,  sccundum  di- 
vcrscis  casiis,  pcr  Icf:islaforcm  :  cf  crif 
jusfiim  {(osilivum,  sicuf  dc  ^'ladihus  coii- 
sangiiiuifalis.  .Mi^jiiid  aulcm  csf  iicriinod 
arKiuis  potcsf  conscijui  fliKMH,  tamcn  cst 
impcdiliviim  llnis,  iil  in  plurihiis.  Kl  h«»c* 
(lc  si'  csf  iiinafiiralc  ;  scd  potcst  esse  lici- 
tiim  sci  iindiim  dcs|)(Misafioncm  Icgislalo- 
ris  aff(Mi(lcnlis  spccialcs  casiis  ;  cl  liujiis- 
inodi  csf  (luod  uiiiis  liahcal  pliircs  :  po- 
tcsf  enim  iiniis  pliircs  n»gcrc  sccunduin 
vitain  ciNilciii,  cl  iiiiiis  pliiics  rcciiiulan^ 
Scd  lamcii  aliiiiioil  impcdimiMiliim  pra'S- 
taf  gcncrafioni.  <  iim  oporlcal  .sciiicn  viri 
cssc  dig(>sliim  :  ct  lioc  iion  potcsl  Itcri  in 


•  Al.  omitliliir.  :  «  aiiloni.  » 


>  Al.  :  o  ct  hoc  <|Uod. 


698 


I\   ISAIAM 


froijnoutcr  cofMinlilnis  :  j^ropfcr  (|iii»(l  fro- 
(liioiitor  talos  slorilos  siiiit.  Kt  adliiK'  ma- 
y;\s  impodil  (••mimiinom  vit;im  ;  (iui;i  por- 
forta  amicitia,  (|iiajis  ost  iiitor  viriim  ot 
miilioiom  uxoicm,  [noptor  (jiiam  oliain 
homo  patrom  ol  matrom  (lorornKiuit 
(rionos.  11,)  nou  potost  osso  ad  miil- 
tas. 

2.  llic  promitlit  oxaltationom  coiitra 
tyrannorum  (^pprossioiios  :  ol  [irimo  (|iian- 
tiim  ad  prospcrilatom  in  loinporaliiius  ; 
sociindo  (luantiim  ad  sanctilalom  iii  spi- 
ritualibus,  ibi,  Et  frif  oninis  fjui  re/icius 
fuerit  in  Sion  ;  torlio  qiianfum  ad  socu- 
ritalom  ab  hostibns,  ibi,  Ef  creabit  Donti- 
)nts  suprr  otnncni  locum  )no'itis  Sion. 
Promiffit  aiif(>m  prosporitatom  iii  fribus. 
Primo  quaiifum  ad  luxuorcm  hQiniuum, 
cuin  dicit,  In  dic  illa,  idost  posl  rodifiim 
do  captivilafo,  erif  germen  Domini,  idcst 


nosfri,  dicetur  vohis.  Infra  vi  :  Srmcn 
sancfnrinn  crit  id  (juod  sfetorif  in  ea.  Se- 
ciindo  ponit  sanctificaforum  signnm  : 
Omnis  (jui  scn/Uus  cst  in  vita  in  Jcrusalem; 
i(h'st,  omnis  ciijus  vifa'  ct  g(!norafionis 
procossio  a  parentibus  scripta  ost  in  anna- 
libiis,  socundiim  (juod  in  Ksdia^  I  cap.  ii, 
lef;itur  dc  quibnsdam  (|ui  iisurpant  sibi 
officium,  of  non  cst  numorata  gcnealogia 
ooiuin.  Terlio  sancfilicafionis  modiim  : 
.S7  aliluerit  Dondnus,  idost,  si  tamon  anto 
ablueril  ^  Ao^y/e<f,  vitiornm,  ct  san(juinem, 
proithetarum  cirusum,  de  medin  ejus, 
non  iii  angulo,  in  cjno  notatiir  pnblicitas 
pcccafi,  in  spiritu  Judicii,  quantum  ad 
aujuilafiMU  poMifo,  et  in  sjnritu  ardoris, 
idcst  fribulalionis  (iiiantum  ad  acorbita- 
lom.  Sjjiritu,  idest  vcnto  mefajihorice, 
qiio  piirgalur  aioa.  Jer.  iv,  11  :  Ventus 
urens  '  iti  viis  quse   sunt  in    dcserto  :  viss 


filii    Juda,  de  quibus    iiifra  v  :  Yiri  Jada      fi/iai^  pojm/i   mei  ad  venti/andum,  et  ad 


g(Minen  delcclahilo  ojus;  in  inar/nificen- 
tia,  (luanfum  ad  magiia  (jiKe  faci(Mif,  et 
pra^cijmo  fempori;  .Machaha^orum,»"/  (//o- 
ria,  qnanlum  ad  honorem  quom  reci- 
pient.  I  Machaba^orum  xv,  32  :  Viditg/o- 
riam  Simonis,  ct  c/aritatem  in  auro  et  ar- 
gent>,  et  apimratum  cojnosum,  et  obstu- 
puit.  Sccundo  qiiantum  ad  abundanfiam 
fructuum  :  Et  fructus  terrx  sub/imis, 
idest  terra.'  nasccntia  in  abundaiitia. 
Amos  nlt,  13  :  Comjtre/iendet  aralor  mes- 
sorem  suu7n,  et  ca/cator  uvie  mitfentem 
semcn,  et  sti//abunf  monfes  du/cediiicm. 
Psal.  Lxxxiv,  13:  Terra  nosfra  c/a/nt  fnic- 
tum  suum.  Tcrtio  (jnantum  ad  latitiam 
coiNii_[im,  Et  exu/tatio  /lis  cjui  sa/vatifue- 
rint,  redeuntes  (\^  captivitato.  Infra  li  : 
Gaudium  et  /xtitia  inveniclur  in  e.a,  gra- 


purgandum.^"  Et  creavit  Dominus  super 
omncm  /ocum  montls  Sio7i.  Ilic  oslendit 
siKniritatom  ab  hosfibus,  ct  sorvat  meta- 
phoram  :  (juia  eniin  tribnlationem  ardori 
compaiaverat,  sccuritafein  comparat  nubi 
cf  tabernacnlo,  quibus  ab  ardore  defen- 
ditur.  VA  dividitur  in  duas  partes.  Primo 
ponit  divinam  protocfionem  sub  similitu- 
dino  iiubis  ;  in  sccunda  suh  similitudine 
tabernaculi,  ibi,  Et  tabernacu/u7n  eidt  m 
W7ibracu/um  diei  ab  cvstu.  Circa  primum 
tria  facit.  Primo  ponit  protcctionis  ratio- 
uom,  Et  crcavit  Dcmi^ius.  Jam  in  sua 
pra^senfia  vcl  proptcr  cerlitudinem  [»ro- 
phclia',  utitur  pi-ctorifo  pio  fnturo  ;  et  di- 
cit  :  Crcavit,{\\\\i\  cx  vilissimo  statn  cos  in 
tantain  gloriam  promovit,  sicut  quod 
croatur  ex  nihilo  fit  :  Su/jcr   omnem   /o- 


fiarutn  actio,  et  vox  /audis.  Et  erit  om7iis     cu7n  77io7itis  Sio7i,  idcsf   Jciusalcm,  quce 


qui  re/ictus  fucrit  in  Sion  ctc.  Hic  pro- 
milfit  sanctitatem  in  spiritualibus  :  et 
circa  hoc  tria  facit.  Primo  promiftil  sanc- 
titatis  divulgatum  nomcii  qnod  mag-is 
alliciebat  cupidos  gloria^  :  iindo  dicif,  Et 
erif,  hoc  quod  sequitur,  tomporibus  illis, 
077inis  qui  re/ictus  fuerif  i7i  Sio7i,  iu  vila, 
et  residuusin  Jerusa/e77i,  cunctorum'  vocc 
sanctus  vocabitur.  Iiifra  i.xi  :  Vos  sace7'- 
dotes.  Do7ni)ii  vocahi))ii)ii ,    Mi)iistri    Dei 


subjacct  arci  Sion,  et  lemplo,  iibi  i7ivo- 
catus  est.  Eccc  rafio  protccfiouis  :  Jer. 
xiv,  9  :  Tu  autem  i7i  )iobis  es,  Do77ii7ie,  et 
)iomcn  sa)ictU7n  tuum  invocalu77i  estsujjcr 
)ws.  Secundo  ponifur  ipsa  profectio,  ibi, 
Nu/>e))i.  El  ponitur  secundum  compara- 
tioucm  adhonericiiim  oxhibifum  in  exitu 
filiornm  Israol  de  jEgyplo  :  dequo  di.-itur 
Exod.  xiii,  22  :  Nu7i(^uam  defuit  eis  co- 
/u)7i)ta  )iubis  per  diem  ;  )iec  co/u77i7ia  igtiis 


'  Al.  :  n  vjplordm.  » 

'  .\1.  :  «  ?i  iduiuii  ohtulerit.  » 


'  Al.  :  <■  vestros.  »  —  '  Al.  :  «  filii.  » 
i»  Al.  udjuugitur  :  «  supple.  » 


CAPl^T  IV. 


m 


per  noctcm  coram   popvlo.  Et  ifloo  ponit      Cant.  uU,  2  :  A/t/nchcnfhnn  h-,  rt  durnni 


h\Q,  nubem per  diem.^  quantnmad  primnm, 

etfumiim,  qnantum   arl  sjicnndnm,  prop- 

ter  duplcx  ignis  ben(3(icinm  ;  scillcct  ca- 

loris   conlra   frigus  ;  ct  (|nantiMn  nd  lioc 

dicit,  Fumum,  in    qno    notatni'    flamma^ 

qnae  est  fumns  acccnsns,  vcl  qnia  cst  ef- 

fectus  caioris  ;  cl  splcndoris  contra  tcne- 

bras  ;  et  (juantnm  ad  boc  dicit.  Kt  i^plcn- 

dorcm.    Infia  x  :  Et  crit   lumen  Isrncl  in 

igne  et  swictus  ejus  in  flamma.  Tcrtio  po- 

nit    protcctionis    magnitudincm,    Supcr 

omncm  gloriam  :  quia  protcctio  qua  [)ro- 

tegct  vos  Dcus,  erit  snpcr  omucm  trloriam 

prius    vobis    pra-stitam    quasi    cxccdcns 

eam.    Aggan   ii,  10  :  Magna    eril   (jloria 

domus  istius  novissimse  pluscpiam  prhnx. 

Et  tahcrnaculum .  Hic  dcscribit    idem  1)C- 

nencinm    per    mctaplioram    tabcrnacnli. 

Unde  ponit  ea  ad  qna:   tabcinaculnm  est 

utile  :  protcgit  cnim   coufr.i  solis  a-stnm 

per  umbram  ;  et  quantnm    ad  boc    dicit, 

In  umhraculum  diciah  a;stu,  idestindie; 

secundo   prolegit  contra  tcmpcstatis  im- 

petum  praebcns  securitatem  ;  et  qnantnm 

ad  hoc  dicit,  Et  in  sccuritatc  a    turhinc  : 

turbo  enim  est  cx   colhictationc  quadam 

vcntorum  :  tcrtio  protcgit  contra  y)luvia- 

rum    stillicidium    pcr   absconsioncm  ;  et 

quantnm  ad  hoc  dicit,  Et  ahsconsioncm  a 

pluvia.  VA  secnndum  boc  tcrtio  designa- 

tur    persecutio,  secundiim    sni    gradum. 

Infra  xxxii  :  Erit  vir  sicut  (|ni  abscoiidi- 

tur '  a  vento,  ct    cclat   se  a    tcmpcstalc. 

Gloss.r  autcm  tangnnt  duplcx  myst(>iium. 

(juidam  cxponunt    inulicics  pro   scpfcm 

Ecclcsiis  ;  et  sccnndnm    boc  dividitur  ca- 

pifiilnm    in    frcs    [)arles,  1'rimo    [^onifiir 

desponsatio  ;  secnndo  s])oiisi  exalfafio,  ibi, 

In  dic  illa;  tcrtio  sponsa'  giibcrnatio,  ibi, 

Et  crit  onniis  ijui  rvlictus    fucril  i/i  Sif)n. 

l)cs|)oiisafio   aufcin   csf  pcr    lidcin.  Osca» 

II,  20  :    S/nuisaho    tr  niihi  i/i  fidr.  rndc 

tria  ponit.  I^iino  fidci  coininunication«>m, 

Ait/yrchc/idc/it  |)cr  (idcm,  sr/>tc//i  //iu/ic/'cs, 

se|)tcm    Ecclcsia»,    dc    (luibiis    A[)«)c.  i  : 

Joa/i/ics  sr//tc//i  Err/csiis  qii;v  su/it  i//  Asia, 

i/ratia  co/zis  rt  /ni.r  :  iii  (|U()    oiuiics   con- 

lincnfnr  sccundiim  rcgiilam  fclni^^)risini 

et  cnbi. "  Virum   u/iu//i^  idcsf    Cbristnm. 


i/i  do//iu?/i  matris  mc;/'.  rt  i/i  cuhiru/um 
f/c/icfricis  /nc;i'.  Sccnndo  [nopalationcm 
spci,  (|iuc  cst  de  sacramcnto  sumcndo  : 
/'a?irm?u)sf/nm  comcdrrnus,  corpiis  Cbris- 
ti  iiobis  dalum.  .loau.  vi,  ."12  :  Panis  f/iiern 
ef/o  daho,  caro  mra  csf  pjro  mu/idivita; 
et  (jiia'  cst  dc  dono  virtntis  pcr(i[)icndo  : 
Vcsti?nc?itis/iost?'is  ope?'iemur^  idcst  virtn- 
fibiis.  Ezcch.  XVI,  10  :  Vestivi  tc  disco/o- 
ri/zus.,  rf  ca/ccavi  tc  /ii/ari//tho...  rt  i?idui 
tr  suhti/ihus,  ct  o?'?iavi  tc  or?ia??/e?it(i.  Tcr- 
lio  desidcriiim  sivc  pcfitioncm  caritatis, 
(jiia'  cst  dc  consccntionc  Cliristiaiii  nomi- 
nis.  hworrfiir  tanfiinunodo  no?/ic/i  fuu?n 
supcr?ios,  ut  a  Chrislo  dicamnr  Clirisfiani. 
Acf.  IV,  12  :  *  No?i  est  no?nc??i  aliud  suh 
C(i'/o  i/i.  f/iio  oportcat  ?/os  sa/ros  firri.  Et 
<\v  abl.itionc  carminis  :  .\ufrr  o/tp?'o/n'ium 
/lostrii???.,  ([110(1  putimnr  a  .luda^is.  qiii  di- 
cuut  iios  sinc  lcgc  .Iosim;  v,  9  :  /lodie 
ahstu/i  oppro/)riu??i  .Kf/i/pfi  a  vohis. 

Nota  supcr  illo  verbo,  Panem  /u/strum 
corticdcmus,  ^  quod  panis,  idest  corpus 
Cbristi,  dat  cnl[)a' vcniam.  Maffb.  vi,  11  : 
Pa/irm  ?iostru?n  supe?'suhsf/i?ifi///r?ti  du  no- 
his  hodie,  ct  di??iiffr  ?u/his  (/rhifa  ?iit'if/-a. 
Daf  gratia'  vifam.  .loan.  vi,  .-i^  :  Pnnis 
(juc??t  cf/o  (/a/to,  car(t  ?nca  cst  pro  ??iu/idi 
vita.  Confirmat  ad  pugnain.  Psal.  cni,  IfJ: 
Pa?iis  cor  ho?ninis  c(nifir??iat.  Confortat  ad 
viam.  III  \\i'\x.  xix.  S:  .\?/ihu/avit  i?i  for- 
titii(/i?ic  ci/ti  i//ius  t/uadraf/i/ita  (/ie/nif  et 
(/uailrai/i/ifa  /inrfi/uis.  Facit  [)ra'iriistare 
ipsam  gloiiam.  Sap.  xvi.  20  :  l'(irafii??i 
de  rndo  /ia/ir//i  /uwsfitisti  i//is  si/ir  h?ht)?'e^ 
o??i/tr  dr/rrfanirtifum  i?i  .<fe  hahcnfein,  et 
o??i?iis  sa/toris  suarifafcni. 

Secundnm  alias  (i/nssf?s  (lividilnr  sic. 
In  [)rima  iiotalnr  gratia'  plciiilndo ;  in 
scciinda  grafia-  cxaltatio  ;  ibi,  /;;  dir  i//a 
rrif  f/r/'//H'/i  lhi//ii/ii  i/i  mai//iifirr/itia ;  in 
tcrtia  poiiitnrsnbdifornin  bciiigma  giibor- 
nalio,  il»i,  Kf  r/ii,  o/nnis  i/?ii  ?'r/irtiis  fiic- 
rif  i/i  Sin/i,  rt  rrsiduus  iii  Jrnisa/rt/t, 
sa?irtus  vnra/tilur.  (lircn  |)rimiini  fria  fatit. 
IMinio  poiiitiir  doiioriiin  abiiiiilanfia.  Srp- 
tr/)i  uiu/irrrs,  sc[)l(Mii  dou.i  Spiriliis  s.inc- 
ti,  (|iia'  diciiiifiir  innlicrcs,  (jnia  |)cr  cas 
in  llco  ali(|nis  gcncratnr  ct  iiulritur.  Vi- 


nec 


I  Al.  :  «  ab^cuiitlclur.  «  nii  i|iiintttui.  • 

>  Al.  :  «  iu  <iuo  oiiuics,  0Oi'UU(inui  reKUliiui  Tico«  '  Al.  :  <•  qnnliiliqnnm.  • 


700 


IN  ISAIAM 


runi  loiinn,  idcst  Cliristiiin  siiigularitcr, 
qiii  soliis  siiio  pccculo.  Joan.  i,  It  :  Vi- 
t/imiis  riiiti  i/Ufisi  nni'/rnitiiin,  /th-mnn 
(jnitiiv  et  rrrilntis.  S«!cini(lo  (loiioi  iini  siil- 
ficioutia  in  i)crfecla  Iruilionc  ;  Ihuu-nL 
vostriim  ronieih-nius,  scilicct  patri.H,  (|no 
fruitur  pcrfcclc  S|»iritus  sanctus,  cujiis 
suul  (lona,  sicul  et  Filiiis.  Joan.  iv.  .14  : 
Meus  rihus  est  iit  fnciaui  cidiintnteni  ejiis 
fjui  niisit  nie.  in  Scriptuijc  altcstalionc  : 
Ei  restinientis  nostris  o/ierirniiir,  idcst.scr- 
monc  Dci,  (juo  doua  ornanlur  (juia  ejus. 
Tcrtio  donoruin  perfcclio  per  Cliristum 
quantuni  ad  collationcm  salntis  :  Nomen 
tiunn,  idcsl  rcs  nominis,  scilicct  saliis, 
invi  retiir  super  nos,  idest  in  illis  qui  c\ 
iiobis  re[)lc.ti  suut,  i/uin  de  /)h'nitudine 
ejus  nos  onines  ncce/)inius  (/rntiani  /iro 
gratin  :  Joan.  i,  1(3.  Anlc  Cliristum  enim 
dona  non  perducebant  ad  Regnum.  El. 
quanliim'  ad  amoliouem  erroris  :  Au/er 
o/j/nobrium  nostnnn,  quod  patimur  a 
falsis  virtulibus,  quw  nostrum  nomen 
subripiuiit.  Ilom.  xiii,  12  :  \ox pnccessit, 
dies  nuteni  nppro/jinqunrit.  AOJicunnus 
ergo  opera  tenebrarum,  et  induamur  ar- 
ma  lucis.  Cant.  ii,  15  :  (Ja/ntc  nobis  uul- 
pes  parvulas  qux  demoliuntur  vineas.  Vel 
opprobrium  qnod  patimur  iu  repulsione 
hominum,  qui  nos  peccando  ropellunt. 
Jn  die  ilki.  llic  ponitur  exallatio  :  ct  pri 
mo  (luanlum  ad  miraculorum  operatio- 
nem,  In  magnificenlia.  Exod.  xv,  11  : 
Mw/nificus  in  sanctitate,  terribilis  alque 
laudabilis,  et  faciens  mirubilia.  Secundo 
quantum  ad  gloriosam  resurrectionem, 
Et  ghria.,  Infra  lu  :  Consurge,  cotisurge., 
induere  fortitudine  tua,  Sion.  Tertio  quan- 
tum  ad  ascensionem  :  Et  fruclus  terrae., 
idest  filius  virginis,  sublimis.  Infra  lu  : 
Ecce  servus  meus  intelliget,  exaltabitur  et 
elecabitur  etsublimis  erit  valde;  quantum 
ad  totius  mundi  venerationem,  de  quo 
Pliil.  II,  10  :  it  m  nomine  Jesu  omne  ge- 
nu  fleclatur,  cudestium,  terrestriinn  et  i  -- 
fernorum.  Et  exultatio  his  qui  salvati  fue- 
rint  de  Jsrael.  Infra  ix  :  Lwtnbuntur  co- 
ram  te  sicut  qui  loitantiu  Ji  messe,  sicut 
exultant  victores  capta  precda.  Et  erit 
omnis.  Ilic  ponitiir  guberiiatio  :  et  primo 
qnantum    ad    sanctilicationem  ;  sccundo 


(jiiantum  ad  .saiictincati(»nis  ordineni,  ibi, 
Sinbhierit  Dominus  sordem  fi/inrum  Sion. 
Tertio  ponit  sanctilicatorum  proteclio- 
ncm,  ibi,  Et  erit  Doniinus  etr.  Ad  sauc- 
titatcin  tria  requiruntur.  Disliuclio  cum 
lide  ;  ct  quantnm  ad  lioc  dicil  :  Qui  relic- 
tus,  a  non  credcnlibus  clectus,  quasi  dis- 
tinclus,  in  Sion,  i\uiv  specula  dicitur, 
quia  fides  videt  /jer  s/iecuhim  el  in  ienig- 
rnnte  :  1  Cor.  xiii.  Kt  inlra  x  :  In  veritalc 
rcliquia;  convciteutur,  rerKjuia',  iiKjuam, 
Jacob  ad  Dciim  fortem.  Si  fucrit  popiilus 
tuns,  Israel  reliqiii<B  couvertcnlur.  Sc- 
cundo  traiKjuillitas  ad  pacem  ;  Jtcsidiius, 
quasi  lesidens,  iii  Jerusalem,  qum  visio 
pacis  dicitur.  Infra  lii  :  Jerusah-m  civitas 
sancta.  Tertio  pra-destinatio  ad  gloriam  : 
Omiiis  qui  scriptus  est.  Luc.  x,  20  :  Gau- 
deie,  quia  nomina  vestra  scripta  sunt  in 
coelis,  Apoc.  III,  5  :  iSon  delebo  nomen 
ejus  de  libro  vitss.  Si  ab/uerit  Dominus 
sordes  fi/inrum  Sion.  Ilic  pouitur  ordo 
sanctificationis  :  et  primo  pcr  baptismi 
ablutionem  :  Sordes,  vitiorum  aclualium, 
et  sanguinem,  peccati  originalis  ;  vel  5o/'- 
c/es,  veuialium,  sanguinem,  mortalium. 
Ezech.  XVI,  9  :  Lavi  te  aqua,  et  emundavi 
sanguinem  tuum  a  te.  Per  pceuitenliai 
discretioncm.  Spiritu  judicii.  I  Cor  xi,  31  : 
Si  nosmeti/jsos  *  Judicaremus,  non  ultque-fj^ 
a  Domino  Judicaremur ;  sed  a  caritatira 
passioue.  Spiritu  ardoris,  idest  caritatis 
suie,  qua  nulla  major  fuit.  Joan.  xv,  13  : 
Mnjoremhac  di/ectionem  nemo  habet,  ut 
animnm  suam  ponat  quis  pro  amicis  suis. 
Mattb.  XXVI,  28  :  JJic  est  sanguis  meusno- 
vi  tcstamenti,  qui  pro  mu/tis  effundetur 
in  remissionem  peccatorum.  Et  creavit. 
Ilic  ponitur  prolectio.  Et  ponit  utililatem 
protectiouis  quantum  ad  prolcctos  :  unde, 
Super  omnem  ;  diversitatein  quantum  ad 
prolegcntia,  Nubem  ;  ct  auctoritatem 
quantum  ad  affligentia  :  unde,  Per  dieni. 
Sed  in  prolectis  sunl  Iria  ;  scilicet  emi- 
ncutia  contcmplationis  in  cordc,  Montem 
Sioii.  Psal.  cxxiv  :  Qui  confidunt  iii  Do- 
?nino,  sicut  mons  Sion ;  non  commovebitur 
iii  iBternum  qui  habitnt  in  Jerusa/em. 
Laudcs  confessionis  in  ore,  Invocatus  est. 
Rom.  X,  13  :  Omnis  quicumque  invoca 
verilnomen  Domini,  sa/vus  erit.  Ilouestas 


•  Al.  :  «  quarlo.  » 


flAPUT  V. 


701 


conversationis  iii  opere,  Gloriain.  ii  ad 
Corinth.  i,  12  :  Gloria  hxc  eat  testinio- 
nium  conscieiitix  nostras.  IVoteget  autoin 
per  (juatuor.  Per  speoiom  ohumhraiitem, 
Nnbem.  Luc.  i,  35  :  Virtas  A/tissimi 
obumhrabit  tibi.  Per  compuiK-lionem  hu- 
miHantem,   Fumum.    Jocl.   u,  .'iO  :  Daho 


tria.  Prosperitas  elevans,  Diem.  Adver.M- 
tas  oonstanti.im  fran^^ens,  Nocte.  Psal. 
cxx,  ()  :  Per  dinn  sol  non  uret  /e,  nefjue 
luua  [xn-  '  nortem.,  l'ersecutio  affligens, 
/Estu,  per  afdiclionem.  A[)oc.  xvi,  8  :  Et 
(funrttis  Aiu/clus  efjiidit  jthinlam  sanm  in 
solem.  \\\  stMiuitur  :  Et  datum  est  il/i  a'stu 


prodif/ia  in  ctrAo  et  in  terra.,  samjuinem  et     af/li(/ere   homi/ws,  et   if/ni.  Turbine,   per 


ignem  et  va/)orem  fumi.  Per  veritatcm 
ilhiminautera,  Splendorem.  Liic.  ii,  Wl  : 
Lumen  ad  revelatiowtm  (/enlium,  et  (jlo- 
riarn  jjlebis  twe,  Israel.  Vav  Ecclesiam  vi- 
ventem,  Tabernaculum.  Apoc.  xxi,  '.\  : 
Ecce  tabcrnaculum  Dei  cum  ho/ninih/fs, 
et  habitabit   cum    eis.   Adversantia    suiit 


impelum.  Iiifra  xxi  :  Sicut  turbi/ws  ah 
Africo  veniunt  de  deserto,  veniet^  deterra 
horribili.  A  />luvia,  propter  muUiludinem. 
Mattli.  VII,  2o  :  Descendit  /)luvia.,  vene- 
runt  flumina,  et  flaverunt  venti.,  et 
irruerunt  in  domum  illam  ,  et  ceci- 
dit. 


c  A  p  u  r  o  u  I  ^  r  u  \i 


1.  Cantial)0  tlileito  iiioo  canlituiii  ii.itniclis  inei, 
viaoJB  sua;.  Niuc.a  iatt.i  cst  (iili-ctu  nifu  iii  coruu 
filio  oioi.  Kt  sc'iiivit  (vuii,  cl  lapidcs  clcf^it  cx  ca.  ct 
plantavit  vincaui  clcct.iin  ;  ct  jnditicavit  turriiu  in 
nicdio  ejus,  cl  torcular  cxtru.xit  in  ca.  Et  expeota- 
vit  ut  faceret  iivas,  ct  fecit  laijruscas.  Nunc  ergo 
haltitatorcs  .icnisnlciii.  ct  viri  .Iiiil.i,  jiiilic.itc  iiitcr 
nic  ct  vineaiu  incain.  Ouiil  cst  iiiioil  ilchui  ullra 
facere  vincin  incije,  ct  uou  feci  ei?  An  quod  expec- 
tavi  ut  faceret  uvas;  ot  fecit  labruscas?  Et  nunc 
osteiidain  vohis  iiuid  e^^o  faciani  vinca»  incai.  Aufe- 
rain  S(!pcin  cjns;ct  (srit  in  dircplioncin.  Diniam 
inaceriani  cjiis  ;  cl  cril  iu  concnhalioncin  ;  ct  po- 
nam  eam  desertam.  Non  putahitur,  et  non  fodictur; 
ot  asceudiMit  supcr  caiii  vcprcs  cl  spina^  ;  ct  nuhi- 
hiis  iiiaiid.iho  iic  plii.iiit  siipcr  isiiii  iinhrcm.  Niiica 
autcin  IJoniini  (!\crciluiiiii  dniniis  Israci  cst,  i-l  viri 
.luda  gerincu  cjiis  dclcct.ihilc.  Kt  cxpectavi  iit  fucc- 
ret  judiciuui ;  et  ctu-o  ini(|uilas  ;  el  justitiam,  et 
ecce  clanior.  Va;  i|iii  i  iiiijuii^'ilis  diiiiiinii,  ct  a^Tiiin 
a^ro  copulalis,  usi|iic  ad  tcriiiiiiiiiii  loci.  Nuiinpiid 
liahitahitis  vos  soli  in  incdio  tcrra;?  In  aiirihus 
.mcis  snnt  liaur,  dicil  Doininiis  exi*rcituum.  Nisi 
domiis  niiilta!  dcscrta;  fiicrint  ^randtis  ct  |iiiIcIiim', 
ct  ,ilisi|iic  liahilalorc.  Dccciii  ciiim  jii^'cra  viiicaiiiin 
faciiMit  lai^iinciilain  uu.im,  ct  trij^iiita  modii  scmcn- 
tis  facient  modios  trca. 

2.  Vip.  iiui  consiirjritis  uianc  ad  chriclatcm  scctan- 
dam,  ct  potandiiiii  usipic  ad  vospcraiii  iit  viiio 
a!sliictis.  Cytliara  ct  lyra,  ct  lympaniim,  ot  lihia,  ot 
viniiiii  in  coiiviviis  vcstris  ;  cl  opiis  Domini  uou 
respiciti»,  uec  o|)ora  iiianiiiini  ojiis  considi^ratis. 
Prnptcrca  caiilivus  diiclus  cr<t  popiilus  mciis,  ipiia 
iKiu  luihiiil  sciciitiaiii  ;  ct  iiohilcs  cjiis  intcricniiil 
famo,  ot  multiliidii  cjiis  sili  cxaruil.  1'roploioa  tlila- 
tavit  inforniis  aniuiam  sunm  ot  apcruit  os  siiuui 
(ihs(|uc  iillo  tcriiiiiio.  Kl  (losconilcul  rortos  cjiis,  ot 
popiiliis  cjiis,  cl  siihliincs  ^liiriiisiipii!  cjiis  ad  oiiiii. 
Kt  iiiciirvahiliir  lioiiin,  ct  liuiiiiliahiliir  vir.  cl  uciili 
suliliuiimn  ilcprimciiliir.  Et  cvallahiliir  Diiiiiimi» 
cxorciluiiiu    iii    judicio,    ct    Doiis    sancliis    sauctitl- 


cahitnr  in  justitia.  Et  pascentur  apni  juxta  ordinein 
suiiin,  ct  dcscrta  iii  iihcrlatcm  vcrsa  advena'  coiup- 
d(;nt.  Vic  ipii  Iraliilis  iniiiuitiitcm  iii  fuuiMilis  vuiii- 
talis,  ct  ipiasi  vinculuiii  jilanstri  peccatum.  Qui 
dicilis  :  Kcstiuct.  el  cito  veniat  opus  ejus,  at 
vidcamus  ;  ct  ap|iropiet  :  veuiat  consilium  SaucU 
Isriicl,  ct  sciciuiis  illiid. 

:t.  Vio  ([iii  dicitis  maliim  himuin  ct  hi)iium  ina- 
lum,  poueutes  tenohras  luccm  el  litccm  tenebras, 
ponontes  auiariiin  in  dulcc,  ct  dulco  in  ainanim. 
\'io  (|iii  sapiciitcs  csiis  in  oculis  vcstris,  ol  cnriiiu 
viihisiiiclipsis  iinidcntcs.  \H'  (iiii  potontcs  cslis  lul 
hihcndiim  vinuiii,  ct  viri  forlcs  ad  miscondiun 
ebrictalom  :  (pii  jiistiticatis  impiuui  pro  muiioribus, 
et  justiliiim  jiisti  iiiifortis  ah  cd.  Proptcr  lioc,  >iciit 
(lcvDi-iit  stipiiliiiii  liii^iia  i^uis,  ot  ciilur  llammn! 
cxiirit ;  sic  rudix  conim  (imisi  fuvilla  eril,  el  ger- 
iiicii  eorum  ut  pulvis  ascciidcl.  Abjocoruut  ouiin 
lonoin  Dumiiii  exorcitiium.  ot  oKxiuiiim  Sancli 
Isracl  hlaspliciiiiivcriinl.  Idoo  iriitiis  cst  riiror  Do- 
iiiiiii  in  piipiiliiiii  siiiiui,  ct  cxlciidit  mtiiiuiim  supcr 
011111,  i^t  pcrciissil  oiim.  Kt  cuuliirbati  siiiit  moiitos  ; 
ot  facla  siiiil  morticina  oonim  ipinsi  stercus  in 
uicdiu  pliitcarum. 

I.  Iii  liis  umuihiis  iiou  ost  awrsus  fiiror  ojiis  ; 
sod  iiilliuc  lUiiiiiis  ojus  extoiita.  Kl  olovabil  siKiium 
iu  iintioiiibus  procul,  ct  (tibiluiiit  ail  cuni  ilc  llaibus 
torr.o  ;  ct  occo  rosliiuis  volocitor  veniol.  Non  ost 
dcli(  icus,  iioipio  l.iliuraiH  iii  oo  ;  nou  durmitnhil, 
iicipic  iluriiiict,  uot|iio  solvoliir  ciii^iiluin  rt*uuin 
ejiis,  noc  rumpclur  corrigia  rnhoaiupnti  cjus.  S«- 
Kittio  ojiis  acutu',  ol  omiios  nrciis  cju*  oslfluli.  l'a- 

(fiili piuriim    ojus   iil    silox.  ot    rola*    oju»    <pi;«*l 

iiiipcliis  lompcslalis.  Uii^ilus  ojui>  iil  loonia,  rii^iot 
iit  cutiili  looiium  ;  ot  frenilcl,  ut  toncbit  pra-d.iui, 
et  amplo\nbilur ;  ot  iioii  oril  tpti  orunt  ;  ot  Kuiialut 
supcr  oiim  iii  ilio  illa  dioul  noiiilu!»  inan».  Anpici*^ 
mii-<  III  lcrriiiu :  d  orc»  lciiobr.o  tribulalioni*.  «t 
lii\  Mlitiiiclirati  cst  III  i-iili^iiic  ojii". 

1.  liic  aigiiil   orgo  poccaltuii  dunruai 


'  Al,  :  «  vonit.  " 


702 


LN   IS.MAM, 


tt-il)iiiirn,    (jiiod   (*<)ininiltol);iiit    iii    ahiisu 
lormn  .siii»  (iiiadaiii  nu!ta|ilioia  ;  cl   (iivi- 
ditiir    iii   (liias    |iartcs.  in    priina  poiiitiir 
metapliora  ;  in  secnnda  exponitnr  :   Viitca 
eniiH   I)(uiiini   (•xcrcituinn    dtn/ius    Isniel 
est.  (liroa  priiniiin  diio  lacit.  l'iiino  poiiit 
titnlinn,    dicons,  Cdntaho^  idest,    allo   ct 
ai)ortc    proiiiiiitiaho  :    iiilVa    xi.  :    Exdlta 
in  /urtitudinc  rocc/n  tinu/i  :  dilcclo  //ico, 
idest  popiilo  .Inda-oriiin,  c(/nticu//i patrue- 
lis  ?/ieiy  idest  (ilii  patriii,  vi/iCcV  sUcV,  idest 
quod  fecit  de  vinea  sua.  Aliquando  enim 
propheta;  ex  istis  rebus  geslis  assumiinl 
siniililudines    ad    suas    prohelias,    siciit 
patet  Jer.  xxxii,  7,   de  veiiditionc  nixvi. 
Ecce  Ha/ia/iacl  filius  Scllu//i  patruclis  tiius 
veiiit  ad  lc  dicc/is  :  E//ic  tu  agru/n  meum 
qiii  est  i/i  A/iat/iot/t,   tibi  c/ii//i  compelit 
ex  propi/iquitatc  ut  c//uis.  Ita  etiam  poluit 
contingcre  quod   ad  littcram   ali^juis  pa- 
truelis  suus  composucrit  similc   carmcn 
de   viuca  sua.  Vcl  alitcr.  Ca/itabo  cu/iti- 
CU//1  diiccto,  scilicet  Dco,  idcst  opera  ip- 
sius  ad  viueam  suam.  Yel  diiecto,  scilicet 
Deo,  ca/iticu//i  pairueiis,  idcst  de  patrueol 
meo,  scilicet  populo  Judaiorum,  quia  ex 
eisdem  parentibus    dcsceiidimus,    vinex 
suae,  idest  quia  palruclis  est  viiica  dilccti 
Dei.  Vel  my&Wce,  jjatruciis,  idcsl  Christi, 
qui  ex  eademgente  estmeum,  vi/icoisuai, 
idest  qui  conqncritur  de  vinca  sua  idest 
synagoga  ;    qua;   sibi  amaros    Iruclus  in 
passione  atlulit.  Lt  uota,  quod  canticum 
propric  cxultationis  est.  Uudc  hic  impro- 
prie  cauticuni  dicitur,  cum  sit  nm-roris. 
Tale  cauticum  cautavit  David    de  morte 
Saulis.  II  Reg.   i,  19  :  I/icli/ti  tui,  Isracl, 
super  f/io/ites  tuos  i/iterfectisu/it.  Quomodo 
ceciderunt fortes Israel ?...  Mo/ites  Gelboc^ 
nec  ros  /lecpluvia  vc/iia/ttsupcr  vos.  Ezech. 
xxxii,  18  :  Ca/ic  carnic/i  /ugubi'e.SGC\ui- 
do   ibi,     Vi/ica  facta   cst  diiccto   mco   i/i 
cor/iu  filio  oiei,   ponit   ipsum   cauticum, 
quod  continct  mctaphoram  :  in  quo  tria 
pouuntur.  Primocausairecitatio ;  secundo 
judicii  iuterrogatio,  ibi,  Nunc  crgo  /labi- 
tatores  Jerusaic//i;  tcrtio  sent(Mitia'  prola 
latio,  ibi,  Nunc  ostc/ula/n  cobis  (juid  c(/o 
facia//i   vuiex   /nex.  Circa   primum   duo 
ponit.  Primo  ex  parte  couquerentis  dili- 
gcutiam  cultus  ;  secuudo  ex  parte  viuua; 


nialiliain  rrnctus,  ibi,  Et  cxj/cctavi  ut  fa- 
ccrct  ur(/s,  ct  fccit   /abrusca<i.    l)iligontia 
aiitcm  culliis  osfcnditiir  cx  Iribus.  in  loci 
pra-paralioiie,  iii  palmiliim  eleclion»!,  Et 
p/a/ttacit  \  ct  iii  sum|)luosa  aMJificationc, 
ibi,  icdificavit  turri//i  i/i  r/icdio  cjus.  I*ra'- 
paratio  Joci  primo  de.scribitiir  Iripliciter, 
l^rimo  (|uaiiliiin   ad   loci    iiiii^Micdincm  : 
uiidc  dicit  :   Vinca,  dc  (|na  l's.  i.xxix,  i)  : 
Vi/ica//i  dc  /E(/i/pto   transtu/isti,  ejecisti 
(je/ites,  et  /j/antasti  eam  :  facta  est  diiecto 
mco,  idcst  Deo  ac(iuisitive,  vel  a  Deo,  i/i 
cor/iu,  idcst  iu  loco  eminenli,  iu  (]uo  no- 
tatur  m()iituositas  terrw   ad  constitutio- 
ncm  bona'  viticjc,  proptcr  hoc  (]uod  rcs- 
picitur  a  solc,  fiiio  o/ci,    idest   adeo  piii- 
gni  quod  sufficcrct  ad  multitudinem  olci. 
Proprictas  indiraici  scrinouis  est  ut  quili- 
bct   illiiis  rei   dicatur  esse   filius  in  quo 
abundat,  sicut  dicitnr  l  Reg.  xxvi,  16  : 
Vivil  Donii/iiis  *,   c/uod  fi/ii  /nortis  estis.  • 
Et  in  hoc  (lcsigiiatur  bonitas  tcrne,    quia 
fuit  Jiida^is  data  ;  dc  qua  Ezech.  xx,  6  : 
Levavi  ma/iu//i  meam  pro  eis,  ut  educe- 
cere//i    eos   de  terra.  M</i/pti   in   terram 
qua//i   p/'0videram  eis  flue/itc//i  /acte  et 
me//e,  quse  est  crjrcqia  i/itcr  o//i/ies  terras. 
Sccundo  ponitur  pr*paratioiiis  diligentia 
quantum  ad  loci  mutatioucm '  :  unde  di- 
cit,  Sepivit  ea//i.  Oscffi  ii,  6  :  Sepiam  via/n 
tucu/i  sjmiis  :  in  quo  significatur  custodia 
Angelorum,  ct  bonornm  virorum.  Tertio 
quautum   ad  purgationem  :  Lapides  e/e- 
git,    idcst    diligcntcr    collcgit,    ex     ca. 
Psahii.  Lxxix,  9  :  Ejccisti  qe/itcs,  et  jj/a/i- 
tasti  ea//i.  Quautum  ad  cleclionem  palmi- 
tum  dicitur  :  Et  jj/antacit  ea//i   e/ectai/i, 
idest  ex  clectis    palmitibus  :   uude  alia 
trauslatio  habcl,   Vi/iea  soret/i,  quod  est 
^  nobili.ssimum  genfis  vitis,  in  quo  signifi- 
catur  bouilas  iiatrum.  Jcr.   ii,    21  :    Eqo 
tc   p/a/itavi   vi/ieam   e/ccta//i    o/n/ic,  sc- 
//le/i  ce/'u/n.  Quantum  ad  sumptum  ajdi- 
ficii,    quod   pertinet  ad  defensionem,  di- 
cit  :  /Edificavit  i/i  7/iedio  ejus  tu/'ri//i ;  in 
quo  denotatur  rcgia  dignitas.  Ezech.  xvi, 
-13  :  Dccora  facta  es  ve/ie//ie/iter  /li/nis,  et 
profccisti  i/i  rcq/iu//i.  Cau.  iv,   4  :  Turris 
David  xdificata  est  cw/i  proj/ug/iacu/is. 
Vel  tcmplum,  secundum  alios.  Usus  tur- 
ris  est"  ad  coiiservatiouom    fructus,    et 


'  Al.  :«forte  munitionem.    » 


*  Al  :  oniitlitur  :  «  est.  >> 


CAPIJT  V. 


703 


prospicifMidum  ad  nislodiam.  tjiiaiiliim 
ad  Irnctus  colloctionfm  dicit  :  Torcnlar 
extruxit  in  ea.  Proverb.  iu,  10  :  Iniple- 
hurilur  liorrca  lua  saturitate,  et  vino  tor- 
calaria  rcdundabunt ;  in  (juo  notatur  al- 
tare  holocaustururn per  e/fusionein  mntjui- 


carualis  concupiscentia*.  Deiileroii.  xxxii. 
32  :  De  cinea  Sodornorutn  cinion  eoruni, 
et  de  sur/junis  GomorrluB.  \A  hiijus  esl 
priino  viiiiiin  iiie.  Deuter.  xxxii,  33  : 
i'el  drac(niuni  virnnn  corum,  et  venrnum 
asjjiduni    insanahile.    Secundo    iuxuria*. 


nis.  Kt  exjjectavit  ut  faceret.  llic  ponilur      A[)()c.  xvii,  3  :  De  vino  fornicationis  ejus 


malitia  fiuctus  :  undc  dicit  :  Et  expcc- 
tavit.,  sccundum  ordincm  beneliciorum, 
iit  faceret  uvas,  fructum  bonorum  opc- 
rum,  et  fecit  labruseas,  idest  iivas  sylves- 
tres,  ab  hoc  diclas  ',  quia  in  labiib  viarum 
nascuntur,  scilicel  sepibus  :  in  quo  aina- 


hiherant  omnes  f/entes.  Tertirj  inepla'  lie- 
titia'.  lil  Esdra;  ni,  20  :  Oinnent  nientem 
oertit  in  securitatem  et  Jucunditatem.  Se- 
cundo  cst  vinea  lldclis  aiiimie.  Caiit.  ii, 
lo  :  \'i/tefi  floruil.  iliijns  vineai  est  viiium 
priino   paMiitentia'.  Luc.   x,  34  :  Ajjpro- 


ritudo   nolatur.    Jer.    ii,   21   :    Quomodo  pia/is  a//i(/avit  vulnera  ejus,  fundens  vi- 

conversa  es  mi/ii  in  parvum   vinea  a/ie-  nuni  rt  o/cum.  Secundo  corporalis  mnu- 

nal  Micli.  vii,  4  :  Qui  optimus  est  in  eis,  ditia*.    Zach.  ix,  17  :   Quid  enim   /jonum 

quasi pa/iurus ;  et  qin  rectus^  quasi  s/jina  rjus  est,  et  quid  /ju/c/auni  ejus,  nisi  fru- 


de  sepc.  Nunc  erqo  /uibitatores  Jerusa- 
lem,  et  viri  Juda,  Judicate  ititcr  me  ct  vi- 
neam  meam.  Ilic  [)onitur  interrogatio 
jndicii  :  et  circa  hoc  duo  facit.  Primo  in- 
terpellat  jiidices,  dicens  :  Er^o  quia  feci 
quod  debiii,  nunc,  andita  ratione  mea, 
Judicatc  inter  me  et  vineani  meani.  Osea* 
II,  2  :  Judicate  matreni  vestrani,  Judicate  : 
quoniam  )wn  ipsa  uxor  mea,  et  et/o  )ujn 
vir  ejus.  Similc  jiidicium  quierebalur  a 
David  dc  se  ([iiasi  de  alio  11  ilc^r.  xii, 
super  peccato  commisso  ab  eo,  circa  sci- 
licet  adulterinm  et  liomi('idiuin  riia». 
HetlK'ei.  Secnndo  (|ua'ril  Jiidicinin  ;  et 
diio  (|ua'ril.  Priino  ulriiin  jicccavcriL  ex 
neglig(uilia  ;  iinde  dicit  :  Quid  u/tra,  su- 
per  dicla,  facerc  debui'!  Miclia^a*  vi,  .{  : 
Poj)u/e  ))teus,  qui(/  fcci  tibi,  aitt  qu/d  //uj- 
/estus  fiii  lHiit  l{esjjo)u/e  /ni/ti.  Seciindo 
iilniin  iieccaverit  in  cnltiiia  \ini'a'  cx  su- 
[)(!rllua  ciira  :  tindc  dicit:  An  forle  vidcor 
fecisso  conlra  dcbiluin  ([iiod  ex/)crtavi, 
bciio  colendo,  iit  faceret  uvas,  ct  fccit  /a- 
bruscas  ?  (\wx\^\  ^\\v\\\  :  jn  lioc  Niiicor  \w- 
tius  sn[)('rlluiis  tinod  vinca'  inca'  laiiliiin 
culliir.ini  adliibiii.  Infia  xxvi  :  Ihn/ti/tc, 
indu/sisli  i/c/tli .  \r//iqui(/  t//orifiratus  cs  ? 
Kt  xi.viii  :  Tra)ts(/rcss(u-c))t  ■  cx  vctitrc  vn- 
cavi  te  pro/)tcr  )un)tc)t  ))tcu)it.  Jer.  \i,  HI  : 
A(/  vore))t  /o(/uc/,r,  (/ratidis  rxtwstt  Kjtiis 
in  ea,  et  co))tbust/t  suiil  frtnlcta  rjus. 

Nota  sii|»cr  illo  vcrbo,    Vittcn  favta  est 
di/((io,  ([iiod  csl  viiici  miiHi[»lc\.  l'iimo 


)nc)ttu))i  e/cct(jru)/i,  et'  vi)iu))i  qcr/ni/ta/is 
viriji)tes?  T(!rlio  s[)iritualis  helitia'.  Psalm. 
ciii,  lo  :  Vi)tum  /xtificat  cor  lnjnti)\is. 
Tertia  est  viuea  mililantis  Ecclesia'.  Can. 
ult  II  ;  Vi)tea  ftiit  j)acifico  in  ea  qux  Ita- 
bet  jiojju/os.  Et  liujus  viiiea'  et  viiium 
primo  sacra»  ablnlionis.  Niim.  xv,  10  : 
Et  vi/iunt  (/(/  /i/)(/  ftt/u/e/u/a  ejusdc//t  ))te)i- 
sur.v.  Scciindo  fnictiiosce  pra'dicationis. 
Psal.  IV,  H  :  A  fructu  fruntenti,  vini  et 
o/ei  ))tu/tijj/icati  sttttt.  Tertio  devola*  cou- 
fessionis  Can.  vii,  II  :  (iuttur  tuu)u  sicut 
vi)tum  o//li))tu))i.  tjnarto  est  vinea  cueles- 
tis  [)alria'.  III  \\<i\^.  \i,  4  :  \  inca  rrat  \a- 
bot/i  Jczrac/ita'\  Et  hujus  viiioa*  esl  vi 
niim  [)rimo  diviiia'  friiilionis.  Caiit.  v,  1  : 
(Jontrdi  fitvttnt  cu))t  ))tr//r  nteo,  bibi  vi- 
iiuiii  i)tcu))i  cttt/i  /acte  meo.  Secuiido  iiite- 
rioris  re[)l('tionis.  Eslher.  i,  7  :  \'i)ium 
quoqu/-,  iit  nta/jttifircnlia  reqia  dit/ttum 
cral,  a/iunda/ts  vt  />ra'ci/ittit)it  /nnte/iatur. 
rcrlio  sanctoruin  conLn-atulalioiiis.  Cuul. 
11 II.  2  ;  Dabo  iihi  jjocu/u/n  e.r  vino  coh- 
dito. 

I''J  ititttc  ttstrndatn  vobis  tjuid  etfo  fti- 
( ia/)t  vi)ir,v  nte.v.  Ili«-  [iroferlur  seiitcntin  ; 
et  |)rimo  cxcilat  attenlioncm  vcl  aiiilien- 
liain,  diccns  :  \u)ir,  c\  ([iio  vullis*sou- 
tcnli.im  [)roferro,  ok<»  ostendam  vobis 
qiiid  ri/o  fariam  vineo!  mr.v.  infra  xi.vm  : 
l'i'a'di\i  tibi  cx  tiiiic,  aiite(|uaiu  voiiironl, 
indicavi    tibi  ;    iic    forlo    dici  Idola 

me.i  fcccrunt    bo(",    ot    sciilpluui    iuim  ot 


I  Al.  :  «  (iiflii'.  1» 
•  Al.  :  "  iii.  " 


'  Al.  :«  Ur.iilila'.  « 
i  Al.  :  n  iioi)  vuUi».  • 


70i 


IN  ISAIAM. 


f.Millatilia  mnii(lav(M-iiiit  isla.  1,Mki'  .m- 
«listi  viilr  oniiiia.  S^u-undo  profoi-t  jiislam 
scnlciitiam.  iil  iiiLri';«li'^  aiireral  l)iMR'li- 
lium  cxliiltiliim,  fiim  dicit,  Au/cram  se- 
pem  ejus.  Kt  primo  aiiforl  beiKMicinm 
(]UO(l  portiuet  ail  oustodiam,  (|ua*  cst  du- 


t/c/i/n/u(/(  sn/tom  Judfi.  Vol  quia  «!X  ipsa 
l*rin<i|)('s.  I  l'aral.  v,  2  :  l^orra  Ju(/us  t/ui 
rrat  /ortissimus  intrr  suos  frutres^  de 
sttr/)e  fjus  Princijjes  r/erminati  sunt.  Ex 
pectaci  ut  /aceret  judicium.  Ilio  c.xpunit 
viuecc  causam,  qujc  consislit  iii  culpa,  et 


plex,  Au{;elorum  :    ot    (|iiaiitum   ad    lioc  poMiam  quie  consoqiiilur  culpam  :  uiide 

dicit,  Aufrrnm  sp/u-m  ejus,  idosl  auxilia  dividitur  iu  parfos  Ires.  Iu  [iriina  poiiitur 

Aiii^olonim,  quiltiis  coiitra  liostos  proto-  ciilpa   iu   p:(!Uorali  ;  in   sccuuda   paMui  et 

goltauliir,  ef  crif  in  dire/jfionem,  gouti-  ciilpa  simiil  iii  speciali,  ibi,   V<v  qui  con- 

bus.  Kccl.  xxxvi,  27  :  Ibinon  est  se/jes,  Jum/itis  domum    ad  domum,   et  afjriim 

i/ti  diri/iicfur  /jossessio.   Kst  oliam  cuslo-  at/ro  copu/atis  :  m  terlia,  ptpuu  iu  gene 


dia  pra-latorum  ;  ot  quaiilum  ad  lioc  di- 
cit,  Diruam  maceriam  ejus.,  idest  praisi- 
dia  reg-ui,  de  quibus  supra  n  :  Et  incur- 
vabitur  o?nnis  sub/itnitas  tiominu7n  :  et 
erit  in  ro/uu/catione??i,  idest  vilis  facla. 
Psal.  Lxxix,  13  :  Destruxisti  macerit/m 
ijus.  Secuudo  aufert  benoficium,  quod 
perlinet  ad  cultus  diligcntiam  :  uiide  di- 
cit  :  Et  /)ont/m  eam  desertam;  idcst,  re- 
liuquam  cam  iucultam  sicut  doscrtum, 
\(u/  /jufabifur,  admonilioiiis  aut  corrop- 
tionis  vomorc,  quando  peccat,  et  non  fo- 
dietur,  ut  auferaulur  ab  eis  occasioiies 
mali,  sicut  mahe  herbae  ;  et  ascendent  su- 
per  eam  vepres  et  spinae.,  idest  majora  et 
minora  peccata  :  vel  vepres.,  peccatorum, 
spinx  tribulationum.  Infra  viii  :  Vepres 
enim  et  spi/ue  eru/it  in  u/iive/\sa  te/Ta. 
Tcrtio  autom  beneficium  fertililatis,  con- 
tra  quod  ponit  defectiim  pluvia*.  :  unde 
dicit  :  Et  /lubibus  ma/idabo  ne  p/uant : 
ad  litteram,  vel  nubes  pra^dicatores.  In- 
fra  LX  :  Qui  sii/if  isfi  qui  ut  iiubes  vo/a/it, 
et  quasi  co/u//ibx  ad  fe/icstras  suas?  Jer 


rali,  ibi,  hi  Iiis  o//i/iibus  m/i  non  est  aver- 
sus  furor  fjus  ;  scd  ad/u/c  i/ia/ius  ejus  ex- 
fe/ita.  Culpam  in  gcnerali  arj^uit  quan- 
tum  ad  pradatos,  quorum  csi  facere 
judicium,  iu  hoc  quod  dicit  :  Ex/iectavi, 
secundum  ordinein  bcneficiorum,  ut  fa- 
ceret  Judicium,  juste  judicando  ;  et  ecce 
hiifp/itas.,  quasi  ina^qualitas  judicii.  Eccl. 
iii,  16  :  Vidi  sub  so/e  i/i  /oco  Juf/icii  im- 
pietate/n.,  et  i/i  /fjco  Juslitix  i/uquitatem. 
Secundo  quanfum  ad  subditos,  quorum 
est  tenere  justitiam  sibi  praefixam  a  prae- 
latis  :  Et  Justifiam,  quae  est  per  compa- 
rationem  ad  praecepta  legis  ;  et  ecce  c/a- 
/nor,  tumultus  rixanfium,  vel  conques- 
tionis  pauperum.  Infra  xxii  :  Quidnam 
tibi  quof/ue  est  quia  ascendisti  et  tu  omnis 
in  tecta  c/amoris  piena,  urbis  frcqiiens, 
civitas  exu/ta/is  ?  Vee  qui  cojiju/igitis  do- 
mum  donmi.  Ilic  ponit  culpam  eorum  in 
abusu  rcrum  iu  .speciali,  sequcndo  easper 
partes.  Et  dividilur  in  duas  partes.  In 
piima  arguit  eos  quantum  ad  ipsam  cul- 
pam  ;  in  secunda    quaiilum   ad  peccandi 


III,  3  :  Qua/nobre//i  pro/iibitise  sunt  sti//x     pertinaciam,  ibi,  Vae  qui  t/'ahitis   iniqui- 

p/uviarum,  ei  serofi/uis  imber  no/i  fuit.      tafe/n  in  funicu/is  va/iitatis.  Circa  primum 

Vinea  enim  Domi/ii  exe/'cituum   domus     duo  facit.  Primo  arguit  eos  quantum  ad 

abusum  possessionum,  qui  fit  per  avari- 


Israe/  est.  II ic  exponit  metaphoram  :  et 
primo  quaiitum  ad  vincam  ;  sccundo 
quantum  ad  vinca'  causam,  ibi,  Expec- 
tavi  uf  /acerct  Jutiiciu//i.  Circa  primum 
exponit  vineam  diccns,  Vi/iea  enim  mea 
domus^  Israe/  est;  vel  tota,  vel  quanfum 


tiam  ;  in  secunda  quantum  ad  abusum 
ciborum,  qui  fit  per  gulam,  ibi,  Vx  qui 
co/isurqritis  ma/ie  ad  ebrietatem  secta/i- 
dam.  Circa  primiim  tria  ponuntur.  Primo 
arguitur  supeiilua    possessionum  multi- 


ad  decem  tribus,  qua  dicfa»  sunt   Israel  plicatio  :  unde  dicit :   Vx  f/ui  conjungitis 

po.st  separationcm  Rcgiii  propter  mulli-  domu/n  do/nui,  et  agru/n  ag/'o  copu/atis, 

tudinem.  Seciindo   quaufnm   ad  gcrmon  nsque  ad  fe/'mi/iu/n    /oc/ ;  scilicct  ^  usque 

vel  palmites,  Vi/'i  Juda,  idosl  duio  tribus  ad  viam    publicam.    Oseae  v,  10  :    Facti 

in  quibus  adhuc  observabafur  cultus  Dei.  su/it  pri/icipes  Juda  quasi  assumentes  ter- 

Oseai  IV,  15  :  Si  for/iicaris  tu,  Is/'ae/,  non  mi/uim  super  eos.  Jerem.    xxii,  13  :  Vee 


>  Al.  :  «  DoiBiuds.  » 


*  Al.  :  »  sicul.  » 


CAPIJT  V. 


70« 


qui  xdificat  domum  suam  in  iiijuslilia,  et  at  uniu^i    mcmufse   entnt.  ut  capiat  deci- 

cmnacula   sua   n<m    in   jnditio.  Aniicum  nidin  itaitem  cori  hntus,  et  dccimnmjKw- 

simm  opprimet  frnstra,  et  mcrcedem  cjus  tem  cori  epJii. 

non  reddet  ei.  Qui  dicit.  /EiU/irahi)    mihi  2.  Hic  arfriiit  (M)riim  nilpnm    quaiitiim 

domumlatam,et  coinacula  spatiosa.}i\\c\\.  ad    altusiim    riljoriini  :  ft  primo    ar^Miit 

II,  2:  Et  concupierunt  aijros.,  etviolcnter  culpam  ;  .secuiKJo    «ommiiiatur    po'uam, 

tulerunt.,  et  domos  rapuerunt,  et  calum-  \h\.,  Proplerea  captirus  ductus  est  jiojiulus 

niabantur  virum  et  domum  ejus,  vinon  et  meus.  Circa  primum  duo  facil.  1'iimo  ar- 

hereditatem  ejus.^Q.c\m(\o  ponitur  judicis  ^niit  iu  t^iilam  quauluin  a<i  suas  species; 


interpellatio, '  Numquid  habilahitis  vos 
soli  in  medio  lerrx  ?  qua;  lata  est  ct  spa- 
tiosa,  et  data  multi»  iu  possessiouem. 
Gen.  I,  22  :   Crescite,  et    multiplicamini, 


socundo  (|uaulum  ad  eflectum,  ibi,  Et 
ojtus  Uninini  non  respicitis.  Species  au- 
liin  ^^iihi'  suiil  (jua'  iii  li(  c  versu  conti- 
iientur:  l*ra'projtere,  laulo,  uimis.  arden- 


etreplete   /er.r«m.  Tertio    pouitur    pa*n«     ter,  stiidiosc.  Dicil    ergo  primo  :  Vsr  qui 


comminatio  :  et  circa  hoc  duo  ponuutur. 
Primo  punientis  auctoritas  vel  pcttcstas  : 
uiide  dicit  :  In  auribus  meis  sunt  hsec^ 
verba,  dicit  Dominus  exerciluum.,  qui  po- 
test  punire  :  qua;  dicam  vobis,  adhuc  sunt 
sonantia  in  auribus  meis,  interioribus ; 
in  quo  notatur  verborum  certitudo.  Infra 
L  :  Mane  eri(jit  mihi  aurem.,  et  audiam 
quasi  magistntm.  Dominus  Deus  aperuit 
mihi  aurcm  :  e</o  autem  lum  contrcuUco. 
Secundo  ponilur  pa'na3  sevcritas,  ibi,  Nisi 
domus  fuerint  tUsertie.,  quantum  ad  cus- 
todiam,  etabsipie  habitatore,  quantum  ad 
solitudiuem  dom  ;rum  ;  quasi  dicat  :  Non 
quiescct  iramea.Etest  aposiopesis,  quod 
est  defeclus  orationis.  Et  ponit  ea  in  iiui- 
bus  cousistiiut  (Iivitia3  domorum  :  sciliccl 
in  mullitudiue  :  et  (|uantum  ad  hoc  dicit, 
MultiB  :  in  puk-lirifiuliue  :  el  (luaiitiim 
ad  hoc  dicit,  Pu/chra;  :  in  map^uitiidine, 
Grandes.  Sophonia^  i,  13  :  El  <'ril  forti- 
tudo  eorum  in  direptionem,  et  <lomus  ro- 
rum  in  desertum.  Socuuih)  (|iiautiim  ad 
stcrilitatem  vincarum  dicil :  /)<reii> jn//rra 
viiwarum  ;  jii^cr  lialicl  iii  loii^'-iludiu('  120 
pedcs,  facientlaijunculain  uiuiin.  Alia  lilte- 
ra  liabet :  Hatum,  qiiod  est  cjusdeiu  capa 
citatis  in  li(jui(lis,  siciit  cjtlii  iii  aridis. 
Torti(t    (luantum    ad   amissiitiicm    scmi- 


consurrjitis  mane,  quanfiim  ad  pra'pro- 
pcre.  Eccl.  x,  iG  :  Vx  lihi,  terra,  cnjus 
re.r  est  jjuer,  ciijus  Princijtrs  mune  co- 
mr<lunt.  l'rov.  x.xiii,  .3fi  :  Quaiulo  eriqi- 
hiho  ;  et  rursus  rina  riperium  ?  tjuautum 
ad  ardcntcr  dicit,  A<1  rbrirtatem  sectan- 
dam.  Quantum  ad  nimis  dicit,  Et  potan- 
dutn  usque  advesperam.  Prov.  xxiii,  29  : 
Cui  vse,  cujus  patri  va',  cui  riiie,  cui  fo- 
vex,  cui  pne  causa  vu/nera,  cui  suff)sio 
oculorum  ?  Nonne  his  qni  rommorantu/' 
iii  vino,  et  stu</riil  ca/iribus  ej)<>t<tndis? 
Ut  vino  tvstuetis,  ad  luxiiriam,  et  ad  om- 
nia  vilia.  (^luanfum  ad  sfudiose,  dicit, 
Cithara  et  rinum,  stiidiose  qiiapsitum  : 
quia  ciim  maf^^iut  stiidio  iira'paraut  silti 
dclcclalioucs  iu  ciiiis.  (,)iiaiituin  ail  laute 
dicit,  ///  ronciriis,  in  (iiiiiius  liiiut  maprui 
ajtjtaratus  ct  elccla  cibaria.  .\mos  vi,  i  : 
(Jui  c<imeditis  ar/nuin  dr  (/roije,  et  vitulos 
de  inei/io  nrmenli :  qui  ranitis  ad  v<trem 
psa/lerii  :  siciit  Dnrid  putarerunt  se  ha- 
/lere  msn  rnnliri,  bibentrs  in  /thinlis  ri- 
nuiii,  rf  (t/ttimn  umpirntn  delibuli.  Kircc- 
liis  aiifciu  csl  iiicoiisidcratio'  ct  (juauluin 
ad  iioc  (iicit  :  Kt  o/tit*s  Dninini  mm  respi- 
ritis,  quod  faccrc  dcliolis  ;  ner  o/irnt,  qua» 
ijisi?  fccil.  1'rovcrl».  xx.  1  :  Ln.ntriosfi  res 
riiium,   rt   tumitltuosa   ebrirfas.    Pro/ite- 


num  :  Et  trijiiiln  modii  srmrnlis    fnrirnl      rrn  raplirus  diirfif<  esf  /in/ntliis  mrus.  Hic 


moilios  trrs,  (luia  minus  colligctis  (luam 
semiuaslis,  A{.!:f,Mt3i  ii,  17  :  Cum  nrrrdr- 
retis  ^  ad  acervum  mo<li<trum  rit/iufi,  et 
fierent  decem.  Alii  haltcnl  coriiiii,  vcl 
cplii,  (|iu)d  csl  dccima  jtars  cori.  Ezc.ch. 
XJ..V,   1 1  :  Ejihi  cl  batus    eritnt    .rqutilia, 


jtoiiif  po'iiain  rcsi>oiiilciili'iu  ;  cl  primo 
(jiiauluiii  ail  allcctuiii  voliiulalis  :  iindo 
dicil,  Prnpterea,  siciit  scioiilia  e(»rum  osl 
cajitiva  jicr  cbriclalcm,  iln  ipse  cnplivA- 
iiiliir.  (Isca*  IV,  tJ  :  Continiit  pnjntfMS 
meus,  eo  quod  non  hahiierint  nrirntiftin . 


'  Al-  :  "  intorprolalio.  » 
»  Al.  :  «  liic.  )) 


»  Al. 
»   VI. 


•  iti  I  . 


706 


IN  ISAIAM. 


Sod  vidoliir  (|uo(l  iRiiorantia  iion   ino- 
roatur  poMiain,  (juia  oxcusat  ciilpain 

Kt  (li('(Mi(liiin,  (piod  ij,niniaiitia  ixtlcsl 
diooro  tantinn  nc^^alioiKMn  scieiilia'  ;  ct 
sic  noc  |)(iMiain  ncc  V(Miiam  incrctiir  ;  si- 
cut  ignorantia  goomotria'  iii  rnsticis. 
1'otest  etiam  dicoro  privalionom  scienlia% 
ita  quod  dcroliiKiuat  dohitam  aptitudincm 
in  subjoclo  ;  et  sic  constat  (jnod  nosciro 
illa  (j!ia'  tjuis  jiotost  ot  tonolur  scirc.  vitio- 
sura  ost. 

Secundo  ponit  jiaMiam  contra  spccies 
g^ulae  ;  et  sic  ponit  lamcm  et  sitim,  qua? 
rospondet  ei  (juod  est  pra*propore  (jiiau- 
tum  ad  causam  :  (juia  lamos  causatnr  ex 
lioc  (juod  aliquis  tardat  nimis  sumoro  ci- 
bum  ;  ac  si  dicorel  :  Vos  nimis  cito  co- 
medobatis;  sed  tantum  tardahatis  (jiiod 
esuriretis.  Itorum  rcspondet  illi  speciei' 
qua^  cst  ardonter  (juaiitum  ad  gcnus 
suum  :  ost  onim  fames  desidorium  cibi  : 
undo  dicit  :  Nobiles  ejiis,  qui  '  abundant 
in  cibariis,  ititericnmt  in  fanie,  et  multi- 
tudo  cjits  siti  cxaruit.  Et  ponit  sitim  con- 
tra  multitudinem  vulgi,  qua»  ad  minus 
aqua  sitim  extinguere  cousuevit.  Contra 
nobiles  autem,  (jui  abundaiit  in  cibariis, 
quandoquo  siti  gravati ",  ponit  famcm. 
Thren.  iv,  9  :  Melius  fuit  occisis  gladio 
quam  intcrfeclis  fame.  Secundo  contra 
aliam  spcciem  qua;  est  nimis,  ponit  insa- 
tiabilitatein  caplivautium,  inde  captivita- 
tem.  Propterea  infernus  dilatavit,  idest 
mors  vel  diabohis,  animam  suam,  qnan- 
tum  ad  allectum,  aperuit  os^  quantiim  ad 
eflcctnm.  El  loquitur  morchumano,  quia 
infernus  non  liabot  animain.  Provcrb. 
xxvii,  20  :  Infernus  ct  perditio  nunquam 
replentur.  Vol  infernus  dicitur  Nabucho- 
donosor.  Habac.  ii,  o  ;  Qui  dilatavit  qua- 
siinfernus  aniinam  suam,  et  ipse  quasi 
mors,  et  non  adunpletur.  Teiiio  quan- 
tum  ad  studiosam  ciborum  praqiaratio- 
ncm,  (jua;  coutingil  cx  (luadam  clalione, 
ponit  poenam  liumiiiationis,  ibi,  Et  des- 
cendent.  Et  ostendit  cos  humihandos 
quanlum  ad  tria.  Primo  quantiim  ad  cap- 
tivationcm  :  unde  dicit  :  Descendcmt., 
quasi  humiiiali,  adnim,  sciliccf  infornum 
captivitatis,  fortes  ejus,  (juautum  ad  po- 


tonlos,  el  suhlimes  cjus^  (juantum  ad  di" 
vites,  ot  aliis  l)onis  cminontos,  do  (jiiibus 
siipcrliiuiil,  qloriosifpie,  (jiiaiitiim  ad  no- 
bil(!s  ot  lamosos.  ,h)rom.  xxxix,  (»  :  Et 
omnrs  nohilcs  Juda  occidit  rci:  liahi/hmis. 
Orulos  quoque  Sedecix  eruit,  et  vinxit 
eum  in  compedihus,  ut  duceretur  in  fia- 
hi/lonem,  Et  infra  oodcm  :  Et  reliqnias 
populi  qux  remanserimt  in  civitate,  et 
pcrfuqas  qui  tramfuqcrant  ad  eum^  et  su- 
perfliios  hulqi  qui  remanserant  '  translulit 
Nahuzardan  maqister  mililum  in  liahij- 
lonem.  Socundo  quantum  ad  captivorum 
dcprcssionem  :  Et  incurvahitur  homn.,  in 
captivitatc  existens,  quantum  ad  suhli- 
mes,  et  hutniliahitur  vir,  quantiim  ad  po- 
tontos,  et  oculi  suhlimium,  quaiitiim  ad 
gloriosos.  Dcutcr.  xxxii,  Go  ;  In  qentibus 
quoque  il.lis  non  quiesces ;  tion  erit  re- 
quies  vestiqio  pedis  tui.  Tertio  quantum 
ad  punicntis  Dci  exaltationem.  Et  exalta- 
bitur  :  altiis  apparebit  qiii  priiis  despicie- 
hatiir  iii  judicio,  et  Deus  sanctus  m  sc, 
sanctificahitur ,  id^^st  sanctus  apparebit. 
Supra  II,  Exaltahitur  autem  solus  Domi- 
nus  in  illa  c^^e.Quarto  contra  spcciem 
quae  est  laute,  ponit  devorationcm  bono- 
rum  ab  hostibus  :  Et  acjni  pascentur, 
idest  comedentiir  ab  hostibiis  vestris 
juxta  ordinem  suum,  quia  mcliorcs  prius 
quantiim  ad  animaha ;  et  quantuni  ad 
terraj  nascentia,  deserta,  idest  agros  ves- 
tros  a  vobis  desertos,  in  nhertatem  versa, 
idest  factos  magis  fertiles  advenae  come- 
dent\  Dcut.  xxxii,  36  :  *  Adducet  te  Do- 
minus,  et  regem  tuum  quem  constitues 
super  /<?,  in  qentem  quam  ignoras  tu  et 
patres  tui.  Infra  eodem  :  Advena  quiver- 
satur  tecum  in  terra.,  ascendet  super  te^ 
eritque  suhlimior.  Mystice  agni.,  idest 
sancti,  doctrina  Dei  Patris  renciontur 
juxta  ordincm  idcst  capacitatein  suam; 
advenaB.,  gcntes ;  et  deserta  a  Judtpis,  sa- 
cras  sciUcct  Scripturas,  versa  in  uberta- 
tem,  spiritualis  iiitclligcntia;.  Vse  qui  tra- 
hitis  iniquitatem  in  ftmiculis  vanitatis. 
llicargnit  pcccandi  pertinaciam  :  etprimo 
arguil  culpam  ;  secundo  comminatur  poe- 
uam,  ibi,  Proptcr  hoc  sicut  devorans  sti- 
pulam  linqua  ignis  et  calor  flammiB  exii- 


'  Al.  :  «  quia.  »  —  *  Al.  :  «  gravatis.  » 
'  Al.  :  <i  retnanpcrunt.  » 


*  Al.  :  «  in  uhertnfp,  idest  facii  magis  fertiles  ad- 
vens.  » 


CAPFT  V. 


707 


rit ;  sic  radix  eorimi  qnnsi  [(unl/n  cvit. 
Circa  hoc  duo  facit.  Primo  argnif  in  ge- 
nerali ;  secundo  cxplicat  in  spcciali,  il)i, 
Qui  dicitis  :  Festinet,  et  cito  venial  opus 
ejus.  Dicit  ergo  prirao  :  Vx  qui  trnhitis, 
idest  protrahilis  iiii(|uitatcm  in  fnnicu/is., 
idest  vanis  occasionihus  ;  (iiiihus  ad  pec- 
cata  homo  trahitur,  dum  pcr  augumen- 
tum  culpa  protolatiir.  Proverb.  v,  22  : 
ffiiquitates  sux  cnpiunt  imjnum,  et  funi- 


nttra.nt  rentum  scilicet  amoris.  Tertio  ad 
aiterna*  mortis  interitum.  Prover.  xxiv, 
I  I  :  Erue  eos  qui  dicuntur  ad  mortem^ 
et  qui  trnltuntur  ad  interitum  liberare  ne 
cessps.  Secundo  pcccalum  dicitnr  vanitas; 
et  hoc  (juia  dtificit  primo  ah  imitatione 
diviua^  veritatis.  Sap.  xui,  i  :  Vnni  sunt 
omnes  homines  in  quibus  non  subestscien 
tia  Dei.  Secundo  a  conseculione  sperati 
fmis.  Kccl.  II,  26  :  Peccatori  autem  dedit 


bus  peccatorum  suorurn  constrinf/itur.  Et  nfflirtionem  et  curn/n  snpcrfluam  ;  ut  ad- 

hoc  dicitur  quantum  ad  communia  pcc-  dnt  ot  conqrejjet.,  et  trndnt  ei  qui  plncuit 

cata ;  quantum  autem  ad  gravia  suhdit  :  Uco.  Srd  hiVC  vanitns,  rt  cassa  solicitudo 

Et  quasi   vinculum   plaustri  peccatum.,  mentis.  Tcrtio  a  longa  duratione  lempo- 

idest  quo  hgatur  et  trahitur  plaustriim,  ris.  EccH.  xvii,  29  :  Ao;j  est  immortalis* 

quod  majus  cst.  Et  designat  gravitatcm  fi/iusho)ni?iisetinvanitatemmniiticVp/ncue- 

peccati  in  plaustro.  Infra  lviu  :  Disso/ve  runt.S>\i\).\,d:  Transicruntomniaii/atan- 


co//ifjationes  impirlnlis,  sn/ve  fnscicu/os 
deprimentes.  Qni  dicitis.  Ilic  ostendit  is- 
tas  vanitates  in  sijcc.iali,  cx  quihus  pocca- 
tum  trahebant  super  se  ;  et  hoc  quantum 


qunm  umbrcV  et  tnnqnnm  nnntius  /urcur- 
rois.  Tcrtiopcccatumdicitiirvincnhim  :  et 
quia  nectit  '  prinio  intclleclum  ne  videat. 
Sapient.    xvii,  2  :  Dum  enim  persuasum 


ad  tria.  Primo  (luantum   ad  contcmptum  habcnt    iniqni    posse    dominari    ttationi 

judicis  ;    secundo  quantum  ad  excu.satio-  sanct^,  vincu/is  tenebrarum  ct  /onf/cV  noc- 

nem  peccati,  ihi,   Vx  qui  dicitis  ma/nm  tis  compcditi,  inc/usi  sub   tectis,  fiu/itivi 

bonum,  et  /xmum  ma/um;  tcrtio  quantiim  /)f'r/jetu,v  jtroridenticV  jdnciterunt.  Et  dum 

ad  pra^sumptionem  pcccandi,  ihi,  \\v  qui  j/utnut  sr  /ntere  in  obscuris  jtrvcatis,  tene- 

sapientes  f!stis  in  ocu/is  vestris.  Et  hic  est  broso  ob/ivionis  vr/n/nento  dis/)ersa  sunt. 


fwiicu/us  trip/ex,  (jui  difftci/r  rnnijiitur, 
Ecch.  IV,  12  :  ContemneJjant  autcm  jiidi- 
cis  comminationcm  proj)lcr  duo;  sciiicet 
proptcr  scntentia^  dihitioncm  :  uiide  di- 
cit  :  Ersfi)u'f,  et  cito  renint  o/)Us  caj^tivi- 
latis,  (jiiod  comminaiuini.  Eccle.  viii,  1  i  : 
Etcni)n  quifi  )io)i  /troferttir  cito  rontrfi 
maios  sottoitin^  absqite  ti/no)-e  u//o  ft/ii 
homi/ium  perpetrfDit  /nn/n.  Sccuiido 
proptcr  Judicis  elong-alionem  :  undc  di- 
cit,  A/)/n'opiet  :  (juasi  dicoict  :  lj)So  ost  in 
cado,  ct  non  potcst  vidore  ;  sod  llal  juo- 
po.  Ezecli.  IX  :  Dixerit/it  rtii/n  :  /{r/iqiiit 
dercliquit  Dominus  '  terratn.,  et  Donii/ius  ?um  ri- 
det. 
V/  Nota  siiper  illo  v(!rb(),  Ef  qunsi  vi)icu- 
iutn  p/austri  jircrnliini,  (jiiod  peccalum 
dicilur  j)rimo  fiiniciilus  ;  ol  hoc  (juia  tra- 
hit  prinio  ad  poccati'  oxonipiuni.  Prov. 
VII,  22  :  Stntiin  rn//i  scqiiitur,  i/itnsi  bos 
ductus  ad  victit/inm,  rt  iij/iornt  i/uod  nd 
vincu/a  stu/tus  frnhntiir.  Socundo  ad  poc- 
candi  usnm.  .ler.  n,  2'i-  :  Onnjrr  nssuetus 
in    so/itudinr,     in   dcsidcrio   nnim.v    sit.v 


Secundo  manum,  nc  bona  faciant.  Torlio 

pedes,  ne  prohciant.  l)e  his  diiohus  Matth. 

XXII,  13  :  Liqntis  /jrdibiis  rjits  et  tnani- 

biis,    t/iittite  CU//1  i/i   tr/irbrn<    r.rtrrio/'es. 

Unarlo    j^occatum   dicitiir   i^ianstrum  ;  ct 

lioc  quia  oj)jirimit  j)i  iino  sorvitutis  onorc. 

Jer.  XVI,  l'{  :  Et  srrvirfis  ibi  diis  nlienis 

die  nr  tiorfr,  qiti  non   dnbiinf   vobis  rc- 

quietn.  Socundo  cordis  timoro.  Sap.  xvii, 

10  :    Ciini     sit    enitn    titnidn    twquitia','  dfut  tes- 

dnfn    rsf     i)i    ottiniutn    cinidrninntionrm.  ^^'wlfeiiMid- 

Tortio    conscionlia'     iiKjuioliidino.    Infra     liomu 

i.vii  :  l))i/iiiim  nufcm  cor  quasi  tnare  fer- 

vetis,  qiiod  tjiiirscrre  lutti  /jotest. 

',].  liic  jiouilur  vanitas  ijuanttim  ad 
excusalionoin  |»occali  ;  ot  |)riiuo  (luan- 
lum  ad  olloclum,  Mn/utti  bottum  :  Mi- 
cliaM'  VI,  i  :  Mn/itin  tnnnutitn  sunruin 
diritii!  Inniittn  ;  socundo  «juantum  ad  in- 
lolloclum,  l.iiretn  trnrbrus,  vorHatom  er- 
lorom  :  .loaii.  iii,  111  :  Ihlcrrrunt  homi- 
iirs  i/inqis  trnebrns  quain  lurem  ;  tortio 
(jnaiilum  a<l  oirocluni.  .\ntnruin  in  dulce^ 
vilam  j)«'ccati  dulc«'m  (<\istimantos.  Snp. 


'  Al.  :  «  iii'1'ciilmii. 


'  Al.  :  n  iiiorlnli»    " 


Dcrlitiir.  ■ 


708 


IN  ISAIAM. 


XIV,   22  :    FJ  iKtn    sii/frirml  ornissc  ons  iicm ;    ct    [irimo    poiiK    pij'u.'i'   (•aiisjim  : 

circa  Dri  scirnliiini^  scil  in  ninijno  vircn-  uiido  dicit  :  Ahjcccrnnl  cnim  lctfnn^  rordc 

lcs   i^cicicnfi.r*    hcllo   tot  ct   tarn    nKupm  cciwU^mwo.wia^,  cl  clofjiiiinn  Sfiiicli^  Isrncl 

mnln  jinccni  niipclhint.    V;c  r/i/i  sn/nrntcs  lilnsjihrninrcrunt,     mc.     iriidculcs.     Jer. 

^.s//s.  Ilicpctiiiturlerlia  vauilas(juaiilHmad  xxxii,  23  :  N(ni   obedicriint  voci  tux^  et 


pra'sumptioucm  pcccaudi,  (jua'  cst  de  tri- 
bus.  Prlmo  dc  sapieutia  C(n'dis,  cl  iu  spe- 
culativis,  Qiii  snpientcs  :  Prov.  m,  7  :  Ne 
sis  sapicns  npud  tcmctipsum  :  ct  in  prac- 
ticis,    Priidrntcs.    Uom.    xu,    16  ;    Nolite 


in  lcf/r  lna  non  nmbulncerutit.  Secundo 
puniculis  iram  ;  ideo  irnlus  cst :  ad  mo- 
dum  proccssus  iraj  in  homiuihiis  loqui- 
tiir.  l*sal.  cv,  4:  Irntus  cst  Dominus  fu- 
rore.  Tertio  prenae  inflicliouein  ;  Et  ex- 


cssc prudcntes  npud  vosmcti/jsos.  Secuudo  tcndit  manum  suae^  pol(.'iitia^   ad  pcrcu- 

quautiim  ad  pceiiam  cordis,  quantum  ad  lieudum,  quam  plicatam  parccudo  tenue- 

peceandiim  :  Qui  jiotcntcs  cstis  ad  bibcn-  rat.    Soph.    ii,  13  :  Et  cxtendct  mamim 

dum  :   jactaut  se,  quod  possunt  multum  suam  supcr  aquiloncm.,  ct  perdct  Assur, 

hibcre,  ct  iuehriari,  propler  coiisuetudi-  ct    ponet     speciosam     in     solitudinefn. 

iicm  terra'  iu   qua  hihilur  vinum  inix-  Quarto,  popua^  eirectum  iu   iutcrnetione* 

tiim.  lulra  xli  :  Ad  mc  insulx.,   ct  gentes  majorum  :  Conturbati  siint  montcs.,  idcst 

fortitudincm  mutcnt.  Prov.  ii,  14  :  Lx-  majores  pra^  timore.    Glossa    dicit  quod 

tantur  cum  male  fecerint,  et  cxultant  in  loquitur  hyperbolice. 
rebus  pessimis.   Tertio  quantum  ad  auc-         Sed   contra.    Ergo    excessit  vcritatem 


toritatem,  Qui  Juslificntis,  idest  dicitis 
vos  taiit.T  auctorilatis  quod  pro  lihito  ves- 
Iro  potestis  justificarc  impium,  ut  quod 
vohis  placuit,  legis  haheat  vigorem.  In- 
fra  x  .•  Vx  qui  condunt  leges  iniquas,  et 
scribcntes   injustitias   scripserunt.    Prov. 


Propheta. 

Et  dicendum.  Quod  iu  aliquihus  Scrip- 
tiiris  sumitur  pcr  exccssum  vcritatis  sim- 
pliciter,  in  sacra  Scriptura  pro  cxcessu  ^ 
veritatis  secundum  opiuionem  homi- 
num  ;   quasi  dicat  :  Conturhatio  erit  ul- 


XVII,  1.5  :   Et  qui  justificat  impium,   et  tra  quam  credi  possit.  Vel  aliter,  Hyper- 

qui  condemnnt  Justtim.  Michsea;  iii,  5  :  hole  est  quidam  tropus,  et  in  tropicis  lo- 

Et  si  quis  non  dedcrit  in  ore  eorum  quip-  cutionihus  aliud  dicilur,  ct  aliiid  iutelli- 

piam,   sanctiflcnnt  super   eum  prxlium.  gitur.  Uude  non  est  falsitas  quantum  ad 

Propter  hoc  sicut  devorat  stipulam  lingua  sensum  qiiem  intendit  facere,  sicut  etiam 

ignis,  et  calor  flammse  exurit ;  sic  radir  iu  metaphora ;  quasi  dicat  :   Ita  magna 

eorum  quasi  favilla  erit.  Hic  commiuatur  erit  conturbatio,  quod  moutes,   si   esset 

po^nam.    Et    primo    ponit   pfenam    con-  possihile,    conturhabuutur.   Psalm.   xlv, 

sumptionis  suh  m(>taphora  ignis,  propter  4  :  Conturbati  sunt  montes  in  fortitudine 

hoc    (juia   iuiquilatem    Irahilis   poneules  cjus.  Et  quantum  ad  vilitatem  corporum, 

vohis  radiccm  in  pcccatis.  Sicut  flamma  Facta  sunt  morticina.  Jer.  viii,  2  :  Non 

ignis   exurit  stipulam  quam  attingit,   et  colligenturnec  spelientur;insterquilinium 

calor  flammae  exurit   illam  qua;   distat  :  super  faciem  terrx  erunt.  Idem.  xvi,  4  : 

persecutio  cnim  captos   oceidit,  et   ahos  Mortibus  xgrotationum  morientur.,  etnon 

afflixit  :  Doiit.  xxxii,  25  :  Voris   vastabit  plangcntur.,  et  non  spelientur ;  in  sterqui- 

eos  gladius.,  et  intus  pnvor  :  sic  radix  eo-  linium  supcr  faciem  tcrrx  erunt. 


riim  qiiasi  favilla,  quauUim  ad  ea  in 
([uihus  confldehant,  vcl  patres,  vel  cog- 
nati,  et  gcrmc.n  corum.,  idest  filii,  ut  pul- 
vis  ascendet :  in  quo  notalur  forlitudo  ex 
causis  illis  proveiiiens.  Mal.  iilt.  i  :  Et 
erunt  omnrs  suprrbi  cl  omnes  facientes 
imjnetntem  sfi/ji/ln,  ct  inflnmmabit  cos. 
Secundo  ponit  pamaj  processum  et  ordi- 


4.  Hic  ponit  pcenam  communem,  et 
ultimam,  quantum  .id  caplivitatem  per 
Romanos  :  et  circa  hoc  tria  ponuntur. 
Primo  exercitus  pra^paratio ;  secundo 
exercitus  dispositio,  ibi,  Et  ecce  festinus 
vclociter  veniet ;  tertio  poense  inflictio, 
ihi,  Et  tencbit  prxdam  et  amplexabitur, 
et  non  erit  qui  eruat.  Circa  primum  tria 


'  .\1.  :  <<  scicntiae.  •> 
*  Al.  sancluni.  —  »  Ai. 


«  suaui.  » 


*  Al.  :  «  inlemitione.  » 

*  Al.  :  «  forte  per  excessum.  » 


CAPUT  V.  709 

ponuntur.  ['rimocongrcgaiitis  intligiialio,  Prov.  xix,  lo  :  Pir/redi)^  Iniintltit  sopo- 
hi  omnilnis  his  ;  quasi  dicat  :  Sicut  vos  rcm^  et  nnimd  dissoluta  vsuriet.  Terlio 
peccatis  peccata  adclitis,  ita  ipso  po^nis  removet  impodinicutum  ex  rrrum  neces- 
pcBuas  adjiingct.  Jnfra.  ix  :  Vir  fratri  siio  sitato  :  Ncc  solvetur  (itujuhnn^ .  Et  pouit 
non  parcet,  et  dccUnahit  ad  dexterarn,  ct     eu  ipiibus  viatures  solcnt  impcdiri  ah  ili- 

nere  :  qua'  omiiia  plus  solito  durabunt. 
Deut.  XXIX,  o  :  Addujcit  vos  (luadrat/inta 
annis  jier  descrtuni  :  non  sunt  attrita 
vestinicnfa  vestra,  nec  calceumcnta  pe- 
dum  vestrorum  vetustate  comumpta  sunt. 
SagiftcB  ejus  acufn'.  Hic  ostondit  eos  ar- 
matos    csse   ad   puguaudum  :   et   primo 


esuriet ;  et  comedet  dd  sinislram,  et  non 

salvabitur .   Secundo    vexilli    crcctio,   Et 

levabit  sifjnum,  idest    vexillum.  Jcr.    iv, 

6  :  Levate  sifjnum  in  Sion,  conforfamini, 

et  nolite  stare  :  quia  malum   cf/o  ad  ad- 

dnco  ah  afiuilonc,  et  contritiiniem  mfuj- 

nam.  Tertio  cxcrcitus  convocatio,  Et  si- 

bilabit,  idcsl  iiispirabit.  Infra  vii.  Et  erit      quautilm  ad  bonitatcm  armorum  ;  et  po- 

in  dic  illa  .sil)ilahit  Domiiiu.s  musca'  qua;      nit  ca  (j[iia;   in  illis   tcrris  sunt  cousucta. 

est  in' cxtrcmo  (luminum  J^gypti,  ct  api      Sa f/ i f f, v  acutcC,  in  quo  notatiir  bonitas  sa- 


qua^,   cst  in   tcrra  Assur  ;  ct  vcnient,  ct 

requiescent  omues  in  torreutibus  vallium. 

Et  ad  boc  quod  magis  tcrrcat,  ponit  gcn- 

tis  extrancitatem  el  quantiim  ad  cultum. 

Jn  natio7iibns,  ut  sancta  vestra   iion    rc- 

vcrcantur;  ct  (]uantum  ad  linguam,  Pro- 

cul,  ne  vcrbis  [ilaccntur  ;  ct  quanlum  ad 

mores,  l)e  fniibus  terrcV,  nc  ab  eis  fccde- 

rcntur.  Ecce  festimis  velociter  veniet.  Ilic 

ponilur  cxercitus   disposilio  :    et  primo 

ostcndit   cos   cxpeditos   ad    venieiidum  ; 

secuiido    armalos    ad    pugiiaiKbim,    ibi, 

Safjitta.'  ejus;  tcrtio  crudcics  ad  piinicn- 

dum,  ibi,    llufjifus  ejus  nt  leonis.  Ciica 

primiim    duo    ponuutur.  Primo   ipsoriim 

velocitas  :    Ecce,    pro,    ccrto,    /csfinus. 

Tbrcn.  iv,  19  :    Velociores  fuerunt  perse- 

cutores  nostri  acjuilis  ca'li.   Ilabac.  i,  8  : 

E(/uiles  namf/ue  ejus  dc   loufje  vcnient : 

volabunt  (juasi  afjuila  fesfiufnis  ad  rotnc- 

denxlum.   Jcr.    iv,  13:   Erce  (juasi  nubcs      iU'ntibus  suis.  V 

ascendet,  et  f/unsi  temjx-stas  currus  ejus  : 

veloci(n'es  af/uilis  cfjui  illius.  Sccuudo  vc- 

locitatis  caiisa  sccundiim  rcmolioiiem  tri- 

plicis    impi'(lim('iiti    (|ii((i    [losscl    (•oiitiii- 

tingcrc.    Ex    iiatiiia'    iiitirmitiilc ;    (dutia 

(|Uod    dicit  :    Et  )um   cst  defiiens,   i|iiia 

oporlcat  rcman(M"C,  nec   laborans   in   cn. 


gittiirum  ;  arcus  c.rtcnfi,  lu  (luo  pra-pa- 
ratio  armorum,  nec  in  pra*parando  iuipe- 
diaiitur.  l'sal.  t.xix,  i  :  Saijittee  potentis 
acuta'.  Sccuudo  ponit  vcctigalia  :  infjuLr 
e(juorum  ejus  ut  silex,  qui  non  fraiigitur 
dc  facili,  et  rotiv  cjus  (juasi  inipetus  tem- 
pestafis,  proptcr  miiltitiidiucm  ct  vcbjci- 
tatom  magnum  soiium  iacientes.  Jcr.  iv, 
13  :  Ecce  (juasi  mibcs  ascendct,  et  fjuasi 
temjicstas  currtis  ejiis.  liuijitus  cjus.  11  ic 
Gsteudit  eos  crudeles  ad  jiunicndum  :  et 
prinm  (lunnlurn  ad  ;iiiimo>ilatcm.  Rui/i- 
tus,  Osca'  X,  Hl  :  Posf  boniininn  amhula- 
hiinf,  (jitasi  lco  rui/icf  :  (/iiia  ipsc  ruijiet, 
et  formidahunf  ftlii  inaris.  Sccuiub)  (pian- 
tuiu  ad  rapacitalcm  :  Hin/ict  iit  ratiili 
lconitm.  I's.  (111,  21  :  Catuli  lconum  ru- 
(jienlcs  ut  rujnant.  Tcrtio  (luanlum  ad 
critdrlilatcui,  Et  frcudct,  (piod  cst  apri. 
Ps.  \xxiv,  1()  :  Frrnducrunt  sujicr  mr 
i.xxix,  14  :  Ejtermiua- 
vit  ciim  ^  ajier  dc  sijlvn.  et  simjulnris  fe- 
rits''  dcjtastus  cst  eam  Et  tenehit.  Ilic  po- 
uiliu  p(i>ua'  inHiclio.  d  dciuiim  punito- 
nini  dcsitcralio,  ibi,  .[<:/. irirmus  in  ter- 
rant  .  ct  rcrc  tcncbr.i'  ti  ibulationis.  r.irca 
priuiiiiu  ptuiit  tria.  Priino  ciuniniuatm' 
ca[)li.iiicin.  7'cnchit  /nwdtnn;  ([uasi  dicai: 


(juia  oportcal  birdc  veuirc.  Iiifra  40  :  (Jiti     Sicul  pijcdain  cajiicl  vos.  Nabiiin.  ii,  12 


autc.m  sjicranl  in  Dnmiiio  mnfabitnf  for- 
tifudincm  ;  assumcnt  pcnnus  sictif  tn/tii- 
la' ;  currcnt,  et  mm  laboriibtnif ;  antbitla- 
binit,  ef  non  dcfirienf.  Scciindo  illiid  (|Ui;d 
[lossct  cs^(^  cx  voliinlalc.  jlicil  .*  \un  dnr- 
mituliif,  |icr  [)igiitiaiii,  sciliccl  iil  |»igrc 
vadal,  nci/ttr  dortnict,  iil  iioii  robisjiiscal. 


Ij'o  re/iit  suf/irivnter  rotulis  suis,  ei  neca- 
vit  If.vnis  suis,  ef  implwit  /^r.vda  spe/un- 
cus  suas,  rt  cuhilc  suum  rajiinu.  Scciiiulo 
sollii  ilam  dclculionciu  :  Et  (nn/drjuhitur., 
iie  cxcalis  j»cr  coiiiin  inctuiaui  ;  rt  uon 
rrit  i/ui  rruat,  pcr  eonmi  inipolentiain. 
Iliiciiorum.    1,  IV  :  DtHlit  mr'   Dem  in 


'  Al.  :  f  pinpiiodo  •>  —  s  \\^  rirrulum. 


J  Al. 


«  eo».  » 


-  »  AI. 


corv»)'.  • 


710 


IN  ISAIAM. 


fenit 


tnnnti,  <ir  /jitn  iin/i  piitcro  stirijrrc  Torfio 
iij,'iilam  (lamiialitmcni,  Et  so/if///it,  oum- 
minationihiis  ot  lcrrorihus.  Jer.  vi,  22  : 
Eccej)o/Jit/iis'  vrtiirt  de  trrra  ttt/iii/tmis, 
ct  fjeiis  cimaunjrt  n  fiiii/nts  terr<r ;  satjit- 
tam  ct  snitimi  arrij/irt  :  crm/rlis  cst,  rt 
non  misrrr//ititr  \  vox  rjits  ijittisi  mttrr  so- 
na//it.  As/)irirmits  in  tcrram.  llic  ponit 
eorum  despeiationem  :   et  primo  (juan- 


tnm  ad  auxilium  dc  tcna  :  Aspicicmns 
i/i  trrram,  undi(|no,  rt  cccr  trne//r;r,  (juia 
omncs  eos  |»crs(M|nol)antur ;  sccundo 
(inaiitnm  ad  auxilinm  dc  cwlo  :  Et  /ux, 
divina'  spei,  o//tcnr/)rata  est  in  ca/itjine 
ejus.  Jer,  iv,  23  :  Asjjcxi  tciram,  ct  ccce 
vacita  erat  rt  ni/ii/'  ;  rt  crr/os,  cl  non  rrat 
/ux  in  eis.  Kt  connnmerat  sc  prophcta  in 
eis  per  eompassionem. 


CAPUT   SEXTUM 


1.  Iii  anno  quo  uiorluus  esl  rcx  Ozias,  vidi  Do- 
minuui  sedcntcni  supcr  soliuni  cxcelsum  cl  deva- 
vatuni,  ct  plcna  crat  domus  a  majcstulc  cjus,  et  ea 
q\w  suh  iiiso  craul  roiiicbanl  teuiiiluui.  Scraphim 
stiibant  supcr  ilUul  :  sc.\  akr  uni  el  scx  ala>  alteri. 
Duabus  vclabant  faeicm  cjus,  ct  duabus  vclaliant 
pedes  eju5,  ct  duabus  volabant.  El  clamabant  alter 
ad  ullcrum,  et  dicebaut  :  Sanctus,  sauclus,  sanclus, 
Douiinus  Dcus  exerciluum  :  iilena  est  omuis  tcrra 
gloria  cjus.  Et  conunota  suut  supcrliminaria  cardi- 
num  a  voce  clamantis ;  et  domus  rcplela  est  fumo. 
Et  dixi  :  ViB  uiibi,  quia  tacui  :  quia  vir  pollutus 
labiis  ego  sum.  ct  in  medio  populi  polluta  laliia 
habentis  ego  babito,  ct  regem  Domiuum  excrcituum 
vidi  oculis  meis.  Et  volavit  ad  me  uuus  de  Sera- 
pbim,  ct  iu  manu  ejus  calculus,  quem  forcipe  tu- 
lcrat  dc  allari,  ct  tetigit  os  mcum,  et  dixit  :  Ecce 
tetigi  boc  labia  tua  ;  et  auferetur  iniquitas  lua,  et 
peccatum  tuum  mundabilur. 

2.  Et  audivi  vocem  Domini  dicentis  :  Quem  mit- 
tam.  ct  quis  ibit  noliis?  Et  dixi  :  Ecc3  cgo,  mitto 
me.  Et  dixit  .  Vadc,  cl  dices  populo  huic  :  Audite 
audieutes,  et  noUle  iutcUigcre;  et  videte  visiouem, 
et  nolite  cognoscerc.  Excftca  cor  popidi  bujus,  et 
aurcs  ejus  aggrava,  ct  oculos  cjus  claude  ;  ne  forle 
vidcat  ocuUs  suis,  el  auribus  suis  audiat,  el  corde 
suoinlclligat,ct  converlatur,  el  sauem  euni.Etdixi  i 
Usqucquo  Doniine?  Et  di.xit:Donec  desolentur  civi- 
tates  absquc  habitatorc,  et  domus  sinc  hominc.  Et 
lerra  reliutiuclur  deserta,  et  longe  facict  Dominus 
homines.  Et  multiiilicabitur  qun^  derclicta  fucrat,  in 
medio  terrac,  et  adhuc  in  ca  decimalio.  Et  convcr- 
letur,  et  erit  in  ostensionem,  sicut  terebinthus,  et 
sicut  qucrcus  (ju;c  cxpaudit  ramos  suos.  Semen 
sanctum  crit  id  quod  steterit  in  ea. 

1  Postquam  arguit  in  duabns  tribubus 
culpam,  adjungens  poMiam  corrigcntem, 
hic  comminatur  pocnam  condcmnantem 
fmalitcr,  scilicet  pd-nam  obdurationis  ;  et 
idco  illa  poena  praHlicitur  per  modnm  scn- 
tenlia',  ct  cum  solemnitate  judicii.  ^  Divi- 
ditur  crgo  hoc  capitnlum  in  tres  partcs. 
lu  prima  describitnr  sententia*    auctor, 


ipsa  scntentia,  ibi^  Auditc  audientes,  ct 
no/itc  intc//igere.  Circa  primnm  duo  po- 
nuntnr.  Primo  jussionistempus  ;  secundo 
ipsa  jussio,  ibi,  Vidi  Dominitm  sedentem. 
Quantum  ad  primum  dioit  :  In  anno  quo 
m.ortuus  cst  Ozias,  qui  iv  Reg.  xv,  dicitur 
Azarias,  percussus  lepra  a  Domino  prop- 
ter  hoc  quod  voluit  usurpare  sacerdotalc 
scilicct  judcx  ;  in  secunda  sententiai  de- 
nuntiator  minister  judicis,  ibi,  Et  dixi : 
VcV  mihi  fjuia  taciii ;  in  tertia  ponitur 
officium,  ut  dicitur  II  Paralipomen.  xxvi. 
Sed  postquam  fuit  pcrcussus,  filius  ejus 
Joathan  gubernavit  domum  regis  et  re- 
gnnm  usque  ad  mortcm  cjus  :  ncc  tamen 
dicitur  regnasse  tunc,  sed  magis  vices  pa- 
tris  gessisse  :  sed  tunc  primo  regnavit 
quando  mortuus  est  patcr  ejus.  Undeista 
visio  ostonsa  est  regnante  Joathan,  et 
pra^cedentia  regnante.  Ozia.  Vidi  Domi- 
num  sedentcm.  Hic  ponitur  visio  :  ct  pri- 
mo  describit  judicis  solium  ;  secundo 
assistentcm  ministrum, ' Scraphin stabant 
sujjcr  i//iid.  Ua3C  autem  visio  dicilur  a 
quibusdam  fuisse  imaginaiia,  a  quibus- 
dam  intellectualis.  Et  assumilur  ab  ipso 
propheta  figura  ex  consimili,  sicut  dicit 
Dionysius  in  Epistola  adTitum,  quia  pro- 
phcta^  his  qna;  plane  vident  sine  (ignris, 
circumponunt  figurasad  manuductioncm 
andicntinm,  qui  per  figuras  sonsibiles 
faciliter  acciperc  possunt.  Qiialiter  cum- 
que  autem  sit,  oportet  hic  duo  videre. 
Primo  imaginationem  figurffi,  vel  a  pro- 
pheta  visa;,  vel  ab   ipso  corapositae  ;  se- 


«  Al. 
«  Ai. 


«  nihil.  » 
u  judicum. 


3  Al.  :  a  assistentium  ministerium.  » 


CAPUT  VI. 


H 


cundo  ipsius  figuraj  sigiiificatiouum  :  ad  jestatem,  proptcr  quod  dicitur  Joan.  xii, 
aliquid  ciiim  significandiim  spiritualitcr,  41  :  llxc  di.ril  /saias,  f/uando  vidit  rjlo- 
inducuntur  seiisibiles  figiirai  spiritualium     riam  ejus^  et  locutus  cst  de  co.  Per  solium 


in  sacra  Scriptura,  sicut  dicit  DKj^iiysius 
et  illc  crit  littcralis  sciisus  ;  sirut  in  locu- 
tioniljiis  mctapiioricis  non  illud  quod  si- 
gniflcatur  pcr  vcrba,  sed  quod  loquens 
per  verba  vult  significare.  Circa  primum 


siguificari  Augclos,  in  (|uibussedcl  Ueiis. 
Ps.  L.\.\ix,  2  :  Qui  scdcs  supcr  Clifiuhim. 
Pcr  domnin,  Kcclcsiain  triumpliantcm, 
qufc  plena  esl  gloria  ejiis.  Per  tcmpliim, 
Ecclesiam  mililantem,  qme  plena  est  mi- 


ergoscicndum,  quod  tcmpliimaidincatum     raculis,  vel  Angelorum  agmiuibus,  quasi 


a  Salomonc  habuit  iu  altitiidiue  ceiitum 
viginti  cubitos,  sicut  dicilur  II  Paialip. 
III,  ct  crat  distincta  altitudo  pcr  trcs  do- 
mos  ;  qiiariim  suprcma  habcbat  scxagiuta 
cubitos,  ct  ulraque  iufcriorum  triginta. 
Et  de  istis  dicitur  \\\  Ueg.  vi,  8  :  Perco- 
chlcam  ascendchant  in  medium  coenacu- 
lum.,  ct  a  mcdio  in  tertiiim.  Yidit  ergo 
solium  Domiiii  in  supremo  comuicuIo  ; 
proptcr  quod  dicitur,  Edcelsum,  idcst  al- 
tum,  sicut  ct  clcvatum,  supcr  omiiia  coe- 
nacula  :  ct  a  (daritatc  vultus  ejus  rcsi)Icu- 
debat  mcdium  cceiiaculum  :  propterquod 
dicitur  :  Domus  plcna  majcstatc,  iilest 
gloria  cjus  ;  ct  ca  qux  suh  ipso  erunt.^ 
idcst  oruamcnta  throni  cjus,  vcl  ctiam 
splcndor  vcstimcntoruin,  sive  subditorum 
agmiiia,  implchant  iuninum  caMiaculiim, 
in  qiiod  iutrabaut  sacerdotcs  :  proptcr 
quod  dicil,  Tcmjilum.  Alij^dicunt  alilcr, 
quod  vidit  solium  altum  in  mcdio  c(cna- 
culo,  (juod  dicitur  domiis,  (jua'  plcua 
erat  mcdiis  mcmbris  cl  bratliiis  Dontiui  ; 
infcrius  (juod  dicitur  tcniplum,  pcdibus 
et  tibiis  ;  scd  caput  et  coUum  jira-emiue- 
baiit  iii  tcrtium  labiilalum.  III  llegiim 
ult,  19  :  Vidi  Dominum  supcr  soliumsu- 
iim  scdcntcm,  et  omncm  c.iercitum  avU 
assistcntcm  ci  a  dc.rtris  ct  a  si/iisfris.  Pro- 
verb.  XX,  H  :  /{r.r  f/ui  scdet  in  sdUh  judi- 
cii., '  dissijial  o)nnc  malum  in  circuitu  suo. 
Cir(;a  secuudumsciendum  esl,quo(i  liujiis 
visionis  siguificaliim  liijdicilcr  u  divcr- 
sis  assigualur.  Qmtlimi  (Miim  diciml,  jicr 
sessioiicm  iii  solio  siguilicari  opjucssio- 
iicm caiilivifalis  futuiaui ;  jicr rcjilclioucm 
domiis  a  uiajcstalc,  si^uilicaii  (juod  Ims- 
tes  (jui  siib  ipsius  disjtosilionciu  ciauf, 
esseiil  imjdcturi  t(<mj)luin  :  cl  lioc  taiif^uul 
histoiia'.  Hicrou}iuus  autcin  c\j>nuit,  ct 
mclius,  jtcr  scdem  siguilicari  iilii  l)(*i  ma- 


custodibus.  I)uiiivsiiis  alitcr  expouit  in 
xni  capitc  Cndest.  Ilicrfirrh.  et  melius, 
ut  vidctur.  Pcr  soliiim  siguificatur  emi- 
ucutia  diviua'  uatura',  et  dicltiir  c.rcel- 
sum,  proptcr  nobilitatcm,  c/cvatum,  (juasi 
supra  alia  levatum,  iiKjuautiim  omnia  in 
infiuitum  excedit ;  iu  (juo  dicitur  sedcro 
proj)lcr  immobilitatcm.  rude  dicit  ix  ca- 
piliilor/i"  Dir.  \omin.  Quiduam  dicciidiim 
dc  diviuaslaliouc  j)ra'lcr  lioc  (iiiodiuaiiet 
in  scipso  immobili  idcutilafc  siugulariter 
fixus  ?  I^t  dicilur  domiis  tofa  creatura, 
qua;  plcna  est  majcsfate,  iiKiuauliim  im- 
plctur  participationc  bouitafis  ij)sius  so- 
ciindum  suam  cajtacitatem.  V.t  j)cr  lem- 
pliiiu  vidcfur  iiifclligcrc  ijisas  siipcriorcs 
crcaturas,  (jua'  rcj)lcutur  liis  (jiia;  sub 
ipso  suiit,  iiKjuaiiliim  boiiitatcs  recepta» 
iu  ipsis,  dcllciiiut  a  bouitalc  Dei,  (juaj 
tamcn  vidcntiir  '  proj)iu(jiiare. 

Scd  (■oiilra  lioc  objicitiir.  Exod.  xxxiii, 
20  :  \(jn  cni/n  ridrhit  //ic  ho/no  :  et  vircf., 
idcst  iii  liac  uiorlali  cariic  vivcns.  Kt 
Joaii.  I,  18  :  /)cu//i  /te//io  vidit  u/ujua/n. 
Ergo  nec  Isaias. 

Ad  quod  diccudiim,  (jiiod  ncc  interior 
ucc  (\\tcrior  visiis  jjotcst  vidcro  iiisi  mo- 
vciitiir  a  visibili  ;  ct  sccundiim  (juod  pcr- 
fcctiiis  iiumiifatur  a  visibili,  lucliiis  \id(>i. 
Kl  liiiic  jicrfcclissiuic  vidct  qiiaudo  rccipit 
ai  tioiicm  visibilis  scciiudiiui  toiam  siiain 
viitutciu.  Et  iutlc  cst  (jiiod  idcm  viileliir 
divcrsimodc  a  divcrsis,  et  iiitcriiis  ot  ox- 
lciius;  a  (juibusdam  mcliiis,  ct  a  (juibiis- 
d.iiu  jicjus.  Iloc  igitiir  vi.Nibib*  (|U(mI  ust 
Dciis,  uiliil  j>(>rfcctc  ajij^rclKMidii,  iiisi  (|uo<I 
iotiiin  ijisiim  cajiit,  ct  idco  solus  sic  so 
vidct.  rndc  co'lt'stt<  sccrctiim,  (licit  Chry- 
sosl(_)Uiiis,  a  (|uibiisdaiu  vidctiir  '  iinv^cii- 
lia  siia  siiic  mcdio  ad  hoc,  si>oiiiKlum 
[)(  rfcclionciii   (juam    haboiil '  a  suscopto 


Nt 


'  Al.  :  «  jiKiicum.  » 
«  Al.  ;  «  vidoLiir.  » 


'  Al.  :  "  uiM)  viiioliir.  <• 
^  Al.  :  n  liuliol.  > 


712 


IN  ISAIAM. 


diviiio  liimiiic  atlingcnlihiis,  siciit  a  hoa- 
lis  iii  palria,  ot  ah  his  (jni  olovantur  per 
raptuni  iu\  ilium  moilum  visionis.  Ali  his 
autrm  luiiiiis  pcrrcctiiiu  visiim  halicnli- 
bus  vidctiir  siMiindiiin  similitudincs  ijuas- 
dam  honilalis  iiisiiis,  sivo  in  rehus  sensi- 
hilihus,  sive  in  imaj^inihus  ;  sive  in  spe- 
cichus  intcHi^iliilihiis.  Kt  liiijusmodi  cist 
visio  (jua  vidoriint  prophot.H  per    lumon 


ox  Doo  auctoro,  (jiii  «jst  fons  luminis ;  si- 
cnl  iii  nohis  lota  virtiis  Inminis  vel  mani- 
fcstationis  osl  c.\  primis  princij)iis.  IJndo 
(irogoiiiis  in  Ci/ossam  supor  tertium  ca- 
j)iliiliim  K\odi  ait  :  Aiif^tdiis  qui  Moysi 
ni)i»aruissc  doscrihitur,  modo  JJominus, 
modo  Anpolus  nuntiatur.  .\iigelus,  quia 
e.xtcrius  loijncndo  sorvivit ;  Dominns, 
qiiia   prffisidcns   loijuendi   cfficaciam  tri- 


prophotiif ,  ot  (jua   vidomiis  pcr  fidem,  et  buit.  Cum  cnim  loijucns  ab  interiori  ro- 

qua  vidolur  liimino  ratioiiis,  ot  a  philoso-  gitnr,  ct  per  ohsequiiim  Angcliis,  ot  pcr 

phis,  qui  cognovorunt  ctiani  Dcum,  sicut  inspirationcm   Dominus  mcmoratur.  Ad 

dicitur  Hoinan.  i.  sciiundum   dicendum,    quod   hoc  dicitur 

Scd  tunc  restat  qua^stio,  utrum  talcm  propter  eminentissimum  modum  clarae 

visionom    immcdiate    a  Dco    perccperint  visionis,  quo  Moyses  super  alios  prophe- 

propheta',   vel   mcdiantibus   Angclis.  Et  tas  vidit,  sicut  dicitur  Num.  xii.  Ad  tcr- 


vidolur  quod  immcdiato,  cx  ipso  modo 
loijucndi  :  quia  dicit,  Vidi  Dnminum^  ct 
non,  Vidi  Angolum.  Itcmdo  Moyse,  Exod. 
xxxiii,  11  :  Loquebatur  Dominusad  Moy- 


tium  diccndum,  quod  spcculum  aeterni- 
tatis  non  dicitur  ipsc  Dous,  sed  ipsae  spe- 
cies  qua'  sunt  in  anima  prophctae :  et 
dicuntur  speculum    inquantum    rcsultat 


scn  facie  ad  faciem,  sicul  solct  Iiomo  loqui     in  cis  dispositio  sapientiae  a>tcrnae. 


ad  amicum  suum.  Itom  vidcrunt  in  spe- 
culo  a'tcrnitafis,  ut  communitcr  dicitur  : 
ergo  vidcrunt  quidam  Dcum. 

Ad  quod  dicendum,  secundum   Diony- 
sium,  IV  cap,  dc    coelest.  Hicrarcli,,  qiiia 


Scraphim  stabant.  Hic  ponit  ministro- 
rum  officium  :  ct  primo  dcscribit  miiiis- 
trorumordinom  ;  sccundo  ooriim  laudem. 
Et  clamabant  :  Sa?ictus,  sanctus,  sanctus 
Dominus  Dcus  exercituum.  Circa  primum 


nullus  purus  homo  in  patribus  nec  novi  ponit  tria.  Primo  ponit  ministrorum  gra- 
nec  veteris  tcstamenti  accepit  aliquam  re-  dum  dicens:  Seraphimstabant  supcr  illud., 
velationem  a  Deo  nisi  mcdiantibus  Ange-     scilicet  templum,  co  quod  hic  ordo  inter 


lis.  Ethanc  dicit  csse  legem  inviolabilom, 
ut  in  priraa  per  modia  roducantur  infima; 
'  ct  boc  probat  per  lociim  a  majori,  ijuia 
etiam  Moyses  logcm  accopit  mediaiitibus 
Angelis,  qui  tamen  excellentissime  vi- 
dit ;  quod  probatur  per  illud  quod  habe- 
tur  Gal.  Hi,  19  :  Quid  igitur  lex  ?  Propter 
transgressiones  posita  est,  donec  veniret 


omnes  supremus  est,  sicut  dicit  Diony- 
sius  in  Glossa  hic.  Item  notatiir,  qiiod  Se- 
rapbim  scriptum  per  m,  pluralis  est  el 
noutri  generis,  ct  significat  totum  agmen 
illius  ordinis ;  sed  Seraphim,  singularis 
numeri  est  ct  masculini  generis  et  signi- 
ficat  unum  tantum  de  ordine  illo.  Infra 
Lxi  :  Super  7nuros  tuos,  Jerusalem,  cons- 


semen  cui  jiromiserat  Deus.,  ordinata  per  titui  custodes  :  tota  die  et  nocte  perpetuo 

Angclos  in  manu  mcdialoris.  Et  Act.  vii,  non  tacebunt.  Et  dicit,  Stabant.,  erecti  per 

53  :  Qui  accepistis  legem  in  dispositione  contemj  lationem  quasi    assistcntcs.   Se- 

Angelorum,   et  non  cuslodistis.   Ad  pr  -  cundo  ponit  ministrorum  ornalum  iii  se- 

mum  ergo  dicendum,  quod  intentio  po-  nario  numero  alarum.  Sex  alx.   Tertio 


test  esse  et  ex  partc  fiuis  visionis,  et  ex 
partc  principii.  l-lx  partc  fiiiis,  quia  An- 
gelus  revelans  intendit  ducere  hominem 
in  cognitioucm  Dei,  et  non  in  cognitio- 
nem  sui  ;  et  ideo  format  visionem  de 
Deo,  ut  ex  his  quae  figuraliter  vidcntiir, 
aliquid  de  Dco  cognoscatur.  Ex  parte  au- 
tcin   principii,  quia    tota   virtus  angclici 


alarum  usum  :  Duabus  velabant  faciem 
ejus.  In  Hebra^o  ost  ambigue  dictum;  et 
potost  exponi  quod  velabant  facicm  Dei ; 
et  sic  accipit  Hieronymus  ;  vel  quod  ve- 
larent  faciem  suarfT;  et  sic  accipit  Diouy- 
sius,  secundum  quem  cst  sensus  quod 
caput  erat  velatum  et  pedes  ct  mcdium 
corpus.  Duabus  volabant,  scilicet  modiis 


luminis  ad   manifcstandum   aliquid,    est     Y.mQ\\.  \.,2^  :  Unumquodque  duabus  aliis 


'  Al.  :  «  per  me  ducantur  inQma.  » 


CAPUT  VI. 


713 


velabat  corpus  simm.  Kt  infni  codem. 
Et  aiidiehnm  somim  alarwn,  qriasi  so- 
niim  aquarum  multarum.  Hiijiis  vlsioriis 
significatum  tripliciter  accipilnr.  Hc- 
brffins  dicit,  qnod  per  dnodecim  alas  in- 
telliguntnr  duodccim  rcges  (|ui  pryfuc- 


his  duobns  elcvanlnr.  Ea  aulcm  quae  ad 
hierarchias  pcrlinent,  snnt  a  Deo  sicut  a 
principio,  ct  in  Dcum  ordinantnr  sicul  in 
fincm ;  ct  utroqne  modo  non  possunt 
perfectc  intellif^i  ab  An^^^elis  ;  qnod  signi- 
ficat  velatio.  Kt  snnt    in  ipsis  qnasi    mc- 


runt  populo  ab  Ozia,    snb   quo   visio  in-      dia  inter  principinm  et  finem  ;  ct  sic  ha- 


cepta  cst,  et  dcinceps  ;  quorum  ([uatuor 
tantum  Justi  fuerunt,  scilicet  Ozias,  Joa- 
than,  Ezechias  et  Josias  :  et  idco  (pia- 
tuor  alis  volabant.  Alii  aulcm  verccun- 
dabantur  ante  conspcctnm  Dci,  et  idco 
velabant  facicm  :  qnorum  quatuor  libere 
regnum  possedcrinit,  sciUcet  Acbaz,  Ma- 


bent  perfcctam  cognitionem  de  ipsis  et 
liheram,  et  idco  duahus  mediis  volal)ant, 
¥A  rlfunnh/int  altcr  ad  altennn.  Ilic  po- 
nit  eornm  huidem  :  et  circa  hoc  tria  facit. 
Primo  p(jnit  kmdandi  modum  (jnantnm 
ad  devotioncm,  quia  cUunahant  ex  ma- 
gnitndine    afrectionis  ;  (juantum   ad  con 


nasses,  Amon  et  Joathan,  quia  a  populo  cordiam,  qnia  ntcriinc  :  et    quantum  a(i 

reges  constituti  snnt  ;  et  hi  significautnr  ordincm,   (juia    alter   ad   alterum.  Unus 

per  alas  qua^   crant   in  capile.  Alii  vero  enim    accipit  ali  abo,  ut    vult.  Dionysius. 

quatuor  regnum   snb  servitntc   abornm  Joh  xxxvui,  7  :  ihi  eras  cuni  mr  lauda- 

possederunt.   Unde  et  ab  aliis,  et  non  a  rent  simul   astra   matutina  et  juhihirmt 

populo  rcges  constitnli  sunt,    sicut  Joa-  omnes  filii  Dei?  Secundo    ponit    hiudis 


chim  a  Pharaone,  Jechonias  et  Sedecias 

et  Godolias  :  de  quo  Jerem.  xli,  2,  dici- 

tur,  quod  Ismael  et  decem  viri  et  qui  erant 

cum   eo   inter/ecerunt    Godoliam,    qucm 

prxfecerat  rex  Bahi/lonis  tcrrx.  Pra3(bcti 

enim  tres  constituti  sunta  Nabuchodono- 

sor  rego  Babylonis.    lUeronymus    dicit, 

quod   dicuntur  alati,    vel   quia   superius 

commorantur,    vel    propter    velocitatem 

ministerii  :   et    intelUgit    per    duodccim 

alas  ministerium    perfcctionis,    (jni  coiu- 

mendalur  iu  (hiodi^nario,  sicut  dnodccim 

gemma^  in  diademale  saccrdotis,  et  sic  de 

aliis.  Et   duahus    rolahant,  (jnia    ea  qna' 

fuerunt  anto  mundnm  vcl  post  mundum, 

nohis  celant,  et  osteiKhiut  (jna'  thint  s(>x 

aitatihus  mundi  :  (iiiia  pra'tcrila  et  fiilnra 

nohis  ignota  sunt,  scd  pra-scnlia  scimns  ; 

ul  si<",  hoc  r(;feratnr  ad  acliiin  niinislcrii, 

et  (juod   (hxit.  Stahant.,  ad  hoc    (piod  Deo 

assistunt.  Dionysins    aliter    exponil.  xm 

cap.  ciplest  llicrarch.  cl  iv  cap.  Kccl.  ;  cl 

dicil,  (|uod  (licnnlnr  alali,  (|iiia  ad  siniili- 

liidiiKun  vohuilis,  allam  conlcniplalioiuMU 

el  hhcraiu  hahcnl.  Dcscrihiliir  anlcni  Iri- 

plex  hinarins  ahiriiin  ;  (iiiia  Si'raphiin  vi- 

dcnl  ea  (|ua'  ad  ipsos  perlinent,  i|ni  snnl 

{\k\  prima  hierarchia,  el  qiia-  ad  alias  diias 

eminenlins  (|uani  ilh  ;  ita  ({nod  pcr  unain 

alain  intidligaliir  capacihis  iialiiia',  cl  pcr 


canlicum,  ibi,  Sanctus,  sanctus,  sanctus. 
Et  tria  huidant  :  Personarnm  trinilatem  : 
Sanctus,  sanctus.,  sanctus.  Unilatis  majes- 
talem  :  Dominus  Dcus  exercitnum  :  qxua 
omnihns  pra-est.  Apoc.  iv,  8  :  Sanrtus, 
sancli/s,  sanctus,  Dominus  Deus  nmnipo- 
tens,  qui  est,  et  qui  erat,  et  qui  venturus 
esf.  Provisionis  liheralitatem  :  Plrna  est 
omnis  terra  gloria  rjus  :  (jnia  usque  ad 
ultimas  creaturas,  (jna'  perterram  inlelli- 
gnnlnr,  '  exlcndil  didnsionem  sua'  lioni- 
tatis.  Jerem.  xxiu,  "21  :  Suniquid  nnncw.- 
lum  ct  terra/n  ei/o  ini/j/m  '.*  nit  Dntninus. 
Kl  iioc  secnndnni  Dionysium,  vii  cap. 
cndest.  Ilierarch.  Ilieronymus  :  Plenaest 
innnis  tnra.  ((cr  notiliam  fidci.  EccH. 
XI. II  17  :  Lilnriii  Ihnnini  plcnum  rsl  opus 
rjiis.  .\nnne  Dnniinus  frrit  marrare  saiiC' 
tns  nniniii  miriihHiti  sua,  qu.v  rnnfirniuvit 
Dnniinus  nmni/mtms  stahilis  in  yluria 
siiii  ?  Tirlio  ihi,  Et  cnninwta  sunt  siiper- 
llniinaria  cardinum  a  vocc  rlaiuantis.,  pt>- 
iiil  landis  cflcclnin.  scihcct  j^nnitioncni 
I»('ccanlinin.  Inria  jav  :  Erce  servi  mei 
rnniedrnt,  rt  rns  esurictis  ;  rcrc  srrvi  f»ci 
h/hr/it,  rt  vns  sitirtis  ;  ecrr  servi  iiiri  liiii- 
diihunt  /t/\v  vxullatiniie  cordti,  et  vos  rla- 
mahitis  /ttw  do/orr  cordis^  et /tr,r  confri- 
liniic  s/iiritiis  ululithilit.  Et  siKninc«Uir 
lcinjdnin  diriicndiiin  :  l  oitiittota  siitii  su^ 


tiliain  lumon  (jnod  parlicijiaul  a  Dco,  (jiiia     /irrliminaria    cardinum.    Am 


«\S.      IX,    I 


i  Al.  .  "  iiilclligiiiil.  u 


714 


IN  ISAIAM. 


Prrnilo   rardlnr/n,  rt  cimimorr/intnr  sit- 
prr/ifntnorif/.  Kl  combiirotKluni  : '  /..7  do- 
tnns  rr/)/rft/  rsf  /i///iit  coinhiistionis  a  Ko- 
manis    posl    af,Miitani  rnlcn»    (lluisli.  Ycl 
por  ftn/im/i    iiulicat  inlidclitalcm  .Iiula'o- 
rnni  ;  i>cr  commotioneni  canlinnm,  amo- 
lionom  logalinm,  vol  caTcmoniarum,  ijua' 
erant    quasi    umbra'  clandontcs    adllum 
voritalis.  Kt  i/i.ri  :  ]\v  /nilii  ijuia    tficiii, 
Ilic    ponilnr    sontontia'    (lcnnntialor ;  ot 
primo  (tslcndilnr  ojns  humililas  ;  sccundo 
ejus  parvitas,  il»i,  Et  vo/nrit  ad  mc  n/im 
de  Scrapliim;  loi-tio    auctoritas,    ibi,   Et 
aui/ivi  voccm   Do/nini.  Ilumilitas  in  con- 
fossiono  pcccati.  Confilotur  otiam  triplox 
pcccatum.  In    loculiouis    omissiono,   Va' 
niilii  quia  tacui,  non  argucndo  Oziam  rc- 
gcm  ;  ot  sic    dcplangit    cnlpam  ;  tacui  i\ 
laudc  Doi,  ct  sic  dcplangit  dammum.  In- 
fra  LVi  :  Spccu/atorcs    ejus   coeci   omncs., 
nescierunt  /mivrrsi,  canes  mutinonva/en- 
tcs  /atrarr,  vidcntcs    va/ia,   dormic/ites  et 
a//iantrs   so//mia.    Eccli   xv,  1)  :  Non   est 
s/)rciosa    /aus  i/i    ore  peccatoris.  Socnndo 
commissiouis :  Quia  vir  po//utus  /abiisego 
suJH.  Eccli.   xxui,  17  :    I/idiscip/inatx  /o- 
qur/x  ne  assuescat  os  tuu7/i,  est   e/iim  i/i 
i//a  vcrbum  prccati :  itcm  ^  malorum  con- 
vcrsationis  :  Et  i/i  medio   popii/i po//uta 
/abia  habcnfis  rrjo  habito.  I  Corinth.  xv, 
33  :  Corrumpu/it  c/iim    bonos  morcs  co/- 
/oquia prava.  Tcrtio  pcccatum  pra'snmp- 
tionis  :  Rcgcm  Do/ni/ium  cxercituu//i  vidi 
ocu/is   /neis ;  quasi   dicat  :  Qiii    impurus 
cst    non    potest    iutrarc    tcmplum    ojus, 
quanto  magis  uec  ipsum  vidorc  ?  Jndicum 
Deum    xiii,  22  :  Mortc  moriemur,  quia  vidi/zius* 
Domi/ium.  Et    hoc    fiiit    revcrcntia?.  Sed 
Oeum    Jacob  dixit,  ricnes.  xxxu,  30:  Vidi*  Do- 
minnm  facie  ad  faciem.,  et  sa/va  facta  est 
a/iii/mmra.  Et  hoc  est  confidentia;.  Jlie- 
ronymus  :  Felix  conscientia  qua'  tantum 
in  locntionc    peccavit,  uon  suo  vitio,  sed 
populi  pollula  labia  habcntis  !  Et  vo/avit 
ad  me  mms  dc  Scraphim.  Hic  ostenditur 
puritas    ex    peccatorum    pnrgatione  :  et 
circa  hoc  tria  ponuntur.  l'urgationis  mi- 
nister  :  Vo/avit  ad  nie  u/ius  dc  Scraphii/i , 
piirga  tionis  inslrumentnm  :  Et  i/i  j/ia/in 
ejus  ca/cu/us   dr   a/tari   holocaiistornm. 
A.ltare  interius  erat  de  terra,  sunt  dicitur 


Exod.  XX,  2i  :  A/larr  dr  te/ra  facielis 
/nihi.  Cii'cnm(iua(iu(;  aiitom  eral  {\v  lapi- 
dibus,  iibi  cungrogabanliw  ignos  sacrifl- 
cii  :  do  his  acco[iil  forripr,  id(!st  inslru- 
nKMilo  haboiilo  duo  biachia,  por  (]nod 
potost  significari  virlus  rcceptiva  ;  ot  pcr 
allar(!  ii»sa  divina  lux  vel  bonitas  ;  ot  per 
calculnm,  donum  rec(!ptnm  ad  ofncium 
purgalionis.  Vcl  por  iguem  tribulalio ; 
pcr  Soraphim  Christus  :  por  forciiiomduo 
tcslamonla;  por  calculum  caritas,  qua? 
in  manu,  idest  opcratione,  ipsius  est. 
Tcrtio  poniliir  purgandi  modus  :  Et  teti- 
.(jit  os  meuj/i,  et  dixit ;  Sicut  in  sacramen- 
tis  est  actio  ct  vorbornm  forma  ;  Eccete- 
tiiji,  oxprimit  actnm,  Et  aufrrctur  ini- 
quilas.,  in  homincs,  et  peccalmn.,  in 
Donm.  Et  non  dicit,  Auferam,  quia  so- 
lius  Dci  est  pcccatum  dimiltere.  Infra 
XLiii :  E(jo  sum,  qui  de/co  iniquitates  tuas 
propter  jjie,  et  peccaforum  iuurut/i  jioji 
recordabor.  De  omnibus  his  Daiiiel  ix,  21 : 
Ecce  vir  Gab/'ic/  qiic//i  vidcra//i  i/i  visio- 
/le,  cito  vo/a/is  tetiqit  rtie  hi  tcjtipore  sa- 
c/'ificii  vespertijiiy  et  docuit  me,  el  /ocutus 
esl  tnihi.  . 

Sed  conlra  hoc  objicitur  quod  DJonyj^, 
sijis  dicit,  quod  illi  dc  superioribus  ordi- 
nibus  non  miltuntnr  in  ministorium  ;sed 
constat  Scraphim  supremos  csse  :  ergo 
non  vidctur  veriim  quod  vcniat  ad  pur- 
gationcm  prophctai. 

Ad  quod  dicondum,  quod  Gi^cgorius 
islam  qua^stioncm  tangit  in  quada  ho- 
milia  de  '^entnm  ovibus,  et  dimittit  sub 
dubio.  Dioiixsius  aiilem  oxprcssc  vult 
quod  tantum  inferioresmittantur  ad  nos: 
ethoc  dicit  essc  per  ordinem  divinae  legis 
ut  inferiora  rcducantur  in  suproma  pcr 
media.  Quod  autem  hic  dicilur,  duplici- 
tcr  solvit.  llno  modo  (luod  iste  Angelus 
purgans  dicatur  Seraphim  a^qiiivoce  non 
ab  ordine,  scd  ab  actu  (luem  lunc  oxor- 
cuil,  quia  igne  purgavit,  ct  Scraphin  di- 
citur  inccndium.  Alio  modo  solvit  quod 
dicatur  proprie  ille  qui  est  de  ordine  illo; 
otdicilur  purgare,  iion  (inia  immediate 
ipso  purgat,  sed  quia  ojus  auctoritate,  vel 
percopta  ab  ipso  illiiminali(jno,  inforior 
Angclus  purgavit.  Et  ponit  excmplum. 
Sicut  dicitur  Episcopus  absolvcre  quaudo 


\ 


*  Al.  omittitur  :  «  et  comburendum.  » 


-  Al.  :  «  secundo.  » 


CAPUT  VI. 


715 


alius  auctoritate  ipsius    absolvit.  Et  ideo  scntentia  ;  et  primo  ponitur  sententia  ot>- 

propter   revcrcnliam,  Angelus    infcrior,  clurationis.  Nonojjdurat  antcm  immitten- 

qui  visionem   formavit,  reducit  in   Dcum  do  maiitiam,  sed   non   impartiendo  gra- 

primo,  et  in  Seraphin   sccundo  ;  ac  si  di-  tiam  ;  ct  (|uia  non    se  volunt  ad  gratiam 

ceret  :  Ego  purgo  te  per  lumcn  receptum  convcrterc.  ^'ccundo  qiucritur  sentcntia' 

a  Dco,  mcdiante  Serapliim.  LXX  liai)cnt,  duratio,  ibi,  Etdi.ii  :  isfjucfpd,  Ddimne? 


CarhuncuLon  ^  proptcr  similiiudinem 
ignis.  Habent  enim  calorem  flamman- 
tem. 

2.  Et  audivi  voccm  Domini  diccntis.  Ilic 
ostcnditur  ministri '  auctoritas  ex  imita- 
lionc  officii :  et  circahoc  tria  facit.  Primo 
quairitur  mittcndi  cousensus  ;  undc  dicit, 
Qucm  mittam  ?  iu  quo  notatur  auctoritas 


Circa  primum  tria  facit.  l*rim()  ponilur 
sentcntiffi  pronuntiatio  a  Domino,  (pian- 
tum  ad  sensus  disciplinal)iles,  scilicet  au- 
ditum,  qni  deservit  disciplina*  :  undc  dicit 
Audite^  auribus  e-xtcrioribus,  Audicntes, 
Christum,  vcl  alium  pra-dicantcm,  ct  ?io- 
litc  intc/lif/frc ;  (|uasi  dioat  :  Quia  non 
vultis,  nou  intclligitis.  Pcrmissivum   est. 


ex  parte  mittentis,  Rom.  x,  15  :  Quomo-  Et  quantum  ad  visum,  qui   servit   inten- 

do  vcro  prsedicabunt   nisi  mittantur  ?  Et  tioni  :  Et  vidctc  visioncm^  Christum  cor- 

quis  ibit?  in  quo  notatur   missi  voluntas,  poralitcr,  vcl  magnalia  Dci  ;  ft  )iolitf  co- 

nobis  acquisitive,  ut  non  qua^rat  vanum  gnoscere^  Pcrmissivum  est,  et  non  impe- 

honorem^  et  non  quau-at  lucrum.  Kt  con-  rativum.  Infra  xi.u  :  Quis  ca^cus  nisi  scr- 


verso  1'liil.  n,  21  :  Omncs  cnim  qux  sun 
sunt  quairunt^  non  qux  Jesu  Christi.  Mit- 
tam^  in  quo  notatiir  unitas  csscntiai  : 
nobis,  in  quo  pluralilas  personarum.  Se- 
cundo  ponitur  (jblatum  obsequium  :  Et 
dixi  :  Ecce  ecjo  :  mittc  me.  Infra  50  : 
Ego  autem  non  contradico,  retrorsum  non 
abii. 

Sed  videtur  quod  hoc  fuerit  pra'sump- 
tionis,  quia  Moyscs  recusavit.  Exod.  ni, 
1 1  :  Quis  ego  sum  ut  vadam  ad  P/itirao- 
ncm,  et  educam  fi/ios  Israci  ex  lEqi/pto  ? 
Jeremias  etiam  rccusavit ;  undc  J(Mcm. 
I,  6  :  Et  dixi  :  A,  a,  «,  Dominc  iJcus, 
ecce  nescio  /oqui,  qiiia  pucr  eqo  suni.  Et 
dicendum,  sicut  dicit  (Jrcgorins  in  Pasto- 
raii  ct  ponitur  iii  [)rinci[)i()  Jcrcmia',  iii 
G/ossa  :  IJtrumquc  fuit  cx  radice  carila- 
tis.  llloenim  [)r()[)tcr  dilcctionem  Dci  no- 
hiit^  p(M(lcrc  s<dalimu  conlcmplalionis  : 
istc  projdcr  dilcdioiicin  [troximi  V(dnit 
milti  ut  prodcssct ;  ct  lamcn  ncc  illc  ju.s- 
sus  pcrtinacilcr  iccusavil,  ncc  isto  priiis 
(|uam  |)urgatus  aut  rc([uisilus  cssct,  so 
obtulil. 

Terlio  injuiigiliir  officium:  cl  ([uaiilum 
ad  h(»c  siihjimgitiir  :  Et  di.iil,  Vailv. 
Maltli.  :  Eccc  c</o  niitlo  rns  siviit  ores  in 
mcdio  /ujjoru/n :  rt  dices  jio/ni/o  /iitir.  Jcr 


vus  mciis  ?  Sccundo  ponitur  scntcntiae 
acccptatio  a  Pro[)lieta  :  unde  dicit  :  O 
Domine,  cx  quo  plcnitudo^  gentium  in- 
tratura  est  :  iv  Rcg.  vi,  18  :  Percute  c.-p- 
citate  Israe/ :  cxcseca  cor,  iutcrius,  et^  au- 
res  aqfjraca,  ne  pcrcipiant,  ct  ocu/os  ejus 
c/uiid( ,  nc  cognoscant.  Joan.  ix,  39  :  In 
jiidiriuni  Cfjo  in  liiinc  mundiim  veni,  ut 
qiii  non  rident,  vidcant,  e{  qui  rident, 
Ccvci /iant.  Vcl  esl  vcrbum  Domini,  el  ost 
sensns  :  Exceeca,  idcst  cxca«catum  praHli- 
ca.  Tcrtio  ponilii!'  (>.\ca'calionis  ralio  : 
Nc  forte  vidcunt  orii/is  suis,  et  auribus 
suis  uudiunt,  et  rorde  suo  inte//iqant, 
pr()[)tcr  bona,  et  convertantury  et  sancm 
eos,  cnm  sanitalc  sinl  indigni.  Ezcoh. 
xviM,  21  :  Si  aulem  imjnus  eqerit  jxrni- 
Ifiilifini  (i/i  nninibus  /lecratis  suis  qua'  ()/)e- 
ratus  cst,  et  custodierit  univrrsa  /nwcejitn 
mcfi,  el  feccrit  jiidiriiini  /7  juslilium  :  vita 
riri'1,  et  noii  niorielur  ;  omniiim  iniquita- 
lum  cjiis  non  rerini/a/nn'.  Iiifra  xxx  :  Si 
rvrertemini,  ct  quie.sratis,  sa/ri  rritis.  Et 
dixi,  Isqtivquo  ?  \\\r  |ioniliir  scntciilia' 
duialio:('t  [uiino  [Mmiliir  l*ro[>lu'ta' qua's- 
lio,  l  sqiivqiio  cxcaTaliuiiliir  ?  Daii.  mii, 
l.'{  :  l  sf/uvqiio  risio  ronru/rubititr'!  So- 
ciiiido  lltimiiii  ics|)oiisio,  Et  duif.  Et  po- 
iiiliir  du[)lc.\  lctniiiiiis.  Prinuis   qiiniitiim 


Si  scj)araveris   /nvtiosum  u  riii,  qiiasi  os      ad  itiriiiim  maloriim  ;  sormidiis  qiiantiim 
tneum  eris.  Aiiditv  audienles.  Ilic  [lonilur      ud  sauclilalcm  honontm  ;  ibi,  >Wwr;iSfi/ic- 


J  Al. 


mnit.  •) 


J  Al.  :  «  |iuU-liriludo. 


71  fi 


IN  ISAIAM. 


///;//,  ac  si  dicnf  :  Quoitst/uc  qni  iii  sordi- 
btis  ost  s(M'(l(\scat?  .ipocalyp.  iill,  II  : 
()///  nocr/  nocffff  fnUnir,  ot  fjiii  in  sonlihiis 
rsf,  snn/rsnif  ndJiiir.  INi-iiani  aiilom  taii- 
fcit  Iriplicrin.  1'rinio  (]naiiliiin  ad  capli- 
valioiicin,  (iiia'  (losij^nalnr  in  dosolaliono 
oivilatnin  :  Doiirr  drsotrnfiii'  ciiitafrs. 
Jer.  xn,  H)  :  Drihninil  porfionetn  mcinn 
fhsidcnibilrm  in  ilrserfum  solifudinrs. 
Thron.  i,  13  :  Posiiit  jnr  desolafotn,  tota 
dic  nia^rorr  cnnfecfam.,  Oiiantnin  ad  «ni]- 
tnram  agrornm  :  Terra  derrlinquefur  de- 
serta.  Supra  i  :  Trn-a  vestra  deserfa.,  civi- 
tates  vestiw,  succensx  if/ni.  Qnau\um  ad 
exilinm  liominnm  :  Ef  lonije  /aciet  I)o- 
miniis  liominrs.  Jerom.  xxii,  26  :Efmif- 
tam  tr^  et  mafrem  fuom  qiur  gcniiit  te,  in 
terram  alirmnn,  in  qiia  nafi  non  rsfis, 
ibique  morieinini.  Kzooh.  xx,  38  :  Ef  eri- 
gam  *  de  vobis  transgressores  et  imjios,  et 
de  ferra  incolafus  rorum  educam  eos.  So- 
cnndo  quantnm  ad  captivitatis  longitii- 
diuem  :  Ef  multiplicabitur,  gons  illa,  in 
mcdio  frnw,  in  qna  oapfiva  tonobitur  : 
tamifin  durabit  captivitas.  .lorom.  xxix,  4  : 
Fla^c  dicit  Dominus  cxercituum  Deus  Israel 
ojnni  transmigrationi  quam  franstulif  de 
Jerusalem  in  Babijlonem  :  JEdificate  do- 
mos,  et  habitate  in  eis.  Et  infra  ibidem  : 
Et  multiplicabimini,  ibi.  ct  nolite  csse 
pauci  nujnero,  et  quxritr pacem  civitofis 
ad  rpunn  fransmigrarr  vos  frci.  Tortio 
quantnm  ad  iteratam  perseciilioncm  :  ot 
primo  ponit  paucitatem  :  Et  ad/iuc  in  ea 


drcijiiatio;  idest,  vix  decima  pars  roliii- 
(|iit'fiir  a  Tito  in  torrn  Jnda'a',  vol  iii  loto 
orho,  proi^tor  Juda'os  intorfectos.  Deut. 
XXVIII,  (12  :  Ef  rrmnnebifis  poiici  ninnrro., 
qiii  jiriiis  ernfis  siruf  asfrn  nrli  j/r;r  inul- 
/////^//V/<?.Secundoiteratamdestriictionom : 
Et  convertetur,  iterum  supor  vos  captiva-  • 
tio^  sub  Adriano  impeiatoro.  Supra  v  :  In 
omnilnis  liis  non  est  aversus  fiiror  rjus ; 
scd  odliiic  jjinnus  rjus  rxtrnta.  Ter- 
tio  coriim  vilitatom  ot  dospeclionem 
vel  dispcrsionem  :  Erit  iii  osfcnsio- 
Jiem.,  dorisionis,  siciit  terebinfhus.,  quai- 
dam  arbor,  qnaj  in  Damasci  partibu.s 
magna  est,  in  Gra^cia  parva,  etsicut  quer- 
cus,  qiuv  expandit  rojnos  suos  :  in  quo 
cornm  disporsio  signatnr.  Eccli.  xxiv,  22: 
Ego  qiiosi  terebintJius  cxfcjuli rojnos  meos. 
Scjnrn  sonctiun  e)'i.t  id  qiiod  strtcj'it  hi  ea. 
Ilic  ponit  lcrmiimm  qnantum  ad  sancti- 
tatom  bonornm  :  unde  dicit :  Semcji  sajic- 
tum,  idest  virorum  perfoctorum^  qui  divi- 
na^  obcdinnt  visioni,  et  aliorum  .sancto- 
rum  do  Juda^s,  cjuofl  sfrterit,  non  cadens 
per  infidclitatem.  Infra  ult.  Quia  sicut 
coi'li  novi,  et  terra  nova,  quai  ego  facio 
stare  coram  mc^  dicit  Dominus,  sic '  stabit 
scmeii  vestrum,  ct  nomen  vestrum.  Alii 
cxponunt  in  bonum.  Multiplicabitur,  post 
reditum  de  captivitate,  in  mcdio  tei-rse, 
suffi  ;  et  adhuc  in  ea  dccimafio.,  (]uae  re- 
hnquctur  ad  ciiltum  Doi  post  multorum 
necem  ;  et  cojivertetur  ad  Deum,  et  ej'it  iji 
ostejisiojicjn,  gloria\ 


CAPUT   SEPTIMUM 


1.  El  factum  cst  iii  (iiebus  Acliaz  iilii  Joalhau  filii 
Ozia;  regis  Juda,  ascendit  Rasin  re.\  Syripc,  ct  Pha- 
cec  filius  Rouieliffi  rex  Israel  iu  Jerusnleni  ad  pnc- 
liandum  contra  eani  ;  ct  non  potuerunt  del>ellare 
eam.  Et  nuntiaveruut  domus  David,  diceules  .  Re- 
qnievit  Syria  super  Ephraim.  Et  counnotum  est  cor 
ejus,  et  cor  poj)uli  ejus,  sicul  nKA-eutur  ligna  syl- 
varuni  a  facie  vcnli.  El  dixit  Doniiunm  ad  Isai.im  : 
Egredere  iu  occursum  Achaz  lu,  ct  (jui  dcrclictus 
est  Jasub  filiui  luus,  ad  extremum  aquajducfus 
pisrinas  superioris,  in  via  agri  fidlonis,  et  diccs  ad 
eum  .  Vide  ut  sileas.  Nuli  timcre,  et  cor  tnum  ue 
formidet  a  duabus  caudis  liliouum  fumigaulium 
istorum,  iu  ira   furoris   Hasin   regis   Syria*    et  filii 


Romelia?,  eo  quod  consiUum  inierit  contra  lc  Syria 
in  malum,  cl  Ephraim,  ct  filius  Romeliae,  diceutee  : 
Ascendnnms  ad  Juilam,  et  snscilemus  cuni,  et  avel- 
lamus  cnm  ad  nos,  et  pouamus  regem  iu  medio 
ejus  filium  Tabeel.  Haec  dicit  Domiuus  Deus  :  Non 
stabit,  et  non  crit  istud  ;  sed  caput  SyriiE  Damas- 
cns,  et  caput  Dnniasci  Rasin.  Et  ndhuc  sexaginta  et 
quinque  anni,  et  desinet  Ephraim  esse  popnlus,  et 
capul  Ephraim  Samaria,  ct  caput  Samaria.',  filius 
Romeliae.  Si  non  creaiderilis,  nou  permauebitis. 

2.  El  adjecit  Dominus  lociui  ad  Adiaz,  dicens  : 
Pete  tibi  siguum  a  Domiiio  Dco  tuo,  in  profundum 
iufcrui,  sive  iu  excelsum  supra.  El  dixit  Achaz  : 
Non   pctani,   et   non  lculaho  Dominum.   Et    dixit  : 


'  Al.  :  «  forte  eligom.  » 


«  Al.  sicut. 


CAPUT  VII. 


717 


Audite  ergo,  domus  David.  Numquid  paruni  vobis 
est  molestos  esse  hominihus,  (]ui;i  molesti  r-stis  ct 
Dco  meo  ?  Propler  hoc  daitit  Uouiinus  ipse  vohis 
signum.  Ecce  virgo  concipiet,  et  pariet  fiiium,  et 
vocabitur  nomeu  ejus  Emuianuei.  IJutyrum  el  ruel 
comedet,  ut  sciat  reprobare  malum,  et  cli^ere 
l)onum.  Quia  auleipiam  sciat  puer  rcprobarc  ma- 
lum  et  eligere  bouum,  derelinquetur  terra  (jiiam 
tu  detestaris  a  facie  duorum  ref,'um  suorum.  Ad- 
ducet  Dominus  super  te  et  super  i^opuluui  tuum 
et  super  domum  douium  patris  tui,  dies  (jui  uon 
venerunt  a  diebus  separationis  Ephraim  a  .luda, 
cum  rege  Assyriorum.  Et  erit  in  die  illa,  sihi- 
labit  Dominus  musctfi  qua>  est  in  e.xtremo  flu- 
minum  JEgypli,  et  api,  quic  est  in  c.xtremo  llu- 
minum  jEgypti,  et  api,  qua;  est  in  terra  Assur ; 
et  venient,  ct  requiescent  omnes  in  torrenti- 
bus  vallium  et  in  cavcrnis  petrarum,  et  in  oumi- 
bus  fruct(,'tis,  et  in  universis  foramiuibus.  In  die 
illa  radct  Dominus  in  novacula  conducta  in  liis  qui 
trans  llumen  sunt,  in  rege  Assyriorum,  capul,  et 
pilos  pedum,  et  l)arham  universam.  Eferit  in  die 
illa,  nutriet  homo  vaccam  boruuii,  el  duas  ovos,  et 
pra;  uhertate  laclis  conicdet,  butyrum  enim  et  racl 
manducabit  onmis  homo  qui  relictus  fuerit  in  me- 
dio  terra;.  Et  erit  in  die  illa  omnis  locus  ubi  fuorint 
mille  vites  mille  argeuteis  ct  in  spinas  ct  in  vcpres 
erunt.  Cum  sagittis  et  arcu  iugredientur  illuc.  Ve- 
pres  euim  et  spina;  erunt  in  universa  terra.  Et 
omnes  montes  (jui  in  sarculo  sarcieutur  non  veniet 
illuc  terror  spiuarum  el  vcprium  ;  et  erit  iu  [lascua 
bovis,  et  in  couculcatioucuf  pecoris. 


1.  Tlic  ponitiir  comminatio  contra  lios- 
tcs  (liianim  tribuiim  ;  et  dividiliir  in  dnas. 
In  prima  ponitnr  comminatio  contra  per- 
secnlores  popnli ;  in  sccnnda  contra  con- 
tcmptores  proplictarum,  vaticinium,  cap. 
xxvin  :  VcV  coroihv  superhix  otc.  Prima 
in  dnas,  In  prima  comminatur  hostinm 
dcj<M'lion(Mi)  ;  in  st.M-unda  iroiiil,  f,a-atiarum 
exultationem,  cap.  xxv  :  Domhu-  Dcits 
meus  es  tti  etc.  Prima  in  dnas.  lu  [uima 
singnilorum  in  s[)cciali  ;  in  sccuiula  om- 
nium  in  gcncrali,  xxiv  cap.  :  Eccc  Domi- 
niis  dissiptilnt  tcrram.  Prima  iu  trcs  :  in 
prima  contra  liostcs  cor^^oiMJiffM'  pcrsc- 
(jucnlcs  ;  in  sccuuda  contra  lioslcs  [)otcs- 
tatcm  pradMUjtcs,  cap.  xvii  :  Onus  Dnmns- 
cietc.  ;  in  t(!rtia  contra  liostcs  iu  rciius 
calnmuiaul(!s,  ca[).  xx  :  Onns  dcscrtimn- 
m  ctc.  Prima  in  dnas  :  in  |»rima  contra 
|)crscculor(>s  (\jusd(MU  ^'''itis  ;  in  sccnuda 
coulia  alicnip^cuas.  ca[).  x  :  \  ;v  tji/i  lo/i- 
ihi/il  lcijcs  i/iii/iins  clc.  Prima  in  duav.  Iii 
priina  comminatur  i[)soniiu  rruslralio- 
ncm,  p(M*  lil)(M'alioncm  duaruin  triliuum; 
iu  s(>cunda  i[)soriim  dcslructioncm,  cap. 
viii  :  Et  di.iit  Dnmi/iiis  nd  i/ir  cfr.  Prima 


pars,  qujfi  continctur  in  lioc  capitulo,  di- 
vidilur  in  trcs.  In  prima  descrihitur  im- 
minens  pcriculum  ;  in  secunda  promitti- 
turTibcrationis  hcncticium,  ibi,  PJt  dixil 
Domini/s  nd  Isainm  ctc. ;  in  tcrtia  con- 
fcrtur  lil)crationis  signum,  ibi,  Etndjecit 
Do/ni)ius  loqiii  nd  Ac/i/iz.  Ad  evidentiam 
anlcm  prima;  partis  sciendum  esl,  quod 
Acliaz  liiit  impins  ct  idololatra,  sicut  legi- 
tnr  IV  Rcj,Mim  xvi,  ct  iv  Paralip.  xxvii.  El 
idco  Dominus  tradidit  eum  ia  manu  Regis 
S\  lia'  ct  Samaria-,  ([ui  primo  vcneruQt 
contra  euin,  ct  obsidcntes  Jcrusalcm,  tan- 
dcm  dcvinccntes  ipsum,  magnaiA  partem 
excrcitus  sui  ccpcnint  ct  principem  cxer- 
citus  cjns,  Iteiiim  ex  illa  victoria  confisi, 
vcnerunt  ut  omiiino  privarcnt  eum  re- 
gno,  et  substitncrcnt  alium  loco  ejus  ;  et 
in  lioc  secundp  advcntu  consolatur  cum 
Isaias,  Tria  crgo  pouuntur  iu  prima  par- 
te.  Primo  describitur  hostium  congrcga- 
tio  :  undc  dicit  :  Et  fnctum  est  in  dichus 
Acliaz.  Rcducit  autem  gencalogiam  usque 
ad  Oziam,  quia  forte  in  percussionc  ([iia' 
pcrcussus  est  lcpra  a  Domino,  II  Paral. 
XXVI,  ([ui  tam(Mi  juslus  fucral,  acccpcrunt 
audaciani  iiivadeudi,  quasi  contcmncntcs 
divinum  auxiliiim.  Asce/idit.  IIoc  dicilur 
proptcr  situni  tcrra',  qnia.TiKhca  in  mon- 
tanis  est.  P/iacee,  qui  intcrfccit  Phacciam 
rcgcm  Isracl,  cnjus  [irinccps  militia' crat, 
ct  rcgnavit  pro  co  :  iv  Rcg.  xv.  Et  non 
l)oturri/nl.i  \\\  [)rimavic(',  ([iiamvis  rcgcm 
iii  cam[)o  dcvinccrciit.  Yd  Ioi[uitur  [^cr 
anlici[)alion(Mii,  ([uanluni  ad  sciiindain 
asccnsioiKMii.  Sccundo  ponit  dcuiinliatio- 
ncin  :  Et  /lu/itinrrriint,  sui  ex[)loratores, 
doiniii  Dnrid,  idcst  domiii  rcgia*,  diccn- 
tcs  :  [{cijiiirvit  Si/rin  su/)cr  Ejt/irniniy 
idcst  rcx  SMia' »  um  rcgc  dcccin  Iribiiiiin, 
([ua'  l"![)hiaiiu  di(  untur,  |)ro[)tcr  ()riiunin 
rcgcin,  ([ui  (h^  I',[)hraiin '  fucral  :  III  Rcg, 
xiii.  Vcl  pro[)lcr  (lignilatcm  snnl  aniicitia 
jiiiicti  ([iii  laincii  fiicruul  [)rius  iniinioi, 
sii  iit  lcgiliir  III  Rcg.  ull,  llt  dicit.  Si/ria 
siijirr  E/dirniin^  iil  iiolctiir  priiK-ii^alitas 
iii  icgiio  Syria',  ([iiia  forliiis  crat.  Tcrtio 
poniliir (lcnunliatiouiscnVctus.  pcrlurba- 
lio  sciliccl  rcgis  cl  siioriiin.  Et  rommo' 
tiii/i  rst  cor  ejus.  scilicct  rogis.  F.ccli.  xxii, 
2'.\  :  Sic  ct  ror  trcjtidum  in  coijitationr  fa- 


'  Al.  :  «  qiiiii.  " 


*  Al.  :  '<  qui  Ephraim, 


718 


TN  TSAIAM. 


h(i.  I'nn-.  xxi.  \\\  :  Kt  pfnun-  opermililiiis 
ifiii/nitfifrm.  Mallli.  ii,  '\  :  .\iiiHrus  nii 
tpm  llrrodes  rej-  liirhnlits  est,  et  omnis  Jc- 
rosoii/tnn  ritm  iilo.  Et  di.ril  Doniinus  nd 
Isninin.  Ilic  promilliftir  lil)(M"ali<>  :  <M  pri- 
mo  poniliir  pronii.ssionis  uiodiis  ;  seciiiuUj 
ipsa  prdiiiissio,  ilii,  Et  diccs  nd  eiim  : 
Vidr  ut  sileas.  Moilus  aiitom  pouiliir  pri- 
mo  (luautnm  ad  porsonam    nuulianlLMU  : 


tinirrr,  mala  fuliira,  et  cor  titum  ne  for- 
inidrl,  proplc^r  m(*moriam  maloriim  (lua* 
passus  os.  Infra  xi.iii  :  Noli  limere,  quo- 
ninm  n/o  trruin  sitm ;  nh  orirntr  jedu- 
cn?n  srmrn  liium,  ct  nh  occidmtr  coni/re- 
t/aho  tc.  A  dunhiis  caudis.  ]\\c  pouit  cou- 
forlatiouis  rationcm  :  et  primo  ostendit 
propouentium  vanilatem,  (]ui  magnapro- 
ponnnt,  cum  tamon  uihil  vol  parnm  pos- 


Di.iit  Dominus  ad  Isaiatn,  iutenns   inspi-      siut  suslinoro.  Diinhiis  cnudis,  qu\^'\no\s 
raudo,  vol  loijuens  por  subjoctam  croatii-      (initiim  ost  rcgunm.  Ilasin  cnim  inlorf(^-c- 


raiu  :  Eijrcdcrr  in  occursuin  Achnz,  (]ui 
forto  propter  timorem  hostium  ivorat  iil 
pra'pararet  se  ad  resistendum.  Secuudo 
(]uantum  ad  testem  :  Et   cjui    derclictus 


tus  ost  a  Toglalhj)hahisar,  iv  Uogura  xvi, 
ot  sni  in  captivitatom  ducti  ;  sed  Phacee 
suhjugatus  fuit,  et  postea  interfectus  ab 
hoste,  (]ui  postmodiim    captus  est  a  rege 


estJnsuh,  tibi  ;  alio  fratre,  scilicet  Uapsa-     Salmauasar,  et  decom   tribus  captivatsR  : 


ce,  ex  matre  nobiliore  uato,  fugiouto  ad 
regcm  Assyriorum,  quia  nou  honc  rocep- 
tus  fuit  ab  Achaz  ;  do  quo  infra  xxxvi. 
Deut.  XIX.  15  :  l?i  ore  duo?'u?n  aut  triutn 
stabit  o??ine  verbu??i.  Tertio  quautum  ad 
locum,  Ad  extremu???.  Ad  cujus  evideu- 
liam  sciendum  est,  quod  quia  Jcrusalem 
in  montauiscst,  nou  abundat  aquis  fluon- 
tibus,  et  idco  habobat  aquas  colloctas  in 
pisciuis  vel  ex  pluviis,  vel  cx  louginquis 
fontibus  per   aquwductus.  Erant  autom 


IV  Ilcgum  XVII.  Fu?nif/n?iliu?n :  \unc  cmm 
sunt  vicini  extiuctioui.  Et  suscite??ius'^ 
eu?n,  quasi  somno  quicscentem,  et  avella- 
mus,  idest  trahamus  iu  potcstatem  nos- 
tram.  Filium  Tehecl:  ad  litteram  quem- 
dam  hominem,  vel  idolum  dei  nostri. 
Tobccl,  bouiis  Deus.  Socundo  quautum 
ad  propositifruslratiouom  :  Uxc  dicitDo- 
??ii?ius,  qui  omnia  potost  :  Non  erit  istud, 
quia  uou  perducetur  ad  effectum,  et  no?i 
stabit,  quia  non  diu  durabunt  in  tali  pro- 


tres  piscinae  in  Jerusalcm.  Uua  quae  erat     posito,  majoribus   malis  in  eos  irruenti 


ad  usum  sacerdotum  et  sacriticiorum, 
quai  dicitur  probatica  piscina,  de  qua 
Joan.  V  :  Secuuda  orat  inferius  in  civita- 
tc,  qua'  munda  scrvabatur  ad  commuuem 
usum  civitatis.  Tcrtia  orat  extra  civita- 
tem,  qua?  habebat  aquam  immuudam,  in 
qua  fullones  lavabant   lanam,  ct  erat  ad 


bus.  Infra  viii  :  Inite  consilium,  et  dissi- 
jiabitur ;  loquimi?ii  verbum,  et  ?io?i  fiet : 
quia  ?iobiscu??i  Dcus.  Tertio  quantum  ad 
liostium  dcstructioncm  :  et  primo  quan- 
tum  ad  Assyrios  :  Sed  caput  Syriae  ;  quasi 
dicat  :  Sed  intcrim,  et  autcquam  des- 
truautur,  caput  Sijrige  Da??iascus,  et  ca/mt 


hujusmodi  usus  ;  et  ab  illa  piscina  dicitur     Da??iasci  Rasin  ;  quasi  dicat  :  Erunt  Da- 


lotus  fullo?iis  acjer.  Et  sic  patet  quod  di- 
citur  in  littera.  Et  dices  ad  cu?n.  llic  ponit 
promissionem  :  ct  primo  pouit  conforta- 
tionem  ;  secundo  confortationis  ratiouom, 
ibi,  A  duabus  caudis  titio?ium  fu?niga?i- 
tium  istoru?n ;  tcrtio    incredulorum   cou- 


masceni  et  rox  eorum  coutcnti  suis  liui- 
bus.  Et  adhuc  sexa(ji?ita  et  quinque  atmi, 
etdesi?iet  Eplirai?n  esse  populus,  quia  cap- 
tivabuntur.  Isti  aiini  non  debent  compu- 
tari  a  torapore  hujus  prophctia?,  sed  a 
terapore   quo  Ozias  percussus  est  lepra, 


deranationem,  ibi,  Si  ?ion  credide?itis,  ?io?i     quia  tunc  assurapscrunt  audaciara,  vige 
pe?'ma?iehitis.  Confortat  autcra  prohibens     sirao  sexto  anno  regiii  ejus.  Et  ex   tunc 


timoris  siguura  :  Vide  ut  .sileas ;  idest, 
cave  ne  tiraorera  cordis  exterius  prodas. 
Infra  xxx  :  l?i  siientio;  et  i?i  spe  erat  for- 
titudo  vestra.  Itera '  xxxu  :  Et  e?'it  opus 
justilix,  pax  et  cultus  justitiae,  sile?itiu?n 
et  securitas  usque  i?i  se??ipiternu??i.  Et 
etiam  ostendit   timoris    transitum  :  Noli 


Joathan  filius  ejus  reguavit,  vivente  pa- 
tre,  27  :  et  postea  16,  et  postea  Achaz 
16,  ct  postoa  Ezechias,  cujus  sexto  anno 
captus  est  populus  :  iv  Reg.  xvii.  Et  hi 
omnes  coUccti,  sunt  65  anui.  Et  caput 
Eplirai?n,  ut  supra.  Si  ?io?i  c?'edidcritis. 
llic  ponit  iucredulorum  conderauationem. 


'  Al.  :  «  eodem.  » 


2  Al.  :  «  pustinemus.  » 


CAPUT  Yl[. 


719 


Si  non  credideriiis^  scilicct  pruiiii.s.si.s  Do- 
mini,  etiam  vos  7irm  pcrmanc/jitis  i?i  terra 
vestra,  sed  captivaliimini.  Ilabac.  ii,  '«■  : 
Ecce  qiii  incrcdulus  est,  non  erit  recta 
anima  ejusin  semetipso.  VA  ilicit  hoc,  (juia 
Achaz  non  crcdcns  prophcta^  invocavit 
auxiliiim  rcf^is  Assyriorum  Tcglutliphala- 
sar,  ut  adjuvaret  eum  :  qui  ad  pctitioncm 
ejus  venit,  et  dcstruxit  Dama.scum  '  etre- 
gem  interfecit ;  et  cum  dedisset  sibi  mu- 
nera,  tamen  nihil  sibi  profuit,  sicut  dici- 
tur  II  Paral.  xxvlii. 

2.  Ilic  ponilnr  liberationis  signum  ad 
credcndum  :  circa  quod  tria  ponunlur. 
Primo  optio  cHgcndi  signum  conceditiir  : 
Etdixit  Dominus  ad  Achaz.  (juia  prophe- 
tas  contemnebant,  -  ipse  per  se  dixit  : 
(Juia  vidctiir  durum  (juod  tam  potcntcs 
reges  ita  cito  destruantur,  petc  libi  si- 
gtru?n,  ut  crcdas,  a  Domino  Dco  tuo.  Ex 
hoc  videtiir  quod  sit  scrmo  propheta'  ;  et 
dicendum,  quod  mos  cst  Ilehraici  scrmo- 
nis,  ul  utantur  nomiiiibus  pro  pronomi- 
nibus*  ^  Unde,  A  Domiyio  Deo  tuo,  idest  a 
me.  Vel  est  verbum  Domini  pcr  inspira- 
tionem,et  prophcta!  pcr  dcnuntiationcm. 
Infra  viii  :  Numqiiul  non  pupu/us  a  Deo 
suo  rcqulret  visioncui  pro  vivis  cl  mortuis  ? 
Inprofundum  infcrni.,  ut  aperiatur  terra, 
et  infernus  pateat,  siciit  in  subvcrsionem 
Dalliaii  ct  Ahiron  :  Num.  xvi.  Vcl  pcr  in- 
fernnm  infcriora  clcmenta,  sicut  Moyses 
dc  lcrra  lociistaset  cyniphcsediixit :  Kxod. 
vin  :  Sive  in  excc/suui  supru,  sicul  Josuc 
in  statione  solis  :  .losue  x  :  Jiu/wi  iniin 
pdunt  ^^'J^^^''  *  quxrunt  :  I  (!or.  i,  22.  Secundo 
obUili  r(!futalio  :  Et  dlxit,  uon  prtam  ;  vel 
qnia  in  idolis  confidciiat,  vcl  iii  rcgo 
Assyriornm,  vcl  invidcns  Diji  gjoria',  vcl 
(|uia  liincl)at  oircndcrc  Dcnm  in  angustia 
positiis.  Iiifra  xxvi  :  Diuiiiiw  in  uuyustiu 
rrquisicruut  fc.  llnd(!  dicit,  A'o/i  tfnta/ui: 
innixus  est  cuim  ci  (|Uo(l  dicitur  Dcut. 
VI,  K)  :  Nou  frufu/)is  D<u?iinuin  Drnin 
tuum.  Scd  malo  inlcllcxit,  (luia  liccbat  ci 
auctorilatc  Dci  pctcrc  sigmiin,  sicut  (!(>- 
dcon  in  vcllcrc  ;  .Iiid.  vi.  Tcitio  ponitiir 
rcfutantis  incrc[)alio  :  Et  dixif.,  scilicct 
Isaias  :  Krgo  cx  (jiio  tam  robcllcs  cstis, 
auditc   crf/o  donius  Dticii/,  proplcr   coii- 

'  Al.  :  «  UiimasctMniiii.  » 
s  Al.  :  <>  (•ontiomn.ildinl.  n 
■i.\l.  :  «  uouiinibu».  » 


sciisuin  in  malitia,  vcl  (iuia  David  pro- 
mi.ssus  Christus  datur  signum '  Psal. 
cxxxi,  \\  :  Df  fructu  ventris  tui  ponam 
super  sedem.  Numquid  parum  vobis  est, 
ad  mcrcndam  divinam  iram,  esse  mo/es- 
tos  liominibus,  (iiiosspoliatis  ;  vcl  proplio- 
tis,  quibiis  non  creditis  ;  quia  mo/esti 
estis,  pcr  rcbcliioncm,  Dfo  meo,  noii  ves- 
tro,  cui  non  obcdislis?  .Icr.  xxiii,  33  :  Ut 
quid  vobis  onus  ?  Projiciam  quippe  vos, 
dicit  Dominus.  Proptcr  hoc.  Ilic  dalursi- 
gnum  ad  credcndum  :  et  primo  confertur 
signiim  libcrationis  ;  .sccundo  commina- 
tur  incrcdiilis  po-nam  dcstructionis,  ibi, 
Addiuci  Dominus.  IIoc  autem  signum  esl 
de  Cliristi  incarnatione. 

Sed  contra  hoc  objiciunt   .Iiuhci  multi-      ^ 
pliciter.  Primo,  quia    Dominus  dabat  si- 
gnum  illiiis  libcrationis,  ad   quam    nihil 
consonat  (Ihristi  incarnatio. 

Ad  quod  (liccndum,  quod  incarnalio 
Christi  signilicat  ipsam  per  loeum  a  ma- 
jori  :  si  Deus  daljit  filiiim  suum  ad  salu- 
tcm  totius  muiidi,  multo  magis  potest 
salvare  vos  ab  istis  hostibus.  Kom.  viu, 
32  :  Qui  proprio  Fi/io  suo  non  pepercit, 
sed  pro  nobis  omnibus  tradidif  i//um.  Vcl 
(juasi  causa  moliva  :  lioc  enim  quasi  mo- 
vitDominum,  quod  multa  bona  illi  popu- 
lo,  qiiamvis  injusto,  concedantur,  (luia 
dc  iilo  providcrat  Kiliiiin  suum  incarnan- 
duni. 

Itcm  (ibjiciiint,  i|nia  signnm  scqucns 
datiir  ad  pra'scntcs  ;  scd  incarnatio  ni'U 
fuit  facta  lcnqniribus  eorum  ;  et  sic  vide- 
tur  (iiiod  iiiilluin  sit  signiim. 

Ad  (juod   diccndum,  (luod    incarnatio,  • 
quanivisnon  fiicrit  facla  pia'SontibusilIis 
homiiiibiis,  fiiil  tamcii  mancntc  domo  Da- 
vid  :  iiiidc  (licit  :  .\uditc   (/nmus    Dand ; 
uoii  autcm,  .Viidi  .Vchaz. 

Itcm  objiciiinl,  quia  signuui  dcbot  pra»- 
cedoro  signatum  ;  sod  incarnatio  fuit  diu 
posl  riborati»)nem  iliam  :crg()  non  fuitsi- 
gnum  ojus. 

Ad  qiiod  tliccndiim,  quotl  siguum  quan- 
d(iqiic  scquitur  signatum,  sicul  Doul. 
xviii.  22  :  l/or  habrbis  sitjnum  :  quod  iti 
ninniur  Ihnnini  pmphrtu  i/lr  pr.rdijcrrit, 
rt  nou  rvcnerit ;  hoc  Dnminus  non  esl  lo- 


^  .\l.  :  "  Tcl  quia   David  promluu»  c«l  Cbrittu*, 
(latur  «iguuui.  • 


720 


IN  ISMAM, 


cKtus.  i)u;in(l«>()iio  «;sl  simiil.  II  Woy;.  v, 
24  :  Cttm  audirris  snni/ufn  f/rddiriitis  in 
cdcuminc  /lirontm,  tiiiic  ini/iis  /jr,v/ium. 
QuiUu\i)quo  [ii.pccdit,  sioiif  .liid.  vii,  dc 
(lodooiu',  ulii  daliiin  ost  siyinim  (|ii(>il  viii- 
ooro  dcholiat  \n  liis  (jui  jKjiiani  inaiiihiis 
lauibioraiil.  Ktoportol  do  uo('ossitat(-'(iiiod 
hoc  signiim  soijualur,  ctiain  sccuiKhira 
quod  ipsi  cxpouuut.  Si  cuim  prcPcodit, 
tunc  pucr  fiiit  uatiisautemorlcm  Pluicce, 
(liii  rognavit  20  auuis^  ciijus  17  auuo  re- 
gnavit  Aoliaz,  (jui  rogiiavitlG  annis  :  cr- 
po  Achaz  regnavit  13  anuis  post  moi  toin 
ejus.  Et  Osce  rcguavit  12  anno  Achaz, 
cujus  uono  anuo  Samaria  capla  cst,  qui 
fiiit  G  annis  post  mortem  Achaz  :  crgo  in 
captivitate  Samariio  ad  miuus  habebat 
puer  19  annos  :  crgo  falsum  cst  quod 
iufra  nempc  c.  viii  dicitur,  quod  pucr 
ncscicbat  vocaro  patrem  ct  matrem. 

Itcm  objiciunt,  quod  in  hebra;o  non  cst 
virgn,  scd  alma.,  qua»  apud  eos  significat 
juvenculam  nubilem,  sicut  hnbetur  (icn. 
xxiv,  de  Rebccca,  ubi  noshabcmus,  Pucl- 
la  dccora  nimis,  ot  ipsi  habcnt,  a/ma.  Et 
si  etiam  habeatur  bclJm/a,  quod  apud 
eos  significat  virginem,  non  oportetquod 
manens  virgo  concipcrct,  quia  potcrat 
esse  quod  qua^  tunc  erat  virgo,  postea  cx 
seminc  viri  corrupla  conccpisset. 

Ad  quod  dicendum,  quod  nullum  si- 
gnum  esset,  si  juvcncula  concopisset,  ct 
etiam  virgo  corrupta.  Dominus  aulem 
ahquod  magnum  voluit  significare,  cum 
dixit ;  In  profundum  inferni,  sivc  in  ex- 
ce/sum  supra.  Idoo  autem  apud  cos '  po- 
nitur  magis  a/ma  quam  juvcncula,  quia 
a/ma  significat  virgluem,  sccundum  no- 
minis  originem,  ct  adhuc  phis,  custodi- 
tam,  de  qua  nou  possit  haberis  mah  sus- 
picio,  Scd  bethu/a  significat  secundum 
usum  loqucndi  postcriorem.  Exponunt 
autem  duplicitcr.  Qmdam  dc  Ezecliia, 
quidam  de  fiho  Isaiae,  qucm  fingunt  csse 
Emmanuel  vocatum.  Scd  quod  primum 
non  possit  stare,  sic  ostenditur,  quia 
Ezechias  erat  25  annorum,  quando  coepit 
regnare,  iv  Reg.  xvm,  et  Achaz  rcgnavit 
16  aunis,  iv,  Reg.  xvi ;  ergo  Ezechias 
erat  10  auuorum,  qiiando  pater  suus  in- 
cepit  regnare ;  et  sic  non  promittitur  hic 


nasciturus.  Praitcrca.  (^)uomodo  noscissot 
vocarc  jiatrem  ct  matrom,  cum  .scxto 
auno  rogiii  ojiis  ca|)la  fiicrit  Samaria? 
Itcrum  quod  secuudum  non  possit  stare, 
ostondilur,  (juia  lioc  niilhim  sigiinm 
fuissct.  Kt  pra'terea  firms  Isaia-  non  fiiit 
Domiiius  Juda^a',  cum  tamon  dioalur  in- 
fra  viii,  tcrra  Juda^a  csse  Emmanucl  pos- 
sessive.  Et  idco  oportet  quod  iutenigatur 
dc  fiho  Dei, 

Sccundiim  hoc  ergo  Iria  facit.  Primo 
promittit  siguura  :  Pro/Ucr/ioc,  quia  vos 
nou  vuUis  pctcrc,  i/isc  dabil  sujnum  vo- 
bis,  vestrffi  hbcrationis.  lloc  etiam  sig- 
nura  datuin  est  Luc.  ii,  12  :  Et  hoc  vo- 
bis  sifjnum.  Tnvenietis  infantem  pannis 
invo/utum.,  /jositum  in  prxsepio.  Sccundo 
ponitur  ipsum  signiim,  Ecce  Virjo;  et 
primo  ponitiir  miraculosa  conecptio  : 
F.CCC  virgo.,  maucns  virgo  in  partii,  con- 
ci/net^  et pariet  fdium.  Secundo  mirabi- 
hs  generati  vocatio  :  et  primo  quantum 
ad  divinitatcm  :  Vocabit,  scilicet  virgo, 
vel  vocabis  tu,  Juda,  in  pericuhs,  nomen 
pjus  Emmanuc/,  quod  est  interpreta- 
tum  :  Nobiscum  Deus.  Matth.  i,  23  ;  *  Vo-  '  vocabunt 
cabis  nomen  ejus  Emmanue/.  Et  hoc  to- 
tum  nullum  simile  habet  in  ahis,  quia  no- 
vum  est.  Jcr.  xxxi,  22  :  Creavit  Deusnovum  I 

super  terram  :  mu/ier  vcl  fcmina  circum- 
c/abit  virum ;  idest  perfcctum  horainem 
in  ipsa  couceptione,  quamvis  non  sccun- 
dum  quantitatera  perfectam,  sicut  dicit 
Augustinus  super  illud  Joan.  ii,  20  : 
Quadraginta  et  sex  annis  xdificatum  est 
temp/um  hoc;  et  tu  in  tribus  dicbus  exci- 
ta/ns  >7/ud?  Et  ideo  est  super  hominem, 
quia  7iihi/  novum  sub  so/e.  Eccle.  i,  10  : 
Unde  coucordantia  aha  non  potcst  haberi 
de  ipsa  prophctia  nisi  ipsa  historia.  Luc. 
i,  31  :  Ecce  concipies,  et  paries  fi/ium; 
significatum  Ezech,  xliv,  2  :  Porta  ha&c 
c/ausa  erit.,  et  non  aperietur;  et  vir  tion 
transibit  per  eam.,  quoniarh  Dominus 
Deus  Israc/  ingressus  cst  per  eam.  Secun- 
do  quaiitum  ad  humauitatera  :  Butyrum 
et  me/  comedct :  ad  litterara,  cibos  viri- 
les,  quia  ab  infantia  ad  raodura  aUorum 
se  habiiit.  Sap.  vii,  3  :  Et  ego  natus  ac- 
ccpi  communem  serem.,  et  in  simi/iter  fac- 
tam  decidi  terram,  et  primam  vocem  si- 


*  Al.  :  <t  Q08. 


^  Al.  :  «  coucipiet,  in  partu.  » 


CAPFT  VII 


J2\ 


milem  omnihus  emisi  plorans.  Vcl  a  par- 
te  ad  totum,  socuudum  rcffulas  Tyfouii. 
Per  hos  euim  omuos  liiimauos  cihos  in- 
toUigit.  Ut  scial .  L't  couseculivum  ost, 
quia  talibus  vescens  adliuc  pucr  sciat  re- 
probarctnahim,  siue  «ixperimeulo,  et  rli- 
gere  boyium  ^iiwii  cousilio,  perfectam  lia- 
bens  omnem  scientiam.  Hoc  promiserat 
diabolus,  sed  nou  solvit,  (leu.  iii  :  setl 
Deus  gratis  dedit.  Sap.  vii,  17  :  Ipse 
enim  mihi  dedit  horum  (ju;p  s^int  scien- 
tiam  veram,  ut  sciam  dispositionem  or- 
bis  terrarum,  et  virtutem  elementorum. 
Vel  ut  est  causale  :  (Jt  sciat,  idest  ut  os- 
tendat  se  scire,  quia  per  cibos  perductus 
est  ad  perfectam  a^tatis  quantitalom, 
qua  osteudit  se  scire,  Augustiuus  super 
illud  Caut.  IV,  11  ;  Mcl  et  lac  suh  linr/ua 
tua^  dicil,  quod  siguiiicat  per  butyrum 
liumanitatem,  quod  de  terra?  nutrimento 
venit;  per  mel  divinitatem,  «iiiod  de  rore 
cceli  coUigitur.  Habuit  tamou  nafuram  si- 
ne  corrupfione,  sicut  butyruin  slue  casco  ; 
et  portavit  consolatioiuun  sine  judii'io, 
quasi  mel  sine  aculeo.  Uernardus  :  «  l^le- 
git  puer  nosternoviter  concipi,  «juianafn- 
ram  nostra^  carnis  accepit  sino  corrup- 
tione.  »  Similiter  apis  mel  n«djis  attulif, 
non  miscens  aculeum.  N(ni  eniin  venil  ut 
judicet  mundum,  sed  ut  salcelur  niundus 
per  ipsum  :  Joan.  iii,  17.  l"-t  sic  est  «'ti;im 
«■ausale.  Kt  hoc  est  signum  «le  d«!orsum 
ex  parte  virginis  parientis,  «'f  «lesuisiim 
ex  parte  Dei  nascentis.  [*s.  i.x.xxiv,  l.'{  : 
Dominus  dabit  beni(piitafcm,  d  lcrra  n»s- 
Ira  dabit  fructum  suum.  T«!iti<»  |>«tiiifwr 
signi  a«la[)tafio  :  Quia  anle^juani  sriaf, 
idest  anfe(|uam  uascciulo  sci«Mitiaui  «-1«!^- 
tam  assumaf.  Tcrra^  Samaria'  «'I  Syria*  : 
IV  \\i''Q.  xvi  et  xvu  :  Adducct  Dnmiuus 
super  te.  Ilic  [)«tuit  (•(immiualioiicm  ('«tn- 
tra  non  credentes  si,L;uuiu  :  cf  priunt  os- 
leiidit  poMia;  gravital«Mn  ;  s«u'uud«)  |)(iMia! 
«trdincm,  ibi,  J'Jt  crii  in  die  i//a,  silii/a/nl 
Doniinus  musciv;  iii  f«Mlia  p«rna'  cirec- 
lum,  ibi,  Et  crit  in  dic  ii/a,  nulricl  lunnit 
vaccatn  boum.  Ostcudif  aiifcin  giavila- 
tem  ex  prcecipientis  auclorifafc  :  .Kiidu- 
ccl  Dmninus.,  «|ui  p(tt(Mis  csf.  I.\i»d.  xvi, 
,'{  :  Dominus  otnnipolcD^  nnuicu  cjus.  Kx 
poMia'  uuiv«M'salilale  :  Supcr  ic,    p(M'  Ti'- 


glalhplialasar,    ci  sujjer  poiiu/um   tuum, 
ef  super  domum  patris  fui,  quantum  ad 
posleros  tuos,  per  lilios  tyrannos  ex  pra;- 
ceilenlium  comparatione.  Dirs,  tam  ma- 
li ;    «!t    (licuntiir    mali    propter    culpam. 
Matth.  VI,  .'{4  :  Stt//icit  dici  maiitia  sua. 
Eph.    V,    16  :  liediniente.i   tempus,    (jno- 
niam  dies  tna/i  siint  l*ropt<'r  p(i'uam  :  Qui 
tvni  vetierutiladiebus  sparafi(ntU  lijibraim 
a  .luda  ;  III   Heg.    xn  :  Eretjuentis  potes- 
talcm  :  (Jum  rcfje  Asstjrioritm,  Nabucho- 
(hmosor,    «juia   regnum     (,hal«kr«jrum  et 
Assyrioruin    sub    ipso    uuuin    fiiit.   ct  a 
principio  iinum  fueiat.  Assyrii  enim  de 
Chaldaeis  egressi  snnt  :  licii.  x.  Jer.  xxv, 
9    :    Assumatn   Aabitchodottosor    s('rvutti 
tneum  etc.  Et  erif.    Hic  ponif  iKEna*  mo- 
diim  et   or«linem  :    et  ponit   tria.  Priino 
hosllum    convocatiouem.   Sibi/abit,  idest 
inspirabit,  tnuscw,    idest     regi    .'Egypti, 
qui   occidit  Josiam  :  iv  Reg.  xxi  i,  ii  :  el 
comparaliir    mii.sca'    propter     immundi- 
tiain  id«)lorum,  el  hixuria',  «pia.'  vigel  in 
yKgy[)to  ;    in    exfrettio    f/uminum,    «juia 
eliain  dc  ulfimis  parlibus  .E,iry[)fi,  et  api, 
scilicel  Chahhcis  el    Assyriis,  «jui   ab  aii- 
teriori  habebanl    mei    defonsionis,   et  a 
posleriori  a«'uleiim  [)'!rs«'«Milionis.   Siipra 
V  :  Sibi/abif  ad  cttiti  t/c  /inibus  terra'.  Se- 
cuiulo    hosliiiin    multitudiiiem  :    Et   ve- 
nicnf,  cl  rcipticsrcnt  onincs  iu  tnrrentibus 
va//iuiu ;  <\n\\\  in   vallibiis    «onsueverunl 
currere  aqna',  [tro[)ler  c«iinin«>dum  a«iua- 
riiin.   ///    cavernis,    pr«)[)tcr  muuitionem, 
/"//  fritclefis,    [>r«>[)lcr   ligna.  ///    universLs 
funtniinibus,    [>ro[>l«'r '    loia     domorum. 
Infraviii  :   Ef  eril  e.rlcnsio   alaruin   rjus 
iniji/cns    /alilitdinciii    fcrr.r  tu.v.    Tcrtio 
«'a[>livati(>ucm  :///  ////•  /////  radet  Dotninns 
iii  novu(u/a,  idi'sl  per  r«>gcin,  in  liis,  idosl 
I)cr  b«is,  s«ilic«l  .\s.^yi ios.  Novacula  acu- 
ta,  Ai'    (|ua   K/«!cli.   \,  I  :  Siiine  tibi  yla- 
i/itiin   arulunt   radentein   /ji/os^   rt    ass»' 
inriis  citin  adi/itrcs  jtrr  caput  tuiiin.  ('«- 
jnit  rc.L;«'in.  pcdrs  aili!i«'cs,  barbain    mili- 
t«'s  (|ui  siiiii    ad  «irnalum  regis  :  4  iii^g. 
ult.  Su[)ra  iii.  Oinnrin  viriim  hellatorein^ 
judicrin  rt  jnojihctaiH.  Vel  loi|ui(ur  eou« 
tra  .Egy|tlios,  «jui  eranl  a«ljul«»res.  In  his^ 
idcsl     Egy[)liis,  roW///7/i'.  Ezocli.  .\xix, 
ll>  :   /•//  dirijiirl  sjndia  rjiis,  H  orit   inrr- 


'  .VI.  uiiiilliliir  :  «  iiroptcr.  » 
XV 111 


t  Al.  :  u  oumlut:aui.  » 


u\ 


722 


IN  ISAIW. 


V 


ces  c.Trrritiii  cjns,  ct  npcri  jirn  qtio  scrci- 
vit  aitvcrsiis  coni.  Et  rrit  iii  dir  illa,  ini- 
trirt honin  vncciitn  Ixniin.  Ilic  poiiit  pdMiffi 
cirocliim,  vrl  si^nimii  (losli-iiclionis.  Pri- 
mo  iii  aiiiinaliiiin  paiieilale  :  Vaccam 
houm,  et  duns  ovcs,  proptor  paiioa  aiii- 
nialia.  Supra  v  :  Etdesertn  in  uhcrtatcm 
versa  advcihv  comedent.  Sccundo  o.\  vic- 
tualinm  paroitato  :  liutt/rum  rt  mc/,  [)rop- 
ter  iiiopiam  panis.  Tliron.  Qtii  vescrhan- 
tur  voliiptiiosc,  intcriertnit  iit  viis.  Torlio 
ex  paucitate  liominuni .  Primo  in  vilita- 
te '  possessionuin  :  Oninis  locus  uhi  fiie- 
rint  mille  vitcs.  .ler.  xxxn,  lio  :  Eme 
agrum  argento.,  et  adhihe  tcstcs,  curn  iirhs 
data  sit  in  manus  Chahheortim.  Prov. 
XXIV,  Per  agrtun  hominis  pigri  transivi 
et  per  vincani  viri  stulti  - ;  ct  ecce  tottim 
rcpleverant  tirticse.,  et  opcruerant '  super- 
ficicm  ejus  spinx.  In  raultitudine  latro- 
num  :  Cum  sagittis  et  arcu,  scilicet  cum 
*  fugietis,  ingrodientiir.  Infra  xxiv  :  For- 
niido,  et  /ovea,  ct  laijurus  stiper  te,  ct  sti- 
per  habitatorcs  trrrie.  Tortio  in  pavore 
hostiiim,  quia  colent  moiites,  et  dimit- 
tent  plana  :  Et  omnes  montes.  Jer  xlix, 
13  :  £■/  omnrs  civitates  ejus  erunt  in  soli- 
tudines.  Et  iufra  xlix  :  Apprehendere  ni- 
tej'is  altitudinem  collis. 

Notandum  super  illo  vcrbo,  Vocahitur 
nonien  ejus  Emmanuel,  idesl  nobisoum 
Deus,  quod,  Chrislus  est  nobiscum  multi- 


plicile:'.  l^iinio  taiujuam  fialer,  pcr  uatu- 
Ydi  consortiiim.  Caiil.  viii,  I  ;  ()///s  inihi 
det  te  fratrcni  meum  sugcnlrm  uhera 
niatris  tnr.v,  tit  invcniam  tc  foris,  ct  de- 
osculrr  trl  Seciiudo  tanquam  sponsus, 
per  amoris  vinculum.  Joaii.  xiv,  23  :  Si 
(jiiis  diligit  mr,  srrmoneni  meum  serva- 
hit.  Tortio  tamjuam  paslor,  per  maler- 
na;  cousolatioiiis  solatium.  Apoc.  iii,  20  : 
Eccr  cgo  sto  ail  ostitim  et  ptilso.  Si  ijuis 
audierit  voccni  mcain,  ct  apcrucrit  ja- 
ntiani,  intraho  ad  illiim,  ct  camaho  cum 
illo.  Quarto  tanquam  saivator,  pcr  de- 
fensionis  auxilium.  Jer.  xxx  :  Tu  ergo  ne 
timeas.,  serviis  metis  Jacob,  ait  Dominus, 
nec  jjaveas  hrael,  quia  ccce  rgo  salvabo 
te  de  terra  longinqtta.  Quiuto  tantiuam 
ductor,  per  oporis  exomphim.  Kxod. 
XXXII,  12  :  Dominus  solus  diix  ejus 
fuit. 

Nolaiidum  super  illo  verbo,  Ecce  virgo^  -U_ 
quod  dicilur,  Ecce  propler  eminentiam 
siugularoin  :  quia  supra  mulieres  prop- 
ter  virgiuitatom  :  unde  dicit^  Ecce  virgo. 
Secundo  supra  virgines  propter  fecun- 
ditatem  :  unde  dicit,  Concipiet.  Tertio 
supra  Angelos  omiies  propter  fructus  di- 
gnitatem  :  unde  dicit  :  Pariet  filium. 
Hebr.  ii,  16  :  Nunquam  Angclos  apj)re- 
Iiendit,  sed  semen  Ahrahee  apjirrhrn- 
dit. 


CAPUT    OGTAVUM 


1.  Et  di.xit  Dominus  ad  iup  :  Suuie  tibi  iiijrum 
grandeui,  et  scriho  in  eo  styli)  houiiuis  :  Velociter 
spolia  delrahe,  cito  predare.  Et  adhihui  mihi  lestes 
fideles,  Lriaui  sacerdntem.  el  Zaciiariam  filinm 
Barachije.  Et  ac  essi  ad  iintplK-lissam.  et  cou(c|)it, 
et  peperit  lilium.  Et  dixit  Domiuus  ad  me  :  Voca 
nomen  ejus  Accelera,  spolia  detrahe  festina  prae- 
dari. 

2.  Ouia  antequam  sciat  puer  vocare  patrem  suum 
et  matr(Mu  suam,  auferetur  fortitudo  Damasci,  et 
spoiia  Sama  ia;  coraui  rcge  Assyrioruui.  Et  adjecit 
Dominus  loqui  ad  me  adhuc,  diccns  :  Pro  eo  quod 
abjecit  populus  iste  aquas  Siloe,  qua;  vadunt  cum 
silenlio,  et  assumpsit  magis  Hasin,  ct  filium  Itome- 
liae ;  propter  hoc   ecce    Dominus  adducet  super  eos 


aquas  fliiminis  fortes  et  multas,  regeni  Assyriorum. 
ct  omnem  gloriam  cjus.  Et  asceudet  super  omnes 
rivos  cjus.  tt  fUiet  super  universas  ripas  cjus,  et 
ihit  per  Judam  iuuudans  ct  transiens  usque  ad 
colliim  vcniet.  Et  erit  extcusio  alarum  ejus  implens 
latitudiucui  tcrriE  tuae,  o  Emmanuel. 

3.  Congregamini  populi,  et  vincimini,  et  audite 
univors.e  procul  terra;.  Confortaniini.  et  vincimini; 
iiiite  consilium,  ef  dissipahitur  ;  loquimiui  vcrlium, 
et  uon  fiel  .•  quia  nohiscum  Dcns.  HiBC  enim  ait 
Dominus  ad  mc  :  siciit  in  mauu  forti  erudivit  me, 
ue  irem  in  via  populi  hujns,  dicens  :  Non  dicatis, 
ConJMiMtio.  Oiiiuia  cnim  qn;c  loquilur  populus  iste, 
coujnialio  cst.  El  timorem  cjus  ne  timeatis,  ncque 
paveatis.  Dominum  e.xercituum  ipsum   sanctificale  ; 


*  Al.  :  «  utilitate.  » 

■  Al.  omittitnr  :  «  stulti.  » 


3  Al. 
*  Al. 


:  «  apparueraut.  » 
omittitur  :  «  eum.  » 


I 


CAPIIT  VIII, 


723 


ipse  pavor  vester,  el  ipse  terror  vester  ;  et  erit 
vobis  in  sanctilicalionem  ;  in  lapidem  autem  ofTfn- 
sionis,  et  in  petr.im  scandali  fiuabus  domibus 
Israel,  et  in  laqueiun,  et  in  niinam  liabilaMlibus 
Jerusaleui.  Kt  oiremieut  ex  eis  pluriuii,  el  cadent, 
et  conterentur,  et  irretionlur,  et  capienlur.  Liga 
testimonium,  signa  legem  in  di^scipulis  meis.  K.\[>ec- 
tabo  Dominum,  ipii  abscondil  faciem  suain  a  domo 
Jacob,  et  lu^eslolaliDr  ••um.  Vj-ac.  egi),  et  pufri  mei, 
quos  dedit  mihi  Uominus  iu  pi^num,  ct  in  porlen- 
tum  Israel,  a  Domino  exeniliiuni,  ipii  liabilat  in 
monte  Siou. 

4.  Et  cum  (lixorint  ad  vos  :  Qufciite  a  pylboni- 
bus,  et  a  divinis,  fjui  slridf-nt  iu  incantationibiis 
suis;  aumquid  nou  popiilus  a  Domiuo  suo  requiret 
visionem  pro  vivis  ac  morluis;'  Ad  legem  luagis,  et 
ad  tfstimoniimi.  Oiiod  si  non  dixeriiit  jiixta  ver- 
bum  hoc,  non  erit  eis  m:itulina  Inx.  Kt  trausibit 
per  eam,  et  corruet,  et  esuriet,  et  cum  csuricrit, 
irascctur,  et  maledicet  regi  suo  et  Deo  suo.  Et  sus- 
piciet  sursiim,  et  nfl  terram  iriliiebilur ;  et  fcce 
tribulatio  et  teaebra;,  et  dissolutio,  et  augustia,  et 
caligo  persequens  ;  el  iidu  poterit  avolare  de  aii- 
gustia  sua. 


1.  Ilic  preedicit  (lostructionein  docem 
tribuum,  in(|uantum  perlinet  ad  eorum 
pcenam,  (]u;e  facta  est  per  Assyrios.  Pri- 
mo  per  Teglatliplialasar,  regnante  IMia- 
cee,  captivantem '  duas  tribns  et  dimi- 
diam,  quai  erat  trans  Jordanem,  et  [iluri- 
mos  dc  tribu  Zabnlon  et  iNcpblali  :  iv 
Reg.  -W  :  [loslmochiin  per  Salnianasar  in 
caplivitateni  redncentem  rcsidnas  :  iv 
Reg.  xviii.  IIujus  aulem  tribnlationis 
etiam  dua3  tribus  fnerunt  parlicii^es, 
quia  a  Teglatbpbalasar  aidicti  sunl,  ul 
dicitur  ii  Paral.  .xxviii,  et  a  Sennarlici  ib, 
sicut  dicitur  iufra  xxxvi.  i\on  tanicn  oni- 
nirio  subjugata;.  Kt  dividilur  in  partcs 
duas.  In  prima  pra'dicit  Iribulalionem  ; 
in  sccuiida  modum  ipsins  et  ordincin, 
cap.  i.\  :  Priino  tcnij^orr  allrvuita  cst  trr- 
ra  Zabulon^  rl  lcrra  iSephtali.  IIoc  an 
tcm  capituliini  dividilnr  in  trcs  pailcs. 
In  priina  coinininalur  decem  tribnbns 
Assyriorum  dcslructioncm ;  in  secunda 
pra^dicit  iu  lioc  duaruni  tribniiin  atHic- 
tionem,  ibi,  El  iliit  prr  Jtnlani  innn- 
(lans,  et  transirns  nst/ttr  nd  colluni  rmict ; 
iii  lertia  confortal  cos  \iv\-  riilnrain  libo- 
ratioiuMii,  ibi,  Coni/rri//nn//ii  jiojn/li.  (lir- 
ca  priinnin  diio  faril.  l'riino  [toiiit  [)a>iia' 
pra-liguiationcin  ;  in  scci.mla,  sif^iii  ox- 
pressioncm,  ibi,  Qitia  a//trtjuiin/  sc/at 
p/irr  uocare  jnitrcni  s/i///i/.  Iloc  aiitcni 
signi^fi,  .liulau  ad  liltcram  o.\[)oiiiiiil  ilc 


filio  Isai.o,  [lor  ciijiis  riomoii  Dominus  si- 
gnidcaro  volobat  doi-om  tribunm  dostruc- 
tioiKMU.  El  secuudiini  lioc,  signum  tri- 
plicitor  contirmat.  Primo  scripto  secun- 
do,  t(»stimonio.  ibi,  Et  f/dl/ih/ii  mihi  tes- 
tcs  fitlrlrs;  tortio,  ipso  facto,  ibi,  lit  acces- 
sit  tid  pro/il/rtissfini.  flirca  iirimiim  tria 
ponit  :  scilicet  iii  quo  scribondnm.  Li- 
hratn  t/ra-idem.  j\d  litloram  onim,  gran- 
doin,  ad  siguillcaiidum  magnitudinem 
tribnlaliouis  Jer.  xxxvi,  2  •.Tolle  Vfilumen 
lihri,  et  scrihrs  in  eo  omnia  fjax  locutm 
s/f/n  tihi  advrrstts  Isrficl  rt  J/tdani.  Se- 
cuiido  (juo  scribondnm,  .St/lo  hominis, 
idost  plaiio,  iit  intelligi  possit,  et  ut  scri- 
ptnm  manoat.  Ibibac.  ii,  2  iScrihe  visum, 
et  crjilana  eum  sujirr  tnh//las,  ut  percur- 
rai  fj/ii  lcfjerit  e/tni.  Tertio  tiuid  scriben- 
dum,  iiomon  scilicot  vastaturi,  signiti- 
cans  futnram  dostnictioncm  in  brovi.  Ve- 
Inritcr  sjjolifi  dctrahc,  cito  jirxdarc.  ILoc 
verba  possiint  esse  Domini  ad  prophe- 
tam  :  ot  sic  sumuntur  matorialitor  ;  vel 
ad  hostes;  et  sic  signilicativo.  Iiifra  x  Et 
contrti  j)ojnili/m  furoris  mri  mfindfibo  illi 
ut  fiufrrfit  sjiolifi,  ct  iliriflftt  j)r,rdam.  Et 
fnlhihni.  Ilic  conlinnatur  signiim  tosti- 
moiiio.  Trstrs  f/drlrs.  Uoiit.  XIX,  1*)  :  In 
firr  d/uirum  vrl  trium  stct  omnc  verhum. 
Et  accessi  ad  projihctissam.  Hic  conllr- 
niiiliir  f.icto  :  quia  aliiiiiaiulo  prophetae 
annuntiiibanl  liitnnim  vorbo.  aliquando 
antcni  ipso  facto.  siciit  infra  xx  :  \  adcy 
et  stdrr  Sf/ir//in  dc  lumhis  titis,  ct  calcca- 
mci/tti  tita  tollr  dr  j)rtlihus  titis  :  ot  focit 
sic,  vadons  niidus,  ot  discalceatus.  l'nde 
intoUigitur  ad  liltoram  (]iiod  nccossil  nd 
uxorom  sn;iin.  rndo  duo  |>onuiitur  :  pri- 
mo  piiori  gonoralio,  /•.,'/  acccssi ;  .sociindo 
gonorati  vocatio,  \'octi  nomcn  cjits  Arcf^ 
Irrn,  qiiasi  fcstina  i\<\  faciomiiim.  Ihtra- 
hc  sjiolifi,  ut  su[MM.  Vol  sociimlum  aliam 
litfcrfim,  priino  vorbo,  scilicol,  Acce/ertt^ 
sjiolifi  ttctrahc.  Kt  hoc  tvst  molius.  (jiiia 
socnndiiin  lioc,  noii  ost  pliis  (|iiam  ftiorit 
iii  scri|>to. 

C.onli  i  hnc  qniilain  iniilti(dicitor  ol»ji- 
ciiiiit  i|iiod  iioii  [los.^il  ail  littcram  iiitolli- 
gi.  Prinio.  i[iiia  ciim  [laiica  sint  ([im> 
sciibi  [ii'a'ci|iiiiiitiir.  iioii  oportobat  li- 
biuin  c.ssi<  grandom.  Sociiiido,  (|iiiu  nou 


•  Al.  :  «  ot  captivuule.  » 


721 


IN  ISAIAM. 


osl    prohaliilt^    qinxl    proplicta    honosliis 

homo   IosIps   ndiliixorit    f)iiaiitIo    accossit 

ad  iixorcm  siiam.  Toi  lio.  (piia  Urias  fccit 

nltaro  idolonim  ad    simililiidiiiom   allaris 

Hamasoi  iti  ttMii|do  Dtimini  iiiitlc  iioii  fiiit 

litlclis  tcslis.  (Jiiarlo,  i|nia  Z;i(  liarias  iiini 

oral  tuijc  vi\iis,  iiiiia  Zachaiias  liliiis  .lo- 

Jatla'  fiioral  loiifj:»  antt;  iiitiM-foctiis  a  .loas 

repros  .Iiida  :  ii  Paralip.    xxiv.    Aliiis  dici- 

tiir  Zacliarias  (jiii  fiiit  iiiiiis  di;  dnodocim 

propliolis,  ol    fiiit    longc   post,  iii  roditii 

popnii  do  caplivitato,  sicnt  palot  Zuch.  I 

ot  por  Itilnin  :  ertio  iion   potnit   oum  ad- 

hihorc   in  leslcm.    Kt  pra^terea  rcmanet 

similis  ohjoctio    sicnt    primo,    (juia  ipse 

pncr  fiiil  nnto  mortem  Phacee  :  ergo,  ut 

snpra  prohitum  cst,  hahchal  iu  captionc 

Samari;o  ad  miuns    19   auuos  :  crgo  fal- 

snm  est  !iiiod  dicilur  •.AnkujiKun  sciat ro- 

carc  palrcni    et   inatrcm   suam.  Kt  idco 

volnut  (piod  intollig-atur  tantum  do  Chris- 

to,  sicul    cl    primnm   sig-iium ;  ut  per  li- 

brum  graudom  siguificetnr  sacra   Scrip- 

tiira,  dc  (jua  hahctnr    Raruch  iv,  I  :  Hic 

est  liber  mandntorum  l)ei,  ct  lex  qucV  est 

ifi  ceternam.  Pcr  stiltiiii  hominis,  inodus 

prophetia^,  ut  non  omnihus  ustiiictjuaque 

pateat,   scd    tautum    ratiouahilihus,    qui 

ex  figuris  [lossuul   si.qnilicata  ooncipere. 

Osca»  xii,  10  :  Ef/o  visioncm  multiplicavi 

in  ann    '''■'*%  ^^  ''^  *  m^^fn^bus  prophffnrum  assimi- 

lalus  s7(m.    Vclocitcr  spolia  dctrahc.,  uo- 

meu  Christi,  idest  circnmlocutio  nominis, 

(piod   ost  .Icsus   salvator,  per  hoc   quod 

dctraxit  spolia,  idesl  peccatores,  a  potcs- 

tato  diaboli,  (;t    prjodatus   esl  infcriium  : 

de  quo  iufra  liii  :  Idco  dispcrtiam  ei  plu- 

rimos,    cf    fortium    dicidct    spolia.    Pcr 

iriani,  (jui  intorprctatiir  lux  Domiiii,  si- 

gnillcatur   lox,  Prov.  vi,  23  :  Quia  man- 

datum  lur.rna   est.   ct  lc.r  lu.r.   Per  Za- 

chariam.  t|ui  iulorpiolatiir  mcmoria  Do- 

miui.  /'ilium  /iarachi.v,  (jni  intorprctnlur 

benciiictio  Domiiii,   sigiiilicatiir    prophc- 

tia  :    (jnia   [)i'o|iliota^    por    htuicdictioucm 

divini    muiifiis,    coguiliouom'  (liviuam 

aco(  poriiiil.  Kt  iii,  scilicet  lcx  ct   pro|jhc- 

ta»,  sunt  to.^tcs  incarualionis  (ihrisli.  Lnc. 

iilt.  44  :  Xecesse  est  implcri  omnia  qusc 

scripla  sunt  in  lege  Mot/si  et  jjrophctis  et 

psalmis  dc  mc.  1'ropholissa  aiitem,  beata 

'  Al.  :  (I  coguitiouein.  » 


Virgo  cst,  (|ua'  prophotavit  di((Mis  :  Ma- 
f/ni/icat  anima  mea  Dominu>/t  :  Kin-.  IG  : 
ad  (jnam  accossit  per  jtropholicam  intcl- 
ligoutiam,  ot  per  fldem.  Vd  projihctissa 
diritfir  S|)iritiis  sauctiis,  (|ui  (^st  iuiuci- 
j)ium  omuis  prophotia'.  II  Pct.  i,  21  : 
i\on  enim  voluntafe  humana  allatn  est 
aliquando  prophetia ;  f>ed  S/tiritu  sancto 
iuspirati  locuti  simt  sancti  Dei  homines. 
Apud  Ilcbne.os  enirn  esl  feminiiii  gene- 
ris,  scilicet,  Ruab^  et  secnuilnm  hoc 
concc/jit.,  idcst  conciperc  fccil.  Quod  cnim 
in  ca  natum  est,  de  Spiritu  sancto  est  : 
Matth.  I,  20  :  Voca  nomcn  ejus,  scilicet 
.Icsus,  idest  pramuntia  nomcn  ejus.  sicut 
supra.  Haec  aiitem  expositio  non  est  tan- 
tae  auctoritatis.  sicut  superior,  qua?  fuit 
supra  VII,  de  alio  signo,  quia  magis  ex- 
torta  cst,  et  cx  Scriptiiris  uou  hahct  auc- 
toritatem,  sicut  ^  illa  Matlh.  i.  Nam  qui- 
(lam  dicuut  uon  esse  iucouveuicns,  si 
hoc  intelligatur  ad  litteram ;  ita  tamen 
([iiod  piicr  istc  sit  figiira  Christi  :  sicut 
etiam  supra  dictum  csl  in  (juadam  (ilossa 
vii  cap.  super  iilud  :  Ecce  virgo  conrjpiet 
et  pariet  filium. 

Uude  potest  responderi  ad  objcctiones 
prius  factas,  Et  diccudnm  ad  pri- 
mum.  quod  libcr  fuit  graudis,  uon  ad 
ncccssitatcm  scriptura;,  sed  ad  signifi- 
caiidum  niamiiludinem  trLbnlatiotiis.  Ad 
sccuiidum  (liceudum,  quod  potest  intel- 
ligi,  (juod  teslcs  fucrunt  adhibili  ad  scri- 
pturam,  sicut  tit  in  privilcgiis,  et  non  ad 
accessnm  ad  uxorem.  Et  eliam  si  ad  hoc 
fuissent  adducti,  nou  esset  magis  contra 
houcstatem,  ut  videtar,  quam  factiim  de 
foruicatioue  Osea3  I,  quod  tamen  ad  lilte- 
ram  |)lurcs  c\pouuut.  Ad  terlium  dicen- 
dum,  (|uod  dicitur  lidclis  propter  aucto- 
ritatcm  sacerdotii  et  non  propter  bonita- 
tem  vit«  ;  vel  quia  fidc  dignus  habeba- 
tur  a  roge.  Ad  quartum  dicendum,  quod 
istc  Zacharias  neuter  illorum  fuit.  Con- 
suolum  cnim  cral  apud  IIohra'Os,  siciit 
ctiam  -ipud  multos,  quod  pueris  impo- 
nanliir  iiomiua  dc  cognatione  illa  :  sicut 
dicitur  Luc.  I  de  Joanne :  Quia  nemo  est 
in  co(/natione  tua  qui  vocetur  hoc  nomi- 
ne.  Et  sic  iste  poluit  esse  dc  progenie 
illius,  qui  prius  interfectus  fuerat  :  vel 

2  Al.  :  «  Eva.  »  —  3  Al.  :  «  sic.  » 


J 


C.VPUT  VIII. 


72:; 


etiam  coiisuetiulo  est  apud  Hcibra^^js,  ut 
dicit  flieronyinus,  quod  freijuenter  ulan- 
tur  propriis  pro  rommuuiljus ;  sicut  llds- 
tia,  qua'  est  civilas  munila,  uliiiitur  Ire- 
quenter  pro  qualibct  civitale  miiuilu.  Kt 
sic,  quia  ille  Zacliarias  iuit  lidelis  pro- 
plieta,  et  iu  mag-ua  fama  populi,  vocalur 
iste,  ([ui  lorle  similitcr  erat  lide  dif^nius 
populo  loci  illius.  Ad  quiutiim  diceudum, 
quod  non  est  similis  ol)j(!clio  :  (|uia  quod 
supra  di(;lnm  cst,  oporlet  iiitelligerc  dv. 
destructione  soJum,  propler  lioc  (luod 
dixit  cap.  vii.  iJcrclitKjitflur.  S(!d  lioc  po- 
test  intelligi  de  pcrsecutioiio  facta  pcrTe- 
glatliplialasar,  qui  deslruxit  Damascum, 
II  Reg.  XVI,  et  spoliavit  regniim  Sama- 
ria>.  IV  Ueg.  xv  Unde  signauler  dicit  : 
Auferdur  fortitudo  Drnnasci,  ct  spolia 
Samarix.  Kt  lioc  fuit  satis  de  propiu- 
quo, 
y^  Notanduui  super  illo  verbo,  Lihrinn 
^(jrandcin,  quodsacra  pagiiia  dicilur  liber 
primo  ^'randis  quantum  ad  grande  coii- 
tentuiu.  Fr(iV,  viii,  G  :  Aaditc  mc,  quo- 
niam  dc  rchus  mafjnis  locutura  sum,  ef 
apericntur  labia  mca.,  at  rc.cta  privjUccnt. 
Secuiido  siguatur  quantum  ad  visiim. 
Infra  xxix  :  VA  erit  vohis  cisio  omuiaru, 
sicut  rcrha  libro  siguali.  Terlio  iiivolutiis 
proptcr  nniltipli(em  sensiim.  Kzecli.  11, 
9  :  Et  vidi,  ct  ecce  manas  missa  <ul  nic^ 
iu  fjaa  erat  involutus  libcr.  Quarlo  aina- 
ru5-  [)roi)tcr  laboris  studiiim.  Apocalyp. 
X,  10  :  Et  accepi  lihram  dc  mauu  A/uje- 
li,  et  devoravi  eum,  et  crat  iu  ore  mco 
tanqaam  mel  dulcc,  cl  cam.  devorasscm 
eum,  amaricatas  cst  venter  meas.  Pro- 
igilnnt  V(?rb.  VI II,  M  -.Qai niauc  ciijilarcrint '  a<l 
mc,  iniwuicnt  7uc.{)u\u[{)  dulcis  (|uautiim 
ad  aMcctiiiu  '.  Kz(!cli.  iii,  I  :  Conwi/i'  co 
ia/ncn  illad :  et  cmncdi  illiul.^  ct  fiulinn 
est  in  irrc  mfo  quasi  uwl  dulrc.Svx\o  vo- 
lans  (iiiantum  ad  iiitcllrclnm.  /acli.  \\  2  : 
Vidi,  <'l  <-ccc  volamcu  vahnis.  .lob  xxxi.v, 
27  :  Nunujuid  ad  lincccptum  tutnn  ele- 
vabitur  aqitiltr,  cf  in  <ir<lais  ponct  uiiluui 
suinn  ?  Scptimo  vivilicaiis  i|iiaiiluui  ud 
fructiim.  Kcdi.  xxiv,  \V1  :  /l.cc  nninia 
libcr  citic,  <'t  tcstamcntinu  Altissimi,  <t 
atjnitio  ccritatis.  IMoverb.  viii,  ."i."»  :  (,)ai 
me  invcnerit,  invenict  vitaiu. 


2.  Ilic  ponitiir  signi  expo?itio  :  el  se- 
ciiudiim  littcialem  expositionem  jam  [la- 
l(;l  ;  secunduuj  aliain  veio,  Autetptain 
sciat.,  scientia  creata  patrem.,  putativum. 
.Ios('[)b,  vcl  I)eiim,  auferelur  fortitado 
DauKisci,  et  spulia  S<nnari,v.  Seciindum 
ha-c  polest  cliam  referri  ad  captivilaltiu 
Samaria',  Et  (uljecil.  Ilic  describitur  ip- 
siim  deslruclioiiis  lactiim  :  et  circa  hoc 
tria  facit,  Priino  pouit  punieiidoruni  cul- 
pam ;  sccundo  puuifutiuni  poteutiam, 
ibi,  Eccc  atldacet  Dotniniis  siiper  cfis 
aqittri  /linninis  /orfcs  ct  mttltas  ;  tertio 
ponit  ipsam  po-nam,  ibi,  Ef  a.-iccnilct  su- 
pcriuinics.  Dicit  ei'go  primo,  71/  tulj<.'cit. 
1'rimo  signum  datum,  Atptas  Siloe.  Siloe 
cst  (iiiidam  foiis  (|ui  iiascitiir  ad  [icdiis 
inoniis  Sion,  cujus  aqna*  per  horas  ebiil- 
liunt,  ct  planc  vadiiul  :  uiide  sisjruillcant 
rcgcs  ,luda,  (jui  (iuand«)(iiie  boni  et  po- 
tcntcs,  (iiiainlo(|U(i  mali  el  imbccilles 
fucitint,  cl  tamcn  legitime  et  quiete  re- 
guaNcrtml  cumparatione  rcgiim  Israel, 
(]ui  (luiuc^  cogebanl  populum  ad  ido- 
la: 

Si  d  videliir  (;uod  lioc  ikui  sit  cis  im- 
[)ula:i(luni  [uo  cid[)a,  (luia  lioc  Domini 
voloitate  factum  cst,  siciit  ilicitur  III 
Kc,^;:ni  xu  :  .1  me  factitm  est  verhu/n 
lioc. 

Kl  diccndiim,  (]uo(l  Doininus  juste  vo- 
lnit  (piod  r(\Ljcs  .Iiida  |iaterenti!r  hor 
dauiiiiiui.  j)ro|)lt'r  cul[)iim  Salomouis,  do 
(|uo  lil  Ibgiiui  XI  i,  Scd  illi  mali.'  et 
[)ro[iler  sujierbiani  conlis  hoc  fecermil, 
(|uia  p.olcbanl  darc  cousueta  Iribiita,  si- 
cnl  l"Hiliir  III  l»e.L;um  xii.  Vcl  alilcr.  .l^- 
j<'cif  /iifjutlus  iste,  idesl  coiiteui|>scruiit, 
ct  inrsccnli  snnt,  sei|U(!ules  lualiliaiii 
ihioium  rcpiiin.  Kl  ha-c  videtur  esse  iu- 
(cnt  1,  [)er  id  i|uod  H«M|iiilur,  Et  tissui/ip- 
sil  .utiijis  Jlasi/t,  ct  /iliiim  liomvliit ; 
propfcr  hoc  ecce  Do/niniis  adtlucet  suprr 
cos  tiqiias  /laininis  /iwtcs.  II ic  descril)iliir 
liostiitni  [lotcnlin.  Kt  |)riino  |)ttnitiir  iiie- 
lajibora  i|uaiitnui  ad  (|Uiitiior  :  sciijcet 
(jiiaiituiii  ad  di\iniim  aii\iliuin,  Errr  Ihi- 
//liniis  adtlitcct :  i|uantum  ad  in)(H*tuiii, 
.\qui's  /liiniini^i  ;  i|uantum  ad  roluir.  Fur- 
tcs  :  t|uantiim  atl  uunit  rum,  /:V  /nu/tits. 
Secuiido  exptuiil     metapiioram  :    Hc</nn 


'  Al.  :  "  i'IV<'iluiii. 


720 


I.N   ISAIAM. 


Assi/rioruju,  rt  omurm  f/lnrinm  fjns,  i«l(>sl 
oxr(M'<Mluin  (\jns.  .Icrciu.  vi  :  /scrr  /jo/m- 
ius  vruirt  tlr  trrra  ftt/ui/«mis,  rt  f/cns  tiifi- 
fjna  Cfmsurf/rt.  (\lftssfi  dicit,  (juod  intel- 
ligit  do  ScnnjnMiorib. 

Scd  contra  :  (juia  ips(3  ndu  vastavil 
Samariam,  sed  Salmanasar,  sicut  dicitur 
VI  llofi:inn  xvii. 

A(l  lioc  (liciint  (prKlain.  (|uod  idom  di- 
cilur  Salmanasar  ot  Sonacliorili.  Sod  patot 
hoc  esse  falsum  per  id  (luod  dicitur  Tob. 
I,  (|uod  mortuo  Salmanasar,  rofrnavit 
Senachcrib  niius  ojus  pro  eo.  Kt  ideo  di- 
cendiim,  quod  rcgnante  Salmanasar  jam 
sene,  filius  ojus  erat  in  oxorcilu  ;  et  ideo 
idem  exercitus  est  utriiis(iuo.  Unde  lo- 
quitur  de  tota  illa  vaslationo  qua;  facta 
est  per  illos  reges  Assyriorum,  quasi  de 
uno  persocutore,  propter  unitatem  regni, 
Et  ascendit.  Hic  ponit  ipsam  po^nam,  et 
servat  metaplioram,  quia  a(]ua'  abundan- 
tes  altiores  sunt.  Unde  dicit  :  Ascendet 
sitpcr  omnes  rivos,  idest  principes,  et  sii- 
per  ripas,  idest '  terras.  Ezech.  xxxviii, 
18  :  Ascendet  indignatio  mea  in  furore 
meo.,  et  in  zelo  meo.  Et  ibit  per  Judam. 
Hic  tribulationem  poiiit  redundantcm  in 
duas  tribus.  Kt  primo  ponit  tribulationis 
redundantiam  :  Et  ihit,  scilicet  aquarum 
impetus,  per  Judam,  idest  por  torram 
JudaesB,  inundans  :  servat  metaphoram  : 
quando  enim  abundant  aquaR,  emitlunt 
undas  extra  alveum  suum  in  agros  vici- 
nos.  Et  dicit,  ibit,  (|uia  non  habcbunt 
perfectum  dominium.  .lor.  xlvii,  Ecce 
*ascetidunt^Qi(ee'  descendcuf  ab  aquilone.,  et  erunt 
quasi  torrens  inundans,  et  o/ierient  ter- 
ram  et  plenitudinem  ejus,  u?'bes,  et  habi- 
tatores  ejus.  Secundo  persecutionis  abun- 
dantiam  :  Et  transiens  usque  dd  collum 
veniet :  loquitur  metaphorice,  quasi  di- 
ceret  :  In  tanta  abundantia  rodundabunt 
quod  si  aliijuis  vellct  aquas  transirc,  ve- 
nirent  sibi  usque  ad  collum,  et  fere  sub- 
mergeretur  in  eis  ;  ^  in  quo  significatur 
quod  fucrint  prope  captivitatcm,  sicut  in- 
fra.  XXXVI,  Ezech.  penultimo,  2  :  Et  ecce 
aquae  redtfudantes  a  latere  dextro.  Tertio 
exorcitus  copiam  :  Et  erit  extensio  ala- 
ru?nejus,  idost  priucipum  ejiis,  implens, 

'  Al.  :  «  et.  » 

«  Al.  :  «  et   veuireul  sibi   usque   ad   coUuui   fere 
submergeretur  iu  eis.  » 


pra'  muHitiidino,  latituflinem  terrx  tuse, 
idcst  .liida-a»,  ti  Etntnauitfl,  Christo  qui 
(1(!  iVA  nasci  vonisti.  Misit  cniin  principes 
suos  Somiacberib  ad  capi(!ndam  Jerusa- 
lom  ;  infra  xxxvi.  3  :  l)e  his  alis'  Ezech. 
XVII,  Aquila  f/ranflis  maf/narttm  alfirttm., 
lont/o  membrorum  ductit,  /tlena  /Aumis  et 
varietfite,  venit  atl  Libanitm,  et  tulit  me- 
dullfim  cedri^  et  summitatcm  frtmdiitm 
ejits;  et  transportavit  eam  in  terram 
(Jhfinaan,  in  urbe  netjotiatfjritm  posuit 
illam . 

3.  Quia  dixerat,  quod  persecutio  Assy- 
riorum  ali^iuo  modo  rediindaret  iu  duas 
tribus  :  hic  confortat  oos^  quia  illa  perse- 
ciitione  non  sunt  fiiialitor  captivandi, 
nec  etiam  a  docom  tribiibus  ot  Syris  sub- 
jugandi.  Et  dividitur  in  partos  duas.  In 
prima  ponit  divinam  conlortationem ; 
in  socunda  removet  divinorum  commu- 
nicationem,  ibi,  Et  cum  dixerint  ad  vos, 
Quserite  a  pythotiibus,  et  a  divinis.  etc. 
Circa  prirr.um  duo  ponit.  Primo  ponit 
irrisionom  :sccundo  hostis  inslructionem 
ibi,  Hxc  enim  ait  Dominus.  Circa  primum 
duo  facit.  Primo  ponitur  irrisio  vel  iiisul- 
tatio ;  secundo  irrisionis  ratio,  ibi,  Quia 
nobiscum  Deus.  Irridet  aulom  pugnan- 
tium  oxercitiim,  sapicntum  consilium,  et 
dominoriim  prseceplum.  His  enim  tribus 
bella  prosporantur.  Exercitus  autem  tri- 
bus  invaloscit  :  scilicet  multitudine;  ot 
qnantum  ad  hoc  dicit  :  0  pojjuli  Syria'  et 
Samaria?  congregamini,  ut  sitis  multi,  et 
vincimini,  Domino  contra  vos  pugnante 
l)or  quoscumque  suos  ministros,  Et  non 
solum  vos,  sed  audite  hoc  idem  imiver- 
sse  terrae.  Et  est  sarcasmos,  idest  quae- 
dam  sjDecies  tropi,  quai  dicitur  esse  qua;- 
dam  plena  od|o  atqjue  hostilis  irrisio. 
Joel.  iii,  H  :  Erumpite  et  venite  omnes 
qcntes  de  circuitu,  et  comjregamini :  ibi 
occumbere  faciet  Dominus  robustos  tuos. 
Secundo  invalescit  in  pugnantium  forti- 
tudine  corporis  et  animi  :  et  quantum 
ad  hod  dicit,  Confortamini.  Joel.  iii,  10  : 
Jjifirmus  dicat,  quia  fortis  ego  sum.  Ter- 
lio  invalescit  iu  munitione  armorum'. 
Accingite  vos :  quod  portiiict  proprio  ad 
gladios,  sed  iiiae  transumilur  ad   omnia 


'  Al.  :  «  aliis.  » 

*  Al.  :  «  armoruQi  in  muuitioue.  » 


CAPUT  VIII. 


727 


arma,  I  Mach.  iii,  38  :  Accingimiiii,  et 
estote  filii  potentes.  et  estoteparati  rnane 
ut  pitfjnetis  adversiis  nationes  has,  qax 
convenerunt  disperdere  nos  cl  sancta  nos- 
tra.  Quantiim  ad  consilinm  :  inite  consi- 
appre-  lium  et  dissipuhitur.  Jol).  v,  13  :  Qni' 
comprehendit  sapientes  in  astntia  eornm, 
et  consilia  pravorum  dissipat.  Piovcrb. 
XXI,  30  :  Non  est  sajjientia,  non  cst  prn- 
dentia,  non  est  consilinrn  contra  Domi- 
7mm.  0"y'ifiim  ad  pra*roptiim  domino- 
rum  do  tiis  (jua3  post  consilium  cliguii- 
tur  :  Loqnimini  verbnm.^  et  non  ftet.  Su- 
pra.  VII  :  Vonamus  refjem  in  medio  ejns. 
Regcm  oiiim  quem  eligebaiit  aniiiiutia- 
bant  plcl)i,  ut  dicit  Hjcronymus.  Hatio- 
nem  pouit,  interpritando  nomen  Emma- 
nuel,  Quia  nobiscum  Deus.  Rom.  viii, 
3\  :  Si  Deus pro  nobis,  rjnis  contro  nos? 
Jer.  XV,  20  :  El  bellabunt  adversutn  te, 
et  n(m  jirxvalebunt  :  rjuia  e«jo  tecum 
suni,  nt  salvem  te^  et  ernam  te  :  dicit 
Dominns.  Hxc  enim  ait  Dominus  Ad  me. 
Hic  poniliir  popnli  iiistriiclio  ;  et  [irlmo 
docct  fiuid  non  timendiim,  sccuiido  quid 
tiniciiduin,  ibi,  Dominus  e.rercitnnm  ip- 
sum  sancti/irate.  Prima  dividilur  in  diias 
partes  :  scilicet  in  doclrina^  probationcm, 
et  iii  i[)sius  traditioncm,  ibi,  Non  diratis. 
Conjuratio.  Probat  aiitcm  nou  essc  ti- 
meiidos  hostes,  duplicitcr  Primo  pcr  Do- 
mini  pra-ccptum  :  uiidc  dicit,  Ita  vincc- 
miiii,  o  hostcs.  Enim,  idcst  (juiii,  lixc, 
qua'  dic.ta  &\n\\,ait  Doyninns  ad  me ;  et 
id(!0  110  limeatis.  Num.  .wiii,  19  :  Non 
est  D(us  fjnasi  homo  nt  tnent/atur,  iwc 
ut  filius  homitiis  nt  mufrtur.  Socundo  suo 
e.xemplo  ait  :  Dif  it  Dotninns  atl  me,  di- 
ccns  ad  vos  ([ua-  siMjiioiitiir  ad  onidicn- 
dum  yas^Sifut  frndirit  nn\  ido.sl  iio  iini- 
tarcr  oos  iii  malitia  sua  ;  ct  Ikc  ///  innun 
forti,  idosl  in  Iribiilaliinit'.  \rl  iioii  so- 
luni  (Idcciis  quid  racioiiduin,  sod  cliam 
daiis  gialiani  virtiilis  ad  cnnqdfiidum. 
Throii.  I,  13  :  De  v.nclso  niisil  iipimi  i/i 
ossibns  )/ieis,  et  rrndirif  nie.  Nc  dirnfis, 
Coiijnriifio.  Ilic  poiiiliir  ipsa  doctriiia. 
Priino  [irohibot  liinoris  voilMim  :  Nnn  di- 
catis.,  Conjitratio,  diiaruin  ^ontiiim, 
quasi,  iiniiis  tiinonda  osl  :  Oniiiin  rnini 
fjttiv  loijnitur  pojnilns  tsfc,  conjuralio  est. 


contra  me.  Undc  si  mc  sociant  vobis  in 
coiijuratione,  scntifMil  me  vobis  socium 
in  defensione.  Exod.  xvi,  8  :  Non  contra 
itf)S  est  tnurmur  vesfrutn.,  sed  crmtra. 
Denm.  Infra.  l  :  Stetnus  simul.  Quis*  est 
aflvcrsariits  meus?  Acccdat  arl  me.  Se- 
cuiidn  prohibot  passionis  motum  :  Et  ti- 
miretn  ejtts  tic  timueritis  Timor  et  pavor 
(lidcrunt  sccundum  magis  et  minus  :  ti- 
mor  oiiiin  facit  motum  cordis  secundiira 
systolom,  sed  pavor  qiiasi  immobilitat 
cor.  Psalm.  xxvi,  3  :.SV  consistant  adver- 
snm  tne  castra,  non  titnebit  cor  meutti. 
Dominnm  exercitnutn  ipsutti  satirtiftcate. 
Ilic  instruit  eos  quoniodo  timendus  sit  : 
el  primo  ponit  logom  ;  secundo  legis  ab- 
sconsionem,  ibi,  Signa  lerjem  iti  discipu- 
lis  nieis.  Circa  primum  tiia  facit.  Primo 
pouit  lcgis  [)ra'C('plum ;  sccundo  obe- 
difiitiiim  friicliiin,  ibi,  Et  erit  vobis  iii 
sanctificatifmem  :  tortio  poenam  rcbel- 
liiim,  ibi,  ///  lajtiflem  autem  offensionis. 
Pia^cc[)iiim  aiitcm  ost  iit  Deus  honore- 
liir  :  Sanrlifrate  Ditninnm  ejercitnutn., 
in  vobis  ipsis,  cl  is  sancfitate  serviatis 
ei  :  Ijise  pavor  vester-,  inquautiim  domi- 
niis.  Ps.  cxi  :  lientits  vir  fjiti  timet  Doini- 
ni  tii : ipse  terror,  iii([uanlum  iillor.  Matth. 
X,  28  :  Nolite  fimere  eos  fjui  occidunt 
corpns,  anitnam  antetn  noti  jwssunt  occi- 
flrre :  sed  jtntius  timctf  eutii  tjui  potest 
fiiiimatn  ef  rnrjius  iii  iplivniiam  jierdere. 
IIoc  o.Nponil  INIiiis  dc  (ihristo  1  Pct.  ni, 
li  :  Titiuneni  aufetti  eoritm  tie  fimueritis 
ff  111)11  rinitnrbemini.  l!tiam  vidotiir  iu- 
tontio  [tro[)li('la'  proptcr  t\i  ([ua'  so([uun- 
tiir.  » 

.\ota  siipci  illo  vcrbo,  Siriif  in  tnanu  ,' 
ffrri  entdivif  n.r,  i[iiod  ost  manus  diviiia 
liiltlc.\.  1'iiino  csl  maniis  dixiiia'  [)ot«Mi- 
li.c;  ct  lia'c  csl  lri[»lc.\.  Primo  croantis. 
.!(  Ii.  X,  8  :  Mnniis  tu,r  fccerunl  mc  rt 
plnstnfiveritni  nif  :  socundo  continontis  : 
Psal.  xciv,  i  :  ///  iiinint  tita,  Dnmiiic, 
iinnes  fines  frrr.T  ;  tcrtio  |)rologontis  :  in- 
fia  xi.i.x  :  ///  iitnbra  inanits  sii.r  /nnfcxit 
iiif.  Socnnda  mainis  osl  nnuins  juslitia» ; 
cl  ista  ciit  lri|»lox.  1'rima  tangonlis  ad 
[trob.iiidiiin.  .lob  xix,  21  :  .\fanus  Domini 
fffii/if  inc  :  socunda  llagcllaiilis.  ad  pnr- 
gniidum.    II    Mach     vi.  21»  :  Nam    si   m 


'  Al    :  «'  <l>ii<t    » 


>  Al.  :  o  viilotiir.  » 


728 


I.N   IS.MA.M 
ciis    hoininiim      sp   r.r/i 


manus 


fnwsniti  trni/>orc  a  sn/t/iii 
rri/iinr;  srd  nninits  Onini/iotrntis  nrr  n- 
rns,  )ur  defiinrtns   r/fnijinin  :  l<-rlia   «.p" 
nrimonlis  .iil  (•tiiiikMnuainlnin  :  llfbr.  x, 
31  :    Uorrriulnni  rst  inridrrr   in    mnnns 
Dei   viventis.   Torlia    uianus    rst    nianns 
misorii-ordia'  :  ol  ista  ost   triple.K.  Prinia 
sananlis.  Jolt  v,  18  :  J/)sr  vnlnrrnt,  rt  nir- 
dvtnr  :  prrcntit,  rt  ninniis  rjiis  sanalnint ; 
seounila  paseontis  :  Psal.  xciv,  7  :  Popit- 
lus  rjus,  et  m-rs  '  pnsciici'  rjns  ;  torlia  oo- 
ronanlis.  Sap.   v,  27  :  Accipicnt  reijniim 
diecoris  es  diadema  speciei  de  inanii  Do- 


II  ic 


inini. 

Et  erit  vobis  in  sanctificationrm. 
ponit  obciliontium  friu-lum  in  sanctiUca- 
tiononi  :  Sanctos  faciani  vos.  Lev.  xxn, 
9  :  Efjo  Domitws,  (jni  sanctifico.  Jn  la/n- 
deni.  Ponit  robellium  impodiontium  pce- 
nam,  snb  nK^tapbora  vialornm  :  ol  pn- 
ponit    occasionem;    sccundo   po^nae 


mo 


eis 


liciirrit    dr    forrn,    incidel    in   la- 
ijnrnni.  Jit  in   rninani,    i\\un\   osl   magis 
(inam  casus  simplox.  Lnc   ii,  'i4  :  Ecce 
liic  positns  cst  in  riiitiam.  Kt   qnia  occa- 
si(>iu«s  (inando(|nc  ali(inis  dovitat,  ct  non 
incnrrit;  idoo   lioc   rcmovet,  et  oslondit 
poMiw    porccptionem,  et  dicit,  Et  offrn- 
dent,  coiitra    id    (luod  dixit,  Offrnsiotiis, 
pcr  inlidolitalom ;  contra  scandalum  vo- 
ro  radrnt,  a  dignitale  rogni.  Mattli.  viii, 
1 2  :  J'ilii  autem  regni  ejicientur  in  tene- 
bras   exteriores.    Coiiterentur.,     quantum 
ad  ruinam  pnMia*,  famis  ot  j^dadii.  Matlli. 
XXI,  4't  :  Qiii  ceciderit  super  lapidem  is- 
tum,  confringetttr.  Siiper  ijuem  vero  ceci- 
dcril.,  conteret  eitm.  Ouantum  ad  laqueum 
dicit,    Jrretientur,    funibus    peccatorum, 
et  perplcxitatum,  quai'  quia  non  rumpcn- 
tur,    capientur.,    a    Romanis'.    Prov.   v, 
22  :   ^''iinibus  /)eccatoritm  suoritm    cons- 
trincjitur.  Litja  tcstimonium.,  idest  invol- 
ve  prophotiam  de  Christo  obscuritate,  ne 
videaift  Jndaei,  (inia  indigni   sunt.  Signa 
leyem.  Signare  ■  duo  signiiicat.  Quando- 
qne   clauderc   sub   sigillo  ;  et  sic^  dicit  : 
Signa  legem.,  vetcrem  sub  figuris,  Jn  dis- 
cipulis  meis,   idest   qiiousqne     discipuli 
mei  aperiant   prwdicando  por  mundum. 
Dan.  XII,  4  :  Claude   scrmones,   et  signa 
librum  usque  ad  tempus  stalutum.  Vel  in 
discipulis    meis,    absconde,    Quandoque 
significat  expressionem   figura^,   Psalm. 
IV,  7  :  Signatum  est  super-nos  liimen  vul- 
tus  tui,  Domine.  Et  sic   signa  in  anima 
disci/julis  mcis.  Secundo  absconditi^  ex- 
pectationem,  Expectabo.  Michaeco  vii,  7  : 
Ego  autem  ad  Domimtm  aspiciam  :  ex- 


perceptionem,  ibi,  Kt  offendent  cx 
/durimi.  Occasionein  antem  ponit  pri- 
mo  quantum  ad  populum ;  sccundo 
quantum  ad  principes,  ibi,  In  laqueum 
et  in  ruinam  habitantibtis  Jerusalem.  Pri- 
mum  ponil  sub  inetaphora  hipidis  exis- 
tentis  in  via,  qui  duplicilor  impedil  via- 
torcm  :  scilicot  per  pedis  la^sionom,  el 
per  casus  occasionem  :  et  similiter  Chris- 
tus  fuit  incrodulis  ex  JiulBeis  occasio  Iffi- 

sionis  et  casus,   non  ox   cnlpa  sua,  sed 

illorum.  fiicit  crgo  :  Erit  ditabus  domi- 

bus  Israel,  idost  infidelibus  de  decem  et 

duabus  tribubus;   vel  scribis  et    phari- 

sa3is,  in  lapidem  offensionis,  quanlum  ad 

hosuram.    Uoman.  ix,    32  ;    Offenderunt  ,        ^       . 

enim  in  la/ndrm  offensionis.  Et  in  pe-     pectabo    Dommum    salvatorem    meum 


tram  scandali,  in  (iiia  pes  impingit  ad 
casum.  Scandakim  grspce,  hatine  pedis 
impactio  l7i^)r.'i,  23  :  Nos  autem  prxdi- 
canim  Christum  crucif.rum,  Judseis  qui^ 
dem  .srandaluin,  gcnfibus  autem  stulti- 
tiam.  VA  qnia  principos  magis  Christo 
restiterunt,  ideo  quantum  ad  eos  aggra- 
vat.  Et  crit  habitantibits  .Jerusalem,  quie 
crat  urbs  principum,  in  laqueum,  sicut 
animaha  oapiuntur  laqneo ;  et  hoc  est 
gravius  quam  oirensio.  Infra  xxiv  :  Qui 


Expectati    repra?sentationem,   Ecce  ego, 
scilicet  Christus,  et  piteii  mei,  .\postoli, 
quos  dcdit  mihi  Domintts  :  Joan.  xvii,  6  : 
Titi  erant,  et  mihi  eos  dcdisti;  in  signum, 
idest  ut   faciant   signa,  et  in  portentum, 
nimirum  qiiod  sua  magnitudine  porten- 
dit ;  et  hoc  fiet  a  Domi?io  qui  habitat,  per 
cultum,  vcl  p(n'  fidem,  in  Sion,  Ecclesia, 
Zach,  iTi,  8  :  Aitdi,  Jesu  sacerdos  magne. 
tu  et  amici  tui,  qui  habitanl  coram  te, 
cjiiia  portentes"  sutit.  Quidam  exponunt 


'  Al.  :  •)  irreiientur  el  fuuibus  peccatoruHi  el 
porploxilafum  «lUiP  noii  rimipentur.  capientn.  a 
Il(iuiiUii!=.  » 


^  Al.  :  <<  lif^are.  «)  —  ^  AI.  :  « 

•  Al.  :    <  ahscoudi.  •■ 

*  Al.  :  «  potonfe^.  » 


MCUt. 


CAPTJT 

hoc  do  Isaia.  Et  piieri^  propheta',  sfcnti- 
dum  lioc.  Inrra  20  ;  Siciit  amhiihivit  scr- 
vus  meus  Isaias  TiiKhis  ct  discalccatiis, 
trium  aniionim  signnm  et  portontiim 
erit  snpor  iE^^^yptnm  ct  siipijr  yEtliiopiam. 
Qnidam  do  (iliis  Isaiu',  El  piien. 

4.  Hic  removct  divinornm  commniiica- 
tionem  ;  et  circa  lioc  tria  facit.  Primo  po- 
iiitnr  falsa  commnnicatio  ;  Et  nmi  dixe- 
rint,  hostcs  vcstii  :  Quwritc  a  j/i/thoiiihus, 
qni  vobis  pra*dicnnt  mala,  ct  nobis  liona. 
Python  llciiraicc  os  abyssi.  Kt  dicit  llic- 
ronymns,  qnod  diciintnr  ah  Apoliinc  py- 
thio,  qnia  hoc  genns  arlis  magica;  inve- 
nit,  per  qnod  vidcntnr  mortni  snscifari, 
et  de  fntnris  aliiina  pra^diccre  :  siciit  lc- 
gitur  1  Rcg.  xxviii.  Habanns  dicit,  qiiod 
est  nomcn  maligni  spiritiis.  Itcm  Hicro- 
nym"^  dicit,  qnod  dicitiir  Pytiion  qni  lia- 
bet  diaboliim  in  vcntrc.  Et  a  dirinis,  ([iiia 
sihi  actnm  Dci  vindicant  in  pra'dictione 
futurornm,  et  praecipue  quantnm  ad  cnl- 
tum  falsornm  dcornm.  Qiii  strident^  qnasi 
insani.  III  Heg.  xviu,  28  :  Clamabant 
voce  maf/na,  et  incidehant  sc  jiixta  ritum 
smim  ciiltris  et  lanceolis,  donec  perjun- 
derentiir  sanfjnine.  Dcut.  xvui,  10  ct  11  : 
Non  sit  maie/icus,  nec  i}ico7itator,  ncc  f/ui 
pytliones  comnlat,  nec  divijws,  rt  i/iuv- 
rat  a  mortuis  veritatem.  Omnia  enim  hxc 
ahominatur  Dominus.  Sccnndo  docctnr 
rcsponsio.  Nunu/uid  nott  /jij/hi/us  a  Dd 
mino  suo  rcf/uiret  cisionrm  pro  rivis  ac 
mortiiis  ?  Vel  vivis  et  mfrrtuis,  idcst  loco 
deornm  vcstrornm,  (pii  sniit  simnlaliis 
hominnm  ct  mortnornm  etvivornm.  Vcl 
qna'rimns  visioncm  pro  vivis  ct  mortnis, 
sicul  cl  vos,  scilicct  a  diis  vcstris,  (|ni 
sunt  similcs  mortnis.  .{d  /ri/rm  mai/is, 
quae  proliibct  lalia,  vcl  qiia'  docct  (piod 
est  expcctandnni  (rstimoiiiiim,  Scriplnra'. 
Terlio  ponit  inobcdicnlinni  coniminatio- 
ncm  :  Qiiod  si  imn  di.rvrint.  Kl  facit  liia. 
Primo  comminalnr  piciiam  ;  sccnndo   in 


VIII. 


72".> 


po^na  impalicntiam  ; '  ihi,  Et  rum  r.surie- 
rit ;  tertio  dcspcrationis  Iristitiam.  Et 
sus/jiciet\  Dicit  ergo  primo  :  Quful si non 
diserint  juxta  hoc  verhum.,  respondcntes 
scilicct,  facicmns'  (|nod  non  erit  ris  ma- 
tiilina  liij ,  idcst  Cbri.^tns  tenebras  pel- 
lcns.  Joan.  i,  9  :  Erat  lux  vera,  f/uw  il- 
/uminat  omnrm  hominrm  vrnientem  in 
hunc  tnundum.  Et  trnnsihif  per  eam.  con- 
grcgalioncm,  ad  alios,  non  manens  in 
cis  :  infra  i.viii  :  Ercr  adsum  :  f/uin  mi- 
srricors  siim  fJominiis  Drus  tuus  :  et  cor- 
rue(  in  daninalioiicm,  et  rsuriet  verbiim 
Dci.  Amos  vni,  II  :  Ecce  ego  mittam  fa- 
mem  in  terram,  Jion  famen  pnnis,  nec  si- 
tini  fff/iia;;  srd  tiudiendi  vrrhum  Dei.  Vel 
liix  consolationis  :  Et  rorruet.,  in  damna- 
tioiicm  :  snpra  ni  :  lliiit  Jrrusa/vm,  rt 
Jiida  concidit  ;  rt  rsiirirt ^  panc  ;  rt  cum 
rsurieri(,  pcr  impaticiitiam  (jnantnm  ad 
iram  cordis  irasretur.  P^alni.  i.viii,  16  : 
«S7  non  furrint  saturati.,  murmurahunf, 
Qiiantnni  ad  blaspbcmiam  oris,  Et  malc- 
dicrt.  Apoc.  xvi,  I  1  :  Et  h/as//hrmave- 
runt  Drum  cir/i  /ira'  do/ori/nis  ef  vulneri- 
hus  ;  et  /lon  njrrunt  /Jtrnitcnfiam  ex  o/tr- 
rihus  suis.  Et  sus/nciet  sursum.  Ilic  ponit 
despcrationis  tristitiain  :  ct  ()rimo  cxiiec- 
tationcm  anxiin  :  Susci/iwt  sursum,  de 
cado  (increns  anxilinm,  rt  ad  terram  in- 
tiirhilur.,  ad  anxilinm  d(»  tcrra.  Snpra  v  : 
Asjiii  irt  in  terra.,  rt  ri  cr  trnr/n\r  Irihu/a- 
tio/iis.  Sccniido  iminincntia  [tcricnli  :  Ef 
rccr  trihu/atio,  pra'visa,  et  tenrhra\  (juan- 
tnm  ad  coiisiliiiin  rcsist(;ndi  ;  dissolufio^ 
contia  conforlalioncm  ;  rt  amjustia, 
([naiilnm  ad  [)cr|dcxilalcin  ;  rt  ca/n/o /icr- 
srtfiicns,  (|nantiiiii  ad  [)crsccnlioncni. 
Tcilio  libcralioiiis  inqiossibilitatcm  ad  si- 
niiiitudincin  avis  caiita'.  El  nim  /nttrrit 
andtirr  dr  anijuslia  sua.  V.  contrario  est 
dcjiistis.  P>ii!in.  (\\m.  7  :  l.aijueus  con- 
Iritus  rst,  rt  nos  liherali  sumus. 


<  .\1.  :  ((  |iiilifiilituii. 


*  Al.  :  ••  V"'l  fufirinii!».  <• 


IM) 


|\   ISAIAM. 


C  \  l>UT    ^  O^  U  M 


1.  l'riiuo  touipore  allcvinla  cst  ti-rra  Zalmloii  cl 
tcrra  Nt'|.litali,  fl  iiovissiiin'  afz^rraviita  esl  via  ma- 
ris  traiis  Jorilam>m  llalilia'  jiciilinm.  Populiis  iiiii 
nuihulabal  iu  teuebris,  vidit  iuccm  uiasiiam  :  habi- 
laulibus  iu  rojjiouc  uuibra*  mortis.  lux  oria  cst  cis. 
Miillililicasti  ^icutciu  ;  iiou  maffuiticasli  la'litiaui. 
Ltt>tabuutur  coraiu  tc  sii  iit  iiiii  la'laulur  iii  lucsse, 
sicut  cxultaut  victorcs  cajila  iiiaHla,  (|uauilo  tlivi- 
iluut  spolia.  Jii}?uiu  euiui  oneris  ejus  ct  virgam 
buiiicri  cjus  ct  scciitriuu  cxartoris  cjus  supcrasti, 
sicut  iu  tlie  Matliau.  (Jiiia  omuis  violeula  pr.cdatio 
ciiiu  tiimultu.  ct  vcslimeutuui  uiixtuiu  sauguiue 
iM-il  iu  couibustioueui,  et  cibus  iguis.  Parvulus 
puiiu  ualus  cst  nobis,  ct  filius  datus  cst  nobis  ;  et 
factus  csl  priucipatus  snpcr  hiimcrnm  cjns  ;  et  vo- 
cabitur  nomeu  cjus  Admirabilis,  t:ousiliariiis,  Deus 
fortis,  Pater  futuri  sieculi,  Princeps  pacis.  Mnltipli- 
cabitur  ejus  impciiiim  :  cl  pacis  iiou  cril  [liuis.  Su- 
per  David  ct  snpcr  rcguum  cjus  scdcbit,  ut  conlir- 
uicl  illud,  ct  corroboret  iu  judicio  et  juslilia, 
amoilo,  ct  usque  in  senipiteruum.  Zelus  Douiini 
cxcrcitnum  faciet  hoc. 

2.  Vcrbnni  misit    Dominis    iu  Jacob,  et  cci-idit  in 
Israel.  Et   sciet   oiuui»   populns   Ephraiin,  cl    babi- 
tanles  Sauiariam  iu  supcrbia  et  magnitndinc  cordis 
diccntes  :  Latcres  ceciderunt;  sed  quadris  lapidibus 
ffidilicabimns ;  sycomoros  succiderunt    sed    cedros 
immutabimus.   Et  elcvabit   Dominns    hostcs   llasin 
super  eum  ;  el  iuimicos   t>jns   in   lumultnin  vcrtet; 
Syriam   ab   orieufe,  et   Phihsfiii^i   ab   occidente,  et 
devorabuut  Israd  toto  orc.  In  omnibus  iiis  uou  est 
aversus  furor  cjus.  sed  adhiic  niamis  cjus  cxlcnta. 
El  populus  non  est  reversus  ad  percutieutem  sc,  et 
Dominum  exercituum  non  inquisicrunt.  Et   disper- 
det  Dominns  ab   Israel  caput  ct  cautlam,  incurvan- 
tem  cf  depravantcm  dic  uua.  I.oiiga'vns  cf   lionora- 
bilis  ipse  est  caput,  et  propheta  doccus  mendacium 
ipse  est  cauda.  Et  eruut  qui   beatilicant  populum 
istum  seduceutcs.  et  qiii  bcaliflcautnr   priecipifati. 
Proptcr  hoc  snper  adolcscentulis   cjns   nou  l.Tfabi- 
tur  Dominus,  ct  pupillorum  ejus    ct  viduarum  nou 
miserebitur.  Quia  omnis  hypocrifa  e?l  cl  nequam  ; 
et  universnm  os  locutum  est  stulfiliam.  In  omuibus 
his  non  est  avcrsus   fnror   ejus  ;  scd   adhnc  nianus 
ejus  exfeula.  Succensa  csl  euim  quasi  iiinis    impie- 
las,  veprem  et  spiuam   vorabit.  Et   succeusa  est  in 
deusitate  saltus,  et   convolvelur   in  supcrbia  fgmi. 
In  ira  Domini   exercitnum   coutnrbafa  est  terra,  et 
erit  populus  quasi   esca   iguis.  Vir   fratri   siio  nou 
parcet,  et   decliuabit  ad   dextcram,  ct   esnriet  :  et 
comedet  ad   sinistram.  et  non   saturabitur.  Unus- 
quisque    carncin     brachii     sui     vorabit    Manasses 
Ephraim,  ct  Ephraiui  .Muuasseu,  ct  simul   ipsi  con- 
tra  Jiidani.  In  omnilms   his   nou  est  avcrsus  furor 
ejus ;  sed  adhuc  manus  ejus  extenta. 

i.  Ilio  ponit  (leslrucfionis  modiim  ct 
oidiiiem  :  cl  primo  secundum  divcrsita- 
tem  punitorum  ;   secundo  secundum  di- 


versilatcm  puuiarum  ;  ihi,  Vrrhuni  misit 
Domimis  in  Jacob.  Prima  in  trcs,  secun- 
dum  tres  pcrsecutiones  factas  ab  Assyriis 
in  tcrram  promissionis.  l'rimo  enim  Te- 
glatliplialasar,  rcgiuintc  IMiacec  in  Sama- 
ria,    captivavit  duas    tribus   ct  diinidiam 
qua^  erat  ultru  Jordanem,  respoctu  Jeru- 
salem,    et  de  Irilm  Zahulon  et  Ncplitali, 
qu«  erant  citra  Jordancm,  tantum  quod 
posset    aujuiparari     dimidiae    tribui.    Et 
(luantum  ad  hoc   dicit  :  Primo   tempore, 
idcst    tcmporc   primae    captivitatis,  terra 
Zabulon.,  et  terra   Nej)thali  alleriata  est, 
idcst  minorata   habitatoribus   suis ;  quod 
forte  remanentibus  uon  fuit  mnltiim  gva- 
ve,  quia  remanserunt  cis  phires  posses- 
siones.  Et  dc  hoc  dicitiir  IV  Keg,  iv.  Se- 
cundo  vcnit  Salmanasar  nono  annoOscai, 
et  caplivavit  residuos  ex  dcccm  tribubus, 
qni   erant   citra  Jordancm   rcspectu  Ju- 
daesH  ;  et  quantum  ad    hoc  dicit  :  Novis- 
simo,  idest  in  ultima  captivitate  gcncrali 
decem  Iribuum,  via  maris^    idest  regio 
qua '  itur  ad  mare  Geuesareth,  Galilspae., 
idest,  qua»  est  in  (laliKca,  geiitium,  quaB 
est  trans   JordaiKjm,    rcspecfu    Assyiio- 
rum,  quamvis  citra  respectu  Jiidwsp,  a(/- 
f/ra  vata,  idest  gravi  pondere  tribulatio- 
uis  pressa.   Est   autem    duplex   GaHla?a. 
Una  in  tribu  Zabulon,  alia  in  tribu  Ncph- 
tah,    vicina   Tyriis  ;   et  dicilur   gentium 
ista,  vcl  propfer  muUas  geiitcs  qua*  liabi- 
tabant  ibi,   vcl  proptcr  dominium,  quia 
dederat  eam  Salomon  regi  Tyri ;  IV  Rcg. 
xvir.Tertio  venit  Scnnacherib.et  civitates 
Juda   cepit,    et  Jcrusalem   obsedit,  sicut 
dicitur  IV  Rcgum  xix.  Et   dc  ista  fertia 
persecutione  loquiturhic  propheta  dicens, 
Populus ;   ct   promittit   Jiidicis   sahitcm. 
Uudc  duo   farit.  Primo   promitfit   sahitis 
gratiam  ;  secundo  assignat  causam,    ibi, 
Zelus  Domini  e.xercituum  faciet  hoc.  Circa 
primum  tria  facit.  Primo  promittit  salu- 
tem  ;  secundo  prosequifur  salvatiouis  or- 


>  AI.  :  n  per  quam.  » 


CAPUT  IX. 


731 


dinem,  ibi,  Multiplicasti  «/evtem  ;  t«!rtio 
describit  ipsum  salvcitorem,  ibi,  Parvrihis 
enim  natus  est  nobis.  Promittit  autcm  cis 
salutem  contra  duo  ;  contra  pcrjjlcxita- 
tcm  ;  et  quantum  ad  hoc  dicit  :  Pojjidus, 
Judaeaj,  qui  ainhuluhut,  idest  procedobat 
in  negotiis  suis,  in  tencbris,  dubietatis, 
vidit  liicem  ma(jnam^  dicm  cons(tlationis: 
et  contra  pa-nae  gravitatcm  :  Uubitunti- 
bns  in  regionn  umbrx  mortis,  idcst  Ju- 
daeae,  qun'  propter  gravcm  [>crsecutioncm 
erat  similitudo  mortis,  lux  ortu  est  ris, 
divinae  consolationis.  Infra  lx  :  Surge, 
illiimitiare.,  Jcrusalem,  qnia  venit  lumcn 
tuum,  et  gloria  Domini  supcr  te  orta  est. 
Multiplicasti  gentem,  hic  ponit  salvatio- 
nis  proccssum  ct  ordincm  ;  et  quantnm 
ad  hoc  dicit,  Mulliplicasti  (/c)ttc)n,  in 
excrcilu  Sennaclicrib,  et  )U)n  )nag)ujicasti 
eis  IsRtitiam  ut  impleroit  c/uod  proposuc- 

Consilium'^'^^^^-  ^^^^-  ^S  ^ '^  •*  Co)isilia  pravoru))i 
(lissipat.  Secundo  liostium  spoliationcm  : 
quod  fuit  quando  '  illis  interfcctis  ab  An- 
gelo,  sicut  dicitur  infra  xxxvi,  po[)ulus 
egressus  est  ad  colligcnda  eorum  spo- 
lia  :  undc  comparatur  messoribus  et  vic- 
toribus.  Lsetabu)itur.  Infra  xxxv  :  Gau- 
dium  et  Ixtitiam  obtinebioit,  ct  fugict  ah 
eis  dolor  ct  gonitus.  Tertio  servitutis  li- 
berationcm.  Tyrarini  enim  oncrant  praR- 
ccptis  ;  ct  quaiitMni  ad  hoc  dicit,  .///^/im 
c)ii))\(me)'is  cju'i,  scilic«d  Scnnachci  ib(|uod 
dcposuit  :  atdignnl  poMiis  :  ct  (iiianliim 
ad  hoc  dicit,  I'Jt  virgam  hu))icri  cjus, 
idest  qiia  humeros  verberabat  :  spoliant 
rebus  ;  et  idco  dicit,  Sccptru))i  ciactoris 
ej)(s.  Infr.  14  :  Qiiomodo  ccssavit  cxac- 
tor,  qni(n'it  Iribiitnm?  Ila  hoc  facilitcr 
fiet  ;  sicut  i)i  dic  Muilinu,  idcst  sicut  (ic- 
deon  Madianitas  dcjc(  if  :  Jud.  vii.  Qiiarto 
(luantum  ad  Iiostiiim  punitioncm.  V.\  Iia'c 
evenicnt,  (/iiiu  o))niis  rinloiln  /nwdatio 
cum  tuniultu ;  idest,  violcnti  [uaMlalorcs, 
(|iiaiiliim  ad  nocniiicnliiin  (|iio(l  infcrc- 
baiit  iii  rcbiis,  ct  ri'sli))iculii)ii  )ui.ilii))i 
su)ujui)u\  (Miniiii  (|iios  occidcbanf,  (|iiaii- 
tum  ad  nocnmcnlnin  inllicfnm  iii  perso- 
nis,  eril  iu  ior)ibuslio)u'))i  :  ad  lillcram 
enim  conibiisti  fucrnnl.  Iiifra  x  :  Et  sub- 
tus  gloriu)))  ejus  ardcbit  suvcoisd  (/uasi 
combiistio  igui^i.  Parviiliis  c)ii)u  )uitus  vst 


iiobis,  ct  Filius  datus  est  )iobis.  Ilic  des- 
cribit  Salvatorem  :  et  primo  qnantum  ad 
reccpfioncm  ;  secundo  qnantnm  ad  no- 
minationcm,  ibi,  /:/  vocahitiir  \  tcrfio 
qiiantnm  ad  potestatem,  ibi,  Multiplira- 
bitur'  cjus  im/icriinn,  ct  /tucis  )U))i  crit 
fniis.  Ucccpimus  antcm  in  natura  nostra, 
in  nati\  itafc  :  Parvulus  iiatus  cst  nobis. 
Liica'  II,  10  :  Ev(uigelizo  vobis  (/audiiim 
magninn,  t/uod  oit  ormii  populo,  (/uia 
)iatus  cst  vohis  hodie  salvat(n\  (/ui  cst 
Christiis  D(j)ni)ius,  i)i  civitate  David.  Kc- 
cipimiis  in  notiliam  nostiam,  in  I*atris 
attcstatione.  Mallli.  iii,  17  :  Hic  cst  Eilius 
meiis  dilectus,  i)i  i/uo  tnihi  boie  compla- 
ciii :  ipsum  auditc.  Hcrnardiis  :  IMier  le- 
vitcr  placari  potcst,  facile  condouat  : 
pan[)crcs  snmus,  ct  [laiiim  darc  possu- 
miis ;  famcn  pro  illo  parviilo  [lossunius 
rcconciliari  crga  Chiisfnin  [larvuliiin,  si 
volumus.  /:/  filius  datus  est.  Uccipimus 
ctiam  cum  '  in  divina  rcvcrcnfia  [)cr  [las- 
sioncm.  Et  i)i  )ionii)ic  Jcsu  otmie  gcnu 
flcctuliir,  cddcstiinn,  tcrrcstriu))i  ct  nifer- 
)Ujrum.  Phil.  ii.  10  :  Et  faclus  cst  prin- 
ci/)ulus  sii/jcr  hu))ieru))i  ejiis,  idest  crnx, 
per  quam  piincipafus  cxalfafns  est.  Joan. 
XIX,  17  :  El  hnjiildus  sibi  rruccm,  cxivit 
iii  eum  c/iii  dicitur  (  alvarix  locus.  Et  vo- 
cabitur.  Ilic  ponif  cjiis  nominafioncni  : 
et  [irimo  iiomcn  cxprimcns  sapicnfiam 
diviiiain.  .\il))iiruhilis.  I's.  cxxxvin,  fl  : 
Mirahilia  farta  esf  scicutin  tua  e.r  me. 
Undc  oninia  ojicra  cjiis  iniiahilia  fncrnnt, 
et  praM'i[)iic  in  unionc  earnm  diiariim  na- 
tnrarnm  iii  iiiia  [icrsona.  Qnanlnin  ad 
hninanain.  (  onsiliariiis.  con.^^ilia  [)ia'cc[)- 
tis  snpcraddciis.  Ivccli.  vi.  (i  :  ('nusilia- 
riiis  lihi  sil  iinus  dr  ))iillr.  Kx[)rimcns  [)o- 
tcnfiain  diviiiam,  /)rus.  Infra  xi.v  :  Verr 
lii  rs  Ihiis  absriuiditus.  Iliiinaiiain,  /*V,r- 
lis,  iii  virliilc.  Joh.  ix,  i  :  Sa/tiois  rorde 
est,  rt  fnrtis  rnbnrr.  Tcrlio  iiomcn  ox[iri- 
mcns  bonifati.s  alllucntiam  i|iiantiim  ad 
divinani,  l'alrr  fiiluri  s.vriili,  idcsl  fs'»'nc- 
rans  lilios  in  glMriain.  Ilcb.  ii,  10  :  Drce- 
bal  oiitn  rutn  pmjitrr  i/ueni  omtun,  rt  per 
ipirui  nninia,  i/ui  itiultwi  filios  iti  gloriom 
uddu.rrnil,  aiirturrtn  sahilis  rorutti  prr 
/jiissinnrtn  roiisutmnari  ^" .  Infni  xxii  :  Et 
rrit  ipiasi  palrr   habitantibus  Jrrusaietn. 


'  Al.  :  II  (lunndo.  »  —  *  Al.  :  <<  inultiplicalur,  u 


'  Al.  omitlilur  :  ••  «•uiu.  >• 


Al. 


lOuUrmaU.i 


7.12 


l\    ISAIA.M 


iin 


(Jii.iiiliiiu  ;i(l  liiiiiiaiiaiii,  P/turr/js  fiaris, 
iiKliianlum  rst  incdialni .  Ijtso  oniiu  pd.r 
nosffft,  (/fti /fcit  iifrai/t(i'  itnitiu  :  V.\A\.  ii, 
IV.  (icii.  x.xiii.  1)  :  /'ri/irrjjs  Ih-i  rs  a/tiid 
tios  rlc.  Mittli/)licaliititr.  \\\c  (jcsrrihit 
ejns  |i()U\stal(Mn  :  ol  prinio  (|iiaiiinni  ad 
rc^Mii  nKitiniliuliiKMn  ;  socimuIo  (]nanliini 
ail  rcgni  nt^bililalcni,  Sit/)cr  sulititti  Dn- 
vid.,  et  siij)Pt'  rpgtiintt  rjits  spilrftit ;  lcilio 
quantnni  ail  a-tcrnilatcin,  ilii,  Atttodo,  ct 
itsqtip  iii  sonjjitertiittti.  Cirra  prinmin  diio 
ponif.  1'riino  regni  inai;nitn(lincm.  Mii/- 
tij)licaliitur  ejiis  ittij/rriiitn.  Daii.  vii,  21  : 
Et  uttines  ret/es  serricnt  et  obedietit  ei. 
Qiiantnm  ad  paris  (inictcm,  Et  j)acis  tioti 
erit  /i/iis,  Inlra  xxvi  :  Servadis  jjacetti  : 
vacetn,  quia  in  te  speraciniiis.  Sujjer  so- 
liutti  Dacid.  Ilie  describil  regiii  nohilita- 
tem.  Sujjer  soliinti  Darid,  idest  Eccle- 
siam,  (nue  signitioatnr  in  rogno  David. 
Lnc.  I,  32  :  Dabit'  ei  Dottiitius  Deits  se- 
detn  David  j)atris  ejus.  Quantnm  ad  efleo- 
tum  rcgni,  Ut  con/irmet.,  ad  resistendnm, 
et  corroboret.,  etiam  ad  impngnandnm, 
in  judicio,  idest  per  judiclum.  Jer.  xxm, 
5  :  Regiiabit  rex,  el  sajnens  erit,  ct  faciet 
judiciinn  et  justitiam  in  terra.  (^mxwKwm. 
ad  a>ternitatem,  Aitwdo,  idest  a  tempore 
incarnationis,  et  usqite  in  semjjitcrnum. 
Dan.  VII,  14  :  Potestas  ejus,  potestas  seter- 
7ia,  qii3e  non  auferetur;  et  regnum  ejtts, 
quod  non  corrumjjelur.  llltimo  ponit  mo- 
tivnm  ad  oansandiim,  Zeliis,  idest  amor 
Dei  patris.  Joan.  iii,  16  :  Sic  Deus  dile.rit 
mundutn  ut  /iiiinti  suum  unigenilum  da- 
ret.  Judaei  exponunt  hoc  de  Ezechia.  Sed 
patet^uod  reguum  ejus  non  fnit  corro- 
boratum  in  a^lcrnum,  nec  nomina  conve- 
niunt  sibi,  qua*  significant  divinam  cmi- 
nentiam.  Proptcr  quod  Scptuaginta  sub- 
ticnernnt,  et  posuerunt  loco  iliorum, 
Maijni  consilii  Amjeliis. 
j  Notandum  super  illo  verbo,  Parvulus 
natus  est,  quod  Christus  dicitur  parvulus 
primo  innativitatepropterivtatem.  Matth. 
Intrantes  domum  invenerunt  pueritm  citm 
Maria  matre  ejus.  Secundo  possessione, 
propter  paupertatem.  II  Cor.  viii.  9  : 
Scitis  gratiam  Domitu  nostri  Jesu  Christi., 
quoniam  pro/jter  vos  faclus  est  egcnus., 
cum  esset  dives.  Tertio  corde,  propter 
humilitatem.  Matth.  xi,  29  :  Discite  a  me., 
quia  mitis  sumy  et  humilis  corde.  Quarto 


imnlc,  pioplor  niortis  vililaloin.  Sap.  ii, 
20  :  Morte  turjji.ssitna  condem/ienius 
eittti . 

.Nolandnni  sniicr  illo  vcrbo,  Dalus  est  t^ 
nobLs,  quod  Cliiislus  datn.s  o.sl  iud)if>  pri- 
ino  in  liatrom.  Cant.  vni,  1  ;  (Juis  inihi 
del  tr  fratrem  meinn  siigentem  tibera  ma- 
tris  i/fCtV  ?  Seonndo  in  (loclorom.  Jocl.  ii, 
23  :  Fi/ii  Sioii,  extt/tate,  et  /ivtamini  in 
homino  Dco  vestro,  qiiia  dedit  vobis  doc- 
torcm  jiislitix.  Torlio  iii  speculatorem. 
Kzech.  xxxiii,  7  :  Fitii  /lominis,  s/tecu/a- 
torem  dedi  te  domui  Israe/.  Qnarto  in 
propugnatorem.  Inlra  xix  :  Mitiet  eis 
satvatoretn  et  projntgnatorem  qui  liberet 
eos.  Quinto  in  pastorem  Ezech.  x.xxiv, 
23  :  Et  suscitabo  siiper  eos jjtLstorem  tniiim 
qui  /jciscat  eos.  Scxto  ia  exempkim  ope- 
rationis.  Joan.  xiii,  15  :  Exemp/um  enim 
dedi  vobis,  ut  quemadiiiodum  ego  feci,  ita 
et  vos  faciatis.  Scptimo  in  cibnm  pere- 
grinationis.  Joau.  vi,  52  :  Panis  quem 
ego  dabo,  caro  mea  est  jjro  mundi  vita. 
Octavo  in  pretium  redemptionis.  Matth. 
XX,  28  :  Fi/ius  hominis  non  venit  miiiis- 
trari.,  sed  ministrare,  et  dare  animam 
suam  redemptionem  jjro  mu/tis.  Nono  in 
pra^mium  remunerationis.  Apoc.  ii,  17  : 
Vincenti  dabo  comedere  matma  abscondi- 
tum. 

Item  notandum  snper  illo  verbo,  Su-  / 
jjcr  humerum  ejus,  qnod  Dous  posuit  su- 
por  humerum  Christi  primo  peccata,  si- 
cut  supra  satisfactorom.  Infra  liii  :  Deus 
posuit  sujjer  eum  iniquitates  omnium  nos- 
trtnn.  Secundoclavem,  siont  super  sacer- 
dotom.  Infra.  xxu  :  Et  dabo  c/avem  do- 
mus  David  sii/jer  httmerum  ejus,  et  ajje- 
riet,  et  non  erit  qui  c/audat.  Tertio  priii- 
cipatum,  sicut  supra  dominatorem.  Hic  : 
Factus  est  princi/)atus  su/ier  humerum 
ejiis.  Quarto  gloriam,  sicut  supia  trium- 
phatorem.  Infra  xxii  :  Et  suspendam  su- 
per  eiim  omnem  g/oriam  domus  patris 
ejus. 

2.  llic  exequitur  ordinem  punitionis, 
secundum  diversitatem  pconarum  :  et 
primo  commomorat  culpam;  secundo 
exequitur  panam,  ibi,  ](^t  e/evabit  Domi- 
tius  hostes  Rasiii  sujjer  eam.  Arguit  au- 
tem  in  eis  culpam  dupliciter.  Primo 
quantum  ad  transgressionem  divini  prae- 
cepti  :  unde  dicit  :   Verbum  misit  Domi- 


CAPHT  I\ 


733 


ni(H  in  Jacoh^  idest  iii  .liula,  vci  iii  tolo 
popiilo,  iil  (le  JiKJa  coD.stiliieimiliir  (liices. 
(Jeii.  peimll.  10  :  Nnn  anferelur  sceptmm 
de  Ji/da,  et  (hix  de  femore  ejm.  I  Reg, 
XV  :  Et  cecidit  iii  Israel,  ide.sl  irustratiim 
est  in  Israel,  ide.sl  iii  decem  triliul)ns, 
quae  dimiseriiDt  doniiim  David  :  111  Kt;g. 
xiT  :  vcl  verhum  le^isuniversiiliter.  Osea.'. 
IV,  15  :Si  fornicaris  tii,  hrael,  non  delin- 
quat  saltem  Judu.  Secuiido  (]uantum  ad 
executionem  facli,  in(|uantum  dicebant 
se  benc  fecisse  ca;cati  siiperbia  :  quia 
tumor  mentis  obstaculum  est  voritalis  : 
et  idco  difit  .  Et  sciet  o/nnis  popul.tts 
Ep/traim;  idcst  decem  trilmum,  et  habi- 
tantes  Samariam.,  (luantum  ad  principcs 
populi  :  sciet.,  idest  recognoscct  sc,  et 
culpamsuam  inpaMiam;  (juia«oculos  quos 
culpa  claiidit,  pcpna  aperit.  »  Dicentes  in 
superhia  ct  im((jnitudine  cordis,  inquan- 
lum  in  corde  suo  siiper  alios  se  existi- 
mabant  :  et  marpiitudine.,  quantum  ad 
praesumplionem  magnoriim  qii*  propo- 
nebaiit  :  Lateres,  idcst  reges  de  Jiida' 
qui  erant  lirmi,  ceciderunt.,  a  nobis  ;  sed 
quadris  l((pidfhiis.,  idest  forlibiis  regibus 
cx  uoh]^  xdif(cahi?nus^  Rcgnum  veslrum. 
St(ccideru?tt,  scilicet  1  osles,  iit  Syri,  st/- 
comoros,  idest  rcges  Judai  infructuosos  : 
cedros\  idcst  sublimes  ex  nobis  immuta- 
bimus,  idest  ponemus  loco  illorum.  Su[)ra 
\\\\Ponamus re(jem  in  mediocjttsfilittm  Ta- 
heel.  Desuixubia  (M)riim  iiifra.  XXVIII  :  Va.* 
coronw  sttprrhi.v  ehriis  Ejdirtdin.  Et  ele- 
vahit.  llic  exe(|uilur  diversitalcm  [)0'na- 
rum  quanlum  ad  tria  in  (|uil)iis  conlidc- 
bant.  Primo  comminalur  conlra  fiedera- 
tionem  vi<'inorum  ;  sseundo  contra  ulili- 
tatcm  ptirconarum  tiuam  so  a^srnnabaiit 
habere,  ibi,  Et  dispcrdct  Doiiiiiiits  nh  h- 
rael  c((pt(t;  lerlio  contra  mulliludintiui 
poi)uloriim,  ibi,  Succensa  est  cium  (juasi 
iqnis  itnpictas.  ('■irca  priiniini  diio  tacil. 
Primo  poniliir  punilio  ;  secundo  iiilerio- 
ris  paMia'  [)ra'paralio,  ibi,  ///  oiniiihtts  liis 
non  est  anersus  funtr  cjus.  Commiiiatui- 
nutem  duo.  l*rimo  fuliiram  deslruclio 
nem.  Et  lerahit'  DotninKs  lioslcs  Jtasiii, 
idesl  As.syrios,  iii  tittnultittn,  belli,  do  qiio 
IV  Reg.  Secuntlt)  per.secutionis  im[)ugna- 


tioiiem  :  Kl  addiic(!t  Dominiis  Si/riam  ah 
orientc,  s(!cundmn  siliim  terra.'.  qui  erant 
amici,  ct  Pltilistiim  ah  occidente,  qui  Jii- 
dain  impugnabaut ;  et  devorahunt  Israel, 
destrucnt,  loloore,  idtjst  loto  afroctu.  Ha- 
bac.  III,  1  i  :  Exultatio  eorum  sicut  ejtis  qut 
devorat  paiipercm  iii  ahsrondito.  hi  omni- 
hus  liis  noti  est  accrsus  furor  ejtts.  Hic  poni- 
turpO'iue  pra;|)aralio  ;  et  secundoassigna- 
tur  iatio,ibi,  Et popultts  non  est reversus ad 
percutientcm  se.  I'ra'[)aralio  autein  poni- 
tur  in  voliiiitale  :  Xoii  est  aversus  furor. 
IV  Rog.  'l'.\.  Vcruintatnen  twn  est  aversus 
Dominas  ah  ira  furoris  sui  magni,  quo 
irafits  est  furor  ejus  contra  Judam.  Et 
quantum  ad  potostatem,  Maitus  eJus.Lo- 
quiliir  more  liumano.  Sii[)ra  i  :  Et  con- 
vertam  manunt  tneam  ad  te,  et  exco- 
quam  ad  /jurum  scoriam  tttant.  Ratio 
addendi  panuim  pn^na'  ost  incorrigibili- 
tas  populi  ;  ot  boc  esl  ([iiod  dicit  :  Et  po- 
pulus  non  est  reversus  ud percutientem  se. 
Jorem.  u,  30  :  Erustra  percussi  filios  ves- 
tros  :  disciplittam  non  receperunt.  Dis/)er- 
dct  Dotnitttts  ah  hrael  C((/n(t.  Ilic  commi- 
nafiir  coutra  confidentiam  do  ulilitato 
porsonariim  :  et  primo  [^oiiitiir  [^unilio; 
siicundo  ulterioris  •  [Kona-  pra'[)aralio,  ibi, 
hi  ointtihus  /lis  iwn  esf  aversus  fiiror  ejus. 
Persona'  autom  utilo.s  vidobantur,  vol  ad 
dofensionem  ;  el  conlra  lios  [)rimo  :  vol 
ad  tliviiue  misorict)rdia'  [)rovocutionom  ; 
et  conlra  lit)s,  ibi,  Pnqitcr  /lor  siiper  a<io- 
lescetititlis  cjtis  iton  l;vlahitur  Doininiis. 
(iirca  |)i'imiim  Iria  facit.  Primo  |)onitur 
dignilas  et  ('iil[)a  ;  et  t-iil[)a  sub  iU(>la|)li()ra, 
Capiit,  ([uaiilum  ad  [)rinci|»oin,r/r</f/'/«///i, 
(juanluiu  ad  |)o[)uIiim,  inrurvanteni.  cow- 
lia  roclitiidinem  juslilia»,  depravantem 
vcl  rcfrriiaiilein,  scilicel  [)ro|)betain. 
K/.ot-li.  XIII,  m  :  /•.'/  vinluhftnt  nir  ad  po- 
pitlitin  tnrtitn.  Secundt)  o\|ionit  melaj)iio- 
riiii.  I.niiq.vvus,  docons  inenilacium. 
K/.ccli.  XXII,  28  :  Pro/i/iet.r  anfeni  ejus 
liiiiehant  eiis  nhsque  tniipcrnmriito,  riden- 
tc\  vti/ia  rf  divinatitrs  ris  niendttcia.  Tor- 
lio  [)t)iiit  [)ti'nam  :  Et  erunl  srdurentes, 
ipti  hratiftnint  pnputum  i.stuni ;  soducti 
aiilem.  qui  heatifirantur,  pr,vn/ntati.  Su- 
[)ra.   III      Pn/tu/r    tncus  :  f/ui   hrntum  te 


'  Al.  omiltiliir  :  «  di'.  » 

'•i  Al.  :  "  .rifi/irnmus.  n 

^  Al.  forlc  ciiiii.^suiu  :  «  »cd.  " 


'  Al.  :  •  tevorU.  - 
*  Al.  :  •  ultiouiii.  •• 


734 


I\  I^MAM 


(ficnnf,  i/tsi  (r  dccipinitt.  Osejp  i\ ,  .'i  :  ('or- 
rucs  /nxfic,  ct  cnrruct  clitiin  /iro/ihclu  tc- 
cuin.    Prn/)lcr    linc  nuficr    adolesceiitihus 
ejus  non  i.rtahilur    Doiniitus.    Ilic  toulia 
personas  ulilcs  ad  iniscricordiam  |>i'ovo- 
candain,  vol  proptcr  carnis  inlegritaleni. 
Ado/cscrntihus,   scilicct     virginihus,    vcl 
propter  aMatem,  Pu/ii//orui)i,  vcl  propter 
inliiMnitatcm,    Vidiiuruin.  VA  primo  poiii 
liir    [)iinitio,    i\'nn    iniscrchitur  ;    seciindo 
ponitiir  ratio   qiiantnin   ad  simnlalionem 
in  opere.  Quia  ninnis  hi//)ncrita  est,  qn  in 
tnm  ad  malitiam  in    corde,    et  )iequai/i, 
quantnm  ad  falsitatem  in  oro,  et  iinice)- 
su))i  os /ocution  rst  stu/titinni.   Job.   viii, 
13  :  Spes  /n/pncritx  perihit.    In  ninnihus 
/lis  nnn  cst  aversus  furor   ejus,   ut  supra 
exponitur.  Succrnsa  rst  enim  cjuasi  ignis 
impietas.  Hic  comminatur  '  contra  confi- 
dentiam   de    mnllitudine  pop;ili,     primo 
seditionem,  deinde  po?na;  ulterioris  prai- 
parationem,  ibi,  Iii  o)nnihus  /tis  non  cst 
arcrsus  furnr  cjus.    (lirca    primum   duo 
fafit.    Primo   ponitur   metapliora   iguis ; 
secundo  famis,  ibi,  Et  deciinahit  ad  dex- 
teram,  et  esuriet.  Circa  primnm  duo  facit. 
Primo  ponit  metaphoram  ;  secundo  expo- 
sitionem,  ibi,  lii  ira  Do)ni)ii  e.i:ercituu)n 
conlurhala  est  terra.   Commlnatur  autcm 
po^nam  seditionis    sub   melaphora    com- 
bustiouis.  Unde  primo  poiiit  causam  com- 
bustionis    eflicientem,   Succoisa  est :   ac 
si  dicat  :  Impietas  vestra  est  sicut  ignis 
accensus  ad  comburendum  vos.  Infra  l  : 
Ecce  o))i)ies  vos  accedoiles  ir/non,  accincli 
flanimis  a))i/)u/atc  in  /uminc  irj)iis  vestri. 
Secundo  materialem,   \'epre))i,  idest   po- 


piilnm  vitiosnin,  Sii[)ra  v  :  Ascoident  ve- 
p)es  ct  spinw  su/jer  ea))i.  S(u;undo  ipsam 
combustionem  :  Succe)idetur  in  de)i.sitatc 
sa/tus,  idust  in  sylva,  in  (|na  siint  mtiltx 
ari)ores;  etsignilicalnr  mnllitndo  ()o|)nli  : 
et  enectns.  Co)ivn/cetur  i)i  suprrhia  fumi, 
idcst  altitndine  fiimi  :  riiinns  enim  ascen- 
dens  ex  igne,  involvit  cacumina  arbo- 
rum  ;  et  tribnlatio  seditionis  ohtenebrat 
visiim  hominnm.  .loclis  i,  19  :  /y///.s-  co- 
))iedit  specmsa  descrti,  ct  flamma  succoi- 
dit  o))inia  /ir/na  )'egio)iis.  hi  ira,  rpia*  est 
quasi  ignis.  Nahnm.  (i  :  litdirjnatio 
rjtts  effusa  est  ut  itjiiis.  Et  erit  popuius 
(juasi  esca  igni.  Infra.  l  :  Amhu/ate  in 
/u))ii)ie  ir/)iis.  \'ir  frril)'i  stio  )to)i  parcet. 
lloc  exponitiir  quantum  ad  ipsam  com- 
bustionem.  Et  dcc/i)iahit  ad  dexteram. 
Ilic  comminatur  eamdem  pffinam  sub 
metaphora  famis.  Et  primo  ponit  meta- 
phoram,  Dec/inahit,  quasi  facta  videantur, 
ad  dexteram,  per  quam  amici  sig-nifican- 
tur ;  esuriet,  adhuc  malnm  facere.  Ad 
sinistra)n,  inimicos.  Car)ie))i  hracliii, 
idest  consanguineos.  Secundo  exponit 
quantum  ad  consanguiueos,  Ma)iasses 
Ep/iraim  et  Epliraini  Manassen,  qui  am- 
bo  filii  fuerunt  Joseph.  Tertio  quantum 
ad  liostes  :  Shnid  ijjsi  co)itra  Juda)n.  Je- 
rem.  ix,  4  :  0))i)iis  frater  sup/)/a)ita)is 
supp/a)itabit,  et  onDiis  amicus  fraudiden- 
ter  i)icedet.  Supra.  iii  :  Et  corruet  popu- 
lus  vir  ad  viru))i,  wiusquisque  ad proxi- 
mum  suum.  In  o)nnihus  his  )ion  est  aver- 
sus  furor  ejus ;  sed  adliuc  ma)ius  ejus 
cxtoita.  Expone  omnia  ut  supra. 


C  APUT   DECIMUM 


Vffi  qui  conduut  leges  iniquas,  el  scribentes,  in- 
justitiani  soripserunt,  ut  oppriuiercnt  in  judicio 
pauiiercs,  et  viiu  facereut  caus.e  huuiilium  po[>uli 
niei,  ut  esscnt  viduae  prseda  coruui.  cl  pupillos 
diripereut.Uuid  faeictis  in  die  visitationis  et  calauii- 
tatis  de  longe  venientis?  Ad  cujus  confujiietis 
auxiiiuin,  et  ubi  derelinquetis  gloriani  vestraui,  ne 
incurvemini  sub  vinculo,  ct  cuni  iuterfcitis  cada- 
lis?  Siiper  ouinibus  his  uou  est  aversus  furor  cjus; 
sed  adhiic  uiauus  ejus  exteula.  Va?  Assur.  Nirga 
furoris  niei,  et  baculus  ipse  est.  In  manu  ejus,  indi- 


gnatio  mea.  Ad  gentem  fallacem  mittam  eum ;  et 
conlra  populum  furoris  mei  mandabo  illi  ut  aufe- 
rat  spolia,  et  diripiat  prajdam,  et  ponat  illum  in 
conculcationem  ;  quasi  hitmn  plateariim.  Ipse  au- 
tem  non  sic  arbitrabitur,  et  cor  ejus  uou  ita  asti- 
mabit ;  sed  ad  coutcrcndum  erit  cor  ejus.  et  ad 
intcrnecionem  geutium  non  paucarum.  Dicet  enim: 
Nuuiquid  non  principes  mei  simul  reges  sunt? 
NuuKjuid  uou  ut  Cbarcamis  sic  Cahiiuo ;  et  ut 
Arphat  sit  Emath?  .NuuKpiid  uon  ut  Damascus  sic 
Samaria?  Quomodo  invenit  manus  niea  regna  idoli, 


'  Al.  :  «  connumerantur,  » 


CAIMJT  X. 


735 


sic  ot  simuliicra  eorum  de  Jerusalcm  et  de  Sama- 
ria.  Numquid  uon  sicul  feci  SamariiK  et  idolis  cjus. 
sic  faciaui  Jeru:<alem  et  simulacris  ejus?Et  crit 
cum  impleveril  Uominus  cuncta  oiiera  sua  in 
monle  Siou,  el  in  Jorusaleui,  visitabo  su[ier  fruc- 
tum  maf^nilici  cordis  rcgis  Assur,  et  super  ^loriam 
altiludinis  oculorum  ejus.  iJixit  enim  :  In  forliludi- 
ne  manus  mca^  fcci,  et  in  sapiculia  mea  inlcllexi. 
Et  aijsluli  termiiios  jtoi^ulorum,  rt  jiriucipcs  eorum 
depra^iatus  sum,  et  dctraxi  i[uasi  ])olcns  in  subiimi 
residcntes.  Et  inveuit  quasi  niduui  manus  mea  for- 
titudineni  populorum,  et  sicut  colliyunlur  ova  qute 
dereiicta  sunt,  sic  universam  terram  ego  congreira- 
vi ;  et  uoii  fuit  (lui  uioverct  pcuuam,  cf  aperiret  os,  et 
gannirct.Numquid  gloriaijiliir  securis  coutracumqui 
secat  in  ea ;  aut  cxaltahitur  serra  coutra  eum  a  (juo 
trahitur?  Qnomodo  si  elevetur  virga  contra  elevan- 
tem  se,  et  exallctiir  )>a(;ulus,  (jui  utiipie  lignuui  est. 
Proiiter  hoc  miltel  domiuator  Domiuus  cxercituum 
in  pinguibus  ejus  tenuitatem,  et  subtus  gioriam 
ejus  succensa  ardebit  quasi  combustio  ignis.  Et 
erit  liimen  Israel  iu  igue  ,  et  Sauclus  ejus 
in  flanima,  et  siiccendetur,  ct  devoraiiitur  spina 
cjus  et  vcpres  in  die  una.  Et  gloria  saltiis  ejus  et 
Carmeli  ejus  ab  anima  usque  ad  carnem  cousume- 
tur.  Et  erit  terrore  profugus,  et  ndiquia;  ligui  sal- 
tus  ejus  pru!  paucitate  numer.djuulur,  et  puer 
scribet  eos.  Et  erit  iu  die  illa,  nou  adjicict  resi- 
duiuii  Israel  et  lii  (pii  fiigeriut  de  domo  Jacob  iu- 
niti  super  eo  qui  perculit  eos  ;  sed  innitetur  super 
Dominnm  sauctum  Israel.  In  vcritatc  reliiiui;e  cou- 
vertcnlur  ;  rcliquia',  iuquaiu,  Jacob  ad  Deum  for- 
tem.  Si  enim  fucrit  i)0[>idus  tuus,  Israel,  quasi 
areua  maris,  reliquiijc  convertcntur  ex  eo.  Consum- 
matio  abbreviata  inuudabit  justitiam.  Cousuuuua- 
tioneui  euim  et  iibbrevialiouem  Dumiiiui  Dciis 
exercituum  facict  in  iiKidio  oumis  tcrr;e.  Projitcr 
hoc  htfic  dicit  Dominus  Deus  exercituum  :  Noli 
timcre,  populiis  mcus  habitator  Sion,  ab  Assiir.  In 
virgii  euiiii  [lercutict  te,  et  baciilum  siium  lcvabit 
supcr  tc  in  via  .-Egypti.  Adliiic  enim  [laululmu  luo- 
dicumqiie,  et  consummabitur  indiguatio  mca  (d  fiiror 
nieus  sui)er  scidus  eoruni.  Et  suscitabit  su[»('r  eum 
Domiuiis  cxcrcitiiiiiii  tliigcllimi  juxta  [)lag;iui  Miidiiin 
iii  [xdrii  Oreb,  ct  virgaiu  siiam  su[)er  luarc,  ct  le- 
vabit  eam  in  via  /Egypti.  Et  erit  in  die  illa,  aufere- 
tur  onus  ejus  d(!  humero  luo,  cl  jugiim  cjus  de 
coUo  tiio,  et  com|)utrcscet  jiigum  a  fiicie  olci.  Ve- 
niet  in  Ajrith,  transibit  in  .Miigrou,  ii[)ud  .Min  biiiiis 
comuiendabit  vasa  sna.  Trausicrunt  cursiiu  :  «iabaa 
sedes  uostra  obstu[)uit;  Hama,  (labaa  Saulis  fugit. 
Hinui  voce  liiii.  liliii  liiillim;  iittciide  Laisa,  [lau- 
pcrculii  Aualolli.  .Mignivit  .Mcdcincua  ;  habilatorcs 
(iabim  confortamiiii.  Adliiic  dics  est  ut  iii  Nobe 
sl(;tur.  .\giliibit  luaiiiim  siiaiii  su[)cr  moutciu  tlliic 
Siou,  et  collcm  Jciiisiilcm.  Eccc  domiiuilor  Doiiii- 
niis  excrciluuiii  confriiigcl  lagiinculaiii  iii  tcrrorc. 
et  cx(M'lsi  slaliirc  siiccidciitiir,  ct  subliiiics  liuiiii 
liabuulur;  et  subvcrteulur  coiidcn.ta  saltus  ejiis 
forro,  ct  Eibaiiiis  ciim  cxceisi»  cndet. 


Hic  iiici|)il  (•ommiiiiiri  roiitra  lio.str.s 
corporalilcr  pcr.sciiurntcs  aliciiii^cnas  : 
ot  priino  coiilra  vaslantcs  ;  indc  conlra 
va.stilali  conKatnlcntcs.  InlVa  \i\  cap.  In 
anno  tiiio  //inrfints  t-sf  /'rr  Ar/idZ,  rtr. 
Piima  in  ilnas,  In  |irima  contra  Assyrios 


captivantes  iJecem  trihus,  ct  afllifjeDtcs 
duas  ;  in  secunda  conlra  Habyionios  cap- 
tivantes  duas.  Ca[).  .\in  :  Onus  liahi/lu/ds 
etc.  Prima  iu  duas.  In  prima  commiua- 
tur  liostinm  dcstriictionem  ;  iu  secmida 
promitlit  popnli  rcintcgralionom.  Cap. 
XII  :  Co/i/itchor  t/hi,  Doiju/ie.  Hoc  autcm 
capitnlum  dividitnr  in  dnas  partes.  In 
prima  comminalnr  contra  principes  dua- 
rura  Iribuum,  (jui  iu  .Vssyriorum  au.xilio 
conridebant,  scilicet  Achaz,  sub  quo  liaic 
visio  scripla  est,  ut  legitnr  IV'  Rej^^um  .wii ; 
in  secunda  conti"a  ipsos  Assyrios,  ibi, 
Vse  Assur  etc.  Tamen  aliqui  incipinnt 
ibi  X  caput ;  et  tunc  esset  facilior,  quia 
sic  luec  pars  esset  incondivisa  pra-ce- 
denti.  Prima  dividitur  in  duas.  In  prima 
ponilur  comminatio  ;  in  secimda  ostendi- 
tur  ulterioiis '  poMiai  pra'[)aratio,  ibi, 
Super  o/n/iihus  /lis  /w/i  cst  acc/'sus  furor 
ejus.  Prima  in  duas.  In  prima  arguit  cul- 
pam;  in  secunda  comminatur  poMiam, 
ibi,  Quid  facietis  i/i  dic  visitatio/iisi  Ciil 
pam  primnni  arguit  quantnm  ad  duo  ; 
scilicct  quantnm  ad  [lerversam  lcgisla- 
tioncm,  Vii'  <jiii  co/tdu/it  /rijcs  i/tiijttas, 
secundum  quod  le.x  tinnatiir  I'rinci[)is 
edicto  ;  ct  scrihe/ifcs,  sccniuluni  ([iiod  tir- 
matur  scripto.  Uom.  x,  3  :  lijnorantes 
eni//t  I)ci  Justitiam,  et  suam  tjuawcntcs 
stafuc/c,  Jttsfiti.v  Dci  /to/i  sunt  suhjecti. 
Quid  farictis?  Hic  coinminatur  [laMiam. 
Kt  primo  aufert  evasionis  rcmcdium;  ct 
lioc  triplcx  :  conliilcnlia*  sccnnilum  pro- 
[iriam  potentiam  :  Quid  facictis  in  die 
cisitatio/tis,  cf  ca/aniifatis  de  /ont/e  ve- 
/ticntis?  qiiantiiin  ad  [)ra'mnnitioncm  lios- 
tiiim,  vd  quantiim  ad  |)ra'diclionem  [^ro- 
[)lietarnm  :  I.lsca'  ix,  .')  :  Qiiid  /arictis  in 
tiic  so/c//i/ti,  in  i/ic  /cstiritatis  Domini? 
Nahiim  i,  G  :  .{/ttc  facici/t  indiijnationis 
ijtis  ijtiis  stahit?  Secundo  ()uantiim  ud 
poteiitum  iimicitiam  :  Ad  cujiis  confn- 
t/icfis  atiji/iu/n  ?  Job.  m  I  'l  :  Kccc  non  eat 
in  tne^cf  ncccssarii  tjitoi/itc  inci  rrcrssrriint 
ti//ir.  Tcrlio  qnantiim  ad  «livitiarum  \i\o- 
riiun  ;  /•."/  itl/i  dcrc/inijuetis  ij/nruiin  ves- 
frai/i  !  qnasi  dical,  t|n;i!  vobis  non  prodt»- 
lil.  SajiitMi  V,  H  :  Qtiiil  iio/iis  profiiil  su- 
jicrhia,  aiit  qiiiil  tlivitiarum  jiiclnntia  ron- 
tu/it  nohisf  Secnndo  expriiuil  |>aMi«t!  mo- 


•  Al. 


iiltlouis. 


'Mfi 


l\   ISAIAM. 


(liini  :  r[  prinio  captivitjitis  :  Ae  inrinrc- 
iniiii.  Snpiii  ii  :  hlt  iiinirrnhifiir  siihlinii- 
tns  /tinninnni,  rl  /niniilidhitnr  nllitiiilo 
rironnn .  SecuiKU»  iiitornMMionls  :  El  riim 
intcrforli^  cadnlis,  Kzecli.  xxxii,  2't  :  Oin- 
ncs  /li  inferfccti  rucntoi  (/htilio.  Siijicr 
omnihiis  /lis  non  cst  arcrsns  furor  cjns. 
llio  poniliir  nltcrioris  [^omki'  pra'p;iralio. 
llt  siipra  1'xpoiiatiir.  \',v  Assiir.  In  parle 
istii  coiiiminafnr  contra  ipsos  Assyrios. 
Kt  dividitnr  in  dnas  partos.  In  prima  po- 
iiiturliostium  opprinionlium  comminatio; 
in  seciindapopnli  oppressi  confortaiio^  ibi. 
Pmpter  /loc  dicit.  Prima  in  tres.  lu  prima 
argnit  cnlpam ;  iu  secnnda  comminatur 
jxvuam,  ibi,  Proptcr  /locmiltel  dominiitor 
doniinus  cxercituuni  in  pinguihus  cjus 
tenuitalem  ;  intortia  osteudit  poeua:',  atlec- 
tum,  ibi,  Et  erit  terrnre  profugus.  Cnlpa 
autem  coiisistit  iu  trausgressiouc  pra^- 
cepti,  vel  abusu  auctoritatis  :  niide  divi- 
ditnr  prima  pars  in  tres.  In  prima  poni- 
tur  anctorilatis  commissio  ;  in  secuuda 
anctorit.itis  abusio,  ibi,  Ipse  autem  non 
sic  abitrabitur  :  iu  tertia  abntentis  tlatio, 
ibi,  Et  erit  cum  impleverit  Dominus  cunc- 
ta  opera  sua  in  monte  Sion,  et  in  ,/pru- 
salcm.  Circa  primum  tria  facit.  Primo 
committitnr  flagellandi  oflicium  ;  secuudo 
desiguat  na;4!,>His  diyuum,  ibi,  Ad  gcn- 
tem  fallaccm  miltam  cum  ;  tertio  impo- 
nit  fiagcllandi  modum,  ibi,  Ut  aufcrat 
spolia,  ct  diripiat  jjnedam.  Circa  primum 
tria  designat.  Primo  flagellantem  :  Ka?, 
tibi  imminet,  Assiir  qn:  es  virgn  furoris 
mei  :  (lagollandi  poLeslatem,  liaculus.,  per 
quera  ego  flagello,  in  manu  ejus,  idest 
in  potestatc,  idest  in  executione  :  et  fla- 
gellationera  :  Indignatio  mea.,  coraplcbi- 
tur  per  eos.  Infra  xiv  :  Contrivit  Domi- 
iws  baculum  imj)ioru77i;  virga77i  do77ii- 
nantiu77i  cxdcnlc77i  populos  i)i  indig)ia- 
tio)ic.  Ad  genteni  falkicc/)i  7)iilta77i  cinn. 
Hic  describit  flagellis  diguura,  ot  (|uan- 
tum  ad  cuipara  :  Ad  ge^itcjn  fallacein, 
qnia  uon  servat  promissum  :  Kxod.  xix  : 
tuncta  (jux  locutus  est  Do77ii7ius  facie/7ius  : 
et  qnantnm  ad  scutentiain,  popiilum  fu- 
)'oris,  idest  quem  jam  jndicavi  pnnien- 
dura,  mitta^n,  inspirabo  vos  esse  puuieii- 
dos.  IV  Reg.  xviii,  25  :  Do/ni/ius  dixit 
nii/ii  :  Ascoide  ad  terram  /la/ic,  et  der/io- 
lire   eam.  Ad,  idest    contra.    Ut   auferat 


sjtolia,  ct  dcrij)iat  pnvdui/i.  Ilic  ponit 
(lagcllationis  modum  qnantniu  ad  dctrac- 
tioiKMU  rernin.  Aufcrat  sj/ulia,  (juanluin 
a  dclentiouem;  dirij/iat,  ijuautiim  ad  ho- 
minuui  o[)pressiouera  ;  ponat  guasi  lu- 
lin/i.,  pra'  vilil.ite.  l's.  xvii,  4H  :  Ut  lutum 
platcaru77i  deleho  eos.  Ipse  autem7i07i  sic 
arbitrabitur.  Ilic  ponitiir  abnsio  potesta- 
tis  coucessa^,  iiKjuantiim  excessit  (ines 
raandati  ;  et  priino  ponilur  (!jus  j)roj)osi- 
tum  ;  secuudo  ponitnr  propositi  niotivura, 
ibi,  Dicct  c/iim  :  Auz/iquid  /1071  p/'incipes 
77iei  si/nul  reges  su/it?  Circa  priraum  duo 
facit.  Priuio  diraittis  pra^fixain  raensu- 
rara  quautnm  ad  rationis  jndicium,  No/i 
sic  arhitrabilur.)  et  (|uantum  ad  cordis 
propositum,  No/i  ila  a-stimahit.,  hoc  est 
taxabit  pcenam.  Secundo  adauget  pteuam 
et  quantum  ad  modura,  Ad co/ite/^e/idum, 
hocestorania  disperdeudum  ;  et  quantum 
ad  numcrum,  Ge/itiimi  /lo/i  jmucarum, 
immo  plurinm,  iion  solum  ad  illos  ad 
quos  mittel)atur.  Ilabac.  i,  10  :  Ipse  de 
Regihus  triu77ip/iabit,  cl  tijranni  ridiculi 
ejus  e7'U7it.  Itein.  11,  lO  :  Cogitasti  co7ifu- 
sio7ie7n  domuitiide,  coicidisti pojmlos  77iul- 
tos,  et  pcccavit  a^wna  tua.  Dicit  etiim  : 
Nu/ncjuid  no7i  pri/icipcs  77iei  si^nul  reges 
simt  ?  Hic  ponitur  motivum  :  et  primo 
assumit ;  secuudo  coucludit,  ibi,  Sic  fa 
ciam  Je7'usa/e77i,  et  simulacris  ejus.  Circa 
primum  primo  assumit  servilutera  Rc- 
gura  :  A^umguid  no7i  Ileges  simul  ct  j77'in- 
cipes  mei  su/it?  Ilabac.  i,  10  :  Ijise  dere- 
gibus  t)'iu)7ij)/iahit,  ct  tyraimi  ridiculi  cjus 
erunt.  Sccundo  subjugalioueracivitalum  : 
Nunirjuid  /lo/i  ut  C/iarcamis  sic  Calai/io, 
et  ut  Arp/iat  sic  E/7uit/i  ?  Infra  xxxvii  : 
Vere  C7ii77i,  Do77ii/ie,  desertas  feceru7it  re- 
ges  Assy)'iorum  te)'ras  et  regio)ics  caruin. 
Terlio  destructionem  idolorura  :  Quomo- 
do  i)ivc)iit  /na/iiis  77iea  regno  idolil  adini- 
rativc  ;  (juasi  dicat  :  Onomodo  fuit  hoc 
quod  dii  illi  nou  rcstiteruut  mihi  I  iv 
Rcg,  xviii,  35  :  Qui7ia//i  illi  su/it  i/i  wii- 
ve)'sis  diis  terraru77i,  cjui  crueru/it  /'egio- 
nem  suam  de  /na^iu  //lea,  ut  possit  Deus 
eruere  Je7'usalem  de  //mnii  mca  ?  Sic  fa- 
ciani  Jcrusalcm,  et  s\))iulacris  suis.  Hie 
concludit  primo  a  gentibus  ad  totnin  po- 
pulura  Israel  :  Sic  et  sit/iulacra  eorut/i  de 
Jerusalem  et  de  Samaria  :  secundo  ex  de- 
cem  tribubus  ad  duas  :  Nu77iquid  non  si- 


CAPUT  X. 


737 


cut  feci  Samarise  et  idolis  ejns^  sic  faciam     tur  ({uantum  ad  tri;i.  Ouantum  ad  plena- 
Jerusalem,  et  simulacris  ejus  ?  De  Sama-      riam  suijjedionom  :  Et  inreitit,  gaasi  ni- 


ria  verum  dixit,  quia  coloijant  idola  :  sed 
de  Jerusalem  abstulerat  Ezochias  :  iv  Heg. 
XVIII.  Et  forte  aliqua  remansoruiit  occul- 
te,  quae  invenit  in  parie  civitatis,  (|ua' 
tradidit  ei  Sobin  scriba.  Yel  vocat  simu- 
lacra  arcam,  et  ea  quffi  erant  in  oniatum 
templi.  Et  erit  cum  irn/jleverit  Dominus 
cuncta  opera  sua  in  monte  Sion.  Hic  ar- 
guit  ejus  superbiam  :  et  primo  ponitur 
superba  gloriatio  ;  secuiido  gioriaiidi  oc- 
casio,  ibi,  Dixit  enim  :  In  fortiludinema- 
nus  mcee  feci,  et  in  sapicntia  mea   inlel- 


dum,  etc,  qui  est  in  potestate  inveniuntis. 
Infra  xvi.  Et  erit  sicut  avis  fugiens,  et 
pidli  de  nido  avolantos.  0"<i"^'iin  ad  faci- 
lem  dostriictionom,  Et  sicut  collif/untur 
oi)a  quiV  derelirta  sunf,  sir  unirersam 
terram  er/o  conrperjaho  ;  ila  iV^.  facili,  Ha- 
bac  :  Et  cont/reyahit  rul  se  omnes  gentes^ 
et  coacervaltit  ad  sr-  omnes  populos. ' 
Onaiitiim  ad  sublatam  (jmnom  contradic- 
tionom  :  Et  non  fuit  i/ui  morrrot  /lennam, 
idost  maniim  :  ponna  cniin  avis-s(«do- 
feiidit,  r>t  a/ierircl  os,  ad  coiilradicondr.m. 


lexi ;teTi'io  gloriantis  increpatio,  ibi  Num-     et  f/annirel :  (juod  ost  vul[»ium  vol  avium 


guid  (jloriabitur  securis  contra  eum  rjui 
secat  in  ea  ?  Dicit  ergo  :  Et  erit  cum  im- 
pieverit  Dominus  cuncta.  opera  sua,  poMias 
scilicct,  quibus  vult  corrigore,  Marjnifici 
cordis,  quantum  ad  prn-sumptioiiom  de 
faciendis.  Et  super  gloriam,  qiiaiitiim  ad 
elationem  de  factis.  Supra  ii  :  Oculi  su- 
blimes  hominis  humiliali sunt .  Exiit  enim: 
In  fortitudine  etc.  Ilic  poiiit  gloria^  occa- 
sionem  ex  magnis  qua^  focerat  :  et  pri- 
mo  quanfum  ad  faciontis  conditioiicm  ; 
secundo  quaiitum  ad  facti  magnitudiiiom, 
ibi,  Et  abstuli  tcrminos  populorum ;  ter- 
tio  quantum  ad  faciendi  facililatom,  ibi, 
Et  invenit  r/uasi  nidnm  ?nanus  mea  forti- 
tudinem  po/ndorum.  Faciontis  conditio- 
nom  ostoiidit  (|iiantiim  ad  ixjtoiitiam  Ixd- 
loriiin,  ///  fortitudinc^  (luaiituin  ad  sa- 
[)iontiam  cousiliorum,  El  in  supirntia. 
Deut.  xxxii,  27  :  Sed  proptrr  iram  ini- 
micorum  distuli,  ne  forte  su/jerbirmt  hos- 
tes  eorum^  et  dicerent :  Manus  nostra  ex- 
celsa,  ct  non  Dotninus  fccit  h.vc  omuia. 
Facti  autem  magnifiido  ponsafnr  ox  fri- 
bus,  Ex  multitiidini!  rogiioruin  :  iindo 
dicit,  Et  abstu/i  trr/ninos.  Lo(|iiitur  ad  si- 
militudinem  ojus  (|ui  ac(juirit  miiltos 
agros,  (jui  aufort  tormiiios  (|uibiis  divor- 
sorum  p(jssossi()ues  dividolianliir.  O'"»"- 
tiim  ad  spoliafioiiom  priiicipuin,  Et /iriu- 
ci/irs  roru/n  dr/ir.rdatus  suni.  Oi'''"'f"ni 
ad  subjiigafioncui  rogiim.  /:V  dctra.ri 
</uasi  potrus  i/i  sub/i//i/,  scilic(>l  iii  solio 
ll(!gni,  rcside/itrs.  Daii.  v.  I!)  :  Qiu/s  ro- 
/rbaf  rxu/ttibaf,  rf  i/uos  vo/rbat  liui/ii/iu- 
baf.  Facililas  autom  faciondi    d(>fonnina- 


ad  plangendiim.  Ezorli.  xxiv,  J6  :  Eili 
ho?/iinis,  ecce  eyo  to//o  a  tr  desiderabiie 
ocu/oru//i  tuorum  in  p/aga ;  et  nim  p/an- 
ye.v,  nri/up  /t/orabis,  /w/ue  fliient  /acn/mie 
tua'.  i\ioni/uu/  g/oriabifur  seruris  ro/itra 
eum  r/ui srcat i/t  ea  ?  Hic  poiiitur  glorian- 
tis  iiicrepalio  ;  qiiia  otiain  est  sicul  ins- 
trumentiim,  quod  non  polest  oporari, 
iiisi  niotii  arfificis.  Securis,  ad  maclan- 
dum  malos.  Exaltabitur  srrra.,  ad  discer- 
iKnidiim  bonos  a  malis.  Virga,  ad  corri- 
goiidiim.  Iliiru/us,  ad  sustenfandum  cor- 
rectos.  Job  xv,  {',\  :  Quid  titmrt  contra' 
Dominum  s/nritus  tuus,  ut  /noferas  <U 
ore  tuo  hujiiscemodi  sermo/trs  ?  Pro/iter 
hoc  t//imittrt  dominator  Dominus  exerci- 
ftium  i/i  /uiiguibwi  rjiis  triiuitatnn.  Hic 
c()murniatur  p.cuiiin  :  of  circa  boc  trin 
lacit.  1'riiiio  coniuiiiialiir  [)(iMia'  judicium  ; 
sociindo  dotorminaf  [nona'  modiim,  ibi, 
Et  subtiis  g/oriinn  ;  foitio  [tiona'  oHoc* 
fiiiu,  ibi,  Et  rrit  tr/rore  //rofugus:  in 
|)ingiiibiis,  [lolonlibiis  ol  divitibus.  Infra 
XXV  :  Ef  fitrtrt  Ihnninus  exrrritum  omni- 
/nts /lu/iii/is  t/i  //lonfi'  lioc  ronriritim  pin- 
gitiiim.  Et  sitbtus  g/oriam  rJu,K  succmsa 
iin/rbtt  i/uasi  rombitstio  it/nis.  Ilic  dolor- 
miuafiir  [xriia'  inodiis,  (|ui  fiiit  por  oom- 
biistionom  ;  ol  [)oiiiinliir  tria.  1'riino  |Mif- 
ua'  s[)ocios,  G/oriam  rJus,'u\ost  inultitiido 
(•\ciciliis :  Siibtiis,  idosl  siib  volibiis, 
iliiia  \»'.sfiinontis  ijhosis  cor|)orn  oromata 
siinf.  Sii[»ra  i ;  Et  eril  forliiutio  vrstra*  nt 
/iiril/u  stit/uv,  rt  opus  vfstruni  tfuasi.trin' 
fil/ii.  Scciiiido  iniMiam  iiiforiMiH  Sauctiis 
Isntr/,    Doiis,    vol    .Vngoliis  Micjiaol,  oui 


Dttm 


'  Al.  :  «  H('nl«9.  •>  —  '  Al.  :  «  lu-mia  avin. 
XVIII 


Al. 


Ina. 


47 


738 


IN  ISAIAM. 


oommissiis  full  illo  i^opnliis.  nmi.  x,  l.'{: 
Evcf  Mir/iiivl  t/niis  c.r  prinri/tilnis  /iriniis 
vpuit    in    (uljiiloriunt    /ncuni.  In  if/nrni, 
(luiii  per  iguiMU  puuiol  eos.  Sopli.  i,  S  :  In 
igne  zcli^  rjus  dcvoraljitnr  oninis    tcrra, 
quia  consummationcni  cum   fcstinalii)ne 
faciet  cunctis  Iiabitinitibus  tcrram.  Tortio 
poMinm  patious;  ct  (iiiautum  ad  miuoros, 
S/jina  ct  vc/jrcs,  qmv  uou   mulliiiu    cros- 
cunt  ;  ct  f/loria  salfus  ejus,  iiuaulum  ad 
maguos,  (jiios  ■  proptcr  diguitatcm  com- 
parat  altis  arboribus  :  ct  Carmcli  cjas  ab 
anima   asc/uc   ad   carncm    consumctur  : 
quia  et  iu  auima  et    iu    corporc    moitui 
suut.  Supra  ix  :  Succc/isa  est  quasi  it/nis 
i//ipictas,  vcprei/i  ct  spi/ia//i    vorabit ;  et 
succe/idetur  i/i  dc/isitate  sallus,  et  co/ivol- 
vetur  i/i  su//erbia   fu//ii.  ^  Et  erit  terrorc 
profugus.  Ilic  ponitur  po^uaR  efrcctus.  Et 
primo  in  hostibus  quautum  ad  fugam,  Et 
erit  terro/'e  /rrofugus  ;  qnautum  ad  panci- 
tatem,  Et  rcli</ui;v  liyni,  quia  ad  liltcram 
Seuacherib  cuui  paiicis  fuil,  5  cum  10.* 
Secnndo    effcctnm    in    populo.    Et  e/'it, 
quantum  ad  triain  qnibus  offcndcbant  : 
scilicet  in  coufidentia  gcutium.  Supcr  eo 
qui percutit  eos,  qnia  illi  a    qnibus  auxi- 
lium  petcbant,  quandoquc  etiam  afflige- 
bant  eos.  Qui  fugeri/it,  vel  ad  Ezecbiam, 
vel  ad  alias  gcntes.  Ezech.  xxix,  7  :  I/mi- 
te/itibus  eis.  Seiuudo  quautum  ad  cnltum 
idolorum,  et  quantum    ad  modum,  quia 
iji  ve/'itate  reliquix  ;  coutra  id   quod   di- 
citnr  III  Reg.  xviii,  2i  :  Usquequo  clau- 
dicatis   i/i  duas  /m/'tes  ?  Si  Do/ni/ius  est 
Deus,  scquimini  eum ;  si  autcrn  Baal.,  sc- 
quimi/ii  illu//i.  Et  quautiim  ad  convcrsos, 
Rcliquige    Jacob.,    qui    relinquiintnr    ab 


litiam.  l/i  tci'ra  sanrtorum   i/iiqua  qessit. 
S(M'undo  pouif  conlirmationcm  :  Consum- 
malionc//i  cni//i.,  cl  abbrcviationc//i  l)o/ni- 
/lus  Dciis  ejrercituum  faciet  in  //icdio  om- 
nis  tc/rc-e.  Nabiim  i,  8  :  Indiluvio  //rxte- 
rcu/itc  co/isu//i//iationem  facict   loci  cjus. 
I/i  //ic.dio  lerrx.,  idest  in  Jerusalcm,  (|uai 
cst  iii   mcditiiHio  tcrne.  Ezech.  :  Ista  cst 
Jcrusalc/n  ;  in  //icdio  gc/itm//i  prjsui  ea/n, 
et  in  circuitu    cjus    tcrras.  A[)oslohis    ad 
Uom.  XI,  exponit  de   reliqniis    salvaudo- 
rnm.  Et  vcrbiim  ai)!)icviatum,  secundum 
Septuaginta,     est     verbum     Evaugelii. 
Matth.  XXII,  40  :  In  his  duobus  mandatis 
u/iivc?'sa  lex  pcndct  ct  /jrophctx.  Vcl  ver- 
bum  iucarnatum  ;  Proptcr  hoc    hiec  dicit 
Do//ii/ius.  Hic  ponitur  populi  confortatio  : 
et  circa  lioc  duo   facit.  Primo  ponit  con- 
fortationem,  Noli  timere.  lufra  41  :  Noli 
ti//icrc,    ve/'mis  Jacob  ,  qui  mortui  estis 
ex  Israel.    Sccuudo  exponit  evasionem  : 
et  primo,  iu    gcnerali  ;  secundo   in  spe- 
ciaH,  ibi,  Vc/iict  i/i  Ajath,  ctc.  Circa  pri- 
mum  tria  facit.  Primo    ponitur   afflictio. 
I/i  virga,  idest  in    afflictione  obsessionis 
etdcprap.dationis,  et  bacidum.,  conlriugen- 
tem,  i/i  via  /Egypti :  quia   audiens  quod 
rex  Ethiopiae  essot  egressus  de  terra  sua 
ut  lcgitur  IV  Rcg.  xix,  dimisit  tcrram,  ct 
in  reditu  destiuxit  civitates  quas  iuvcnit 
veniens    per  ^Egypti   viam.    .Ter.  xlviii, 
1 7  :  Quomodo  confracta  est  virga  fortis., 
baculus  gloriosus  ?  Sccundo  affligentium 
destructio  :  Adhuc  e/iim  paidulu//i,  res- 
pectu   ilHus    tcmporis    in    quo    affligct. 
Ezcch.  VII,  8  :   De  propi/iquo    effu/uia//i 
ira//i  i/iccu/i  super  te,  ct  co//iplcbo  furorc/n 
meu//i    i/i  te.    Item^pi^nae   maguitudo : 


Assyriis.  Et  confirmat  promissionem  :  Si  Co/isu/nmabitur  indig/iatio.,  quo    ad   cul- 

e/ii/n   fuc/'it  populus   tuus,  Isracl,  quasi  pam  ;  fwor,  quo  ad  viudictam,  tertio  quo 

arc/ia  i/m/'is,  reliquige  co/ivcrte/itur  cxeo.  ad  punicudi  faciHlatem,  //leus  Juxta pla- 

Geu,  XXII,  17  :  Multiplicabo  scr/ien  tuu//i  gam  Madian,  de    ({ua   habetur  Judicum 

sicut  stellas  coeli,  ct  velut  arc/ia/n  qux  cst  vii,  ct  supcr  marc,  rubrum  ;  Exod.  xiv. 

in  litto/'e  /na/'is.  Tcrtio  quaulum  ad  jus-  Et  levabit  ea/n,  coutra  te,  primo  m    via 

titiam  operum.  Etprimo  pouit  promissio-  ^ g gp ti :  qula   in    ^gyptiis   confidebas. 

nem  :    Co/isi(//i//iatio    abb/'eviata,    idest  Terlio  pouitur  consequens    Hberatio  ;  et 


destructio  in  brcvi  facta  iu  exercitu  Se- 
nacherib,  i/iu/ulabit  justitiam.,  idcst  fa- 
ciet  iuuudarc  juslitiam  iu  popiiio.  lufra 
26  :  Miserea//iur  impio,  ct  /lo/i  discet  Jus- 


primo  libcralio  :  Aufcretur  onus.  Jer. 
XXX,  8  :  I/i  die  illa  co/iteram  jugum  ejus 
dc  collo  tuo.,  ct  vi/icula  cjus  disrumpam. 
Secuudo  Hberatiouis  ratio,  A  facie   olei^ 


>  Al. 
«Al. 
'  Al.  omittitur 


«  C(Eli.  » 

qui.  » 


<(  ID.   » 


*  Al.  :  «  forle,  scilicct  cum  10.  » 

*  Al.  :  «  secundo.  » 


rAPUT  X, 


739 


divinai  misericoidia^  Supra  i  :  Vubnis  ct 
livor  et  plaga  liimens  non  est  circiimiif/a- 
ta,  necjue  curata  medicaminc,  nojpie  fota 
oleo.  Veniet  in  Ajat/i  e/c.  Ilic,  dcscrihitnr 
in  spcciali  :  ct  primo  poiiitiir  opprcssio, 
numcrans  civilatcs  pcr  (jiias  traiisivit  vc- 
niens  de  iEgypto  in  Jerusalcm.  Venict  do 
iEgypto,  m  Ajat/i,  apud  Mac/imas., '  trau- 
sihit,  commendabit  vasa  siia,  dimittct 
partem  supellectilis  sua%  ut  cxpcditusvc- 
niat.  Transifrunt  cursim,  uon  im[)cditi 
propter  resistciitiam  illarum  civitatum. 
Gabaa  sedes  ?iostra.  Vox  exercitus,  qui 
ibi  quievit.  Obstiipuit  Rama.,  idest  timuit, 
quia  viciuius  erat,  Gabaa  Saulis,  civitas 
regalis  tcmporc  Saulis.  Ilinni.,  morc  equo- 
rum.  Atteiule  Laisa,  quomtjclo  possis  fu- 
gere,  el  simi\\[iivlu,paKj)ercu/a  Analot/i.^ 
quia  parva  villa  crat.  Medemena  mif/ravit ; 
fugit,  ct  similiter/<a^2V«/om  Gabim.  Vox 
Senachcrib  ad  exercitum  :  Confortamini. 
Ad/iuc  dies  cst.,  ut  in  Nobe  stetur :  villa  est 
propre  Jerusalem,  quasi  dicat :  Adhuc  cst 
tantum  de  dic  quod  possumus  illic  tlgcre 
tentoria  ;  quia  diviuatum  crat  ei  quod  si 
illa  die  illuc  applicarct,  vincerct.  ^  Vcl,  o 
/labitatores  Gabinconforta)nini,  qma.  hos- 
tes  prope  suut.  Aijita/nt,  ad  modumcom- 
minautis.  lufra  xxxvii  :  Ad  Sanctum  Is- 
rael.  In  manu  servorum  tiforiim  e.r/iro- 
brasti  Domiuf).  Sccundo  hoslium  dcstruc- 
tio,  Eccf  ilomiufitur.  Kt  primo  lacilitascx 
partc  punicutis,  Cfuifrinf/eut  :  ad  simili- 
tudincm  facti  (Jedconis,  Judicum  vii.  Sc- 
cundo  uuivcrsalitas  ex  parte  puniloruin  : 
Excelsi.,  (juantuin  ad  fortcs  corjiorc  ;  sii- 
biimes,  (jiiaiilum  ad  j>riiici|>cs  ;  coudeusa 
saitiis,  (juautiimad  miilliludiiicin  i)oj)uli, 
idest  Kiiicliis,  qua'  faciiiul  sylvain  sj)is- 
sam,  ft  Libanus,  ipso  Scnaclicrih,  (jui 
intcrfectus  fuit  a  liliis  siiis  :  inrra  wvii. 
Mysticc  Glossa  :  Confrimjct  iaijunndam, 
\\\  passioncm  Christi. 


'  Al. 
2  Al. 


«  iimgnni^.  » 

«  (1110(1  viucorol.  » 


Npta  supcr  illo  verbo,  Et  erit  iumon  Is- 
rfif/  in  ifjnfm.,  rjuia  Deus  noster  dicitur 
ignis  :  primo,  (juia  suhtilis  :  ct  quantum 
ad  lioc  piimo  dicitiir  suhlilis  (jiiantumad 
suhstantiiim,  (juia  dicitiir  sjjiritiis.  Joan. 
IV,  2i  :  S/nriliis  est  Deus.  Secuiidoquan- 
tiim  ad  scienliam,  (juia  pcnetrahilis.  Ileh. 
IV,  12  :  V^ivus  est  sermo  Dei  et  pfficax,€t 
jjenftrabiiifir  fmmi  jifulio  anci/jifi.  Tcrtio 
fjuaiitum  ad  apparcntiam,  quia  invisihi- 
lis.  Joh  xxviu,  20  :  Cuf/f  frf/o  sn/tifnlifil 
ct  infra  c^nlcm  :  Abscondita  est  ab  ocuiis 
fjmuiiim  vivfutium.  Secundo  quia  lucidus. 
Joh  XXXVI,  2")  :  Omnes  /lomines  vident 
eum.  ^  Quod  autcm  sit  Incidiis,  patet 
primo  qiiia  manifcstat,  (juantiim  ad  in- 
tcllcctum.  Ps.  XXXV,  10  :  In  iiiminf  tuo 
viflfiiimus  /iimfu.  Scciindo,  (juia  dclcctat 
quaiitum  ad  aHcctum,  Toh.  v,  12  :  Quaie 
f/aiif/ium  est  mi/ii,  qui  in  tencljris  sedeo., 
et  lumen  cfpli  non  vidcol  Tertio,  qiiiadi- 
rigit  quautum  ad  actiim.  Infra  i.x  :  Am- 
bulabiint  fjfntcs  in  lumiuf  tuo,  et  rcfjes  in 
s/i!cndore  orlits  tui.  Tcrtio,  (juia  calidus  ; 
et  hoc  primo  qiiia  vivilical.  Joh  xxxix, 
\i  :  Tii  forsitfiii  in  pulverf  Cfilffacies  ea  ? 
Thrcii.  i,  13  :  Df'  fxcelsis  misit  iijnem 
in  ossibus  mfis,  et  erudivil  mf.  Secundo 
(juia  purgat.  Kccl.  xxxvm.  21)  :  Va/jor 
ifjnis  iirft  ritrufs  vjits.  ct  in  nilnre  farnacis 
Cfuufrfatiir.  T(Mtio  (juia  dcvnstat.  Dculcr. 
xxMi .  22  :  If/nis  sitcrfusus  cst  iu  furore 
i/if'(i,  ff  ftrdfbif  iisfiiif  ad  iuffrni  novissi- 
uia.  (^)uarto  (jiiia  lcvis  ;  ct  hoc  jirimo  jirop- 
tcr  moliiiu,  (jiiia  iiuiversa proptvr  semet- 
i/isiiiu  (i/ifratiis  esf  Ihauiuus  :  Prov.  xvi, 
4  ;  scciiiido  proj)lcr  sitnni.  (juia  in  altis 
/labifat  :  l*s.  (xu,  o  ;  tcrtio  j)ro[)lcr  in- 
cdininixlionis  modiim.  Saj^icnl.  vii.  2i  : 
Affiiu/if  ftulfin  ubii/ue  prontrr  mundi- 
fiam  sitain  :  va/inr  vst  cnim  virlutis 
Dei. 


3  Al.  :  0  Job.  .16  :  o  OiiuiO!»   Iioiiiiiic*.  •   8«cun>io 
clc.  qiiiii  hioiilm».  » 


TiO 


IN  ISAIAM. 


CA  PU  T    UNI)  KC  IMUM 


Et  egrecliolnr  vii>ra  ile  radice  JeP8e,fl  flop  de 
raiiiot'  ejiis  a^siiiKlct  ;  ot  iTijniescel  sihut  cuin 
siiiritiis  Doiiiiiii.  siiiritus  su|iii'utiii'  i-t  intcllecliis, 
spiritns  cousilii  cl  furliludiiiis,  s|iintus  sciciitifp  et 
{lietalis ;  et  rcplebit  cmu  spiritus  tiiiiuris  Domini. 
Nou  sccuikIiiiii  visiouciu  oculiinuu  judicaliil,  ueque 
seciiiidiiiii  audituiu  auriuiii  ar^Mict;  scd  jiidicabit  io 
jusiiliu  iiaupcrcs,et  arjjuct  iu  reipiitutc  pro  niansue- 
lis  tcrru!  ;  ct  perculict  tcrraiii  virfja  oris  sui,  et 
spirilu  lubioruiu  siioruiu  iutcrliccl  iiu|iiuiu.  Et  cril 
juslitia  cin;,'uluui  iiiinlinriiiu  cjus,  ct  lidcs  cinclo- 
riuni  reuuiii  cjus.  llaliitabil  liipus  cuiu  agno,  et 
pardus  ciim  hiKdo  accubibit.  Vitulus  et  leo  et  ovis 
simnl  morabuutur,  ct  jiucr  parviilus  miunbit  eos. 
Vitulus  et  ursiis  iiasccnlur  ;  siiuul  reipiicscent  ca- 
liili  eorum  ;  el  leo  quasi  hos  comedct  paleas.  Et 
delectabitur  iufans  ab  ubere  super  foraniiue  aspi- 
dis ;  et  in  cavernu  regiili  qiii  ablactatus  fucrit  ma- 
niim  siiam  mittct.  Nou  uoccbunt  et  non  occidcnt 
iu  uuivcrso  uionle  saiicto  inco  :  quia  repleta  est 
terra  scicntia  Domini,  sicut  aqute  maris  operieutis. 
In  dic  illa  radix  .Icssc,  qui  stat  iu  sij,'niim  populo- 
ruui,  ipsuiu  •leules  deprcca!)untur,  ct  crit  sepul- 
crum  ejiis  ■.jloriosum.  i:t  erit  in  die  illa,  adjiciet 
Dominus  secuiulo  manuni  suain  ad  possidcndum 
residuura  populi  sui,  quod  rciiuquclur  ab  Assyriis 
et  ab  i^gypto  ct  a  Phetros  ct  ab  yEthiopliia  ct  ab 
Elan  et  a  Scnnaar  cl  ab  Ematb,  cl  ab  iusulis  ma- 
ris  :  et  elcvabit  signum  in  ualiones,  et  congregabit 
profugos  Israel,  ct  dispersos  Juda  colliget  a  qua- 
tuor  plagis  terraj ;  et  auferetur  zclus  Ephraini,  et 
hostes  juda  peribunt.  Ephraim  uon  ajmulabilur 
Judain,  ct  Judas  non  pugnabit  coutra  Ephraim  ; 
et  volabunt  in  humeros  Philistiim  per  mare, 
simiil  pra^dabuntur  lilios  oricutis.  Iduma>a  et 
Moab  prajcciilum  manus  eonim ;  cl  Hlii  Ammon 
obedientes  enint.  Et  dcsolabit  Dominus  linguam 
luaris  /Egypti,  et  levabit  nianum  suam  super  flu- 
meu  in  fortitiidine  spiritiis  sui,  ct  pcrculiet  eum  in 
septem  rivis,  ita  ut  transcaut  pcr  cuin  calceati.  Et 
erit  via  rcsidiio  populo  luco,  qui  relinquctur  ab 
Assyriis,  siciit  fuit  Israel  in  die  illa  qua  ascendit  de 
terra  yEgypti. 


Posita  dcstnictione  adversaWi,  promit- 
titur  rcinlo-ratio  popiili,  fjiii  erat  divisiis 
in  duas  partcs  et  decem  tribus.  Et  divi- 
ditur  in  partesduas.  In  prima  describitur 
restaiirator;  in  secunda  promittitur  res- 
tauratio,  ibi,  Et  erit  in  die  illa.  Hoc  au- 
tem  capituliim  triplicitcr  exponitur.  Ilie- 
ronymus  cnim  '  vX  omiios  Sancti  nostri 
exponunt  dc  rcstanralionc  lacfa  pcr  Cbri.s- 
tum,  et  de  Cbristo,  nt  sit  fi^Mirative  dic- 
tum.  Quidam  magistri  cxponunt  de  Kze- 
chia  vel  Josia.    Simibtcr   figurate    acci- 

'  Al.  omittit  :  «  enim.  » 
'  Al.  :  o  accipientes.  » 


pinnt-  litteram  Jiid.i'i  de  suo  Messia, 
quem  oxprM-fant,  volenfes  cuncla  ad  iiflo- 
ram  intoHigcre.  Sed  Ihoc  ultiraa  stulta 
est  et  labulosa  :  sccunda  extorta  ;  sed  pri- 
ma  simpliciter  vera.  Et  ideo  illam  prose- 
qucntcs,  alias  tangemus  ex  latere.  Divi- 
ditur  prima  pars  in  tres.  In  prima  des- 
cribitur  restaurator  Cbristus,  quantum 
ad  nativitatom  ;  iii  secunda  qnanfnm  ad 
sanclitatcin,  ibi,  Et  rerjuiescet  supcr  evin 
spiritus  Dtnnini;  in  tcrtia  quanlura  ad  di- 
gnitatera,  ibi,  In  die  illa  radix  Jcsse.  Cir- 
caprimnmduo  tangit;  processum  matris 
ex  regali  serie  vel  progenie  :  Egredietur 
virga,  virga  cui  nullus  fructus  adhaisit, 
de  radice  Jesse :  a(]  litteram,  de  progonie 
Jesse,  qni  fuit  patcr  David.  Num,  xxiv, 
17  :  Orietur  stella  ex  Jacob,  et  consurget 
virga  de  Israel.  Quantum  ad  processum 
filii  ox  matre  virgine,  Et  /los,  Cbristus. 
Can.  II,  1  :  Ego  fios  campi.,  et  lilium  con- 
vallium.  Ascendet,  quia  qui  de  canlo  venit, 
super  omnes  est.  Joan.  iii,  31.  Unde  infra 
XIX  :  Ecce  Dominus  ascendet  super  nubem 
levem^  et  ingredietur  JEgyptum,  et  mo- 
vebuntur  simulacra  JEgypti.  De  radice 
Jesse.  Jcrcm.  xxiii,  S  :  Suscitabo  David 
germen  justum,  et  regnabit  rex,  et  sapiens 
erit,  et  faciet  judicium  etjustitiam  in  terra. 
Cum  deberct  dicere,  De  virga,  dicit,  De 
radice.,  ad  excludendum  duas  haereses. 
Una  quarum  dixit^  quod  Christus  non 
habuit  veram  carnem  ;  alia  dixit,  quod 
Cbristus  habuit  veram  carnem,  sed  illa 
non  fuit  propagata  ab  Adam  et  a  pareuti- 
bns  et  aliis,  scd  in  beata  Virgine  a  Deo 
creata  ;  aut  qiiod  venit  a  primis  parenti- 
bus  distincta,  sicut  lux  quaedam,  nun- 
quam  infecta  contagione  peccati  origina- 
lis.  Quod  totum  excluditur  in  hoc  quod 
ex  parcntibus  virginis  ascendere  dicitur, 
sicut  flos  cx  radice.  JudoRi  dicunt,  quod 
flos  et  virga  rcfcrtur  ad  Christum  ;  ct  di- 
citur  virga  propter  potestatem  et  flagclla- 
tionem  malorum,  et  flos   propter  houes- 

•^  Al.  :  «  dicit.  » 


CAPUT  XI. 


741 


tatom  et  consolationom  bononim.  Iliero- 
nymiis  dicit,  qiiod  de  iioc  loco  sumitur 
quod  dicitur  Maltii,  u,  23  :  Nazaraius  vrt- 
cabiliir,  idest  floridus.  Similitcrexponuiit, 
qui  exponunt  de  Josia  et  Ezechia.  Kt  di- 
cunt,  quod  dicuntur  dosccndere  ex  Jesse 
etnon  ex  proximisparentihus,  rjuia  David 
facta  est  promissio  de  confirmatione  regni 


quautum  ad  rcctiludinem  opcris,  ihi,  Soii 
secnudinn  ristunern  oculunim  juili(  fihit ; 
tertio  quantum  ad  etrectum  rectitudinis, 
ihi,  Jlahitaljit  lupus  cum  agro.  Ostenditur 
autcm  perfectio  ip^ius  quantum  ad  hahi- 
tus  ^M-atuitos  in  trihus.  I'rimo  (juantum 
ad  quictem,  Rerpiiescet^  quia  non  fuil  ^vn- 
tia  in  ipso  auf^mentata.  J(.'r.  xxxi,  "11  : ' 
Miilier  circumdahit  rirum:  ncr  interrupta 


*  Feniinn 


in  filiis. 

Notandum  superillo  verbo,  Egrerlietur  per  culpam.  I  l'etr.  ii,  12  :  Qui peccatum 

virga^  quia  beata  Virgo  dicitur  virga  pri-  iiou  fccit,  nec  inventus  est  d/j/us  in  ore 

mo   consolans  in    trihulationibus.  Exod.  r>jus  :  nec  perturbata  per  piignam  carnis, 

XIV,  16  :  Tu  rtulem   eleva   virgam  tuam^  quia  sine  originali.  .loh.  iii,  9  :  Expectet 

et  extende  manum  tuam  super  mare,  et  lucon,  et  no)i  vidrat ; /lec  ortum  surr/mtis 

divide  illud,  ut  gradianlur   filii  Israel  in  aurorse.  Joan.  i,  33  :  Snper  /pirm  ridr- 

medio  mari per  siccum.  Secundo  fructifi-  i'itis  spiritum  descendmtem  et  mawntem 

cans.    Numcr.    xvii,  8  :  Invenit   Moijsrs  super  ettm, /lic  est  qui  haptizat.  Qunnlum 

virgam  Aaron  in  domo  Levi  germinasse,  ad   multitudiuem   iu    tiuiversitato   dono- 

et  turgentihus   grmmis   eruperant  flores.  rum,   Sjiiritns  sapientia'.  Qnamvis  enim 

'  levasset  Tertio  satians.   Num.  xx,  li^  :  Ciimque*  omnia  dona  gratia-  gratiim    facientis  si- 

manum    lccasset  Mouscs  virc/am  percutirnis  his  sili-  mul  infundanlur,  non  tamcn  ;Uiquis  ha- 

virga      ccm,  egresscB  sunt  aqux   largissimx,  itri  bet   perfectum   usum   oinnium  :  proptcr 

ut  biheret  po/ntlus  et  jumenta.  Ouai'tofla-  quod  de  Jiujusmodi '  dicitur  Eccli.  xi.iv, 


gellans.  Num.  xxiv,  17  :  Orirtur  ste//a  rx 
Jacob,  et  consitrget  virga  dr  Israc/,  et 
percutiet  duces  Moab.  (Juinto  vigilans. 
Jercm.  i,  H  Virgam  vigilantem  rgo  ri- 
deo. 

Nota  super  illo  vcrbo,  Et  flos  de  radi- 
ce,  (|uia  Christus  dicitur  flos  primo  prop- 


20  :  AV;^  est  inventits  simi/is  i//i.  Nec 
circa  omnes  giatias  gratis  datas.  I  Co- 
rinth.  xii,  8  :  A/ii  quidrm  prr  spiritum 
d/itiir  sermo  sajtirnti.v  ;  a/ii  uiitrm  srrmo 
scie/ttiti',  seciin/lum  eu//idc//i  spirilu/n  ; 
alii  fidrs  in  eo//r//i  spiritit  rtc.  Sed  C.hri.s- 
tiis  omnia  perfecte  bahiiit  :  /lon  e/iim  nd 


ter  Maria^   puiilatcm.  Cant.  i,   li  :  Ecce     me/isu/vi/n   dat  Deus  spiritu/n.  Joan.  iii, 


tupu/c/ira  es,  amica  mea.  Ihichnn  :  Ecce 
tu pu/c/ier  es,  (VAo.cic  m\.  Et  iiifia  iiemp^? 
Can.  II,  1  :  Ego  flos  campi,  rt  liliu//i  coii- 
v/illium.  Sccuir.Io  proj^ter  hesioiiis  a  vciito 
facilifatcm.  Job  xv,  33  :  Laulrtur  i/iiasi  vi- 
nea  in  primo  florr.  Tcrtio  proptcr  odoris 
suavitatem.  Eccli.  xxiv,  23  :  Ego  //iiasi 
vitis  friictificavi  su/ivitale//t  odoris,  rt  flo- 
res  //ivi  fruclus  /louoris  et  /lo/irslulis. 
Qnarlo  pro|)l(!r  dccoris  piilchriludincm. 
Kccl.  L,  8  :  Qu/isi  arnis  refii////-iis  i/il/-r 
nehul/is  gloriiV,  rt  i/ii/isi  flos  rosurun/  i/i 
diehus  vernis.  (Juinto  proptcr  frucliis  ccr- 
titiidincm.  E(cli.  xxiv,  23  :  Ego  i/iiasi  vi- 
tis  friictifiruvi  suaviliilr//i  odoris,  rt  flo- 
res  //iri  frucliis  /nuioris  el  /lo/wsl/tti^. 

EJ  rc//uirscrt  sitp/r  ru/n  s/iirliis  l>nmi- 
ni.  Ilic  d(>scrihit  ipsiini  iiniiiitiiin  ad 
sanctitatem,  i|uantiim  ad  hia.  1'rinio 
quanlum  ad  hahiliis  nccessitatis;  secundo 


34.  Quantiim  ad  plcnitudincm.  quia  pcr- 
fectiis  fiiit  in  oiniii  gratia  :  (]Uo(I  iiotatiir 
in  hoc  (|uod  dicit,  imp/rvit.  Joan.  i,   !  i  : 
\'ii/.inus  riim  /driiu//i'  grati/t.  l»e  omni-    •  ^ratiM 
iiibiis  liis  V.o\.  II,  "J  :  ///  i/iso'  /Wi»i/</r /^/c- . ,„y^aiiVot 
iii/i/do  divinitutis  corporulitrr. 

Ad  ovideiitiam  eoriiin  qua'  hic  dicun-  — 
liir  oportcl  viihMd  (|iiiiiqiio  olrca  lia'c 
(loii;i.  1'riiuo  qualilt>r  dillcraiit  a  \irtuli- 
hiis,  hcatitiKhnihiis  rt  friictihits;  socinido 
i\v  iiMiiicro  ipsoriim  ;  tcrlio  t\v  ordiiio 
ipsoiiiin  ;  (juarto  (lualitor  siiit  iii  Christo; 
iliiiiilo  i|Uomod()  alliihuiiiitiir  Spiritui 
saiit  to.  Circa  priniiim  scicndiiiu  ost,  (|U(nI, 
si(iit  (lictiim  ost  sitpra,  (loiia  ilaiiliir  iii 
adiiiloiiiiiii  virliiliim.  qiiihiis  piMnciuntiir 
aniiiia'  potiMitia'  ad  actits  proportioiiatos, 
scciiiidiim  modiiin  liiiiiiaiium  :  sirut 
lldcs,  iiiuo  facit  vidcr»*'  iii  .spociilo  ot  aMiig- 
luatc.  Ksl  autoin  diiplox  (lofoctiis  virtiitis. 


'  Al.  :  «  •li'  KiDtiilui».  » 


712 


IN  ISAIAM. 


Umis  por  nccidons,  (lui  csl  ox  iiidisposi- 
tiouo  haboiitis,  ox  »|ua  iudisposiliouo 
mauiH  iii  sultjocto  :  ot  isto  dofoctus  tol- 
litur  por  au/^^uioulum  virtutis.  Alius  de- 
feolus  est  por  se  ox  parto  ip.sius  habitus  ; 
sicul  tldos  secuudum  suam  dispositiouom 
est  iu  couliuoute  '  imperrecta,  (juia  a^uig- 
matica.  Kt  iste  defectus  tollitur  per  altio- 
rem  liabilum,  ([ui  vocatur  douum,  <|uia 
quasi  oxcodil  modum  huuiaiKo  o[)oratio- 
uis,  a  Doo  dalum ;  sicul  douum  iutollec- 
tus,  quod  facit  ahquo  modo  limpide  et 
claro  iutueri  qua^  suut  tldei.  Operatio  au- 
tem  procedens  a  virtute  perfecta  dono 
dicitiu'  beatitudo ;  qnse  uihil  aliud  est 
quam  opoi'atio  socundum  virtutem  per- 
fectam,  ut  dicit  Pbilosophus  ;  sicut  dici- 
tur  Matth.  v,  8  :  Beati  mimdo  corde,  quo-     eum  spiritus  timoris,  ne  ex  magnitudinc 


a  dante,  non  socundum  quod  rocipiuntur. 
Torlium  palot,  (juod  sapicutia  diii^'it  in- 
telloclum,  (piia  sapioulis  osl  <»rdiiiiiro  ;  et 
pcr  prima  arK|uis  rogulatur,  sicut  mota- 
physica  '  alias  scientias,  consiUum  forti- 
tudiu(>m,  scieutia  pietatem,  timor  om- 
nia '*,  (|uia  idem  dirij.rit  iii  acccssu'^  ad 
bouum  ot  in  recessu  a  malo.  Circa  quar- 
tiim  sciendum,  quod  Christus  habuit  ista 
dona  sccundum  excollentissimos  usus  ip- 
sorum,  sccundum  quos  liabentur  in  pa- 
tria.  Non  enim  habuit  timorem  servilem 
ut  timeret  poenam,  vcl  filialem  ut  timerct 
peccare ;  sed  castum  timorcm  qui  est  re- 
vcrentia^.  Ilcb.  v,  7  :  Exauditus  est pro 
sua  reverentia.  Et  simiHter  patet  de  aliis. 
Dicitur  autem  specialitcr,  quod  replcvit 


niam  ipsiDeum  ivV/e/>/^«/.Talemautcmopc- 
ratiouem  necessario  scquitur  delectatio, 
quia  delectatioestoperatio  projtrii  habitus 
nonimpedila,uldicitPhilosophus:elsccuii- 
dum  hoc  dicilur  fructus.  Undc  dicit  Am- 
brosius  siipcr  illud  Gal.  v,  22  :  Fructus 
autem  spiritus  sunt  caritas,  pax  etc.  quia 
dicuntur  fructus,  inquantum  mentes  sin- 
cera  diloctioue  reficiunt.  Circa  secundum 
sciendum,  (luod  numerus  horum  potest 
accipi  tripUciter  :  quia  dona  perficiuutur 
aut  per  reccssum  a  malo,  ct  sic  est  ti- 
mor  ;  aut  per  accessum  ad  bonum,  et  sic 
vel  secundum  vitam  contemplalivam,  vel 
secundum  activam.  Si  secundum  con- 
templativam  ;  aut  secundum  contempla- 


nis  tuz 


donorum  supcrbus  crcdatur,  sicut  primus 
Angelus,  de.  quo  dicitur  Ezech.  xxvui, 
16  :  In  multitudine*  sapientix  tuae  re-*  negotia- 
pleta  sunt  interiora  tua  iniquitate.  Vel 
quia  por  humilitatem  salvare  venerat.  Vel 
quia  in  lioc  se  imitari  voluit.  Mattli.  xi, 
29  :  Discite  a  me,  quia  mitis  sum  et  hu- 
milis  corde.  Circa  quintum  scicndum  est, 
quod  si  considerentur  ista  dona  secun- 
dum  proprias  rationes,  sicut  scientia,  in- 
quantum  cst  scientia ;  tunc  quaedam  ap- 
propriautur  Filio  quae  pcrtinent  ad  pcr- 
fectionefn  intellectus  ;  qua^dam  Spiritui 
sancto  qua^.  pertinent  ad  perfectionem 
alfcctus  ;  quamvis  omnia  communiter 
sint  dona  totius  Trinitatis.  Si  autem  con- 


tioncm  finis,  et  sic  est  sapientia,  quse  est     sidercntur  inquantum  habent   rationcm 

doni,  sic  omnia  attribuuntur  Spiritui 
sancto,  qui  est  primum  donum,  in  quo 
omnia  dona  douantur.  Similiter  etiam  si 
considerentur  quantum  ad  principium 
motionis  talium  donorum,  qui  est  amor 
Bonitas  enim  Dei  ut  dicit  Dionysius  est 
difiusiva  omnium  qu*  recipiuntur  in 
crealuris  a  Dco^  quaj  appropriantur  Spi- 
rilui  sancto.  Alii  autem  referunt  hoc  ad 
sanctitatem  Josiae  et  Ezechiaj.  Judaii  ad 
antichrislum. 

No7i  secundum  visionem  oculorum  judi- 
cahit.  Ilic  ostondil  sanctitatcm  cjus  (]iian- 
tum  ad  rcctitudinom  opcris  ;  et  pra'cipue 
iu  judicaudo,  (luia  hoc   est  opus  regis. 


de  causis  altissimis  ;  aut  de  his  quae  sun' 
ad  fincm,  et  sic  est  iutellcctus  ;  sicut 
de  substautiis  creatis  spiritualibus,  ct  dc 
his  quai  ad  eas  pcrtinent.  Si  sccundum 
activam  ;  aut  quantum  ad  ea  ad  quae  te- 
neutur  omnes  ;  et  sic  exequens  est  pie- 
tas,  qua"  cst  benevolentia  in  eos^  qui  flde 
vel  imagine  Dci  sunt  nuntii  ;  dirigens 
scientia  :  aut  de  his  ad  qua^  nou  toncntur 
omnes ;  et  excquens  est  fortiludo,  ut 
exponat  se  difficilibus ;  dirigens  vero  con- 
silium.  Ex  hoc  jam  patet  responsio  ad 
tertium  :  quia  ordiuautur  primo  secun- 
dum  quod  perfectiones  suut  :  ct  liic  ordo 
consideratur,  secundum  cxitum  donorum 


'  Al.  :  n  est  continere.  » 

*  Al.  .  «  pn«   »  —  3  Al.  :  «  melaphysicus.  » 


Ai. 


oimiijdi::.  »  —  ^"  Al.  ;  «  reces&iuu.  » 


CAPUT  XI. 


743 


Unde  tria  oslcndit.  Primo  solertiam  in 
discerncndo  ;  sccundo  jusfitiam  in  exc- 
qncndo,  ibi,  Scd  judicabit  in  justitia  paii- 
peres ;  \.Qv{\(i  constanliam  in  pcrseveran- 
do,  ibi,  Et  eril.  jmlitia  cinrpdum  luinhro- 
rura  ejus^  Dicit  ergo  quanlum  ad  primum  : 
Non  secundum  visioncm  oculorum,  exte- 


pugnabit ;  et  hoc  quo  ad  Christum,  et  ad 
illos  regcs.  Vel  cintpilum  lumborum  quod 
foitiler  homini  adlupret,  et  totum  homi- 
ncm  undi(|ue  cingit  :  Et  fides  cinclorium. 
\v\  Jastifia  in  a-quilatc  facti,  (Idrlitas  in 
modo  faciendi,  Kpli.  ult.  i,  li  :*  Estote 
surcinti  lumbos  reslros  :  Vcl  justitia,  jiis- 


riorum,  necpte  secandum  auditum  aurium      ti  ;  fides.,  fideles  ;  et  sic  tantum  ad  Chris- 


exterioTum%\('\\i  Matlh.  xxn,  16  :  dicenti- 
bus  :  Mayister,  scimus  quia  verax  es. 
Joan.  H,  25  :  Opus  ei  rwn  erat  ut  quis  ei 
testimonium  redderet^  de  homine :  ipse 
enim  sciebal  quid  erat  in  homine.  Et  lioc 
non  potcst  exponi  de  homine  puro,  sicut 


tum  rcferuutiu'  ha'c  vcrba  .Icrem.  xui, 
{\  :  Sicut  adhivret  lumbare  ad  lambos 
vii  i^  sic  af/qlutinavi  mihi  omnem  domum 
Israel.  Ex  lioc  arguit  llicronymus  contra 
IIcbra'Os  quod  non  possunt  omnia  intel- 
lipi  sicut  sonant  verba,  nisi  dc   Christo. 


dicitur  I  Reg.   xvi,  7  :    Homo  videt  qux     Uabitabit  lupus  cum  aqno.   Ilic  ponitur 


foris  parent  ^  IJeus  autem  intuetur  cor. 
Et  ideo  dixerunt  discipuli,  Joan.  xvi, 
30  :  Nunc  scimus  quia  scis  om?iia.  ^Wi 
autcm  extortc  exponunt  de  illis  rcgibus  : 
quia  non  secuntlum  adulafioiics  ca  (jua; 
primo  aspcctu  vidcntur  judicabunt,  sed 
diligentcr  vciitalcm  causai  inquirent. 
Sed  judicabit  in  justitia  pauperes.  Ilic 
ostcnditur  justitia  iii  cxcqucndo.  Et 
piimo  qur.ntumad  bono.s,  jussuumdisfri- 
br.ci;d3,  jadicabit,  iii  di(!  judicii,  et  ctiam 
nunc.  Joan.  v,  22  :  Puter  Dmne  judiciuin 
dedit  filio.  Pauprres,  de  (iiiibus  iMatth.  v, 
3  :  Peati  jtauperes  spiritu,  quonmm  iji- 
sorum  est  re(jnum  coslorum.  Sccundo 
quantum  ad  malos  :  ct  j)rimo  quanfum 
ad  membra  :  Percutiei  teinim,  idcsl  lcr- 
discediie  rouos,  virqa  oris  sui  :  *  Ite  mf(le<licti  in 
iynem  xtenutm  :  iMatlli.  xxv,  41  :  Ouaii- 
tum  ad  caput  :  Spirilu  labiorum,  idest 
indignatione  siia  vcrbis  cxprcssa,  inter/i- 
ciet  i?/ipium,  idesl  antichristuiu.  II  Thess, 
11,  3  :  Kevelaltts  fuerit  homo  percali^ 
filius  perdilionis ;  qiti  atlrersatitr  el  c.r- 
tollitur  sitpra  omnc  tpiod  dii  ilitr  Drus., 
aut  quotl  colitur.  Vel  (lial)oliim.  Joan. 
XII,  31  :  Nunc  jitdiriuju  est  miiudi,  nitur 
princeps  mundi  hitjus  rjicirlur  /oras.  Kl 
totiim  lioc  potcst  ad  Iitt(!ram  exponi  do 
illis  regibus  (|ui  jiisti  riierunl,  cl  suis 
pra'ccptiis  iiu])ios  occideriii.l.  Et  rrit  jus- 
tilia  riiuptliim  linulxnnm  ejus.  Hie  po- 
nitiir  coiislantia  iii  i^erseveraiido.  Et  rnt 
juslitia,  (|uani  observabil  iii  jiidiiiis,  r/;<- 
tjulitm  litmborum  rjus^  ide.si  ensis,  quo^ 


elicctus  rcctitudinis,  (pue  est  in  mul- 
titudine  duo.  Primo  (luantum  ad  pa- 
cis:  (juam  ostendit  (iiiautum  ad  mag- 
norum  mansuctudinem  ;  secundo  quaii- 
tuni  ad  parvorum  securitatem,  ibi. 
Et  delectabilur  in/ans  ab  ubere.  Mansuc- 
fudo  osteuditur  quantum  ad  tria.  Primo 
quantum  ad  habitationcm  :  Lupus^  rapax, 
cum  aqno,  innocente,  ct  e  confra,  (juia 
sequcfiir  innocentiam  ejus  :  pardits,  as- 
fiilus,  cinn  hivtlo,  simplice,  viliilus,  gc- 
inis,  animalis  forfis,  rt  leo,  genus  anima- 
lis  forfis  ct  ferocis  :  ovis,  gcnus  auimalis 
debilis,  .s7/?«;// in  unifate  eriiut  :  Ibi  nnn 
est  tnasculus  et  femtna,  t/entilis  et  Judxus 
riiriimcisio  et  pnrpuliitm,  barbarus  et 
Sii/lha,  scrviis  rl  Itber ;  srd  onuiiu  rt  in 
ouiiiibits  Christus.  Col.  ui,  11.  Quod  sig- 
nilicatum  cst  in  arca  iNoe,  ubi  fuerunt 
cmiiia  aninuilia  ufrius(|ue  generis  :  Gen. 
viii.  Secundo  (|uaiituni  ad  guberuatio- 
IK  111  :  l*iirr  parvulit»,  Petrus  piscator. 
Siipra  vm  :  Errr  cjorl juirri mri in  cubili^ 
I  ('.oriiilli.  I,  27  :  Slultu  miiiuli  rlnjit 
Ihus,  iii  con/undat  fnrtia.  Miuabit,  idesl 
ducet  ad  regnum,  si(  ul  dux.  Terlio  quan- 
tiiiu  ad  comestioneiu  dicit  piimo  (|uau- 
tiiiu  ad  sibi  coiiforinitatcin,  Vilulus,  (|ui 
couKMlit  herbas,  et  aniinal  ^  est  uiundum, 
ursits,  (|ui  laceral  cariies,  nec  osl  nuin- 
dum  aiiiuial.  sitnul  /nisrrntur,  oodoin 
cibo  vei  bi  IW'i.  (  atitli,  iilest  raiuilia>  oo- 
runi.  simul,  idesl  coiiformilor,  rrqiiies' 
rrnt,  ad  coniedendum  vidoliool  cibiiin  sa- 
cramenlorum.l    (!or.  x,  .i  :   Ennuirm  e$- 


state 


Al.  :  II  iil  i|ui.-'  inl«rronnriM.  » 


»  Al.  :  «  pntiMit.  »  —  '  Al.  :  •  <|uibu».  • 
•  Al.  miiiHitur  :  «  cl.  • 


714 


I.\  ISAIAM. 


cam      sjiiritKfi/nti     tntnKhicarenint.     Sc- 
cuinlo  (]iiaiitiiMi  jiil  (-il)i  liiiinililaloin,  /Jco, 
rex,    (/iiasi  fios,  nisliciis,   /laleas,  riKlem 
dootriiiain.  vrl   ad    lilleram,  abstiiicnti;e 
cibos.  Job  .\.\xi-\,  y  :  Muvu/uid  volct  r/ii- 
iioceros    serrire    tihi,    aut  niora/ntur    ad 
pra'sc/je   tuum  ?  Sed   expressiiis  videtur 
hoc   soivari   in   religiono  ;    ubi   liomines 
diversa^  a'tatis  et  coiiditioiiis  unanimiter 
>i7j  Afl*i7a-et  couformiter  vivunt.  Ps.  lxvii,  7  :  Qui' 
re  unius    fiahitare  facit  unanimes  in    domo.   Alii 
volunt  quod  luerit    completum.  temporo 
illoriim   reg-um,  quando  majores  in  pace 
vivebanl  cum  miiioribus,  Jiidan  vero  ex- 
ponunt  de  pace  lutura  temporibus  auti- 
christi.  Et  de/ectabitur  infans  ab  ubere. 
Hic  ostendit  parvorum  securitatem ;  et 
ponit  tria  :  scilicet  eorum  contidentiam, 
cum  contra    horrorem    ponit  laititiam  : 
Super  foramina  aspidis.,  idest  supor   tri- 
bulationes    quas    diabolus  v«l    tyrannus 
immittet,  mfans  ab   ubere,   idest  statim 
quod  lactc  doctrinaj  fidei  nutriri  coeperit. 
Rom.    v,   3  :   Non  solum  autem.,  sed  et 
g/oriamur  in  tri/)u/atio)iibus,  scie?ites  qiiia 
tribu/atio  patientiam    operatur.    Vel    in 
convertendis  malis.  Apocal.  ult,  17  :  Qui 
audit  dicat,  Veni.  Contra  fugam,  qua;  est 
indicativa  timoris,  ponit  invadendi  auda- 
ciam  ;   Qui  ab/actatiis  fuerit.,  jam  solido 
utens  cibo,    faciet  phis,  quia  mittet  ma- 
num  suam  in  caverna  recju/i.,   idest  dia- 
boH,  qui,  est  rex  super  universos  fi/ios  su- 
pcrbiee  :  Job  xli,  25.  Quia  se  confldenter 
per.secutioiiibus  tyraunoium  exponet,  si- 
uit  muUi  martyres  feccrunt.  Job.  xxxix  ; 
Exu/tat,  audacter  in  occursum  pergit  ar- 
matis.  Vel  refertur  ad  pra?dicatores,  qui 
mittunt  manum  pra'dicationis  ad  conver- 
sionem  peccatonim.  Vel  ab  uberi/jus  no- 
vitalis  et  voluptatis,  quia   iiovitii  de  hoc 
gaudent.    Secundo   ponit  nocendi  impo- 
tentiam.  Non  nocebunt  in  monte  sancto., 
idest  Ecclesia,  nisi  volentibus.  Luc.    x, 
19  :  Ecce  dedi  vobis  potestatem  super  om- 
nia  daemonia.  Marc.  ult,  17  :  Signa  au- 
trm  eos  qui  crediderint   /ixc  sequentur. 
Lmguis   /oquentur   ?iovis,   serpentes    to/- 
/ent,  et  si  ?nortiferu?n  quid  /nbci^itit,  ?io?i 
eui  ?ioccbit.    Tertio   ponit  ulriusque  cau- 
sam  :  Quia  rcp/eta  est  te?'ra  scie?itia  Do- 


?ni?ii.  |\s.  xviii,  l)  :  I?i  om?ir??i  terram  exi- 

rit  so?tus   eo?um.  Kccli.   xxiv,  iO  :    Eqo 

sapie?itia    effudi  f/iimina.    Ju_(hei    expo- 

iiiiiit    lioc    totiim    factum    ad    litteram. 

Alii  diciiiil  per  hoc  significari  ijuod  tein- 

poribus  illorum  re{,'um  committebant  so 

(luilibet    parviili  audacter   illis  (|ui   prius 

fueranf    pra'dicatores   et   creduli.   l?i  die 

i//a,  llic  ponit  diguationem.  In  sig?m?n, 

Crucis,    quod    assumentes   salvabunlur. 

Juan.  XII,   32  :  Ego  si  exa/tatus  fuero  a 

te?'ra,  omnia  tra/iam  ad  me  ipsiim.  Infra 

XLix  :  Ecce  ego  /evabo  ad  ge?ites  ma?ium 

??ieam,   et   exa/tabo  ad  po/ju/os  siqnu??i 

meum.  Ipsinn  ge?ites  deprecabimtur.  Ps. 

Lxxi,  11  :   Adorabu?it  eum  om?ies  reges 

te?'rx.,  o??mes  gentes  se?'vient  ei.  Erit  se- 

pidch?'um   ejus  g/o?iosum  :    venerabilur 

ab  omnibus.   Unde   designatum  est  pcr 

sepulchrum  quod  fecit  in  Modin   in  mo- 

numentum  sempiternum,    ut  aspiciatur 

ab  omiiiltus  transeuntibus  :  I  Machab.  ii. 

Alii  exponunt  hoc  de  Josia,  quia  fuit  se- 

pultus  in  sepulcris  regum,  Et  crit  in  die 

ii/a.,   adjiciet   Dominus  secwido  ma?ium 

suam  ad possidendum  residuumpopu/isui. 

In  parte  ista  promittit  populi  restauratio- 

nem  quantum  ad  tria. Primo  quantum  ipso- 

rumliberationem;  secundo  quantum  adli- 

beralorumconditionem,  ibi,  Etauferetur 

ze/us  Ephraim  ;  tertio  quantum  ad  libe- 

ratiouis  pra^parationem,  ibi,  Et  desoiabit 

Do?ni?ms  /mguam   maris  Mg?jpti.   Circa 

primum  duo  facit.  Primo  pra^mittit  libe- 

rationem  ;  secundo  describit  liberationis 

modum,  ibi,  Et  /evabit  sig?ium  i?i  natio- 

?ics-.    Quidam    exponunt    hoc    de    libe- 

ratione    a    captivilate  Babylonis,    quan- 

do   possedit  eos,  eripiens  a  servitute  in 

deserto    Babylonis,    et    dicitur    secunda 

respectu     primai    hberationis,    qua    de- 

duxit    eos    de    servitute  .^gypti.  Nabu- 

chodonosor  euim  eos  vastante,   divcrsae 

gentes  eos  in  captivos  et  in  servos  duxe- 

rant,  et  multis   intcrfectis,  residui  cou- 

gregati  sunt  ex  praicepto  regis  Tyri,  si- 

cut  legitur  I  Esdra"  1.  Sed  melius  e.\po- 

•nilur  dc  liberationc  facta  per  Cbristum  : 

sic  enim  consouat  pra-cedeiitibus.  ///  die 

i//a,  scilicet  cum  stcterit  in  signum  po- 

pulorum,  adjiciet  secu?uio,  per  Apostolos, 


'  AL  :  (I  fiiit.  » 


*  Al.  :  «  i:t  lcfi  i'it  Dnminus  etc.  » 


CAPUT  XI. 


745 


quia  primo  per  sc  prsfdicavlt.  7?e«V//^?/w^  quia   sunt  circa   mare,   et  hoc  quantura 

quia  reliquiai  sal\ a;  ficnt  :  in  quo  notatnr  ad  piimam    ft   tcrtiam.  Sif/tui,   cum  eis 

paucitas  Juda^orum  convcrsornm,  et  mul-  jam   viclis,   pra'dahuntur  filios  orientis, 

titudinis   gentium.  De   quo  Miclia*»  ult.  Assyrios.  IIoc   non   legitur   faclum  tem- 

1  :  Facttis  sum   siait  qui  coliujit  in   au-  pore  Machaba-orum.  Vol /y/-ciYA//y///<////-yye/' 

tumno  racemos  vindemias.  Pltelros   regio  mare,  quia  l*hi!isla'i   ahundant  navihus. 

cst,  nomen  hahens  ah  uno  filiorum  Ahra-  Idumxa    et    Moab,    {\\\\    primo   hostes, 

ham  :    Elan,    civitas    Persidis  :   Emath^  prwceptum    manu      eorum,    implehunt, 

Antiochia  :    Senaar   locus    in    Chalda-a  :  non  expectantes  alium  facientem  secun- 

Jer.  XXX.  Vel  secundo,   idest   in  secundo  dum  mand;iluni  :  in  (]Uo  notatur  magna 

adventu,  quando  i)er  Klia'  praHlicationem  exidliitio.  Et  /ilii  ^Sjnon  obedientes  erunt. 

convertentur  corda  filioruni   ad   patres  :  Ili  omnes  fticrnnt  magni  adver.santes.  In- 

Malach,  ult.  Et  elevabit.  Hic   ponit  lihe-  fra  xi.ix  :  Ecce  tsti  de /onrje  cenient  et  ii/i 

rationis  modum  quantnm  ad  primam  ex-  ab  ar/ui/one  et  mari,  et  isti  de  terra  aus- 

positionem.  Sifjnum\   idest  edictum  re-  tra/i.\c\  ro/abunt,  livni  desiderio  pra;di- 

gis  Tyri.  Pro/ujos  Israe/,  qui  ad  litleras  candi,  per  mare  :  qnia  Apostoli  navigio 

Ezechia;  venerunt  in   Jerusalom,  et  con-  pcr  luare  ad  miillas  gentes  pcrveneriint. 

junxerunt    se   dnuhiis  Irihuhus,    et   cnm  Vcl  pcr  hab  gcntes,  (pias  noininat,  omncs 

illis  fucrunt  caplivali,  cl  cuin  cis  liherali.  inhdligit,  Infra  lx  :  Qui  sunt  isti  (/ui  ut 

Vel  signiim  Crucis,    quantum   ad   secun-  tiubes  vo/ant,  et  quasi  co/umbx  ad  fenes- 

dam  expositionem,  Et  congregclbit  pro-  tras  suas  ?  PrcBce/jtum  manus^  quhnloce- 

fufjos.  kiov   XIII,  46:  Vo/jis  oportebat pri-  hunt  verho  ct  cxcm[)l().  Et  deso/abit  Dn- 

mum  prxdicari  verbum  Dei;  scd  f/uia  mi/ius  /i/tf/uam  maris  /Efjypti.  Ilic  poiii- 

repe//itis  i//uc/...  ecce  convertimur  fid  (jcn-  tiir  lihcrationis  pncparatio  :  et  circa  hoc 


tes.  Vel  siijnum,  alicnjn-  miraculi,  pcr 
quod  convcrlentur  ad  pradicafioncm 
Eliai.  Infra  xlix  :  Ecce  /evabo  ad  gentrs 
manum  meam,  et  exa/labo  fid  po/ndos 
si(jnum  meum .  Et  au/eretur  ze/us 
EpJirfdm.  Ilic  ostenditur  hhcratornm 
conditio.  Et  primo  quantnm  ad  concor- 
diam,  contra  odifm  quod  crat  inlcr 
Ephraim  et  Jndam.  Et  auferetur  ze/us, 
idest  odium.  Hoc  completum  fuit  in  vr- 
ditu  do  captivitate,  secundum  priinam 
expositioncm.  Vtd  (|naiilnni  ad  unitatcm 
fidci,  se(  undiim  sccnndain.  Vcl  coniple- 
hitnr  in  fntuio,  (luantnm  ad  lcrriain.  He 
ista  concordia,  Jer.  iii,  IS  :  Ibit  (/uinus 
Jiu/a  ad  dof/ium  Israc/,  ct  venirnt  si- 
mu/  fu/  tcrra/n.  Atiniionis.  ad  lcnain 
(piam  (/cdi  /iatri/)us  vestris.  Sccnndo 
quantnni  ad  potentiani  in  snhjiif^a- 
tione  hosliuni,  vel  ijiia'  fnil  ad  lillcrain 
tcmpoiihus  Miichaha'onini  (]tiaiiliiiii  .id 
priniain;  vcl  [ua-dicalioiiciu  .\poblolonini 
quantnm  ad  sccnndam  ;  vcl  (iiumtum  ad 
prospcrilalcin,  (inain  cliani  iii  fntiiro  Do- 


dno  [)onnnlur.  1'iinio  [ira-jiaralio ;  se- 
cuiulo  nlililatis  cousecutio,  ihi,  Et  erit 
via  residuo  /)o//uio  meo.  Proinillitur  au- 
tcm  pra'paratio,  sccundum  siuulitndinem 
ad  diiplex  henelicinin  ([iiod  exliihitnm 
fiiit  [)alril)ns  vcuicntihiis  de  /Egyplo. 
1'iinio  iti  (livisi(jiic  maiis,  \.\c  ([uo  lcgitur 
Kxod.  XIV  :  ct  ([uaiilnni  a»l  hoc  dicit, 
Lnujuai/i  maris ;  ct  dicitur  lingna  muris, 
qiiia,  sicut  dicit  Magister  iu  histuriis,  in 
egressu  llliormn  isracl  dc  .Egypto  uon 
fnit  divisiini  marc  c.\  nno  liltorc,  sed 
([iiasi  (jihcdain  lingna,  qua>  cinuindahat 
monlcin  (jncindam.  IJtKjiin  fnnris,  idcst 
mcdinin  niaris,  nuiic  llchiaici  sormonis, 
(jni  omiie  quod  cst  in  mcdio  lingiium 
vocut,  [tro[itcr  hoc  (jnod  lingna  csl  in 
mcdio  pris.  t^)uo(l  (jnidcm  ad  littoram 
nniMjiiam  fuil  faclnm ;  simI  signiUcatur 
aniolio  oniuis  imjicdimcnti  dctincntis, 
(|iiaiiliiin  ad  jniinain  •>\jiosition<in  Vel 
liiiKoa  niaris  dicilur  K.uyjilus,  cnjiis  lil- 
tns  lingil  maro.  Sed  (juantum  ud  sccim- 
daiii,    /inijunm   ifinri.t  .flijijpti  desolabit^ 


minns  ois  dahil,  (|nMiituni  iid  lcrliam.  !'(/-  idcst  liiigUiim  (jua  idola  liuniahant.  Sc- 
/abunt,  (juiisi  vclocitcr  inii)in;^cnt,  ///  ////-  cundiiin  hcncllcinn»  in  divisionc  Jonln- 
tfiero  Pht/istiim,  nagellandos,  /irr  nuirr,      nis,  i\o  (jiio  lcgitnr  Josuc  ui  :  ol  (luauliiui 


'  Al<  :  «  /<•'('"  '>«y  "•<"'• 


>  Al.  .  o  miijiii'.  1 


740 


IN  ISAIAM. 


ad  hor  dlcil  :  Lrvalnt  nionnm  snani,  lioc 
es!  potrnliam  siiam,  s?//y/v  fjmnvn...  ct 
pcmitiot  riini  in  srptrm  }'iris  ut  trnn- 
seant  jirr  ritni  calccati.  (jiianliim  ad  pri- 
main  t'xp«>sitiont*m,  cst  metaphorica  \o- 
nilio,  iil  p(M-  (livisioncm  m;iris  ol  Ihinii- 
nis,  inlt'lli^'-atiir  omnis  impodimonli  amo- 
tio.  Onantiim  ad  spcnndam,  si^^nilicatiir 
ad  liltciam  //iimcn,  ipse  Nilus,  (|ni  ah 
Ah'xandio  divisiis  ost  in  soptom  rivos, 
qni  pra'paratio  Ilomanis  est,  el  adco 
priotlilatati,  iit,  a(|na  pcr  rivos  ct  moatns 
transcnnto,  transvadai  i  a  calccatis  pos- 
sot,  idest  ab  Apostolis,  dc  quihus  Kphes. 


nlt,  I")  :  Calccnti pcdes  in  prtpparationem 
Evanfjelii pacis,  Vel  per  nuinon  signiflca- 
tnr  rofj^num  yEgypti,  qiiod  divisum  cst  a 
Uomanis  in  phires.  Senatns.  In  fnrtitu- 
ilinc  spiritiis  siii,  oxorcilus  Alexandri,  vel 
Uomanorum  :  vcl  spiriliis,  idosl  vtnti,  ad 
simiritii(iiiit'm  cjus  (iuod  dicitur  Exod. 
XIV,  21  :  Flante  vento  vclicmenti  et  urenti 
tota  nocte.  Et  erit  via.  Ilic  ponitnr  ulili- 
tas  :  et  jam  palQt  per  ea  qua^  dicla 
sunt.  Sicut/uit.  Eccli.  xxxvi,  0  :  Innova 
sif/na  ct  imniutn,  niirabilia;  glorifica  ma- 
num  et  Ijrac/iium  dexlrum^  excita  furo- 
rem  et  effundc  iram. 


CAPUT    DUODECIMUM 


Et  (lices  in  dic  illa  :  Confitebor  tibi,  Doniine, 
qiioniam  iratus  cs  tuilii,  conversus  est  furor  tuus, 
et  (Miisolutus  es  me.  Ecce  Deus  salvalor  meus  : 
iiilucialitcr  ajiam,  et  non  timebo.  Quia  fortitudo 
mea  et  laus  niea  Doniinus,  et  factus  est  milii  in 
saiutcui.  llaurictis  a^iuas  in  gaudio  de  foutibus 
Salvatoris  :  cl  dicetis  iu  illa  die,  Coufitemini  Do- 
mino,  et  invocate  nomen  ejus,  notas  facite  iu  \\o- 
pulis  adinveutiones  ejus.  Memeutote  quoniam 
excclsum  cst  nomeu  ejus.  Cautale  Doraino,  quo- 
niaui  ma<:nifice  fecil ;  anuuutialc  boc  iu  uuiversa 
terra.  Evulta  et  lauda  babitatio  Sion,  quia  magnus 
in  medio  tui  Sanctus  Israel. 


Hic  ponitur  gratiarnm  actio  pro  sus- 
cepto  hcncficio.  Quod  quidcm  jam  spirilu 
prophetali  propheta  vidohat,  et  populo 
promittohat.  Unde  tria  facit.  Primo  de- 
cantat  canticum;  secundo  promittit  po- 
pulo  heueficium,  ihi,  Haurictis  aquas  in 
(jaudio  dc  fontibtis  Salvntoris ;  tcrtio  prw- 
dicit  dccantaturum  populum,  ihi^  Et  di- 
cetis  in  illa  dic.  Trihus  autcm  malis  pre- 
mehantur  tunc  :  scilicet  pro  pra'teritis 
culpis,  divino  furore  ;  pro  futnris  pcenis, 
hostium  timorc;  pro  praisontihus  malis, 
cordis  dolorc.  Contra  primum  commcmo- 
rat  Dci  misericordiam  ;  olidcodicit  :  Con- 
fitebor  tibi,  ego,  Domine.,  idcst  ex  iiunc 
laudaho,  quia  populi  nondum  vidcnt  bc- 
neficium  de  quo  gratias  agant,  de  hoc 
quod  soqnilnr,  quoniam,  primo  jusfe, 
iratus  es  milii^  pro  peccafis  mcis,  conver- 
stts  cst  furor  fuus,  in  misoricordiam,  ct 
consolatus  es  me,  quantum  ad  misoricor- 
diap  «ilfocliim  praBteritum  pro  futuro  :  et 


hoc  in  reditu  populi  dc  Bahylone,  et  ma- 
xime  de  consolatione  facta  pcr  Christum. 
Zach.  VI II,  H  :  Sicut  cogitavi  ut  afflige- 
rcm  vos  cum  ad  iracundiam  provocasscnt 
patrcs  vestri  mt?,  dicit  Dominus,  et  non 
sum  7nisertus ;  sic  conversus  cogitavi  in 
diebus  istis  ut  bencfaciam  domui  Juda  et 
Jerusalem.  Contra  secundum  confitctur 
in  Deo  fiduciam  :  Ecce  Deus  salvator  meus, 
liberans  populum  de  servitute  Bahylonis, 
vel  verius,  qui  salvum  facit  populum 
suum.  Matth.  i,  21  :  Ipse  enim  salvum 
faciet  populum  suum  a  peccatis  eorum. 
Jcrem.  xxx,  10  :  l^e  timeas,  serve  meus 
Jacob,  ait  Do7ninus,  7iec  paveas,  Israel, 
quia  ecce  ego  salvabo  te  de  terra  lo7igin- 
qua.  Contra  tertium,  diviuffi  fortitudinis 
potentiam  :  Fortitudo  mea,  per  quam 
suhsisto,  et  laus  mea,  quam  laudo  relic- 
tis  idolis.  Psal.  xvii,  2  :  Diligam  te,  Do- 
77iine,  fortitudo  mea.  Haurietis.  Ilic  pro- 
mittit  beneficium.  Aquas,  consolatiouis, 
rcfrigerantos  contra  a^stum  trihulationis. 
Et  dicctis.  II ic  praedicif  ctiam  populum 
decanfaturum,  posf  receptum  hcneficium : 
et  continet  mufuam  cxliortationem  po- 
puli  ad  divinam  laudem.  Pouitur  exhor- 
tatio  ad  duo.  Ad  laudis  diviiia"  confessio- 
uem,  cf  ad  grafiarum  actioncm,  ihi, 
Exulta  et  lauda  Jiabitatio  Sioji.  Circa  pri- 
mum  ponunfur  quatuor,  Aut  cnim  con- 
fifcmur  per  fidcm  :  uude,  Confite^nini 
Domino.  Uomau,  x,    10  :  Corde  crcditur 


CAPUT  XIFI. 


7i7 


ad  jiistitiam,   ore  autem  confessio  fit  ad     vivso.   Tcrtio   hapfism.itis.    Joan.    iii,  5 


salutem.  Aut  invoramiis  pcr  oratioiiem, 
Etinvocate.  Irifra.  i.v  :  Quxrite  Dominum 
dum  invemri  potest  invocate  eitm  dum 
prope  est.  Ant  anniiiitiatur  por  pr.Tdica- 
tioiiem  ;  Nolas  facite  in  populis  adinven- 
tiones  ejus^  (|iiia  multa  adinvcnit  ad  sal- 
vandum.  Jer.  xxxi  :  Audite  verbum  Do- 
mini,  cjentes  et  annuntiate  in  insulis  qux 


Nisi  fjuis  renatus  fuerit  ejc  aqua  et  Spiritu 
sancto,  710)1  potest  intrare  in  rcjnum 
Dci. 

Ifcm  nofandiim,  qiiofl  haiiritnr  aqua  dc 
foiite,  primiMliviiia' sapieiitia'.  Kccl,  i,  3  : 
Fons  sapientia',  vcrhuni  D«i  in  excrlsis. 
Secundo  £Pternae  vitse.  Jer.  ii,  l.j  :  ^fe 
dereliquerunt  fontem  aquse  vivcV.    Tertio 


procul  simt.   Aut  mcmoratiir  per  jugem     de   Cliristi  corpore.  Zach.  xiii,  \   :  Indie 


meditationcm,  Mcmentote.  Psal.  civ,  5  : 
Mementote  mirabilium  ejus  riux  fecit, 
prodigiaejus,  et  judicia  oris  ejus.  Cuntate 
Domino.  Ilic  exhortatiir  ad  gratiarum 
actionem.  Et  primo  ut  gratias  agant  Heo. 
Cantate  Domino,  quoniam  fecit  macpii- 
fice.,  nos  libcrando.  Psalm.  xcvii  ;  Can- 
tate  Domino  canticum  }iovu}n,  quia  }}iira- 
bilia  fecit.  Sccundo  utannuntiofurmundo, 
'A}muntiate.  Tob.  xii,  G:  Benedicite  Deinn 
cceli,  et  cora^n  om}iibus  vive^itibus  co}ifi- 
temiiii  ei.  Exulta.  Ilic  ponitur  cxhorlatio 
ad  exultatioiiem  :  et  primo  ut  sit  gau- 
dium  in  corde,  Exulta  ;  secundo  ut  sit 
jubilus  in  oro,  Lauda;  tcrtio  ponifur 
utriusfjucratio,  Quia  }}iajnus.  Infraxxxv  : 
Exultabit  hetabwula  et  lauda^is. 

Notandiim  supcr  illo  verbo,  llaurietis 
aquas,  quod  est  aqua  primo  doclriiuc. 
Infra  lv  :  0}}mes  siticmtesve^ute  adaquas. 
Sccundo  gratia^,  Joan  vii,  '{8  :  Qui  i}i  }}ie 
credit,  flumbia  de  ventre  ejus  flurnt  aqux 


ilta  erit  foiis  patfms  do}}iui  Davul. 

Nota  siipor  illo  vcrbo,  .\di}ivf}itio}ies 
ejus,  quod  Christiisadiiivonit  primo  hrove 
saliitis  vcrbum.  Baruch.  iii,  37  :  f/ic  adi}i- 
venit  om}ie}n  vifnn  discipli}ix,  rt  tradidit 
illfwi  Jftcob  puero  suo,  et  Israrl  dilrcto 
suo.  Sccundo  novum  salvandi  modum. 
Joh  XXXIII,  2i  :  Itiveni  i}iquo  ei propitirr. 
Torfio  populum  salvandum.  Luc.  xv,  fi  : 
Ctnujratulamini  }}ii/ii,  quia  inre?u'  drach- 
}}ia}n  quam  perdidera}}i. 

Nota  super  illo  verbo,  /;«  }}iedio  tui 
Sa}ictus  Israel,  qiiia  Christuscst  iu  medio, 
primo  ()uasi  hix  ad  illuminaiidum.  Eccl. 
I.,  G  :  Quasi  stella  }natutiua  i)i  )}iedio  }ie- 
bulx.  Sociindo  (luasi  uu'diaf(tr  ad  rcconci- 
liaiidiim.  Liic.  iilf.  ."JG  :  Strtit  Jcsiis  i}i  me- 
flio  discijju/oru}}i,  et  ait  i//is,  Pax  vobis. 
Teilio  quasi  minisfor  ;id  disfribiioiuliiiu. 
Luc.  XXII,  27  :  Ejo  uute)}i  in  ))trdio  ves- 
Irinn  sinn  sicut  qui  mi)iistrat. 


CAPU  T    DKCIMUM  Ti:  W  W  M 


Onu8  Babyloiii»»,  nuod  viilil  laains  tilius  Amios. 
Supcr  ini»nlcm  ciili^iiiiosuui  li-valc  si>;uuiu,  exallalo 
voc.cui,  lcvalc  uianuMi,  cl  iu-;iciliaulur  |iiiilart  ilu- 
ces.  Ef<n  uiaudavi  sauclilicali;*  uicis,  ct  vocavi  fnr- 
toa  uicos  iii  ira  uica,  cxullaulcs  iu  nlorin  luca.  \  ox 
uiulliliuliuis  iii  luuulilius,  i|um»i  ]iu|)uluriiiii  fro- 
(|nciitiiim,  vox  scmilns  rc.;mn  t;cnlium  coii>;n'pifa 
niin.  Domiuns  cxci-cilmim  inMTcinl  mililnc  lidli, 
venicnlibu»  dc  lcrra  iinuul.  A  siiuiimlalc  cn-li  Do- 
minus,  cl  vasa  Innuis  cjns,  ul  disi>crdat  oinucm 
lcrraiu.  riulalc,  i|iiia  iiro|ic  cst  dics  Doiiiiui,  <iiiin 
vnslitas  a  Doiiiino  vciiid.  !Mo|ilcr  lioc  i  imics  iiin- 
iiiis  dissolvculur.  ct  ouiiic  cor  linminis  talicsccl  cl 
coulcrctur.  'lorsioncs  ot  dolorcs  lciicbiiiit ;  i|iim«i 
iiiuturicus  dolcbuiit.  ruusiini.-iinc  ad  |iroximuiii 
Buuiu  slni<cbit ;  facics  comlnHlc  vnllns  coruiii. 
T5cce  dic!»  Uomini  vonicl  criidclis,  d  iiidiguationid 
cuns,  ct    ii.c  .1  iDri.squo,  nd   ponendnin  lerruin  iu 


soliludiucm,  ct  jicccatores  cjiis  conterendos  de  e«, 
(|iiouiaiii  stdliL'  ctdi  ct  splciidor  cnruni  uuu  es|MUi- 
(lciit  buiicii  suuiii.  DbtciicbrntiM  osl  sol  in  orlu  siio, 
d  Inu.i  uun   s|i!ciii!c|iil'iu    liiniim'    suo.  Kl 
supcr    orbis    niala.    el    coutrn    ini|nos    1111.;  1 

euruni ;  el  reqniodcere  fncinui  snperhiaui  iufido- 
tiiiiu,  ct  nrrofjnntiniu  rortiiiiii  iiiitiiiliabo  Pri«lio«or 
crit  vir  niiro,  ct  li.>iiio  iiiiiikIo  oltrjio.  Stiprr  hoc 
ridiim  tiirbabo.  ct  niovebiliir  terrn  de  Iimo  «uo, 
|iro|itcr  iiidi((nnlioneni  Duniini  extre^Uiuni,  et  prop* 
tcr  dicni  ira<  niroris  ejus  Kt  eril  (|iiasi  dnnuila 
riitiiciis.  et  i|unsi  ovi«  ;  ct    tioii  cril  ^fi. 

l  iinsiiiiisi|iic    a.|    |i<>i>uliiui    Knutii    '  el 

singuli  nd  tirintii  sunni  rii^ieiil.  Oninis  i|ni  inrrn- 
Ins  riieril,  occidditr;el  oitinii*  i|iti  iitt|i<<rveneril, 
eadol  iii  iilndio.  Iiirntiles  coriiiii  nllideiilur  111  ociiliii 
ooniiti  ;  diri|ueiititr  don  ni.  ct  ii\  niii 

vi.ii  i!,ii:ii'ii    f, jf.j     .....:^,j  jupcr  i-..Mi.da», 


7i8 


IN  ISAIAM 


qui  Brnontum  noii  qiiiprant,  noc  aiinim  veliiit;  t^otl 
so^ittis  piirvnliis  inliTficifnt.  «'l  iurlaiilihiis  utcris 
uon  iniscrcbiiiilnr,  *t  sii|icr  lilios  non  parcct  ocnliis 
eoruiu.  El  erit  Uiliylon  illn  civitiis  jiloriosn  in  rcy- 
nis,  inclyla  in  siiiicrliia  r.li.ililiciirniii,  siciil  siilivcr- 
tit  Doniinns  Soiloinain  cl  (ioinnrrliain.  Non  lialiilii- 
bitur  ns(|ne  in  lincui.et  nou  fiiiHlaltitnr  iis(|iic  uil  ^c- 
ncrationcni  cl  fjciiprationciii.  Ncc  |i(.»nct  ilii  lcnloria 
Arahs,  ncc  pastnrc.-,  rci|iiicsiciil  ilii ;  si!d  rcipiiesccnt 
il)i  hcsti.i»,  cl  rc|ilcliiiiiliir  (lipiiius  coiiiin  (Iracoiiilnis. 
El  liabilaliiiul  ihi  strnlliioncs,  cl  piiosi  sallabnnl  ibi, 
et  respondebnnt  ibi  nliiliu  in  ivdibus  cjus,  et  syrc- 
uiP  in  delubris  volnplalis. 


Ilic  rommiiialnr  contia  nahylonios.  (iiii 
diias  tiibus  captivavcraiit.  Kt  iliviililur  in 
partcs  iliias.  Iii  prima  comminalur  hos- 
tium  destructionem ;  in  secuuda  promit- 
lit  ( .\  lioc  Juda^orum  consolationem,  cap. 
XIV  ;  Prope  est  ut  veniat  tempus  ejus. 
Prima  dividitin*  in  diias.  Primo  poiiitiir 
comminationistitulus^  ct  iucrepatio,  Ontis, 
idcst  miseria  op[jrimens.  Jer.  xxni  :  Si 
iiitvnogaverit  popu/us  iste,  vel  propheta, 
aut  siurrdos,  dicens  :  Quod  esl  onus  Do- 
luini?  dices  ad  eos  :  Vos  estis  onus  : proji- 
ciain  quippe  vos,  dicit  Dominus.  Secundo 
ponitur  ipsa  comminatio,  ibi,  Super  mon- 
tem  cali(ji)u)sum  lcvate  signuni.  Prima 
ergo  dividitur  in  partcs  tres,  iii  prima 
ponit  vastaiitis  exercitus  convocationem, 
scilicet  Medornm  et  Persarnm  sub  Cyro 
et  Dario,  qui  ccperunt  Cabylonem^  sicut 
legiturDan.  v.  In  secunda  ostendit  poenae 
afflictionem,  ibi,  Ululatc  etc.  Iii  tcrtia  sub- 
sequentem  ejus  desolationem^  Et  erit 
quasi  datmila  fmjiens.  Circa  primum  tria 
ponit.  Primo  convocat  exercitum;  sc- 
cundo  describit  vocatorum  adveiitum, 
ibi,  Vox  multitudi)iis  i)i  mo)itibus  ;  tcrtio 
inducitur  venientibiis  pra-ceptum,  ibi, 
Do))iinus  exerciluu))i pr.vccpit  militai  hclli. 
Circa  primiim  duo  facit.  Primo  ponit  con- 
vocationem,  et  convocat  ad  aggredicn- 
dum  et  obsidendiim  :  L':vatesi(jnum,  idest 
vexillum,  5?//je/' mo«/em '  Babylonis  cali- 
ginosum.,  propter  fumum  incendii,  quando 
combusta  fuit.  Vel  super  ))io)ite))i.,  civitati 
adjaceutcm,  caligi)iosu)n,  propter  altitu- 
dinem  nubil)us  opertum,  vel  caligare 
facientem  visum.  Ad  exclamandum,^'^:»/- 
tate  vocem,  ut  hosles  conveniant.  Ad 
congrediendum,  Levate  ma)ium.  Ad  pug- 
nandum,  et  ad  capiendum,  Et  ingredian- 


tur.  Jer,  u,  Vl  :  Levate  sig)iuni  super 
mu)'os  lialif/linii^.  Secnndo  ponit  vocato- 
rum  conditionem  iiuantiim  ad  idoneitaloia 
pro[)ter  oflicii  injiiuctionem,  Sa)ictificatis 
meis;  quasi  dicat  :  Quos  ad  hoc  oldciura 
peragenihim  sanctiticavit ;  et  quaiilum  ad 
polestatcm  /ortes  et  quantnm  ad  jucuu- 
dilatem  exulta)ites.  So[)h,  i,  7  :  Sa)uti/ica- 
vit  Domi)tus  vocatos  suos.  Vox  inultitudi- 
nis  i)i  mo)itibus.  II ic  describil  vocatorum 
adventum  :  et  primo  quantum  ad  inino- 
rcs.  Vox  ?nultitudi)ns\  sccundo  (luantuin 
ad  majorcs,  Vox  so)iitusregu))i,  Jcr.  l,  42  : 
Vox  eoru)n  quasi  mare  so)uibit.  Inlraxvn  : 
Tu))iultus  tubarum  veniet.  Domi)ius  exer- 
cituum  praecepit  militx  belli.  Uic  indicit 
pra'ceptum  :  et  primo  ponitdivinum  prai- 
ceptum,  Do))mius prascepnl;  secundo  di- 
vinum  auxihum  ad  complcndum,  /1  swn- 
miiate  coeli.,  quasi  ad  aiijuvauduin.  Et 
vasa,  quadUbct  arraa.  Ululate,  quia prope 
est  dics  Dombii.  ilicdescribit  paMiaj  afflic- 
tionem  :  et  circa  boc  tria  pouit.  Primo 
punicndorura  tiraorem;  secundo  afflictio- 
nem,  ibi,  Ecce  dics  Domhii  vodet  crude- 
lis,  et  i)uiig)iatio)iis  plenus ;  tertio  punieu- 
tiura  ferocitalem,  ibi,  Ecce  ego  suscitabo 
super  eos  Medos.  Timor  autcm  exprimi- 
tur  primo  quantum  ad  gemitum  oris, 
Uiuiate  Ezech.  xxx,  2  :  Ululate,  vae,  vx 
dici :  puta  juxta  estdies,  ct  appropinquat 
dics  Do))iini,  dies  )iubis.  Tonpms  gemi- 
tuurn'-  erit.  Secundo  quantum  ad  remis- 
sioncm  operis  :  Propter  hoc  omnes  )na)ius 
dissolvoitur.  Jer.  l,  43  :  Audivit  famam 
cjus  rex  Babijlonis,  et  dissolutae  sunt  ma- 
nus  ejus.  Tertio  quantum  ad  turbationem 
cordis ;  quod  turbatur  tripiiciter  secuii- 
dum  iiitcriorem  statura  :  vel  quantura  ad 
jucunditatcra,  Tabescct;  vel  (luantura  ad 
magnaniraitatera  :  Et  co)iteretur;  quasi 
in  parva  divisum;  vel  quantura  ad  secu- 
ritatera  per  timoris  angustias,  Torsione. 
Psal.  XLVii,  47  :  Ibi  dolores  ut partwioi- 
tis.  Secundo  turbatum  quantum  ad  au- 
xilii  defectum,  Stupebit  ad  proximum 
suum;  quasi  pra?  stupore  non  poterunt 
auxilium  ferre.  Quantum  ad  exlerius  sig- 
num,  Facies  combusta,  propter  pallorem 
timoris;  vel  ad  Utteram,  quia  tali  raorle 
sunt  iuterfecti.  Thren,  iv,  8  :  Doiigrata 


Al. 


«  monies,  » 


2  Al.  :  «  gcmilum  ;  forte  legeudum,  gcutium.  » 


CAPUT  Xlfl. 


749 


est  super  carbones  facies  eorum.  Ecce  dies 
Domini  venict  crudelis.  Hic  descrihit  pai- 
nam  afnictorum ;  et  oirca  hoc  tria  poriit. 
Primo  pania'.  magiiitudiucm,  indirpiatio- 
nis,  quantum  ad  misericordite  subtractio- 
ncm ;  ira^,  quantum  ad  pcen»  delectatio- 
nem     Piiilosoplnis  :  irati    conlristanlur, 
punicntes  vero  g-audent  :  /uroris,  (juan- 
tum  ad  impetuosam  ultionem,  quia  furor 
'  est  ira  accensa.  Infra.  xxx  :  Ardens  furor 
ejus,  et  gravis  adportandum.  Kxprimilur 
etiam  in  consolationis  :   Quoniam  stcUse 
cceli  et  splendor  earum.,   non  expandcnt 
lumen   suum.   Vel  ad  lifteram,  (juantum 
ad    eorum   reputalioncm ;    (juia   alflictis 
omnia  videntnr  teuei)rosa.  Ve)  stclliv  prin- 
cipes,   sol  in  ortu  suo,  rex  /una  rejj^ina. 
Apoc.  VI,  12  :  Soi  factus  est  quasi  saccus 
cilicinus.  Secundo  ponit  auiuitatem,  ordi- 
nans'  poenam  contra  culpam  ((uam  com- 
mitebant  in  seipsis.    Visilaho.,  vindical)o, 
supcr  orbis   mala,  idest  Bab}lonis  :  (juia 
erat  in  ea  monarchia.  Vel  propter  multi- 
tudinemundi(|ucconcurrentium.  Et  quan- 
tum  ad  culpam  (juam  etiam  committebant 
iu  subditos,  per  malorum  oppressionem, 
Et  contra  impios.  Vcl  pcccatorum  irrila- 
tioiiem,  infidcliuin.  Per  meliorum  molcs- 
lationem,   Arro</antiam,    qua  [)ra'sumc- 
bant  omnijs  subjugare.  Tertio  i)onit  [)u- 
nilionis  moderalionem  ;  etponit  (juatuor. 
Primo  defendentium  paucitatem,   Vretio- 
mini  ^^'^'''    '•''^^1  rarior.  I  Ueg.  lu,  1  :  Sermo' 
Dei  erat  prctiosus  :  erit  vir,  (\u\    [)ossit 
defcndcre  p(M'  coiisiliiim,  obrizo,  idcsl  auro 
rub(!0,  qiiod  o[)liuiiiin  est.  Siipia  x  :  Jic- 
licptij'  sidius  iupii  ojus  pr;v  paucitate  nu- 
mcTabuntur.  Secundo  elementorum  com- 
motionem,  Supe.r  hoc  :  (luantum  ad  lille- 
ram,  [^otuit    essc    tempcstas   in  acro,  et 
terra^moliis  iu  birra.  Vcl  cst  liypcrboie, 
piw  map:nitu(line  inaloriim.  Jcr.  iv,  'l'\  : 
As])exi  lcrram,  cl  cccc  varua  crul  ct  niliil ; 
cwlos,  cl  lur  nnn  cval  in  cis.  ri^ilio  qiiaii- 
tiiin   ad    fiit^^icnliiim   dispersionom,    tam 
civiuin  et  bidlaloriim,  (iiiam  (iliam  captivo- 
rum,  Dufnula,  velox  aiiiinal.  Proverb.  vi, 
Vy  :  Erucrc  (juasi  damula  dc  manu.  (Jiiaito 
(luantiiin  ad  r(Mnanentiuin  opprcssioiii>in, 
(|ua<!  fuit  in  tribus.    in    ncce   boininiiin  : 
0/nnis  qui   inuentus  fucrit,  ([uantuui  ud 


cWgs, supervcnerit,  quantumad  extrancos, 
Infantes  (jiianlum  ad   pucros.  Jerem.  li, 
22  :  Collidam  in  te  scnem  et  fnierum.  Se- 
cundo  fiiit  iu  rerum  direptione,  Diripien- 
tur.  Thren.  iilt.  2  :  Ucrcditas  nostra  versa 
est  ad  aliejws,  domus  nostrx  ad  extraneos. 
Tertio  (luantum  ad  violationcm  miilicriim. 
Uxores  eorum.  Tlircn.  iilt,   11  :  Mulicres 
1)1  Sio)i  liumiliaccnmt.  Ecce  crjo  smcilaho 
super  eos  Medos.  Hic  describit    hostiura 
ferocitatem,   qua*,  non   [ilacatur  miineri- 
bus,    Qui   arfjcnlum   )um    quxrant;    nec 
flectilur  misericordia  sed  sacjittis  pa/^vu- 
losinlcrficicnt;  ncc  impotentibiis  viribus, 
ct  lacicntibus;  nec  filiis  parvulis,  et  super 
filios.  .Icr.  xi.ix,  37  :  Ecce  enjo  adducani 
super  eos  ouDie^  mahun.  Et  o-it  liabqUni 
etc.  Hic  describit  subscquentcm  desolatio- 
nem.   Kt  primo   civitatis   dcstructionem, 
Versa,  idest  subversa,  sicut  Sodoma,  do 
quaApoc.  XVIII,  10:  Vx,vx,civitas  illalia- 
bi/lo)i,  civitas  illa  fi)rtis,quo)iitun  una  liora 
voiit  judiciu))i  tuu)n.   Secundo  ([uantum 
ad  ejus  perpetuam  solitudincm,  Non  ha- 
bitabitur.    .lcr.  i.i,  .'{  :  \on'  habitabit  qui    '  tendat 
tcndet  arcu))i  suutn,  et  ivm  ascendet  lori-   oscendnt 
catus.  Td^rlio  (juantiim  ad  .solitudinis  hor- 
rorein,  (jiiod  oslciKliliir  cx  fiiga  pastoruin, 
i\cc /joncl  ibi  lcntoria,  qiiia  ccitas  inan- 
siones  non  habct,  scd  per  deserliim   va- 
^i\\.m\  Nec pasto)'es  u\'\n\x\,   (iiiantum    ad 
babitationcm  bcstiariim  ct    mortuoriim; 
scd   rcqulcscoit  ibi    bestix,   solitudincin 
amantcs.  Dvaconibus,  (|iii  sccuiidiim  ([uos- 
dam  siiut  scrpciilcs  alati  ma^Mii;  scciin 
diiin    alios  siiiil   pisccs  maLriii,    habcntes 
humidas  sijuamas  :  sccundiim  alios,  ser- 
[)cntcs    ciibilales,  coincdentes   alios   sor- 
[)('iitcs,  ct  c\  lioc   llatii    oris    inllcicntes. 
Slvulhiniws,  animalia  qua'  habct  [icmia.-», 
scd  noii  volaiit,  iiuiuo  pcdibus  f^radiuii- 
tiir.  .lob.   XXXIX,    l.l  :  Pcnna  strufhmnis 
s/)/iilis  cst  jtc/tnis  hcroilii.  Pilosi,  idcsl  ani- 
iii.iiia  pilosa,  iit  viilpcs.  liipi  cl  hujusinodi : 
vcl  lioiuiiics  sylveslros,   pilosi  cl  hispidi, 
(|ui  a  quibiiSiUtm  dicuntiir  n«iii  vcri  homi- 
iics,  scd  lluMiram  hominis  hibere,  v«»|  d.f»- 
nioiiis  in  t;ili  li.uiira  assiiiucntis  corpora. 
Doinos  dcscitas  tajcs  frcqiUMitaiitcs  «unt, 
(|ui  (>t  anibiilaiit    piM'  noctiMn,   ot  iiKjiiic- 
laiit  homines  divcrsis  uiodis.  L'lula.\  avM 


'  Al.  :  «  onli    is. 


'  Al.  :  o  omuot.  ■• 


7^)0 


IN  ISAIAM, 


(juantitalis  ((trviMa',  mnriilis  consporsa', 
ox  lior  (licla'  (|iio(l  vo(MMn  liahoaiil  ail 
inodnni  nliilantiiini  lii|»oiiiin.  Sf/rmtV^ 
scMMiiiiliiin  (inosdain  s('I'i»(miI('s  cristati  ct 
alali  ;  \r\  pisccs  maiini  ad  siiniriliidiiicm 
innlicnim  ;  V(d  aves  dnlcilor  caiilaiihis,  /// 
dclnhris  vn/uptatis,  idost  locis  in  (|nilins 
Inxnrialiantnr.  Iiifra.  xxxiv  :  fJt  crit  cu- 
biledraconuui,  rt  pascua  struthiouum,  ct 
occurmt  diVuiouia,  onoccutaurus,  el  pilo- 
stts. 

Nota  snpor  illo   vcrbo,  Suprr  montcm 
caliijinosum,  quia  est   multiplex    cali^o. 


Priiiio  iKnnrnnlia!.  Tliron.  ii,  K  :  Qun- 
n\odo  ohtc.rit  cfilii/ine  in  furore  suo  Domi- 
nus  /iliani  Sion !  Socniida  (Milpa*.  Psal. 
XVII,  10  :  Caiif/o  suh  /jcdihus  cjus.  Tertia 
prcs(Milis  pioiia'.  Tliron.  iv,  i  :  Quotnodo 
ohsruratum  cst  aurum,  mutatus  csl  color 
optimus.  Ouarta  futnra;  miseri».  Matth. 
XXII,  13  :  Lif/atis  manibiis  et pcdibus  mit- 
tite  CU771  in  tenchras  cxteriores.  Et  Luc. 
XVI  :  Inter  nos  et  vos  chaos  mac/wtm  fir- 
mntum  cst,  ut  hi  qui  volunt  hinc  transire 
ad  vos,  non  /jossint. 


C  A  P  U  T    D  E  C  ni  U  ]\I  Q  U  A  R  T  U  M 


Prope  est  ut  veuiat  tempus  cjus  :  et  dies  ejus 
nou  elongaubntur.  Mi?or('l)itur  cuim  Dominus 
Jacob,  et  clifiel  aiiliuc  de  Isracl,  et  requiescere  eos 
faciet  supcr  luiiiKun  suaui.  Adjiiugclur  adveua  ad 
eos,  et  adluLTcbit  domui  Jacob.  El  touclnujt  cos 
populi,  et  adducent  eosia  locum  suum.  Et  posside- 
bit  eos  doiiuis  Isracl  supcr  terram  Doniini  in  ser- 
vos  et  anciilas,  ct  crunt  capicntcs  cos  qui  se 
Cd^pcrant,  et  subjicient  exactorcs  suos.  Et  erit  in 
die  illa  cum  rcquiem  dedcrit  tibi  Deus  a  labore 
luo  et  a  concursioue  tua,  et  a  servitute  dura  ipia 
ante  servisti,  suiues  para])olaiu  istam  coutra  regum 
Babylonis,  ct  dices  :  Qiioniodo  cessavit  cxactor, 
quievit  tributum  ?  Coutrivit  Dominus  bacidum  im- 
pioruiu,  virgam  domiuautium  ciedcntem  populos  in 
iudiguatione  plaga  iusanabili,  sul)jicicntem  in 
furore  gentes  crudclitcr.  Cou(|uievit  et  siluit  ouniis 
tcrra  gravisa  est,  et  exultavit ;  abictes  quoque  lae- 
tatJE  sunt  super  te,  et  cedri  Libani.  Ex  quo  dor- 
niisli  non  asccndit  qui  succidat  nos.  Infcrniis  sub- 
ter  conturbalus  cst,  in  occnrsum  advcutus  tui 
su^citavi  tibi  gigantcs.  Omues  principes  lerrie  sur- 
rexeruut  de  soliis  suis,  omucs  principes  natiouuui. 
Univcrsi  rcspoudebuut,  et  dicent  tibi  :  Et  tu  vulne- 
ralus  es  sicut  ct  nos,  uostri  similis  cffectus  es. 
Detracta  est  ad  iuferos  superbia  tua,  concidit  cada- 
ver  tuum.  Subter  te  sternetnr  tinea,  et  operimeu- 
tnm  tuum  crunt  vermes.  Quomodo  cecidisti  de 
ccelo  lucifer,  qui  mane  oriebaris  ;  corruisti  in  ter- 
ram  qui  vulnerabas  gentes?  Qui  diccbas  iu  corde 
tuo  :  In  codum  consccndam,  snper  astra  Dei  exal- 
tabo  solium  uieuni,  sedebo  in  monte  testamenti,  in 
lalcribus  aquilouis,  ascendaui  super  altitudincm 
nubium,  similis  ero  Altissimo.  Vcrumtamen  ad 
iafcrnum  dctraheris  in  profnndimi  laci.  Qui  te  vi- 
derint,  ad  te  inclinabuntur,  teque  prospicient. 
Numqnid  iste  est  vir  ([ui  couturbavit  terram,  qui 
posuil  orbcm  desertnm,  et  urbes  cjus  dcstruxit, 
viuctis  ejus  uon  apeniit  carccrem  ?  omnes  regcs 
gentium,  universi  dormierunt  in  gloria,  vir  iu 
domo  sua.  Tu  aulcm  projectus  es  de  sepulcro  tuo, 
quasi  stirps  inulilis,  pollutus,  et  obvolutus  cum  his 
qui  interfecti  sunt  gladio,  et  descenderuot  ad  fuu- 


damcnta  laci.  Quasi  cadaver  putridum  non  habebis 
consortinm,  ncque  cum  eis  in  scpidtura.  Tu  enim 
terram  tuam  dispcrdidisli,  tu  populnm  tuum  occi- 
disti.  Nou  vocabitur  in  feteruum  semeu  pessimo- 
rum.  Pra;parate  lilios  cjus  occisioni,  in  iuiquitate 
patrum  corum.  Nou  consurgent,  nec  hjEreditabiiut 
terram,  neque  iniplcbunt  facicm  orbis  civitalum. 
Et  cousvirgam  super  eos,  dicit  Dominus  excrciUium; 
et  perdani  Babylonis  noraeu  et  reliquias,  et  germen 
et  progeuiem,  dicit  Dominus.  Et  ponani  catu  in 
possessiouem  ericii,  et  in  paludes  aquarum ;  ct 
scopabo  cam  in  scopa  terens,  dicit  Dominus  cxerci- 
tuuni.  Juravit  Dominus  exercituum  dicens  :  Si  non 
ut  putavi  ita  erit,  et  qnomodo  mente  tractavi  sic 
eveniet,  ut  couteram  Assyrium  iu  terra  mea,  et  in 
monlibus  meis  concnlccm  eum  ;  et  auferetur  ab  cis 
jugum  ejus,  ct  ouus  illius  ab  humero  eorum  tolle- 
tur.  Hoc  consilium,  quod  cogitavi  super  omnem 
terram ;  et  haec  est  manus  extenta  super  uuiversas 
geutes.  Dominus  exereituum  decrevit ;  et  quis  po- 
terit  iufirtuare?  Et  uianus  cjus  extenta  ;  et  quis 
avertet  eam?  In  anno  quo  mortuus  est  rex  Achaz, 
factum  cst  ouus  islud.  Ne  la,'teris  Philistaea  omuis 
tu,  quoniam  comminuta  est  virga  percussoris  tni. 
De  radice  enim  colubri  egredictur  regulus,  et  se- 
men  ejus  absorbens  volucrem.  Et  pascentur  pri- 
mogeuita  pauperum,  et  pauperes  fiducialiter  re- 
quiesceut;  ct  iuterire  faciam  in  fanie  radicem 
tuam,  et  reliquias  tuas  interliciam.  Ulula  porta. 
clama  civitas,  postrata  est  PhUislaia  omnis.  Ab 
aquilone  enim  fumus  veuiet,  et  uon  est  qui  effugiat 
agmen  ejus.  Et  quid  respondebitur  nuutiis  gentis  ? 
Quia  Domiuus  fundavit  Sion,  et  in  ijsso  sperabunt 
paupercs  populi  cjus. 


In  parte  ista  promiltit  JudaMs  liberatio- 
ncm  per  Babylonis  destructionem,  quam 
supra  comrainatus  est  :  et  dividitur  in 
partes  tres.  In  prima  promittit  liberatio- 
nem ;  in  secunda  praidicit  liberatorum  ' 


'  Al.     >.  hberationem.  » 


CAPUT  XIV. 


751 


contra  opprossorom  insnltationom,  ihi, 
Et  crit  in  dir  etc;  in  tortia  ponit  insulla- 
tionis  coiifirmationcm,  ii)i,  Non  v<jcahi- 
tur  in  xternum  fiemen  pessimontm.  Cir- 
ca  primum  tria  pouit.  Temporis  brovifa- 
tem.  Prope  est  dies  Domijii^  cui  omnia 
sunt  prffisontia,  vei  post  nostram  capliva- 
tionom,  dies  ejus,  captivationis.  Dentor. 
xxxii ,  35 .  Juxta  est  diesperditionis,  et  adesse 
festinant  tempora.  ^{icm\(}LO  ponit  libora- 
tionis  modnm  et  ordinom  :  ot  primo 
quantnm  ad  relovationom  misoria%  Mise- 
rcbitur :  Micha^ai  vii,  19  :  Miserebitur  nos- 
tri  :  quantum  ad  recuperationem  divina^ 
gratia;,  Et  e/if/et,  aliquos  scilicot  :  Dout. 
VII,  6  :  Te  eliejet  Dominus  ;  quantum  ad 
restitutionem  patri.-o,  Et  requiescere. 
Ezech.  xxxiv,  13  :  Inducam  eos  in  ter- 
ram  suam,  et  pascam  cas  in  montibus 
'Israel.  Tertio  descrihit  hheratorum  digni- 
tatem,  quantum  ad  extraneorum  al)ha!- 
sionom,  Adjunfjetur.  Sac.  iv,  8  :  Appro- 
pincpiate  Deo,  et  ipse  appropinfjuabit  vo- 
bis.  Quantum  ad  honorili(uim  rotentio- 
nem,  Tcnebunt  eo.s,  scilicet  Juda^os,yjo- 
puli,  apud  quos  erant  captivi,  quasi  por- 
tandos.  Infra  xlix  :  Et  afjerent  fdios  tuos 
in  ulnis.,  et  flias  tuas  super  humeros  por- 
tabunt.  Vel  aliter  :  quautum  ad  doduc- 
tiouom  oorum  (|ui  adliioseruut,  Populi, 
scilicet  .luda'i,  tcnebunt,  idost  refiuol)Uuf, 
eoSy  secum  ducendos,  qni  sihi  adluose- 
runf.  Quaufuni  ad  iiostium  subjecfio- 
nem,  Et  possidebit  ad  eos,  versa  vico. 
Joel.  III,  7  ;  Convertam  retributionem  ves- 
tram  in  caput  vestrum.  Et  erit  in  die  illa 
etc.  hic  ponilur  iusullafio  [^opuli  libcrafi 
confra  ('aijtivilalcni  jani  (U>slructain.  Kl 
primo  pouilur  litiilus  sivo  inscriptio  cou- 
tiuens  tria.  Tom[)Us,  Vum  rc^ptieyn  dede- 
rit  a  laborc,  ([uo  lahorasfi  hcllaiido,  cl 
cojicussione,  ca[)fivifafis,  (jiia  tcncbaris 
carcoro,  servi/utc,  (jiia  o|)[U"cssa  cs  iu 
terra  ('a[)livifafis,  sumcs  pariibohnn^  id- 
cst  scrmoiicm  simililudinaiiiini,  ([iii  aliud 
dicit,  ot  aliud  sif^niilicat  :  p(«r  ca  ciiini 
([ua'  dicunlur  sifj^nilicalur  conditio  .Nahii- 
chodonosor  ([uautuin  ad  [mlculiam, 
ciil[)am  cl  [)(cuam,  [M(q»lcr  (jiia'  ()o- 
tucniiif  ha'c  conligcrc,  cf  siuou  coii- 
tigcrunt  :    circa    rcycm    liabijlonis.    Mi- 


cha-a'  II,  i  :  In  die  illa  sumetur,  super 
nos  j)arab<jla,  et  cantabitur  canticum  cum 
suaritate.  Ilabacuc.  ii,  6  :  \umfjuid  nun 
omnes  isli  super  eum  parabnlam  sumenl  ? 
Secundo  ponitur  ijj.sa  insnltatio,  ibi, 
Quomodo  ccssavit  exactor,  fjuievit  tribu- 
tum?  Et  primo  vivorum  ;  secundo  mor- 
tuorum,  ihi,  Infernus  subter  te  conturba- 
tus  est.  Iiisulfatio  vivorum  tria  continot. 
Ejiis  desfriicfionom  cum  cul^ja,  ([iiam 
cominisit  in  oxacfione  fribulorum.  Quo- 
modo  cessfivit,  in  [)unitione  horainum  per 
pa'nas  :  Cfj?itrivit,  quasi  solutio  pra-mis- 
sa;  qua^stionis;  in  impugnationc  regno- 
rum,  Subjicicntem  Jer.  l,  23  :  Quomodo 
confractus  est  et  contritus  malleus  univer- 
sx  terrsn?  Sccundo  confinet  suhsecutam 
pacom,  Comjuievity  ah  illo  tumultu;  ii- 
luit.,  a  flotu ;  fjavisaest,  in  tiii  destructio- 
110,  et  cxultavit,  \\\  sua  liborationc. 
Psalm.  Lvii,  1 1  :  Livttibitur  Justus  cum 
viderit  vitulictam.  T^utio  coufiiicf  [irinci- 
pum  alacrifatcm  :  Abictes  tjttoipte.,  [)or 
quas  significantur  .sublimcs  indiynitato. 
Simile  hahotiir  Ezoch  xxxi,  8  :  Cedri  twn 
fuerunt  altiores  iUo  iti  Paradiso  Dei. 
Dormis/i,  sorano  morfis,  Succidat  nos^ 
idost  occidaf.  Infcrnus  subter  te  coiitur- 
bfitus  est.  Ilic  ponifur  insiillatio  raortiio- 
ruui  confra  \abiichod(»uosor.  Et  [>rirao 
priii(i[)iiin  ct  potenluni;  sccundo  alio- 
ruin,  ibi,  Qui  te  vidcrint  ad  te  itirliiui- 
butttur.  Ciica  priinuin  duo  facit.  l*rimo 
ponit  iiifcrnaliiim  occursum,  quantnin 
ad  ministros  picnarmn,  sivc  ofllciales  : 
Infcrtius,  idcst  diabolus,  qui  pra'positiis 
cst  infcris,  siib/us,  ([iiia  infcruus  ilcor- 
sum  est,  cott/urba/us  cs/,  idcst  in  tnmiil- 
liim  versus;  qiiasi  diccrct  :  Num(|uid  hoc 
[)()luil  tieri?  Infra  \xx  :  Speratis  i/i  ca- 
/lutitiia  c/  iii  tuitiu/tu,  ct  iniiiji  csfis  su- 
j)er  eo.  Ilcm  '  ([uanluni  ad  alios  polenlos 
(lecurrciil  cs,  .'^iisci/ubi/  tibi  ijiipuildy 
faciciis  sccuin  tibi  assnr.urero.  (iijnntrs, 
(luantiim  ad  fortcs  corporc.  Infra  .\xvi  ; 
Moririites  iion  vivaiit,  et  ijifjantcs  iion  re- 
suri/anf.  Oinnes  principrs  Irrra.',  qtiantnm 
ad  rcKos,  ([U(»rum  cst  sedero  in  soliis ; 
Principes  iiatioiiiiin,  (juantnm  ad  alios  po 
l(Mitcs,  surrr.rrruiit.  l  tiirrrsi,  scilicct  in- 
fernalcs    giganlos,    respondcbunt,   quasi 


'  l>ui'm.  :  «  Duc.  iv.  » 


*  Al.  :  o  Urlio.  M 


in2 


IN  ISAIAM. 


convenissps  oos,  vol  quasi  llciiti.  Scruiido 
[Ktuit  ooruni  ini|>ro|M'riuni  ;  ol  inipropi!- 
lanl  tria  :  stiiicct  iniMiaui  (inani  iuvouit. 
Kt  (luantiun  ad  niorlcni,  Viilinraliis  o\, 
niorto  vi  divina'  potentia'.  Psal.  lxxxvmi, 
1 !  :  Tii  lninnlidsti  sicut  iiilneratum  su- 
pvrbuni.  Tum  (luanlum  ad  morlui  humi- 
lilatom  ;  ot  in  anima,  Dvtracta  est;  ot  in 


suns^  et  in  puncto  a<l  infcrna  dcsccndunt. 
Qiii  tv  rif/vrint.  Ilic  ponitur  insullatio 
aliarnin  communium  porsonarum.  Kt 
primo  dcscrihit  oornm  occursum.  Omnes 
alii  <]ui  te  vitlcrint,  in  poMiis.  a<l  te  incli- 
nahuntur :  (juasi  dicat  :  Tantnm  eris  in- 
fra  alios  quod  oportol)it  eos  indinari,  ad 
hoc  ut  te  videanl.  Sap,   vi,  7  :    Pofentes 


corporo,  Conci<lit  can<larcr,  morlis.  Tum      polvnlcr  tormcnla  patK-ntur.  Sccundo  po- 


osso  (inanlnmad  mortui  arilictiouom  iu  iu- 
forno,  Subtcr  tc.  In  (juihus  omnos  pa.>na3 
inforni  desijfuautnr.  Judilli.  ult,  21.  T)a- 
bit  ignem  et  vertyies  in  carncs  e<jri:ni  ut 
urantur.,  et  sentiant  uscjuc  in  sempiter- 
num.  Socnndo  improporant  g-loriam  quam 
amisit.  Tu,  quantum  ad  dignitatom  rcgni, 
Tucifer,  pulchor  inter  homines  ct  alios 
roges,  monc,  anto  omnes  alios  monar- 
chas ;  et  quanlum  ad  potontiam  helli, 
Corruisti  in  tcrram.  Dan.  ii,  .38  :  Tu  es 
caput  aurcutn,  o  rcx  ;  et  post  te  rcsiirget 
aliu<l  rcgnum  minus  te.  Terlio  impropc- 
rantsuporhiamcordis  (|uam  hahuit,  quan- 
tum  ad  suporham  cogitationom  ;  secundo 


nit  oorum  iiupropcriura.  Et  tria  impro- 
pcrant.  Primo  culpam  quam  committit  : 
Cimturbavit,  in  hcllis,  concussit.,  mutando 
dominia  :  posuit  orbem  <Iescrtum.,  exu- 
lando  homines  :  urbes,  suhvertendo  civi- 
tatos  :  vinctis  ?ion  aperuit,  ut  pos.sent  lu- 
mcn  vidcrc.  Ezcch.  xxxii,  22  :  De<lerunt 
tcrrorem  in  terra  vivcnlium.  Secuudo  im- 
properant  scpulturam  qua  caruit%  quia 
extumulalus  a  filio  suo,  qui  divisit  cada- 
vcr  in  ducentas  partes,  et  alligavit  toti-. 
dcm  avihus  de  diversistorris  congrcgatis, 
nc  possct  rcsurgcre.  Pollutus,  sanguine 
corum  quos  occidisti.  Jer.  xxii,  19  :  Se- 
pultura  asini  spclictur .  Tertio  iinproporaut 


quantum  ad  perversafti  intcntioncm,  Ero      damnum  quod  rcgno  suo  inlulit.  Per<ii 

sijnilis;  tertio  quantum  ad  propositi  frus- 

tralionem,  Verumtcmien.  Cogitatio  autcm 

erat'   superha,  quia   cogilahat  usurparc 

quffi  Dci  suiit,  secundum  crrorcm  gcnli- 

lium,    qui    crcdchant    homincs    in   Deos 

rautari,   et  ^ex  principihus   fieri   stellas, 

sicut  dicilur  I  ]\hich.:  Patre  nostro  inter 

deos  translato.  Cogitahat  etiam  usurpare 

divinum  locum  :  Conscendam  in  coelum., 

super    astra    cccli :    quia    sicut  sum  su- 

per  alios  principes  in  lcrra,  ita  cro  super 

alias  stellas  in  ccelo.  Et  divinum  cultum. 

Sedeho.,  idest  in  templo  Dei,  quod  erat  in 

moute  Sion,  in   quo    erat  tcstamentum 

legis,  m  laterihus  aquilonis,  idest  in  Je- 

rusalem,  quee  erat  ad  aquilonarcm  par- 

tcm  montis.  Et  divinum  actum.  Super  al- 

titmlinem   nubium ;  quasi   dicat  :  Ut  to- 

ucm,  fulraiucra.  Y(.l  pcr  nuhes  prophe- 

tas  ;  per  coelum  rcgnum  Juda^orum  ;  per 

astra  Juda?os'  fulgcntes  Dei  cognitione. 

Similis.  Ecce  perversa  intentio.   Ezech. 


disti,  quia  Chaldaei  plus  tenuisscnt  reg- 
nura,  nisi  fuissent  peccata  Nahuchodono- 
sor  :  punitur  cnira  populus  pro  culpa 
principis,  sicut  patet  Provcrh.  ult.  Cujus 
ratio  est,  quia  populus  solet  imitari  cul- 
pam  regis.  Provcrb.  xxix,  12  :  Princeps 
cjui  lihenter  audit  verha  mendacii,  omties 
ministros  hahet  impios.  Totum  istud  mys- 
lice  expouitur  de  diaholo.  Concutit  reg- 
na,  quasi  minister  poena?,  ct  culpae,  cujus 
potentia  per  Christum  dimiuuta  est,  ot 
in  die  judicii  ex  toto  in  inferno  detrahe- 
tur,  qui  voluit  in  coilum  conscendere,  et 
ad  aequalitatem  majestatis  divinae  ve- 
nire,  secundum  quod  exponitur  in 
Gloss.a. 

Nota  super  illo  verho,  Supcr  astra  Dei, 
quia  sancti  comparantur  stellis  primo 
propler  nuraerura.  Ps.  cxlvi,  4  :  Qui  nu- 
merat  multitudinem  stellarum.  Dan.  vii, 
10  :  Millia  millium  ministrahant  ei^  et  de- 
cics  tnillies  ccntena  millia  assistebant  ei. 


Numquid  dicens  loqueris,  Deus  ergo  siim?  Secundo  proptcr  situra.  Eccli.  xliii,  10  : 

Verumlamcn.  Eccc  frustratio  intcutionis.  Spccies  ccvli  gloria  stcllarum.   Phil.  m,' 

In  profundum  laci,  idost  in  diversissirais  20  :  Nostra  conversatio  in  c(je/is  est.  Ter- 

penis.  Job  xxi,  13  :  Ducunt  in  bonis  dies  tio  propter  gradura.  I  Cor.  xv,  41  :  Stella 


'  Al.  :  «  erit.  «  —  ^  ^l.  :  «  Judifii.  » 


3  Al.  :  "  corruit.  » 


CAPIIT  XIV 


733 


a  stella  diffort  m  claritatc.  Quarto  prop- 
tcr  spleruloris  rnliluin.  Dari.  xii,  3  :  Qui 
ad  justitinra  arudiiint  plurimos,  fjuasi 
stellse  in  perpetuas  ceternitales .  Qninto 
propter  ordiiuitiim  niotum.  .ludicum.  v, 
20  :  Slellx  manente.^  in  ordine  et  cursu 
suo,  adversus  Sisaram  pufjnaverunt.  I 
Cor.  XIV,  20  :  Ornnia  hnneste  el  secundum 
ordinem  fianl  in  vobis.  Sexto  propter  vi- 
sum.  Ecdi.  i.,  0  :  Quo.si  stella  matutina 
in  medio  nchulx.  I  .loaii.  iii,  2  :  Noiulum 
appcfruit  cjuid  erimiis.  Septimo  proplcr 
figurae  circulum.  Apoc.  xii,  1  :  Mulier 
appjaruit  in  cudo...  et  in  capite  ejus  co- 
rona  slellarum  duodecim  :  in  quo  su/nifi- 
catur  perfectio  (jlorise. 

Non  vocahitur  in  seternum  semen  j)cssi- 
morum.  flic  confirmat  insultatiouem  :  ct 
primo    per    proi)hcta'  '    vaticinium  :    se- 
cuntlo   per  divinum  propositum,   il)i^  Et 
consurfjam  super  con  ;  tertio  per  diviui 
propositi    firmanientum,    ihi,    Domimis 
exercituum  decrevit.  Circa  primum  com- 
minatur  tria.   Et  primo   regni  amissio- 
nem  :  Semen  jjessitrwrum,  idest  filii  Na- 
buchodonosor  ct    filiorum   suorum,  noji 
vocahitur  in  aHernum.,  idcst  non  supere- 
rit,  et  nomcn  cjus  iu  lionore  rcgni.  Se- 
cundo   tiliorum    occisioncm  a    Medis    et 
Persis  :  Vrwparate  filios  ejus  occisioni  in 
iniquitate ;   idcsl   pro    iniiiuitate.    Tcrtio 
impossihilcm  rccu[»eratioiuMn,  Non   con- 
surjent.    Faciem  orhis,    idcsl   Hahylonis, 
qua3  supia  dicta  cst  orbis.  Exod.  xx,  5  : 
Ego  sum   Dcus  ze/otes,  visifans  peccata 
patrum  in  filios.  Sap.  iv, "  fi  :  Er  iniquis 
nascctur  iniquitas.   Et  consurtjam  super 
eos.  Hic  p(»nitur  divinum  propositum  ad 
complciidiim.   I',t   primo  ad  drsliuciidam 
HahyloiuMii  '    i|iiaiilum  ad   (lcslrMcliniKMU 
hominuiu,  Sujter  ros,  sciruM^t  lilios  .Nahii- 
chodonosor.  Nomni  /iahi//onis,    idest  fa- 
mam   potcntia'   siia;,    rr/iquias    (ilios,  rt 
profjejiie/n,     nepoles     cl    dciiKM^ps.    .loh 
xviii,  19  :  Non  erit  semen  cjus,  nvc  /»nt- 
qoiirs  in.  /)o/)ulo  suo.  In(|iiaiiliiin  ad  hcs- 
tiaruni    hahitatioiKMn  :    Piuuun    rnm    in 
possessionrm  cricii.  Infra  xxxiv  :  /hi  /la- 
huit  fovem/i  rricius,  rt  rnutrivit  raliilos, 
et  circumf)dit,    rt  fodit   iu    iunhra    rjus. 
Ouanlum    ad    dcslniclionom     miirorum 

'  Al.  :  «  iiriiiu»  prnpliulii'.  »> 

^   SlMlSUS   l'!<l,    UOll    tO.XlU!». 

XVIII 


sropaho,  ut  non  remancat  nifi  pavimcn- 
tiim,   sicut    in    domo    (iiiando    purgatur 
scopa.  Secuiido  ponit  proposilum  ad  des- 
triictionem  Assyriorum,  ut  sit  in  exem- 
pliim.  Kt  primo  ponit  juraincntum.  y///-<z- 
vit,    idcst  immohilitcr  slaluit,   si  non  ut 
/mtavi,  idcst  stalui.  Psal,  cix,  l  :  Juravit 
Domi)ius,  et  nrm pamiteltit  ru/n.  Secundo 
dcstructiouis  locum,  ///  terra  mea  :  qiiia 
juxta  Jcrusalcin  dcstructus  cst  exercitus 
Senachcrih.  Iiifra  xxv  :    Faciet  Dominus 
in  montc  /loc  convivium  jji.tjuiiDn.  Tertio 
dcs(rihit  i)rtMia'  fructum,  Auferetur.  Su- 
pra  IX  :  Juf/u)n  enim  o/trris  ejus,  et  vir- 
fjam  /lumeri  ejus    et  sceptrum  exactoris 
ejus  superasti.   Tertio  ponlt   proposilum 
de    dcstructione    omnium    popularium  : 
IIoc  consi/ium   quod  cofjitavi  super  om- 
nern   terram,  destiucndam,  (juantum  atl 
dclihcraliouom.  Manus  cjus,  idcst  potcn- 
tia,  quautum  ad  cxccutioucm.  Jer.  xxv, 
lo  :  Siwie  ca/icejn  vi/ii  furoris  /lujus   de 
jnfinu  mea.   Vel  ojjuiejji  terram,   prote- 
gcndam  ab  Assyriis.  Et  /utc  jjianus  ex- 
tcjitu,  qua'  dcstructa  cst.  Et  .sic  erit  fruc- 
tus  p(i'ua'.  iu  omnihus  gciitihus.  Dominus 
exerciliiujji  drrrrvit.  Ilic   oslcndit    diviui 
proposili  slahilimcnium.  Et  quautiim  aJ 
dcorctum   sapicutia',    Drcrevit ;  ct  quan- 
tiiiu  ad  explctioncin  potcntia'  :  Et  jnajius 
rjus  exlejitfi,   et   quis  avertet  eajji?  Joh 
XXIII,  13  :   /j)se  so/us  est,  et  jwmo  potest 
iwrrterc  coijitationem  ejus  ;  et  ajiima  cjus 
quodviijjiqiir  vo/ucrit  /loc  favit.  /n  unno. 
Ilic  commiiiatur  contra  hostcs  dc   afllic- 
tiouo   JiidaM)rum   gaudcntcs  :    ct    priino 
contra  PhilisUcos,  (jui  gaudobaiit  de  mi- 
norationc  corum  por  inortom  Kzochia»  : 
so(Miiido  coiitra   Moabitas,  (pii  gautlohant 
(lo  ooiuin   doslrucliono    por  .\ssyrios  vol 
Clialda-os.    Cap.    xv  :     Onwi     Moab    rtc. 
1'riina  iii  duas.  Iii  priina  ponitiir  t(Mnpiis 
(•ominiiialioiiis  :  In  aiuio,  oujus  toinpiuo 
I'hilisla'i  oooupavoranl  (piasdam  oivilalo» 
lU'  rogiio  Jiida-onim,  iit  dioitiir  II   Paral. 
XXVIII  :  ot  tamoii  .Vcliaz  ois  rosistohal  ;  ot 
idoo  iii   inorlc  («jiis   hotabaiiliir   ({iiasi  li- 
ooiitiiis  Ju(Ia'oH  inroslatiiri.  Sooiindoponi- 
tiir  ooiiiiuiiiatio,   Ne   Lrteris.    Kt    pimo 
oommiuatiirafniotiiMiom  (|iiain  pas.ni  siint 
siib  As.syriis,  ibi,  lliila  porta,  claina  civi- 


'  Al. 


nnlivloni*. 


48 


754 


l\   ISAIAM. 


f/is.  Circa  piimmn  Iria  faoit.  Piiiiu»  iMiim 
oxcliidit  sliillum  LMiidimn  :  Xr  /.vtf/is, 
do  lior,  (iiKtiiiain  rin/'i,  iilost  potoslas, 
percussoris  tid,  idosl  Achnz,  conuitinitn 
cst,  por  niortoni.  Kcolo.  ii,  2  :  l{isii))i  rc- 
putdvi  crro)'C)ii.  Soouiido  i'oininin;iliir 
poMia'  ani;iniMiliim  :  Dc  radicc  c)ii//i  co/it- 
hri  cr/rct/ictnr  rr</it/i(s  \  qiiasi  dicat  :  Sic 
nt  regiiliis,  (jui  ol  basiliscus,  pliis  nocel 
(]uam  alius  colnber,  qui  etiam  visii  et 
llatii  intorlicil  iion  sohim  animaha,  sed 
ctlam  avcs  volantos,  unde  a/)sor//e)is  vo/a- 
crcm ;  ita  Ezechia  filius  Achaz  plus  cete- 
'posuiiad-Y\s  vos  afni{.i:ot.  III  Uog.  xii  :  Patcr  jncus* 
ciam  ^"P^''  if))j)f)sj(i,  ro/)is  o)ias  gravc;  etjo  sapcrad- 
dani.  Tortio  pra'dicit  puMia^  otrectum,  Et 
in  cu/ictis,  quantum  ad  torra>  ubertatem. 
Et  pascentur  priniogoiiti,  idest  Juda?i,  de 
quibus  Exo.  iv,  22  :  Pri)noge)iitus  j/ieus 
Israe/.  Et  quanlum  ad  pacis  securitalem, 


fra  i.xN  :  Se)'vi  mei  cotncdcnt,  et  vos  csu- 
rirlis ;  srrvi  j)ici  //i//r)it,  ct  vos  sitirtis. 
l/a/a  /)orta,  ( /ti)/ia  civitas.  Hic  commi- 
naliir  dostructionom  por  Assyrios  :  ct 
primo  commiiialiir  oorumdcstructionom ; 
sociindo  Juda^oriim  liborationom,  ibi,  Et 
(juid  rcs/)0)u/c/)ilur  )iu)itiis  goitis  7  Circa 
primnm  tria  ponit.  Primo  comminatur 
naluralom  dostructiouom.  Porta,  idost 
judifos  sodentes  in  portis,  Jcr.  iii,  21  : 
Vox  1)1  viis  audila  est,  p/oratus  et  u/ula- 
tus  /i/iora))i  Israr/.  Ilostiiinx  mnltitndi- 
ncm.  Fuj/ms,  excitatus  ex  multitudiiic 
cxercitns  propter  pnlserom'  a/)  a(jui/o)ie. 
propter  silnm  Assyriorum  ad  Phihstaios. 
Jer.  I,  14  :  Ab  a(/ui/o)ir  pa)u/ctur  ojjuie 
j/ia/uj/i  super  ojmics  Jia/ntatores  terrae. 
Terlio  evasionis  impassibilitatem.  Et  noti 
erit  qai  effugiat.  Thren.  ii,  11  :  NoJi* 
fuit  i)i  die  furoj'is  recordatus  scahe//um 


Fidacia/itcr.  Infra  xxxii  :  Se(/c/)it  //opu/us  prduj/i  cjus.  Et  rjuir/  respo/idcbitur.  Ilic 

t/icus  i/i  /)u/cliritu(/inr  /)acis,  i/i  ta/)er)ia-  promittit  liberationem.  Et  primo  ponil  in- 

cidis  fiducix.  Et  efrectiim  in  Phihstha_MS  teiTogalionem  :  Ntmtiis,  AngeHs  prapo- 

per    contrarium,    scilicet    famis,    contra  sitis    diversis  provinciis,   vel  de    eorum 

primum  :  I)it)'oire  faciam  i)i  fa)ne  radi-  statu  solicite  inquirentibus  ;   vel  nuntiis 

ce/n,  idest  eos  etiam  qui  ahi  nutrimcnta  missis  ad  consulendum  Isaiam,  sicut  le- 

ministrare  debeant.  Et  uccisionis,  contra  gitur  de  Jeremia  xxxvii.  Secundo  poni- 

secundum  :    El    re/iquias.,    al)    Ezechia,  tur  responsio  :  Quia  Doj/ii)ius  fuju/avit 

ijiterficiaj/i.,  pcr  Assyrios  ct  Chaldaios.  In-  Sio/i;  idest,  sua  protectione  firmavit. 


CAPUT    DECIMUMQUINTU^I 


Onus  Moab.  Quia  noctc  vastala  esl  Ar,  iAIoab 
conticuit  :  quia  nocte  vastatus  est  murus,  Moab 
conticuil.  Ascendit  Domus,  et  Dibon  ad  excelsa  in 
plauctum  super  Nabo,  et  super  .Medaba,  Moab  ulu- 
lavit.  In  cunclis  capitibus  ejus  calvitium,  ot  omnis 
barba  radctur.  In  triviis  ejus  accincti  sunt  sacco  ; 
super  tecta  ejus,  et  in  plateis  ejus  onmis  ululatus 
descendet  in  fliium.  Clamabit  Esebon,  et  Eleale  : 
usque  Jasa  audita  est  vox  oorum.  Super  boc  expe- 
diti  .Moab  (dulabunt ;  nnima  cjus  ululabit  sibi.  Cor 
meuni  ad  .\Ioab  ciamabit  :  vestes  ejus  usque  ad 
Segor  vitulam  consternantcm.  Per  ascensum  enim 
Luitb  (lens  ascendet,  et  iu  via  Orunaiiu  clamoreni 
contritionis  levabunt.  Aqua!  onim  Nomrini  dosortiB 
crunt,  quia  aruit  herba,  defecit  germen,  viror  om- 
nis  interiit.  yecundum  maguitudiuom  operis  el 
visitatio  corum.  Ad  torrentcm  salicum  ducent  eos, 
quoniam  circuiliit  clamor  torminum  .Moali.  Us(]ue 
ad  GaUim  ululalus  ojus,  ot  usque  ad  putoum  Ilelim 
claiuor  ejus  :  quoj  aquae  Dibon  roidet;e  sunt  san- 
guine.  Ponam  enim  super  Dibon  additamenta  Iiis 
fuerint  de  Moab  leonem,  et  reliquiis  tcrra;. 

'  Al.  :  «  bostium  multituduie  exercitus  j^ropter 
pulverem.  » 


In  parte  ista  comminatur  contra  Moa- 
bitas,  qui  desccnderunt  a  Moab  primoge- 
nito  Loth,  Gen.  xix,  prjpter  hoc  quod 
gravisi  sunt  dc  destructionc  fiiiorum 
Isracl  ab  Assyriis  et  Chaldaeis,  a  quibus 
tamen  ipsi  sunt  destructi,  quamvis  post 
Et  dividitur  in  partes  duas.  lu  prima 
comminalur  destructionem  ;  in  sccunda 
dostructiouis  conditionem,  ibi,  E/JUtte 
ag/iuni,  cap.  xvi.  Prima  in  duas.  In 
priina  comminatur  destructionem  pcr 
Assyrios  :  in  sccundapcr  Uabylonios,  ibi, 
Ad  torrc)itr)/i  sa/icion  ducc/it  eos.  Prima 
in  tros.  In  priina  designat  ex  dolore  pa'.- 
na»  magiiitudiuem ;  iu  secunda  pnMi» 
modum  ct  ordinem,  ibi,   Vectes  ejus ;  in 


CAPfJT  XV. 


tertia  raagnliiirlini.s  rationfm,  ihi,  Scnin- 

dum  magniluduiem  operis  et  visitatio  co- 

rum.  Magiiiln(lin(!m  anttmi  doloris  ost(Mi- 

dit  (jnaninni  ad  tria  :  scilic(.'l  [)or  stnpo- 

ris  silentiiin:!  ;  por  doloris  tlelum,  ibi,  /l.>- 

cendit  domus ;    per  compassioncm   in»s- 

tium,  ilji,  Cor  meum  a<l  Moah  clamahit. 

Stupor  autem  contingit  ex  privatione  eo- 

rum  quihns  aliquis  conddit.  Confideijant 

autem  in  rcgia  civitatc  a  qua  spera!)ant 

auxilium,  eL   in    mnnitionijjus  :    et  ideo 

dicit  :  Onus  Moah ;  idest,  haic    est  visio 

de   onerc  Moab,  idest  de  proviucia  Moa- 

bitarum.    Conticuit.,    [iiaj   stnpore,   quia 

Ar,   civitas  regia,    vaslata  est  noctc  Ad 

litteram,  proptcr  gravem  tribnlationcm. 

Et  quia  uocte  vast.tlus  est  murus  et  mu- 

nitio,  Moah  conticuit,  ac  si  fures  intras- 

sent.  Ascendit  domus.  llic  ostendit  maj^- 

nitudinem  pcena?  ex  magnitudine  fletns  : 

et  tria  ponit.  Primo  pra^dicit  fletum  :  et 

quantum  ad  flenles,  Domus^  scilicct  re- 

gia,  lioc  est  nobiles  ejus,  ct  Dihon^  qua^- 

dam   civitas.  Et  quantum  ad  locum  :  As- 

ccndit  in  planctum,  idest  ad  flcndum,  ad 

excelsa  \\\  quibus  idolis   immolabant,  ut 

plangendo  auxilium  qua^rerent.  Et  quan- 

tum  ad  materiam  :  Moah,  tota  provincia, 

idulavit  supcr   Naho   ct  super   Medaha 

qua'(lam  civitatcs  qna!  dcstructa*  fucrant. 

Jcrem.    vi,    26  :    Luctum    uni<p')iili   jac 

tihi.  Secundo    describit    plangeiidi    mo- 

dum,  secundum  iiiorem  anli(jui»inm,  (jui 

nutricntes  tempore  la^titia-  baibain  ct  ro- 

mam,   tempore   tristitia'.  dejionebant,  si- 

»  /o,j,so  crt-cut  liabelur  Job  i,  20  :  *  Imo  rapite  cor- 

/'*'*       ruit  in  lcrrain.    In  ninctis  ranitihus  ciiis 
corvums         ,    .  .  ,  i .  ■  • 

catcitium.   Sujna    iii  :    lA   mt  pn»   rris- 

panti  crinc    calrilium.    Tertio    excludit ' 

flctus  terminnm.  Et  qnantnm  ad  diversi- 

tatem  locoruiii  :  (juia  nnmis,  idcsl  (uiini- 

bus    modis,    ulula/us.,    erit,    siiprr    tnrla 

ejuSy  qua;  j>laiia  babebant  ad  scdcndiim, 

ct  in  platris    rjii^    drsrmdrt   iii  /Irtu,   iib 

exc(!lsis    in    qiia'   llciis  asccndcrat  :  iit  iii 

montibns    cl    vallilius   flctus   sit.    Esrhmi 

clamahit.,  flcns,  rt  Elralc,  (|iia'  siint  civi- 

tates,  (|uininiii  lciia'  rcgiii  M»i;ib.   Vox  eo- 

runi  audita  est  usipir  Jasa,  i\\uv  cst  alia 

civilas  cjns.  El  (|iiaiitnni  ad  divcrsitatcm 


flentium  :  Snprr  Jioc,  malum,  expediti., 
scilicet  ad  pugnandum  ;  non  tantum  se- 
nes,  et  simiil  cum  aliis^  sed  etiam  sihi, 
quando  stat  solitarius,  anima  rjiis  iilula- 
Int  :  quia  planctus  procedit  ex  intimis 
cordis.  Jer.  xlviii,  38  :  Super'  ornne  ' omnin 
tcctum  Moab  et  inplateh  ejus  omn is  planc-  ^"^'" 
tus. 

Nota  super  illo  verbo,  Xucle  vastatus 
est  murus,  qiiia  nox  primo  babet  ^  o!i.scu- 
rilatem  :  et  primo  originalis  macub-p. 
Job  III,  .3  :  Pcrcat  dies  in  <j^ua  natus  sunij 
rt  lujjr  in  r/ua  dictum  est,  Conceptus  cst 
fiomo.  Sccundo  actualis  cnlpa-.  I  Tliess. 
v,7  :  Qui  dormiunt,  noctc  dormiunt.  Tcr- 
tio  infidelis  ignorantiie.  Uom.  xm,  12  : 
Nox  prcvccssit,  dies  autrm  appro))inf/ua- 
vit.  Secundo  vero  babet  borrorem.  Pri- 
mo  opprimentis  expectalionis.  Job  xxvii, 
20  :  Nocte  opprimct  eum  tem/jestas.  Se- 
cundo  pra'sentis  afflicti(.nis.  Prov.  ult, 
18  :  Non  cxti)i(juetur  in  nocte  lucoiui 
cjus.  Tertio   a-lerna'   damnationis.    Sap. 

XVII,  2  :  Vinculis  towhraru^n,  rt  lojujx 
)iortis  comprditi,  inrlusi  suh  tectis  fu<jiti- 
vi  pcrpetiuv  pi-ovidentix  placuerunt.  Ter- 
tio  nox  babct  (jnictem  contcmplationis; 
in  qua  j)rimo  est  ferventis  amoris  desido- 
riiim  :  iiifia  xxvi  :  Anima  /nra  desido-a- 
rit  tr  iii  noctc  :  sccundi)  dchit.v  confcssio- 
nis  .sacri/irium.  Ps,  cxvm,  (12  :  M<'dia 
)ioctc  surjcha/n  ad  cim/itoidum  tihi ;  ter- 
tio  divina'  conscdationis  silentium  :  Saj». 

XVIII,  li  :  Cinn  rnini  </uirtum  silrntiuni 
r<j)itincr<-)it  <nn)iia.,  rt  )i</.r  i)i  suo  cu/su 
/)irtliii))i  ifrr  Inihrrct ;  <n)i)iip<itens  srrmo 
tiiiis,  Dtj/ninc,  r.rilims  <!<•  nvl<j,  a  rrgali- 
hus  s<'dihiis  voiit. 

Cor  mcuni  ad  Monh  rlnmahit.  Ilio  os- 
lendit  magnitudincm  piciia'  cx  rompas- 
sionc  bostinm,  ijuia  i[)sc  |)ropliota  cou- 
(lolcbiil.  <i<l  M<Kih,  idesl  pro  nfflictiono 
>bta!».  Jcr.  XI. VIII,  .'{1  :  '  Sii/,io  '  te  ejulaho.  .  ^  . 
]'<-<trs.  Ilic  dcscribil  jxciia'  modum  et  or  V.wiA 
dincm;  ct  jionit  tria.  Primo  tcrra*  vasla- 
lioiicm,  Vertes,  idcsl  fortitudo,  ejus,  soi- 
licct  dcscrti  sunt,  usf/ue  nd  Setjor,  nna 
{\{^  iiiliiliiis  dcstructis  :  (ion.  \ix,  qua» 
ciit  in  tcrris  Mjiab.  Vilulam,  proptor 
liixiiri.im,     ronstenutnlem,    idcst     trium 


'  Al. 

»  Al. 

iiliis.  ■ 


«  i'X(liiitiliii".  » 

»  iiiiii    laiiioii    .-«oiiurt,  i't    )>tiniii    Hiiniii  riim 


*  Al.  :  o  n«ix  hnl)i«l.  .. 
'  Purm.  :    •  Hi  i<jil<ilHi.  u 


7K6 


IN  ISAIAM. 


aiiiK^nim,  (juaiido  sinit  aiiinialia  iii  .qio 
rohon^  rt  rcivorc.  Vt'l  coiistcrnonlcni, 
(|iiia  tortia  coiuMissioiio  tcrraMiiolus  cor- 
ruit,  roccHltMitc  Loth.  Jer.  xlvi  :  ViUdn  cle- 
gam  atqiie  faniosa  /Et/i/j)ii(s.  Seciindo  ho- 
miiiiim  captivitatom  ;  Pcr  ascomim  cnim 
Liiit/i,  (jui(him  divus,  vel  quithmi  Ni(Mis, 
uiuh^  iluccl)auliir  ca[)livi,  asccndct.,  Moab 
oaptivus  (liiclus.  Et  in  via  Oronai/i,  cii- 
jus(him  civitatis  de  Rloab,  pcr  (luam 
trausibuut,  lcvabunt  clamorem  contritio- 


■  cnni  dnccnt  cos.  \\\o  commiuatiir  (h»8- 
triiclioucui  per  Mabylouios  ;  in  (jua  (jui- 
(lain  Jucriiul  (aptivati.  Kt  (juantum  a<l 
boc  dicit  :  Chaldan  ducent  eos  ad  torrcn- 
tcm,  Kupbratcm,  juxta  lUibyloniam,  sa- 
licnm,  quia  juxta  fluvium  crescunt.  Ps. 
cxxxvi  :  Supcr  flumina  Hahi/lonis  illic 
scdimus,  ct  flcvimus.  Qiiidain  fiicruut  in- 
terlccti;  et  quantum  ad  lioc  dicit  :  Qiio- 
niam  circuibil  clamor.,  (lentium,  vel  pu- 
gnantium  Chaldaiorum  :  (luia  aquas  Di- 


'abductus  ^i«- Nabum  II,  7  :  Miles  ca/jtivus'  ductus     bon,  nomen    civitatis;    in   quibus  aquis 


est.  Tertio  agrorum  sterilitatcm,  Aqiia 
enim ;  idest,  terra  Moab  ita  erit  sterilis 
sicut  locus  juxta  oppidum  A^cmrim,  quod 
est  juxta  mare,  propter  aquas  salsas  et 
amaras.  Non  quidem  propter  aquas,  sed 
Dei  judicio,  herba,  jam  nata,  ar7iit ;  ger- 


proptcr  amoeiiitat(!m  locorum  suas  luxu- 
rias  exercebant.  IV  Reg.  iii  :  Incurre- 
runt  Moabitx  aqnas  Dibon.  Quidam  resi- 
dui  fuerunt  diversis  persecutionibus  af- 
flicti  :  Ponam  enim  super  Dibon\  ad 
quam  Juda^i  confugerant,  baec  additamen- 


men,  quautum  ad  ea  qua?  eraut  in  pul-     ta,  pcenarum,  his  qui  fugerint  de  Moab, 


lulatione ;  viror.,  arborum  jam  uatarum. 
I*s.  cvi,  33:  Posuif  flumina  in  dcscrtum. 
Sccundum  magnitudincm  operis  et  visita- 
tio  cojnim.  Ilic  ponitur  ratio  magnitudi- 
nis  poena?.  Operis  peccati ;  visitatio,  ultio. 
Deut.  XXV,  2  :  Pro  mcnsura  peccati  erit 
et  plagarum  modus.   Ad  torrentem  sali- 


ab  Assyriis,  et  reliquiis  terrse.,  quos  di- 
miserunt  Assyrii.  Leoncm  :  ad  litteram, 
bestias  eos  inteiTicientes ;  vel  hostem  sa?- 
vientem,  scilicet  Cbalda^um.  Supra  ix  : 
In  omnibus  his  non  est  aversus  furor 
cjus. 


G  A  P  U  T    D  E  C  I M  U  M  S  E  X  T  U  M 


Emitte  agnnm,  Domine,  dominatorem  terrae,  de 
petra  deserti  ad  monloni  fili;ii  Sion.  Et  erit  sicut 
avis  fugiens,  et  puUi  do  nido  avolantes  ;  sicut  crunt 
liliaj  Moab  iu  transccnsu  Arnon.  Ini  consilium, 
coge  concilium,  pone  quasi  noctem  umbram  tnam 
in  meridie  :  al)SConde  fugientesj  et  vagos  ue  pro- 
das.  Ilabitabunt  apud  te  profugi  mei.  Moab  esto 
latibulum  eorum,  a  facie  vastatoris.  Finitus  est 
enim  pulvis,  consummatus  est  miser,  defecit  qui 
conculcabat  terram.  El  prasparabitur  in  misericor- 
dia  solium,  et  sedebit  super  eum  in  veritate  in 
taberuaculo  David,  judicaus,  et  quaBrons  judicium, 
et  velociter  reddens  quod  justum.  Aiidivimus  su- 
perbiam  Moab  :  superbus  cst  valdc.  Suiicrbia  cjus 
et  arrogautia  ojus  et  indiguatio  ejus  plus([uam 
fortitudo  ejus.  Idcirco  ululabit  Moab  ad  Moab, 
universus  ululabit.  Ilis  qui  l.ctantur  super  muros 
cocti  lateris,  lofiuimini  plagas  suas  :  quimiam  su- 
burbaua  Esebon  dcserta  suut ;  et  vineain  Saliania 
domiui  gentium  exciderunt.  Flagella  ejus  usque  ad 
Jazer  pervenerunt  :  erraverunt  ia  deserto,  propa- 
gines  ejus  relictaj  sunt,  Iransierunt  mare.  Supcr 
hoc  plorabo  in  fletu  Jazer ;  et  viueam  Sabama. 
Inebriabo  te  lacrynia  mea,  Esebon  et  Elcale  ;  quo- 
niam  super  vindemiain  tuam  et  super  mcsscm  tuam 
voxcalcantiumirruit.  Et  auferetur  lajtitia  et  exulta- 


tio  de  Carmelo  ;  et  in  vineis  non  exultabit,  neque  ju- 
bilabit.  Vinum  in  torculari  nou  calcabit  qui  calcare 
cousueverat  :  vocem  calcantium  abstuli.  Super  boc 
venter  meus  ad  Moab  quasi  citbara  sonabit,  et 
viscera  mea  ad  murum  cocti  lateris.  Et  erit  cum 
apparuerit  quod  laboravit  Moab  super  excelsis  suis, 
ingredietur  ad  saucta  sua  ut  obsecret,  et  non  vale- 
bit.  Hoc  verbum  quod  locutus  est  Dominus  ad 
Moab  ex  lunc;  et  nunc  locutus  est  dicens  :  In  tri- 
bus  annis,  quasi  anni  mercenarii,  auferetur  gloria 
Rloab  super  omni  populo  multo,  et  relinquetur  in 
eo  sicut  racemus  parvus  et  modicus,  uequaquam 
multus. 

Hic  describit  poenae  conditionem ;  ct 
ponit  duas  conditiones.  Primo  aequitatem 
ex  parte  judicantis ;  secundo  deceptio- 
nem  ex  parte  patientis,  ibi,  Et  erit  cum 
apparucrit  quod  laboravit  Moab  snper 
excclsis  suis.  yEquitas  autem  poenee  dis- 
ponitur  ex  culpa  pra?ccdente  ;  et  ideo  or- 
dinat  culpam.  Ponit  autem  duplicem  cul- 
pam.  Primo  contra  praeceptum  promissi 


'  Al.  :  «  omittiiur  super.  » 


CAPUT  XVI. 


757 


'  Et  cum 
daretit 


boneficii ;  secundo  contra  pra-ceptum  sa- 
Inbris  dati  consilii,  ibi,  Iiii  consiliitm,  co- 
qe  concilium.  Circa  primum  duo  fucit. 
In  prima  promittit  boiieficium  Cbristi 
nascituri  de  eorum  gentc,  ut  ex  boc  ali- 
quam  consolationcm  accipiant.  Hiitb 
onim  Moabitcs  nupsit  Booz,  e.x.  (luo  con- 
cepit  Obed  patrem  Jesso  palris  David,  de 
quo  natus  cst  Christus  ;  ut  dicitur  liufli 
ultim.  Et  idoo  dicit,  0  Dominc,  Paler, 
Agmim,  Cbristum  :  Joan.  I  :  I)e  petra  dc- 
serti,  de  Uutb  gentili,  ciijus  populus  la- 
pideus  est,  deos  lapideos  adorans  :  et  ob 
hoc  a  Deo  descrlus.  Ad  ?nontem,  Jerusa- 
lem,  in  quo  occisus  est  et  resurrexit,  vel 
Ecclesiam.  Dominatorem,  Apoc,  9  :  *  Da- 
bant  gloriam  et  honorem  et  benedictio- 
nem  sedenli  siiper  thronum.  Secundo  po- 
nitur  poena  contemnentium  :  Erit  sicut 
avis  fur/iens^  et  pulli  de  nido  ax^olantcs, 
unde  fugerunt,  vcl  quia  captivi  duceban- 
tur.  Supra  x  :  Invenit  quasi  nidum  ma- 
nus  mea  fortitndinem  populorum.  4Lii  bic 


ut  fugiontes  celes.  Absconde,  ut  abscon- 
dens  non  reveles  vaf/os.  Ilortatur  eliam 
nt  receptos  amicabiliter  sustentet.  Ilabi- 
Uibunt.  Infra  xxxn  :  Et  erit  vir  sicut  (/ui 
abscotulilur  a  vento.,  et  celat  se  a  tempes- 
tate.  Tt-rtio  assignat  ralioriem,  ibi,  Fini- 
tus  est  enim  pulvis.  VA  primo  [)onit  quan- 
tum  ad  liostium  destructionem,  ne  eo- 
rum  timore  dimittat  :  Finitus  est  pu/vis, 
multitudo  exercitus  Seuacbcrib,  consum- 
matus  est,  idest  occisus  a  filiis,  miser^ 
Sonacberib  :  infra  xxxvii  :  Defecit,  r/uan- 
tum  atlpotentiatn  .'^^ccunAo  i\\M\nUim  iu\  Sn- 
da^orum  restanrationcm,  ut  Hbentius  fa- 
ciat  :  quantum  ad  regni  pra^parati<niem, 
PrcVparabitur,  in  miscricordia  Dei,  vel 
regis  misericordis  :  Solium,  regum  Ju- 
da ;  quantum  ad  regis  potestatem  :  Sede- 
bit,  quia  quiete  regnabit,  qunntiim  ad  ju- 
dicii  a>quitatem  :  In  veritatc  judicans, 
quaiitum  ad  sententia'  prolationem  : 
Qua're?is,  tjuantum  ad  causarum  discus- 
sioncm  :    Re<lde?is.,  ([uantum   ad   senten- 


volunt,  licet   extorte;,  ad  blteram   oxp(j-     tia*.  oxcculioncm.  Kt   lioc   potest  exponi 
nere  de  tributo  agnorum,  quod  rexM(iab     de  Fzecbia,  vcl  de  Christo.  Snpra  ix  :  Su- 


'  swe  con- 

si/io  nihil 

fticifts 


subtraxerat  a  rego  Isracl ;  sicut  dicitur 
IV  Reg.  III,  quod  pcr  propbcfam  [)ra'dici- 
tur  restituendum  rcgi  Jorusalem.  Domi- 
natorem,  in  signum  dominii,  de  petra 
deserti.,  locus  in  quo  nutriebantur  oves. 
Inco?icilium,  corje  co?iciliu??i^  Ilic  ordiuat 
poeuam  contra  contemptum  dati  ('onsilii. 
Et  dividitur  in  tres  partcs.  In  prima  po- 
nit  consilium ;  in  socuiuia  consilii  coii- 
temptum,  ibi,  Audivi??ius  su/jerbia??i 
Moab:  \n  tertia  poenam  contomuentium, 
ibi,  idcirco  nlulabit  Moab.  Circa  primiim 
tria  ponit.  Primo  bortatur  ad  liiioratio- 
nom,  ibi,  Ini  co?isi/in??i  r/c.  ([uasi  (Hcaf  : 
Diilibora  qualitor  salvari  possif.  (!ousi- 
lium  ost  i[)sa  (]ua'slio  (jua'  vcrfiliis  inlcr 
consiUantcs  :  concilium  congrcLratio  con- 
siliatoriim.  Co(/e,  (piasi  strictmu  cousi- 
liiim  liabens,  1'rov.  xi,  14  :  .SV////\  ubl 
?nulta  co?isUia.  Ecclix.xxii,  2i  :  *  Onuua 
/ac  cum  co?isllio,  et  /)ost  factu??\  ?un?  /)n- 
?ii/ebis.  Secundo  ponit  coiisilii  fciiorcm  : 
Po??e  </uasi  ?wcte??i  :  in  (|ii(>  borfafiir  .id 
(liio.  Ad  roccptioncm  Jiida-oiiiMi  fiiuricii- 
tiiim,  iil  lo(  iiin  alisconsionis  pra>parcl. 
P(??u^  (/U(fsi  ?ioc/e??i^  idcsf  pra-para  te  ad 
occiiltaiidiiin  oos  ita  iii  dio  uc  si  iii  iioc- 
to  :  vel  ///  ??u'ridic,  aiKirta    iierscciitioiic, 


pcr  soliu??i  Ddvid  et  su/jcr  rc(/?iu??i  ejus 
sedc')it. 

Nota  super  illo  verho,  E?nitte  agnum, 
qiibriThristns  dicitur  agnus  primo  prop- 
lcr  vifa'  puritafom.  Kxod.  xii,  5  :  Erit 
a(/?ius '  si?ie  )?iacula,  t?iascu/us,  atmicu- 
/us.  Sccundo  proptcr  mortis  mansiicfudi- 
ncm.  Infra  i.iii  ;  Quasi  (kj?ius  co?a??i  toti- 
d('?iti'  sc  ?io?i  a/teruit  os  suum.  Tcrtio 
proptcr  peccati  cxpiafionom.  Joiiu.  i,  29: 
Eccc  (i(/?ius  Dei,  ecrc  </ui  tt)//it  pcccata 
?niiiidi. 

Nota  siipcr  illo  verbo,  De  petra  deser- 
/i,  qiiod  bcata  Virgo  (licitiir  j)('tra  primo 
pnqilcr  gratia'  tirinitatcm.  Kccli.  xwi, 
21  :  Fu?idattictita  iTterna.  Secundo  prop- 
tcr  ( ontincntia'  frigiditatcm.  Infrn  xxxii : 
Sicut  utnbra  /ictra  protninentis  in  terra 
<lrsrr/a.  Tcitio  proptcr  frucliis  iiborla- 
tcin.  Job  XXIX  :  Pctra  fiitide/tat  rivos  tdei. 

Kl  iiofa.  (piod  ista  pctra  fiiit  singiila- 
ris  ih'si>rli  :  quia  pra-cipiia  (]iiantiiin  ad 
priniiim.  Can.  iv,  7  :  Totti  jni/rhra  «, 
<imir'i  ttien.  Sociindo,  qnia  prima  qiian- 
liiin  .1(1  .sociiiidiim.  C;m.  i,  ."1  :  Citrrrtnus 
i)i  odoretti  unt/urnlonnn  luorum.  Virgi) 
(]iiaiitiim  ad  tcrtiiim,  Siipra  vii  :  Ecce 
vir</f  rotiripiel  rl  jxirirl  fi/iutn. 


atysqvt 


758 


LN  ISAIA.M, 


Nola  siipcr  illo  vimNo,  Ei/iittr,  !»cilic('t 
lu  1'ator  Kiliiim,  iiiiod  Pator  misit  Kiliiim 
primo  sicut  sol  railium.  Kcd.  .\i.iii,  i  : 
Triplkiter  sdI  c.rurens  niontcs.  Secuudo 
sicut  fous  lluvium.  Kcdi.  .\.\iv,  41  :  /syo 
i/ift/si  /li/rii/s  Ihn-i.r.  'rcrlio  sicut  i^aler 
liliiim.  Joaii,  iii,  IG  :  Sic  Dcns  dilcxit 
ninn<///ni  nt  Filinni  //ni/jo/itnm  darct. 

Andirinu/s  snperhitun  Mn//h,  llic  [)ouit 
coutem[)tum  coiisilii  e.\  siqjerhia  proco 
ileutem  :  iiiiiie  ilescribit  eoriim  siiper- 
biam  iiuanfiim  ail  tria.  Priuio  (|uautuui 
ad  tlivul^Mtioiiem^  Ai/divini//s,  i\\\A^'\.  [)U- 
blicuui ;  quaulum  ail  (juaiititateui,  S//pcr- 
bns  cst  valdc ;  quaulum  ad  hoc  quod  ex- 
cedit  ejus  di^niitatem,  S///)erbia  cj//s,  qua 
de  bouis  habitis  se  exlollit,  et  arro/jantiay 
qua  uou  habita  prceteudit  ;  i/idi/j/iatio, 
qua  viudictas  pra^sumptuose  propouit, 
pl//sq/ia/n  fortit//i/o  cji/s.  Idcirco  i/l//lahit 
Mouh.  Ilic  pouit  pumam  coutomueutium, 


tjz/s.,  in  lcrrt/  sinitc.  Klougatiouem  capli- 
voriiui  :  Trf/nsicr////t  //lare,  Moabiticum, 
(liicli  (M[)li\i  iii  Habylouiam.  Vel  mare, 
idost  Ku[)liratem^  secuudum  cousucludi- 
iicm  II(d)ra'onim.  Jocl,  iii,  S  :  Ve/i/t/ifla- 
h////t  cos  Sahicis  fjc/tti  lo/njinfji/,v.  Ycl  cx- 
pouitur  dc  Assyriiis  uiare  trauscuiilibus, 
et  veuieulihus  ad  dcslrucudum,  Teitio 
pouitiir  |)rophctie  corapassio ;  et  primo 
pouitur  compassio  s/t/)c.r  lifjc,  scihcet  raa- 
liim  ^Aowh^  jjlf/raho  iii  f/cti/  J//zcr,  idcst 
llcus  illam  civitatera  Moab.  Kt  similitcr 
eliaiu  rineatn  Saha/na,  ct  Elcalc.  Secuii- 
do  pouitur  compa-ssiouis  ratio  quauluin 
ad  hostium  impctum,  Calcantium,  idest 
Assyriorum  dcvastautium,  Et  quautura 
ad  sublatura  ab  cis  gaudiura,  quod  liabc- 
baiit  deabuudautia  Iruraeiili,  De  carme- 
lo,  idest  dc  fertilitate  :  Carraelus  euim 
csl  iu  Moab ;  scd  utuutur  Juda^i  nomiiii- 
bus  propriis  pro    appellativis.    Gaudium 


Et  prirao  puuieudorum  flclura,  Moah  tid     quod  habebaiit  in  abundautia  vini,  l/i  ui- 


Moah,  idest  ad  iuvicera  ;  de  quo  supra 
XV,  satis  dicitiir,  Scciiiulo  describit  poe- 
nai  raodum  :  IJis  cj/ti  lxta/it//r.,  Itxjuitniui 
plajas  si/as  :  gloriautiir,  ct  conllduul  dc 
muuitiouibus  cx  nuiris  hitcritiis  :  Ezcch. 
xxxiii,  9  :  Si  spcculator   vitlcrit  fjltidium 


ncis,  Tcrtio  iufertur  quasi  ex  ratione 
conclusio  :  S/ijJcr  Jtoc,  iiifortunio,  ven- 
ter,  idcst  seusus,  r/ieus  quasi  cithara,  fa- 
ciens  sonum  ad  plauctura,  Vel  quia  citha- 
ra  auget  gaudiiim  l*lis,  ct  tristitiara  tris- 
tibus.   Vel    propter    concordiam  virtiite 


venientem,  et  non  it/sonuerit  hucci/ia,  et     prophetai.  jE^  enV   cum  apjjar/ierit  (juod 


populus  senon  custodierit.,  veiientque  yla- 
dius,  et  tulent  de  eis  a/iimam;  ille  q//i- 
dcm  i/i  i/tiquitate  s//a  cajttus  est,  santj/ti- 
ne//i  a/Ltcm  ejus  dc  i/ia/t/i  s/jeculatoris 
requirtt//i.  Sccuudo  pouitur  paMia^  dcs- 
criptio  quantum  ad  dcstrucfioucm  tcrra- 
rum.  Esehon,  civitas,  in  cujus  tcrris 
abundabat  triticum,  Sahama,  civitas  vi- 
cina,  in  qua  ahiiudabat  viniira.  Quantum 
ad  hostiura  fortitudincm,  Domi//i  ge/i- 
tium,  idest  A.ssyrii,  vel  Chakhei,  multis 
geutibus  domiuaiitcs,  Flagclki.,  idest  pal- 


lahoravit  Moah  super  excelsis  suis.  llic 
os-leiidit  frustrationes  eorum,  Sitpcr  ex- 
celsis,  idest  dc  idolis,  quibus  sacrificabant 
iu  cxcelsis,  et  quibus  sacrificabaiit  in 
templis^  quando  erant  in  timoribus. 
Deut.  xxxii,  37  :  Ubi  sunt  dii  eorum  in 
ijuihus  hahehant  fithtciam  ?  Hoc  verhtt//i 
qtiod  locutus  est  Dominus  ad  Moab.  Uic 
est  epilogus.  Et  tunc,  a  morte  rcgis 
Achaz.  Et  /ittnc.  Ilic  ostendit  brevitatem 
tcmporis.  I/i  trihus  annis,  qui  erunt  us- 
que  ad  destructionem  vestrara,  et  a  raor- 


mites    (|ui   siiut  in   siimmitate  vitis,  per  te  Acliaz  :  suo  terapore   fuit  visio   hujus 

quos  metaphorice  siguificautur  priucipcs  secundi    verbi  :   vel    iu    quibus    duraliit 

et  subliraes.  Usq ue  atl  Jazer,  dasirucndo,  vestra   persecutio  vel  irapugnatio,  Ati/ii 

qua*  est   in  ullirais  fiuibus,  quautiim  ad  //lercc/ia/ii :  (juia  post  hos  Dominus  red- 

afflictioucm    homiuiim.    Errorem     gen-  det  vobis  mcrcedcm  pro  peccatis  vestris. 

tium,    Erravcritnt.    l's,    cvi,  4  :  Errave-  Vel  qui  vidcntur  magni,  mercenarii  suiit, 

ru/it  in  solitudine,  i/i  i/iaqitoso.  Vilitatcin  ct  domino  parvi.  Job    vii.  1  :  Milttia  est 

remancntiiim,  Pro/jatjines.,  qua;reraaucnt  vita  hominis  suj)cr  terratn;  ct  quasi  mer- 

in  viuea  excisis  flagcllis,  siue  fructu  ct  cetia/'ii  dies  ejus. 
decore.    Dan    iv.    12  :    Gert/ien  radicum 


CAPUT  XYII. 


759 


C  A  P  U  T     D  E  C  I  M  U  M  S  lvl>  T  r  M  U  M 


Onus  Daniasci.  Ecce  Damascus  desinet  esse  civi- 
tas,  et  erit  sicut  acervus  lapidum  in  ruina.  Derelic- 
t?fi  civitates  Aroer  grcfribiis  eruiit,  ct  requie^icent 
ibi,  et  non  erit  qui  exterrfal.  Et  ce^sabit  adjuto- 
rium  ab  Ephraim,  et  rcf^num  a  Dama^co,  et  reii- 
quia;  SjTi.e  sicut  f^loria  iiliorum  Isracl  erunt  :  (iicit 
Dominus  exercituum.  Et  erit  in  die  illa,  attenuahi- 
tur  gloria  .lacoh,  et  piii^^uedo  cariiis  ejus  emarces- 
cct  :  ct  erit  sicut  congregaiis  in  messe  quod  resli- 
terit,  et  brachium  ejus  spicas  leget.  Et  erit  sicut 
quaerens  spicas  in  valle  Raphaim,  et  relinquetur  iii 
eo  sicut  raceinus,  et  sicut  excussio  ole,(',  duanim 
vel  Iriura  olivarum  in  summitate  rami,  sive  <|ua- 
tuor  aul  quinfiue.  In  cacuminihus  ejiis  fructiis  ejus, 
dicit  Dominus  Deus  Israci.  In  die  illa  iuclinahitur 
honio  ad  factorem  suum,  et  ociili  ejus  ad  Sancluiu 
Isracl  respicient ;  et  non  inclinahitur  ad  allaria 
quae  fecerunt  inanus  ejus,  et  qujE  operati  siint  di- 
giti  ejus  ;  non  rcspicieut  lucos  et  deluhra.  In  dii' 
illa  erunt  civitatos  fortitudinis  eju.-derfiicta'  sicut 
aratra  ct  segctes  qua^  dereiictfi!  siiiit  a  facie  lilio- 
rum  Isracl.  Et  eris  deserta,  quia  ohiila  es  Dei  sal- 
vatoris  tui,  et  fortis  adjutoris  tui  non  es  recordata. 
Propteroa  plnntaltis  planlaliiiiu-m  ndclcm,  ct  gcr- 
mcn  aliciiiim  scmiiiahis.  Iii  dic  pjaiilatioiiis  liiic 
lahrusca,  et  inane  semcn  tiium  tlorchit.  .\hl)ata  csl 
mcssis  in  dic  licredilatis,  ct  dnlchit  graviler.  Nit; 
multitudini  populorum  multonim,  iit  mnltitudo 
niaris  sonaiilis,  ct  luniiillns  Inilt.inim,  siciit  soiiitiis 
aiiiiarum  mullarum.  Sonuhuiil  popidi  sicut  sonilus 
aquarum  inuiidantium  ;  et  increpahit  cum,  et  fu- 
giet  itrocul.  Et  rapictur  sicut  pulvis  nioiitiiim  a 
facie  venti,  ct  sicut  turho  coram  tcmpcslatc.  Iii 
tcin]tor(!  vcspcrc,  ct  cccc  turh.iliu  ;  in  matutino,  d 
non  siibsislet.  IliPc  cst  pars  coriim  qui  va-^livci  iint 
nos,  et  sors  diripicntium  nos. 


Ilic  incipit  commiiiuri  conlia  illo.s  (|ui 
pripparabaiit  popiilo  Dei  occasioiKMii  pcc- 
caruli,  diim  por  conddoutiain  an.xilii  i[».so- 
rnni  do  Dco  conddorc  non  curaliant.  I*',! 
dividilnr  in  dnas.  In  prima  contra  Sjros, 
qni  popnlo  dcccni  Iriliniim  an.\ilinm  cnii- 
forchiint  ;  in  secunda  conlra  .Kj^vptios, 
qni  dnabns  trilinlins.  (lap.  x\iii  :  Wr//-/- 
nv  cyinbalo  (ilnniin  rtf.  1'riina  iii  trcs.  jn 
prima  comminatur  dcstructioncin  Syro 
riim  an.xilinin  [iromiltimtinm  ;  in  sccuiida 
dcccm  tiiliuinnin  [iromisso  an.xilio  conli- 
(l(;ntinm,  ibi,  El  cril  ni  ilir  ilhi,  iiltrinKi- 
liilini/lorin  Jiirnl) ;  iii  li-rlia  .Vssyrioriim 
utrosijuc  dcslnicnlinin,  ibi,  \\r  imiltilii 
ilini  no/niloriiiii  iinilliniun.  (lirca  (Miinnin 
diio.  Primo  comminalur  dcslructioncni  : 


iu  sccnnda  dcscribit  dcstructiouis    efree- 
tuin,    ibi,     /s/    ccssnbit     adjntorium    ab 
E/)hraim.  Deslructionem  autem   commi- 
nalur  primo  (luantum  ad  regiam    civita- 
tem  :  brsinct  esse  civitas,  per    depopula- 
tionem  bominnm  ;  rrit  sirut  acervus,  [)er 
dc.slrnctioncm    murorum.    Micb.  iii,  12  : 
.'^ion  rrit  ijunsi  iujrr.  Secuudo    (luanluin 
ad  adjacentem    regiouem,    Aroer,    idest 
illins  regioiiis  Syria-,  iu  (jua  multai  civi- 
tates  sunt,  vel  Aroer.,  myrica  ;  quasi :  Si- 
cut  loco  iu  (juibus  abuiulant  myrica'  (iu.'e 
stcrilia'  sunt,  et  derolicta  in  [uistuin  gre- 
guin  ;  ita    civitates    Syria-.  Son  crit   ijui 
cjterrrat:  qnia  proptcr  soliludincm  etiam 
lati  ones  non  erunl  ibi  :  vel  tinia  uon  erunt 
ad  alinm  fruclum  nliles;  sicut  c.\terrenlur 
grcgcsa  vinciset  locis  cnltis.  Infra  .wxiv: 
(Jrlrntur  in  dmnibus  '  corum  urticcV.  Et  rcs- 
solitadjutoriuinab  Ejiliraiin.  Ilic  ponitur 
cHVclus  dcslructiouis  :  el  priino  iu  decein 
Iribnbiis  Ab  E/ihrnim;  sccnndo  quantnin 
ad  rcgiain    civitatcm,  Et    reijnum  a  I)a- 
masco,  cessabit,  ct  non  cril  ultcrius   ca- 
pul  regui  ;  tcrlio  ([Mantnm  ad  totam  re- 
gioucm,  Et   rrliijui.v  Si/ria'  sirul  ijlnria 
/ilinrum  Isriiel,  inmicc  ;  idest,  erunl  igiio- 
miaiosi  sicut  lllii  Israol.  Infra  xx.\i  :  Do- 
minus  inclinnbil  mniium  suam,  et  corruet 
au.rilintor.  El  crit  in  die  iila,  attenuabilur 
i/l irin  Jnrub.  \\'u  comminatur  dcstrnctio- 
neiii    dcccm   Iribuiiin,  in  cornm    an.\ilio 
contldcntinm  :     ct     [iriino    (inantuin    atl 
o[);ircssioucm  bominum  ;  sccundo  (|uan- 
tnin   ad   dc.solationein    civilatum,  ibi,  ln 
dir  illn  rriint  rivitntcs  fortitudinis  ejusde- 
/r//c/.r ;  terlio    (luanlum    ad   slerililatein 
agrornm,  ibi.  Pro//tcren  jdnntnbis  jmtn- 
tntii/nnn  fidclnn,  rt  i/rrmen   nlirnum  sr- 
iniiinbi^.  C.irca   [niinnm  »lno  facil.  1'rimo 
coinminalnr    [Minain  ;  sociiiido    ostoiulil 
p.cnai  friu  luin,  ibi,  In  die  ilh  inclitioln- 
turliomo  ad /actorem  .suiitii.  t'(»mminalur 
antcni  [ucnain  in  hoininibns  prinu»  coiitni 
clalionis  gloriain.  Alleiiuabitur,  iilesl  ad 


t  Al.  :  «  «terilett.  » 


•  .\U  :  <•  il''iiimii    " 


700 


IN  ISAIAM. 


inodicmii,  cl  (|iiasia(l  niiiiliini  r(!(li^M'lnr, 
(jUnin^  (lcslrin  tis,  his  iii  (juil)iis  {<l(tria- 
baiiliir.  Socniido  contra  divitianim  opu- 
loiiiium,  Kt  jfitifjunlo,  idost  divitix'  qni- 
biis  carnom  dclicioso  nntricbaiit.  Siiiua 
X  :  Miltvt  (lotniiifitor  Doftii/iKs  oxcrciiiiuni 
in  pimjuihus  cjus  tcuuitutcfu,  et  suhtiis 
yloriufu  rjr.s  succcfisa  unlehit^  (juasi  cotii- 
bustio  igtiis.  Et  infru  eodom  capit.  Ecce 
dotnitiator  Dnmituts  exercituum  coiifritujct 
laguticulutii  iti  tcrrorc,  et  excelsi  statura 
succidetitttr  et  suhliuies  huttiiliabufitur. 
Tortio  contra  populi  ahniidantiam  C(Mnmi- 
natur  hinniiiian  paucilalcm  (jiiam  descri- 
hilsiih  Iriplici  mcla[)hora,  sccuiuhim  (jnod 
iii  Irihns  houodictio  Jacob  in  ahnndantia 
tuit.  (lon.  xxvn,  28  :  Abutulatitiam  fru- 
fiietiti,  vitii  et  olei.  Quantum  ad  primnm 
ponit  paucilatem  spicarum  post  messio- 
nem,  qua;  vel  congregantur  ah  ipsomes- 
sore,  et  su-,  Etcrit.,  paucitas  reliquiarum 
dcccm  trihuum,  sicut  quaudo  aliquis  est 
cotiyregatis  iti  messc  cjuod  restiterit  iu  i)ri- 
ma  messioue,  et  brac/num  ejus,  de  con- 
gregatis,  spicas  leget,  idest  colliget.  Et 
iste  congregans  fuit  Ezecliias^  (jui  couvo- 
cavit  reliquias  decem  trihuum,  sicutlegi- 
tur  II  Paral.  xxx,  quasi  spicas  rchctas 
quae  congregantur  ab  aUquo  paupere, 
sicut  dixit  Ruth.  ii,  2  :  Vadam  in  agriim 
*  colligerc  spicas.  El  quantum  ad  hoc  di- 
cit  :  Sicut  qugerens  spicas  iti  valle  Ra- 
phaim.,  qiiffidam  valHs  fertilissima.  Contra 
ahnudaiitiam  vini  poiiit  paucitatem  uva- 
rumpost  viudcmiatiouem.  Et  relitiquetur 
in  eo  sicut  racemiis.  ^llchaiai  vii,  1  :  Vas 
mihi.,  fjuia  factus  sum  siciit  quicolligititi 
aututntio  racetnos  vitulemias.  Contra  ahun- 
dantiam  olei  ponit  pancitatem  ohvariim 
post  excussiouem  :  Et  sicut  cxcussio 
oiess.  Olea,  ut  dicit  Papias,  est  fructus 
olivarum  :  sed  hic,  secundum  exposilio- 
nem  Glossx,  videtur  poui  pro  ipsa  arho- 
re.  Duarum  vel  trium  olivarum  in  sum 
tfiitate  ratni.  Dentor.  iv,  27  :  Rctnafiebitis 
pauci  numcro. 

Nota  super  illo  vorho,  Et  pitiguedo 
carnis  etc.  quia  divitia?  dicuntur  pingiic- 
do  :  primo  propter  sterihlatem.  Malth. 
xin,  22  :  Fallacia  diviliarum.  Secuudo 
propter  ventositatem.  I  Tim.  ult,  \1  :  Di- 


vitihus  hujus  s,vculi  prxcipe  tuiti  suh/iuie 
sa/ierc,  twc  sjicrurc  iu  incerto  divitiarutn. 
Tortio  luojjtor  iiiiitiiilalem.  Eccl.  v,  12  : 
Divitix     coti.servatiV    iii   ttudum    dotnini 


sui. 


In  dic  ilia  inc/tiuihitur  /loino  ad  facto- 
retn  suutn.  Ilic  jionit  poMuo  fructiim.  /ti- 
c/inabitur  ad  factorctn  suutti,  exhihendo 
d('l)itum  servitiitis  cultum,  /lotno,  de  de- 
cem  tribuhus  quicumque  fugerit  ad  Eze- 
chiam.  Ad  satututti  Israe/  respicietit,  ex- 
peclando  aliquod  auxilinm  :  tion  resjii- 
cicnt  lucos  ct  deiubra,  templa  in  (juil^us 
erant  fontos,  quasi  ad  ahluondum  Infra 
XXXI  :  In  dic  il/a  ahjiciet  vir  ido/aargenti 
sui  et  ido/a  auri  sui.,  quae  fecerunt  vobis 
matius  veslrge  inpeccatum.  Iti die i//aerunt 
civilatcs  fortitudinis  ejus  dere/ictx.  ilic 
comminalur  desolationcs  civitatum.  Et 
primo  comminatnr  ipsam  desolationem, 
Sicul  terrx.  Tangitur  historia,  qnoinodo 
ad  adviuilum  filiorum  Israel,  Amorrhaei 
fugcrunt,  rclinquentes  omnia  in  agris. 
Supra  I  :  Tc.rra  vestra  deserta,  civitates 
vestrae  succetisx  igni.  Sccundo  poiiilur 
desolationis  ratio.  '  Et  eris  deserta,  quia 
ob/ita  es  Dei  sa/vatoris  tui.  Deuter.  xxxii, 
18  :  Deum  qui  te  getiuit  dere/iquisti.,  et 
ohiitus  es  Dotnini  creatoris  tui.  Propterea 
p/antahis  p/antationetn  itifide/em.  ^  Hic 
comminatur  slcrihtatem  fructuum  :  et 
circa  hoc  tria  facit.  Primo  ostendit  cultus 
inutilem  laborem,  quaiitum  ad  vineas. 
P/antahis  p/antationem  infide/etfi,  quia 
non  reddet  fructum  secundum  laborem  : 
vel  fideiem  ironice ;  quasi  dicat  :  Aut 
propter  mala  quae  fecisti  erit  plantatio  tua 
fideHs?  Quantnm  ad  agros.  Germeti  a/ie- 
nutn,  quod  alii  coUigent.  Supra  v  :  Dccem 
jugcra  vinearum  facietit  /aguticu/utti 
unam.  Secundo  quantum  ad  fructus  per- 
dilionem  :  Iti  die  p/atitationis  tuae  /abrus- 
ca,  idest  quando  de  plantatione  fructum 
snmere  dehebas  ;  et  hoc  quantum  ad  vi- 
neas  ;  qnantum  autem  ad  agros,  Matiese 
mcn  tuum  florehit ;  idest  primo  pulchriim 
orit,  ut  magis  doloas  ;  vel  quia  anto  tom- 
piis  flore!)it,  et  inutile  erit.  Proverh.  xx, 
2 1  :  Ilcrcditas  ad  quam  festitiatur  iti  prin- 
cipio.,  iti  novissiitio  betiedictione  carebit. 
Ab/ata  estmessis,  ab  hostihus,  iii  die  he- 


'  Al.  :  p  ponit  ilt'=olationip  rationpni.  » 


'^  Al.  :  "  fidelem.  d 


CAPUT  XVllI. 


761 


reditatis,  quando  in  horreo  debuit  recon- 
di,  quasi  iructus  liercditafis.  Jer.  xii,  13  : 
Seminaverunt  triticiim^  et  messuerunt  spi- 
nas.  Tertio  comminatur  pro  amissione 
dolorcm,  Dolehit,  (jui  scminavit ;  vel  do- 
lebis  tu.  Vx  muUitudini popidorum  mul- 
torum.  Hic  comminatur  Assyriorum  excr- 
citui  :  et  circa  hoc  duo  ponit.  Primo  des- 
cribit  exercitus  multitiidinem  quantum 
ad  strepitum  incedentium,  Vx  multitudi- 
ni populorum,  venientium  cum  Scnache- 
rib  ;  quantum  ad  tumultum  colloquen- 
tium,  Tumultus,  qui  est  locutlo  conlusa 
praicipue  multorum  ;  (juanliim  ad  clauio- 
rem  pugnanlium,  Sotuibunt^  in  pugna. 
Supra  \n\\  Eccc  adducel  Dominus  super 
aquas  fluminis  fortes  ct  multas.  Jerem. 
quust  yj^  23  :  Vox  ejus  *  sicut  mare  sonabit. 
Apoc.  XVII,  15  :  Aqux  multai^  populi mul- 
ti.  Secundo  comminatur  destnictioncm  : 
circa  quam  primo  ponitur  i[)sa  destruc- 
tio,  Et  incrcpabit.,  occidendo  exercitum 
per  Angeluni,  et  fugiet  jjrocul^  in  tcrrain 
suam  cum  paucis  :  ut  supra  x,  habetur. 
Psalm.  IX  :  Increpasti  (jentes^  et  periit 
impius.  Secundo  ponitur  simihtudo  res- 
pondens  conditioni,  (juia  superbus  erat, 
Rapietur  sicut  pulvis.  Psal.  i,  4  :  Tam- 
quam  pulvis  quem  projicit  ventus  a  facie 
terriB  :  '  rcspondens  tcmpori,  Sicut  turbo, 
quia  de  nocte  fiiit  [xi-cussus  cxercitus 
ejus,   quem    vocat    lempestatem,    cujus 


pra*ambulum  in  pulvcre  cst  turbo  ex 
vcntis,  qui  sunt  caiisa  pluvia-.  iv  Kcg. 
XIX,  3.^  :  I/i  nocte  illa  venit  Anfjelus,  et 
percussit  exercitum  Assyriorum.  Tcrtio 
ponitur  destructionis  consummatio  :  Et 
non  subsistet,  quia  ipsemct  inlerfeclus 
fuit.  Ezech.  :  yihil  fartus  es.  Otiarto  \.o- 
nitur  dcstructionis  ratio.  Ucvc  est  purs 
eorum  qui  vastaverunt  fios,  idest  posses- 
siones,  et  sors  diripientium,  res  mobilcs. 
Psal.  X,  7  :  /ynis,  su/p/tur,  et  spiritus 
proce/Zarum  pars  calicis  eorum. 

Npja  super  illo  vcrbo,  Ocu/i  cjus  ad 
sanrtuni  Jsrae/,  quia  oculi  debenl  incli- 
nari  ad  Dominum  primo  per  fidci  adha*- 
sioncm.  Infra  xxx  :  Ocu/i  tui  vidcbunt 
prxceptorem  tuum.  Secundo  proplerspri 
expectationcm.  Psalm.  cxliv,  15  :  Oculi 
omnium  in  te  sperant  Dominr.  Terlio 
propter  amoris  conleinijhitioncm.  Job 
XXXIX,  29  :  Indr  contrmp/atui'  cscum,  vt 
dr  /o/ujc  ocu/i ejus respiciu)it.  Quaito  pro{) 
ter  gloria;  fruilionem.  Luc.  x,  23  :  lieati 
ocuii  qui  vidrnt  qux  vos  vidrtis. 

NoUi  supcr  illo  vcrbo,  P/antatio  in/idc- 
/is,  quia  est  primo  avari.  Kccl.  v,  9  :  Qui 
a/)iat  divitias,  fructu))i  )uj/i  capiet  cx  vis. 
Secundo  liixuriosi.  Uoni.  vi,  21  :  Quc/)i 
fructum  liubuistis  tu/ic  i)i  i//ii  i)i  quibus 
nu)ic  erubescitis  ?  Terlio  suiicrbi.  Sap. 
\,  8  :  Qdid  /lobis  pro/uit  supobia  nos- 
t)-u  ? 


C  A  P  U  T    D  i:  C  I  M  IJ  M  0  C  \  A  V  U  M 


Vm  lorric  cyiiilialn  ulariiiii,  ({ua*  e^it  traiis  niiuuMi 
/I^llliiopiii',  i|iii  iiiiUil  iii  iiiarr  lff<alus,  l-1  iii  vasis 
liaiiyri  suiicr  aiiiias.  lli'  Aiij^fli  volocus  ad  nfiilriii 
convuldain,  ot  dilucerataui,  uil  |iopiiliiiii  tiTriliiliiii, 
j){)st  imciii  UDii  csl  ulius  ail  f,'ciitcni  cxiicctautcin  cl 
coiicnlcaLaiii,  ciijiis  iliri|iiicriiiit  niiiiiiiia  tcrraiii 
cjus.  Ail  iiiiiiilciii  iiiiiMiiiis  Diiiiiini  cxcrciliiniii 
inoutcin  Sioii.  (tuincs  lialiilatorcs  orliis,  i|ni  inoru- 
iniiii  in  ItnTU  cnui  clcvatnin  riiciit  sif^ninn  in  inou- 
libiis  viilciiilis,  vX  claii>?iiicni  liiha!  auiUclis  :  (|nia 
ha-c  (licit  Doiiiinus  ad  iiic  :  I''.|M  (|nicscain,  ct  coii- 
sidcralio  in  locu  luco  sicut  incridiauu  ln.\  cluru  c»t, 
cl  siciil  nnlics  roris  in  dic  incssis.  Antc  nicsscui 
ciiiiii  tiitiis  cllloriiit,  cl  iniinutnra  pcrfcclio  ^criiii 
uavil.  Mt  praMiiicnliir  r.iinnsinli  cjiis  falcilnis,  cl 
quu.'  dcrclicla  rncrint  abscindcnliir.  Iv\cnlicnlnr  d 
rcliiujuunlur  eiiunl  uvibus   uiuntiuin  ul  bo»lii$)  t«r- 


riu,  cl  (Bsliilc  pcrpvliin  cruiit  .supcr  vuui  voliicrv», 
ct  oinnci  bcsliu*  tcrru'  snpcr  illnin  liycinabunt.  iii 
tciiipiirc  illo  dcrcrcliir  niiinns  Doniino  cxcri-itnntn 
a  popnlo  divnlso,  ct  diluccrut«i  ;  n  pupnlo  turribili,  > 
post  i|ucin  iion  Tnit  ulius ;  u  f(ciilc  expcctniitc  «sl 
concnlcata,  cnjds  diripiicrnnt  nnniinn  tnrroin  oju»  : 
ad  locnin  noniiui.s  Diiniini  oxcrciluuin,  uiontoin 
Siuu. 


Ilir  coiniuiiialiir  conlra  .Kgyptio.s  :  i»l 
iniino  coiiiiuin.ilMr  cmuiu  iiuMiani  pcr 
coinparalioncin  ad  pnMia'  incrilum  :  iii 
sociiitda  cxcqiiiliii  piiiia*  iiiotiuiii ;  ca|). 
M.\  :  0)nni  .Eijijpli  vtc.  Iii  liMiia  ilo.si^ii.i( 


'  .VI    :  «'  'inic  projicitur  a  Tacic  vciiti.  » 


702 


IN   ISAIAM. 


pa'iKi'  l«Mn|ms,  cjip.  xx  :  ///  /tnuoc/c.  C.ii- 
ou  primum  Irii  pouil.  Primo  (losifj^iiat 
fulpain,  (|ua'  (^st  m(iritum  [uvu.r  ;  in  s(;- 
(Miiida  commiualur  poMiam  ilii,  Onmrs 
/itiliiliifdics  iir/iis  ;  lcMtio  osltMulit  [laMia'. 
fructum,  ilti.  In  trnijtorc  ilbi  (lcfcrchii' 
inuniis  Dmnino  c.rcrcitnuyn  n  popiilo  di- 
vulso.  Circa  primum  duo  lacil.  l'rimo  dos- 
(M-iliit  situm  t(Mra',  iu  quo  suporlR-  confi- 
dobant,  (li(H'ns  :  Va\  scilicct  immiucl, 
fcrr.v,  .-t^fryjtto,  cijinlmlo  (ilannn  ;  proptcr 
sonitum  Nili,  cujus  velocitas  comparatur 
motui  alarum  j)roptcr  velocitatem,  vel 
proptcr  similitudiuem  '  populorum,  vel 
pmptcr  protectionis  auxilinm,  (inod  po- 
puln  duarum  tribuum  insonabaut ;  (///.x? 
est  trans  flinncn  .Efhiopiiv,  idest  ultraNi- 
lum,  (jui  venit  de  ^^tbiopia.  Ezecb.  xxix, 
3  :  Ecce  eqo  ad  tc,  Pliarao  rex  jEyi/pti, 
draro  maqne,  q\d  cvbas  in  medio  flumi- 
iiinii  fuorum.  Hoc  tamen  ,]uda'i  exponunt 
de  (iog,  (jui  liabitant  ultra  /Etbiopiara, 
conlra  (juos  testalur  propbeta  Ezecbiel 
xxxvni.  Sccundo  describit  auxiiium  ipiod 
dua!)us  tribiibus  promittcbant.  Kl  primo 
describit  unntiandi  modum,  dicens,  Qui., 
scilicct  popubis.^Egyptius,  mittct  legatos, 
idest  imiitios,  duabus  tribubus,  in  mari, 
idcst  pcr  mare,  et  supcr  aquas,  fluminis, 
vel  maris,  in  vasis papijri,  genus  junci, 
de  (juo  fiebaut  capsellai  ad  portandas  lit- 
lcras,  vel  arundines  tam  magiicc  qnod 
dc  cis  fiebanl  naves,  ut  legitur  in  historia 
Alcxandri:  ayjyr,  quod  cst  ignis.  Secun- 
do  ponit  legationis  pra^ceplum,  in  quo 
dctcrminat  duo.  Primo  nuntiandimodiim, 
diceus  :  0  Amjcli,  idest  o  nuntii  mei, 
ite  ccloces,  idest  volociter.  Sccundo  mo- 
tum,  Ad  gentem^  scilicct  duarum  tri- 
buum,  quam  ostendil  miserabilcm  cx 
quatuor.  Primo  ex  afflictionis  magnitu- 
dine,  Convulsam.,  a  propria  firmitatc  per 
subjugationem,  et  diiaccratam,  pcr  poe- 
iiarum  afnictioncm.  Secundo  cx  prislina 
dignitate,  Terrihilem,  quoiulain,  pust 
quem  non  est  alius,  potcntia'  comparan- 
dus  ;  nunc  autem  expcctantem,  aUcnum 
auxilium,  conculcatam.,  quasi  in  vilitale 
redactam.  Tertio  ex  bostium  potestate  vcl 
iniiiuitale  :  Cujus  diripuerunt  injuslc////- 
mina,  regcs'  Assyriorum.  (juarto  cx  b>ci 

I  Al.  :  "  Mullituilinfin.  » 

>  Al.  :  «  luoluuiu  ad  ugeatem.  » 


siuutitatc,  Ad  montem.  Suiil  autcm  pu- 
niti,  (piia  cos  a  (MiUu  Dei  retrabcbant. 
Ezcch.  XXIX,  If)  :  *  I\'on  rrunt  ultra  domui  '  neque 
Isriirl  in  ronfidrntia  docrntrs  iniquittifrm. 
Omncs  liahitutorcs  orhis  qui  morainini  in 
tcrra.  Ili(-  coinminatur  po^nam  :  ct  circa 
lioc  (hio  facit.  l*rimo  [tonit  poMiaj  cvi- 
dcnliam.  Vidchitis  idcst  notiimcrit  vobis, 
siijnum,  vcxillum  Nabu<-hodonosor.  Je- 
rcin.  XLVi,  12  :  Audicrunt  ijcntes  ijno- 
miidam  tuam.,  ct  ululatus  fuus  rcplcrit 
tcrram.  Yel  hostium  copiam,  Vidchitis^ 
ex.istentes  in  excrcitu  cjus.  Ezech.  vii, 
24.  Adducam  pessimos  dc  jentihus,  etpos- 
sidchunt  donujs  eorum.  Secundo  aufert 
dcfcnsionis  divinaj  confidentiam  :  Quia 
hxc  dicit  Dominiis.  Et  primo  quia  sub- 
trabet  eis  au.xiiium  siia'  defensioiiis  : 
Quicscain,  non  vos  adjuvans :  considerabo, 
idest  videbo  quid  vos  possitis  facere. 
Deutcron.  xxxii,  20  :  Consideraho  no- 
vissima  eorum.  Secundo  quia  hostibiis 
pra.'bebit  auxilium  imiiugualionis,  quan- 
tum  ad  consilium  in  dubiis  :  Sicut  mcri- 
diinui  lux.,  ita  evidenter  ostendetur  eis 
quid  sit  eis  agcndum.  Quantum  ad  reve- 
lamcntum  in  laboribus,  Sicut  nubes  Psal. 
Lxxxviii,  43  :  Exaltasti  dexteram  dcpri- 
mentium  eum.,  Isetificasti  omnes  bdmicos 
ejus.  Tertio  ibi^  Antc  messem,  describit 
poenam  metapborice,  scihcet  per  destruc- 
tionem  fructus  in  agro  :  et  ponit  tria.  Pri- 
mo  quantum  ad  fructus  perditionem,  qui 
perditur  in  flore,  A7ite  mcssem  enim  totus 
cffloruit.  Similiter  iEgyptus  antequam 
poteutiam  baberet,  florem  sua?  gloria; 
osteiitabat ;  de  qua  infra  xl  :  Omnis  cjloria 
ejus  quasi  flos  agri.  I'erditur  ctiam  iu 
germine,  quando  nondum  inaturus  est 
humor  de  quo  tieri  dcbet  fructus.  Et  im- 
matura.  Siinihter  iEgyptus  ultra  poten- 
tiam  quam  habebat  pra^sumebat.  Perdi- 
tur  etiam  iii  fructu,  (jnando  rami  in  qui- 
bus  sunl  fructus  abscinduntur.  Prseciden- 
tur,  ante  fruclus  maturalionem.  Job  xv, 
33  :  Lmlctur  quasi  vinea  in  primo  flore. 
Provcrb.  xiii,  H  :  Substanfia  festinata 
minuetur.  Sccundo  ponit  frucluum  rema- 
ncntium  ablationem  :  Quie  dcrelicta  fue- 
riiit  perfccta  ab  .Egyptiis,  '  ab  Assyriis 
abscindentur  a  propria  tirmitate,  et  excu- 

a  Al.  :  "  re.\.  »  —  '•  Al.  :  «  perfecta  iEgyptiia.  » 


CAPUT  XIX. 


763 


tientur  do  loco  suo  per  ClialcUfos.  Irifra 
XXIV  :  Quomodo  si  pauca;  olea*,  vel  olica'^ 
(lua'  remanserunt,  excutiautur  ex  olea. 
Tertio  pouit  ipsius  agri  descrtiouem.  Et 
relinijiietiir  sicul  ufjer  incultus  :  iu  quo  si- 
guificatur  ca;des  Iiominum,  post^iuam 
multai  bestia;  fuerunl  iu  terra  /Egypli. 
Ezech.  XXXIX,  17  :  Uaic  dicit  Dojninus 
Deus  :  Dic  omni  volucri  et  universis  avi- 
duS;  cunctisque    bestiis   ar/ri :  Cmwenite, 


xxu,  2  :  Nuiwjiiid  Deo  comparari  potfst 
liomo,  etiam  curnperfectx  fuerit  scientix? 
Terlia  ^rati.f.  I  .loan.  iv,  18  :  Pcrfecta 
caritas  foras  mittit  timorem.  (Juarta  glu- 
ria^,  I  Cor.  xui,  10  :  (Jum  autem  cenerit 
(juod  perfectum  est,  evacua/jitur  quod  ex 
parte  est. 

Nota  supcr  illo  verbo,  Germen  cjus., 
quia  est  germen  primo  pravie  pradatio- 
nis.  Eccle.   x,  16  :    Voi  tihi    terra    cujus 


propera.Le.,  concurrite  undiqiie  (ul  victi-  rex  est  j)uer,et  jjrincipcs  ?nane  cnmedunt. 
mam  mearn  quam  erjo  immolo  vobis.,  vic-  Secundo  docliina'  erroris.  .ludie  :  ///  au- 
timam  grandern  su/jer   montes  Israel^  ut      tern  quoicujnque  quidem  K/iwrimt,    hlas- 


comedatis  carnem^  et  hihatis  samjuineni . 
In  tempore  illo  deferetur  muniis  Domino 
exercituum  a populo  divulso  et  dilacerato. 
Hic  ponitur  poena^  fru(;tus.  Deferetur  mu- 
fius,  scilicet,  populus  duarum  tribuum 
confideut '  de  Deo,  et  ipsius  auxilium  iu- 


/jlienuint :  i/iixcumque  autem  natura/iter^ 
tamquam  muta  (minm/ia,  norunf,  i/i  liis 
corrumfjiintur.  Terlio  pra'sumptuosai  opi- 
uionis.  Kom.  xu,  '.\  :  Lnicuiqiie  sirut  Deus 

divisit    mensuram   fidei \on    a/ta  sa- 

/jientes,     sed     liumi/ihus      consentientes. 


vocabunt  cum  munerum  oblatione.  Supra     Quarto  pra'senlis  consolationis.  Luc.  xvi, 


x:  In  diei/lanon  adjiciet  rcsiduumlsrae/. 
et  lii  qiii  fucrint  de  (/omo  Jacoh.,  inndi 
super  eo  qui  -jjerculit  eos  ;  sed  innitetur 
snper  Dominum  scmctum  Israe/.  A  pojju/o 
divu/so.,  et  (ti/acerato  ;  a  popu/o  terrihi/i., 
pQSt  (juem  rwn  fuit  (dius  ;  a  (jente  expec- 
tante  et  concu/cata.,  cujm  diripuerunt  f/u- 
mina  terrarn  ejus.,  (u/  /ocum  nominis  Do- 
mini  exercituum,  montem  Sion.  Expona- 
tur  ut  supra  in  boc  eodemcap.  circa  priu- 
cipiuin. 

iSota  super  illo  verbu,  Immaliira  per- 
fectio  (jerminavit.,  quia  cst  perfectio  mul- 
lil)Iex.  Prima  natiira'.  (!eii.  u,  1  :  Ijitiir 
perfecti  siint  civ/i.  Secunda   scieutia'.  Job 


25  :  Recordare  quia  recepisti  hona  in  vila 
tua. 

Notasuper  illo  V(U'bo,  Defcreliir  miinus, 
(luia  cst  niuiuis  mulfiplex.  I'rimu  IVrvcn- 
tis  dilcclioni-5.  Trovcrb.  xxi,  11  :  Miinus 
ahsconditiim  extinguit'  iram,  donum  in 
sinu,  indiijnationcm  maximam.  Secuiulo 
devola'  oratiouis.  l*saliu.  cxi.,  2  :  *  A-inn-' 
dat  oratio  mea  sicut  inccnsum  in  vuns/tec- 
lii  tiin.  Tcrtio  perfectie  o[)erationis.  .Mal. 
I,  10  ;  Miinus  non  susci/tiam  dc  maiiu 
vestra.  (Jiiarto  dcbita'  oblaliouis.  P.s. 
Lxxv,  12  :  Vorete,  ct  reddite  Dmninn  Deu 
vestro  omncs  qiii  iii  rircuitu  cjus  o//erfis 
miincra. 


irns 


Diiii/alur 


C  A  V  U  T     I)  i;  C  I  M  {]  M  N  0  ^  U  IM 


Omis  /Knypli-  Krro.  DoniintiH  luieiuli-l  su|mt  mi- 
licrii  l(!Vi)m,  i'l  iiit;ri'ilit'liir  .Kjifyplnm,  <'l  «;tiimi  tivf- 
Iniiilnr  !<imiil.if,r.i  .i  lafin  fjiis,  fl  fnr  /Kfivpli 
liihesrcl  iii  mftlin  fjus.  Kl  foiifurn-rf  raiiaiu 
/KKyplii^>*  iiijvfrsus  .Kgyplii^s  ;  ol  piifjualiil  vir 
iDuUa  l'ralri'iu  siiiim,  fl  vir  toulra  amiiuui 
81111111  ;  civiUirt  aiivfrsiis  livilalfm.  rffiuum  atlvfr- 
8U»  rff^nuiu.  Kl  tliruiupflur  spirilus  .Knypli  iu 
vi9ct!ril)us  fjuf» ;  f l  fousilimu  <'jus  |ira»cipilulto.  Kt 
iut.frrtif^aliuul  siiimlafia  sua  el  iliviuos  suos,  <'t  py- 
llitiufs  fl  ariiilos,  fl  Irailam  .KMyptmii  iu  iiiauu 
(lomiuonim  trutlfliuiu  ;  ol  rf\  tnrtis  tlomiii.iliilur 
rorum  :  ail  Domiuus   o.xurfiluuui.  I.l   arfttc.ul  ui|ua 


tlf  mari,  ut  tluviiiit  ilesolaliiliir  a(<|uc  i«i(-i-aliilur,  »1 
tlulififiit    tliimina.    .\Uf nualiuiitur     cl  '  unliir 

rivi  afjfjfruin.  Calamus  cl  jmitus    inai  .iu<la- 

liitiir  alvftis  rivi  n  ronlc  i>tio.  Kl  oiiiiiut  nciiiiMili» 
irrifrua  siffnliilttr,  nroscft,  i>l  iioii  urit.  Kt  iinpr*'- 
liiiiit  |iis(-attirfs,  ut  Iti^fliuiit  (imiiuK  iiiittiMili'*  iii 
lliimi-ii  liamiim,  ft  fxpautlculfs  iflf  i«iipi<r  fii(-ii>ni 
ai|uarmn  fiuarfUAcfnl.  ConruniliMiltir  (|ui  opftu- 
liaiiliir  liiium,  plcctfiitun  ut  li>&i>iiU'«  •iibtihn.  Kl 
cruul  irrinua  fju"  nncciMitin  :  (iiiiiii'*  <pii  '  ■'  Jit 
laiiinas  ad    capifiidoH   |ti!«ci>4.  Sttilti  l*rtii<  i- 

ucos,  sapifiilfs  i-oiiKiliarii  PliaraoiiiK  (Ifilci.uil  ><i«i- 
.-llliim    iii>i|>if  il^.  I  lil  .luiiil.i  tlli  f  li^    Pli.ir.ioui.   !'iIhi!> 


'  .W.  :  ■>  ftiiiliilfiilfs. 


704 


IN  ISAIA.M 


8n|>iiMitiiiin  i'iio,  flliiis  rc^-iini  aiiliiiuornin?  l'Iii 
nuni-.  siinl  sii|iii'iitcK  liii  ?  Annunliiiil  tiiii,  rl  iudi- 
cenl  nuiil  ci»nit(ivoril  DumiuuA  oxenituuin  sniior 
/Ef-viiluiii.  ^-liilli  fdcti  suiil  princiiics  TiiuncdS  ; 
eui  irciiiTiiut  iirincipcs  .Mcinphco.s  ;  (lecc|icruiit  Av^y- 
|itniii,  nn;.Miluni  |ii>|>iiliiruiu  cjus.  UuiiiimM  inisciiit 
in  niciiiij  cjus  si>iritiiiu  vcrliyiuis  ct  crrare  lcccninl 
yEjiviiluni  in  (unni  oiiere  suo  ;  sicut  errat  ciirius  el 
vonicns.  Kt  non  crit  .'Kjfyiito  opus,  iiuod  fuciat  ca- 
pul  cl  caiiii  iin,  iiiiurvaiitein  cl  icircnanlciu.  lu  liic 
iiia  cril  .Kijyplu.-;  iiiiasi  iiiiilicrcs  :  el  stupclxinl  cl 
tiuieliuiil  a  facie  conmiotioiiis  inanus  Doiuiiii  vxcr- 
citiiuin,  i|uuiu  ipse  uiovebit  super  eum  :  et  eril 
tcrra  Judu  .l'jiyi>lo  in  pavorcm.  Omuis  iiui  iilius 
fueril  recordatii.s,  pavcliil  a  faoie  cousiiii  Doniini 
exercituuui,  iiuod  ipsc  co;;ilavil  super  eaiii.  lu  die 
illa  erunt  tiuimiue  civitutes  iu  tcrra  /EKyi>li.  It)- 
queutes  lin^jua  Cliunauaja,  et  jnruntes  pcr  Domi- 
nuiii  cxcreituiiin.  Civifas  solis  vocaliilur  nna.  In 
die  illa  cril  aiture  Domini  in  medio  terra;  /E^yiiti  ; 
et  tilnins  Domini  juxta  terminum  ejiis  ;  et  erit  iu 
sigu  II  I  i't  iu  lcslimonium  Domiiio  exercitunm  iu 
lerra  l^jjypti.  Cluuial)uiit  enim  ad  Domiuum  a  fucie 
tribuiautis  :  et  mittet  eis  saivatorem  ct  propu>2nato- 
rcm  qui  iiberel  eos.  Et  coguoscetur  Dominus  ab 
yEgypto,  et  coguoscent  vEgyptii  Domiuum  in  die 
illa,  et  coleut  cum  in  hostiis  et  in  muneribus,  et 
vola  vovebunt  Domiuo,  et  solveut.  Et  perculiet 
Doiniiuis  /Egyptum  plaga,  et  sanuliit  eam  ;  et  rc- 
vertculur  ud  Dominum,  et  piacabitur  eis,  et  suna- 
bit  eos.  In  die  ilia  erit  via  de  ^Egypto  in  Assyrios, 
et  iutrubit  Assyrius  ^gyptum,  et  yEgyplius  in  Assy- 
rios,  ct  servienl  .Egypli  .\ssur.  lu  die  iilu  erit  Isruel 
tertius  /Egyptio  et  Assyrio  :  beuedictio  iu  medio 
terne,  cni  beuedixit  Dominus  exercituum,  diceus  : 
Beuedictus  ))opulus  meus  /Egypti,  el  opus  manuuin 
mearum  Assyrius  ;  hereditas  autem  mea  Israel. 


In  parle  ista  commiiuitur  destfucfio- 
nem  vEgyptionim,  proseqnens  modum  ct 
ordinem  ;  et  dividitur  in  partcs  tres  :  et 
primo  describitur  poena}  pra^paratio  ;  in 
secunda,  ipsa  destructio,  ibi,  Et  tradat 
jEgyptum  ;  in  tertia,  utilitatis  consecu- 
tio,  ibi,  In  die  illa  cnnit  quinque  civita- 
tes.  l'ra3paratio  autcm  paMiae  describitur 
quautum  ad  quatuor.  Primo  quantum  ad 
dispositionem  hostium,  Ascendct,  inspi- 
rando,  super  mibem,  ex  qua  tempcstas, 
levem,  proptcr  agilitatem  ct  promptitudi- 
nem  :  Ps.  xcvi,  2  :  Nabes  ct  caligo  in 
circuitu  cjus.  Secundo  quantum  ad  stupo- 
rem  gubernantium  deorum.  '  Et  rnove- 
buntitr  siinulacra  :  quia  confracti  sunt 
ab  Assyriis  :  vel  quia  dare  rcsponsum 
non  potucrunt  :  vcl  quia  nec  eodem  die 
apparueruut.  Cor  jEyypti^  idcst  rex  et 
priiicipcs,  cx  quibus  totus  vigor /Egypti. 
Siijira  I  :  Omiic  cajjut  Unu/uidum,  ctonme 
cor  moircns.  Tcrlio  tjuanliun  ad  disscii- 
sionem  rcsistculium  :  quanlum  ad  e\te- 

1  Al.  :  «  domorum.  » 


riorem  contrcctafioncm,  Et  roncurrere  : 
quaiifuin  ad  ('.vfriincos,  /Kf/i/]tti(ts  adver- 
sus  .E(/i//iti<)s  ;  (luanlum  ad  con.sangui- 
ncos,  l*u(/nabit  vir  contni  fratrem  suum  ; 
quanfum  ad  notos  ct  amicos,  Et  vir  con- 
tra  amicum  suum  ;  (juantum  ad  diverscis 
populos,  Civitas.  Ponit  voiuntafiim  diver- 
sitafem  :  Diru/n/)ctur,  'dest  dividetiir, 
s/jiritus,  idcst  voiuufas  in  visccribus  ejus, 
idest  iu  iucolis  tcrrai.  Matfh.  xii,  25  : 
Onuie  reynum  in  sei/jsum  divisum  dcsola- 
bitur.  Quarto  quantum  ad  errorcm  con- 
siliantium  hominum,  Et  consi/iutn.  Job 
V,  13  :  Apprehendit  sapicntes  in  astutia 
eorum,  et  consilium  pravorum  dissi/iat., 
idest  daiinonum.  E^t  interrofjabunt,  Iriis- 
Ira.  Supra  viu  :  Et  cum  direrint  advos: 
Quxrite  a  pythonibus,  et  a  divinis,  qui 
occidimt  incantationibus  snis. 

Nota  super  illo  verbo,  Super  nubem, 
quia  cst  quadruplcx  nubes.  Prima  as- 
sumptae  carnis.  Job.  xxxviii,  9:  Ubi  eras 
cum  poncron  nubcm  veslimentum  ejus,  et 
caligine  illud  (piasi  pannis  infantise  ob- 
volvcrcm  ?  Secunda  est  virginalis  ventris. 
III  Reg.  xvni,  44  :  Eccc  nubccula  parva 
ascerulebat  de  mari.  Tertia  est  dcvotff? 
mcntis.  Ps.  lxvii,  S^  :  Maynificoitia  cJus 
et  virtus  ejus  in  nubibus.  Quarta  judicia- 
riifi  scdis.  Ps.  xcvi,  2  :  Nubes  et  caliyo  in 
circuitu  ejus,  justitia  et  judicium  prxpa- 
ratio  sedis  ejus. 

Item  nota,  quod  de  prima  nube  procc- 
dit  pluvia  sacramentalis  vel  sanctificatio- 
nis.  Joan.  xix,  34  :  Dclatere  Dominico?i- 
tinuo  exivit  sanyuis  et  aqua.  De  secunda 
procedit  cibus  consolationis.  Sap.xix,  7: 
Nubes  castra  obumbrabat,  et  ex  aqua  c/use 
ante  erat.,  terra  apparuit  arida.  Et  infra 
ibidem  :  Videntes  tua  mirabilia,  et  mons- 
tra  :  tamquam  cnim  equi  depaverunt  es- 
cam.  De  tertia  procedit  coruscatio  pr«- 
dicationis.  Job  xxxvii,  H  :  Erumentum 
desiderat  ^  nubes,  ct  nubes  sparyunt  lu- 
men  suum.  De  quarta  procedit  tempestas 
damnationis.  Ps.  lxvii,  35  :  Virtus  ejus 
in  nubibus. 

Item  nofa  supcr  illo  vcrbo,  Nubem  le- 
vcm,  quod  prima  dicifur  levis  propter 
emiucutium  dignitafis.  Daniel.  vii,  13  : 
Ecce  *  in  nubibus  similis  fdio  hominis  ve-  • 

*  Al.  :  «  desideraut.  )> 


'  Cum 

hihus, 
quasi  /1 


CAPUT  XIX. 


76o 


niehat.  Secunda  dicitur  lcvis  proptcr  vir- 
ginitati.s  puritatcm  Apocal.  xiv,  14  :  Et 
ecce  nuhem  cfUKiidam,  et  snper  nuhemse- 
denteni  similcm  filio  hominis.  Tcrtia  di(;i- 
tur  levis  propter  obedicntiai  velocitatcm. 
Iufra  Lx  :  Qui  simt  isti  qui  ut  nuhes  vo- 
lant  ?  Qnarta  dicitur  levis  propter  execu- 
tionis  facilitatcra.  Eccli  xlui,  16  :  In  ma- 
(jnitudine  sua  posuit  nubes^  et  confructi 
sunt  lapides  (jrandinis '. 

Et  tradam  JEfjyptum  in  manu  domi- 
norum  crudelium.  Ilic  prosecjuitur  ipsam 
destructionem  :  et  primo  quantnm  ad 
populi  servitutem ;  secundo  quantum  ad 
terra3  desolationcm,  ibi,  Et  arescet  aqua 
de  mari;  tertio  quantum  ad  sapicntium 
stuporem,  ibi,  Stulti  jjrincipes  Thaneos. 
In  manu  dominorum  crudelium,  Assyrio- 
rum  scilicet,  ct  Clialda^orum  et  Romano- 
rum.  Deut.  xxviii,  48  :  Servies  inimico 
tuo,  que?n  immittet  tihi  Dominus.,  in  fa- 
me  et  sili.,  et  nudilale.,  et  omni  penuria  : 
et  ponet  jufjum  ferreum  super  cfrcicem 
tuam.,  donec  te  conlcrat.  Dcilructionem 
autem  terrff;  designat  pcr  siccitatcm 
aquarum,  in  (luibus  TEgyiJtus  ornata  et 
dives  est  :  vcl  quia  ira  Dei  pravenit  ut 
aqua3  siccarentur,  et  animalia  morcrcn- 
tur  ;  vel  lo^juitur  parabolicc,  (piasi  dicat  : 
Tanta  criL  tribulatio  quod  videbitur  eliam 
aquas  siccarc.  Ponit  ergo  tria.  Prinio 
siccitatis  modnm,  Arescet,  idest  minue- 
tur,  fluvius,  Nilus,  vel  flumina  alia.  Eze- 
chiel.  XXX,  12  :  Faciam  alveos  flumiiium 
aridos.  Secundo  poniL  siccitatis  signnm, 
Calfunus  et  Juncus,  (\u;v  nnfriuntur  in 
a(|uis.  Infra  xxxv  :  Orietur  riror  cu/u/ni 
ct  junci.  Tcrlio  punit  siccifatis  damnum, 
Nudahittir,  priino  agricnifnra',  //  fo/ite  : 
idost  a  [)rin('ii)i()  :  vcl  boc  ad  (incni. 
Psalm.  cvi,  .'{.'{  :  Posuit  /l//ini/ui  i//  drsfr- 
tum,  et  exitu//i  f/fpu/n///i  i/i  sitini.  So 
cundo  piscatornm,  Mii'rrh/(//t  pisrato- 
rcs.  Ezccli.  x.MX  .">  :  Vrojiri<////  tr  i/i  de- 
sprtum,  et  o//i/ies  pisres  //i///ii/iis  ti/i. 
Tortio  diversorniu  .•ufillcum,  Co/i/i//i- 
de/itur  qui  opcrf//ilur  /i/iu/zi.,  (\\hu\  nasci- 
tur  in  locis  bnurKlis.  E/i/cre/itia,  idosl 
aronlia  .•  /ficu/ius.,  vivaria.  Stii/li  primi- 
pes  T/ianeos.  Ilic  j^onif  lioniinuni  sliipo- 
rem  :  et  primo  quantum  ad   urrorom  iu 


consiliis ;  secundo  quantnm  ad  limorem  iii 
bollis,  ibi,  I/i  flie  i//t/  erit  .Et/i/jitiis  qi/f/si 
mu/ifires.  Circa  piimiim  fiia.  1'rimo  irri- 
dct  sapientuin  stnlfitiam  (juanlum  -2d  do- 
libcrationem  :  Slu/ti  princijiesf\A(i?A  phi- 
losopbi,  Tlianeos,  nbi  vigcbat  studium  : 
Jcrem.  x,  14  :  /1  scientia  stu/tus  factus 
est  omnis  homo  :  quantnm  ad  consilii  pro- 
mulgatioiKMTi  sapiontcs,  qnantnm  ad  sui 
commondationem,  Quo/no(/o  dirrfis  Pha- 
rao/ii  ?  iUost,  quomodo  poteritis  dicere, 
quaiido  putabit  vos  male  consuluisse, 
hoc  quod  unusquisque  vestrum  solobal 
dicere  ad  sni  commcndationcm,  ut  cjus 
consilio  crodatnr,  li/ius  sujjientium ; 
quasi  dicat,  hcr(!(litato  sapicntiam  possi- 
deo ;  vcl  discipnlus  rer/u/n.,  qni  anti^iiii- 
tus  Philosophi  cranf.  .lob  xv,  10  :  £"/  sc- 
nes  et  antiqui  su/it  in  7io/)is,  mu/to  vetiis- 
tiores  quam  j/atz-es  tui.  Secundo  irridet 
regis  contidentiam.  Uhi  nunc.  Et  primo 
qmcstionom  :  iiilVa  xlvii  :  Xon  est  qui 
sa/vet  te ;  sGcnndo  ros|)onsioncm,  Stu/li 
cmarcue/'U/it,  idcst  dofocorunf,  nt  siipra  ; 
tcrtio  irridet  populi  decepfi  ignaviara. 
I)eceprru//t.  Ilic  tria  facit.  Piimo  ponit 
sapicntium  deceptionom,  Decejjerunt  an- 
f/ii/in/i.,  idost  rcgniim,  in  (pio  mnlfi  con- 
jnnguntur  sicut  parictos  in  angnlo.  Iii- 
fra  XLVii  :  Sapii/Uia  tiia  vt  scii/itia  tua 
f/eccj/it  ir.  Socundo  Dci  pcrmissionom, 
Dominus  miscuit :  sa'pe  dicitnr  metapho- 
rico.  Spi/'itum  rrrtii/i/iis,  idcst  erroris,  ad 
modum  ojus  (|ni  patifnr  vcrtigincm.  III 
Woy;.  iilf,  2.'{  :  Dedit  Dii//iinus  s/iir/fu/n 
1/ir/iducii  i/i  orr  o//i/iiu//i  /irti/dirfurwn 
tuoriim.  Tcrtio  i[)sins  [)o[)nli  orrorcni,  Et 
errnre.  Caj)ut,  vidclicct  no^iuo  ([uo  ad 
princi[)inin  ;  cauda//),  nc(|UO  ([uo  ad  II- 
iicm  ;  i/icurra/itr//i,  i\uo  ;id  scnom ;  rc- 
/rr/ia/itr//i,  (juo  ad  juvoncin,  ([iii  rcfro- 
naliono  indi.L,'cf,  vol  laHcivicntoin.  II  Tiin. 
III,  \'.\  :  Muti  uutr//i  ho//iinrs  rt  srdurtorcs 
/irn/ir/r/it  i/i  /wjits.  l/i  i//a  dir  crit  .Eqij/i- 
liis  quusi  )nu/irrrs.  Ilic  oomininatur  ti- 
morcin  robnsloruin.  El  |)riino  [lonit  ti- 
moroin,  Qi/asi  mu/inrs,  inllrmi  ol  inibc- 
cillos.  .ler.  i.i,  .'10  :  Drvnrntiim  rst  rohiir 
rtirii/n,  rf  /urti  sii/it  qiinsi  miilirrrs.  So- 
ciitido  r.ilioiicin,  Erit  frrrn  Jiidn,  .Hcilicflt 
inoinoria    maluruin    i\\uv    feocrunt     ois 


>  Al.  :  «  ot  contracti  suiil  lapidos.  » 


7fi() 


I.N   ISAIAM. 


avcrhMitos  pos  a  oiiltu  Dci  '  pro  i|iii) 
sciciit  irain  Doi  sc  incurrissL'.  I  Mach. 
vj,  12  :  .\itnc  rcininiscor  inaloruin  (jiiic 
fcci  in  Jrrusaleni.  In  ilia  ilia  eranl  tjnin- 
que  civifafes  in  trrra  .E<j[/pli.  Ilic  poiii- 
lur  coiisociitio,  vcl  consolalio,  scilicct  co- 
rum  convcrsio.  Et  primo  conversionis  si- 
giinm  triplox  :  quoniin  primiim  csl  jura- 
mcntum,  Juranfrs.  Intra  i.xv  :  Jiirahit  iu. 


cihkIo  ponit  convcrsionis  modiim  :  01 
piimo  (]uantum  ad  (idoi  susccptionom, 
Coyiuisccnl  :  Jor.  .\x.ki,  '.W  :  Oiniirs  co 
ijnoscrnl  nu;  a  niinori  ns(/ue  ad  tnajcimuin, 
ail  Dominus  ;  socundo  (juantum  ad  sacri- 
ficiorum  ct  votorum  oljlalioncm.  Et  cn- 
lcnt :  Malacli.  i,  H  :  In  umni  loco  offer- 
tur  noinini  mro  ohlafio  ininuia  ;  tortio 
(jtianluin  ad   j)occatorum  romissionom  : 


Dro  amrn  :  (juia-oblicioni  tradifx  sunf  Ef  prrcuficf,  primo  por  multas  poMias; 
(uujusfiiv  priores.  Civitas  soiis,  Holiopo-  et  sanabit,  a  peccato.  Job  v,  18  :  I/jse 
lis.  Linguam  C/ianana'ain,  tjua;   conflnis      vulnerat  et  medetur,  prrcutit  el  manus 


ost  linguai  Juda>orum,  ut  in  lingua  oliam 
convcniaiit  cum  populo  Dei.  lu  liis  onim 
translati  sunt  a  Xabuchodoncsor  (juidain 
Syri,  (jui  linguam  propriam  tcnucruut. 
Secundum  signum  cst  sacrum  a^dificium, 
Altare  Domini  rf  titulus :  quia  multos 
deos  colcbant*  sicut  dicitur  Act.  xvn. 
IIoc  ut  dicunt  quidam  implotum  cst  tcm- 
pore  Machaba'oruin,  (juando  multis  Ju- 
dans  fugicnlibus  in  iEgyptum,  Onias  vo- 
lens  implcrc  hanc  prophctiam,  a^dificavit 
altarc  contra  pra?ceptum  logis,  quod  est 
contra  illud  Exod.  xx,  23  :  No7i  sedifica- 
bis  mihi  altare  14  :  de  quo  arguitur  Dan. 
XI,  :  Filii  (juoque  pr3E,varicatorum popidi 
tui  extollcnfur  ut  impleanf  visionem,  et 
corruent.  Undc  patet  quod  non  est  iste 
intcllectus;  sed  de  altari  wdificando  ad 
cultum  christianum.  Tcrtium  signum  cst 


ejus  sanabunt.  Tcrtio  ponit  conveisionis 
tripHcom  otrcctum  :  scilicet  paccm  :  In 
dic  illa  erit  via,  quod  ante  non  potorat 
csse  por  divorsa  regna,  qua^  nato "  Do- 
mino  juucla  suiit  sub  Kom£.nis,  servient, 
iu  mercimoiiiis  sibi  inviccm ;  vel  quia 
militcs  Syri  eraut  in  lcgionibus  Romano- 
rum  ad  custodiam  iEgypti.  Supra  II  Non 
levabit  cjens  contra  fentem  rjladium.  Se- 
cundo  promittil  secundum  cfrcctum,  fidei 
vcritatcm  :  In  dic  illa  ferfius ;  simul,  et 
a^qualitcr  Romanis  serviens,  et  in  unita- 
te  fidci.  Joan.  x,  16  :  Fiet  unum  ovile  et 
unus  pastor.  Rom,  x,  12  :  Non  est  distinc- 
tio  Judsei  et  Grxci.  Tertio  ponit  tcrtium 
etTectum,  scilicet  benedictionem  divi- 
nam  :  Erit,  scilicet  Israel,  benedictio, 
quia  per  Apostolos  totus  mundus  beue- 
dictionem  Dei  percepit.  Hereditas,  quia 


quia  invocant  Dei  auxilium,  Clamabunt  ibi  natus,  et  mysteria  salutis  nostraj  cx- 
salvatorem,  Jesum.  Psalm.  xc,  15  :  Cla-  plcvit.  PsaL  cxiii,  12  :  lienedixit  domui 
mabit  ad  me,  et  cgo  exaudiam  eum.  Se-     Israel. 


CAPUT    VIGESIMUM 


In  anno  quo  ingressus  cst  Tliarthan  in  Azotuni, 
cuni  niisis:-et  cuni  Sargon  rcx  Assyrioruin,  ct  pug- 
nasset  contra  Azutuni,  et  eepissel  cam  :  in  tcniporc 
illo  locutus  est  Dominus  in  manu  Isaioi  filii  Amos 
dicens  :  Vade,  et  solve  saccum  de  lumbis  tuis,  ct 
calceamenta  tua  toUe  de  pedibus  tuis.  Et  fecit  sic, 
vaden?  nudus  et  (liscalccatus.  Et  dixit  Doniiuus  : 
Sicut  ambulavit  servus  nieus  Isaias  nudus  et  dis- 
calcealus,  trium  aunorum  signum  et  portentum 
crit  supcr  /Egyptuni  ct  supcr  /Ethropiam  :  sic  mi- 
nabit  rex  Assyriorum  (N-^.ptivitatcm  .^ilgypti  et  trans- 
migrationem  /Etliioitiae,  juvcnem  et  seuem,  nudam 
cl  discalccatam,  discoopertis  natibus  ad  iguomi- 
niam    /Egypti.    Et    timcbunt,  et   coufundcntur    ab 

'  Al.  :  «  iioil  i  I)ei.  i> 


/Etbiopia  spe  sua,  et  ab  /Egypto  gloria  sua.  Et 
dicet  hnbitator  ins(da5  hujus  in  dic  illa  :  Ha^ccine 
crat  spes  uostra,  ad  quos  confugimus  iu  auxilium, 
ut  liberarcnt  nos  a  facie  regis  Assyriorum  ?  Et 
quomodo  effugerc  poterimus  nos? 


Ilic  ponitur  deatructionis  tcmpus;  ol 
dividitur  iu  partcs  trcs  :  et  primo  ponilur 
designans  quoddam,  scilicot  prophcticiim 
factum;  sccundo  facti  siguificatum,  il)i, 
Et  dixit  Dominus  ;  tertio  ostendit  signi- 

=*  Al.  :  «  uoto.  » 


I 


CAI'IIT  XX  f. 


i67 


ficati  cfTeotnm,  ijii,  Et  timehwif,  nt  con- 
fitndentur.  Circui  primum  triu.  Primo  po- 
nitur  prophetia;  tempus,  In  cuinn  (juo 
hifjressiis  est  Thnrthan  in  Azotum,  civitas 
Palaistinorum.  \mos  :  Ubi  est  Gaza., 
Gelh,  Accaron.,  Ascalon.,  Azotus  ?  Savcjon^ 
qui  ct  Scnacherib,  secundum  .lerony- 
mum,  qiiia  sex  nomina  hahuit,  ijua;  sunt 
Sargoii,  Senacii,  Phua,  Salmanasar,  Te- 
glathphalasar,  Asracl.  In  manu.,  iilest  in 
cpcre  verbis  concordante.  Oscffi  xii,  10  : 
In  *  manibus  jjrophetarum  assimilalus 
sum.  Sccundo  ponit  divinum  pra'cep- 
tum,  Vade,  et  so/ce.  Ezech.  xxiv,  24  : 
Eritrjue  Ezfchiel  vohis  in  porlenlum. 
Tertio  pra^cepti  complcmentum.  Et  fecit 
sic.  Et  dixit  Dominus  etc.  Ilic  ponitur  si- 
gnificatum  praedicti  facti.  Kt  primo  quan- 
tum  ad  tempus  quo  duravit  persccutio, 
Trium  annorum,  pcr  trcs  dies  quibus  nu- 


dus  ivit,  significatorum  '  Flzach.  iv,  (i  : 
Dieni  [tro  anno  dedi  tihi.  Sccundo  quan- 
tiini  ad  destructionis  auclorem,  Sic  nii- 
nahitur  re.r.  Kzech.  xxx,  9  :  In  die  ilta 
cijrcdientur  luintii  a  facic  mea  in  Irieri- 
hus  ad  conterendam  /Ktliiopix  confidoi- 
tiam.  Tertio  quaiilum  ad  destructionis 
coinlitioiK^m,  in  univcrsalitatcm,  Juvennn 
et  senem;  in  viUtalcm,  \udam,  sciUtct 
captivitatem.  .Icr.  xlvi,  11  :  Sanita^  non  '  •  erit 
est  lihi.  Et  timehunt.  Hic  ponit  cdectum 
in  Jiida'is  :  i)rim<j  fimorcm,  Et  timehunt ; 
secundo  confusioncm,  et  confundentur  \ 
tcrtio  utrius(iuc  cxpressionem,  et  dicet 
hahilalor  insuhv,  idest  Jcriisalcm,  (juai 
pcrsccutionis  Ihictibus  inccssantcr  tuiiilc- 
batur,  sicut  insula  fluctibus  mari ;  I/a.'c- 
ci/ir,  in  quo  confusio,  el  (juomodn,  in 
quo  timor.  Infra  xxx  :  Erit  vobis  fortitu- 
do  Pharaonis  in  confusionem. 


C  A  P  U  T    V  I  G  E  S  1 M  U  M  P  lU  M  U  M 


Ouus  cJesorLi  niaris.  Sicut  turbines  ab  Africo  vc- 
niinit,  de  (icserto  venit,  de  terra  liorribili.  Visio 
(Jura  nuntiata  ost  inibi.  Qui  iucredulus  est  infide- 
liter  agit,  (;t  qui  dcpopulator  est  vastal.  Ascende 
iElani  ;  oi)side  .Mciic  :  onnicin  ^eniitnni  cjus  ccssare 
feci.  Proplerca  rcplcti  sunt  lunil)i  nici  dolore  ;  et 
angiistia  possedit  me,  sicut  angustia  partiirientis. 
Corrui  cuiu  audircni,  contnrbatiis  suni  ciiin  vide- 
reiii,  (nnarciiit  cor  iiicuin,  tfnclir;c  stupcfcceruiit 
mi!.  Habylon  dilccta  nica  posita  csl  niilii  in  iniracii- 
luni.  Pone  ni(!nsain,  coiitcinplarc  in  spccula.  Conic- 
deutes  et  bibentcs  sur(^ite  priiicipes,  arripite  cly- 
pcnin.  Iliiic  ciiiiii  dixil  inilii  Dominiis  :  Vade,  ct 
pon(!  spcciilatorcm,  cl  iiuodciiniciiK!  vidiTit,  au- 
nnntiet.  Et  vidit  currinn  (liionnn  c(|uituiii,  as- 
cciisorcin  asiui,  (!t  asccnsorcm  caineli,  el  con- 
t(>nipluliis  est  diligcntcr  iiinlto  inluitu.  Et  cla- 
niavil  iit  lci)  :  Sup(!r  spcculam  Doniini  cgo 
sum,  stans  ju},'ilcr  pcr  dicin,  ct  siip(!r  custo- 
diain  mcam  cgu  sum,  stuns  totis  noclibus.  Eecu 
islc  vciiit  asiciisnr  vir  bi^r.i'  ci|iiiluin.  Kt  rcspondit. 
cl  (li.xit  :  C(!ci(lil,  iciidil  llabylun,  ct  oiiinia  sciilp- 
tilia  (lt!orum  cjus  coutrita  suiit  iii  lcrraiii.  Triliini 
iiKja,  ct  lilia!  arca!  iii(!ir,  (iiiii'  aiidivi  a  Domiiio 
excrcitnmn  Dco  Israd,  aiiniinliavi  vobis.  Onus 
Diima  iid  iiic  clamal  cx  Scir  :  C.nstos  (juid  dc  iioclc, 
custos  (piid  d(!  iinclc  .'  Dixil  ciistos  :  Vciiit  m;ine  cl 
nox.  Si  (luirritis,  (|Uii'rite  ;  convcrlimiiii,  ct  vcnitc. 
Onus  iii  Arabia.  In  saltii  ad  vpspcram  dormicnle», 
in  scmilis  Doibinim.  Occiirrcnlcs  silicnli,  f(«rlo 
ainiam,  (|ui  babitiitis  lcrrain  auslri,  i  iim  paiiibiis 
occurrilc  funicnli.  .\  facic  cniin  (ilndiorum  fuj;crunt, 
n  fncic  ftladii  immincntis,  a  facie  nrcus  oxtculi,  a 
fiicic  ^;riivis  [iriclii  :  i|Ui>iii.im  bnM'.  dicit  Domimis  ad 
inc  :  Ailliin'  iii  iiii'»  aniio,  iiuasi  in  aiiiio  mcrcciiarii' 


et  nubTctnr  oinnis  gloria  Cedar.  Et  reli(|ui<e  uu- 
mcri  sagittariorum  sortium  dc  filii  Cednr  iiumi- 
nucntur.  Doininiis  cnim  Dciis   Isracl  locutus  est. 


Ilic  comminalur  contra  hostcs,  qui 
gravabant  cos  pcr  rcruin  sulitraclionein, 
(jui  tamcn  crant  eis  aliiiuo  ficdcrc  juncli  : 
et  dividitur  in  partcs  trcs.  Primo  conlra 
iUos  qiii  crant  jundi  amicilia'  fd-dcn» ; 
sccundo  coiilia  illos  (jui  eraiit  juncti 
pradalionis  jiire  :  cap.  xxii.  ibi,  Onus 
vallis  visionis ;  in  lcrlia  ct)nlra  illos  (|ui 
cranf  cis  juncti  iii  iicgotialionis  sociola- 
lc  :  XXIII  cap.  Onus  Ti/ri.  Priina  in  duns. 
Iii  prima  coiilra  amict)s  cxtr.iiicos,  fi.ci\\- 
ccf  llabylonios,  qiii  crant  ainici,  cl  ro- 
bus  ^  laiidcin  spoliaviMiint,  siciit  p.ilct  iii- 
IVa  x\\i.\.  Iii  sccunda  cdiilra  amicoH  ro- 
giintos,  ibi,  Oiius  Diimu  etr.  Circa  pri- 
iniim  dtio  facil.  l'riino  ponitiir  liliiliis, 
Oniis  nniris,  idcsl  Habylonis.  proplcr  so- 
niliim  iniilliludiiiis  popiiliti  iiin  drsrrtt\ 
(|uia  iii  Sdhludiiicm  rediK<*l»r.  Jcr.  Dr- 
srrtuni  fariam  mare  ejns^  rt  siccahn  vr- 
nain  rjits.  Sccundo  ponilur  ipsa  prdplio- 


I  Al.  :  «  slnnilicnlioiic.  » 


'  Al.  :  «  H  rcbu«.  • 


i()S 


IN  ISAIAM. 


Lfv,  3  :  Tnrhntua  aiim  in  cxf*rritatifme 
moii .  SccimkIo  (iiiaiiliim  a<l  anVcfiim. 
Kinnrinil  lor  ninun,  i(l(.'st  anV'c,lii.s  tristi- 
tia,  Jeicm.  iv,  19:  Vimtrrm  meum  dalno. 
Terlio  fiuanlum  ad  iiitcllectum  stupen- 
lem,  Trnrbne.,  idest  turhationes  prjHvi- 
sa%  ac  si  esscm  in  tenebiis.  Jerem.  l, 
1 ,'{  :  Omnis  qiii  trmnihit  jicr  Uiihijlnnem 
stiipchit,  ct  silchit  siipcr  nnircrsis  p/ai/is 
cjiis.  Bahijlon  dilcctn,  tuiic  t(;mporis, 
quamvis  postea  inimica,  in  miraculum., 
idest  in  admirationem.  Apocaly.  xvii,  6  : 
*  Admii'atus  sum  cum  vidissem  illam  ad- 


tia  :  ct  primo  ponihir  visio  comminatio- 

nis;  sccuikIi»  iikmIus  acci|)i('n(la'  visionis, 

ilii,  ll,vr  rniiii  di.rit  milii  hdininiis.  (lirca 

primiim  (lualuor  dcsij^nat,  Primo  trihu- 

lalionis  ffravitalcm,  [loncndo   similitudi- 

nem.  Sicut  turhincs^  vox    nabylonis,  Ah 

africo  de  deserto.,  quod  crat  ad  mcridicm, 

Itn   vcnit,  contra  mc    vastilas,  dc  trrrn, 

scilicet  Pcrsidc,  /lorrihilis   nii/n.  Naliiim 

I,  3  :  Dominus  i?i  tcmpcstate  et  turhinc 

vix  ejus.  Visio  durn  :  in  persona  Rabylo- 

nis.  Joan.  vi,  Gl  :  Durus  est  /lic  senno. 
Secundo  dcsignat  vastatorem.  Et  primo 

quantum  ad  ducis  conditionem  in  infide-  mirationc  marjna.  Quarto   designat  des- 

litalc  :  Cyrus,  qui  /;?c>'«/?///a9,  idest  infide-  tructionis  modumetconditioncm,  dicens  : 

lis  domino   suo   Balthasar,    rebellans,  et  0  BaJjylon,  ponc  mcnsam,  invitando  Cy- 

Babylonem  obsidens,  confidens  dc  ipsius  rum  et  Darium  ad  convivium,  contcmpla- 

effcminationc,  infidcliter  arjit^  idest  agct,  rc,  idest  vide  in  specula,  idest  in  Scrip- 

videns  non  posse  civitatem  capi  vi,  frau-  tura   manus    scribentis  :    Mane.,    t/iecel, 

de  paccm    faciens,  et  jurans  omagium  p/iares.  Dan.  v,  25  :  clara  luce  Domini  : 

rcgi  Babylonis ;  a  quo  invitatus  ad  convi-  scilicet,  o   Cyre,  o  Dari,  Principes  co?ne- 

viiim  de  quo    Daniel  v,  interfecit  eum,  drntcs  et  hihenlcs,  cum  eo,  surfjite,  con- 

ct  ccpil   civilalcm   in   duccntis  militibus  fortati   visione,  annpite  clijpcmn;  et  in- 

pcr  foramen  muri,  nnde  fluvius  intrabat,  terficite  eum.  Jerem.  xlv,  3  :  Prxparate 

aqua  ipsius  in  multas   partes   divisa.  In  scutum  ct    clijpeum.  Vel    aliter,  ut  sint 

crudelilato,    Qui   dcpopulator   est.  Unde  verba  Domini.  0  propheta,/;(9;z(?  mewsrtm, 

in  pttuiam   crudclitatis    sufTocatus  cst  in  idest  ponendam  pra^dica,  in  specula,  idest 

sanguine,  et  dictum  cst  sibi  :  Sanguincm  iii   spiritu  prophetia?   etc.  ut  supra.  Vcl 

sitisti,   sanguinem    bibc.    Habac.    ii,  4  :  verba  Cyri  :  Pone  mensam,  vel  :  Persae 

Ecce  qui  incredulus  est,  ?ion  erit  recta  accurite,  data^-  equis  annonam,  ut  sitis 

anima  ejus  i?i  se?netipso.  Secundo  quan-  parati ;  tu  speculator,  co?itemplare.,  quid 

tum  ad  exitus  regionem  :  Ascende  jEla??i.,  fiat  in  tractatu  :  vos,  jn^incipes,  mei^^^co- 

civitas  Persidis,  et  provincia,  Medaba  ci-  ?nedite.  Et  hoc  stat  etiam  si  non  snsti- 

vitas  in  Media,  obsiflc,  Babylon  :  vox  Do-  neatur  quod  Cyrus  ct  Darius    fuerint  in 

mini.  Jcr.   Asccnditc  contra  ca??i   omnes  convivio,  ut  quidam  dicunt,  sustincntcs 

fje?ites.  Tertio  hoslis  potestatem.  Om?ie??i  festum  ficri  in  civitate,  et  deliciis  vacare. 

fje??iitu??i  ejus,   idest  Babylonis,   ut   nec  Vel  per  festum  discumbebant ;  vel  prop- 

etiam   plangcre  audcat.    Supra  x:  No?i  ler  treguas ;  vel  propter  victoriam  semel 

habitam ;  vel  propter  adjutorium  quod 
receperant  dc  nocte  agressi  sunt  civita- 
tem. 

Nota  super  ilio  verbo,  Contemplarc  i?i 


fuit  qui  ??iovcret  pe?ma?n.,  et  ape?'iret  os, 
et  fjn?mirct.  Vel  quia  suos  gemere  faciet. 
Quarto  dcsignat  ipsius  prophetcT  com- 
passionem,  (luam  designat  qnantum  ad 
corpns,  ad    quod   rcdundant  aireclioucs     sjiccula,  quia  dcbet  homo  in  spccula  men- 


meutis  :  et  hoc  qnantum  ad  doloris  sen- 
sum  :  Propte?'ea  rejjlcti  simt  lumbi  ??iei 
flolore,  idest,  ita  doleo  sicut  qui  palitiir 
dolorcm  in  rcnibus.  Psal.  xlvii,  7  :  Ihi 
dolores  ut  partwirntis.  Et  quantum  ad 
casum,  Corrui ;  et  quantum  ad  turbatum 
coniurba  vultum,  Turhatus.  Psalm.  lxvi,  5  :'Tu?'- 
'•"       batus  su??i,   et    no?i   su?n    locutus.  Psal. 


tis  *  contemplari  primo  peccata  qujp  com- 
misit,  ut  doleat.  Jer.  xxx,  21  :  Statiie  ti- 
hi  specula?n,  p$?ie  tibi  amaritudi?ies,  di- 
rifje  cor  tuum  in  via??i  rccta??i.  Secundo 
supplicia  quffi  meruit,  nt  timeat.  Micha^-p 
VII,  4  :  Dies  speculatio?iis,  visitatio  tua 
venit.  Tertio  beneficia  quae  Dous  contu- 
lit,  ut  gratias   agat.  lufra  lii  :  Vox  spe- 


miratu. 


i 


1 
I 


'  Al.  :  «  speculo. » 


CAPri  XXF. 


769 


culatorum  tuoriim  ;  levaverimt  vocem,  si- 
mul  laudnbujit ;  r^uia  oculo  ad  oculnm 
videbunt,  cum  converterit  Dominus  Sio)i. 
Quarto  m;iiHluta  (|ii.'b  pra^ccpit,  nt  irn- 
pleat.  Osea'  ix,  8  :  S[jec\ilatov  Ephraim. 
Quinto  pr.LMTiia  (jiia'  jjromisit  nt  compro- 
hendat.  I'et.  i,  Ifi  :  Speculatores  facti  il- 
lius  mnrpntudinis .  Accipiens  enim  a  Deo 
patre  cjloriam  et  honorem. 

Haec  enim  dixit  mihi  Dominus.  Hic  po- 
nit  modum  acceptionis  hujus  visioiiis  :  et 
circa  hoc  quatiior  lacit.  l*rimo  poni- 
lur  diviiia  visio,  Pone  speculalorcm, 
teipsum,  vel  discipuUim  tuum,  quem 
hebraei,  Hahacuc  diciint  fiiisse.  Videret 
spiritu  prophetali,  velcorporahter.  Ezech. 
III,  17  :  1'ilii  hominis.,  speculatorem'  po- 
sui  te  domui  Israel.  Secundo  ponitur  vi- 
sio  :  et  primo  ponit  rem  visam  :  Et  vi- 
dit  currum  diu)rum  ecpiitum  :  quia  duo- 
bus  equis  consuevit  trahi,  exercitu  duo- 
rum  regnorum  significatione  :  ascenso- 
rem,  sciHcet  curr  um,  asini,  regni  l'ersa- 
rum,  quod  primum  ignobile,  cameli,  Me- 
dorum :  qiiasi  ha^  c  diio  aiiimalia,  loco 
duorum  equorum,  currui  adjiingerentur 
*.  Secundo  videutis  dihgentiam,  Et  con- 
templatus  est.  Kzcch.  xl,  4  :  Pojie  cor 
tuum  in  omnibus  qux  ego  ostendo  tibi. 
Tertio  ponitur  denunfiatio,  Et  clamavit 
ut  leo,  servilutom  animi,  (|ui  prius  s[)e- 
cuUitor  per  eminontiam  conteinplatiouis. 
Et  primo  deuiinfiat  suam  diligcnfiam, 
Super  speculam^  Domini.  Habacuc  ii,  i  : 
Super  custodiam  stabo.  Secundo  deniin- 
tiatrem  visam,  Ecce  venil ,  uf  supra  MI 
Babylonis  p(i'iiam.  Cecidit.  .leiuMU.  l,  2i-  : 
Cnptn  es^  ct  ufsciebns.  Qiiarto  poniliir 
propheta^  ad  populum  denunfiafio  :  Tri- 
tura  mea,  verba  [iroplietip,  v(d  (Ibristi, 
(juia  Jerusalcm  triturata  miiMis  frifiiila- 
tionibiis, //7/Vz  arex.,  idcst  lcmpluin  ((iiod 
sitiim  cst  in  arca  Ornam,  11  llcgiiin  iilli- 
mo,  Onus  Dunia  rtc.  Hic  cominiiuitur 
contra  amicos  cf  cognafos.  Kt  jiriino  coii- 
tra  ldiima'Os,  ijiii  (b;  iirogciiic  suiit  h.saii 
fratris  .lacob,  licnes.  xxv,  (jiKiMdiMpic 
amici,  siciit  dicitiir  Hciifcr.  .wxiii '. 
Kzccb.  XXXV,  1:2  :  Vudivi  unicvrsu  oppro- 
brin  tpi<v  locutns   cs  dr   in(mtibus  Isrncl. 


Sociindo  contra  Arabes:qui  de  geiiere 
siint  Isinaclis,  (|iii  tiiif  lilius  Abrabain, 
(icnes.  XVI,  ibi,  Ouus  in  Arabta  etc.  Cir- 
ca  primum  duo  facit.  Primo  ponitiir  ins- 
cri[)tio,  (Jniis  Dnrna.,  idest  Idiim^ea*;  se- 
ciindo  ((unmiiiafio ;  circa  quam  tria. 
Primo  poiiitiir  ooriim  oralio  :  el  siuit 
vcrba  Dci  haic  Idumaiis  :  Ex  Seir  cluniat 
adme.  Liberatis  Judaiis,  posl  septuagiu- 
ta  annos  captivitatis  custos,  ijiii  cii>fodis 
populum  Isracl,  quasi  eis  dormieiilibus, 
quid  de  nocte  ?  idost,  quare  nos  iion  li- 
bcras  de  nocte  captivitalis,  sicut  ct  eos? 
Et  ostondunt  magnum  desiderium  libora- 
tionis,  ex  '  iutentione  verborura  et  de- 
cantatione.  Psal.  cxx,  4  :  Ecce  non  dor- 
mitnbit  neque  dormiet  qui  custodit  Is- 
rfwL  Sccundo  ponitiir  potitionis  rofiita- 
tio.  Di.rit  custos,  scilicet  Deus  :  Venit 
mfme.,  liberationis  tomi)iis  Jiidicis,  f/ /iox 
captivitatis  ailliuc  IdiiinaMs  manet.  Sa- 
I)iont.  xvii,  20  :  Solis  autcm  illbi  suptT- 
posita  erat  yravis  jwx.IqvWo  adbibet  re- 
medium  :  Si  qucVritis,  ine,  qu.vritr.,  tolo 
cordo  roliiKiuendo  idida.Vol'  sicut  in  tri- 
bulatioiio,  ita  ot  in  prosporitate.  lufra 
LV  :  Qucvritr  Douiinum  dnui  iuveniri pu- 
test.  Convertimini.  Jool  ii,  12  :  Conver- 
tiniini  ad  me  in  toto  corde  vestro. 

N(jta  sui^ra  illo  vcrbo,  Custos  quid? 
(juia  bonio  dobot  se  custodirc  iii  dio 
prospcrifalis  a  divitiis.  Priino  ne  cas  oli- 
gat,  considciando  caruin  utilitalom.  Plii- 
li|).  III,  7  :  (Juiv  inihi  furrunt  lurra,  h.vc 
ftrbitralus  snui  i/etriuicutn.  Secundo  ne  iii 
cis  conlidaf,  coiisidcrando  oaruin  vaiiita- 
lcm.  Ecido.  II,  11:  \'idi  iu  (uuuibus  va- 
nitnlrni.  Tcrfio  iio  do  cis  siipcrbial,  con- 
sidorando  c.ii  uni  iniininciifcin  atlvci>ita- 
liMTi.  Eccli  XI,  27  :  lu  die  bonorum  ne  im- 
niemor  sis  tnuloruiu.  Ifcin  th^bet  so  cus- 
fodirc  in  nocto  adviMsitalis.  Primo  oon- 
sidciaiido  porciilicndis  airccliim.  Pro- 
v(mI).  I,  M  :  Disriplinnni  pulris.,  fili  mi,  ne 
nbjiiuis;  nr  dr/inns,  rii/n  ab  co  corripr- 
ris.  SciMindo  considciMndn  p«M"cii.ssi  tijiris- 
li  iwiMiijiliim,  llidir.  \ii,  .'{  :  Kennjilute 
riiin  qui  tu/rm  sustinuit  a  prccatoribus 
ndrrrsuui  srinrtipsinu  rontrudiclionnn . 
Tcrtio    considcrainbi     pcrciissioiiis   fruc- 


•  Al.  :  «  mljiiMf,'i'i('iil.  » 
'  Al.  :  «  sitrriiliiiii  siiaiii.  » 

XVIII 


—  •■'  Al.  :  «t  osl  .1 


*  Al.  :  «  Hiriit  (lociiiii  ri*|tuiii  lortin.  ■ 

»  Al.  :  "  ''t  •"•  "        '  Al.      «'  Ml.  « 


ii> 


770 


IN  ISAIAM. 


tnin.  II  Corinth.  iv,  17  :  l<l  onim  <iun(l  .-.i 
pr.rsonti  rst  iH<nnrut<n><(iin  <•!  I<'rr  tnhii- 
lati<mis  nost/vr,  sn/jra  nnxiuni  in  snhli- 
mit<itp  ;vtfnunn  <//<n'i.r  /nnnliis  o/ivralur 
in  /inhis.  Onns  in  Arahia  ctc.  Ilic  ('(»1111111- 
iiatur  coiitra  Arabcs.  Kl  primo  iniiiiit 
ilostructionis  causam  :  (inia  tiliis  Israol 
iugiontibus,  panem  porrigontibus,  aiiuam 
subtrahohant.  lliulo  ponit  Juila'oriim  lu- 
gam.  0  vos,  JudaM,  in  saltu,  Arabise, 
Do</anifn,  nomen  lori.  Psahn.  cvi,  4  : 
Erravennit  in  so/itu</inc  in  i  uk/uoso, 
viam  civitatis  /labitacu/i  non  ijivenerinit. 
Hortatur  ad  miscricordiam,  Occurentes., 
vos  Arabes.  Tei^ram  Austri,  idest  mcri- 
diei.  Infra  lvih  :  Framje  esnrienti  panem 


tuuni.  Kt  ponit  miscricordia'.  causam,  A 
/(wir  rnim,  11 1  movcantur  ad  mis('ric()r- 
diain.  Jcr.  iv,  21)  :  A  voce  e<juitis  '  im/nit- 
tentis  sa<jittam  fu<jit  oynnis  civitas.  Se- 
cundo,  (juia  hoc  faccrc  iKjluciunt,  com- 
minatiir  puiuam,  Qu(miam  hxc  dicit  Do- 
minus.  Et  primo  per  Assyrios  a  (]uibus 
pradatio  vastationis  Jiuhoorum,  et  ipsa 
vastitas,  Quasi  in  anno  mercenarii,  (jui 
sibi  vidctur  brevis,  spc  mcrccdis.  Secun- 
do  pcr  ChahUcos  :  lic/Uiuix,  ab  Assyriis 
deiclicta3,  imminuenlur,  a  Chaldaiis,  Ce- 
dar,  filii  Ismaolis.  Sa(jittariorum,  sequen- 
tes  artem  patris  sui.  Gen.  xxi,  dicitur  de 
Ismaelc,  quod  factus  cst  vir  sagitta- 
rius. 


CAPUT     VIGESIMUMSECUNDUM 


Onus  vallis  visionis.  OuiJnam  quoque  tibi  est, 
quia  asccnJisli  et  tu  oinnis  in  tccta  clamoris  plena, 
urbs  frequens  civitas  e.xultans?  luterfecli  tui  nou 
interfecli  gladio,  nec  morlui  tui  mortui  iu  bello. 
Cuncti  principes  tui  fugerunt  simul  dureque  ligati 
sunt.  Omnes  qui  iuvenli  sunt,  vincti  sunt  pariter  ; 
procul  fugeruut.  Propterea  di.xi  :  Recedite  a  me  ; 
amare  flebo.  Nolitc  incumbere  ut  consolemini  me 
super  vastitate  filiae  populi  niei.  Dies  euim  inter- 
fectionis  et  conculcatiouis  et  lletuum  Domiuo  Deo 
c.xercituum  :  iu  valie  visionis  Scrutaus  munmi,  et 
magnificus  supcr  montem.  Et  jfllam  sumpsit  pha- 
retram  et  currum  hominis  equitis  :  et  parietem 
nudavit  clypeus.  Et  erunt  electse  valles  tuae  pleuee 
(juadrigarum,  et  equites  ponent  sedes  suas  in 
porta  ;  et  revelabitur  oporimeutum  Jud.ne.  El  vidc- 
bitis  in  die  illa  armameutarium  domus  saltus  ;  et 
scissuras  civitatis  David  videbitis,  quia  muUiplicatae 
sunt.  Et  congregaslis  tiquas  piscinaj  inferioris,  et 
domus  Jerusalem  numerastis,  et  destruxistis  domos 
ad  unmiendum  murum  :  et  lacum  fecistis  inter 
duros  muros,  et  aquam  piscinje  veteris ;  et  non 
suspexistis  ad  eum  qui  fccerat  eam,  et  operatorom 
ejus  de  louge  non  vidistis.  Et  vocabit  Dominus  Deus 
exerciluum  in  die  iila  ad  lletum  et  ad  planctum,  et 
ad  calvitium,  et  ad  cingulum  sacci ;  et  ccce  gau- 
dium  et  laetitia,  occidere  vitulos,  et  jugulare  arie- 
tes,  comederc  carnes,  et  bibere  vinum.  Comeda- 
mus  et  bibauius,  cras  enim  moriemur.  Et  revelata 
est  in  anribus  meis  vox  Domini  exercituum.  Si 
dimittetur  iniquitas  haec  vobis,  donec  moriamini, 
dicit  Domiuus  Deus  exercituum.  Ilijec  dicit  Dominus 
Deus  o.\ercituum  :  Vade,  iugredere  ad  eum  qui  lia- 
bitat  iu  tabernaculo,  ad  Sobnam  pra,'positum  tem- 
pli,  et  dices  ad  cum  :  Quid  tu  hic,  aut  quasi  quis 
hic?(^uia  excidisti  tibi  hic  sepulcrum,  excidisti  iu 
excelsp  momoriale  diligcnter  iu  |)etra  taberuacuhim 
iibi  :  Ecce  Dominus  asportari  te  faciet,  sicut  aspor- 
tatur  gallus  guUinaceus ;  et  quasi  amictum  sic 
sublevavit  le.  Coronaus  coronabit  te  tribulatione. 


quasi  pilam  miltet  te  in  terram  latam  et  spatiosam. 

Ibi  morieris.et  ilii  erit  currus  gloriae  tuae.et  ignomi- 
nia  domus  domini  tui.  Et  expellam  te  de  statione  tua, 
et  de  niinisterio  tuo  deponam  te.  Et  erit  in  die  illa, 
vocabo  servum  meum  Eliacim  liiium  Helciae  ut  iu- 
duam  illum  tunica  tua,  et  cingulo  tuo  confortabo 
eum,  et  potestatem  tuam  dabo  in  manu  ejus,  et 
erit  quasi  pater  habitantibus  Jerusalem,  et  domui 
Juda.  Et  dnbo  clavcm  douuis  David  super  liumeri.m 
ejus;  et  aperiet,  et  non  crit  qui  claudat;  et  claudct, 
et  non  erit  qui  aperiat.  Et  figam  illum  paxillum  in 
loco  fideli,  et  erit  in  solium  gloriae  domui  patris 
sui ;  et  suspeudam  super  eum  omncm  gloriam 
domus  patris  ejus,  vasorum  diversa  genera,  omne 
vas  parvulum,  a  vasis  cratcrarum  usque  ad  omne 
vas  musicorum.  In  die  illa,  dieit  Dominus  exerci- 
tuum,  auferetur  paxillus  qui  fixus  fuerat  in  loco 
fideli,  et  frangctur,  et  cadet  et  peribit  quod  pepen- 
derat  iu  eo,  quia  Dominus  locutus  est. 


Hic  commiiiatur  contra  ilios  qui  popu- 
lo  Dei  jungebantur  prajlationis  jure,  et 
ipsum  tamen  rebus  spoliabant  :  et  primo 
quantum  ad  illos  ad  quos  pertinebat 
prffilatio  iu  temporalibus  ;  secundo  con- 
tra  illos  ad  quos  pertinebat  in  spirituali- 
bus  :  Hazc  dicit  Dominus.  Praelatio  au- 
tem  in  tomporalibus  pcrtincbat  ad  reges  : 
et  ideo  commiuatur  in  prima  parte  con- 
tra  Jerusalcm,  qua?  erat  sedes  regni  :  et 
circa  hoc  duo  facit.  Primo  ponitur  ins- 
criptio,  Va//is,  idest  Jerusalem,  nou 
propter  situm  loci,  cum  sit  inmonte; 
sed  propter  vilitatem,  quia  ad  ipsam  si- 


'  Al.  :  «  aequilatis.  » 


CAPUT  XXIf. 


m 


cut  ad  vallem   conflnebant  sordes  undi-  qnam  terram,  incaplivitaNjm  dnrli,  Dciit. 

qne,  dnm  vicinnrum  f^entinm  actnm  se-  Deducet  Dominus  in  f/en/em  lonfjinqunm. 

ixta     quorentnr.  i^zccli.  v,  5  :  *  Hxc  est  Jeru-  Seciindo  poiiit  prophcfa!  iucons<jI;ihili.'m 

salem ;  in  medlo  (/entium  posui  eam.^yQl  com[)as.si()iicm  :   Hccedile,   vos    prophetai 

dicitnr  vallis  proptiM-  itidmam  parlcm  ci-  consolanlos,  ;io///e  ?>ja//??4<?r^,  morc  conso- 

vitatis,    qnae  a  Sobna  tradila   fnit   Scna-  lanlinm.  .ler.    i.\,    1   :    Quis  dahit  capiti 

cherib.  Visionis,  proptcr  sauctitatem  tem-  meo  aquam,  ct  oculis  meis  fontem  lacry- 

pli;namin  ipso  visiones   prophetis   fie-  marum.^  ut  possim  flercinterfectos  populi 

bant  a  Domino  ;  vel  propi(>r   eminentiam  mci?  Tertio  ponit  poina»  mo(hnn  ct  ordi- 


loci,  quia  a  rcmotis  videri  potcrat ;  vcl 
propler  nomen  (jnod  loco  illi  imposnit 
Abraham,  sicut  dicilnr  (jcu.  xxu,  4  : 
Aj)pellavit(iue  nomen  loci  illius  :  In  mon- 
te  Domi^ius*  videbit.  Secnndo  ponitnr 
ipsa  comminatio ;  et  circa  hoc  tria  facit. 
Primo  arguit  cnlpam  ;  secuudo  corami- 
natnr  paMiam,  ibi,  lnlerfecti  tui  non   in- 


ncm  :  (.'t  circa  hoc  tria  ponit.  Primo  Dei 
indiij^nalionem,  Dies  inlerf('ctio}iis,  imuii- 
nct.  Scrutans,  faciens  scrntari  ab  hosti- 
bus,  nuKjnificus.,  faciens  hostes  magniti- 
cos  :  in  monlihus  eiiini  et  muris  confi- 
dcbant.  Soph.  i,  12  :  In  tem/jore  illo  scru- 
tahor  Jerusalem  in  luc(^rnis^  et  visitaho 
super   viros   dcf/.ios   in  fxcihus  suis.  Se- 


terfecti  gladio  :  tertio    ostendit  iu   ipsa      cnndo   ponit   lujstinm  supcrationem,  Et 
poena,  obstinationis   pertinaciam,  ibi,  Et     JElam,  civitas  Persidis,  ex  qna  vcuernnt 


congrer/astis  aquas  jriscinx  inferioris.  Cir- 
ca  primnm  dno  facit.  Primo  argnit  pec- 
catnm  (hiplcx.  hlololatria^  :  Quidnam  tihi, 
quia  ascendisti  in  tecta,ixc\  sacrificandum 
idoHs,  et  tu,  qna3  spcciali  actu  sancli  [)ri- 
vilegii  gaudebas?  Osea^  iv,  15  :  Si  forni- 
caris,  Israel,  non  delinq/tat  saltem  Jnda. 
Et  peccatnm  rixap.,  Clamoris  plena.  Su- 
pra  V  :  Expectavi  ut  faceret  uvas,  et  fe- 
cit  lahriiscas.  Sccundo  ad  gravandnm 
peccatum    ponilnr    Ih^i    hcne/iciuiu  du- 

plex  :     scilicct    mnltiludmjs liominum, 

tfrl)s  freqitens.,  Thren.  i,  2  :  Qxiomodo  se- 
det  sola  civitas  plena /topulol  et  plenjtii- 
dinis_gaudiprum,  Civitas  exultajis,  quon- 
dam*  tempore  Saiomonis  pra*  nimia 
prosperitale  l\salm.  .xi.vn,  3  :  Euiulatur 
exullntionc  univcrsce  terroi  irwns  Sion.  In- 
terfecti  tuinon  intcrfecti  gladio.  Ilic  |)o- 
nitur  poma  :  et  priino  et  comminatiir 
hominum  dcslruclionem  quanliim  ad  ob- 
scssos  ([ui  morlni  siint  fame  :  Non  inter- 
fecti  ghnlio.,  s(!d  famc  et  sili.  Thren.  iv, 
9  :  Mclius  fuit  orrisis  tjladio  (/uam  inlrr- 
fectis  fame.  Quanlnm  ad  fugilivos  [^riuci- 
pcs,  scilicct  ((ui  com[)rch('nsi  cl  liqati, 
sicut  legitur  Jcr.  ull.:  Cunrti  princijtcs. 
Tiiren.  i,  0  :  luicti  sunt  iirlnri/ics  cjus  re- 
lut  arictes  non  inrcnicn/cs  j/ascua.  Quan- 
tnm  ad  coinprchcnsos  in  ca|)livilal(',  (|ui 
similiter  ca[)livali  sunt  :  Onincs  qui  in- 
vcnti   sunt,  /)rocul  fugcrunt,  in   iongin- 


pngnatores  cum  Nal)Ucho(lonosor,  qui  et 
monarchiam  oricntis  tenebat.  Clg/)eiis, 
porlatus  coutra  .Icrnsaiem,  nudavit  pa- 
rietcm.,  ad  (juam  sus[)eiisiis  crat  ad  or- 
uatum  doinns.  Jcr.  xi.vi,  .'J  :  Praparate 
scutum  et  clg/icum.  Vel  alitcr.  Clgpeus, 
potcntia  Chalda'i,  nudarit  j)arietem  tem- 
pli  auro  qno  vesliebatnr.  Tertio  ponit 
damni  illalioncm  ([uantum  ad  qualnor. 
Primo  (|uaiilum  ad  posscssionum  vasla- 
tioncm.  Erunt  clec/iv  valles  tu,v  plenx 
quadrigarum.  Ilahylonis,  Jcr.  xi.ix,  4  : 
Qui  gloriai  is  in  vaUihus  ?  Deflu.rit  vallis 
tua,  filia  dilecta.  Secundo  ([uantniu  ad 
civilatnm  caplioncm,  Equites  in  purta, 
ne  (luis  cfrngiat.  Jcr.  x.xxix,  '.]  :  Ingressi 
sun/  oinnes  /jrinci/ics  liahglonis,  et  sede- 
runt  in jjin/a  mcdia.  Tcrlio  (juanlum  ad 
sanctoruin  [uofanalioncm  :  Et  revelabi- 
tur,  idcsl  iiudabitiir,  o/ierimenlum,  idcst 
sancta  [)riiis  o[)crta,  (jii.c  nulli  nisi  siicer- 
(h)ti  liccbat  vidcrc.  Tlircn.  i,  8  :  Viilc- 
runl  grntcs  ignominiam  tuam.  l^)uarto 
([uanliiin  ad  armamcntarii  dcstruotioncin, 
Vidchis  armamcntarium,  idcsl  doiniis 
saltiis,  in  ([iio  arma  rccondcbantur,  evcr- 
sum  ;  dc  cujiis  a'dilicia  III  llcgiuim  vii. 
Civitnlis  Darid,  forlissiina> ;  vel  ipsa  Ji*- 
riisalcm  cnin  forti  miiro  iii  pliiribns  Id- 
cis.  Caiil.  IV,  i  :  7'urris  Ihivid  .vilifwuta 
est  ruin  jno/iugnfwulis.  Ef  nuigrrgastis 
aquas  /liscin.r  infrfioris.  Hic  [xuiil  obsti* 


i  Al. 


i|ni)iiiuii,  >) 


7n 


IN  ISAIAM. 


natioiiis   porlinnriam  :    rl  primo   ai>rait  illius  dopositionom,   qnia  civitatom  tcr- 

ohstinationis  ciiliiam  ;  scciiikIo  poiiit  con-  roit!  (■onciissns  tradidit  Scna(;liuril),  idcst 

tra  cos  (ii\  iiiain   sciilciiliain,  /sV  rcrdala  inrcriorciii     parlcin  ;     scciindo     allcriiis 

fat.  ^(«(lar^-^iiil  anlcni  coruin  pcrtiii^iciam  subsliliilioiiiJin,   ihi,  Et  erit   in  dic  illa, 

qnanliim  ad  duo.  Primo  (|uantum  ad  di-  i:ocabo  servum  tneum  Eliacim  /iliujii  IJe- 

viniim  anxilium   (|iio(l   iioii    iiivocaliant,  ticix.  Circa  primnm  tria  facit.  Primo  dcs- 


do  suis  virilius  cl  iiigcniis  conlidciihis  : 
Cou(/ref/astis ;  iii  niium  locnm  intra  civi- 
tatcm  pcr  occultos  incatus,  iKiiias  jiisciuse 
iufrrioris,  (jna^  halicbat  aquas  dc  tcrra 
flucntcs,  (jiia'  tamcn  ab  hostibus  iirohi- 
bcri  potcrant.  Nuuwrastis,  ut  numcro  ct 
mcnsura  dispcnsarctur  a^jua ;  dcxtruxis- 
tis  domos,  qnac  erant  juxta  murum,  ut 


cribit  personam  e.\  oflicio,  Qui  hahitat  in 
tahernaculo.  Saccrdotum  eratcxcubare  iu 
lalicrnaculo^  iit  habctur  Num.  i.  Prx/w- 
situtyi,  suinmum  supcr  decem.  Sccuudo 
arguit  culpam  triplicem  :  iudignac  habi- 
tatiouis  :  Quid  tu  /lic  facis  in  domo  mea, 
indigiius  tali  habitatioue?  Jerem.  xi,  15  : 
Quid  est  (juod  dilectus  meus  in  domo  mea 


non  impcdirent  dcfcnsores  ,  lacum,  pisci-     facit  scelcra  muita^ha  se  superbai  prai- 


na'  infcrioris,  /ccistis,  flucre,  ititer  duos 
muros,  quibus  cingebalur  civitas,  et 
aquam  instaurastis,  e?/m,  scilicct  Deum, 
eam,  aquam.  Ps.  xui,  5  :  Deum  non  in- 
vocaverunt.   Secundo  quantum  ad  divi- 


sumptiouis  :  Aut  quasi  quis  hic?  quasi 
dicat  :  iEstimas  te  ac  si  esses  aiicujus 
valoris,  cum  nihil  sis.  Zach.  xi,  18  :  O 
pastor,  et  idolum.  Curiosi  sepulcri  eBdill- 
catiouis:  Excidisti,  hic  in  Jerusalem  juxta 


uum  consilium,    quod  contcmnebant.  Et     tcmphim,  memoriale,  idest    epitaphium, 


vocabit.  Kt  circa  hoc  tria  ponit.  Primo 
ipsum  cousilium  :  Ad  /letum  oculorum, 
ad planctum,  mauuum,  ad  calvitium,  se- 
cundum  morem  autiquorum,  qui  iu  tris- 
titia  opera  ha'c  faciebaut.  Jo(d.  ii,  12  : 
Convertimini  ad  me  in  toto  corde  vestro^ 
in  jcjunio,  fletu,  ct /danctu.  Secundo  po- 
nit  consiUi  coutemptum,  Et  ecce  gau- 
dium,  Supra  vi  :  Cijthara  et  lyra  in  con 
vivHs  vestris.  Tertio  coutemneudi  aui- 
mum,  C(miedamus.  1  Corintli.  xv.  Sa- 
pien.  II,  5  :  Umbrse  transitus  est  tempus 
nostrum.  Et  revelata  est  in  auribus  mcis 


in  excclso,  idest  iu  supremo  situ  ^  sepul- 
cri ;  vel  ad  htteram,  iu  alto  sepulcrum 
suum  coUocaverat  ad  memoriam  suam, 
sicut  habelur  I  Macli.  xin.  Tertio  commi- 
ualur  poeuam  triplicem,  ibi,  Ecce  Domi- 
?ms  asportari  te  /aciet.  Pr imo  captivatio- 
nis,  Sicut  asportatur,  ligalus,  et  siue  la- 
bore,  gallus  gallinaceus,  qui  puUos  ad 
moduin  gaUinae  nutrit,  castratus  existens, 
qui  capones  dicuntur  ;  et  quasi  amictum, 
leviter  super  humerum  levatus.  Jerem. 
XX,  6  :  Tu  Phassur,  et  omnes  habitatores 
dornus  tuae,  ibitis   in    captivitatem  ct   in 


vox  Domini  cxercituum.  IJic  poiiitur  seii-     Babylonem  venies,  ct  ibi  morieris,  ibique 


teutia  ;  et  potest  lcgi  ex  persoiia  Domini ; 
Ilsec  blasphemia  vestra  rcvelata,  idest  ego 
audivi.  Si  dimittctur  :  quasi  dicat,  Non 
credatis  Supra  ii  :  Ne  ergo  dimittas.  Vel 
ex  pcrsona  prophctai  :  Ilaec   vox  domini 


sepclieris  tu  et  omnes  amici  tui.  Secundo 
confusionis  :  Coronans,^  \Aq?>{,  loco  coro- 
use  qua  utebaris  cultu  pontihcah,  habebis 
Iribulationem,  quasi  pilam,  qux  non  in- 
venitaltam  stationem.  Cmtus  gloricetUcS, 


revelata  est.   Et    liaec   omiiia  qus   (Hcta  qua  fcrebaris    gloriosus,  in  confusiouem 

sunt  pertiiient  ad  captivitalem  per  Nabu-  luain  conversus  est.  Et  ignominia  domus 

chodoiiosor  imperantr^m  facta.  IIa;c  dicit  Domini;  idcst,  gloriam  quam  habuisti  in 

Dominus  Deus  exercituum.   llic  ponitur  domo    Domini,  vertetur  tibi  in   ignomi- 


comminatio  contra  iHosjidjr|no^sjiLerline 
bat  prselatio  iu  spirituaUbus  :  cl  primo 
contra  sacerdolcm  (|iii  tiiuc  erat;  sccundo 
contra  totiim  saccrdolalcm '  ordincm, 
ibi  In  dic  illa  dicit  Dominus  excrcituum. 
Circa  primum  duo  facit.  Primo  pra^dicit 


iiiam.  Oseae  iv,  7  :  Gloriam  eorum  in  igno- 
miniam  commutabo.  Tertio  p(Euamdepo- 
silionis,  Et  expellam.  III  Regum  ii,  27  : 
Ejecit  ergo  Salotnon  Abiathar,  ut  non 
esset  sacerdos  Dottiini.  Et  erit  in  die  illa. 
Uic  pouit  aUerius  substitutionem  ;  etcirr 


'  Al.  deest  :  «  totum.  » 
^  Al.  :  u  Bitus.  » 


^  Al.  :  ft  coronam.  » 


CA[>UT  XXIlf. 


773 


ca  hoc  tria  ponit.  Electionem,  liwocaho^ 
nniim  de  vigintiqnatuor.  nt  legitnr  F 
Par.  XXV  :  I  Reg.  ii,  35  :  Suscitaho  mihi 
sacerclotem  fidelem^  qui  juxta  cor  meum 
sit.  Secundo  ipsins  consecrationejn,  Et 
induam  eum;  qnia  cnm  vostibns  pontifi- 
calibns  consecrubantnr,  sicnt  patet  Lovil. 
xvni  (le  vestibns  istis,  et  Exod.  xxviii. 
Terlio  confert  jurisdictionem.  Et potesta- 
tcm.  Et  primo  qnantum  ad  potestatetn 
quam  habebat  in  populo,  ponens  pottista- 
tem,  Et potestatem.,  scilicet  daho.  Psalm. 
cviii,  8  :  Fiant  dics  ejits  pauci,  et  episco- 
patum  ejus  accipiat  alter.  Et  erit  quasi 
pater.  Jerera.  iii,  15  :  Daho  vohis  jtasto- 
res  juxta  cor  meum,  et  pascent  vos  scien- 
tia  et  doctrina.  Secundo  ()nantnm  ad  po- 
testatem  quam  habebat  ad  templnin  :  Et 
clavem.,  qnaV  aurea  erat,  do?nus  David, 
idest  templi,  ad  qiiod  .'pdiflcaiKhim  l)a- 
vid  impensas  pra^paravit,  siciit  patet  I 
Paralip.  in  fine,  super  humerum.,  idest 
suam  gubernationem  :  vel  (jnia  ea  nte- 
batnr  qnasi  quodam  ornamento.  Aperiet, 
quia  sibi  Hcitum  erat  inlrare  semel  per 
aiinnm  in  sancta  sanctorum,  iit  dicitnr 
Ilcb.  IX.  Tertio  quantum  .id  potestatcm 
qnain  habebat  snpra  totnin  oiHhnem  mi 
nistranlinm  :  Et  fiqam  illutn  paxillum., 
(liminutivum  de  palo  :  siciit  eiiiiii  siiper 
pahim  ahqnando  siisiieiKhintiir  divcrsa 
vasa  ;  ita  ad  ciiram  ipsiiis  i»(Mtinebant  di- 
vcrsa  officia,  qua'  habiMit  nsiiin  divcrso- 
rum  vasorum  in  ministeriis  domus  Do- 


mini  :  in  loro  /idelium,  .scilicet  tfmphj. 
De  hac  potestate  dicitur  Niimer.  iii  ct  iv. 
In  die  illa  dicit  Dominus  exercituum. 
Ilic  coiitra  sacerdotium  totnin,  quod  des- 
trnctnm  ost  tcmpore  Sedeciw  captivante 
Nal)iicliodonosor.  0'ia'  enim  dicta  sunt 
de  Sobna  p(,'rtin(Mit  ad  teinpns  ScnaclK?- 
rib.  Aufcrctur  paxillus\  Kl  vocatur  hic 
paxillus  ipsum  sacerdotinm,  (|ii0(l  ccssa- 
vit  tcmpore  captivitatis.  Osea?  iii,  l  : 
Dies  multos  sedehunt  filii  Israel  sine  rege 
et  sine  principe,  et  sine  sacrificio  et  sine 
altari  sine  ephod.,  et  sine  teraphim. 

Nota  snper  illo  verbo,  (Jui  hahitat  in 
tahernaculo,  quia  est  mnltiplex  taberna- 
cuhim.  i'rimum  carnalis  concupiscentia», 
qnod  est  porcornm.  Ileb.  nlt,  10:  Ilahe- 
mus  altare  de  quo  edore  non  hahent  po- 
lestatrm  qui  tahernaculo  deserviunt.  Se- 
cnndo  cst  tcmporalis  ot  natnralis  vita*, 
(j[]io(l_est  homiuis.  II  Pct.  i,  ii  :  Certus 
sum  enim  quod  velox  est  depositio  taher- 
luiculi  mei.  Tertium  est  mililanfis  Eccle- 
sia',  (juod  est  pngnantinm.  Siipra  iv  : 
Tahcrnaculuni  erit  in  unihriu  uluni  diei 
ah  n'^f?/.  Quartnm  est  coiiteinplativa'  sa- 
pienlia'!,  (|iiod  est  (jnicsc^Milinm.  I*s. 
cxxxi,  7  :  hitroihimus  in  tuhi'i?iac??lutn 
cjus.  (Jninlnni  cst  co-lcslis  palria',  visjo- 
nis  a'teriia',  (pia  est  omninm  beatornm. 
Iiifra  wxHi  :  Oculi  tui  rideh???it  Jerusalem 
ciritatc/??  op?ilr??ti/?/?,  laln'r??ac?tl?t)ti  quoti 
?iit??(ptani  lra?tsfr/-/'i  pntr/'it . 


C  A  P  U T     V  1  G  E  S  1)1  IM  r  i:  W  T  1  L  M 


Omifl  Tyri.  llliilale  navns  ninris,  i|iiin  vdsluln  e?t 
(loiiuis  1111(1»!  vciiiro  roii!»UL'V(Maiil  :  de  lcrrn  Ccliiiin 
rcvulnUiiu  csl  cis.  'ra^uito  ijiii  lialiitatiH  iii  iii8iilii, 
neg(jtint(j  Sidouis.  Traiisfietaiitcrt  uiarc,  rejilcvcniul 
io.  In  :n\\\'\9.  iiuiUia  senion  Nili,  iiicsais  niiininis 
fmnes*  (^jiis ;  ct  factn  e«l  ncK<ilintio  jfcnliiun.  Krii- 
Itesee  Sitiou,  ait  luurc,  forlitmlo  iiiariH  lin ciis  :  Nou 
imrturivi,  ct  iioii  iicperi,  (il  noii  cuiitrivi  jiivcncn, 
ncc  nd  incrciucntuin  iierdiixi  virf^incs.  Cuin  niuli- 
tuiu  fiicrit  iu  /KKyplo,  dolcliiiiil  i.iiiu  niidicrint  de 
Tyro.  Traii.-<ilc  iuaria,  uliilalc  iiui  iialutali.-*  iii  insiila. 
Nuiii(|ui(l  iioii  lucc  vcslrn  csl,  i|im'  ^'liiri.ilmliir  n 
di(d)us  pristinix  iii  nntiquilntc  8iin '.'  Diiccnl  eniii 
podes  sui  luuge   ud   peicKnuuuduui.  (.Mii.s  coxitavit 


lioc  siiiier  Tyriiiu,  i|iiouiluiii  ■  niiuiatnin  ?  Ciijuti  m- 
gotiatiorc!»  priiuipcs,  iustitorc-»  cjii*  iiicl\li  tcrr.T. 
Diiuiiiiiirt  cxcrciliiiiiii  (-offitnvit  lioc,  iit  dctrnlicrct 
biipcrliiani  oiuuih  ){loriii<,  cl  ad  iftiioiutiiiaui  dcdu- 
cerct  iiiiivor!«uH  iiiclylon  lcrni'.  Traiioi  (crram  ludin 
(pinsi  nuviiiiii,  lllin  innris  ;  iioii    c^t  '  :  i 

tilii.  .M.iiiiiiii  siiaiii  c.xtciidil  Mipcr  ii< 
rc^iin.    DotniuuH    tiintidavil    .idvcriuiit   i  iil 

conlcrcrcl  forlci»  cjiu» ;  ct  dixil  :  Nou  a.;^,.  ..  :-  ^iltra 
iit  Mlorit^rU,  cnluinniniii  !>ii.-«liucn!i.  virun  Hlia  Sido- 
iii!«.  Iii    Crlliiiii    cdiisiir^^cuit   Ir ' 

iiou  cril  rciiuii')»  tilti.  I". li-ri  >   ■ 

popiiliiH  iion  fiiit.  Ai«<tiir  fiiudavil  cam.  Iii  ru|tlivi 
tatciti    ttndu.\criittl    roluioloH   «ju»,  «uffodvruul   tlo- 


•  Al.  :  «  pax  Ulittti.  » 


774 


IN  ISAIAM. 


nios  ejus,  posnoriuU  oani  in  rninani.  UlnlatR  naven 
niarin,  qnia  dcvastata  osl  forlitnilo  vostra.  Fll  cril 
in  (lic  illa,  in  uliliviuno  «.'ris,  u  Tyre,  si>|itnaKinta 
aunis,  sirnt  dit>s  ri'n\s  nuius.  Pust  8e|ilii.'t^Miita 
aniiits  eril  T\io  i|iiasi  (•aiilicnni  iiicrclncis.  Siiino 
tilti  (■vlliaraiii.  circiii  civilatcni,  iiicrctrix  ul>livi(jni 
tradita.  Ueue  cauc,  freqiicnta  canticnni,  ul  nieino- 
ria  tni  sit.  Ft  erit  ]H)st  sc|)tiiagiiila  annos^  visitahit 
noniiuus  T\  rnni,  et  redncet  caui  ad  uierccs  siias ; 
et  nirsiini  rornicaLitur  cniii  iinivcrsis  rcguis  terriu 
super  faciciii  tcrnu  ;  ct  crunt  negotiatiouea  cjus,  el 
nierces  ejus  sauctiticattK  Doiniui.  Nou  condcntnr, 
ncciue  rcponeutur,  qiiia  liis  qui  liahitaveriut  corani 
Douiiiio,  eril  negotiatio  ejus,  ut  inuiKhiccul  iu  sa- 
turitatem,  et  vestiuutur  usque  ad  vetuslateiu. 

In  partc  ista  comminatur  contra  Ty- 
rios,  qiii,  popnlo  Dei  jnngcbantur  mer- 
cationum  socictate  :  et  dividitur  iu  duas. 
Primo  comminatur  destructionem  quae 
facta  est  a  Nabuchodonosor ;  in  secunda 
promittit  liberationem,  ibi,  Et  erit  post 
scptiKtr/inta  annos.  Circa  primmn  trio  po- 
nit.  Piimo  compaticntinin  tristitiam  ;  se- 
cundo  timentium  fugam,  ibi,  Transite 
maria ;  tertio  destruclionis  poenam,  ibi, 
Dominus  mandavit  adversiis  C/ianaam, 
itt  conteret  fortes  ejiis.  Circa  primum  tria 
ponit.  Primo  dolorcm  mcrcatorum,  po- 
ncns  eorum  planctum,  LliiUUe  naves,  sci- 
licct  Charlagincnscs.  Apoc.  xvn,  3  : 
Mercatores  terrae^  de  virtute  divitiariun 
ejus  divites  facti  sunt.  Et  planctus  moti- 
vum,  Vastata  cst  domus ;  idest  Tyrus, 
tnide  venire  consueverat.,  negotiatio.  Et 
etiam  cognosccndi  mo(him,  De  terra 
Ccthim^  idest  (ira^cia.  I  Mach.:  Egressus 
de  tcrra  Cethim.  Set:undo  ponit  stupo- 
rem,  Tacete,  adjungens  tria  in  quibus 
gloriabatur  :  scihcct  in  immutalione ' 
loci,  Qui  habitatis.  In  muUitndine  mcrci- 
monii,  Ncfjotialio.,  idest  in  qua  ncgotian- 
tur,  Rcplcverunt,  (hvitiis  in  abundantia 
frumcnti.  Scincn  Nili  fhiminis,  cst  mcs- 
sis,  et  fruges  cjus,  scihcct  Tyri,  quia  dc 
iEgypto  veniebat  eis  muUura  de  tritico. 
Et  ideo  facta  est  neyotiatio  gentium. 
Ezech.  xxvn,  3  :  Diccs  Ti/ro,  qui  habitat 
in  introitu  maris,  negotiationi  populorum 
ad  insulas  multas  clc.  Tcrtio  ponit  con- 
fusionem  vicinonmi  :  ct  primo  Sidonio- 
rum,  qiiorum  Colonia  Tyrus  erat  :  Mare, 
idest  marini  negotiatores,  ait :  O  Sidon 
e7'ubcsce,    quia  non   defcndisti    Tyrum  : 


(/uia  fortitudo  maris,  idost  Tyrus,  ost 
dircns  :  Non  jiaturivi,  ad  defcnsionem 
Tyri,  Vcl  aliter.  Sidon  ait :  O  ?nare.,  for- 
titudo  fnaris,  idest  terru',  erubescct;  idcst, 
non  valuit  mihi  parturivisse,  quia  capta 
sum.  Ycl  alitcr.  Mare,  idcsl  fortitudo  ma- 
ris,  idest  negotiatores  qui  fortcs  sunt  ia 
mari,  ait  :  Erubesce  Sidon,  dicens,  \o7i 
parturivi,  ad  defensioncm  Tyri.  Vcl  ali- 
ter.  Sidoii,  ait :  Mare,  fortitudo  marisj 
idest  Tyre,  erubesce,  tu  Tyre,  dicens  quae 
scquuntur.  ^  Vel  Sidon  dicens  :  Cum  vox 
ex  me  geniti  sitis,  o  Tyrii ''  ita  capti  estis 
ac  si  non  parturiisscm.  Secundo  ^Egyp- 
tioruni.  Cum  audituin  fuerit  in  JEgypto, 
I  Regum  III,  11  :  Ecce  ego*  faciam  ver-  '  facis 
bum  in  Israel,  quod  quicumque  audierit, 
tinnient  aures  ejus.  Transite  maria.  Hic 
pra^dicit  fugam  timentium,  quantum  ad 
illos  qui  Nabuchodonosor  impngnanti;  ci- 
vitatcm,  fugcrunl  in  TEgyptum  cum  na- 
vibus  :  et  primo  hortatur  ad  fugam  ;  se- 
cundo  ad  fugaj  constantiam  vel  festinau- 
tiam,  ibi,  Transi  terram  tuam.  Circa  pri- 
mum  tria.  Primo  timentium  fugara  : 
Transite,  vos  fugientes,  ululate,  rcraa- 
ncntes.  Supra  xvi  :  Derelictx  sunt propa- 
gines  ejus,  transierunt  mare.  Secundo  re- 
manentium  ignominiam,  Numquid.  Et 
circa  hoc  duo  facit.  Primo  pra^dicit  iguo- 
miniam,  commemoraus  primo  pristinam 
gloriam.  Nu?nquid  non  hxc  vestra  est, 
scihcct  civitas?  Ducent,  quantum  ad  cap- 
tivatos.  Bdiuch.  iv,  26  :  Delicati  mei*'^'"J'^^^^'^ 
ujnbulabunt  vias  asperas.  Tertio  admira- 
tioncm,  ponens  primo  admirantis  quaes- 
tionein,  Quis  cogitavit  coronataml  quasi 
regiam  aharumcivitatum.  Principes,  prae 
nimiis  dchciis.  Ezcch.  xxvi,  17:  Quomodo 
pcriisti  qux  habitas  in  mcun,  urbs  incly- 
ta,  quai  fuisti  foris  in  mari,  cum  habita- 
toribus  tuis?\Ll  subjungit  rcsponsionein  : 
Dominus  exercituum  cogitavit  hoc  ut  de- 
trahcret  superbiam  omnis  gloriae.  Job  xl, 
6  :  Dis/jergc  superbos  in  furore  tuo,  et 
rcspiciens  oninem  arrogantem  humilia. 
Transi  terram  tuam.  Ilic  hortatur  ad  ve- 
locitcr  fugiendum' :  et  primo  ponit  exhor- 
tationcm,  Transi  quasi  fluvium,  quod 
cito  navigio  transitur.  Jerem.  xlvi,  19  : 


>  Al.  :  «  in  mutatione.  » 

„  Al.  :  »  sequentur.  »  —  ^  Al. 


«  Tvre.  » 


*  Al.  ouiillitnr  :  o  ad.  » 


CAPUT  XXIII. 


7/0 


Vasa  transmigrationis  fac  tibi,  habitatrix 

filia  yEgypti.  Secundo  assigiiat  rationem 

ex  parte  ipsorum.  Non  cst  riiujuluin  ul- 

tra  tibi^  idest  fortitudo.  Aliter  ox  parte 

Dei  :  Manum  suam  extendit  super  mare. 

Supra  XI  :   Desolabit    Dominus    linguam 

maris  jEgypti.  Dominus  mandavit  adver- 

siis  Chanaam.  |Aic  comminatur  destruc- 

tionem  :   et   primo   pcrsecutionis  Tlagel- 

lum  ;     secundo     pra-dicit     compassionis 

planctum,  ibi,  Ululate  naves  maris ;  ter- 

tio  determinat  deslructionis  tcmpus,  ibi, 

Et  erit  in   die  illa   in   oblivione  eris,  o 

Tyre.,   septuaginta  annis,  sicut  clies  regis 

7inius.  Circa  primum  tria  facit.  Primo  de- 

nuntiat  divinam  iudignationnm,  ponons 

prfficeptum  ;  Mandavit,  Nabncbodonosor, 

adversus  Chanaam,  in  qua  est  Tyrus.  iV 

Reg.  xvui,  25  :  Do?ninus  dixit  mihi :  As- 

cende  ad  terram  hanc,  et  dcmolire  eam. 

Et  finem  intentum  ;  Et  dixit  :   Non  ad- 

jicies  '  ultra  ut  glorieris,  calumniam  sus- 

tinens,  accusata  de  superbia.  Jer.  ix,  23  : 

Non  glorietur  sapiens  in  sapicntia  sua, 

nec  dives  in  divitiis  suis.  Excbidit  etiam 

rcmediiim  :  I/i  Ccthiin  consurgcns  trans- 

freta ;    ibi    guoque  non  erit  reguies  tibi. 

Deut.   xxviii,   Orj  :   Di    gentibus.    (piocjue 

illis  non  quicsccs.,  nec  erit  requics  vcstigio 

vedis  tui.  Secundo  ponit  bostiuni  forlitn- 

dinem  :    Ecce^   terra   Chaldaeorum,   talis 

populis  non  fuit,   ante   eos.    Assur.,  vcl 

^i\\mchoi\o\\o?>o\\  fiindavit  e<im.  Dan.  iv, 

27  :  Nonne  hoec  est  liabylon  guani  ivdifi- 

cavi  ?  Tor[\o  ponit  desfruclinncm  (jnan- 

tum  ad  captivalioucm  boininuni  ;  ///  cap- 

tivitatcm  transdttxcruut  robuslos.  Su[»ra  v  : 

Descendcnt  fortcs   ejus,  ct  jiopulus  cjus, 

ct    sublimes    gloriosujue    cjus    ad   cunt. 

Quanlum    ad    dostructionem    (btnioriini. 

Suffodcrunt,   domos.    Supra    xvii  :    Erit 

sicut  accrvus   /a/jidu/n   in  ruina.  1'lubitc 

naves   maris.    llic    ponil    planctiiiu.    Et 

erit,  in  die  illa  oblivionc  eris,   o    Ty/t\ 

septuagi)ita.   annis.  Ilic    (IrtiTiuiiiat    lciu- 

pus.    Sicut    dics   rcgis    u/i/us,     (|iii     raro 

otiam  tantiim  vivit.  Iiirra    \i.ix  :   Dcrv/i- 

ipiit  nu'  l)()//ii/ius,  ct  l)oi)ii)ius  ob/itus  vst 

m<:i.  Posf   scj)luui/i)itfi   uutc//i   /)/iiins   crif 

Ty)'o  qunsi  c(iufiru))i  /ncrcfriris.  Ilic  pro- 

niittit  lil)oralionein  :    v[  {irinui  [loiiit    li 


beratorum  caiitum,  ponens  canendi  tem- 
pus  :  Post  sept)iag/)ita  a)i)ios  quasi  ra)iti- 
cum  meretriris,  (lua-  aiijecta  a  vito,  per 
cantilenas  in  (luibns  coniraemorat  pristi- 
nam  dignitatcm,  se  jactitat,  et  cor  movet 
aliorum  ad  misericordiain.  Ponit  etiam 
canticiim  (inantiim  ad  instrumentum, 
Siime  ti/)i  cyt/iarum  ;  quantnm  aii  locum 
Circui  civitatem;  (inanlum  a!  modiim, 
Boie  cane ;  (iiiautiim  ad  dumernm,  Fre- 
quenta.  Ponit  etiam  frutlum  Ul  memoria 
tiii  sit.  .fer.  iii,  l  :  ]')i/go  dicitur  :  Si  di- 
miserit  vir  u.torem  sua/n,  et  recedens  ab 
eo,  duxerit  vi)'um  n/tcrum;  nunvjuid  re- 
vrrtctur  ad  eam  u/tra.  Sccundo  promittit 
libcrantis  bencficinm  :  VA  crif  post  scp- 
tuagi)itaannos,  visitubit  Dorninus  Tyrum, 
el  reducct  eam  ad  merces  suas  ;  et  rursum 
fo)'nicabitur,  idest  negotialiilur.  .Icr.  xxx, 
11)  :  G/orificabo  eos,  et  non  attoiuabun- 
tur.  Contra.  Ezecb.  nxvii,  3G  :  Ad  ni/ii- 
/um  deducfa  cs,  et  non  cris  usque  in  pcr- 
pctuum.  G/ossa  ibi  :  Idest  in  mcmoria, 
quffi  est  vita  unins  bominis,  quod  est  per 
scpluaginta  annos.  Psal.  i.xxxix,  10  : 
Dies  a)i)iorum  nostrorum  in  ipsis  septua- 
gi)ita  anni.  Tertio  ponit  libcrationis  fruc- 
tum,  Et  erunf.  Infra  i.x  :  .\u)'um  pro 
ncrr  /i/ferani,  ct  jn'o  fcrro  afferam  ar- 
griUuin. 

Nota  sin)cr  illo  \erbo,  Sume  cytharam^ 
(inod  pcr  cylliarani  signi(icatur  recla. 
Piimo  (luantiiiu  ail  carnis  mortiti«*atio- 
lu  m.  propiM'  cbordarniu  matcriam.  Psalm. 
i.xx,  22  :  /'su//(ini  tibi  i)i  ryfh/iru,  Suur- 
tii-<  Isruc/.  Sccundo  ([uanlnm  ad  virtnlimi 
connexionem.  pro[)ler  canlns  caiicor- 
d;inti;im.  Siipra  xvi  :  Vcntcr  meus  ad 
Moab  quasi  cyfhura  sonabit.  Torlio  quaii- 
tmn  ad  dnlccdincm  boni  o[)cris,  proptcr 
aiidicntis  la'titi;uu.  Job  xxi,  12  :  Tenott 
ti/uipunum  rf  rqthurutu^  rt  qtiudenf  '  ud 
so/iifuni  orq/ini. 

Ilcin  uota,sn|)er  illo  vcrl)o,  Circui  civi- 
fiiin/i,  i|nia  dcjtcl  boino  rircuirojpivilali>in 
|)nnu>  |)ro[iria'.coiiscicnlia',  rooogilaiulo 
|)ticat;i.  Kccl.  XII,  (J  :  Ciiruibunf  in  p/a- 
fris  /)/unqcnfcs,  antcquani  rinnpatur  fu' 
ui<  u/iis  tin/rufrus.  Sfcniulo  nuht.iiifis  Ki'- 
ilrsiiL',     imilando     justoiiiin  .  -i. 

l'.salin.    xi.vii,   II  :    Circumdotc  Sioity   et 


•  Al.  :  «  ttdiluco».  »  —  *  Al.  :  «  occo.  » 


■  Al.  :  a  (taudcbuut. 


77(5 


LN  ISAIAM. 


m 


camplii  tiini  viuii.  Tfrlio  (Mplostis  patri.T, 
co^Mlandc»  sancloniin  praMuia.  (lant.  iii, 
2  :  Siinjinny  et  virniihn  cicitatein. 

Iloni  nota  siipor  illo  verbo,  lirne  cane, 
qiioil  (lclict  liomo  hcno  oauoro  :  prinio 
liilarilor.  l'sal.  o.klvi,  1  :  Deo  nustra  ju- 
cnndit  sit  hiuilntio.  Socnndo  attonto.  1 
(lorinth.  xiv,  lo  :  Psallinn  s/iirita,  psal- 
linn  et  mente.  Tortio  dtfvoto.  11  l*aral. 
XXIX,  31  :  Ohtalit  popiilus  hostias  et  lau- 
des  mente  dccote. 

Itom  nota  super  illo  verbo,  Frequenta 


caTittctnn,  (|iio(l  dcliot  fio^iuontari  primo 
proptor  ipsiiis  luagniludinom.  Eccli.  xlui, 
'.i'2  :  ('ilori/icantes  Dominutn  (/uantum- 
cunifjue  potueritis,  supcrvalehit  adhuc, 
cl  aihnirahilis  niaijnijiceutia  ejus.  Sc- 
cundo  proi)lor  bonorum  inloriorum  mul- 
tiludincin.  l'sahn.  xcvn,  4  :  Cantatc, 
cxiillatc  ct  psiillitc.  Torlio  proptor  poccu- 
torum  ahundantiam.  Psalm.  cxvm,  164  : 
Septies  in  die  laudcm  dixi  tihi....  Domi- 
ne  Deus  meus,  ne  perdas  me.  Psalm. 
xxvn,  3  : 


CAPUT     VIGESIMUMQUARTUM 


Ecce  Douiiuus  dissipabit  terram,  et  nudabil  eam'" 
et  affliget  faciem  ejus,  et  disperget  habitatores 
ejus.  Et  erit  sicut  populus  sic  sacerdos,  el  sicut 
servus  sic  douiinus  ejus,  et  sicul  auciila  sic  domina 
ejus  :  sicut  cmens  sic  illc  qui  vendit,  sicut  fenera- 
tor  sic  is  (]ui  muluum  accipit,  sicut  (jui  repetil  sic 
qui  debet.  Dissi[)atione  dissipabitur  terra,  et  direp- 
lioue  praedabitur  :  Domiims  enim  b:)cutus  esl  ver- 
bum  hoc.  Luxit  et  delliixit  lerra,  tH  intirmata  est ; 
dettu.xit  orbis,  et  intirmata  est  altitudo  populi 
terra?.  Et  terra  interfecta  est  ab  habitntoribus  suis  ; 
quia  transgressi  s(nit  legcs,  mutaveruut  jus,  dissi- 
paveruut  fdulus  sempiternum.  l^ropter  maledictio 
vorabit  terram,  et  peccabunt  habitatores  ejus ; 
ideoque  iusanieut  cultores  ejus,  et  relinqueutur 
honiines  panci.  Luxil  vindemia.  infnmata  est  vitis, 
ingcmuerunt  o(nnes  qni  liEtabantnr  corde.  Cessavit 
gaudium  tympauorum,  quievit  sonilus  Inetanliuni, 
conticuit  dulcedo  cylbaiiK.  Cum  cantico  non  bibeut 
vin((m,  a(uara  erit  potio  bibcntiiius  illam.  Attrita 
esl  civitas  vanitafis,  clausa  est  omnis  domus  nullo 
inlroeuute.  Clamor  erit  sufier  vino  iu  pluteis,  de- 
serta  est  ouinis  Iffititia,  translatum  est  gaudium 
terrae.  Relirta  est  in  urbe  solitudo.  et  calamitas 
opprimet  porlas  :  quia  ha;c  er((nt  in  medio  terrae, 
in  medio.  pupulorum.  (juomodo  si  pauca;  olivae 
quae  remlnserunt  excutiantur  ex  olea,  et  racemi 
cum  fuerit  fiuita  vindemia.  Hi  levabunt  vocem 
suaiu,  atque  laudabunt,  cnm  glorificatus  fuerit 
Dominus,  hicnnient  de  mari.  Proptrr  Jioc  in  doc- 
trinis  glorificate  Dominum,  in  insnlis  maris  no(ncn 
Domini  Dei  IsraeL  A  finibus  terra;  laudes  audivi- 
mus,  gloriam  justi.  Et  dixi  :  Secretum  meum  mibi, 
Bccretuin  (nen^n  (uihi.  Vaj  milii.  Pia^varicantcs 
pra>varicati  sunt,  et  pnevaricatione  transgressorum 
pr6e.varicati  sunt.  Formido  et  fovea  et  laqueus 
super  te,  qui  habilator  es  terrae.  Et  erit  qui  fugerit 
a  facie  forn(idinis,  cadet  in  fovea(n  ;  ut  qni  se 
explicaverit  de  fovea,  tenebitur  laqueo  :  qnia  ca- 
taract<e  de  excelsis  apertiB  sunt,  et  concutieutur 
fiKuiamenla  terraj.  Confractione  constringelur  ter- 
r.i,  contrilioup  conterctur  tcrra,  con)(notio((e  com- 
movebitiir  terra,  agitatione  agilabiliir  terra,  sicut 
ebrius,    et    uuferetur    quasi    taberuaculum    uaius 


noctis.  Et  gravabit  eam  iniquitas  sua,  et  corruei, 
et  non  adjiciet  ut  resurgat.  Et  erit  in  die  illa,  visi- 
tabit  Dominns  super  militiam  cceli  in  excelso,  et 
sup(!r  Reges  tcrrae  qui  sunt  super  terram.  Et  con- 
gregabuntur  in  congregatione  unius  fascis  in  la- 
cu(n,  et  claudentur  ibi  in  carcere,  et  post  multos 
dies  visitabnntnr.  Et  erubescet  luna,  et  confundetur 
sol,  cum  regnaverit  Uo(ninus  exercituum  in  n(onte 
Sion  et  in  Jernsahun,  et  in  conspectu  senum  suo- 
rum  fuerit  glorificatus. 

In  parte  ista  commiuaturdeslructionem 
tolius  terrse,  vel  quai  facia  est  in  singulis 
regnis  ct  diversis  partibus,  vel  quaj  futura 
est  in  die  judicii,  secundum  quod  supra 
XIV,  est  diclum  :  Hoc  est  cojisilium  quod 
cogitavi  siipcr  omnem  terram,  et  hxc  est 
manus '  extenta  super  wiiversas  gcntes  : 
quamvis  quidam  hic  expouant  de  tcrra 
Juda*orjim,  vel  de  terraBabylonis,  vel  de 
torra  Idumaiorum.  Dividitur  autcm  iu 
duas.  Primo  comminalur  contra  terra^ 
hahitatores;  in  socunda  contra  populorum 
guhornatoros,  ihi,  Eterit  indie  illa,  visi- 
tacit  Dominus  super  militiam  coeli  in  ex- 
celso.  Circa  primum  triaponit.  Primo  des- 
tiuctionem  honiinum ;  secundo  subtrac- 
tionem  gaudiorum,  ibi,  Luxit  vindemia, 
infirmata  est  vitis ;  tertio  multitudinom 
periculorum,  ibi,  Prxvaricanlcs  praevari- 
canti  siint-.  Circa  primum  tria.  Primo 
commiuatur  destructionem  :  Nudabit, 
cvacuendo  hahilaloribus;  dissipahit,  pri- 
vando  cultorihiis;  «//?iye/,  divorsispconis, 
faciem,  idest  habitautes  in  superiicie ;  dis- 


'  Al.  :  «  hxc  innnm.  » 


2  AI.  :  «  prxniiricnlor6S  etc.  » 


CAPUT  XXIV. 


777 


pnrrjet,  in  diversa  dividcndo  pcr  captivi- 
tatcm.  Jocl.  I,  7  :  Nudaiis  apolicunt  earn, 
et projecit.  Sccundo  dcstrQctioiiis  univcr- 
salitatcm  quantum  ad  punitos,  adauiuans 
diflcrentcs  digr)itate  :  Sicut  populus\ 
conditione,  sicut  servits ;  rcrum  posscs- 
sionc,  sicut  emens.  Job.  iii,  19  :  Parvus 
et  magnus  ibi  su?it,  et  servus  liber  a  Do- 
mino  suo.  Quantum  ad  divcrsitatcm  pa;- 
narum,  Dissipatione,  ponensrcrum  amis- 
sioiiem ;  quantum  ad  immol)iiia,  dissipa- 
bitur\  quantum  ad  mobilia,  prxdabitur. 
Jerem.  xii,  11  :  Desolatione  desolata  est 
omnis  terra.  Quantum  ad  potentia;  dcle- 
tionem,  Luxit  et  dctfluxit.,  pradcritum  pro 
futuro,  idcst  defluet  lugcns  pro  infirmi- 
tate  ;  et  hoc  est,  Infirmata  est ;  ut  hoc  dic- 
tum  sit  quantum  ad  popularcs.  Secundo 
quantum  ad  potcntes,  Defluxit  orbis;  idest 
rectorcs  orbis.  Supra.  xiii  :  Visitabo  su- 
per  orbis  mala.  Ponit  ctiam  liominum 
intcifectioncm,  Et  terra  interfecta  cst  ab 
infecta  habitatoribus  suis.  Psal.  cv,38  :* hiterfecta 
est  ter^a.  Tertio  ostendit  pa^iai  aiquita- 
tem,  quia  transgrcssi  sunt;  et  hoc  pcr 
coinparationem  ad  culpam  :  uiide  duo 
facil.  i'rimo  ponit  culpam  :  Lcrjcs,  scrip- 
tas  vel  naturalcs,  jus.,  consuetudinis, 
fa;dus,  amicitia^,  sonpitertiuin,  quia  cx 
siinilitudine  specie  causatum.  Osca'.  viii, 

I  :  Transgressi  su7it  fwdusmeum^etleijeni 
meam prxvaricati  sunt.  S<)[)li.  ui,  l  :  Pol- 
hicrutit  sanctuarium  ?/ieu?n,  injusle  eje- 
runt  co?itra  lecjem.  Sccundo  ('omminalur 
paMiain  proptcr  hoc  (puKhupliccin.  Priino 
diviiui'  malcdiclionis,  Malcdctio,  Jcrcm. 
XXIII,  10  :  A  faciomaledictionis  luxitterra.,' 
Secundo  divina;  desortionis,  Veccubuut ; 
quasi  dicaf,    Domino   cos  dercniKiucntc. 

'  illos  Uom.  I,  2G  :  Proptvrva  tradidit'  vos  Dvus 
in  passionvs  i(jno?ninia'.  .\poc.  ull,  11  : 
(Jui  in  sori/ibus  est,  sordvsral  ad/iur.  Tcr- 
lio    infalualionis,  Idroipic  insiniient.    Ps. 

II  :  (\)?irersi  sunt  in  airiini  pravu?n. 
Quarlo  diiniiiuliouis.  Drrv/inipfvntur. 
])cut.  I, XXVII,  fn  :  livnianvltilis  pauri  ?iu- 
7)1  vrn.  Lu.rit  vindvniia,  in/irniata  vsl  vitis. 
lli(*  ('oiiniiiualui'  suhlia^  lioiiciu  gaiidio- 
riiin  (jiiaiiliiiu  iid  lualos;  ct  scciindo  ^ixu 
dia  bonoruni,  ibi,  Quo??iodo  si paur,r  o/i 
vcv,    qux    re??ui?iseru?U,    excutianlur    cx 


o/ea.  Kt  circa  primuin  tria.  Primo  poiiit 

cessationcin  la^tilia-  (|ua'  e.x  tribus  cral  : 

vei  in  fcrtilitdte  rerum,  Ln.rit  vi?idv/nia, 

dcficicns,  idest  causa  hictus  fuil  :  Siipra. 

XVI  :  l?i  vi?ieis  ?io?i  exu/ta/iit.,  ?ivipie  jubi- 

/abit ;  vcl  iii  exercitio  ludoriim,  cessabit 

(jaudiu//i  :  .\poc.  xiv,  2  :  \'ox ri/l/ta/avdo- 

7'um  ci/t/iariza/itiu??i  i/i  ci/t/iaris  suis  :  \  cl 

in    deliciis   conviviorum   :  Cu??i    ca?itico 

71071  bibe/it  vi?ium.,  amarn  erit  potio  bi/jeii- 

tibus  illa/n.   Supra.   v  :  Ci/l/iara  et  /ijra 

et  t/jmpanu?/i  vt  ti/ia  et  vi/iu/n  i/i  convi- 

viis  vestris.  Secuudo  ponit  recompensatio- 

nem  tristiti;c  :  Aniara.,  (juia  iii  conviviis 

tristitiam  babcbunt',  contra  delicias  con 

vivioium.    Amos.    viii,    10  :  Co/iverta//i 

festivitates  vestrasi/i  /uctu//i.  Attrita,  coii- 

tra  vanitatem    ludorum.    Ps.  xxxviii,  6  : 

U?iiversa  vcmitns.  Eccl.  i,  2  :  Va/iitas  vn- 

7iitalum.,  et  om?iia  va?iitas.  Civitas.  Uaby- 

lonis,  (juadilict  aniina.  Cla?/ior,  conijiie- 

rcntium  dc  dcfcctu  vini,  contra  fcrtilila- 

tcm.  Amos  V,  1()  :  l/t  o7?i?iibus  vi?ieis  vril 

pla?ictus.  Tcrtio  concludit    commiitatio- 

ncm,  Deserta.,  commulatain  trislitia.  Liic. 

VI,  2o  :   VcV  vobis  i/ui  ridetis,  f/uia  flvbitis. 

Ps.    XIV,    l."{    ."  Ki.sus    do/ore    /ni.^icvbitur. 

Quo/)u)do  vtr.  Hic  [)onil  gaiidia  l)ouoruin. 

Kl    piiino    i)ra'dicit    laudcin    fiitiiroriiin, 

(jiK»rum   i)ra'(licit  sahitcm  :   Quoniodo   si 

/>aur,v  :  [)auci  salvabuntur  resjicctu  alio- 

riini.  Su[)ra  xvii  :  Hvlini/uvtur  i/i  en  sicut 

e.icussio  olea',duaru//i  aut  triuni  olivarum. 

VA  [)onit  i[)soruin  laudcin,  ///  laudalnnit, 

/////////////,  sicutc([iiia(l  signilicanduin  inag- 

naiii  hctitiam.  iiifra  i.ii  :    Vox  spcculnto- 

ru/?i   tuoru//!  :   Ivvavvru/tl    vorrm,   si/nu/ 

laudabunl.  Sccuiido  indicit  laudcin  pra»- 

sciitibus,    ibi,    Pmptrr   /loc  in   dortr?/tis 

(j/orifir(/lv  Iht/ni/iu/n.  Kl  |)rimo  poiiil  pi;»'- 

cc[)liiin,  ///  di)rlrinis,  idcst  doccndo  alios. 

,\lia  lianslatio,  Laudalio/nbus.  Kcdi.  .\i.ni, 

'.\'2  :  (ilnri/irnntcsDo?/iinu/n  i/u<nitut/uut/i' 

ipiv   potucrilisy  supcivn/rbit  n/iJmc*.    So« 

ciiiido  dcsigiial  pra'ccpli    cx|»lcmciiliiin, 

.1  finibus  trr/n'.  Justi,  idcsl  Chrisli.  Iiifra 

i.xii  :  Hrrr   Do/ni/ius    nudiiuin    fnncl    in 

vxlrrnns  lr//\r.  Tcrlio  luiploiitiinu    |ua«- 

iniiini.  h.i  dixi,  Sfcrctum  incum  i/iiJii,  «In 

[)ramiis  coniin.  I  Coi .  ii,  9  :  (hu/iis  inui 

vidity  iicc  au?'is  aiidivU,  ncc  m  cor  homt- 


I  Ai.  :  «  hdhucruul.  n 


»  Al.  :  0  nil  hrt'»-.  ■ 


778 


i.\  iSAi.\]yu 


fiis  asccndit,  tfH,r/rf\vjia/'fivi/  Dcus  f/i/if/f/i- 
ti/ms  sf.  Mi/ti,  soli.  \'a^  tfii/ii,  (|ui;i  iion 
possuin  aliis  riiarrarr.  II  (Inr.  \ii,  i  : 
Auf/iril  ft/ca/K/  rf/'//fi,  f/iia'  /lo/i  liccl  /k/- 
)ni/ii  /oi/iti.  I)i»  i)(»'iiis  (lamuiiloruui.  Ya; 
inihi,  (|uaiitiis  pipiias  vidoo.  Et  sic  teuct 
se  cum  parle  seiiMOiiti.  P/cVvaficafitfs prse- 
varicati  sufil.  liic  comuiiuatur  miiltitudi- 
iicm  periculonim  ;  el  oirca  lioc  duo  facit. 
Primo  art^uit  diversitatem  peccatorum. 
P/\vra/-ic(t/i/fs,  omittcuilo,  !/-a/is//}-cssi, 
comraittendo.  Ps.  cxvui,  119  :  Prxva/'i- 
ca/itcs  /'cputavi  omfics  peccatores  lerrse. 
Sccundo  comminatur  multitudiucm  pcri- 
culorum.  Kt  i)rimo  poiiit  hauc  multitudi- 
ncin,  Fortf/iflo.  Loquitur  ad  similitudinom 
corum,  qui  pra'  timore  inscquciilcs  fu- 
giunt.  Supra  viii  :  Caf/e/it,  et  coiitere/i- 
tur,  ct  irrctic/itur.,  et  capiciitur.  Secundo 
cvadondi  impossibilitatcm  :  Et  erit  qui 
fugcrit  :  quasi  dicat  :  decidct  iu  Scyllam, 
cu[)icns  vilare  Charibdim.  Joel.  i  :  Resi- 
duutfi  erucad  coTfiedit  bruc/ius.  Et  assignat 
causam,  (|uia  de  ccelo  et  de  terra  veniet 
cis  Iribuhitio.  Et  hoc  cst  Cataractx,  idest 
occulti  meatus  per  quos  aqua  trausit. 
Genes.  vn,  11  :  Cataractse  coe/i  apertae 
simt.  Tcrtio  ostendit  reparatiouis  impos- 
sibilitatem  sub  triplici  similitudine;  scili- 
cel  rei  divisse,  quai  non  integratur,  Con- 
fractioue.,  quantum  ad  partcs  magnas, 
co/itritio/ie,  quaiitum  ad  parvas.  Amos. 
IX,  8  :  Ecce  ocu/i  Dot/iifii  super  regtium 
pecctuis,  et  cotiteram  i/lud  a  facie  terrse. 
Et  per  similit udinem  rei  commotae,  ct  quae 
non  stubilitur  :  Commovebitur,  de  loco 
ad  iocum,  agitabitur,  quasi  tremens  in 
proprio  loco,  sicut  ebrius.  Et  per  similitu- 
dinem  tentorii  viatoris,  quod  in  eodem 
loco  non  firmiter  figitur,  Et  quasi  taber- 
nacu/um.  Infra.  xx-xviii  :  Getieratio  mea 
ab/ata  est,  et  cotivo/uta  cst  a  me  quasi  ta- 
bertiacu/a  pastorum.  Et  assignat  causam  : 
El  agfjravabit.,  quasi  pondus  grave,  ut 
uon  resurgat.  Psalm.  xxxvii,  o  :  Iiiiqui- 
tates  mcse  sicut  otius  gravc  c/ravtitx  sutit 
super  me.  Et  erit  iti  die  i//a,  visitabit  Do- 
mifitis  super  mi/itifim  coe/i  iti  exce/so.  Hic 
agitur  contra  populorum  gubernatorcs  : 
et  circa  hoc  Iria  ponit.  Primo  ponit 
eorum  pcenam,  Iti  die  i//a.,  judicii,  ttii/i 
tiaiti.  idc.st  (kemones,  ct  su/icr  cosdcm 
f>eges.  Joan.xn,  31  :  Autic  Prifice//s /lujus 


t/iu/if/i  cjicictur  foras.  V(!i  ctiam  malos 
rcgcs.  Cftiigrcgabutitur,  simiil  iii  inrcr- 
iium.  Malth.  xxv,  41  :  Qui  jiaratiis  est 
f/ii/lio/n  ft  a/igc/is  cjus.  Fascis.  Matfli.  xiii, 
30  :  A//igatc  ca  i/i  ff/scicu/os  ful  cotn/iiircti- 
f/inn;  ut  siut  similcs  iii  puena  (jui  fiujrunt 
simiics  in  culpa.  V^i  iti  tlic  i//a,  sciiicet 
destructionis  singuiorum  regnorum,  tni- 
/itiam.,  idola  sciiicet  solis  et  lunec,  et  alia- 
rum  steliarum.  IV  Rcg.  xxi,  3  :  Adoravit 
fimfic/n  t/ii/itiatn  cndi.  Et  confjrega/iu/itur, 
pcr  deslructionem.  lufra.  xxxiv  :  Ta/tes- 
cet  otfitiis  tni/itia  ccc/orutn.  Secundodcter- 
minat  miseriam  quantum  ad  tcmpus :  Et 
pjost  tfiu/tos  dies  visitabuntur.,  quia  post 
quantumlibcttcmpus  tormeutis  punientur 
in  a^ternum.  Matth.  xxv,  41  :*  Ite  ma/e-' 
t/ictiin  ignctn  xtcrtmtn.  Vel  in  dic  judicii 
ut  stalim  ad  iiilernum  peracto  judicio  re- 
deant.  Vel,secundum  aiiam  expositionem, 
cotiso/abutitur.,  quia  post  tempestatem, 
omnibus  aliquam  trauquiliitatem  facit. 
Tertio  punientis  gloriam  :  et  priiM  ju- 
dicis  :  Et  crubescct  /itua,  et  ctm^tu/e- 
tur  so/ ;  idest,  spleudor  cjus  niliil 
reputabitur  comparatione  splendoris 
corporis  Christi.  Joel.  ii,  31  :  So/  cotiver- 
tetur  iti  tetiebras^  et  /utia  in  satiguitiem, 
a/itequam  vetiiat  dics  Dottiini  magnus  et 
terribi/is.  Vel  cultores  solis  et  lunse.  Se- 
cundo  assessorum,  Cittn  regtiaverit...  se- 
tium  :  Supra.  iu  :  Dopii/ius  ad j udicatidum 
vetiiet  cum  scnatoribus  terrse. 

^ota  super  illo  verbo^  Amarap)otio,{\\i\ZL 
polio  j)eccati  est  amara  primo  propler 
conscientia3  remorsum.  Proverb.  v,  4  : 
Jtovissima  i//ius  atnara  stint.  Secuudo 
propter  mortis  metum.  Ecch.  xu,  1  :  0 
mors,  quatti  atnara  est  memoria  tua! 
Tertio  propter  divin»dulccdinis  defcctum. 
Jer.  n,  19  :  Scito.,  et  vide.,  qtiia  tna/um 
et  amarutn  est  re/iquisse  te  Dotnitiutn  Deum 
titum.  Quarto  proptcr  poeniteutiaB  pianc- 
tum.  Infra.  xxxviii :  Rccogitabo  tibi  otfities 
atitios  tneos,  iti  timaritudme  atiimse 
meae. 

Nota  supcr  illo  vcrbo,  Secretum^  quia 
Deirnagll^lia  sunt  secreta  primo  propter 
eorum  magniludincm.  Malth.  xix,  11  : 
Noti  otfities  capjiutit  vfrbutti  /loc.  Joan.  iii. 
11  :  Si  terrctia  dixi  vobis,  ct  tion  cret/itis  : 
quomodo  si  t/ixcro  vobis  cce/cstia,  crei/ctis  ? 
Secundo  proplereorumdiguitatem.  Matth. 


CAPUT  XXV. 


f79 


IV,  H  :  Vobia  datum  est  nosse  mysterium 
regni  Dei;  cetcris  autem  in  paraholis. 
Tertio  propter  alionim  iniflonoitatein '. 
Matth.  VII,  6  :  ISolite  sanctum  <lare  cani- 
bus. 

Nota  snpcr  illo  verbo,  Etcrit  in  die  illa, 
visitabit^  (|uod  estvisitatio  Domiiii  multi- 


I^lox.  Prinia  rondemiiationis.  J».'rem.  vni, 
1 2  :  //i  tempore  visitalionis  sux  corruent. 
Socnnda  rorroplionis.  Ps.  lAXXvni,  J.'i  : 
Visitabo  in  rinja  ini<juitatfscor>nn.  Tcrtia 
consolationis.  Lnc.  i,  6S  :  Visitarit  nos 
oriens  ex  alto. 


C  A  P  U  T     V  I  G  R  S  1  M  U  M  Q  U  I  !\  T  U  M 


Dominc,  Dens  meus  es  tu,  el  exaltaho  te,  pt  con- 
fitehor  nuniini  tuo,  quoniam  fecisti  mirahilia,  cogi- 
tatioues  anliquas  fidclos,  amen.  Qaia  posuisli  civi- 
tatem  in  tuniMlliun,  url)i'ni  foitera  in  rniuani, 
domtim  alienornm  iit  non  sit  civitas,  et  in  scmpi- 
ternum  non  ledificetiir.  Snper  hoc  laudahit  le 
popuiiis  fortis ;  civitas  ^entium  rohiistarum  timehit 
te.  0>'ia  faclus  es  fortitudo  paujieri,  fortifiido  egeno 
in  trihulationo  sua,  spcs  a  tiirhine,  uml)raculiim  ah 
a;stii.  Spiritus  enim  rohiistorum  quasi  tiirho  impel- 
lens  pariclem.  Siciit  »!stus  in  siti  liimultum  aiicno- 
rum  hiiiiiiliahis,  et  qiiasi  calorc  suh  niilic  torrcnle, 
propaf,nnem  fortiiim  marcescerc  facies.  El  faciet 
Dominns'  cxercituum  omuihus  poiiuiis  in  monte 
hoc  convivium  pinguium  convivium,  vindcmiffi, 
convivium  pinsuiiim  mcdiillatorum.  vindemifc  de- 
ffficatac.  Et  [ir.ccipitjihit  iii  montc  isto  facicm  vin- 
culi  collifjrati  siiper  omnes  populos,  el  telam  (|uam 
orditus  est  supcr  omnes  nalioncs.  Prau'ipitahit 
mortem  in  sempiternum.  Et  anfcret  Dominns  Deus 
lacrymam  ah  omni  facie,  et  oi^prohriiini  popiili  sui 
aiifcrct  dc  iinivcrsa  tcrra  ;  ([iiia  Doiiiinns  locutus 
est.  Ef  diccnt  in  die  illa  :  Ecce  Deiis  noster  isto  ; 
expectavimus  ciim,  et  salvahit  nos.  Istc  Do- 
miniis  :  sustiniiiniiis  enm,  et  cxiiltahimus,  ct 
lictaliimiir  iii  saliilari  cjiis  :  ([uia  rci|iiicscot 
maiius  Doniini  in  uiontc  isto.  Et  triturahitur 
Moah  sub  eu,  sicuti  terunlur  [lalete  in  (ilaus- 
tro.  Et  extcndct  manus  suas  siih  co,  sicut  extcndit 
natans  ad  iiataiidnm  ;  ct  liiimiliahil  ^loriam  cjns 
ciim  allisionc  mamiiim  cjiis.  Et  miiiiimciita  siihii- 
miuui  muroruin  tuorum  concidcnt,  ct  hiimiliahiin- 
tur,  ct  Jctrahcntur  in  tcrram  iisque  ad  jiulvcicm. 

Ilic  ponittir  errafiarnin  actio  :  ot  priino 
d«^  popnli  (waltationo ;  socnndd  do  ip.sius 
jiistilicationo  :  cap.  xxvi  :  In  dir  illa  rtc. 
tortiodo  paforna  corrcptioni». :  cap.  xxvii : 
In  die  illa.  Prinia  in  dnas.  In  [)riina  pciii- 
tiir  f^ratiarnm  actio  :  E.raltabo  tr,  idost 
in  alis  alto  t(<  pra^dicaho,  ron/ifcbor,  iu 
mo  ipso  pratias  aiirondo.  Psalm.  ix,  2  : 
Confltcbor  tibi,  lioniinc  in  foto  rarilr  mco. 
Socnndo  ponitiu'  natnra  trratiarnm  a<tio- 
nis,  Quoniam  frrisfi.  I",l  |)iimo  in  K«^no- 
rali  (inantninad  ina,u:nitiidinoin  ractornin. 


Mirabilia.  Job.  v,  !J  :  Qui  fat  if  mnf/na  e 
incrusfabilia.  Onantnm  ad  implotioncm 
promissiouum,  Eidelcs.  Kccl,  xxxvi,  18  : 
Dfj.  ?ncrcedem,  Domine'  timrnfibus  tc,  ut . 
prop/iefce  tui  fulcles  invcnitintur.  .imcn, 
id  cst  vero.  Socundo  in  spociali,  ibi,  Quiu 
posuisficivi'atcm  in  fumulfum.-  Kt  primo 
oi)ora  (jua^  portinont  ad  deprossionom 
malornm ;  sccnndo  quie  pertincnt 
ad  oxaltatlonem^  bonornm,  ibi,  Et 
facict  Do//iinus  cj-crcituum  omnibus popu- 
lis  in  montc  hoc  convivium  pinfjuium. 
Circa  primnm  tria.  Primo  comminatur 
pQMuo  lligollum;  socundo  puMia*  IVnc- 
tum  ibi,  Sujicr  lior  laudabit  tc  populus 
fortis;  tortio  pnnitionis  modnm,  ibi.  Si- 
cut  xsfus  i?i  siti.  Dicit  orgo  primo,  Civi- 
tafr/n.  Jornsalem;  alienoru?ti,  a  Deo  sci- 
licot  Jiida-ornm  ;  i?i  sc?npitcrnu?n  ?io?i 
xdificctur  :  (inia  nec  iu  eodom  postoa  \u- 
co  conslrncla  est.  Supra  xvii  :  Eccr  ba- 
??iascus  dcsi?iat  civitas  csse.  Micb.  ui,  12  : 
S/on  i/uasi  atjcr  artibitur,  ct  Jcrusalr??i 
quasi  acervus  /apidu?/i  crit\  Vel  do  Ilaliv- 
b)ne,  sivo  do  (lualibol  alia  civitale  goiili- 
linm  ois  advorsantium.  Sujirr  /utr  /auda- 
bif  fr po/tiilits  forfis.  Hir  poiiil  trn«-lniu  iti 
snl)J(>ctioni'  boiuiiinm  ad  Donni.  Kt  priiuo 
ponil  dno  signa  subjoclioiiis.  Primo  Inu- 
dcin.  I.audabit  fortis,  (|iiantumcuiui|iiu 
libi  snbjoctus  ;  V(d  populus  geiitiiis  forlis 
iii  passionibns.  Sotnndo  tiiuorom.  7'u?io 
bit  tr,  (|n.«'cum(|uc  r/r/^/.s.  Infra.  i.x  ;  For- 
titudn  ijcutiu/n  rr/mii  tibi.  .Sccundo  a.s- 
signat  ratioiKMU,  (iiiaiu  prinio  ponil  :  Quia 
fartus  rs  fortitudo  jtauprri,  ijiii  pariim 
liabot,  otsi  snfnciiMis  sibi,  rffrno,i\m  opol. 


sustinfn- 
iihus 


'  Al. 
1  Al. 


idoucil.llcill. 

lumullii.  •>  - 


''  Al.  :  «  exiiltatioiiou).  n 


^  Al.  .  .Mich.  :\  :  ■<    8ioi)    i|uni>i    .iv- 
n»i|Uti  (id  |icr[irtuum.  • 


'  <      Il"II      Of)!» 


7S(I 


IN  ISAIAM. 


Psal.  xr.iii,  '2'2  :  l-fictus  est  milii  Doitnntts 

in  rofiKiiiini,  vl  Dcus  inens  in  adjulin^iuni 

spri  nif.r.  ScimukIo  ponil   siinililudincm, 

S/irs,  {Iffeiisioiiis,  a  turbinc,  proptcr  vio 

l»Miti;nn  |>(Mst»(|ntMitis,  iinihraculinn,  con- 

sol.itioiiis,   ah  .rsfii,  |)ropt(M'   iirHii-lionem 

ptM'se(Milionis.    Iiifra  \.\xii  :  Krit  vir  sicut 

(jiii  ahsconditur  a  vcnto  et  celnt  sc  a  teni. 

pcstatc.  TlmIIo  ponil  exposilioncm.  Sjjiri- 

lus,  iilest  iiidifj^iialio  et  snperbia.  Snpra 

XXI  :  Sicut  tiirhines  ah  africo   veniunt,  de 

deserto  venit  dc  terra  liorrihili.  Sicut  xs- 

tus  in  siti.  11  ic   poiiit    piinitioiiis   modnni 

qnantum  ad  aftlictioncm,   Sicut  xstas  in 

sili,  afdigit.  Tumultum.,  superbnm  clamo. 

rem,  (inantnm  ad  sterilitatem.  Et  quasi 

calore  suh   nube,  adunata  ex  veuto  aus- 

trali,  tina'  etiam  quando(|ue  proptcr  ni- 

miumcalorem,  frnctus  vitis  dcslruunfur^ 

Jac.  I,   11  :  Exnrtus  est  sol  cum  ardore, 

ct  arefecit  fenum,  et  flos  ejus  decidil.  Et 

farirt  Domi-nts  exercituum   omnibus  po- 

pulis  in  monte  lioc   convivium  pinguium. 

Hic  ponit  ea  qua;  pcrtinent  ad  exallatio- 

uem  bouorum  :  el  lioc  tripliciter.  Primo 

quantum  ad  abuiidantiam  lionoris,  quam 

describit     sub    metaphora.     Cotivivium, 

quod  paratur  de  auimalibns  pinguibus,  et 

vino    depurato,    m   motite  hoc,  quia   ibi 

Christus  passiis  est,    unde    nobis  omnia 

bona  provenerunt;  vel  (juia  ibi  jndicabit^ 

ut  dicitur  Matth.  xxii,  4  :  Ecce prandiinti 

meutn  paravi,  tauri   tnei  et  altilia  sunt 

occisa.  Secundo  quantum  ab  snbtractio- 

nem  malornm,  Et  prxcipitahit,  qnantnm 

ad  mortis  pfjenam,  quam  nominat  vincu- 

lum,  intinantnm  justa  Dei  sententia  or- 

dinata   est.  1  Corinth.  xv,  54  :  Absorpta 

est  tnors  iti  victoria.  Osese.  xiii,  14  :  Ero 

mors  tua,  o  tnors ;  morsus  tuus  ero.,   in- 

ferne.    Doloris     tristitiam,    Et    auferet. 

Apocalyps.  xxi,  4  :  Ahsterget  Deus  omnem 

lacrymam  ab  oculis  satictorutn.  Confusio- 

nis  ignominiam  :  Et  opprobrium.  Supra 

V  :  Auferam  sepem  ejus.,  et  erit  iti  direp- 

tiotietti.  Qnidam  referunt  hoc  ad  judicium 

pra!stitum  in  morte  Holofernis,  qui  con- 

tra  omnes  gentes  venicbat :  etsimiliter  de 

convivio.  Et  ponit    gratiariim   actiouem. 

Et  dicetil.,  Sustitniimus,  patienter  expec- 


taiido.    Kccl.  II,   7  :  Mrtuentes   Dotninutn 
sustitiete  misericordiam  ejits. 

Kt  ponil  ratioiiem,  C^///V//'^(y//i>.sTe^,(Miin 
qno  nihil  malnm  potest  (!sse.  Psal.  cxxxi, 
1 4  :  ILvr  refpiies  rnea  in  s.vculum  s.vciili. 
TtMtio  (inantnm  ad  liostiiiin  o[tpressio- 
iHMU,  scilicct  .Moabitarum,  qui  propter 
somnnin  maxime  eis  infesti  eraiit.  Et  pri- 
mo  puniteornmafniclituiem,  Triturabitur. 
Amos  I,  3  :  Trituraverutit  in  plaustris  fer- 
reis  Galaad.  Secundo  plenariam  subjec- 
tioiiem.  Extendrt  tnatnis,  qnasi  prostra- 
tus,  et  petensmisericordiam  vel  aiixilium. 
Infra  xux  :  Vultu  iti  terra  demisio  ado- 
rahunt  te  Et  munitionum  destrnctionem, 
Et  munitnenta.,  de  quibns  habetiir  su- 
pra. 

Nota  super  illo  vcrbo,  Cnttfitebor  tio- 
mitii.,  quia  est  mjjltiplex  confessio.  Prima 
hnmilitatis.  Jac.  ult,  16  :  Cotifitemini  al- 
temtrum peccata  vestra.  Secunda  veritatis. 
Rom.  X,  10  :  Corde  creditur  ad  justitiam : 
ore  autetn  cotifessio  fit  ad  salutem.  Tertia 
landis.  Psal.  xxxii,  2  :  Cotifitetnitii  Dntni- 
no  in  cithara.  Quarta  gratiarum  actionis. 
Snpra  xii  :  Confitebor  tibi  Domitie,  quo- 
niam  iratus  es  mihi  :  conversus  est  furor 
tuus.,  ct  consolatus  es  me. 

Item  nota  super  illo,  Arnen.,  quia  Ameti 
est  Hebrffiorum  :  et  quandoqne  est  ver- 
bum,  idest  fiat.  Deut.  xxvii,  15  :  Et  dicet 
ntnnis  pnpulus,  attieti.  Qiiandoque  adver- 
biiim,  idest  vere.  Joan.  vi,  32  :  Ameti 
ametx  dico  vobis.  Quandoquenomen,  idest 
veritas.  Apoc.  iii,  14  :  Haec  dicit  Ameti. 
(juandoque  est  graecum,  idest  sine  defectu, 
ab  a,  quod  est  sine,  et  men.,  quod  est 
defectus.  Rom.  ix_,  5  ;  Qiti  est  Deusbetie- 
dictus  in  saecula,  ameti. 

Nota  super  illo  verbo,  Convivium  piti- 
guium,  quia  est  triitlcx  tuuvivium.  Pri- 
mum  familiare  militantis  Ecclesiai :  in  quo 
proponit  tria.  Primo  amaritudinem  pas- 
sionis.  Exod.  xii,  8  :'  Cotneditis  illudcittn^^f/gf^f^fj^ 
lactucis  agrestibus.  I  Cor.  xi,  26  :  Quo-  nes 
tiescumque  matiducabitis  patietti  liutic,  et 
calicem  bihetis,  mortem  Domini  atmutitia- 
bitis  dotiec  vetiiat.  Secniido  dnlcedinem 
dilcctionis.  Sap.  xvi,  20  :  Patiem  de  ccelo 
praistitisti  eis  sine  labore,    oititie  delecta- 


'  Al.  :  «  (|ua;.  »  —  *  Al.  :  «  destruuut.  » 


'  Al.  (leeBt  :  «  sibi.  » 


CAPTIT  XXVI. 


781 


mentnm  in  se  habentem,  et  omnis  saporis 
suavitatem.  Tertio  piiiguedinem,  quaiitum 
ad  ellectum.  Psal.  xxii,  5  :  Impinyuasti 
in  oleo  caput  meum.  Secundum  est  convi- 
vium  privatum  anima^  :  iu  quo  proponit 
tria.  Primo  viuum  amoris.  Can.  i,  1  : 
Meliorn  sunt  ubera  tua  vino.  Seciindo 
mul  contemplationis.  Psal.  cxviii,  lOli  : 
Quam  dulcia  faucibus  meis  eloquia  tual 
Super  mel  orimeo.  Tertio  lac  depuratio- 
nis  ad  cresceudum  in  perfcctum.  II  Pet. 


2  :  Rationabiles  sine  dolo,  lac  concn/ii^^rite. 
Tertiuin  est  coiivivium  solemne  cu-lestis 
curia*  :  in  quo  propouit  tria.  Piimo  viuum 
ad  ebrietatem.  Can.  v.  1  :  Comedite  amici, 
ct  bibite  et  inebriamini  carissimi.  Secundo 
mel  ad  satietatem.  1'sai.  xvi,  l;j  :  Satia- 
bor  curn  ajtparucrit  (jloria  tua.  Tertio 
iac  ad  pcrtcctionenicordiset  aiiima'.  Cant. 
V,  12  :  Oculi  tui  sicut  colutnbie  supcr  ri- 
vulos  aquarum,  qux  lactesunt  lotee. 


C  A  P  U  T    V  I G  E  S  I M  U  M  S  i:  X  T  U  M 


In  (lie  illa  canlabilur  canticum  isUul  in  terra 
Juda  fortitudinis  nostrae  Sion,  salvator  ponetur  in 
ea  uiurus  et  antemurale.  Aperite  porlas,  el  ingre- 
dietur  gens  jusla,  custodieus  veritateni.  Volus 
error  ahiit  :  servabis  paceni,  pacem  qnia  in  te  spe- 
ravimus.  Sperastis  in  Domino  in  saeculis  ceternis,  in 
Domiuo  Deo  forli  in  periietuuni.  Quia  incurvabit 
hajjitantes  iu  excelso,  civitateiu  sublimem  huuiilia- 
bit,  humiliabit  eam  us^iue  ad  terram,  detrahet  eam 
usque  ad  pulverem.  Concuicabit  eani  pes,  pes  pau- 
peris,  gressus  egeuorum.  Semita  jusli  recta  est, 
rectus  callis  justi  ad  ambul.indum.  Et  in  semita 
judiciorum  tuorum,  Domiue,  sustinuimus  te  :  no- 
meu  tuum  et  memorialo  tuum  in  desiderio  auimai. 
Aiiima  mea  desideravit  te  iu  nocte  ;  scd  et  spiritu 
meo  in  pra^^ordiis  meis  de  mane  vigilabo  ad  te. 
Cum  feceris  judicia  tua  iu  terra,  justitiam  discent 
habitatores  orbis.  Misereamur  impio,  et  non  discet 
justiliam.  lu  terra  sanctorum  ini(|ua  gfssit ;  et  iion 
vidi'bit  gloriam  Domiui.  Domine,  exallctur  iiiaiius 
tua,  ut  uon  videaiit;  videant,  el  confuii(Jaulur 
zelaiiles  populi ;  et  iguis  hostes  tuos  devoret.  Do- 
iiiiue,  dabis  pacem  nobis  :  omnia  cuim  operu  nos- 
Ira  o[>eratus  es  uobis.  Domiue  Deus  noster,  |iosse- 
deruut  uos  douiiui  absijue  te  ;  tautum  iii  te  recor- 
demur  nomiiiis  lui.  .Morienles  uou  vivaul,  gigaiili-s 
nou  resurgaiit.  Proplcrea  visitasti,  el  coiilrivisli 
eo8,  et  perdidisti  omiieui  memoriam  eorum.  Iiidiil- 
sisli  geiiti,  Doiuiue,  imlulsisti  geiiti.  NuiiKiuid  glo- 
rilicatus  es?  Kloiigasli  oiiiiics  lcriiiiiios  tiTra-.  Do- 
mine,  in  anauslia  rcquisierunt  tc,  in  tribulatione 
murmiiris,  doctriua  tua  eis.  Sicut  (|ua'  coucepit, 
ciiiii  appropiiiipiaviMit  ad  |iartuui,  dolciis  claiiiat  in 
doloribiis  siiis,  sic  facti  suiinis.  A  facie  tiia,  Doiui- 
ne,  coucepimus,  et  quasi  parturivimu!),  et  pepcri- 
mus  spiriliim  saliitis.  Justitiam  nou  fecimus  iu 
terra ,  idco  iioii  (tccideruut  habitutores  terru'. 
Viveiit  morliii  tiii,  iiiterfccti  mci  rcsiirgciil.  Kxpcr- 
giscimiui,  et  laudate  (|ui  habitatis  iii  |mlvi>re  :  (|uiA 
ros  lucis  ros  tiiiis,  ct  terram  gigautuui  delrulies  iu 
ruiiiaiii.  Ninh;  popiiliH  meiis,  iiitra  iii  ciibiculu  tiia, 
claiiiic  oslia  tiia  siiper  tc.  Aliscoiulcic  iiiiiiliciim  ad 
uiomciitum,  doiiec  pcrtraiiseal  iudigmilio.  Kcce 
eniiii  Dominus  egredielur  du  loco,  ul  visitct  iniqui- 
tatcui  habitatoris  terra«  coutrn  cum.  ct  rcvclabit 
lcrra  sauguiiicm  suuui,  el  non   opcriet    ullra  iuler- 

fectOB  SU08. 


In  parte  ista  gratias  agit  de  po[uili  jus 
liricatione;  et  diviililur  iu  diuis.  iu  priina 
praidicit  justoruni  staluiu;  iu  seounda  os- 
tendit  justitiie  fructum,  ibi,  Vetus  error 
abiit.  Circa  priiuum  duo.  Primo  enira 
pra'dicit  justorum  fiduciain,  ///  die  illa^ 
post  rcdilum  de  captivitalc,  et  afllictio- 
nem  Moabitarum  a  Macliaba'is;  vol  [lost 
Clnisli  advenlum.  ()  Ston^sa/cator,  Cliris- 
tus,  vel  Judas  Macbaba-us,  est,  urbs  fttr^ 
titudinis  in  ea,  scilicet  protuctiouu  ;  pone- 
tur  murus  et  antcmurale,  Clirisli  taiitum. 
Ad  litteram,  tcmpoie  Macliaba'oruui, 
))iurus,  idest  dclV-udens.  Vel  niurus,  {..hriS' 
tus,  anteniuralc,  scilicet  propbola'.  Vel 
aliter  Sion  est  urbs,  saicatar  Duus,  vel 
Cbristus,  vel  .Iiidas  Maibaba'us.  MuruSf 
id(!st  defeudens  sicut  luurus.  Pmverb. 
xviu,  10  :  Turris  /urtissima  uonwn /Jiuni' 
ni.  Zacb.  ii,  li  :  Ero  eis,  uit  Dominus^ 
/nurus  i(jnis  in  circuitu.  Secundo  Douiiiius 
pra'jlicat  eorum  jiistitiain,  tlicous  aJ 
.\ugelos,  Apcrite  portas,  CiV.Vi  vel  virlu- 
lis,  daus.ns  peccatis  :  vel,  ad  litleram, 
noii  oportel  vos  claudcic  porlas  propter 
iulideles,  i|uia  oiunes  cruut  justi.  P.siil. 
c.wii,  20  ;  /Arr  porta  Domini ;  jnsti  in- 
trabunt  in  ram  :  \'rtus  rrror  ahtit.  Ilic 
poiiit  justitia'  fructiiin.  s«ilicet  paciMU ; 
di?  (lua  primo  poiiitur  populi  pclilio,  quje 
tria  C(Miliuct.  Ponitiir  euiui  idoneitu.s  |ie> 
tciilium,  IV///.S-  rrro/-,  scilicet  idtdalna)  : 
II  Cor.  V.  17  :  Vetrra  transirrtmt.  Poslii- 
laliir  pacis  beiicllcium.  Srrrabis  parrm, 
corporis  et  anima'.  Infra  .\x.xii  :  Srdebit 


782 


IN  ISAIA.M. 


/io/tnius  mcna  in  /)u/c/irifn(finr  /inris,  vi 
ta/irnidcu/ia  Jits/i/i,i'  r/  in  rri/tiir  n/ni/m- 
/a.  .\Ili',L;aliir  paris  mcriliim  :  Quia  in  /r 
'tiuHiis  sjtrrariiiiiis.  ilciri.  ii,  11  :  "  Qiiis  s/jrriiri/ 
in  Dit/nino,  el  confttsus  cst  ?  ScciiikIo  po- 


rectas.  Socundo  af(lirtonim  o.Kpoctatio- 
nom,  pr<»[)(»iM'ns  liia  :  scijiccl  ipsam  ox- 
[tccl.ilioncm,  ///  srnii/a.  iijfsl  por  p«i*- 
nam  JiKliciorum  tiioriim,  (]iiil)iis  nos  viri- 
(licas  ct  libcras.  Psal.  ckviii,  iKi  :  /?i  xter- 


iiilnr  propliotae  responsio,  (jiii  ost  mcf^iia-      nittn  non   oft/iviscar  jitstifirationcs  taas, 


tor  inter  po[)nliim  et  Doum,  S/Jcrastis. 
Et  (lividitnr  iii  tros.  In  prima  ponilur 
pacis  [)romissio  ;  in  socniula  [)acis  impo- 
tralio,  ibi,  Srnii/a  jiis/i  rrc/a  cst;  in  ler- 
tia  im[)olraUo  pacis  denniiliatio,  ibi,  Jus- 
titiam  discent  /labitatores  orbis^  Circa  pri- 
mum  tria.  Primo  concedit  moritum  : 
Sperastis  in  Dotniif)  in  sivcu/is  xternis, 
idest  sempor.  Psal.  xxvii,  7  :  hi  ipso  spe- 
ravit  cor  mnun,  et  adjii/us  suni.  Secuiido 
adliibet  coiisilium,  in  Doniino  Deo,  sup- 
ple,  sperato.  jMaltli,  x,  22  ;  Qui perseve- 
raverit  itsfpte  in  finem,  /lic  safvus  erit. 
Tertio   promittit    pacis  boneficium,    pro 


t/iiia  in  ipsis  rivificasti  me.  K.xpcctan- 
tium  dosidorinm,  JVofnen  tuiim.  Jcr.  xxiii, 
6  :  lloc  rs/  nomen  f/itod  voca/titnt  eum, 
Dojninus  justus  noster.  Dosidorii  assidui- 
tatem  :  Quia  die  et  nocte^  idost  omni 
tempore,  vel  iii  prosporis  ot  adversis, 
anima  metf.Cant.  ui,  1  :  In  iectu/o  meo 
fjuaesivi  quem  di/igit  anima  mea.  Psal. 
LXii,  2  :  Dewi  Drus  meus,  ad  te  de  /uce  vi- 
fjiio.  Tortio  proponit  justiliai  utilitatcm, 
Cum  fecerit  judicia  P.sal.  9  :  Cognosce- 
tur  Dominus  judicia  faciens'.  Miserea- 
mur  impio.  llic  excludit  misericordiam  ; 
et  circa  hoc  duo  facit.    Primo  Dominus 


deslructiono    hostium  :    Quis    incurrabit  iuterroganti  proponit  misoricordiam,  iJ//- 

/labitantes.  JuclaM  reforunt  ad  Romanos.  serea?nur.  Psalm.  cxviu,  64  •.Miseiicordia 

Potest  autem   roferri  ad   (juoslibet  ipso-  Domini p/ena  cst  terra.  Secundo  prophe- 

rum  hostiiim.  Vel   mystico   ad   ipsos  Ju-  ta  exclndit  ipsam,  propter  ejus  inutilila- 

daeos.  Supra  xxv  :  Munimenta  sub/imiiim  tem_,  Et  no?i  discet.  Eccle.  vui,  H  :  Quia 

muro?'u?n  tuo?'u??i  cor?'ue?it.  Et    adjungit  ?io?i  profertur  cito  co?itra  ma/os  se?ite?i- 

deslruentium  conditionem  :  Co?icu/cabit  tia,    absf/ue  timore   u/io    fiiii  ho??ii?ium 


ea??i  pes  pauperis.  Judffii,  (jui  parum  ha- 
bent;  efje?iorii?n,  (]ui  egent  plnra  habere. 
Vel  si  mystico,  ponit  meritum  destruc- 
tionis  Juda^orinn  propter  pauperem 
Christum,  de  (juo  in  Psal.  lxix,  6  :  Ego 
autr??i  egetius  sum  et  pauper.  Et  alibi. 
Lxviii,  30  :  Ego  siim  pauper  et  doie?is. 
J^geno?'um,  discipulorum,  Semita  Justi 
rec/a  est.  Ilic  ponilur  (luasi  disceptatio 
prophet»  cum  Domiuo,  ad  impotrandam 
petitionem  populi  :  et  primo  inducit  ad 
puniendum  Iiostes  per  argumenta;  se- 
cundo  per  experimenta,  ibi,  Duiuisisti, 
ge?iti,  Domi?ie.  Circa  primum  duo  facit. 
Primo  inducit  ut  puniat  ;  secundo  ut  in 
poena  dctiiicat,  ibi,  Mo?'ie?ites  ?io?i  vivant. 
Circa  primum  tria.  Primo  inducit  ad  jus- 
litiam  ;  secundo  excludit  misericordiam, 
ibi,  Miserea?nur  impio\  tertio  detorminat 
pa^nam,  ibi,  Et  no?i  videbit  gio?'ifini  Do- 
mini.  Provocat  autem  ad  justitiam,  trih 
imponens.  Primo  jnstitia;  rcciludiuem, 
ibi,  Se?nis(a  Jusli,  idest  justitiff!.  Sap.  x, 
10  :  Justum    deduxit  Domi?ius  per  vias 


perpetrant  maia.  Eccli.  xxx,  8  :  Equus 
i?ido?nitus  evadet  durus.,  et  fiiiits  remis- 
sus  evadet  praeceps.  Et  propter  peccati 
gravitatem,  proptor  sacri  loci  profanatio- 
nem,  I?i  te?'ra  sa?ictoru??i.  Psalm.  lxxviii  ; 
Deus.,  vene?'u?it  ge?ites  in  /lereflitatem 
tua?n,  poiiue?'unt  te?npium  sa?ictum  tuum. 
Jercm.  xi,  15  :  Quid  est  f/uod  diiectus 
?neus  i?i  do??io  ?nca  facit  sceiera  muita  ? 
Et  ?io?i  videbit  gio?'iam  Domi?ii.  Hic  po- 
uitur  disceptatio  de  pcp.na  determinanda  : 
et  primo  Dominus  interrogat,  Et  no?i  vi- 
flebit ;  (juasi  dicat  :  Numquid  debeo  hanc 
poenam  sibi  dare  quod  non  videat?Vel 
remissive,  Et  sufficit  hoc  ad  poenam.  Se- 
cundo  propheta  respondet  iDomine  exal- 
tetur.  Tertio  Dominus  pflenam  dctermi- 
nat  spiritualem  :  Videant  et  co?ifu?ida?i- 
tur  :  Apocal.  i,  7  :  Videbit  eum  o??i?ii$ 
ociiius,  in  gloria  humanitatis,  non  divini- 
tatis;  ct  corporalem.  .\pocaI.  xix,  20: 
Missi  sunt  in  stagnum  ignis.  Quarto  pro- 
phota  congaudcns  consontit,  proponens 
duo  bona  consequcnlia  ex  dicta  poeua  : 


'  Al.  :  n  jnptiUam  facientihiis.  » 


CAPUT  XXYI. 


783 


scilicet  pacem  populi.  Kigo,  Dnminc,  lioc 
facto,  dahh paccm  ;  ot  lioc  dc  to  spcravi- 
mus' ;  omjiia  enhn.  l*hil.  u,  13  :  Dcm 
est  qui  operatur  in  nobis  velle  et  perfice- 
re  :  operatus  es,  opera,  idest  poenas,  qui- 
bus  sufficientor  nos  purgasti.  Infra  xi.  : 
Suscepil  de  manu  Domini  duplicia.  Se- 
ciindo  laudcm  Dci  :  Dominc  Dcus  posse- 
dcrunt ;  ct  ideo  laudi  tuai  vacare  non  po- 
tuimns.  Tantum  in  te,  non  halxjntos 
alium  Deum  cui  soli  vacemus.  Tliron. 
ult,  8  :  Servi  dominati  sunt  nostri. 

Nota  super  illo  verbo,  Urbs  fortitudiiiis, 
quod  Christus  est  urbs  fortitudinis  nos- 
tra*,  quia  nos  confirmat  primo  in  fido.  I 
Cor.  m,  H  :  Fundamentum  aliud  nemo 
potest  ponere  prxter  id  quod  positum  est, 
quod  est  Christus  Jesus.  Secundo  in  spe. 
Heb.  VI,  18  :  Fortissimum  solatium  ha- 
beamus  cpii  confugimus  ad  tenendam pro- 
positam  spem.  Tortio  in  caritate.  Kpli. 
III,  M  :  In  caritate  radicati  ct  fundati. 
Luc.  XII,  49  :  Ignem  veni  miltcre  in  tcr- 
ram ;  et  quid  volo  nisi  ut  ardeat']  Quarto 
in  opere.  Phil.  ii,  13  :  Deus  est  qui  ope- 
ratur  in  nobis  velle  et  perficere  pro  bona 
voluntate.  Qninto  in  tentatione.  I  Cor.  x, 
patietur  13  :  FidcHs  Deus,  qui  non*  pcrmiltct  vos 
tcntari  supra  id  quod  potestis.  Soxto  in 
accusatione.  I.loan.  ii,  1  :  Advocatum  ha- 
bemus  apud  Patrem  Jesum  Christum. 
Septimo  in  romunorationc.  Apocai.  iii, 
12  :  Faciam  illum  columnam  in  templo 
Dci  mci. 

Itoin  nota  supor  illo  vorbo,  Apcritc, 
quod  aporiro  dohcmns  porlas  por  modita- 
tionom  primo  infornalis  misoriie,  infra 
xxxvni  :  Vudam  ad portas  inferi.  Secun- 
do  justa!  vita^  Prov.  ult,  31.  Laudcnt 
eam  in  portis  opera  cjus.  Tcrtio  cuilostis 
gloria'.  IVsaim.  cxi.vii,  13  :  Confortnrit 
scras  port</rum  tuarum. 

Itom  jiota  supor  illo  verbo  ^  Pacem, 
quod  tria  sunt  (|ua!  faciunt  pacom  in  pra*- 
senti.  Primo  contcmptus  tcmporalis  opn- 
lenlia'.  Infra  i.vii  :  (Or  intjdi  qua.u  marc 
fervcns,  quad  quicsccrc  non  potcst.  So- 
ciindo  sultjuKalio  cariialis  concupisccn- 
tia;.  Kccli.  xi.iv,  (J  :  Parifuanlrs  in  domi- 
bus  suis.  Torlio  contomplalio  divina' su- 


pientia'.  Psalm.  i.xxv,  3  :  /n  pacc  factus 
est  locus  fjus^  ct  habitatio  cjus  in 
Sion. 

Itom  nota  supor  illo  verbo,  Semita  jus- 
ti,  (juod  est  via  justitia*  recta  primo  prop- 
tcr  itinoris  brovilatom.  Sap.  v,  7  :  Am- 
bulavimus  viasdifficiles.  Sccundo  proplcr 
sitiis  a'(jnalitatcm  :  (jiiia  loctum  csl  illud 
ciijusmodium  iion  discropat  ah  extrcmis. 
Joan.  XIII,  3  :  Sciens  quiaa  Dco  exivit,  et 
ad  Dcum  vadit.  Tertio  proplcr  pulclui- 
tutidincm.  Jer.  xxxi,  23  :  liencdicat  tibi 
Dojninus^  pulchritudo  justitix,  mons 
sanctus. 

Itcin  nota  supor  illo  verbo,  Pacem., 
quod  tria  sunt  qute  faciunt  pacein  in  fu- 
turo.  1'rimo  bonorum  ubortas.  Psal. 
cxLVii,  14  :  Posuit  fines  tuos  jmcem.  Se- 
cundo  malorum  securitas,  Iiifra  xxxii  : 
Sedebit  populus  mcus  in  tabcrnaculis  fidu- 
cix.  Tertio  immobilitas.  Psal.  iv,  9  :  In 
pace  in  idipsum  dormiam  et  rcquies- 
cam. 

Morientes  non  vivant.  Ilic  pelit  ne  pu- 
nitos  ultorius  a  pa'na  liborot.  Kt  primo 
ponit  '  potitionom  :  Morientes  peccatores 
7wn  rivant,  vita  f^ratia^  ^  ubi  pccnitcant. 
Gigantcs,  do  sua  iiotontia  ^■•loriaiites,  non 
resurgant,  ad  gloriam.  Psal.  i,  li  :  \on 
rcsurgent  impii  in  judicio,  ncque  pcccalo- 
res  in  concilio'  justorum.  Kccli.  xvi,  8  : 
Non  exoraverunt  pro  peccatis  suif  anliqui 
giqantes.  Vol  potit  ul  hostos  oorum  ilo- 
copti,  ultorius  non  rcsnrganl  ad  jtoton- 
tiam.  Socundoponil  oxandilitincin:  Pmp- 
terca.  Psal.  ix,  7  :  Pcrcat  mcnuiria cnrum 
cum  sonitu.  Jorcm.  viii.  \'l  :  In  tcnipore 
visitationis  siuv  corruent.  Indu/sisti  grnti, 
/Jominc.  Ilic  inducit  Doum  ad  juslilia» 
opiis  [)or  oxjici  inicntiiin  inutililalis  '  mi- 
soricordia'  :  tum  (luantum  a»!  rcmissio- 
nom  iHoiiarnm,  /nduisi.^iti ;  tiim  quantnm 
ad  intilliplicalionom  bonoruin.  FiongasH. 
Jor.  v,  27  :  Magnificati  sunt  ct  ditati,  rt 
incrassati  sun!  ct  imjtinguati^  rl  prxte- 
rierunt  scrmoncs  tnros  jwssimr.  Prov.  i, 
32  :  /*rosj)rritas  stu/toru/n  jtrrdct  ros. 
Sociindo  iililitatoin  viiulicanliii  justilKi', 
Ihaninr  in  angustnt.  t»soa«  vi,  !  :  In  tri- 
bulatione  sua   inane    consnryent   ad  uu\ 


>  Al.  :  «  speraiuus.  » 

»  Al.  :  «  islo.  »  —  ^  Al.  :  «  pntit.  » 


*  Al.  :  «  glorio?.  »  —  »  Al.  :  •  conilUo.  • 
"  Al.  •'  «  iti  ulilitntvtn.  • 


784 


IN  ISAIAM. 


JtT.  n,  27  :  ///  tem/ion'  ofpirtitmh  ffimif : 
Sn/f/e,  ct  Ijhrra  nos.  Sirftt  f/u,v  rnnrr/jit, 
rnf/t  fi////n)/)tn(/itftrcrit  ftt/  f/ftrtitm  flolrtis 
rlfiitiat  iii  (/(>/iirt//its  sitis  ;  sir  fftrti  sn/nits. 
Ilic  probal  idcin  |)t;i'  rxpcriiiKMiliiin  in 
.lnila'i.s.  Kt  primo  poiiit  trihiilationis  (la- 
^•(^llnm.  Siritf  f/iix  rf/)ice//it.  ,loan.  xvi, 
'1\  :  Mii/irr  rut/t  //tirit,  tristitiftm  lia//ct. 
Psal.  XLvn,  7  :  ihi  (/f//i/res  iit parturictitis. 
Stvnndo  omrndationis  frnctnin,  .1  fftrie 
ttia.  Hobr.  xii,  11  :  ()m/iis  ({iiitlem  fiisri- 
p/i/ia,  1«  prseseuti  f/uitiem  vif/ctitr  non 
esse  fjfiudii,  sed  moeroris ;  postea  autem 
frurtitm pacatissimum  exercitatis  per  eam 
reddit  justitise.  Justitiam  non  fecimus  in 
terra.  Ilio  deiuiutiat  impetratam  pacem  : 
et  eirca  lioc  tria  facit.  Primo  ostenditnr 
ratio  dilatiouis,  Justitiam  mm  fccimits, 
nt  alludat  ei  qnod  dicitnr  Dent.  xxvin, 
7  :  Dabit  Domimts  inimicos  tiios  qui  con- 
surgimt  ativersus  te,  corruentes  in  cons- 
pectu  tuo.  Secnndo  ponitnr  promissio 
restitntionis  popnli  per  resnrrectionem, 
sive  corporalem  in  die  novissimo,  sive  a 
miseria  captivitatis.  Unde  promittitiir  re- 
surrectio.  Vivens  mortui.  Ezech.  xxxvii, 
9  :     Vatici?ia/'e  ad  spiritum,    vaticinare^ 


fi/i  /Kmiinis  etc.  Indicitnr  resnrf^nntibus 
f?i-atiariini  actio,  Esperfiesrimini.  Dan. 
xii,  2  :  Mu/ti  ex  Itis  t/ui  f/t/rmiunt  iit  j/ui- 
vrre  tcrr,i'  evif/i/a/)unt.  VX  assi^natnr  re- 
snri(Hlionis  cansa,  vel  ratio  :  (Jitia  ros 
litris,  scilicet  divina  beiiiurnitas.  Tertio 
ostenditiir  hoslinm  d«?strn<'tio,  Teyra  gi- 
f/fintum,  idest  snpeibornm  et  poteiiliiim. 
Snpra  xvii  :  Erit  fjuasi  acervus  /a//idum 
r/i  ruina.  Secniido  ponit  popiili  Dei '  im- 
mnnitatem,  Vadr  po//u/us  /nrus.  Cu//icu- 
/a,  sepnlcra  ;  vel  ad  lilteram,  munitiones 
in  quibus  interdnin  se  cante  custodinnt. 
Infra  liv  :  In  momento  imiif/nationis  a/js- 
Cf/ndi  faciem  meam  parumper  a  te ;  et 
misericordia  sempitema  miicrtus  sum 
tui.  Apocal.:  Dictum  est  i/lis,  ut  quiescant 
fidhuc  modicum,  donec  compieretur  nu- 
merus  fratrum  suo?'um.  Tertio  ponit  des- 
tructionis  ordinem,  quia  per  judicium  : 
nnde  ponit  jndicis  adventum,  Ecce  enim 
Df)minus.  MichaBae  i,  3  :  Ecce  Domi?ius 
egref/ietur,  et  onmes  Anfjr/i  ejus  cum  eo. 
Et  maturationis  termiiium,  Et  reve/abit 
terra  sa/ujuinem.  Job.  xvi,  19  :  Terra  ne 
operias  sanguinem  meum,  ?ieque  inveniat 
i?i  te  locum  iatendi  c/amor  meus. 


CAPUT    VIGESIMUMSEPTIMUM 


In  die  illa  visitabit  Dominiis  in  gladio  suo  dnro 
et  grandi  et  forti,  sujier  Leviatlian  serpenteni  vec- 
lem,  super  Leviatliau  serpeuteui  tortuosum,  et 
occidet  cetum  qui  iu  mari  est.  In  die  illa  vinea 
nieri  cantabit  ei.  Ego  Dominns,  qui  servo  cani, 
repeute  propin.ibo  ei,  ne  forte  visitetur  contra  eam. 
Nocte  et  die  servo  eam  ;  iudignatio  non  est  milii. 
Quis  dabit  me  spinam  et  veprem?  In  praelio  gra- 
diar  super  eam,  succendam  eam  pariter.  An  potius 
tenebo  fortitiidinem  meam  ?  Faciet  pacem  mibi  ; 
pacem  faciet  mihi.  Qui  egredientur  impetu  a  Jacob, 
flurei)it  et  germinabit  Israel,  et  implebunt  faciem 
orbis  semine.  Numquid  ju.xta  plagam  percutientis 
se  percussit  eum  ;  aut  sicut  occidit  iuterfec- 
tos  ejus  sic  occisus  est  ?  In  mensura  contra 
mensuram,  cum  abjecta  fuerit,  judicabit  eam  : 
meditatus  est  iu  spirito  suo  duro  per  diem 
aestus.  Idcirco  super  hoc  dimiltetur  iniquitas  do- 
mni  Jacob,  et  iste  onmis  fruclus  ut  auferatnr  pec- 
catum  ejus.  Cum  posnerit  omiies  lapides  altaris 
sicut  lapides  ciueris  albsos,  nou  slabuul  luci  et  de- 
lubra.  Civitas  enim  muuila  desolata  erit,  spatiosa 
relinquetur  et  dimittetur  quasi  desertum.  Ibi  pasce- 


tur  vituhis,  et  ibi  accubabit,  et  consumet  summita- 
tes  ejus.  In  siccitate  messis  illius  conterentur  mn- 
lieres  venientes,  et  docentes  eam.  Non  est  euim 
popuhis  sapiens ;  propterea  non  miserebitur  ejus 
qui  fecit  eum,  ct  qui  formavit  eum  uon  parcet  ei. 
Et  erit  in  die  iUa,  percutiet  Dominus  ab  alveo 
lluuiiuis  usque  ad  torrentem  j^Egypti;  et  vos  con- 
gregaliimi  unus  ct  unus  filii  Israel.  Et  erit  in  die 
illa,  clangetur  in  tuba  magna,  ot  venient  qni  per- 
diti  fuerant  de  loco  Assyriorum,  et  qui  ejecti  erant 
de  terra  jEgypti ;  et  adorabunt  Dominum  ia  monte 
sancto,  iu  Jerusalem. 

In  parte  ista  commemorat  divinam  et 
paternam  correctionem  :  et  primo  flagel- 
lis  alienis  ;  secundo  flagellis  propriis,  ibi, 
I?i  die  iiia  percutiet  Dominus.  Unde  dici- 
tnr  Sapien.xi,  \\  :  Hos  quidem  tamquam 
pater  monens probasti .  Circa  primiim  po- 
nit  flagellum  Babylonis.  Gladio,    scilicet 


'  Al.  omifitur  :  «  ponit.  >> 


CAPIJT  XXVII. 


785 


vindita,  Leviathan^  scilicet  Nabuchodo- 
nosor,  propter  additiones  ref^^-norum  qiiai 
sibi  subjugaverat,  serijentem,  propter 
virulentam  tyrannidem,  vectem^  propter 
populorum  correctionem  a  Deo.  Supra 
X  :    Va',  Assur,  virga  furoris   mei.  In  die 


faciet,  In  comparatione  ad  Deum,  Faciet 
pacem ;  (iMiisi  dic.it  :  Pacificabit  lae  bonis 
operibus.  Iiifra  xxxii  :  Erit  o/jus  Justitix 
pax.  In  comparatione  ad  seipsum,  Flore- 
bit.,  fide,  vel  bono  proposito  :  fferniinabit., 
operis  consumrnatione.  Infra  xxxv  :  Flo- 


illa  visitabit ^Dominus  in   fjladio  suo.  Ilic  rebit  Jcrusalcm  quasi  lilium.  Et  in  com- 

ponitur   correctio    pcr    propria    fla^-ella.  paralione    ad    proximum,  Implebunt  fa- 

Unde  [)rimo  pi()se(]uitur  castigatiouem  ;  cicm  orbis  srmi/w,  ijui  im/re<lientur,  scili- 

secundo  consolationem,  ibi.  Et  crit  indie  cet  Apostoli.  Supra  ii  :  iJeSiimexibit  (px^ 

illa.,  clani/ctur  in  tuba  macjna.  Circa   pri-  et  vcrbum    Domini  de  Jerusalem.  Psalm. 


mum  duo  facit.  Primo  pra.'dicitur  casti- 
gatio  ;  secundo  modus  inquiritur,  ibi, 
Indifjnatio  non  cst  miJii.  Circa  primum 
tria.  Primo  prsedicit  doloris  canticum, 
Vinea,  quondam  in  prophetis  et  patriar- 
chis,  vini  yneri.  Supra  v  :  Vitiea  Domini 
sabaoth.,  domus  Israel  est.  Secuudo  ponit 
punientis  propositum  :  Ef/o  Dominus, 
qui  servo  eum.  Inlra  li  :  liibisti  de  manu 
Dojnini  calicem  iras  ejus.  Tertio  ponit 
beneficium,  cui  ing-rati  fuerunt:  'Se  forte 
visitetur.  Sapien.  xvi,  12  :  Sermo  tuus, 
Domine,  cjui  sanat  omnia.  Indif/natio  non 
est  mihi.  Ilic  inquirilur  punitionis  mo- 
dus  et  primo  ponihir  judicis  delibcratio; 
secundo  deliberati  executio,  ibi,  Civitas 
enim  munila  dcsolnta  erit.  Circa  primum 
tria.  PiMuio  proponit  sevcriim  jiidicium, 
proponens  sa^vienlis  iram,  Indiijnulionon 
cst  mihi;  quasi  dicat  :  Immo  juste  indi- 
gnor,  (luia  beneficiis  inj.;rati  sunt.  Infra 
Li  :  Pleni  indiijnatifme  Domini.  Et  ex  ira 


xviii,  5  :  In  omnem  tcrram  exivit  sfmus 
eorum.,  et  in  fines  orbis  terrai  verba  eo- 
rum.  Ponit  ctiam  pcrna"  suppb'mcntum 
quanhim  ad  inj,'ratos,  Xumf/iiid  juxta  ?  in 
quo  impropcrat  lemperata»  po-na'  bcned- 
cium.  Psal.  c.n,  10  :  Non  sccundum  pcc- 
cata  nostra '  facies  nobis.  In  mensura  in 
quo  comminatur  adaMjuatum  judicium, 
Cuiu  abjecta,  a  cultu  Dei  per  intidelita- 
tem  non  credentcs  Christo.  Dout.  xxv,  2: 
*  Sccujulum  mmsurnm  /)cccati  sic  erit  et 
piaijarum  moflus.  Mcditntus  :  in  (|uo  os- 
tcndit  sententia^  firmainentum.  Duro, 
quia  non  placabitur.  Supra  ii  :  Quiescite 
erfjo  ab  homine,  cujus  spirilus  in  naribus 
ejus  est.  Tertio  explicat  motivum  ad  tera- 
perandum  ne  tunc  omnino  destruerot, 
(luia  scilicet  ex  ilia  f,'enlc  Christus  et 
Apostoli  desceiidere  adbiif  debebant.  per 
quorum  pra-dicalioiiem,  idolorum  cultiis 
derernKiuendiis  erat.  Et  1  oc  esl  quod  di- 
cit,  Cum  jjosucrit.  Suiira  x\  u  :  Inr/inabi- 


determiiiat  austerara  puTiam  :  Quis  dabit      tur  honu)  ad  factorcm  suum  ;  ct  oculiijus 
mihi  s/)innmi'l  ve/jrem?  (\\\i\\\\n\\\M\\)V{v 


cedentes  angusruis  comniiinitcr  in  ipsis 
ad  invicem  exortas.  Supra  v  :  Asccndmt 
suj)er  cnm  vepres  ct  sj)in,v.  hi  /jrcelio., 
quantum  ad  impiif^nationem  liostiiim.  Je- 
rcra.  XXI,  5  :  Dcbrllabo  efjo  v  )S  in  mtinu 
extentfi  et  in  brachio  forti.,  clin  furoreet 
iti  i)ulif/}iatii)nc  ct  in  ira  ijrinuli ;  ct  pcrcu- 
tiam  hnbitnJorcs  ctvitntis  hujus.  Surccti- 
dam,  quantum  ad  destructionem  doino- 
rum  ct  civitahim.  .lerem.  xxi,  12  :  Ejre- 
dietur  itt  if/tiis  itidii/ttntio  mea.  SecuiKh) 
ponit  sentenlia'  temiieraiueiiluni  :  .1;/  jn)- 
lius  tcticbo'}  {\\\M^'\  ditat  :  Uclinebo  iram 
meam  [^er  opposihiui.  .Icreni.  xxx,  2i  : 
tutn  avcrtct  irnttt  iudiijuntiottis  Ihntiinus 
donec  faciaf,  rt  CDtn/drnt  riiijitntinticm 
cordis  sui.  Et  ponil  lcni[)erameiili  rnic- 
tuni  quantum  ad   bonos,  quein    (|uilibet 

XVHI 


'  /etit 


'  Pro 
mensura 


nd  sntirtutti  Isrnrl  rrs/iicirtit.  Civitas^nn- 
licet  .leriisalem.  Tliren.  i,  I  :  Quomodo 
srdrt  sij/n  ciritns /j/rtin  poj)it/o  ?  Ouanlum 
ad  hi)sliiim  potestatem.  ibi /)nscrtur,  ([uasi 
sine  timore  rcquiescet,  vitu/us.,  hoslium 
oxerciliis  :  sumttiitntrs,  m«'la[)horicc,  idest 
s[)icas,  [ler  (juas  signillcantur  principos. 
Sii[)ra  XIII  :  Itri/uirsrcttt ibi besti,v.  Vel  nd 
litlcriim.  ul  sit  desolalionis  si^num.  I 
Mach.  IV,  .'{S  :  Vidrrunt  /)aslophoria  di- 
ruta.  Et  hominum  de.strnclioncm,  In  sie- 
ritntr  :  melaphora  cst,  idesl  sicnt  piscea 
teniutiir  in  siccilatc  a'slalis,  Mu/iervs  do- 
rrtitrs,  a  (piibiis  maxiine  iii  i^eccntn  popn- 
liis  pra'ci[)ilal)atur.  Su|)ra  iii  :  Pojtu/um 
ttiriitti  r.ractorcs  sui  dvspo/invrrunt.  Vol 
(juia  i|).sa'  nnilieres  doccbant  cos.  sicul 
Debora  .ludic.  iv.  Et  Alhaliu  iv,  Hepr.  xi, 
Secundo    [lonihir    [•(cna'  a'(iiiitatem  por 

50 


78G 


IN  ISAIAM. 


roni|);iration«'in  ad  (MiIikiiii  :  Aon  cstcniin 
populus.  Siipra  v  ;  Proptrrca  cf/ptirusduc- 
tus  est  pojniliis  7iicus,  f/ui/i  noii  /iuhiiit 
scicntiiim.  Tortio  (l('slructioiii.s  niairnitu- 
dinoni.  VX  (]iiaiitiiiu  ad  nnivcrsalitatein 
locorum,  Et  crit  iii  dic  illa,  percutict  iJo- 
7ninus  ab  alveu  /huninis  ust/ue  (ul  torren- 
tem  .■Efji/pli ;  idcst  ah  uiio  cai^ite  us(ine 
ad  aliiid.  Supra  i  :  A  planta  pctlis  usf/ue 
ad  vcrticcin  non  csl  in  co  sanitas.  Kt  (luau- 
tuni  ad  paiicilatein  lioininum  r^Mnaiuui- 
tiuin,  Et  voscoiujrcgabiinini.  Dciit.  xxviii, 
62  :  licmanebitis  pauci  numcro.  Et  erit 
in  die  illa,  clantjctur  in  tuba  mafjna.  II ic 
ponit  consolationem  per  reductioncm  ad 
ipsam.  Tuba,  praiceptum  regis.  Infra  ii : 
Levabit  si/jnum  in  nationibus,  ct  congre- 
gabit  profugos  Israel. 

Npta  super  illo  vcrbo,  Vastabit  Domi- 
mis  in  gladio,  quia  vindicta  Dei  dicitur 
gladius  primo  durus  propter  poeu»  acer- 
bitatem.  Secundo  maguus  proptcr  puni- 
torum  uuiversalitatem.  Apoc.  :  Datusest 
illi  gladius  magiius.  Tertio  fortis  propter 
punientis  potcstatem.  Jobxix,  29  :  Fugite 
a  facie  gladii.  Quarto  acutus  proptcr  ip- 
sius  penctrabilitutem,  quia  usque  ad  aiii- 


mani.  Hchr.  iv,  12  :  Vivus  rst  scrmo  Ih-i, 
ct  cfficfi.r,  ct  pcnctrabilior  omni  f/lfiflio 
anci/jifi.  Oiiiuto  lucciis  jiropUM-  aM|iiitatem 
Nalium  III,  1.")  :  Prribis  glnflio  ;  flcvfirabit 
tc  ut  bruclius. 

liiim  siiper  illo  verbo,  Lcviathan,  nota, 
quod  diabolus  dicitur  Leviatlian,  quia 
addit  primo  biimanae  ne(|iiitiai.  1'salm. 
Lxviii,  28  :  Appone  inif/uitatfm  sujierini- 
fjuitatem.  Secundo  propria*  potentiae. 
Mattli.  IV,  9  :  Jhec  fiinnia  tibi  flabo,  si 
caflens  adoraveris  me.  Tcrtio  diviiuejus- 
titia^.  (ienes.  iv,  13  :  Major  est  iniqiiitas 
mea  quam  ut  veniam  merear  :  Quarto  di- 
vinai  misericordiai.  (Jeu.  xxxiv,  3  '.Tris- 
tem  blanditiis  delinivit. 

Item  nota  super  illo  vcrbo,  Scrjjcntem, 
quia  diabobis  dicitur  serpens  primo  prop- 
ter  renovationis  ingenium  :  II  Corintb. 
XI,  14.  I/)se  satan  transfigurat  se  in  An- 
geliim  lucis.  Secundo  propter  incedendi 
modum.  Job  i,  7  :  Circuivi  tcrram,  et 
perambulavi  eam.  Tertio  propter  vene- 
nosum  morsum.  Prov.  xxiii,  32  :  In  no- 
vissimo  mordcbit  eiim  colubcr.  Quarto 
propter  involutionis  modum.  Job.  xl,  1 2  : 
Stringit    caudam   suam    quasi    cedrum. 


CAPUT     VIGESIMUMOCTAVUM 


Vae  coronflB  superbiae,  ehriis  Ephraim,  et  flori  de- 
ci(ieuli,  {^lorise  c.xultalionis  ejus,  (jui  crant  in  ver- 
tice  vallis  pinguissiinrc  errantes  a  vino.  Ecce  vali- 
dus  et  fortis  Dominus,  sicut  impetus  grandinis ; 
turbo  consiirgens,  sicut  imj)etus  aquarum  multa- 
rum  inundantium,  et  emissarum  super  lerram  spa- 
tiosam.  Pedibus  conculcabilur  corona  superbiae 
ebriorum  Ephraim.  Et  erit  flos  decidens  gloriae 
exultatiouis  ejus  qui  est  super  verticem  vallis  piu- 
guium.  quasi  tcm;  orancum  ante  matnritalem  an- 
tumni.  Quod  cuiu  aspexerit  videns,  statim  nt  mauu 
tenuerit,  devorabit  iflud.  la  die  illa  erit  Domiuus 
exercituum  corona  glorice,  et  sertum  exultationis 
residuo  po]iiili  sui,  et  spiritus  judicii  sedenli  super 
judicium,  ct  fortitudo  revcrtcntibus  de  bcllo  ad 
porlam.  Verum  hi  quoque  prae  vino  nescierunt,  et 
prjE  ebrietate  erraveruut.  Sacerdos  et  propheta 
nescieruut  prm  cbrielale,  absorpti  sunt  a  vino,  er- 
raverunt  in  ebriclale,  nescierunt  videutem,  et 
ignoraverunt  judicium.  Omnes  enim  niensjE  reple- 
tse  sunt  vomitu,  sordiumquc,  ita  ut  non  esset  locus 
iiltra.  Quem  doc(>bit  scienliam,  et  qucm  intcliigere 
faciet  auditum?  Aldaclatos  a  lactc,  aviilsos  ab  ube- 
ribus.  Qiiia  luauda  remanda,  manda  remanda, 
expecta  reexpecta,  expecta  reexpecta,  modicum  ibi, 
modicuin  ibi.  In  !oquebi  enim  labii  et  Hngiia  altero 
loquetur   ad    populum   istum,  cui   dixit  :  Uaic    est 


requies  mea,  reficite  lassum,  et  hoc  est  refrigerium 
meum  ;  et  noiuerunt  audire.  Et  erit  eis  verbum 
Domini  •  Manda  remanda,  manda  remanda,  expecta 
reexpecta,  expecta  reexpecta,  modicum  ibi,  modi- 
cum  ibi ;  ut  vadant,  et  cadant  retrorsum,  et  conte- 
rantur,  et  illaqueentur  et  capiantur.  Propter  hoc 
audite  verbum  Domiui,  viri  illusores,  qui  domina- 
miui  super  populum  meum  qui  est  in  Jerusalem. 
Dixisti  enim  :  Percussimus  fitdus  cum  morte,  et 
cum  inferno  fecimus  paclum.  Flagellum  inundans 
«um  trausierit,  non  vcuiet  super  nos  :  quia  posui- 
mus  mendacium  spem  nostram,  mendacio  protecti 
sumus.  Idcirco  haec  dicit  Dominus  Deus  :  Ecce  ego 
niitlam  in  f.indamcntis  Sion  lapidciu,  lapidem  pro- 
batum,  angnlarcm,  pretiosuin,  in  fundamento  fun- 
datum.  Qui  crcdiderit,  uon  festiuet.  Et  pouam  in 
pondere  judicium,  et  justitiam  in  mensura.  Et  sub- 
verlet  grando  speui  uicudacii,  ct  proteclionem 
aquae  inundaiiunt:  et  dclebilur  bedus  vestrum  cum 
morle,  et  paclum  vestrum  cum  inferno  non  stabit. 
Flagelluin  inundans  cuui  transicrit,  eritis  ei  in 
couculcationem.  Quanddcumque  pertransierit,  tol- 
let  vos  :  quoniaui  maue  diluculo  pertransibit  in  die 
et  iu  uoclc  ;  et  tautummodo  sola  vcxatio  intellec- 
tum  dabit  auditui.  Coangustatum  est  enim  stratum, 
ita  ut  alter  decidat,  et  pallium  breve  utrumque 
operire  non  potest.Sicut  eaim  in  moate  divisionuiu 


CAPUT  XXVIII. 


787 


stabit  Dominus,  sic  in  valle  quae  <;st  in  Gabaon 
irascelur,  iit  f;u-iat  opus  suuni,  alicnuui  opus  ejns  ; 
ut  oi»erotur  opus  suiun,  perpgriuuin  est  opiis  ejus 
ab  60.  Et  uiinc  nolite  illudere,  ne  forte  constrin- 
gantur  viucula  vestra.  Consummationem  enini  et 
abbreviationem  aiiJivi  a  Domino  Dco  exfrciluiiiu 
supcr  uuiversam  terrain.  Auribus  p(;rcii)iti',  ct  au- 
dite  voceiu  meani  ;  atlendite,  et  audite  cioiiuium 
meum.  Numquid  tota  die  arabit  arans  ut  serat, 
prosciudet  et  sarriet  bumiim  suam  ?  Nonne  iiim 
ada>quav(rit  faitiem  (;ju3,  seret  gitii,  et  cyuiiuum 
sparget,  et  ponet  triticiim  per  ordinem,  et  iiordt;um 
et  miliiim  et  viciam  in  liuibus  suis?Et  erudiet 
illuui  in  judicio;  Deus  suus  docebit  illiitii.  Nou 
cnim  in  serris  triturabilur  gitb,  nec  rota  plaustri 
super  cyminiim  circijibit ;  sed  in  virga  exculietur 
gith,  et  cyminuin  in  baculo.  Panis  autcm  commi- 
nuetnr.  Veriim  non  in  pcrpetiiiim  triturans  tritura- 
bit  illiiin,  neqiie  vcxabit  cniu  rota  i>laustri,  nec 
ungulis  suis  couiuiiuiict  ciim.  Et  hoc  a  Domino  Deo 
exercituiim  exivit,  iit  luirabile  facerct  consilium,  el 
magniOcaret  jiistitiaiu. 

In  partc  ista  comminatiir  contra  illos 
qui  contemiiebant  prophetanim  vatici- 
nia ;  et  primo  contra  contemnentes  in 
praBscnti ;  secundo  contra  fntnris  tempo- 
ribus,  Jcrcm.  xxx  cap.  Vse  filii  desortoi^es 
etc.  Prima  in  duas.  In  prima  contra  illos 
de  deccm  tril)ni)iis  ;  in  secDnda  contra 
illos  de  diiabus,  ibi,  Verum  hi  fjiioqKr 
prse  vino  ncacicrunt .  '  Circa  primum  tria 
facit.  Primo  arguit  ciilpam  siipcrhia>,  Vx 
coronse,  quiadcmuUitudinc  snpcrbicbant, 
quai  est  corona  vel  gloria  regis.  Sccundo 
culpam  gula',  Ebriis  Ephraim,  Nahum, 
III,  H  :  biehriahcris^  et  eris  despccta^  et 
quxrcns  tu  au.rilium  ah  inimico.  F/ori 
decidenti...  (/uicra/it,  temporibns  latria', 
errantcs  avino,  scilioet  idololatria.  Kzech. 
superbia  vn,  10  :  Fioruit  virga,  ffcr??ii)iavit'  ami/(/- 
daliis.  Secundo  comminatur  pivnani,  ibi, 
Ecce  validus  cl  fortis  Dominus.  V.[  circa 
hoc  duo  facit.  Primo  ponit  hosliinn  forli- 
tudiiicm,  Ercc  va/idus,  (|iiaiilnin  ad  forti- 
tiidiiHMn  hostiiiui,  quos  iininitlcl ;  .s/V;// 
i/njjctus,  (luantum  ad  multitiidincm  ;  Sii- 
pra  XVII  :  Sonahunt  /lopii/i  si(  iit  sniiifiis 
aquarum.  Secundo  ponit  pcrna'  inHiclio- 
nem,  scilicct  dcjcctioiiem  su[H'rbia',  Pc- 
dihus  concu/cahi/ur  ;  et  oxiiianitioiiciu 
gloria^,  Et  cril  /los  (/uasi  tciii/iordiiciiin , 
idcst  tempestivus  vcl  primilivus  <'rn(liis. 
Siipra  xviii  :  Antc  mcsson  cnim  totus^ 
cf/loriiit.  Nahiim  iii,  12  :  Omncs  tnunitio- 
ncs  tux  sicut  /icus  cum  (jrossis  suis.  Tcrlio 


•  Al.  :  «  venim  usque  rlc,  » 
9  Al.  :  0  lotuui,  » 


ponit  jnstornm  gloriam,  scilicet  illorum 
de  diiabus  Iribubns.  ///  dic  i//a,  scilicet 
,  tcmporibns  Kzechia*,  destructis  decem  tri- 
bubiis  :  (pianlum  ad  tria ;  quantum  ad 
popiili  la'titiam,  Corona,  ex  auro  vcl  ar- 
gciilo,  contra  hoc  (}uod  dicit,  Cortmas 
suj/erhix;  Scrlum,  de  lloribiis,  contra  hoc 
quod  (licil,  F/ori  decii/cnti :  infra  lxi  :  Et 
darem  eis  coronam  pro  cinprc,  oicum  (jau- 
dii  jn'0  /uctu,  pa//ium  /audis  j/ro  spi/itu 
m(i'roris.  Quantiim  ad  rcgis  juslitiam,  E/ 
erit,  ipse  Dominns,  .sy;/>////.s-;  .Icrcm.  xxiii, 
5  :  I{c(j/iahit  rcx,  ct  saj/ie/vi  crit.  et  /acict 
jm/iciiim  et  justitiat/i  i/i  tcrra.  Oiiantum 
ad  militiim  potcntiam,  Et firliludo,  quia 
Dominns  pro  eis  pngnabit.  Snpra  xxv  : 
Quia  factus  cst  fo/'titudo  mea.  Verum  hi 
(juo(/iic  /jrx  rino  ncscierunt.  Ilic  commi- 
natnr  contraillos  dc  duabiis  tribubus  :  et 
[iriino  coiitra  principcs  ;  sccundo  contra 
civitatcm  vel  coiitra  populiim.  Cap.  xxix  : 
Vx  Arie/  etc.  Prima  in  duas.  Primo  po- 
nit  commiiiationcm  ;  secundo  consolatio- 
ncm,  Aurihus  pe/'cijnte.  Circa  primuin 
duo.  Primo  argnit  pcccatum,  ct  commi- 
natiir  simni  intcritum  :  scciindo  exclutlit, 
ibi,  Pro/jtcr  lioc  auditc  vcrhum  Do//iiiii^ 
viri  i//uso/'cs.  Circa  primum  duo.  Primo 
arguit  in  eis  dcfcctnm  scientia' :  secundo 
conlemplum  doctrina',  ibi,  (Juia  ma/ida 
rc/na/u/a.  Circa  primnm  primo  argiiit 
culpam,  i)on('ns  primo  crron^m  omniiim 
cominnnitcr,  \  crii//i  /li  i/uoi/uc  j)/\v  vino 
ncscicriint.  Osca'  iv,  II:'  Vinu/n  ct  eltrie-  *  au/ 
tas'  ajjostata/c  faciu/it  a  Dco.  Seoundo-  ^\ 
doclonim,  Sacerdos  et  prop/ieta  nescie- 
runt,  (|uanlum  ad  ignoraiiliam  credendo- 
niin,  crravcrunf  (]uanltiin  ad  ignorantiam 
agcndorum,  vidcntc//i,  ido.st  Doum  i|ni  * 
oinnia  vidot.  l  iido  osl  oxpo.sitio  ('Jiis  (|uod 
habotiir  K/,och.  xxii,  21»  :  Sacc/dotcs  C(m- 
tcm/iscru/it  /cijcm  tneam,  r/  //oiiucrunt 
sa/ictuaria  mca.  Torlio  poiiil  igiioraiilin> 
modiiiu  :  Omucs  cnim  mcns,r.  (|iiia  iii 
tomplis  idolis  dodili  :  sordiumi/uey  scili- 
col  omniiim  vilionim  liirpiiim.  Prov. 
XXVI,  11  :  Stcut  riuiis  ijui  rcvrrtitur  lui 
vomitio/i,  ct  sus  inta  iti  voiutai/ro  iuti. 
Sociiiido  commiiialiir  p«i>nain  oxoa»ralio 
nis  :  Qucm  docrliit  ?  Indo  priiiio  p«»iiitiir 

*  Ecrli.  XIX,  2  :   Vttnti»   i-t   tnuhftrt   nfttuMart  fa- 
ciunl  a  Drti. 

*  A\.  :  0  ({Uia.  i> 


?ni... 
•ubus 


788 

(|ii.Tsfio,  Quvm  docrhit  '* 


IN  ISAIAM. 


(jiiasi  (lii^at,  ox 
(luo  vos  sciciitiain  rcpulisfis.  AitditKin, 
Rcilicet  qiiod  aiidivi  a  iJoiniiio.  Secuiido 
poiiitur  rcsnousio,  AhldcUitos^  idosl  liu- 
milcs  ct  parvulos  sinipliccs.  Maltli.  xi,  25  : 
AhscoiuUsti /hvc  <i  sajtioitihits  ct  jjr/idcn- 
tihm,  et  rcrc/fisti  cn  pnrvu/is.  Vel  (juos- 
cunKiue  bouos  separatosalacle  concupis- 
contiiP. 

vNota  supcr  illo  vcrbo,  Ehriis,  quia  mali 
incbriantur  viuo,  prinio  matorialis  li^juo- 
ris.  Kpli.  V,  18  :  So/itc  inchrinri  vino,  in 
qno  cst  /itxuria.  Secundo    carnalis  delec- 


Ifcm  notfl  supcr  illo  verbo,  Ah/actntos 
n  /dvtr^  (juia  (^st  (juoddum  lac  (juod  do- 
bct  dcscri ;  et  istud  est  multiplc.\.  I'rimo 
carnalis  coucuiiiscenlia'.  Su[)ra  xi  :  In 
cnvcrnn  rvijit/i^  i^iti  n/)/nilntits  fnrrit  rnn- 
niim  siinni  niitlvt.  Scciindo  iinperfecla! 
justiliai.  (len.  xxi,  8  :  Crevit  puer,  et 
ah/actatus  est.  Tertio  rudis  doctriuae.  I 
Cor.  iii,  2  :  Tantjnam  parvutis  in  C/iris- 
to  /ac  polum  dcdi  vohis.  Et  est  lac  quod 
debet  amplecti,  primo  pura^  conscientiaR. 
Tliren.  iv,  7  :  Candidivrvs  nivc,  jiitidio- 
m  /acte.,  propter  nitorem.  Secundo  .sanaf 


tationis.  Prov.  vii,  18  :  *  Venite,   inchrie-     doctrina»  propter  dulcorem.  Caii.  iv,  11  : 


7nur  vino.  Tertio  spiritualis  erroris.  Su- 
pra  XIX  :  Et  errarc  fccerunt  /Efjijptnm  in 
omni  opcre  ^  suo  sicut  errat  ehrius  et  vo- 
mcns.  (Jtiarto  divina^  puuitlonis.  Tliren. 
111,  lo  :  Inchrinvit  7?ic  Ahsijnt/iio.  Itcm 
inebriantur   sancli    priino  lacrvmis  com- 


Me/  et  /ac  suh  /ingua  ejus.  Tertio  aeter- 
ua?  gloriai  propter  facile  absorptionem. 
Levit.  XX,  24  :  Possidete  terram  f/ue7i- 
tem  *  /ac  et  7ne/. 

Quia  7na7u/a  rcmanda.  Hic  ponit  con- 
temptum  doctrin;t»  :   et   primo  pcr  blas- 


punctionis.  Supraxvi:  hicln-ia/totv/acrij-     pbemiam,  qua  prophetas  deridebant,  di 


ma  7nea.  Secundo  calice  compassionis. 
Ps.  XXII,  5  :  Ca/ix  7neus  inehria7is  quain 
prxc/ainis  estl  Tertio  incentivo  amoris. 
Caut.  v,  1  :  Co77icdite  a7)iici,  et  inchria- 
mi7ii.  Quarto  torrente  felicis  delectatio- 
nis.  Psal.  xxxv,  9  :  Inebriahiintur  ah 
nhertate  donius  tuae. 

Item  nota  super  illo  verbo,  Coro7ice 
superhicV,  quia  coronantur  mali  ct  boni. 
Mali  coronantur  primo  corona  vanee  Ite- 
titicB.  Sap.  II,  8  :  Coro7ie7nus  7ios  rosis. 
Secundo  opuleutiae  rerum.  Supra  xxiii  : 
Quis  cotjitavit  lioc  super  Ttjrum  cjuon- 
dam  coro7iata7n  ?  Tertio  mundana?  poten- 
tiae.  Job  xix,  9  :  Spo/iavit  me  g/oria  we«, 
et  ahstu/ii  coronam  de  capite  mco.  Quar- 
lo  superstiliosffi  observantiae.  II  Macli. 
VI,  7  :  Cn77i  Liheri  savra  cc/ehrare7itur, 
cogehantur  /ledera  coronati  Lihero  circui- 
re.  Item  coronantur  sancti  corona  iiup- 
tiali.  lufra  lxi  :  Quasispo7isu7n  coro7iavit 
me    co7'ona.    Secundo    triumpbali.  II  Ti- 


centes,  Ma7ida,  (juia  his  coraminando 
utebantur.  Supra  xiii  .•  Mandavi  sa7ictifi- 
catis  7neis,  et  vocavi  fortes  meos  m  ira 
77iea.  Et  Supra.  xxiii  :  Dominus  ma7ida- 
vit  adversus  Clianaan,  iit  conlereret  fortes 
ejus.  Supra  v  :  Mandaho  7iubibus  7ie  p/u- 
a7it  super  ea7n  i^nhrem.  Expecta.  Hio 
promittendo.  Habacuc.  ii,  3  :  Si  moram 
feccrit.,  expecta  eu7n,  quia  ve7iiens  ve7iiet. 
Et  addit  p(]enam,  in  /oque/a;  idest,  ita 
carehitis  intcllectu  prophetarum  ac  si 
aliqiiis  loqueretur  vobis  motu  labii  tan- 
tum,  et  lingua  extranea.  Vel  statim  infe- 
rent  vobis  plagas.  De  ista  locutione,  Sap. 
II,  19  :  Contume/ia  et  t07'7nento  i^iterro- 
gemus  i//um.  Secuudo  quantum  ad  obe- 
dientiam,  Cui  dixit :  unde  primo  ponit 
praeceptum,  Haec  requies.  Matth.  xxv, 
40  :  Quod  imi  ex  minimis  meis  fecistis, 
77iihi  fecistis.  Sccundo  contemptum,  Et 
no/ueinint.  Ezech.  iii,  7  ;  Domus  autem 
Israe/  7io/uit  audire  tc,  quia  7io/u7it  audi- 
re  me.  Tertio  comminatur  interitum.  El 
erit  eis ;  idcst,  pro  vcrbis  suis  hanc  piB- 


na/ur moth.     II,    5    :    No^i""    coro7iahitur    7iisi 
qui  /egiti77xe    certave7'it.    Tertio    regali. 

Infra  lxii  :  E/'is   corona   g/oi-ise  in  77ianu  «am  patientur. '  xix,  22  :*  Ex  verhis  tuis . 

Dei  tui.  Psalra.  xx,  4  :  Posuisti,  Do77iine,  tejudico,  sei-ve   neqiiam.  Ut  vadant,  in 

incajjite  ejuscorona7nde/apide  p7'etioso.  intcritura.   Pi-optcr   /loc    auc/itc    verhum 

Quarlo  sacerdotali.    Eccl.  xi.v,  14  :  Coro-  -Oomem,  vi)'i  i//uso7'es.  Hic  excludit  reme- 

''•<"'»  na  aurea  suj)cr  *  caput  ejus,  expressa  si-  <ii"°^  -  ^*  Pi''"^o  PO»it  duo  remedia  :  idest 

g7io  sa7ictitatis.  iinum  in   quo  confidebant,  scilicet  pac- 


lade  et 


De  ore  tuo 


'  Al.  :  «  ublatos.  »  —  -  Al.  :  «  tcmpore.  » 


'  Parm.  :  «  Matth.  xii.  » 


CAPUT  XXIX. 


789 


tum  ciim  idolis  :  unde  ponit  partum, 
Percussimiis  fmlus  cum  morte^  idest  cum 
diabolo.  Job  Numquid  feriet  lecum  pac- 
tum,  et  accipies  cum  servnm  sempitcr- 
numl  Et  pacti  fructum  :  Flaijellum  inun- 
dans,  idcst  persecutio  :  mendaciiim,  idost 
idolum,  r{uod  vos  prophetcB  dicitis  mcri- 
dacium,  Psahii.  lxxii,  5  :  In  lahnre  ho- 
minum  non  sunt^  et  cum  hominilms  non 
fla(jellaljanltir.  Secundum  est  remedium 
quod  JJeus  sanctis  parat,  sciiicet  Clu'is- 
tum,  Ecce  etjo.  Psalm.  cxvm,  22  :  Lapi- 
dem  quem  reprobaverunt  xdificanles.  Qui 
crediderit  non  festinet.^  sed  expectet  Ila- 
bac.  II,  ."{  :  Si  moram  fecerit,  expecla 
eum.  Et  hoc  contra  malorum  blasplie- 
miam.  Et  ponam  in  pondere  judicium. 
Hic  exciudit  utrumque  dictorum  rcme- 
diorum  :  el  primo  primum ;  secuudo  se- 
cundum,  ihi,  Coaiu/ustatum  est  enim 
stratum,  Circa  primum  tria.  Primo  ponit 
exchjsionis  justum  judicium,  Pimam  in 
pondero  judicium.  Sap,  xi,  21  :  Omnia 
"disposuisti  in  Tiumero  et  pondere.  *  fecisti.  Secundo 
excludit  pactum,  Et  subvertet  (jrando., 
tribuhitionis.  Et  ponit  (juatuor  contra 
omnia  qna;  supra  dixerat.  Jol)  viii,  i.'i  : 
Spes  hyj)ocritse  peribit.  Tertio  exchisio- 
nis  fructum,  Et  tantummodo.  Su[»ra 
XX VI  :  Domine.,  in  aiujustia  quxsierunt  te. 
Coanjustatam  cst  enim  stralum.  11  ic  ex- 
chidit  secundirn  remocMnm  :  ot  prinio 
ponit  in  eis  iinpediinontnni  (inarc!  non 
valeat  eis,  Coan(justatain  :  lo(|nilur  se- 
cuiidnm  similitiKhnem  aihiltora',  (jna' 
non  polest  codciui  hico  habere  virnin  ot 
adulterum  :  ila  noc  ipsi  ididis  (•nltnin  (>x- 
hibere  el  divinnin  an.xilinin  obtiiKwe.  I 
Cor.  .\,  21  :  \on  potfslis   ntensa'  Dinnini 


participes  esse,  et  me?is3S  dxmoniorum. 
Secundo  ponit  iiberantis  adventnm,  .SV- 
cut  in  rnunle  divisionnm.  Tanf,'it  liisto- 
riani  qua^  h.ibetnr  II  lleg-.  v,  Sic  in  valle. 
Terlio  exclndit  misericordiai  auxilinm. 
Ut  firiat  opus  snum,  idost  ut  misereatnr 
nobis?  sicut  tnnc  iittorrogative.  Et  res- 
ponilet,  Aliennm.  Psalm,  cxliv,  9  : 
Miserationes  ejus  snper  omnia  opera 
ejus.  Et  tiunc  nolite  illudere.  Ilic  conrlu- 
dit  s.iniini  ot  sahibre  consilium  :  et  pri- 
mo  proliibet  illusionem,  Nolite  iUndcre. 
Vincnla.,  caplivitatis.  Prov.  iii,  3i  :  Ipse 
delndet '  delusoj'es,  et  mansuetis  dabit 
(p'atiam.  El  assignat  rationein.  Consum- 
mationem  enim  et  abbreviationem  andivi 
a  Domino  Deo  excrcituum  super  univer- 
sa?n  terram.  Anribns  percipite.,  et  andite 
vocein  meam.  Ilic  ponit  consolationom, 
Et  primo  excitat  attentionem.  Andite. 
Denler.  xxxii,  1  :  Audite  c(vli  qu3S  lo- 
qnor,  audiat  terra  vorba  oris  mei.  Se- 
cundo  ponit  consolationem  sub  simililu- 
dine  agricultoris  :  Nnmqnid  tota  dir  ara- 
bit  (ira/is,  nt  serat?  por  (luam  ostondit 
tria  :  scilicol  pnnienlis  Doi  intontionem, 
(juia  ul  rnuliHcoiuns,  sicut  arator,  Ut 
serat.  Gith,  f,'onus  le^^uminis  similo  cy- 
inino.  Socmnlo  jndioii  discretionem  : 
(liiia  alio  inodo  [tunit  hoo  ot  illos,  sicnt 
rusiiins  alio  modo  excntit  trilicum  ot 
^'illi.  Et  erndict,  Panis,'u\o^[  frinnontnin. 
Torlio  [xiMiariiin  cossationoin  i|nantuin 
ad  lios  (ini  corriifnntur.  Vernintanwn  nnu 
iii  prrpetunni  frilnrans  triturabit  illani . 
I  Cor.  l.\.  1(1  :  hibrt  in  spr  nrarc  qui 
aritl  Toitio  [lonit  exposllionom  :  /i/  hoc 
^  a  l)inninn  I*s.  i  xx.wiii  li:  Mirnbilia 
iqiri  II  Ina. 


C  A  PUT      \  I  (;  KS  I  M  UM.NONUM 


Vii>  Ariil,  .\ri(-l  ('ivila.>«,  ((1111111  (•xpiiKnavit  Duvid. 
AiMitiiH  csl  aniiiis  ad  .'iiinnni;  sDlciniiit.tlOH  (■volnlat 
sdiit.  Kt  (■ininniliilMi  Aricl,  ct  crit  trirtti.n  ct  iikp- 
rciirt  ot  erit  iiiilii  ijiiasi  Arid.  I'.t  (urcuiiidali<i  i|uaKi 
ii|iliaMMiu  iii  lirciiilii  liiit,  ct  jaciain  cnnlr.i  !•■  afffii*- 
rein,  cl  iniiiiiincnlii  |Miiiaui  iii  (ili.^idiiiuctii  liiaiii. 
iluuiiliubcris.  do  turrn  luiiuoriM,  vt  Uo  liuiuo  nudie- 


tiir  cl.iquiiini  luuui  ;  cl  ••ril  •(un*i  iijtliotiU  (!•<  |.<rri 
VO.X  tiia,  ut  dc  liiiui»  I  ^  >  tuuiii  I 

cril  «icut    |uilviit  liMuii         i,,.!,.  v., 

ct  iticnt  rnvilla   itcrlrnuKtcii*  1 

cuiilr.i  lc  i 

A    lliuiiii'' 

niniuiotiouo  Ivrrti',  v\  v<k-«<  luattiia  lurtiiui»  cl  (viu 


'  Al.  :  «  h.T 


700 


IN  ISAIAM. 


peslntiR,  ul  nniniua  ignis  (levnrnnlifl.  Et  crit  sinit 
sonininiii  visionis  iinctiinia'  niultiliidu  oiniiiiiui 
qiiir  (liniit-nveriint  conlru  Aricl,  ol  oiiuics  (|iii  iiiili- 
tavorunt  et  ohsedenint  et  iinuvnlnerunt  mlversus 
eniu.  Kt  »>iciit  soinnint  esiiriens  et  coinedit  ;  luim 
nnteni  fuerit  exiiertieraclns.  vaciin  esl  aiiinia  ejns  ; 
et  Bicitt  souiniat  sitiens  et  liibil  et  iiosl(|iiaiii  rncrit 
expprgefnelus,  Inssns  adliiic  silit,  et  nninia  ejiis  vu- 
cua  est  :  sic  erit  iiiulliludo  oinninni  gcnliinn  qua; 
diinicavernnt  coutra  nioiitem  Sioii.  (»l)slii|iescile  et 
nduiirnnnni  ;  lliictiinte  et  vacillale,  inelirianiiui,  ct 
nou  a  viuo  ;  luoveiuini,  ct  uou  ol)  ebrietnte  :  quo- 
niain  iniscuit  vobis  Doininus  siiiriluni  soporis. 
Claudel  oeulos  vestros.  iiroidietas  et  principes  vcs- 
tros,  ipii  videiit  visiones,  operiet.  El  erit  vobis  vi.^io 
oinuiuiu  sicut  verba  libri  signati,  qucin  cuin  dede- 
rint  scienti  litlerns,  diceut,  Lege  istuui ;  et  respou- 
debit  :  Non  possuni,  sifinaliis  est  enim.  Et  dabilur 
liber  nescienli  lilleras,  diceturque  ei,  Lejie  ;  et  res- 
pondebit,  Nescio  lilteras.  Et  dixit  Doiniuus  :  eo 
quod  appropinquat  populus  iste  ore  suo,  et  labiis 
suis  plorificat  ine,  cor  autem  ejus  longe  est  a  mc, 
et  tiujueruiit  ine  uiandato  homiuum  et  doctriuis  : 
ideo  ecce  ego  addaiii  ul  admiratiouem  faciam  po- 
pulo  huic  niiraculo  grandi,  et  stupendo.  Peribit 
enim  sapientia  a  sapientibus  ejus,  et  intellectus 
prudcntium  ejns  abscondetur.  Vte  qui  protundi 
estis  corde,  ut  a  Doinino  abscoiidatis  consilium, 
quorum  sunt  iu  teuebris  opera,  et  dicunt  :  Qnis 
videt  nos,  et  quis  uovit  nos  ?  Pcrversa  est  haec 
veslra  coj,'itatio  :  quasi  si  lutum  contra  figuhim 
cogitet ;  cl  dicat  opus  faclori  suo,  Non  fecisti  me  ; 
et  ligmentum  dicat  fictori  suo,  Non  intelhgis.  Nonue 
adhuc  in  inodi':o,  et  iu  brevi  convertelur  Libanus 
in  Carmel,  et  Canncl  in  sallum  reputabitur?  El  au- 
dient  in  die  illa  siinli  verba  libri,  et  de  tenebris  et 
cahgiue  oculi  civcorum  videbuut.  Et  addent  mites 
in  Domino  hvtiliam,  et  pauperes  houiiues  in  Saucto 
Israel  exuUabuut  :  «luoniam  defecit  qni  prtevalebat, 
consumuiatus  est  iliusor,  cl  succisi  suut  onines  qui 
vigilabant  super  iniquitateni,  qui  peccare  faciebaut 
homines  iu  verho,  et  arguentem  iu  porta  supplan- 
tabant,  et  dcchnaverunt  frustra  a  justo.  Proptcr 
hoc  h.cc  dicit  Dominus  ad  domum  Jacob,  qui  rede- 
mit  Abraham  :  Non  modo  confuudetur  .lacob,  uec 
modo  vultus  cjus  erubescet:  sed  cum  viderit  filios 
6U0S,  opera  mannum  mearum,  in  inedio  sui  sancti- 
ficautes  nomen  iiieiim.  El  sanclificabunt  Sanctuin 
Jucob,  et  Deuin  Israel  pra^dicabunl.  El  sicut  errau- 
tes  spirilu  inlellectum,  et  mussitalores  disccut  le- 
gem. 

In  parte  ista  ponit  romminationem 
contra  popiihim,  sive  contra  civitatem ; 
et  dividitur  in  partcs  duas.  In  prima 
comminatur  pcenam  temporalis  destruc- 
tionis ;  in  sec-uiida  poenam  spiritualis 
excfficationis,  ibi,  Oljstuprncite  et  admira- 
mini.  Circa  primum  duo  Primo  commi- 
nattir  dostructionem ;  in  seciindo  ponit 
qualemcumque  consolationem,  ibi,  Et 
erit  sicul  somnium  visionis  nocturnai  mul- 
titudo  omnium  gmtium.  Prima  in  duas. 
In  prima  ponit  destructionem  Jerusalem 
per  liabylonios.  In  secunda   per   Roma- 


nos^  ibi,  Et  rircumdnffo  t/uusi  sp/urrum 
in  circuitu  tuo.  Circa  priiniim  Iria.  Primo 
commemorat  pristinam  dignilalem.  A?'iei, 
idest  leo  Dei,  (|uia  Dei  virtute  lem[»oribus 
David  ct  Salomonis  nuMum  tiinebal,  si- 
cut  nec  lco.  Proverb.  x.w,  30  :  Lro  for- 
tissi}}ius  destiaru}n,  ac  }iullius  pavehit  oc- 
cursmn.  Vel  propter  altarc  holocausto- 
rum,  qtiod  ibi  erat,  quod  consnmebat 
animaha  sicut  leo.  Et  sic  sumitur  Ezech. 
XLiii,  15  :  Ipse  autem  Ariel  quatuor  cu- 
hitorimi  etc.  Vel  forte  propter  figuram, 
quia  erat  sita  in  modum  leonis.  Expu- 
cjnavit,  \  Reg.  xvii,  36  :  Na}}i  lro}iem  et 
ursrim  expug^iavi.  Secundo  ponit  destruc- 
tionem,  ponens  trium  festorum  ccssatio- 
nem,  Additus.,  quasi  dicat,  multis  annis. 
Evolutx.,  idest  periernnt.  Oseae  iii,  4  : 
Sedehu}it  dies  multos  ahsrpie  sarrifirio  et 
ephod.  Obsidionem,  Et  ciixumvallaho, 
scilicet  Chaldaiis.  Kzech.  iv,  2  :  Et  ordi- 
}iahis  adversus  eam  ohsidionem  etc.  Et  in- 
nuit  expugnationem  ex  tristitia,  Et  erit 
t)'istis.  Tertio  ponit  repiirationem  factam 
sub  Jesu  sacerdote  magiio  et  aliis,  de  qua 
habetur  in  Esdra  per  totum.  Et  rrit  mi- 
hi\  quasi  dicat  :  Umbram  pristiiue  digui- 
tatis  retinens. 

Sed  contra.  Agga^i  ii,  10  ;  Mag}ia  est 
gloria  domus  istius  ^iovissimx .,  plusrpiam 
primdB. 

Et  dicendum,  quod  hoc  dicitur  propter 
hoc  quod  fuit  visitata  ab  ipso  fiho  Dei 
corporaliter. 

Et  circumdabo.  Hic  comminatur  des- 
tructionem  per  Romanos;  et  circa  hoc 
quatuor  ponit  :  scilicet  obsidionem,  Et 
circmndabo  quasi  splisera^n.,  idest-in  cir- 
cuitu.  Luc  XIX,  43  :  Circwndabwit  te 
hiimici  tui  vallo.  Ilahac.  i,  10  :  Super 
onme^n  mxmitio^iem  ridehit,  et  comporta- 
hil  aggerem.  Secundo  obsessorem  humi- 
liationem,  Hu}}iHiabe)'is ;  et  humiHatio- 
nis  signum  de  terra  loqueris,  idest,  ita 
ac  si  sub  terra  esses,  etiam  audieris  hu- 
militer,  vcrba  ferens  pythoni.s,  qui  si- 
lenter  incantabat '  Soph.  iii,  11  :  Aufe- 
ra}ii  dr  }}iedio  tui "  })ialiloquos  superhix  •  magnilo- 
/?<cX'.  Vel  humihationis  meritum,  arguens  1"°^ 
in  eis  peccatum  avaritia^.  De  te}'ra  loque- 
ris  ;  et  ido'olatria',  Et  erit/juasipqtho}iLs. 


♦  AL  :  «  incantabant.  » 


CAIMJT  XXIX. 


791 


Tertio  ponit  hostiiim  multitiu3inem,  Et 
erit  siciit  ptilvis;  Joe\.  i,  G  :  Gens  ascen- 
dit :  vel  hostium  destructioncm,  sicut 
supra  xvu  :  Rapietur  sicutpulvis  montium 
a  facie  venti.  Quarto  ponit  ipsam  destruc 
tionem,  Erilque  repente ;  metaphorice, 
propter  hostium  ferocitatem.  Jerem.  iv, 
13  :  Quasi  nubcs  ascendet,  et  quasi  tem- 
pestas  cnrrus  ejus,  velociores  nquilis.  Et 
erit  sicut  somnium  visionis  nocturnse  mul- 
titudo  omnium  gentium  (jux  dimicave- 
runt  contra  Ariel.  Ilic  adhibct  quamdam 
consolationem  ex  hostium  pwna.  El  si- 
cut  somniat  esuriens  vana ',  in  nihihim 
ibunt  non  reportantes  aiiquod  commo- 
dum  de  destructione  Juda^ce,  sicut  nec 
esuriens  vel  sitiens  ex  cibo  vel  potu  som- 
niato.  Eccli  xxxiv,  1  :  Vnna  spes  et  men- 
dacium  insemnlo  viro,  et  somnin  extol- 
lunt  imprudeutes.  Zach.  xii,  3  :  Ponam 
Jerusalem  lapidem  oneris  cunctis  popu- 
lis. 

Nota  super  illo  vcrbo,  Et  erit  sicut 
somnium,  quia  ahquid  dicitur  somnium 
primo  propler  vanitatem.  Eccli.  xxxiv, 
2  -.Quasi  (jui  appre/iendit  umhrnm  ot pev- 
sequitur  ventum,  sic  et  qui  nticndit  lul  ci- 
sa  mendacia.  Et^  secundum  hoc  visa 
somniorum.  Secundo  propter  hrcvitatem. 
Job  XX,  8  :  Vebit  somnium  avolnns  lum 
invenietur.  Tertio  propter  copnitioiiis ' 
obscurilatem.  Job  xxxiii,  12  :  Prr  som- 
nium  in  visione  nocturnn,  qunndo  s(dft 
sopor  occupare  homines,  ct  dormiunt  in 
lectulo  suo ;  tunc  aperit  aurcs  virorum, 
et  erudiens  eos  instruit  disciplinn.  (Juarto 
propter  anima',  perversitatem,  Iiilra  i.vi  : 
Dormientfis  et  amantes  somnia. 

Ohsfupescite^  et  nduiir/ffuini.  Hic  com- 
minatur  ponnam  exc.rcatioiiis  :  ct  priino 
pra'dicit  exca-calioiuMn  Jiuhporum;  sc- 
cundo  conversionem  gcntiuin,  ibi.  IVoji- 
ne  adlnir  in  uiodico  convertrtur  LHkdius 
in  Carmrl,  rt  Caruwl  iu  snlluui  rrpuln- 
bitur?  dirca  primiim  diio  facit.  Pnino 
ponit  exca'oationein  ;  scciiiido  ipsiiis  ra- 
tioncni  assigiiiil,  ibi,  Et  di.rit  /Jouiiuus  : 
Eo  quod  njipropiuqunt  jiopulus  isfc  orr 
suo  efr.  (lirca  piiiuiiin  tria.  l*rimo  pra-di 
cit  exca^catiommi,  poncns  ca  (|ii.i'  pcr 
turbant   Jiidiciiiin   ralioiiis,  Ohsfupescite, 

•  Al.  «  :  et  sicut  res  vann^  » 
Al.  :  «  hoo.  »  —  *  Al.  :  "  rnnilalioms.  n 


sermo%''s 
<i. 


cx  consideratione  malorum  culpa?  vel 
poense.  Jerem.  ii,  12  :  Obstupescite  cce/i 
suj)er  /loc,  et  jjortx  cmli  desolamini  ve/ie- 
menter.  Et  admiramini,  ex  eonsidcratio- 
ne  magnorum.  Psal.  cxxxvui,  li  :  Mira- 
hilia  opcra  tun.  Fluctunfe,  ex  incertitudi- 
ne  eHgendonim.  Jac.  i,  6  :  Qui  enim  /lee- 
sitat,  similis  est  flucfui  ynaris,  qui  a  vento 
movetur  et  circumfertur.  Vacillate,  ex  in- 
constantia  propositoriim.  Job  iv,  4  :  Va- 
cillnufes  confirmnverunt  '  t7ianus  tux. 
luehriamini,  ex  anxietate  dolorum.  Habac. 
II,  16  :  /iihe  tu  quoqiir,  et  cimsopirc ; 
circumdnhit  te  calix  dexferx  Dommi.  Sc- 
cundo  ponit  excaecationis  modum.  Quo- 
niam  miscuit;  idcst,  sicut  vinum  mixlum 
propiuavit.  Oculos  vestros,  scilicet  pro- 
phetas.  Supra  xix  :  Dominus  miscuit  in 
jiicdio  ejiis  spiritum  rerfiqiuis.  Tertio  po- 
nit  exca^cationis  efrectum,  quia  libruin 
sacra;  Scrii)tura'  iu  visione '  omiiium 
prophetarum  non  inteUigent.  Et  erit  vo- 
bis.  Apoc.  V,  {  :  Vidi  in  dextera  sedenfis 
librum  signatum  siyillis  septem.  Et  dixit 
dominus  etc.  Ilic  ponit  causam  oxcjrca- 
tionis,  scilicet  peccatum  ipsorum  :  et  pri- 
mo  in  airoctu;  secumh)  in  intellectu,  ibi, 
VcV  qui  profundi  cstis  corde.  Circa  pri- 
mum  (hm  facit.  Primo  poiiit  culpam^di- 
vini  contemptus,  Cor  nulem  ejus,  ciuia 
palliant  verbis,  labiis^  humanis  (d)servan- 
tiis.  /s/  fimiierunf.  Jcr  xii,  2  :  Proj)e  es 
tit  ori  eorum,  cf  louqr  a  renibus  eonim. 
Mattli.  XV,  ()  :  Irrifum  /ecistis  mandnfum 
I)ri j)ropfrr  frndifiones  vesfrtts.  Secundo 
pa'nain,  Ideo  ecce  etjo.  Ciraudi,  sooua- 
diiin  eorum  rcpntationom,  vol  (luoii- 
dani.  Prribit  eni)n  snj)ientin.  Alxiias,  8  ; 
/*rrdn)n  snjurufioui  snjiirufium,  rt  jiru- 
drufinui  juudonfiiim  rrjuobubo  ;  I  (!t)r, 
I,  \\)  :  V.r  qiii  juo/uudi  estis  cordr.  Mic 
ponit  poccatiim  ox  parlo  intollootus,  qiiia 
iion  crodobant  Doi  providontiam.  <|uoiI 
scircl  oa  (|iia'  oiron  iios  agiintur  :  ot  oir- 
c.i  hoo  diio  facit.  Primo  poiiitiir  orroris 
oxco^'ilatio.  Diccbaiit  aiitciu  Douni  lato- 
rc,  pid[)tcr  cordis  profiinditatom.  iibi  siin 
prava  c«)iisilia  portractabanl  :  uiido  dloil  : 
Vv  (jui  j)rofundi  rslis  cnrdr.  Jorom.  xvii, 
0  :  *  /*)'ofinulum  rst  ror  /lominis  rt  iitsrtii-  .  p^„  ^ 
Inbilr  \  quis  coijnoscet  i//tid'}  VA  proptor    **' 


'  Al.  :  »  vi»ionc!>.  •  —  *  Al.  :  «  primo  culpani.  » 


792 


IN  ISAIAM 


obsonritatcm  loronim  in  (|tiil)us  prava 
opera  ox('rf«'lianf  :  iiii(l(!  dicil  :  Qiujrinn 
stint  in  trnchris  opcra.  Joaii.  iii,  20  : 
Omnis  (jui  nuile  (icjit^  oilit  lucem.  Eccli. 
XVI,  16  :  Son  dicas,  A  Deo  ahsroiular. 
Secundo  ponitur  jusla  incropatio,  Prr- 
vcrsa  est.  Non  fecisti  jm\  (]uia  Dcus  co- 
gnoscit  iiiquantum  cst  causa  roi.  Iiifra 
XLV  :  Viv  (jui  cnntrailicit  factori  suo.  In- 
fra  Lxiv  :  J^t  nunc,  Domine,  pater  noster 
es  tu,  tios  vero  lutum  ;  et  ficlor  noster  tu., 
et  opera  manuum  tuarutn  otnncs  nos, 
Nonne  adhuc  in  modico  ?  Hic  praHlicit 
gentium  conversioncm  :  et  circa  lioc  tria 
facit.  Primo  pranlicit  conversionem  ad 
graliam.  Lihanus,  idest  gentes,  quia 
mons  crat  in  terra  gentium,  in   Carme- 


summatus  cst  miscr,  doficit  (pii  i onculca- 
bat  Irrrain,  canilate  .ludaici  populi  :  (luia 
cfficitas  ox  parte  contigit  in  Israid  :  Uora. 
XI.  Succisi  sunt  (jui  vujilahant  :  sludiosi- 
tcr  ad  malum.  Prov.  iv.  10  :  Non  cnim 
dormiunt,  Jiisi  male  fecerint.  Qui  peccare^ 
pravis  cxcmplis  ct  doctrinis.  Ari/itcntcin, 
quantum  ad  disciplina'  contcin[)tuin. 
Amos  V,  1 0  :  Odio  hahucrunt  corripicn- 
tem  in  porta.  Declinavcrunt,  (|uantum 
ad  peccati  vaiiitatem,  (luia  friistra  est 
quod  non  consequitur  finem.  Sap.  v,  8  : 
Quid  nohis  profuit  supcrhia,  aut  divitia- 
rum  jactantia  (juid  contulit  nohis  ?  Ter- 
tio  ponit  Judieorum  reveisioiiem  in  fine 
mundi,  cum  dicit  :  Propler  }u)C  lixc  dicit 
Dominus...   qui  redemit  Abraham,  Gen. 


lum^  in  graliam,   quam  Juda^i  per  cir-     xii.  Non   modo,   idest  in  hoc  lcrapore. 


cumcisionem  habebant,  quia  inter  scien- 
tiam  circumcisionis.  In  saltwn,  idest  in 
sterilitalcm,  iii  qua  prius  erant  gentes. 
Infra  xxxvii  :  Saltum  Carmcli  cjus  :  ego 
fodi,  et  hihi  aquam.  Ad  sacram  scien- 
tiam,  Surdi,  scilicet  gentiles,  qui  prius 
non  audierant  verba  legis.  Matth.  xi, 
5  :  Cxci  vident.  Joan.  ix,  39  :  Iji  judi- 
cium  veni  in  hunc  mundujn,  ut  qiii  Jion 
vident  videant,  et  qui  vidcnt  CcBci  fiant. 
Ad  spiritualem  la^titiam,  Et  ad.dent.  Psal. 


confundclur,  bona  confusione.  Kccl.  iv, 
25  :  Est  confusio  adducens  qloriam  ct 
gratiam.  Filios  Apostolos,  mussitatores, 
idest  qiii  primo  murmurabant.  Supra 
XXVII  :  Qui  egrediuntur  impctu  a  Jacoh, 
el  florebil  et  gej^mhmhit  Israel.  Vel  po- 
test  aliter  exponi  de  prosperitale,  quae 
eis  promittitur  destructo  Scnachcrib  vel 
Nabuchodonosor.  Carjnelus  iji  saltum ; 
idest,  tanta  erit  fertiiitas  tcrra^  promis- 
sionis,  quod  fertilitas  Carmeli   rcputabi- 


IX,  3  :  Lxtabor  et  exultaho  in  te,  jjsallajn  tur  stcrilitas  in  comparatione  cjus.  Illu- 

jiomijii  tuo,  Altissime.  Secundo  assignat  sor,  Scnacherib  vel  Nabuchodonosor.  Fi- 

conversionis  occasionem,   vel  rationem,  lios  suos,  tres  pueros  in  camino  ignis  : 

ex  casu    diaboli  :   Quoniam    defecit  qui  vel  qiiia  pueri   ipsorum   facient   laudem 

praevalebat,   per  potentiam,   illusor,   de-  nominis  mci,  quod  ipsi  in  juventute  sua 

ceptor  per  astutiam.   Supra  xvi  :   Con-  nou  fecerunt. 


CAPUT     TRIGESIMUM 


VsD  filii  desertores,  dlcit  Doniiaus,  ut  facerltis 
cousilium,  et  uon  e.\  uie,  et  orcliremiui  telam,  et 
nou  per  spiritum  meum  ut  adJeretis  porcalum  su- 
per  peccatum ;  qui  aml)ulatis  ut  desceudatir  in 
iCgyptum,  et  os  meum  non  iuterrogastis,  sperantes 
auxiruim  in  fortiUuline  Pharaouis,  et  halieutes  lidu- 
ciam  iu  uiubra  /Egypti.  Et  crit  vohis  furtitudo  l'ha- 
raouis  in  confusiouem,  et  liducia  umbrfc  /Egypli  iu 
ignomiuiam.  Erant  enira  in  Taphnis  principes  tui, 
et  nunlii  tui  usnue  fid  Thanes  pcrveueruut.  Omnes 
coufusi  suut  super  populo  qui  eis  prodesse  uon 
potuit.  Non  fucrunt  iu  auxiliuiu,  et  in  ahquain  uli- 
litatcm ;  sed  in  confusionem,  et  iu  opprobrium, 
Onus  jumeutorum  austri.  In  terra  tribulationis,  et 
angustise  leajna,  et  leo   e.\   cis,  vipera,  et  regulus 


volans,  portantes  super  humeros  jumeutorum  divi- 
tias  suas,  et  super  gihbum  camclorum  thesauros 
ad  popuhim  qui  eis  prodesse  nou  potcrit.  ^gyptus 
enim  frustra,  et  vane  auxiliabitur.  Ideo  clamavi 
super  Loc  :  Superbia  tantum  est ;  quiesce.  Nunc 
ingressus  scribe  et  super  huxum,  et  iu  libro  dili- 
geuter  exara  illud,  et  erit  in  ilie  uovissimo  iu  tcsti- 
monium  usque  in  <Eteruum.  Pojiuhis  enim  ad 
iracundiara  provocans  est,  et  filii  mendaces,  fihi 
nolcutes  audire  lcgcm  Dei  :  qui  dicunt  videulibus, 
Nolile  vidcre  ;  et  aspicieulibus,  Nolite  asiiicere  no- 
bis  ea  qu;p  recta  sunt.  Lo([uiiuiiii  iiobis  placicntia, 
videte  nobis  errores  aufcrte  a  iuc  viaui.  declinate 
a  me  semitam,  et  cesset  a  facie  noslra  Sauclus 
Israel.  Propterea  haec  didt  Sauctus  Isracl  :  Pro  eo 


'  Al.  :  "  Carmelo.  » 


CAPUT  XXX. 


79.3 


quod  reprobastis  vcrbuin  hoc,  ct  separastis  in  ca- 
lumnia,  et  in  tumultu,  et  innixi  estis  supcr  eo ; 
propterea  erit  vobls  iuiquitas  haec  sicut  interruplio 
cacJeus,  el  requisita  in  muro  excelso.  Quouiaui  su- 
bito  dum  non  speratur,  veniet  contntio  ejus,  et 
comminuetur  sicut  contentur  lagena  lif;uli  contri- 
tione  pervalida,  et  non  invenietur  de  fragmentis 
ejus  testa,  in  qna  portetur  igniculus  de  incendio, 
aut  hauriatur  paruui  aqute  de  fovea  :  (luia  ha;c 
dicil  Dominus  IJeus  Israel  :  Si  rcvertamini  et  quies- 
catis,  salvi  eritis.  In  silentio  et  in  spe  erit  fortitudo 
vestra.  Et  noluistis,  et  dixistis  :  Nequaquam  ;  sed 
ad  equos  fugicmus  :  ideo  fugietis.  El  super  veioces 
ascendemus  :  ideo  velociores  erunt  qui  persequen- 
tur  vos.  Mille  homines  a  facie  terroris  unius;  et  a 
facle  terroris  (juinque  fugietis,  donet  rehnqnamini 
quasi  mahis  navis  in  vertice  montis,  et  ipiasi  sig- 
num  super  colicni.  Propterea  expectat  Uoniinus  ut 
misereatur  vestri  ;  et  ideo  exallahitur  parceus  vo- 
bis,  qnia  Deus  judicii  Doniinus.  Beati  omnes  qui 
expectant  cuni.  Pu[iulus  enim  Siou  hahilabil  in 
Jerusalem.  Plorans  ne^iuaquam  plorabis  ;  niiserans 
miserebilur  tui.  Ad  vocem  clamoris  tui  statim  ut 
audierit  respoudehit  tihi.  Et  dabit  tibi  Dominus  pa- 
nein  arctuin  et  aqnaui  brevcni,  et  non  faciet  avo- 
lare  a  te  ultra  doclorem  tuuni,  et  erunl  oculi  tui 
videutcs  pra;ceptorem  tuum,  et  aurcs  tua3  audieut 
verhuni  post  tergum  monentis.  Ha:!c  est  via ;  am- 
bulale  in  ea,  ct  non  declinctis  ncfpie  ad  dexteram 
nuquc  ad  sinistram.  Et  coulamiuahis  lauiinas  scul- 
ptilium  argcnti  tui,  et  vestimentum  conflalilis  auri 
tui,  et  disperges  ea  sicut  imniundiliam  nieuslrua- 
aj.  Egredera,  dices  ei.  Et  dahitur  pluvia  seuiini 
tuo,  ubicumque  seminaveris  In  terra  ;  ct  panis  fru- 
gum  tcrra;  erit  uberrimus  et  pinguis.  1'ascelur  iu 
possessione  tua  in  die  illo  agnus  spatiosc ;  et  tauri 
tui  et  pulli  asinorum,  qui  operantur  terram, 
comn\ixluin  migma  comcdcnl,  sicut  inarea  vcntilu- 
lum  esl.  Et  crunt  super  omuem  monfem  excelsum 
et  Biiper  omueni  collem  elcvatum  rivi  curreutium 
aquarum  in  die  iuterfectionis  multorum,  cum  ceci- 
dcrint  lurres.  El  erit  liix  lun.i-  siciil  lux  solis.  ct 
lux  solis  crit  siq)lcniplicilcr  siciil  lux  scplem  dic- 
rum,  iu  die  qua  alligaveril  Dominus  vuluus  pupuli 
sui,  et  pcrcussuram  plaga;  cjus  sanavcril.  Ecce 
nomen  Domini  vcuit  dc  logiuquo,  ardens  furor 
ejus,  et  gravis  ad  porlaudiim  Lahia.  ejus  rciilcta 
suut  iudigualionc,  et  liugua  cjus  ijuasi  ignis  dcvo- 
rans.  Si)iritus  ejus  vclut  lorrens  iniindaus  usipie 
ad  lucdiiim  colli,  ad  perdcudas  gniilcs  in  nihilum, 
ct  freniiui  crroris,  ipiod  grat  iu  maxillis  populonun. 
Canticum  crit  vobia  sicut  vox  sanctilicale  solcmui- 
talis,  ct  l.cliliic  cordis  sicut  qui  pergit  cum  lihia, 
ut  intrcl  iii  monti;m  Domiui  ad  Fortcni.  Et  audilam 
faciel  Douiiuus  gloriam  vocis  siiu',  ct  lcrrorcm  hra- 
chii  sui  ostcudcl  in  comminalione  furoris,  cl  llaui 
minatioui!  furoris,  ct  llamma  igiiis  dcvurnnlis.  Aili- 
d(>l  iii  tiiibinc,  ct  lii  la|>i(lc  graiidiuis.  A  voco  ciiini 
Domiiii  pavchiL  A.-^sur  viiga  pcniissiH,  et  crit  tran- 
situs,  virgic  fuiidatiis  ipiam  rc(|ui«!scen'  faciel  D(Uii| 
nussupcr  cunuiii  tyuipanis  ct  cylharis,  ol  in  bclliB- 
pru'iipuis  cxpiigiialiil  cos.  Praqiarata,  profuuda, 
ct  ililalnla.  Nntriiiiciita  cjiis  igiiis  cl  ligiia  iiiiilta  : 
llalus  Doiiiiui  ?iciit  torrciis  siilphiiris  succcndcua 
eani. 

Iii  [)ai't('  i.sla  ('oininiiialtii'  |ii'()|ili(<ta 
CDtitra  illo.s  ({ni  (■onti>iiii)si>riiiil  pro|)liu- 
liam  Jorouiia',  euiilos  iu  i-Kg}  i^liiui,  cou- 


tra  ejiis  consiliura,  sicut  habetur  Jerem, 
XLiii.  tt  dividitur  in  duas.  lu  prima 
comminatur  contra  Juda/os  tautum ;  iu 
secuuda  coutra  Judaios  et  iEgvplios 
simul,  de  quibus  confidebunt  :  x.vxicap.: 
Va;  qiii  dfsccndwit  etc.  Vel,  sgcuudum 
Glossam,  iu  prima  parle  probibet  desccu- 
sum,  iu  secuuda  comniinatur  pcHuam 
contra  descendcntes.  1'riina  in  duas.  Iii 
prima  ponit  commiuationem  ;  iu  secunda 
consolationem,  ibi,  Piopterea  expectat. 
Prima  in  duas.  Iii  prima  argiiit  descen- 
sum  ;  secundo  arguit  praH-epli  conteinp- 
tum,  ibi,  Idco  clamaci  siijjcr  lioc.  (arca 
primum  tria  arguit  in  eis,  Primo  itiucris 
dispositionem,  ponens  proposilum,  i't 
faceretis  consilii(m  tclam,  pravam  macbi- 
natioiiem;  et  cousetjuentem  eirectiim,  Ut 
adderetis  :  II  Paralip.  x.wiii,  i.'i  :  Quare 
viiltis  addcrc  pcccata  supcr  pccctita  ?  Se- 
cuudo  pouit  coiisilii  excciitiouein  (luaii- 
tum  ad  via»  iiiccssum.  (Jui  amfiuiatis  ; 
qui  iucessus  deformatur  per  contemp- 
tum  diviiii  consiiii,  Ilabentcs  /iduciam. 
Os  meum,  prophetam.  Jerem.  xv,  11)  : 
Si  scparaveris  pretiosum  a  ci/i,  quasi  os 
mcum  cris  :  quia  qua'  dixi  facere  uoliiis- 
tis.  Kt  per  fidiiciam  huinaui  au.xilii,  I/a- 
bcntcs  /iduciain.  Jereui.  .wii,  o  :  Ma/c- 
dictus  qui  con/idit  in  /tominc,  ct  ponit  car- 
ncin  brac/iium  suuin.  V.\  poiiit  eHectum  : 
Et  eris  vobis  fortitudo  f^/iaraonis  in  con- 
fusioncm.  OseiC.  iv,  7  :  (i/oriam  eoruni 
in  if/noininiam  commiitaiio.  lliide  quan- 
ttiin  ad  via'  termintim,  Ertint  cnim  in 
Tap/ims.,  (jua'  est  tantiiin  iu  alia  parte 
yEgypti,  (|uasi  timentes  in  primis  termi- 
nis  remanero.  Jerem.  ii,  18  ;  (Juid  tibi 
vis  in  via  A''.<ji/pti,  vt  bibas  aquam  lur- 
bidam?  VA  os{{i\\K\\{  spei  defectuin  :  Om- 
nrs  con/usi  siint.  Psalm,  cxln  ,  2  :  .\u/itr 
con/idcrc  in  /uiiu  i/iibiis,  in  /i/iis  /lomi- 
iiuin,  in  i/uibus  nan  cst  sa/us.  Tortio  dos- 
cribil  rerum  asportatiohem,  Onus  jumen- 
titriiin,  coinmiiians  primo  dostriiclionem 
./Egypli  :  vcl  oiius  '  lHiorum  Juda.  y«///<r;t- 
tnrum,  propter  solidilalem  ;  vel  (|uia  si- 
ciit  jiiinenla  i cs  siias  deserelianl.  .iii.stri, 
(luia  ad  atislruin  fuKcriiiit.  v<l  i|ui.i  in 
auslrali  parb*  erat  eoiiiin  habil.i(i«).  hi 
lcrra  tribu/ationis,  in   .l^ypto,  <|ua'   llc- 


•  Al.  decst  :  «  vcl. 


794 


IN  ISAIAM. 


brairo  diciliir  Mosraim,  (]ii(m1  inloiprcla- 
tiir  tribiilalio,  vol  aiif;:ustia  .loror.  xi.ii, 
10  :  lildiiius  (j^icin  vos  /ormif/ofis,  ihi 
coniprr/icfii/cf  vos  in  frrrtt  .■hjt/i/pti,  vf  fa- 
mcs  pro  ipia  rsfis  so/icifi^  ad  ad/uvrehif 
vohis  in  /Ei/i/pfo,  ct  ihi  tnoricmini.  Sc- 
ciindo  poiiit  asportantium  ooiidilionom  : 
Lcxnn,  propter  ferocitat(>m,  lco,  proplcr 
aiidacie  pra'snmptionom,  vipcrn  proj^ler 
crndolitatom,  rcyidiis  volans,  noii  (|nod 
haltoal  ponnas,  sod  (|nia  insilit  in  faciem 
hominis,  proptor  volocitafom  ad  malc  fa- 
ciendnm  Soph.  iii,  3  :  Principcs  cjus 
qitasi  /ennes.  Tertio  rerum  asportatio- 
nom,  Porfanf»s.  Quarlo  laboris  frnstra- 
tioaem,  Ad popu/iim  qui  cis prodesse  non 
potcrit.  Psalm.  lix,  13  :  Varia  sa/us  fio- 
tniiiis.  Ideo  c/amavi  sitper  /toc.  Hic  ar- 
gnil  in  eis  diviiii  pra^cepti  contemptum  : 


sorvarc  noluoriint,  ut  h  d)otnr  .ler  :  xui : 
Psal.  XVII,  4G  •.Fi/ii n/icnimentitisunt  mi/ti. 
No/cnfcs,  (|uantum  ad  porcatnra  omis- 
si(uiis.  Provor  :  xxviii,  9  :  Qtti'  oltlttrat 
aitrcm  suam  ne  aitdiaf  /ct/cm,  orafio  cjus 
erit  e.recrahilis.  Secnndo  ponit  ccuilomp- 
tum  prophotarum,  Qui  dicunt  viditifihus 
secuiidiim  (juod  intordicebant  eis  pro- 
priiim  officium.  Amos  vii,  12  :  Qiti  vides, 
t/radere,  fufje.  In(]uaiitum  iudncobant 
cos  ad  mendaciiim,  Loqitimini.  III  Heg. 
ult,  13  :  Ecce  scrmoncs  prop/icfarum  ore 
uno  rcgi  hona  prxdicitnt.  Declinate^  iii- 
quantum  proliibcbant  divina?  cognitionis 
verbum.  Job.  xxi,  14  :  Qui  dixcrunt  Deo 
Rcccde  a  7iobis,  scientiatn  viarum  tuarum 
nolumus  :  Propferea  /ixc  dicit  Sanctus 
Israe/.  Hic  comminatur  eis  intcritum  su- 
bitnm  resumens  culpam,  ut  justior  appa- 


et  primo  ostcndit  quomodo    coutempsc-      reat    pfMna :    Pro   eo    quod    rcprobastis. 


riiit  divinum  prfeceptnm :  in  secnnda 
quomodo  contempserint  salnbre  consi- 
lium,  ibi,  Quia  /txc  dicit  Dominus  Dcits 
Israe/.  Circa  primnm  tria  poiiit,  Primo 
di^innm  pra^ccptum ;  secuiido  populi 
contemptum,  ibi,  Popu/us  cnim  ad  ira- 
cwidiatti  provocans  est ;  tertio  commina- 
tur  contcmneiitibus  mortem,  vel  mortis 
intcntum,  ibi,  Propterea  /ixc  dicit  Sanc- 
tus  Israe/.  Prirao  pra^coptiim  :  quia  scili- 
cet  inutilc  est  ire  in  jEgyptum,  qiiiesce., 
iu  terra  tua.  Jer.  xiv,  10  :  flxc  dicit  Do- 


Pcenam  autem  adjnngit,  ibi,  Propterm 
mVvo^w;  significans  poenam  subitaneam 
pcr  similitudincm  ruina*,  quae  diu  latet 
iu  pariete,  qui  tandem  subito  cadit, 
Quoniam  siibito  :  I  Thess.  v,  3  :  Cum 
enim  dixerunt,  Pax  et  securitas  ;  titnc  su- 
perveniet  eis  repentinus  ititerifus.  Et  dicit 
'  poenara  validam,  Et  comminuetitr,  sub 
similitudine  confractionis  lagenae,  cujus 
nulla  testa  rcmanet  integra  ad  aliquid 
valens,  scilicet  ad  ignem  portandum,  et 
ad  aquam  hauriendam.  Supra  xxv :  Co?i- 


minus  populo   /luic,    qui  di/exit   movcrc     fractionc  confringetitr  terra. 


pedcm  suum,  et  non  quievit  et  Domino 
non  p/acuit.  Secundo  ponit  praicepti  con- 
firmationem.  Nunc  crgo  ingressus  scribe 
ei  super  buxum.  Tu  Isaias,  ingrcssus, 
per  proplicticam  visionem,  vel  tu  Jcrc- 
mias,  ingrcssus,  iu  vEgyptum  cum  popu- 
lo,  sicut  legitur  Jer.  xliii.  Tertio  assi- 
guat  confirmationis  fructum,  Et  crit  i?i 
die  i//a.  Exod.  xvii,  14  :  Scribe  /loc  ob 
monimentum.  Popit/us  enim  ad  iracun- 
diam    provocans  est.   Hic    ponit   populi 


Nota  super  illo  verbo,  Quiesce,  quia 
quiescere  debet  homo  primo  a  peccati 
actu.  Supra  i  :  Quiescite  agere  perverse, 
discite  bene  /«m-e.  .Secundo  a  vagandi 
cursu.  Jcrem.  xiv,  10  :  liaec  diccs  popu/o 
huic,  qui  di/cxit  moverc  pedes  suos,  et 
71071  quievit.  Tcrtio  ab  immoderato  appe- 
titu.  Infra  lvii  :  Cor  impii  quasi  ttiare 
fervetis,  quod  quiescere  7io7i  potest.  Qiiarto 
a  praesumptiioso  intellectu.  Eccli.  xviii, 
6  :  Cum  cotisutnmaverit  fiomo  tunc  itici- 


Lontcmptum  :  ct  primo  sccundum  quod     pict. 


contemncbant  Deum.  Ad  iracundiatn, 
quantum  ad  peccatum  transgressionis. 
Ezech.  II,  5  :  Noli  esse  exasperatis  sicut 
dotnus  Israel  cxasperatrix  est,  Mendaces, 
quantum  ad  poccatum  locutionis,  quia 
promiserunt  Jorcini*  obedicntiam,  quam 


Quia  /ixc  dicit  Dominus  Dcus  ' Israel. 
Ilic  arguit  in  eis  divini  consilii  contcmp- 
tum  :  et  circa  hoc  tria  ponit.  Primo  con- 
silium,  Si  revertatnini.  Infra  xlv  :  Coti- 
vcrtitnitii  ad  me,  ct  sa/vi  eritis.  Secnndo 
contcmptum  :    Et  dixistis,  Neqitaquatti. 


3  Al.  :  (>  dicit  etiam.  » 


€AI»UT  XXX. 


795 


'deo  fnfjietia  :  \\0Q.  est  verbnm  Domini. 
)cut.  n,  27  :  *  Pcr  unam  viam  (jradif;- 
mir.  Et  mper  veloces  asceiidcmus  :  vox 
)opuli  rfbellis.  /deo  velociores  :  vox  Do- 
nini.  Tbren.  iv,  19  :  Veiociores  fuerunt 
lersecutores  nostri  aciuilis  cobU.  Tertio 
omminatnr  rreritum,  Mille,  /Egyptii, 
mius  Chal(JiL'i.  Fuyietis  omnes  vos  Ju- 
Iffii,  fjiiinqiie,  Cbaldffiorum.  Deut.  xxxu, 
10  :  Quojnodo  persequatur  unus  mille,  et 
luo  fuf/ent  flecem  millia?  Quasi  ma/us, 
n  signum  evitandi  naufragii-  Supra  vi  : 
^rit  in  ostensionem  sicut  terehinthus  et 
icut  quercus  quse  expandit  ramf)S  suos. 
^ropterea  expectat  Dominus  ut  miserea- 
ur  vestri.  Hic  ponit  consolationem  :  et 
irca  boc  duo  facit.  Primo  proponit  mi- 
erendi  propositum  ;  secundo  exe^initnr 
niscricordiae  beneficium,  ihi,  Populus 
nim  Sion  hahitabit  in  Jerusalem.  Circa 
►rimum  tria.  Primo  miserendi  proposi- 
um  in  Deo,  Propterea  expectat.,  non  ex 
oto  destrucns  vos.  Osea^  ui,  3  :  Dies  tnul- 
os  expectahis  me  :  Secundo  ingratorum 
udicium  :  Et  ideo  exfUtahitur ;  idest, 
ilins  in  justitia  apparebit,  puniens  vos 
ngratos  suis  beneliciis.  Snpra  v  :  Exal- 
ahitur  Dominus  exercituum  in  judicio. 
Pertio  bonorum  priemium,  Bcfiti  omnes. 
AiQ.  xn,  30  :  Vos  similfs  honti/iihus  ex- 
lectantihus  dominum  suu?n.  Popu/us  eni/n 
non  halntfihit  in  Jerusalem.  Ilic  exe(|ni- 
ur  misericordia*  bcneficium  :  et  primo  in 
sorum  exaltatione  ;  secunda  in  bosfium 
»{)pressione,  ibi,  Ecce  nomen  Dotnini  re- 
lit  dc  lonqinfpio.  Circa  primum  dno.  Pri- 
no  snl)Iati(nicm  malornni  coinra  cxiiii 
aplivitatem.  Pojxdus  cui/n,  t('ni[)orc  Zo- 
obabel  :  vel  potius  mystice  tottim.  Ps. 
ixxiv,  \  :  Non  coinmovehitur  in  ,rtrr- 
lum  qui  hahitfit  in  Jrrusa/em.  Contra 
ristitiai  anxietatcm  :  P/orans,  ante,  ne- 
luaquam  plorahis,  scmpdr,  sed  ([uaiido- 
[ii(!  lili(!rah(Mis.  Siipra  xxv  :  Aufrrrt  la- 
•rijinain  tuain  ah  oiniii  farir.  Conlra  Dci 
ndignationem  Misrrans.  Ps.  xc,  IfJ  :* 
'nuocahit  fnc,  et  rgo  rxaudiam  ruin. 
^onlra  paii[)(M'tatcm  :  Et  tihi  dahit  Doiui- 
lu».  Et  est  scnsns  :  niodico  victii  criint 
■ontcnti.  Kccli.  xxix  2H  •.luitiuiu  honiiiiis 
tanis  ct  aqua.  Vel  ([iiia  iii  rcditii  {W   lla- 


bylonc  pennriam  passi  sunt.  Mystice  se- 
cuiidnm  (jlossam.  Sccnndo  ponit  colla- 
tioiicm  boiiornm  :  undc,  Facirt.  Kt  primo 
spiritnalinm,  (inantnm  ad  electam  doc- 
trinam,  describens  doctorem  :  Arolare^ 
idest  recedere,  dfjctorem,  Esdram,  cnjus 
doctrina  adhnc  ntnntnr,  vol  Christum, 
post  terfjum,  sicut  fugiens  qnando  ab  in- 
sef|ueiite  revocatnr.  Joel.  ii,  2.3  :  Drdit'  *  vobu 
nohis  Dominus  doctorem  justitix.  Et  ponit 
doctrinam,  Hxc  via.  Num,  xx,  \d  :' 'Pertntam 
Via  reqia  fjradiemur.  Et  etiam  ([uantnm  '^'""" 
ad  debitam  Dei  ciiltnram,  Et  contfnhina- 
his,  iri  usns  commnnes  redigcs,  IV  Reg, 
XXIII,  8  :  Contamiravit  exce/sa  el  drmo- 
/itus  est  ea.  Vrstimentum.,  omncm  orna- 
tiim  idoli.  Secundo  ([iiantnm  ad  tcmpo- 
ralia  bona  :  unde  dicit,  Ejrrdere,  scilicet 
a  spiritualibus  ad  tcmporalia.  Et  primo 
promittit'  tcrrai  fertilitatem  promiftens 
causam,  Dahitur  pluria  :  Jocl.  n,  23  : 
Desceiidrre  faciet  ad  vos  imhrem  :  et  cfTec- 
tnm,  qnantum  ad  cibos  hominnm.  Et 
ponis  friiijum.  (ien.  xlix,  2(J  :  .\srr  jianis 
piiif/uis.  Ps.  cxLvn,  14  :  Adipe  fruinrnti 
safiat  tr.  Onantiim  ad  pascua  armento 
rum,  Pascetur  af/nus,  quantiim  ad  oves  : 
tauri,  quanfum  ad  boves ;  et  in  ulrisqno 
notat  fccnnditatcm,  poncns  filios.  Kt 
quaiilnm  ad  aiinoiiam  Juincnforuin.  Et 
pulli  assiiioruin.  Mijiiia,  liordciiin  ciini 
palca  pnrgatiiin,  ([uod  prins  conHuixtiim 
conu^dchant.  Sccnndo  promiftit  a([nanim 
nbcrtafcni,  Et  rriint.  Ju(hi'i  dicnnt  ha'C 
ad  litterain  esse  conqilciida  in  Wnv.  inun- 
di,  .Multoriiiii.  sciliccf  lloniaiioiiim,  se- 
ciindum  C(»s  ;  ([iiod  cst  fahiiinsiini.  Vcl 
p(»fcsf  cscs  incfa[»horica  locufio  :  nt  pcr 
a(|iiain  signiliccfnr  ci»nsolatio,  ([iiam  [)ost 
rcditiiiu  dc  ca[)tivifate  cl  nahylonin>  des- 
trnctioncin  hahiicnmt.  Vcl  mystice  do 
doctrina  Christi.  infra  xi.i  :  .\jirrinm  in 
suprrmis  rollihus  flinuina.  rt  iii  mrdio 
rani/torum  f(Uifrs.  Tcrfio  c(i'li  claritatiMU, 
Ef  rrit  lit.r  solis  sirut  lu.r  srjitrm  dirrum  : 
taiilum  iii  iiiio  qnaiifnm  modo  in  sop- 
fcin.  ([iiasi  s('|»f«'in|tlicilcr  :  vt»I  sicnt  fnil 
in  [irimo  s('[tlcnario  dicniin.  Ibcc  Jlndan 
fahiilost^  ad  liffcrain  dicniil  lcm|)or('  au- 
rca"  Jcnisalcin.  Scd  nichns  cst  ([iiod  ad 
fiiturain    sancloruni   gloriam    rcfcraliir. 


'  Al.  :  "  ol  pnniiillit.  » 


796 


IN  IS.MAM. 


post  miindi  iiinovationom.  Ynl  moljipho- 
rice  ot  liy[)L'rl)oliro  ail  stutnm  popnli  lo- 
foratnr.  Ps.  cxi.vi,  3  :  Qui  s<in(it  contri- 
fos  ronlr,  rt  alliyat  contritioncs  roruDi. 

Nota  siiper  illo  vcrbo,  Et  jninrs  fru- 
guniy  qnia  voiJ)iim  Jjei  est  pani.s  primo 
arctns  propfer  obsorvandi  dinii  iiltatem. 
Maltli.  VII,  14  :  Arcta  est  via  qux  ducit 
ad  vitum.  Secundo  uberrimns  proptcr 
frnofus  ntilitafem.  Infra  lv  :  Quornodo 
drscrndit  inihrr  de  cw/o,  ct  illuc  ultrn 
non  rcvertitm\  rt  inebriat  tcrram,  et  ger 
minnre  eam  facit  :  sic  crit  verbum  fjuod 
egredictur  de  ore  meo.  Tortio  pingnis 
propter  dolectationis  snavitatom.  Gen. 
XLi.'C  :  Aser  panis  pinguis. 

Ecccnomrn  Domini  venit  de  Umginquo . 
Ilic  consolatur  eos  ex  hostium  puiiitiono  : 
et  circa  hoc  tria  ponit.  Primo  judicis  pu- 
nientis  advcntum ;  secundo  pcenae  mo- 
dnm,  Et  auditam  fncict;  terlio  punitio- 
uis  locum,  ibi,  Prsepnrnta  est  enim  ab 
heri  TV/o/j/^e/.  Circa  primum  triaponit'. 
Primo  adventum  :  Vrnil,  ad  uiiiversalc 
judicium,  de  longinquo.,  de  alto  potentiai 
suae.  Vel  ad  destruendos  Bal)yloiiios,  per 
Medos  a  longe  venientes.  Jer.  v,  15  : 
Ecce  ego  adducam  super  vos  genttm  de 
longinquo.  Nomen  Domini,  filius  quan- 
tum  ad  primam  expositionem  ;  vel  quia 
reduiidans  est  in  gloriam  ipsius^,  quan- 
tum  ad  sccundam  et  tertiam.  Secuiido  os- 
tondit  veuientis  zelum,  ponens  iram  in 
corde,  per  antropospatos,  Ardens  furor. 
Furor  est  ira  accensa.  Incenditur  ^  autem 
vel  quantum  ad  vehemontiam  desiderii ; 
et  quantum  ad  hoc  dicit,  Ardens  :  vel 
quantum  ad  (luantitatem  pcena! ;  et  quan- 
tum  ad  hoc  dicit,  Gravis.  Infra  lxv  :  Isti 
fumus  erunt  in  furore  meo.,  ignis  ardens 
tota  die.  Ponit  etiam  iram  in  ore  :  Labia 
cjusreplrta  sunt  i7idig?intione, \Tm^roperans 
peccata  ;  devornns,  comminando  tormen- 
ta.  Supra  xi  :  Spiritu  Inbiorum  suorum 
intrrficict  impium.  Pouit  etiam  in  opere  : 
Spiritus  cjus,  idest  indignatio,  nsque  nd 
mcdium  colli,  idest  usque  ad  extincfionom 
adducet.  Supra  vni :  Ibit  per  Judnm  inun- 
dans  furor.  Tertio  ponit  indignationis 
eirectum,  Iii  malis  desfructionem  gcu- 
tium.  Ad perdrtidns  genlcs.  Ps.  lxxii,  20  : 

'  Al.  omiUiLur  :  «  ponit  » 
2  Al    :  «  ioteaditur.  » 


Dmmne,  in  civilate  tua  imnginem  ipsi 
rum  ad  )iihilum  redigrs^  Et  cossationoi 
fyraniioruin,  Et  frrnum  rrroris.  Job  xx; 
1 1  :  Errnuni  posuit  in  os  yneum.  Poii 
ofiam  ellectum  in  bonis  in  laude  ori 
Canlicum  erit  solrmnitntis  :  quia  in  ti 
bus  solomnifatibus  ibaut  in  Jorusaloi 
cum  lietitia.  ^  Isai.  xxxiii,  20  :  Civitate 
solrmnilntis  nostne  oculi  ttii  videbunt.  I 
in  jucundilate  cordis,  In  laptitia  cordi 
\\\\r\.\  XXXV  :  Gaudium  et  Ixlitiam  obiui 
bunt,  ct  fugiet  ab  eis  dolor  et  gcmitu 
Judith.  ult,  24  :  Erat  autem  populus  D 
mini  jucundus.  Et  auditam  fncict  Dom 
nus  glorinm  vocis  susb.  Hic  describit  pc 
nae  modum  :et  circa  hoc  tria  facit.  Pr 
mo  describit  poma;  nodum  quantum  i 
punientis  actum.  V^ocis  sux,  per  quai 
apparebit  gloriosus,  et  terrorem  brnchi 
per  similitudinem  irati,  qui  his  modiscor 
minatur.  Job.  xl,  4  :  Sihnbes  brnchium  i 
cutDeus.  Et  quautum  ad  insf  rumentum,  l 
fln7n)7in  ignis ;  quisi,  i\d  liltoram,  Assyi 
combusti  fuerunt.  Et  i7i  Inpidc  grnnd 
nis  :  forte  tempestas  aliqua  furt.  Vel  s 
gnificantur  diversai  poenee  iu  die  judici 
Ps.  X,  7  :  Ig7iis,  sulphur,  et  spi^ntus  prt 
celln7'um,  pnrs  cnlicis  eorum.  Secunc 
ponit  poenai  inflictionem,  ostendens  eji 
horrorem.  A  voce  enzm  .•  et  pa?na3  dur. 
tionem,  Et  e7-it  trnnsitus  fu7idntus,  ide: 
firmatus.  Tertio  sanctorum  exultatic 
nem,  bi  citharis  el  in  bellis  preecipui 
quaj  sola  divina  virfuto  geruntur.  Pi 
Lvii,  11  :  Lxtabilur  justus  cum  vider 
vi7ulictam.  Prseparata  est  e7iim  ab  he 
Thophet.  Hic  describit  poena'  locum  :  i 
primo  ipsius  dispo  ifionem.  Thophet,  va 
lis  filii  Emen,  gehenna,  quia  conservi 
batur  ibi  ignis  ad  sacriticia  in  lapidibi 
de  Topliis.  Eadem  est  vallis  Gethsemau 
in  qua  destructus  est  exercitus  Senachc 
rib.  Vel  signiflcatur  per  ipsam  infernut 
Unde  Judaii  conjiciunt  ibi  esse  infernun 
quia  ex  duabus  palmis  quse  ibi  sun 
semper  emittitur  fumus.  Ab  /<<?;7,  idest  a 
initio ;  vel  a  socundo  dio  secundum  Ji 
da^os,  qua',  habuit  tanliim  heri  :  und 
iiudius  tertius.  De  hac  valle  habetur  Jei 
VII  ot  XIX  :  A  regr,  Deo.  Supra  v  :  Dik 
tavit   i7ife/'7ius   a/wna/n  sua/zi.  Secuud 

•  Parm.  erronee  :  «  Levit.  iiiiii.  » 


CAPUT  XXXI. 


797 


oenariim  diversitatcm,  Nntrimenta^  Li- 
waMmpii,  vel  illi  de  cxercitu  Scnache- 
ib.  Flatus,  idcst  voluntas  \  metaphori- 
e.  Ps.  X,  7  :  If/tiis^  sulplan\  spiritiis 
rocellarum,  pars  calicis  eorum. 

Nota  supcr  illo  vcrbo,  Ecce  nomen  Do- 
lini,  quia  filius  Dci  cst  nomcn  Patris  : 
rimo  quo  mauifestatur.  Joan.  xvii,  6  : 
fanifestavi  nomen  tuum  hominibus.  Se- 
undo  quo  honoratur  Matth.  iv,  9  :  Pater^ 
'inctificetur  nomen  tuum.  Tcrtio  quo  in- 
ocatur.  Joan.  Quxcnmque  petieritis  Pa- 
^em  in  nominc  meo.,  dabit  vobis. 

Item  supcr  illo  verbo,  Venit  de  lon- 
inquo,  quod  venit  de  longinquo  primo 
roptcr  diuturnam  expectationcm.  Ilebr. 
I,  13  :  Juxta  fulem  defuncti  siint  omnes 
^ti,  non  receptis  repromissionibus,  sed  a 
inqe  eas  aspicientes.  Secundo  propter 
neritorum  nostrorum  impcrfcctionem. 
Iphes.  II,  17  :  Veniens  evanrjelizavit  pa- 
em  vobis  qui  lonrje  fuistis.  Tertio  prop- 


ter  tcmporis  dilationem.  Num.  :  Videbo 
eum,  sed  non  modo  ;  intuebor  illutn,  sed 
non  prr)pe.  Ouarto  propter  majestatis  al- 
titudinem.  Ps.  xviii,  7  :  A  summo  coelo 
ef/ressio  ejrts,  et  occursus  ejus  usque  ad 
summum  ejtts. 

i\ota  supcr  illo  vcrbo,  Linrjua  ejus 
quasi  ijnis,  (juia  caritas  dicitur  i^'nis  {)ri- 
mo  quia  illuminat.  Eccl.  ii,  10  :  Qui  ti- 
metis  Deum  ddirjite*  e.um,  et  illumina-  » nmm 
buntur  corda  i'«'.s//Y?.Sccundo  quia  ipstuat. 
Caiit.  II,  Vi  :  Vulcite  me  floribus,  stipale 
me  malis^  quia  amore  lamjuco.  Tertio, 
quia  ad  se  omnia  convcrtit.  Rom.  viii, 
28  :  Scimus  quoniam  rlilirjentibus  Deum 
omnia  cooperantur  in  bonum.  Qnarto 
quia  expcditum  facit.  Joan.  xiv,  23  :  Si 
quis  dili(jit  rne,  sermoueni  jneum  servabit. 
(Juiiito  qiiia  sursiim  Irahit.  Cant.  iii,  1  : 
In  lcclulo  meo  qua'sici  quem  ddujit  ani- 
7na  mea ;  qitassivi  illum,  ct  non  inveni. 


C  A  P  U  T     T  R I G  E  S I M  U  ]\  I P  R  I M  U  M 


Vaj  qui  descenduut  iu  yEgyptum  ad  auxilium,  ui 
juis  spcrantes,  et  habentes  fiduciam  super  qua- 
rif^is,  iiiiiii  nuiltcT»  suut,  ct  supiT  oquililius.  quia 
ra'vali(ii  niniis;  cl  uou  sunl  coulisi  supcr  Sauiliiiu 
tracl,  ct  Doiiiiuiiui  iion  rcqnisicruut.  Ipsc  aiitcin 
ipii;us  adiluxit  inaliiin,  et  verlia  sua  non  alisliilit. 
t  consurgct  contra  doniuni  pessiinoruni,  cl  contra 
uxiliuiii  oiicraiiliiiin  iiiiqiiitalciii.  /Ej;yptiis  liniiio, 
L  nou  J)ciis  ;  ct  cqiii  ruriim  laro,  ('L  iioii  spiritiis. 
t  Uoiiiiuus  inclinaliit  iiiauiini  siiani,  et  corruct 
uxilialor,  ct  cadct  ciii  iiric.slatiir  auxiliuiii,  siiiiiiU 
111'  oiiiiics  cousiiiiiciitur  :  quia  lia;i-  iliiil  Doiiiiiiiis 
il  iiic  :  Oiiuiiioilo  si  riif,'ial  lco  ct  (•atiiliis  lcoiiis 
jpcr  itraMlaiii  siiani,  ciiin  ociirrcrit  ei  luitltilndo  ci 
astoruin,  a  voce  eorum  non  foruiidahit,  cl  a  niiil- 
tuiliiic  1'oriim  noii  pavidiit  ;  sic  dcscciulct  Douii- 
ns  cMTciliiiiui,  ut  pra-lictiir  siiper  niuntciii  Siuii, 
isupcr  collcin  ejus.  Siciil  nvcs  volanlcs  sic  proto- 
3t  Doininus  cxcrcituuin  Jcrusnlcui,  protcfjens  cl 
lierans,  Irniisicna  ct  snlvnns.  Convcrtiinini,  siciit 
I  pruriiiiiliiiu  rcocsscrntis  lilii  Isrncl.  In  die  ciiiin 
la  alijicicl  vir  idoln  arp^ciili  siii  cl  idoln  nuri  sui 
uu!  lcct»runt  volii»  niniius  vcslrir  in  pnccntum  :  cl' 
idct  Assur  iii  ^'lailio  iion  viri,  ct  (iladiiis  noii  lio- 
liiiis  voialiit  ciiiii  ;  ct  rii^icl  iion  n  facii<  ^ladii  ;  ct 
ivciics  cjiis  vcctifinlcs  criiiit,  cl  fortiliido  cjiis  n 
srroro  transililt,  cl  pnvcliiiul  fugicnlcs  principes 
jus  :  dixit  Domiiiiis,  ciijus  i^iiis  cst  in  Sioii,  et 
luiinus  cjua  in  Jcrusnlem. 

In  partu  ista  commiualiir   ulrisque  si- 

'  Al.  :  I'  iiiihiiiirnli^.  »  —  a  Al.  :  «  digna  >• 


mul,  scilicct  /Eg-ypliis  et  Juda-is  :  el  cir- 
ca  hoc  duo  facit.  Primo  pouil  cominina- 
tioiicin  :  seouiulo  con.^^oIalioiKMn,  ibi, 
Quia  lta'c  dicit  Domifuts  ad  nu\  Circa 
primum  duo  ponit.  Priino  culpaui  ex 
coufldcntia  hiimaui  aiixilii,  I/i  cquis  spe- 
;Y/«/r.s' ;  Psalin.  xxxii,  17  :  l-ulhi.r  rquus 
ad  sahitrm  ;  in  abtiuduutia  virlittis  su;v 
fuin  suh^abitiir  :  ct  cx  contcmptu  (livitii 
auxilii,  ibi,  /s7  fum  sutil  ro;///s/'.  (iiuitra 
iu  Psal.  XIX,  8  :  ///  in  cutribus  v/  hi  in 
rqiiis,  tu)s  autvffi  in  fuuftifir  f)ri  wtstri 
speravitnus.  Sccundo  comminatiir  pa*- 
nam,  i/isr  uu/rtti  ;  v\  priino  rontra  roii- 
tcinptimi  divini  auxilii ;  sccuuiln  pouil 
Dci  sapiciiliain,  ct  sfulciiti.»'  linnilatiMU, 
Et  verbu  tutfi  ubstulit  :  idcst.  nou  irrita 
fccit  i\\uv  pcr  lu-ophclas  comminatiis  esl. 
Nimi.  xxiii,  19  :  Xon  cst  Dcus  ut  hnmo  ut 
mentiafur,  nrr  iit  filiits  htuniuis  ut  mute- 
tur.  Kt  subjiiii.Lril  pti-iiam  :  Et  amtra  ou- 
jilium  (qtrriititiiiftt  itiiquittttem.  joh.  iv, 
19  :  Qui  hubttant  donuts  /utvas^  et  trrre- 
^  Al.  :  n  vuluutato.  »  —  »  Al.  :  «  conftiti.  ■ 


798 


IN  ISAIAM. 


7)in)i  hdhcnt  fiin(hitnv)itiim.  VX  sulijimpit  liiim  ;i(l  hoc  merondum,  Cnnvnrtimim 

IMLMiaiii,   Et  consnn/rt.    (loiilra    (iMiniam  rnt  in />ri)fundnin  rcrcsscratis, /ilii  Isr 

iiumaiii  auxilii  pouit  ct)rum  dchilKatcm,  Prov.    xviu,   U  :  /m/jins  cnm   in  prnj 

/E{/i//ttns   hnmo.   Ezech.  xxviii,  2  :  C'Mm  dn^nvencrit pcccatornm^contemnit.  \{* 


VI,  W)  :  Sicnt  exhibnistis  mcmhra  ve, 
servire  inif/nitati  ad  iniqnitatcm.,  ita  n 
cxhihete  memhra  rcstra  scrvire  mn)n/ 
in  sa)icti/icali())icm.  Et  poiiit  couplcm 
tum,   1)1    die  illa.  Supra  u  :  In  die 


sis  hn)nn,  ct  nnn    Dcns,  i)i  ma)in   ndicn- 

finm  tc,  )nnrtc  ))icircn))icisnrn))i  ))inricris. 

El  subjiiufrit  p(cuam,  Et  cnrrnct  anxilia- 

tor.  Jol)  IV,  11)  :  Qni  hahila))t  dn))ins  ctc. 

ut  supra.  Qnia  hxc  dicit  Dn)ni)ins  ad  me. 

Ilic  ponit  cousolatioucm,  promittcus  per     projicict  Jiomo   idola  sua.  Et  pouit  fi 

Dcum  lihcratioucm  ab  hostibus,  a  quibiis      tum,  scilicet  ipsam  dcstructionem  qi: 

per  iEgyptios  libcrari  non  potueriint.  Et     tum    ad   occisorum    nccem,  In    f/lai 

circa  hoc  tria  facit.  Primo  poiiit  .liKlav)-      Deuter.  xxxii,  42  :  Gladins  nicns  dcvi 

rum  dcfcnsioucm  sub  similitadiue  leouis      hit    caoics.  Et   (|uantum  ad   rcsiduor 

defcudcntis,  diccns  :  Yos  et  ^gyptii  pcri-     delctionem  in  fuga,  timorem  et   servi 

bitis,  in  quibiis  confidcbatis  me  contem-     tem,   quia  vecth/ales,  primos  Dabyloi 

pto  :  quia  hxc  dicit  Dnnwius,  qui  .solus      Tertio  ponit  utriusque  conflrmatione 

salvat.    Ut  prxlictnr,   tanquam  defensor     Dixit  Donwins  cujus    ig)iis,   combur 

contra  illos  qui  impediebant  a^dificatio-     Assyrios.  Supra  x  :  Erit  lumoi  Israe 

nem  tcmpli  post  reditum  de  captivitate.      ig)ie,   et   Sa)ictus  cjus    i)i  flanvna. 

Yel  contra  Assyrios  Oscffi  xiii,  7  :Ego  crn 

eis  quasi  lescna,  sicnt  pardus  hiviaAssy- 

rinrut)i.  Et  sub   similitudine   avis  prote- 

gentis,    Sicui   aves  :    Matth.   xxiii,    37  : 

Qnnties  vnlui  congregare  filins  tuos,  si- 

cut  gallbia  cnngrcgal  pullos  suos  sub  alis, 

et  )ioluisti?  Deut.  xxxii,  li  :  Sicnt  aqni- 

la  provoca)is  ad  vola)ulu)n  pullos  suns.,  ct     Require  in  pra?,cedenti  collatione  ante 

super   eos  volita)is.    Secundo  ponit  hos-     capitulum. 

tium    destructionem,    promittens    consi- 


ignis  in   altari    thymiamatis.    Catnin 
11  altari    holocaustorum.    Lev.    vi,   I 
Ig)iis  in  altari  meo  semper  ardebit. 
ignis  caritatis  in  Ecclesia  militaute 
perfccte,  sed  caminus '  in  Ecclesia  trii 
phante  perfecte. 

Item  nota,   quod  caritas  dicitur   igi 


GAPUT     TRIGESI]\IUMSECUNDUi\I 


Ecce  in  justitia  regnabit  rex,  principes  in  judicio 
praecesserunl.  Et  erit  vir  sicut  qui  abscondiliir  a 
vento  et  celat  se  in  tenipeslate,  sicnt  rivi  aquaium 
iu  siti,  et  uiubra  petra^  prominentis  in  tnrra  de- 
serta.  Non  caligabunt  oculi  videntium.  et  aures 
audientium  diligenter  auscultabunt  et  cor  slultorum 
intelliget  scientiam,  et  lingua  balborum  velociter 
loquetur  et  plane.  Non  vocabitur  ultra  is  qui  insi- 
piens  est,  princeps ;  neque  frauduleulus  appeliabi- 
tur  major.  Stultus  enim  fatua  loquetur,  et  cor  ejus 
faciet  iniquitatem,  ut  perficial  siniulationem,  et 
loqualnr  ad  Dominum  fraudulenter,  et  vacuam 
faciat  auimani  esurientis,  et  potum  sitienti  auferat. 
Frauduleuli  vasa  pcssima  sunt.  Ipse  euim  cogita- 
tiones  concinnavit,  ad  perdendos  mites  in  sermone 
meudacii,  cum  loqueretur  [)auper  judicium.  Prin- 
ceps  vero,  ea  quaj  digna  suut  priucipe  cogitabit,  et 
ipse  suj^er  duces  stabit.  Mulieros  opulcutffi  surgite, 
et  audite  vucem  mcam ;  fiiio.'  coufidentes  percipite 
auribus  eloquium  meum.  Post  dies  et  annos  vos 
conturbabimini   confidentes.  Consummata  est  enim 


vindemia,  coUectio  ultra  non  veniet.  Obstupe 
opulentae,  conturbamini  confidentes,  exuite  v( 
confundemini,  accingite  lumbos  vestros.  S 
ubera  plangile,  super  regione  desiderabili,  s 
vinea  fertili.  Super  bumum  populi  mei  spin 
vepres  ascendcnt ;  quanto  magis  super  omnes 
mos  gaudii  civitatis  exultantis?  Domus  enim 
missa  est,  multitudo  urbis  relicta  est,  tenebr; 
palpatio  facla;  sunt  super  ■^pcluncas  usque  in  a 
num.  Gaudium  onagrorum  pascua  gregum.  d 
effundatur  super  nos  spiritus  de  excelso.  Et 
desertum  in  Carmel,  et  Carmel  in  saltum  r 
tabitur ;  et  babitabit  in  solitudine  judiciuni 
justitia  in  Carmel  sedcbit.  Et  erit  opus  jus 
pax,  et  cultus  justitiae  silentium,  et  secu 
usque  in  sempitcrnum.  Et  sedebit  populus  i 
in  pulchritudine  pacis,  et  in  tabcrnaculis  I 
cia;,  et  in  reciuie  opuleuta.  Grando  auteni  in 
censione  sallus,  et  bumilitatf  bumiiiabitur 
tas.  Beati  qui  ^eminatis  super  omnes  aquas,  iuj 
tentes  pedem  bovis  et  asini. 


*  Al.  .  <<  canimus, » 


CAPUT  XXXII. 


799 


Haec  est  tnrtia  pars  comminationis,  in 
qua  prosequitur  liberationem  ab  hostibus, 
(jui  tunc  eis  imminebant.  Et  primo  prae- 
dicit  eam  pcr  modum  propheliae;  secundo 
narrat  per  modum  historiie,  xxxvi  cap.  : 
Et  factnm  cst  ctc.  Prima  in  duas.  In  pri- 
ma  pranlicit  Judieorum  prosperilatem  ,  in 
secunda  hostium  destructionem.  xxxui 
cap.  :  Vx  qui praedaris  etc.  Circa  primum 
duo.  Primo  pra^dicit  liberatorum  statum, 
quantum  ad  regis  a-quitatem,  ibi,  Ref/)ia- 
bit  rex,  sciHcet  Ezechias.  .Jer.  xxui  5  :  Hrrj- 
nabit  rex  et  sapiem  erit ,  quantum  ad 
populi  prosperitatem.  Quantum  ad  con- 
solationcm  in  tribulatione,  Et  eritvir.  Su- 
pra  IV  :  Tabernaculum  erit  in  umbracu-, 
lum  cliei  ab  sBStu.  Quantum  ad  emenda- 
tionem  in  spirituahbus,  Non  caligabunt, 
ut  prius  propter  peccata  regis  et  popuU, 
videntium^  scihcet  prophetarum  ;  sed  aper- 
tas  a  Domiuo  visionesaccipieut ;  et  aures, 
scuhcet  subditorum,  auscultabunt^  im- 
plentes  pra-cepta  Domini  per  prophctas, 
cor  stultorum  {\m  priiis  in  idolis  errabant, 
balborum,  prophctarum,  qui  prius  obs- 
curc  et  in  auiigmate  lo^jiiebantur.  Sapient. 
X,  21  :  Sapientia  aitcruit  os  mutoruni,  et 
linguas  infantium  fecit  disertas.  Et  etiam 
quantum  ad  coiisecutam  hbertatem,  sci- 
licet  a  tyrannis  :  ^on  vocabitur  qui  insi- 
piens  est,  scihcet  Senacherib,  cui  prius 
tributa  solvebantur,  sicut  patot  IV  Reg. 
xviu.  Ezecli.  :  Eruam  cos  de  jyianu  rrgis 
Assyriorum.  Secundo  exequitur  libeiatio- 
nis  modum,  Stultus  enim  :  et  prirao  pro- 
sequitur  allhctioncm;  secundo  liberatio- 
nem,  ibi,  Donec  effundatur.  Circa  (juod 
duo  facit.  Primo  des(;ril)it  lu^stcm  perse- 
qiKUitem;  secuudo  pers(!cutionem,  ibi, 
Mulirrcsapulcnta;.  Circa  [^riiuiiiu  tri.i.  Pri- 
mo  ipsiiis  regis  iu'(]iiiliain,  (juaiitiiiu  ad 
blasphemiam  oris,.S7;///;/.s,scilicctS('iiach(!- 
rib,/rt/?/rt  verbablas[)h(!inia'  :  InlVa.  xxxvii 
Prov.xv,2  :  Os  fatuiwutn  rbullit stulliliuui. 
Ouanlum  ad  (lii|)licitalem  cordis  :  l'itr 
rjus  /c/r/V'/,  [)romilleiis  [lopulo  boiiam 
terraiu,  ad  Doniiiunu  fniudnlrutrr,  diccus 
se  ilhus  [)ra'ce|)lo  venisse  :  Inrra.  xxxvi 
,.  .  I'rov.  xii,  5  :  Cogitutinnrs  justorum'  cnn- 
siliu.  Qiiantuiu  ad  crediilitatem  operis, 
Vacwim,  si)()liando  cos  robus  (iiiibiis  (ic 


bebant  niitriri,  contra  illiid  Prov.  xxv,  21  : 
iSV  esurierit  inimicus  tmis  ciba  illum.  Se- 
ciiudo  principium  ejus  malitiara,  Fraudu- 
lenti,  scilicet  S(Uiacherib,  vasa.,  idest  nun- 
tii  et  principes  ejus.  Prov.  xxix,  12  : 
Princejjs  qiii  libcnter  audit  verba  menda- 
cii,  omnrs  ministros  /tabct  imjjios.  Et  ma- 
litiai  executionera  :  /pse  enitn  cogitatio- 
7ies,  scilicet  Rapsacis,  de  quo  Infra  xxxvi, 
concinnabit,  idest  componet.  Cinnus  est 
genus  potiouis  ex  diversis  speciebus  com- 
posita'  :  Paujjcr  ,liida'us.  Psalm.  xi.ix, 
19  :  Oi'  tuinn  abundacit  malitia,  etlingua 
tua  concinnabat  dolos.  Tertio  regnantis 
Ezechiffi  prudentiam.  Princej/s,  quia  prae' 
cepit  quod  noii  illi  ali(juis  responderet. 
Siipra  I  :  licstituam  princijtes  tuos  ut  fue- 
runl  prius.  Muliercs  ojtulcnt;e.  Hic  descri- 
bit  persecutionem  iudiclam  (juaiitiim  ad 
tria.  Primo  quautum  ad  rriictum  amissio- 
neiii,  excitans  atteutiouera,  Mulicres, 
qua!  facile  potestis  plorare,  opulrntx^ 
qua!  plorandi  materiam  habetis  ex  bouo- 
rum  perditione.  Vel  ?nulieres,  idest  vos 
Juda'i  imbeciles.  Psalm.  xlviii,  7  :  Qui 
confidiitit  in  rittute  siia,  rt  in  multitudine 
divitiarum  suarum  gloriantur.  Et  ponit 
temporis  determiuationem,  Post  dies, 
aliquot,  annum,  uuum.  Psalm.  xxi,  12  : 
Quoniam  tribulatio  jjroxima  est.,  et  tion 
est  qui  adjuvet.  Et  ponit  fructum  amissio 
nem  :  Consumtnata,  destructa,  collectio, 
frugura,  tujti  venirt,  iu  domos  nostras  ab 
agris.  Jer.  xlviii,  33  :  Abluta  cst  Lvtitia 
dc  Curnielo  et  dc  terra  Moab,  et  rinutti 
de  torcularibussustuli.  Secundo  quantuin 
adcam[)oruiu  vastationem,  indicens[)lanc- 
tum,  Obtujtescite.  nariich.  iv,  20  :  Exui 
tne  stola  jtacis.  Su[)ra.  xxii  :  Et  vocabit 
Dotnitiiis  iii  dic  illa  ud  flctiiin.  El  pra'di- 
cil  daiuuum,  Sujtcr  liuttium.  Supra  v  : 
Asccndcnt  super  cutti '  vrpres  et  s/iiti,r. 
Tertio  (iiiaiitiiiu  ad  desolationem,  Quatito 
ttiagis,  scilic(  t  ilcudum  est,  civitatis  exut- 
tatitis,  .scilicet  Jeriisalein,  cujus  inforior 
l^ars  fiiit  tradita  .\.ssyriis.  Siipra.  x.\u  : 
Crbs  ficqucns  cicifutis  c.rulfans.  Et  deso- 
latioiiis  maguitiidiiicm  (|uaulum  ad  do- 
inos,  (|iiia  rediu'ta>.  iii  perpotun»  tiMiebras, 
siciit  accidit  iii  a>dilicii.s  riiiuosis.  Et  te- 
twbr.v.  Job.  XII,  2.')  :  PaljiabuiU  itt  tctirbrLs^ 


'  Al.  :  «  eum.  n 


HOO 


IN  ISAIAM, 


ct  uo)i  in  hirr.  Kt  qiiiiiiliim  ad  af^ros,  (iaii- 
(Ihitn  nnttt/n)nnn,  (|iii  iiioraiiliir  iit  inap:- 
nis  solitiuliiiiliiis.  .lor.  ii.  24  :  OtKKjcr 
assiiefus  hi  soliliidinr.  Donec  e/fiiiuffifnr. 
Hii"  [»r().«;('(iniliir  lihtMationcm  :  et  j^riino 
ponit  Jii  ia'oruni  coiisolalionem;  secundo 
hostium  dcstructionpin,  ilti,  (inindt)  <iii- 
tctn  in  t/rsrrnsionc  .sa//ns  ;  t(M'li()  propholai 
congratiilalionem,  ihi,  licati  ijiii  srmintiti 
stipcr  omnes  oijikis.  Circa  primum  tria. 
Primo  divinam  consolationem  :  ILec  dico, 
contingenl  yastante  terram  Senacherih  : 
Donec  spiritus,  divina  consohitio.  Ezech.  : 
Scietis  fjuid  cr/o  Dottiiniis,  quia  ititto/nit- 
lam  iti  vos  Spiritum  ct  vivctis.  Secuudo 
consolationis  modum  et  ordinem,  quan- 
tum  ad  terra?  ferliUtatem,  Et  crit  deser- 
tum  ;  idest,  terra  vestra  prius  deserta,  ita 
erit  fertilis  sicut  Carmchis  cujus  fertilitas 
reputahitur  sterihtas  comparatione  terrae 
vestra^  Supra  xxix,  idcm  hahetur.  Qiian- 
tum  ad  Justitia'  ohservationem,  Et  habi- 
tabit.  Supra.  I  :  Sioti  in  judicio  redime- 
tur,  et  reducent  eum  in  jiistitia.  Et  quan- 
tumad  pacis  tran(juillitatem,  eterit  opus, 
idest  effcctus,  silentium,  quia  sine  tu- 
multu  contentionum  et  bellorum.  Supra. 
XXVI  :  Dotnhie,  dabis  pacem  vobis.  Tertio 
ponit  divinai  consolationis  jucundam  frui- 
tionem,  Et  sedebit,  Prov.  I  :  Qui  autem 
me  audierit,  sitie  terrore  requiescet,  et 
abundantiatti perfruetur .  Gratido,  scilicet 
tribnlationis,  in  discensiotie  sa/tus  ;  idest, 
descendcnt  a  Domino super  hostes  vestros. 
Civitas.  Ninivc.  Supra.  xxvi  :  Civitaletti 
sub/imem  liuttii/iabit.  Beati  qui  seminatis 
super  otnnes  aquas.  Ilic  ostcnditur  pro- 
phcta^  congratulatio.  Super  aquas,  idest 
super  loca  fcrtilia  ex  abundantia  aquarum. 


Pcdrin  bovis  ct  asini,  non  simul,  (|uia 
Ikx-  prohihilum  est,  iJout.  x.vii,  10  :  .\on 
arabis  iti  bove  ct  asino.  I'salm.  cxxvii,  2  : 
Labores  itianuum  tuarum  quia  itiatuluca- 
bis,  beatus  es,  ct  bene  ti/n  erit. 

i\ala  super  illo  verbo,  Eritopusjiistitix 
piu\  quia  pax  .sanctorum  iii  patria  crit 
pulchra,  primo  (juia  non  erit  falsa.  Sap. 
XV.  Secundo  (]iiia  non  iiiterru|»ta.  Suitra. 
IX  :  Et  pacis  noti  erit  finis.  Tertio  quia 
piena.  Psalm.  cxlvih,  14  :  Posuit  fines 
tuospaccm. 

Itcm  nola  super  pacem  fiituram,  qiiod 
tria  faciunt  pacem  appelibilem'.  Primo 
firmitas  divinai  potcntice.  Psal.  cxxiv  : 
Qui  confidunt  iti  Domitio,  sicut  mons  Sion, 
noti  cotnttwvebitur  in  setertium  cjui  habitai 
in  Jeruscdem.  Sccundo  puritas  propriae 
conscientiae.  Prov.  iii,  23  :  Ambu/abis 
fiducia/iter  in  via  tua,  et  pes  tiius  tioti 
itnpinget.  Tertio  rcmotio  hostilis  ncqui- 
tia'.  Joan.  xvi,  33  :  Confidite,  cgo  vici 
mutidmn. 

Item  nota  supcr  illo  verbo,  Beati  qui 
semitiatis  super  aquas,  quia  doctrina  Do- 
mini  cst  a(jua,  primo  quia  abundal.  Eccli. 
XXIV,  40  :  Ego  sapientia  effudi  f/umitia. 
Secundo  quia  refrigerat.  Prov.  xxv,  23  : 
Afjua  frigida  anitnx  sitietiti.  Tertip  quia 
fecun(lat.  Infra.  lv  :  Quomodo  descendit 
itnber  de  cado  et  i/iuc  u/tra  non  revertitur, 
sed  itiebriat  terram,  ct  germitiare  eain 
facit;  sic  erit  verbum  quod  egredietiir  de 
ore  mco.  Quarto,  quia  velociter  portat. 
Joan.  IV,  14  :  Fiet  in  eo  fons  aqux  sa/icti- 
tis  in  vitam  aitetiiam.  Quinto,  quia  .sin- 
gulis  se  conformat.  Prov.  S  :  Iti  p/atcis 
aquas  tuas  dtvide. 


CAPUT    TIUGESIMUMTERTIUM 


ViE  qiii  praedaris,  nonne  et  ipse  j^rncdaberis?  Et 
qui  sptTois,  nonne  c\  ipse  sperncris?  Cuiu  (.■ousuin- 
mavcris  dcpr.Td.iHoncni  pr.Tdabcris ;  cuni  fatijzatus 
desieris  contcmuere,  couleuineris.  Doiuine  miscrere 
noBtri,  te  enim  expectamus  :  esto  bracbium  nos- 
trum  in  mane,  et  salus  nostra   in  tempore  tribula- 


tionis.  A  voce  AngcU  fngerunt  populi  et  ab  exalta- ' 
tione  tua  dispersje  sunt  genles.  Et  congregabuntur 
spoUa  vestra,  sicut  coUigitur  brucbus,  velut  cum 
foss;e  plcna;  fucrint  de  eo.  Magnificalus  esl  Domi- 
nus,  quoniam  babilavit  in  cxcelso,  implevit  Sion 
judicio  et  justitia;  et  erit  fides  in  temporibus  suis. 


'  Al.  :  «  super  pacem  futuram,  tria  faciunt  appe- 
tibilem.  » 


CAPUT  XXXIII. 


801 


DivitiaR  salutis,  sapientia  et  scienlia  ;  timor  Domini 
ipse  est  thesaurus.  Eccc  vidcntcs  clamabunt  foris, 
angeli  pacis  amare  flebunt.  Dissipatfc  sunt  via;, 
ccssavit  transieus  per  semitam,  irriluni  faclum  est 
liaclum,  projccil  civitates,  non  rcputavit  houiiiies. 
Luxit  et  elauguit  lerra,  confusus  est  Libanus,  et 
absorbuit.  Et  factus  est  Saron  sicut  (lesertum,  et 
coucussa  est  I3asaa  el  Carmehis.  Nunc  cousurgam, 
(Jicit  Dominus,  nuuc  e.xaltabor,  ct  nunc  subiimabor. 
Concipietis  artlorcm,  et  parictis  slipuiam  ;  spiritus 
vester  ut  ignis  vorabit  vos.  Et  crunt  populi  (piasi 
(Je  incendio  cinis,  spina>  congregata!  igui  combu- 
rcntur.  Auditc  qui  longe  estis  qu.R  fecerim,  ct  co- 
gnoscite  vicini  forlitudincm  meam.  Contcrriti  sunt 
in  Sion  peccatores,  possidebit  timor  hypocritas. 
Quis  poterit  liabitare  (Je  vobis  cum  ignc  devoranta? 
Aut  quis  habiluliit  cx  vobis  cum  ardoribus  sompi- 
ternis?  Qui  ambulat  in  juslitiis  et  loquitur  verita- 
tem,  qui  projicit  avariliam  ex  caUmmia,  et  excutit 
manus  suas  ab  oumi  nniucre.  Qui  obturat  aurea 
suas  ne  audiat  sanguincm,  et  claudit  oculos  suos 
ne  videat  mahun.  Iste  in  cxcclsis  haliitabit,  uumi- 
menta  saxorum  subiimitas  cjus.  Pauis  ci  datus  esl, 
aquai  ejus  hdcics  suul.  llcgcm  in  decore  suo  vide- 
bunt  oculi  ejus,  cerucut  tcrram  dc  longc.  Cor  tuum 
mcditaljilur  timorcm.  L'l)i  e.-^t  lilteratus  ?  ubi  iegis 
vcrba  ponderans  ?  ubi  est  doctor  parvulorum  ?  Po- 
pulum  imprudentcm  non  vidcbis,  populum  alti 
scrmonis,  ita  ut  non  possis  intclligere  discrtitudi- 
ncm  linguie  cjus,  in  quo  niilla  est  sapiculia.  Ucs- 
pice  Siou  civiLatem  solemuilulis  noslru!.  Oculi  lui 
videbunt  Jerusalem,  habitalionem  opulentam,  ta- 
bernaculum  quod  uequafjiiam  transfcrri  jioterit  : 
nec  aulerentur  clavi  cjus  iu  scuipitcrnum,  ct  om- 
nes  funiculi  cjus  uon  rumpcutur  :  (piia  solummodo 
ibi  magnilicatus  est  Domiuus  nostcr.  Locus  lluvio- 
rum  rivi  allissimi  et  patcntcs  :  non  transibit  pcr 
cuiu  navis  rcuiiguui,  nc(|U('  tricris  magua  trausgrc- 
dictur  eum.  Dominus  cuim  judcx  noslt^r.  Dominus 
legifer  noster  Domiima  rex  noster  :  ipse  salvabit 
nos.  Laxati  suiil  fuiii(;uli  tui,  sed  non  prir.valcliunt. 
Sic  cril  luahis  tuus  ul  dilatarc  sigiium  U(ui  (picas. 
Tunc  dividcut  spolia  pricdiirum  muilarum,  claiidi 
diripieiil  rapiuam,  uec  dicct  vicinus,  Eliingui.  l'o. 
pulus  qui  habitat  in  ca,  auferctiir  ab  co  iiiitjui- 
tas. 


In  parto  hia  inciplt  prjpclirorc  lio.slinm 
dostrnctioiiom  :  et  primo  ipsnm  (lc.slrnc- 
tionom;  socnndo  (lc.sliiiflioiiis  cHoctiim, 
xx.w  cap,  Lxtabitur  dcscrtfi  rt  inrid.  I'ri- 
ma  in  diias.  In  prima  praidicit  dostrnclio- 
nom  hostiiim  priiicipaliiim,  scilicot  As.sy- 
riornm  ;  iii  socnnda  alioriim  (^is  anxillian- 
tinm,  x.xxiv  cap.  :  Acccdite  (/cntes,  et 
aiulitc.  C.irca  primiim  diio.  1'rimo  praMJi- 
cit  dcstriiclionnn  Assyriornin  ;  iii  scciinda 
iiif^aiililndiiKan  .Jnd.coiiim  ilii,  La.rati  sioU 
/aniraiitai.  Circaprimnin  diio  1'iicit.  Primo 
pra'dicit  Assyriornm  dostrnctionom ;  so- 
cnndo  invitat  omnos  ad  tanli  facti  consi- 
dcrationom,  ibi,  Aaditr  ijui  /(>n<io  rstis. 
Circa  primnm  <lno  lacil.   rrimo  pra-dicif 


poenam  quam  a  Deo  percepit ;  secundo 
qnam  aliis  ipsc  contulit,  ibi,  Ecce  clama- 
buntforis.  Circa  primnm  tria  facit.  Primo 
comminatnr  Assyriis  dcstructioncm,  po- 
neus  qua;stioncm,  j\'onue,  et  responsio- 
nem.,  Cum  consummaveris  fatifjatus; 
quasi  dicat,  taedioafTectus  de  multis  vie- 
toriis.  Matth.  vii,  2  :  //i  qua  mensura 
mensi  fueritis,  7'emetietur  vobis.  Apoc. 
XIII,  10  :  Qui  in  r/ladio  occiderit,  oportet 
eum  fjladio  occidi.  Secundo  in  pcrsona 
populi  petit  a  Dco  comminalionis  confir- 
mationom,  I)o?nine,  miserere.  Eccli.xxxvi, 
7  :  Glorifica  manum.,  et  extende  brachiinn. 
Psal.  Lix,  l'{  :  I)a  tiobis,  Do?)iine,  auxi- 
lium  de  tribulatione.  Terlio  ponit  petitio- 
nis  impielioiKim  :  primo  ponens  dcstrnc- 
tioncm  Assyriornm  qnanlnm  ad  cxcrci- 
tus,  A  voce.,  Anfjoli,  n\n\{o<,  intcrficicntis, 
pojmli.,  Assyrii,  qiii  residui  fncrunt.  Su- 
pra.  XXXI  Et  pavebunt  /irincipes  cjus 
fugicntcs.  Qiianlnm  ad  spoliornm  dircp- 
tioncm,  Et  congrcjabuntur,  a  JndaMS, 
vcstra.,  o  Assyrii.  Siipra.  x  :  La'tabuntur 
coram  te  sicut  qui  /<vtantur  ca/)ta  /)/\vda, 
(/ua)ulo  dividunt  s/)olia.  Sccundo  destruc- 
tioiiis  fructnm,  scilicet  Dei  {jfloriam,  Ma- 
(/nificatas.  P.sal.  i.vi,  11  :  Matjnificata  est 
usr/uc  ad  conlos  misericordia  tua^  et  usque 
ad)iubcs  vcritas  tua.  VA  homiiinm  frraliam 
in  rccliludinc  aclus,  hnjjlcvit,  scilicct  Do- 
miniis,  Judirio,  qnod  csl  cxccntiojnstilia'. 
Eidrs,  i\im  est  fnndiimcntiim  jnstilia'. 
Supra.  1  :  Sion  i)i  judircm  redimrtur,  ct 
reducoit  cam  i)ijustitia.  OscaMi,  20  :  S/)on- 
sabi)  tc  ))ii/ii  in  Justitia  et  fide.  Onanfnm 
ad  i)crf(M'lioiicm  iiitclli^ctns  :  Diritia'  saiu- 
tis,  sa/)ir)itia,  in  divinis,  srirntiaj  in  hii- 
manis.  Prover.  iii.  I.*)  :  Prrtiosor  est  sa- 
j)ir)itia  cunrtis  ojiibus.  Unantum  nd  ordi- 
nationcm  aircctns,  Tiinor,  Kccli.  i,  27  : 
Tiniitr  Duniini'  drlrt  /)rrratum.  '  ^xptlltt 

Nota  snpcr  illo  vorho,  Diriti.r  saiutis. 

*^    — —       * 

i|niii  nos  hiihcmns  divitiiis  primo  in  Doo. 
Col.  11,  .'{  :  /;/  i/)so  sioit  nmnr\  t/irsauri 
sa/)irnfi,v  rl  srirnti,r  Dri  absronditi.  So- 
cnndo  in  .siipicntia'.  Provcrh.  m.  1.1  : 
Pietiosior est  cunrtis  n/iilius sa/iirntia.  Tcr- 
lio  in  saucl«»nim  c()lh\ifio.  Supra.  xiii  : 
Prrtiosior  rrit  vir  auro,  rt  /uimo  tnundo 
oltrizo. 


•  Al.  :  «  seipso.  »  llciu  ;  «  scipsn.  » 


802 


IN  ISAIAM. 


Eccp  vidc/ifes  clamahunt  foris.  Ilic  po- 
nit  paMiam  quam  aliis  iiitulit  :  ct  primo 
dcscribil  pa'uani  ab  ipso  inflictam  quan- 
tum ad  perluibalioucm  homiuum  :  Viden- 
tcs^  cxcivitus  magniludiucm,  /oris  qui 
hahitant  iu  suhurhauis,  (UK/rli  pacis^  le- 
gali  Kzcohiic  ad  Uapsaccu.  lulVa.  xxxvi. 
Jer.  vin,  \{)  :  Eccc  vox  c/amoris  fi/iai  po- 
puli  mci  de  terra  /onyinijua.  Quautum  ad 
soliludiuem  viarum,  Dissipatx.  Tliren.  i, 
4  :  Vise  Sion  /uijent,  eo  quod  noii  est  qui 
veniat  ad  so/cmnitatem.  Ouautum  ad  iu- 
fricliouem  pactorum,  Irritum  factiim  est 
pactum,  sciliccl  quo  Sciiachcrib  Ezcchiam 
assccuraverat.  Et  ideo  projecit,  quasi 
contemueus  eorum  amicitiam,  non  repu- 
tavit,  pra^sumptione  cordis  sui.  Job  xxxix, 
Swbet  24  :  *  Absor/)et  terram,  ?iec  reputat  tubse 
sonare  c/angorem.  Quantum  addcstructio- 
nem  rcj^^ionum,  Luxit,  et  e/anijuit,  Et  po- 
nit  pra^cipuc  fcrtilcs  rcg-ioues.  Sccuiido 
ponit  divinam  resisteutiam  couatibusejus, 
Nu7ic  consurgam  :  et  circa  hoc  tria  ponit. 
Ex  parte  Dci  rcsistentis  propositum :  Nunc, 
scilicet  posl  tanta  mahi  quas  fccit,  consur- 
gam,  contra  improbos.  Psal.  xi,  5  :  Prop- 
tcr  miseriam  inopum  ct  gemilum  paupe- 
rum  nunc  exurgam,  dicit  Dominus.  Sc- 
cundo  pouit  frustratum  Assyriorum  con- 
silium,  Concipietis,  idcst  cogitabitis  alios 
ardcre  :  parietis  stipu/am,  idcsl,  hoc  se- 
quctur  quod  vos  comburemini  :  spiritus 
vester,  idcst  iudignalio,  vorabit,  scilicet 
carnem  sub  corio.  Psal,  vii,  16  :  Lacum 
aperuit  et  effoditeum,  etincidit  infovcam 
quam  fecit.  Tcrtio  ponit  resistcntia»,  sive 
poenae  modum  :  Et  erunt  popu/i  quasi 
de  incendio  cinis  :  quia,  ad  litteram,  cor- 
pora  corura  sunt  iu  cincrcm  rcdacta  : 
spiiix,  idcst  Assyrii,  quia  alios  lacerabant. 
Malach.  ult.  Ca/cabitis  impios,  cum  fuerit 
cinis  sub  p/anta  pedum  eorum.  Audite 
qui  /onge  estis.  Ilic  invitat  ad  tauti  facti 
considerationem  :  et  primo  ad  conside- 
randum  nbcrautis  divinae  potentiae  mag- 
nitudiuem;  sccuudo  ad  cousiderandum 
hbcratai  civitatis  diguitatcm,  ibi,  liespice 
Sion  civitatem  so/emnitatis  nostrge.  Circa 
primum  duo.  Primo  invitat  ad  cousidera- 
tioucm  sua^  polcutia;,  Audite.  Infra.  xux  : 
Auditc  insu/ge,  et attendite popu/i c/e  /onge. 


Sccundo  ostendit  potentia?  signum,  Con- 
trifi  sunt pcccatores,  Assyrii  .scilicot.  Jcr. 
xi\,  11  :  Conteram ])opu/um  istutn  et  ci- 
vitatcm  istam  sicut  contcritur  vas  figu/i. 
Quis  potcrit  hahitare  dc  vobis  cum  igne 
devorunfc?  Ilic  iuvitat  ad  considcraudum 
idoucitatcm  cjus  (jui  habilat  cum  Dco, 
ut  ab  ipso  scmper  protcgatur  ilUcsus  :  et 
primo  iuquirit  idoneum  ;  sccundo  exclu- 
dit  iudiguum,  ibi.  Ubi  est  /ittcratus,  uhi 
/egis  verba  pondera)is,  ubi  est  doctor  par- 
vu/oru?)i?  Cwcn  primum  tria  facit.  Primo 
pouit  qua^slioucm?  Quis  Iiabitare  potcrit 
de  vohis  cum  igne  devorante  ?  Dco  scilicet, 
ut  ab  ipso  non  devoretur,  sicut  Assyrii. 
Dcut.  IV,  24  :  Dominus  Deus  tuus  ignis 
consifmens  est.  Secundo  ostendit  idoncita- 
tem,  removens  tria  ad  quae  Judaei  proni 
eraut  :  scilicet  avaritiam  quautura  ad  in- 
juste  ablata,  Ex  ca/wmiia,  ct  illibcralita- 
tcm  quantum  ad  accepta,  Et  excutit.  Se- 
cundo  quantum  ad  crudclitatem  in  homi- 
cidiis  :  Qui  obturat  aures  suas,  neaudiat 
sanguinem.  Tertio  quantum  ad  hixuriam. 
Et  c/audit  ocu/os  siios,  ne  videat,  ma/um . 
Iste  in  cxcc/sis,  scilicct  cum  Deo.  Tertio 
osteudit  hujus  habitationis  utihtatem 
quantura  ad  quatuor.  Et  primo  quantum 
ad  altitudinem  securam,  qua'  tameu  est 
contra  consuetudinem  altitudini.  Muni- 
menta  saxorum.  Job.  xxxix,  28  :  Inpetris 
manet,  et  in  prgeruptis  sci/icibus  commo- 
ratur,  atque  inacccssis  rupibus.  Secundo 
quautum  ad  satietatem  plenam,  Panis. 
Gen.  XLix,  20  :  Aser  pjanis  piiiguis.  Ter- 
tio  quautum  ad  Dei  visionem,  regem,  idest 
Dcum.  Cant.  iii,  11  :  Egredimini  fi/ix 
Sion,  et  videte  regcm  Sa/omonem  in  dia- 
dcmatc,  quo  coronavit  eum  mater  sua. 
Quarto  quautum  ad  afTcctionem  sanctam, 
scihcet  contcmptum  terrenorum  :  Ocu/i 
cjus  cernent  tcrram  dc  /onge,  quasi  longe 
sub  se  positam,  per  dcdignationem'.  Et 
quautum  ad  divinam  subjectionem  :  Cor 
tuummcditahiturtimorem,  filialem.  Eccli. 
I,  12  :  Timor  Dombii  dc/ectabit  cor.  Et 
possunt  haec  exponi  quantum  ad  eos  qui 
habitant  cum  Deo  iu  pra^senti  Ecclesia, 
vcl  etiam  in  triumphante^  Vel  ahtcr  : 
Tcn'a,  scilicet  vivcntium.  Psalm.  xxvi, 
Credo  videre  bona  Domini  in  terra  viven- ' 


<  Al.  :  u  indiguutiuuem.  » 


*  Al.  .  «  vel.  tribulationes.  » 


CAPUT 

tium.  De  longc^  qiiasi  longe  supra  digiii- 
tatem  iiatura',  \i\\  ifloiipitatem  multoriim, 
nuno'  in  spc,  in  riituro  in  re ;  et  sii-  se 
tenut  cum  terlia. 

fijota  super  iiio  verbo,  Spiritus  vester 
ut  irjnis,  quia  Deus  dicitur  ignis  :  primo 
puryans.  Mallli.  lu,  15  :  Bujjtizahit  vos 
i  Spiritu  sancto  et'  i(jne.  Secundo  inflam- 
mans.  Luc.  xii,  49  :  Icjnem  veni  miiterc 
in  terram.  Tertio  condemnans.  Dciit. 
XXXII,  22  :  hjnis  succensus  est  in  furore 
meo,  et  ardebil  usque  ad  injerni  novis- 
sima. 

Itcm  nota  super  illo  vcrljo,  I.stc  in  ex- 
celsis  hciLitabit,  quod  sancti  iial)itant  cum 
Deo,  primo  proptcr  puritatcm  actionis. 
Psahn.  c,  G  :  Oculi  mei  ad  fideles  terrw, 
ut sedeant  mecum.  Sccundo  perhaesionem 
amoris.  Joan.  xiv.  23  :  Si  quis  dilifjitme, 
scrmonemmeum  servabit.  Tcrtio  percmi- 
nentiam  contemplationis.  i*liilip.  iii,  20  : 
Nostra  conversatio  in  cadis  est.  Quarto 
per  gloriam  fruitionis.  Psalm.  lxxxiii.  o: 
/ieati  qui  habitant  in  dnmo  tua,  l)o- 
miue. 

Ubi  est  litteratus  ?  ubi  lcjis  ve>'ba  p(m- 
derans  ?  ubi  est  doctor  parvulorum  ?  II ic 
excludit  indignum  quanlum  ad  illos  (jui 
pra'cipuedigni  vide'h;uitiM\  Et  primo  emi- 
ncntes  in  sapientia  :  Ubi  est  litteratus, 
eruditus  in  Philosoiihia  ,  ubi  Lerjis  verba 
ponderans.,  eruditus  in  scientia  divina, 
doctor.,  instrucns  alios  in  erudiinentis 
utriusque?  I  Cor.  i,  20  :  Ubi  sa/jic/is,  ubi 
scriba,  ubi  doctus  ? 'Swuiulo  emincntes 
iii  eloquentia,  sed  non  sapicntia,  Po/ju- 
hnn  alti  sermonis.  Jcrcm.  v,  1."]  :  Eccectjo 
adducam  super  vos  (jcnlem  cujus  irjnora- 
bitis  liiKjuam.  Hrsjjice  Sion  civitatcm  so- 
lemnilalis  noslra'.  Ilii-,  inducil  ad  consi- 
dcranduin  lihcratai  civl(..lis  diguilalcm  : 
et  primo  quantum  ad  copiam  bonoriiiu. 
ponens  quatnor  qua-  sunt  in"c«plesli  \ol 
militanti  Ecclesia  :  sciliict  cordiuin  la-li- 
tiam,  Ciritatem  sotemnitalis.  Snpra.xxx: 
Sicut  V(j.v  sancti/icat^v  sfj/rm/iitalis.,  cl  l;r- 
titin  cordis.  llcrum  o[)uIcutiam,  Oculi  liii 
videbu/it.  Siipra  xx.xii  :  Scdcl/it  //opii/us 
meus  i/i  pul(  /iritudi/h!  pacis,  in  lahcr- 
nacu/is  fidiuia'  ,  i/i  /rquir  nj/ulr/ila. 
hnmobilitatis    graliam  ,     Ciari  :   loqui- 


XXXIII.  803 

tur  sccundum  similitudinem  taberna- 
culi  quod  arfigitur  clavis  tt  funibiis, 
(jui  dissolvunt'ir  (luando  transferri  dcbcl. 
Dan.  vii,  ii  :  Poteslas  ejus potestas  xter- 
na.,  qux  no/i  auferetur ;  et  re(jnum  ejus, 
quod  7ion  corrumpetur.VA  hiijiis  assignat 
rationcin,  (juia  .^o/iim//iodo  Dui/iinus  esl 
(jui  valct  transfcrrc,  ctiilii  non  poterunl' 
Psahn.  XLVii,  2  :  MiKjnus  Dondnus.,  et 
/audabi/is  ni/nis.  Aijuarum  abundantiam, 
Locus  fluviorum,  idcst  divinariim  moni- 
tionum  ;  rivi,  diversi  modi  parlicipalio 
num.  Psal.  xlv,  o  :  F/umi/iis  impetus 
iditifical  civitate/n  Dci.  lloc  tamcn  Juda'i 
lotum  fabiilose  referunt  ad  aureani  Jcru- 
salem.  Secundo  quanlum  ad  iinmunita- 
tem  malorum,  Non  tra/isibit.  Rrt/iifjum^ 
(luorumlibct  hostium,  qui  qiiaiido(]uc 
consucvcrant  pcr  marc  tcrram  promis- 
sionis  infcstarc.  Trieris,  navis  habcnslrcs 
ordincs  rcniorum.  Et  assiguat  cansam  : 
Dominus  enim  Judex,  judicans  ab  advcr- 
sariis.  Zacli.  ix,  9  :  Ecce  re.r  tuus  vaiit 
tibi  j)uinsuetus.  Laxati  su/it  funicu/i  tui. 
Ilic  pra*dicit  ingralorum  Juda'orum  des- 
tructioucni  priino  a  Ilom;iiiis  factam  :  et 
ponit  tria.  Priiiio  impotcutiam  ad  rcsis- 
tcnduin  :  La.rati,  idcst  iira'p;ii;ili,  funi- 
cii/i,  iit  te  conlra  Ilom;inos  dcfcndas.  Lo- 
(luitiir  sccuudiim  .simi  itudiucin  inivis 
(liKc  [laratur  ;id  cuiulum.  .Ma/us,  .iibor 
navis,  idcst  tcmphim,  in  (luo  prctiosa 
vasa  ct  vcl;i  fuisse  nos«ilur.  Tlircn.  i,  14: 
D(fdit  i/ie  Du//ii/ius  i/i  inti/iii,  de  qua  )wn 
potero  fiKjerc.  Scciindo  dirc[itioiicm  spo- 
liorum  ab  hostibus,  Tu/u'  divuir/itur.,  n 
Ilomiinis.  C/audi;  qiMsi  dicat  :  Nnllus 
crit  sic  impotciis  iiitcr  cos  (]iiin  pra'd;im 
vcstr;ini  diiiid;»t.  Jocl.  iii,  10  :  Infirmus 
dical,  i/uin  nji/  furlis  su/)i.  Tortio  rcmis- 
sioiuMii  pcccalorum  hoslibus,  Popu/us, 
scilicct  lloiu;uius,  jtistillcalus  compara- 
lione  in;ilili;i>  Juda'orum.  K/.orh.  xvi,  VA  : 
Jnstifira.^ti  soroiws  tuas  in  umnibus  a/>o- 
//li/Ktliinnbus  tuis  quas  operata  es.  Vol 
lo(}iiitiir  C(Uilia  l(liini;i'(>s,  (jui  non  potc- 
iiiu!  piicvalcrc  coiiIim  Jud.c^ts,  scd  m.igis 
;ib  ip.sis  sporiiibiiiitur  lcuip(>rc  M;icbab.i'v>- 
riiui  ;  et  popiilo  Jii(la>oruui  rcmillclitr  iiii- 
(luibis.  Iiilr:i  .\i.  :  Cmnj  Irta  cst  ma/itia 
rjtis. 


'  AI.  :  «  iioi'. 


«  Al.  :  «  potiiunint.  » 


804 


IN  ISAIAM. 


C  A  P  U  T     T  R  I  G  E  S  I M  U  M  Q  U  V  R  T  U  M 


Acceditc  gcntes,  ct  audilc,  el  populi  atlcndite  : 
audiat  terra  et  plcnitudo  cjus,  orhis,  et  omne  ger- 
men  ejus  :  rpiia  indignntio  Doniini  suiicr  omncs 
nentcs,  et  fiiror  supcr  universam  malitiam  eoruui. 
Inlerfecit  eos,  el  dcdit  eos  in  occisionem.  Interfceti 
eorum  projicicnlnr,  ct  de  cadavcrijjus  eorum  as- 
cendct  fiPtor.  Tabcscent  montcs  a  sanyuiuc  coruin, 
et  tabescet  oninis  militia  cudoruui,  et  complica- 
buntur  sicut  libcr  coili,  ct  omnis  militia  eorum 
defluet  sicut  dcfluit  folium  de  viuca  et  de  ficu. 
Quoniam  ineitriatus  cst  iu  ccelo  gladius  mcus,  eccc 
supcr  Iduma>am  dcsccndet,  ct  supcr  poi)uluni  in- 
tcrfcctiouis  nica-  ad  judiiium.  Glailius  Domini  re- 
pletus  cst  sanguine,  incrassatus  cst  adipc  de  san- 
guine  aguorum  et  hircorum,  et  de  sanguiuc  medul- 
latorum  arietum.  Victima  euim  Domini  Bosra,  et 
interfectio  magua  in  terra  Edom.  El  descendent 
unicornes  cum  eis,  et  tauri  cuni  potentihus.  lue- 
briabitur  terra  eorum  sanguine,  et  humus  eorum 
adipe  pinguium  :  quia  dies  ultionis  Domini,  an- 
nus  retributionis  judicii  Siou.  Et  convcrleutur  tor- 
rentesejusin  picem,ethumus  ejus  in  sulphur.Et  erit 
terra  ejus  in  picem  ardentem  nocte  et  die,  non 
extinguetur  in  sempiternum.  Ascendet  fumus  cjus 
a  generatione  in  gencrationeni,  desolabilur  iu  Stne- 
cula  sceculorum.  Nou  erit  transieus  per  eam,  et 
possidebunt  eam  onocrotalus  ct  ericius,  et  ibis  et 
corvus  habitahunt  in  ea.  Et  extendctur  super  eam 
mensura,  ut  redigatur  ad  nihilum,  et  perpeudicu- 
lum  in  desolationem.  Nobiles  ejus  uon  erunt  ihi ; 
regem  potius  invocabunt:  et  omnes  principes  ejus 
erunt  iu  nihilum.  Et  orientur  in  domibus  ejus 
spinae  et  urtica;,  el  paliurus  in  muuitiouihus  ejus ; 
et  erit  cubilc  draconum,  ct  pascua  struthionum  ;  et 
occurreut  dtemouia  onocentauris,  et  pilosus  clama- 
bit  alter  ad  alterum.  Ibi  cuhavit  lamia,  et  invcnit 
sibi  requiem.  Ibi  habuit  foveam  cricius,  et  cnutrivit 
catulos,  et  circumfodit,  et  fovit  in  umbra  cjus.  Illic 
congregati  sunt  radvi,  alter  ad  alterum.  Requirite 
diligenter  in  libro  Domiui,  et  legite  :  unum  ex  eis 
non  defuit,  alter  alterum  non  quajsivit  :  quia  quod 
ex  ore  meo  proccdif,  ille  mandavit,  et  spirilus  cjus 
ipse  congregavil  ea ;  et  ipse  misit  eis  sorteni,  et 
manus  ejus  divisit  eam  illis  in  mensuram.  Usque  in 
reternum  possidebunt  eam,  in  generationem  et  ge- 
nerationem  habitahunt  in  ea. 


In  parle  ista  comminatur  his  qui  fiie- 
runt  Assyriis  coadjutores  :  et  primo  om- 
nibus  ;  .secundo  specialiter  Idumaiis,  ibi, 
Ecce  super  Idumaeam  descemlet.  Circa 
primum  duo  Primo  excilat  allentioncm, 
et  attentionis  ordinem,  ut  accedentcs 
appropinquent,  propinqui  audiant,  ct  aii- 
dientes  atlendant.  Infra  xlix  :  Audite  in- 
sulse,  et  attendile  populi  de  longe.  Et  po- 
nit  convocatorum    universalitatem  :  Au- 


diat  lcrra.,  qiiantum  ad  mediocres  :  con- 
tinens  pro  conlento  ;  p/enitudo,  quantum 
ad  majores  ;  fjermen  cjus^  (]uanlum  ad 
minores  :  omnibus  est  pra-paratus '  ad 
annuntiandum,  ut  quod  omncs  possint 
audire  ostondat.  Psal.  xxui,  i  :  Domini 
est  terra,  el  pleniludocjus.  Secundo  ponit 
comminationem  populorum,  ponens  ju- 
dicis,  scilicet  Dei,  indignulionem,  Quia 
indirjnatio,  Supra  xiv  :  Ueec  est  ?na?ius 
extenta  super  omnes  (jerdes.  Dominum 
neccm,  Interfccit  eos  ;  per  auctoritatem, 
dedit,  quasi  dicat,  aliisad  interficiendum, 
sicut  exccutoribus.  Zach.  xi,  6  :  Egotra- 
dam  Iiomines^unutn  quemque  in  manu 
proximi  sui.  Cadaverum  abjectionem, 
Interfecti  projicientur.  Jer.  xxu,  19:  Se- 
pultura  asini  sepelietur.  Joel.  u,  20  : 
Ascendet  foetor  ejus,  et  ascendet  putredo 
ejus.,  quia  superbe  cgit.  Secundo  quan- 
tum  ad  tyrannorum  cessationem  :  Tabes- 
ce?it  tnontes,  idest  tyrauni,  a  sa?igui?ie^ 
idest  propler  culpam  eirusi  sanguinis. 
Infra  lxiv  :  A  facie  tua  ??io?ites  defluxe- 
ru?it.  Terlio  quantum  ad  deslructionem 
idolorum  :  et  circa  hoc  tria  facit.  Primo 
ponit  cessaturum  idolorum  auxilium, 
Tabesce?it  coelo?'U7?i,  acreorum,  idest  dae- 
monum  ;  vel,  ad  litteram,  spiritus  qui 
prajsidebant  sidcribus  secundum  opinio- 
nem  gentilium.  Supra  xix  :  Movebu?itur 
simulacra  jEgijpti.  Et  in  consiliis,  in- 
quantum  scilicet  divinabant  in  astris,  Et 
co??iplicabu?itur  \  idest  :  sicut  iii  libropli- 
cato  non  potcst  aliquid  lcgi,  ita  uec  in 
ccelo  poterunt  mala  eis  futura  praividere. 
Apoc.  VI,  14  :  Coelum  recessit  sicut  liber 
i?ivolutus.  Sccundo  ostendit  cessaturum 
idololatriaj  cUltum,  Et  or?viis ??iilitia  :  vel 
facilitatem  impletionis  pra;dictorum. 
Apoc.  VI,  13  :  StelLv  de  coelo  cecide?'U?it 
super  terra??i.  Tertio  ostendit  utriusque 
eHectum  :  Quo?iia?/i  gladius,  idest  ultio, 
inebriaius  est  i?i  coelo,  idest  abuudanter 
iu  da.'monibus  ultiouem  exercui,  qui  ido- 


•  Al.  :  '<  prffiparatum.  » 


CAPUT  XXXIV. 


805 


lis  prsesidebant.  Deut.  xxxii,  42  :  Incbria- 
bo  safjittm  meas  sanfjuine,  et  gladius 
meus  devorabit  carnes. 

Nota  siiper  illo  verbo,  Accedite,  quia 
homoaccedit  ad  Deum  pcr  susccptionem 
gratiai.  Rom.  v,  2  :  Accessum  habemus 
per  ipsum  ad  Deum.  Secundo  per  coii- 
templationem  divina?  sapiciilia.'.  F's. 
XXXIII,  6  :  Accedite  ad  Deum  et  illumi- 
namini.  Tertio  per  minislerium  obedien- 
tiae.  Exech.  xl,  46  :  Hlii  Sadoch  qui 
accedunt  de  filHs  Levi  ad  Dominum,  ut 
ministrent  ei.  Quarto  per  spiritum  coiicor- 
diaj.  Eph,  ii,  18  :  Per  ipsum  habemus 
accessum  ambo  in  imo  spiritu  ad  Pa- 
trem. 

Ecce  siiper  Idumxam  descendet.  Ilic 
comminatur  spcciahter  Idumaeis,  qni  cum 
hostibtiscoiitra  Jerusalem  vcnerunt,  sicut 
dicitur  in  Abdia,  quando  capiebant  aHeni 
exercilum  :  ct  circa  hoc  tria  facit.  1'rimo 
comminalur  Iiominum  interfcctionem  ; 
secundo  terra?  dcstructionem,  ibi,  Et 
convertenlur  torrentes  ejus  171  pice?n. Teriio 
ponit  utriusque  confirmationem,  ibi,  Re- 
quirite  dilifjentcr  in  libro  Domini.  Circa 
primiim  tria.  Primo  describit  poena!  a.n|ui- 
tatcm,  Ecce  super  Idutmeani,  ad  oppri- 
mendam.  Interfectionis.,  idest  digni  a  me 
intorfici.  Jcr.  xlix_,  8  :  Perditionem  Esau 
adduxi  super  eum.  Secundo  describit  in- 
terfectionem  (luantum  ad  mcdiocres,  po- 
nens  intcrfcctorum  diversitatem,  Giadius^ 
Afjnorum,  et  hircorum.,  el  de  sanjuiue 
meduUatorum  arielum  :  per  qua^  omnia 
inteHiguntur  diversi  gradus  intcrfecto- 
rum.  Ezech.  xxi.  14  :  Ezccli.  Ilicest  (//a- 
cismiis  flins  *  iuterfectionis  nuujmv.,  qui  obs/ujws- 
cere  ros  facit.  Et  necis  magnitndincm, 
Victiina,  idcst  quasi  sicnt  in  convivio 
magui  rcgis,  in  quo  multa  aniinalia  in- 
tcrliciuutur.  Kzech.  x.xxix,  17  :  l'!(/o  im- 
moh>  vobis  victima?n.  Et  (juantum  ad  ma- 
joros,  poncns  corum  occisioncm  :  Et  drs- 
cc?ulrnf,  iu  uiortem,  u?iiconu's  :  auinial 
ost  in  (luaulilato,  et  lactu  alrocissimuiu, 
habons  coVuu  unum  :  uiub^  siguiHcal  ptt- 
l(!nlcs  Monarcbas.  Supra  v  :  Ih:srr/u/c?it 
fortes  ejus  rt  subU??ies  ejus  ij/oriosi'/ue 
ejus  ad  ru?n.  Et  occisionis  maguitiidincni, 
//u-briabitur.,  Psalm.  c.v,  38  :  /iifecta   cst 


te?Ta^  i?i  sangtiinibus .  Tertio  ponit  p(pnae 
rationem  :  Dies  n/tionis  Domi?ii,  a?i?tus 
retri/nttio?iis  Judicii  Sio?i,  ul  scilicelju- 
dicetur  Sion  de  IdumaMS.  Infca  lxiii  : 
Dies  u/tio?iis  i?i  co?'de  ?neo,  an?ius  retribu- 
tionis  mex  venit.  Tamcn  secundnm  G/os- 
sa?n,  SioH,  idest  contra  Sion.  Undeomnia 
sequcntia  exponit  de  dcstructione  Jeru- 
salem  facta  per  Ilomanos.  Etconverte?itur 
torre?ites  ejus  i?ipicem.  Hic  ponit  comini- 
nationem  (juantum  ad  terrie  dcstnictio- 
nem  :  et  circa  hoc  tria  facit.  Primo  prae- 
dicit  deslrucfionem  ;  sccundo  tcrrai  des- 
tructa!  sulitudinom,  ibi,  Deso/abitur  i?i 
seecida  sxcu/oru??i ;  tertio  solitudinis  hor- 
rorcm,  ibi,  Et  critcu/ii/e  draco?mm.,  Circa 
primum  diio  pouit,  Primo  destructionem. 
Co?iverte?ilur ;  idest,  ita  tota  terra  com- 
burctur  ab  hostibus,  ac  si  aqua  esset/>«: 
et  tcrra  su/j)hur.  Psalm.  x,  7  :  /y/</5, 
su/jjhur  et  sjjiritus  procr//aru?n.  Secundo 
ponil  destructionis  durationem,  No?i  ex- 
ti?iguetur ;  idest,  efTectus  illius  incendii 
mancbit  semper.  Fu??ius,  signum  in  me- 
moriam  pra^scntis  inccndii.  Apoc.xix,  3: 
Fu?nus  ejus  asce?u/rt  in  s.rcu/a  sa'cu/<)?'um. 
Et  lioc  intclligciidum  cst  mancnte  causa 
conibustiouis,  scilicet  peccato  :  sic  enim 
conditioualiter  exponenda?  sunt  omnes 
bujusmodi  propbctia'  secundum  quod 
ijisemel  Domiuus  cxponit  se.  Jcr.  xvm,7  : 
I{epe?ite  /oquar  adversu??i  gentc??i,  et  ad- 
vcrsu??i  rrq?iu?/t,  ut  cradicc??i  ct  destrua??i 
ct  dispc?-da??i  i//ud.  Si  /)'i'?iitc?itia??i  cgcrit 
geus  i//a  a  ma/o  suo,  guod  /ocutus  sitm 
advc/'sus  ea?n,  aga??i  et  cgo  pny?kitrutitn?i 
sitpcr  ??ut/o  quod  cogitavi.  Dcsohtbitur  m 
sxcu/a  sa'cu/o?'u??i.  Mic  ponit  soliludinom  : 
et  prinio  praMJicit  rationcm,  vol  soliludi- 
nciu  quantum  ad  habitatorcs.  Dcso/abitur. 
Tliriu.  i,  \'.i  :  Posuit  mc  drs<datfini,  tota 
dic  ?/ui'?'orc  confccta?n.  Quantum  ad  viu- 
lorcs,  No?i  crit  transitus.  Jerein.  xnx, 
1 8  :  N<ui  magnrbit  ibi  vir,  et  non  iiicofet 
ea??i  fi/ius  h</?ninis.  Quantum  ad  l»i\stia- 
niin  habitatioiKun  :  /•-/  possi</cbit,  t]\n\s\ 
sine  tiinon!,  onocrota/us,  idcm  est  (JiuhI 
pcliicauus  ;  //'/s,  avis  .scrjicnlibus  inimica. 
Esl  ibcx  ibicis  (juadrupos  :  *  ibis  ibidis 
avis.  El  invi(his  ibis.  Psiilm.  ciii,  17  : 
Ileroiiii  domus  dux  cst  eoriim...  pvtra  re- 


'  Al.  :  «  inlorrectn  est  do  terra.  •• 


*  Al    :  «  i|iiuilrupU'x.  « 


806 


IN  ISAIAM. 


/ii(jin7n  hcrinnciis.  S^ir.ninlo  ponit  solitii- 
tlinis  a-ijuitatcni  :  ot  priino  aviiiitalis  jii- 
(liciiim,  Kt  r.it('n</i'/ur  t/icnsitra,  pci-na» 
ooiilra  nuMisiiram  onlpa'.  Pvrp< ndiculus, 
rcgiila     OiTnKMitarii.     Snpra     xxvii  :  In 


nKuiinm  potins  qnam  naliiralo  aiiimal, 
Pilosus,  simia,  vcl  lionio  sylvcstor,  vcl 
(la'mon  iiicnhns  :  lamia.,  lial)(^ns  cct«;ra 
mcinhia  fciniiica,  pcdcs  C(jninos  :  nllcr 
ad    aUcrum    clamabit.    Supra  xiii  :    Re- 


mensura  contra  mensura?n    cutn    ahjecla      c/uicscctit  ihi  hcstix  el  replcbuntur  domus 


ft/ciit,  Judicahii  catn.  Sccniuio  [loiiil  jii- 
dicii  niodnm,  Nohilcs  cjus,  in  (]iiil)ns 
gloriahaiitur.  Sopli.  iii,  11  :  Au/cratti  de 
tttcd/o  lui  ttttu/ttilotjutts  sitjjcrhi.c  tiix. 
Oricntiir  in  dottiihits,  (jnas  nimis  ruiiio- 
sas  icdificaban!.    Et   paliurus,    quaHlam 


corutn  dracotiihus,  ct  linhitahutit  ihi  stru- 
t/tiones.  Jictjuirite  dilitjctitcr  in  lihro  T)o- 
tttiiti.  Ilic  coiifirmat  omnia  qiuc  dicta 
sunl  cx  auclorilatc  divina'  inspirationis. 
Rctjtiiritc,  vos  qiii  fuluri  cslis,  in  lihro 
Dotnitti,  idest  in  lioc  libro,  qticm    cgo  a 


hcrba    mnltarum    spinarum,   quee    palis  Domino  didici,  6^«Mm  ex  eis  tum  dc/uit; 

adha-rcl,  lata   hahcns    folia.  Osea' ix,  6  :  idcsl  omnia  monstra  qua'  di.\i    erunt  ibi, 

Dtsidcrahilc  artjcntum  coruiti    ttrtica  he-  Altcr  ad  alterum,  mas  ad  fcminam.  Ea^ 

rcditahit,  Inppa  in  tnhcrnaculis  corum  :  scilicct    monslra,    marem    ct    fcminam. 

iit  sic,  guantutn  (jlorificavit  se  ct  in  dcli-  Sortctn,  distribuciis  singulis  loca  apta  ad 

ciis  fuit,  tantum  haheret  torttictituiti.  k\)0-  mancudum.    Luc.    x:vi,  33  :    ('(jdutti   et 

ca].  x\m,l .  Eterit  cuhile  draconum.  iVic  terra  tratisihunt,  verha  auterti  mea  non 

oslcndit  liorrorcm  solitudinisex  monstris  prxterihmit.  Vel  si  exponatur  de  Judaea, 

qua'ibi  liabilabunt,  Z>^mo;??>,  daiinonum  intclliguutur  pcr  hajc   divcrsa  monstra, 

monstra,  qua^  in  doscrlis  phiriinum  appa-  divcrsi    gciitinuin    crrorcs,  qui  ibi  a  co- 

rciit  :  otiocctitaurus,  (.ui  cst  ineuiiis  asi-  leiitibiis  Uomanis '  iutroducti  sunt. 
nus,  ct  inodius  cquus,  vcl    ilhid    est  dse- 


C  A  P  U  T     T  R  I  G  E  S  [  M  U  M  Q  U  I N  T  U  M 


L-Plnbitur  deserta  et  invia,  et  e.xuUabit  soliludo 
ct  iluiLbit  quasi  iiliuQi.  Gerniinaus  germinabit,  et 
e.NuiUiLit  lujlabuudu  et  laudauo.  (iloiia  Libaui  data 
c^L  ci,  decor  Carmcii  et  Saron.  Ip;.i  videbuuL  glo- 
riani  Doniini,  et  decorem  Dei  uodtri.  Cuuiurtate 
mauus  dissolutas,  et  genua  dcbilia  roborate.  Uicite: 
Pu.sillauinies  couforlamini,  et  noliLe  tiniere.  Ecce 
Deus  nostfr  ultiuntni  adducet  retributionis  ;  Deus 
ipse  veuiet,  et  salvabit  uu?.  Tiinc  apcrieutur  oculi 
caicorum,  et  aurcs  surdurum  pulebunl.  Tuuc  saliet 
sicut  cervu.-j  claudus,  et  aperLa  erit  lingua  mufo- 
rum  :  «piia  scissaj  sunl  iu  deserto  aqure,  et  lorren- 
tes  in  soliludine  ;  et  quai  eraL  arida,  erit  iu  stag- 
num,  et  sitieus  iu  fontes  aquarum.  In  cubilibus,  in 
quibus  prius  dracones  haliiLabant.orietur  viror  cala- 
mi  el  j-.iuci;  et  crit  il)i  semiLa.et  via  sancla  vocabitur. 
Nou  trausibit  per  eam  pollutus,  et  liajc  eriL  vobis 
dLrecla  via,  ita  ut  stulti  uou  erreut  per  eam.  Nou 
erit  ibi  leo,  et  mala  bestia  uou  asceudet  per  eam, 
uec  iuveuielur  ibi.  Et  ambulabunt  qui  liberati  fue- 
rint ;  et  redeiupti  a  Duuiiuo,  convcrLculur,  ct  ve- 
Dieut  in  Sion  cum  laude ;  et  iseLitia  sempiterna 
supcr  capuL  eorum.  Gaudium  et  lijptiLiam  obline- 
buul,  et  fugiet  dolor  et  gemitus. 

In  partc  ista  ponit  cfFcctuin  prosperi- 
tatis  conscqucutis    iu  Judaeis  ex  destruc- 


tioiic  hostium  :  ct  dividitiir  in  partcs 
duas.  lii  priraa  ponitur  promissio  conso- 
lans  ;  in  sccunda  exhortatio  confortans, 
ibi,  Cotifortale  ttiatius  dissolutas.  Circa 
primnm  tria.  Primo  ponit  hominum  ju- 
cuuditatcm,  quam  comparat  prato  florcn- 
ti,  qui  quidcm  habct  pulchiifudincm  in 
floribus  :  unde  dicit  :  Deserta,  idestterra 
JudiEornm.,  quae  post,  vastantibus  Assy- 
riis,  erat  hnjusmodi,  mctonimice,  ii!est 
ipsi  homiiics,  quasi  IHiutti,  quod  est  pul- 
chcrrimus  flos,  cl  diu  durat.  i'>cl.  :  Elo- 
retis  /lorcns  quasi  liliutn.  Ilabet  etiam 
pulchritudincm  in  gcrmino  :  unde  dicit, 
Gerttiitintis.  Psalm.  :  Justus  gerttiinabit 
sicut  lilium.  Sicut  ciiim  germcn  cx  floie, 
ita  cxtrrior  jncundilas  cx  cordis  la^titia. 
Sccundo  promittit  tcrra^  fcrtilitatcm  : 
Gloria  Lihatii,  idest  fcrtililas  divcrsariim 
rcrum,  quaj   est  gloria  horum  locorum. 


>  Al.  :  «  colentes  a  Romanis.  » 


CAPUT  XXXV. 


807 


erit  in  terra  promissionis.  Oseae  iilt.  :  Erit 
fpum  oliva  fjloria  ejus,  et  oflor  ejus  ut 
Lihani.  Torlio  utrinsqiie  propinquilatem, 
^jv/,  idost  non  difreretur  ad  tempora  filio- 
rum.  Siipra  xxxui  :  Rrgem  iii  flecore  suo 
videlmnt.  Confortate  mnnus  (Ussolutas. 
Hic  ponitur  exhortatio  confortans  :  et 
circa  hoc  tria  facit.  Primo  ponitur  officii 
exhortandi  injunctio  :  Cfmfortfitemanus, 
in  quo  d«jbilitas  ad  operandum  :  ffcnua 
deljilifj,,  trementia,  in  qiio  debihtas  ad 
sustincndum.  Hcbr.  xn,  12  :  liemissfis 
ma)ius  ft  soluta  genufi  f:rif/ite.  Secundo 
ponitur  ipsa  confortatio  :  Dicite  pusilla- 
nimes.  Luc.  xn,  32  :  Nolite  timere^  pu- 
sillus  grex.  Tertio  assignatnr  confortatio- 
nis  ratio  :  ct  primo  qiiantum  ad  remu- 
ncrationem  malorum,  liberaudo  ab  hos- 
tibus,  Ecce  Dcus ;  et  sanaiido  a  languori- 
bus,  Tunc  anerientur.  Et  sunt  metapho- 
rica'  locatioiies,  si  rcferantur  ad  tompus 
post  destrLctionem  Assyriorum,  ut  intel- 
ligautur  spirituales  defectus,  ut  supra. 
Vel  ad  Hlteram,  si  referantur  ad  Christi 
advontum,  sicut  Matlh.  xi,  5  :  Ca^ci  vi- 
dent,  claudi  ambulant.  Socundo  quantum 
ad  conationom  bonorum  qua(h'uplicitor. 
Primo  quantum  ad  abundantiam  aqua- 
rum,  Quia  scissx  sunt  metaphora  aqux, 
pro  consoiationibus.  Vel  quia  multuiu 
phiot,  ut  sit  magna  fertihlas.  Psal.  cvi, 
stagna  3^  :  Posuit  desertum  in  *  stagnuin  afjua- 
rum.  Socundo  pulcliritu(hucm  cam[>o- 
ruui,  in  cu/jilidus,  idest  terra,  (lua'  priiis 
erat  descrla,  ita  ut '  ha^c  animalia  inha- 
bifaront,  orit  culhi,  Viror  calami.,  qua?  in 
locis  vircntibus  oriuiiliir.  .lob  xl,  10: 
Sub  umhra  dormit  in  sccreto  calami.  Tor- 
lio  (juantiim  ad  resfauralioiK  lu  viaruni, 
poiieus  via'  sanclilatom  :  Et  crit  ihi  scnii- 
ta,  iii  lona  Juda,  srmifa,  (hicons  ad  tom- 
phim.  Po//ulus,  g^Mililis,  sicut  ante.  Vol 
mystico  (h;  iu'clesia  mililanli!  vol  Iriuiu- 
phaiitc.  Apoc.:iV<»i  ingredirtur  in  eain 
j)o//utus  et  immundus.  Ponit  otiani  lecti- 
tiidinom,  El  Ihvc  erit  dirertu.  Slulti,  idost 
quaiiliini    (•uiuque    simplices,  non   erra- 


biint,  propter  multitudinem  transeun- 
tiiim.  Jerom.  xxxi,  8  :  Adducam  eos  de 
terra  afjuilonis,  et  congrerjabo  eos  ab  ex- 
trernis  terrx.  Ponit  etiam  viai  securita- 
tom,  .Von  erit  ihileo.  Supra  ii  :  Non  no- 
Cfbunt  ct  tuni  occidcnt  in  universo  moiUe 
sancto  meo.  Et  ponit  viarum  freqiienta- 
tionom,  Et  redempti,  a  pra?cedentibus  pe- 
riculis.  Baruchiv,  37  :  Ecce  enimveniunt 
filii  tni,  quos  ditnisisti  dispersos.  Quarlo 
promittit  eis  la,'titiam  cordium,  Lsetitia 
scmpitcrna.  Siq^ia  xxv  :  Aufcrct  lacry- 
nvnn  tuam  ah  omni facic.  Ostonditur  etiam 
communiter  kolitia  sanctorum  in  patria, 
qiiia  sempiterna,  quia  piena,  Obtinebunty 
qiiia  pura,  Fugict  dolor  et  gemitus.  Apo- 
cal.  XXI,  4  :  Ahstcrgct  Deus  om?icm  lacry- 
mam  ab  oculis  sanctonim  ;  et  jam  non  erit 
aniplius  ncrptc  luctus  neque  c/amor,  sed 
ncc  ullus  dolor. 

Nola  supor  iilo  verbo,  Florchit  quasi 
liliuni,  quia  sancti  comparantur  liliis  pri- 
mo  propter  stipitis  altiludinem,  ex  quo 
coustanlia  in  aJvorsis.  Can.  ii,  2  :  Sicut 
li/ium  inter  sjjinas,  sic  amica  mea  inter 
filias  :  Seciindo  proptor  odoris  suavila- 
tcm,  ex  quo  boiia  fama.  Ecd.  xxxix,  19 : 
Florete  flores  quasi  lilium,  datc  odorem., 
et  frondctc  ingratiain.  Terlio  propler  hu- 
moris  virorem,  ex  quo  virtus  mcnlis  : 
Eccl.  I.,  8  :  Qiiasi  lilia  in  transitu  aquip, 
Qiiarto  [)ropl(M'  connexionom,  ex  (jno 
saiiclorum  cari'as.  Can.  vii,  2  :  Vrnter 
tiius  sicut  acercus  tritici  vallatus  li/iis. 

Item  nota,  quod  Iktc  lilia  Christus  vos- 
tit  quanlnm  ad  virlutum  initia.  .Matth.  vi, 
2N  :  Ctmsiderate  lilia  agri,  qutmiam  non 
lahrante  te.tunt  nrque  nent,  et  pater  ves- 
tcr  vcstit  illfi.  Secundo  colligit  ad  n'toma 
[)ia'inia.  Can.  vi.  I.  Dilectus  mrus descen' 
d/f  in  liortuni  suum  ad  arcolam  aroma- 
tuni,  iif  ihi  pascatur  in  /wrtis  rt  lilia  col^ 
li';af.  Tiulio  in  ois  rc^iuiesoit  per  coiupla- 
couliam.  Cant.  vi,  2  :  Dilrctus  meus  /m/i, 
rt  ego  illi,  qui  /lasritur  inter  lilia.  Qiinrto 
(juia  ip.so  ost  liliuin.  Cant.  ii,  1  :  Ego/los 
ca/njii,  rt  lilium  '■,.,i>-.i//ii/n) 


'    Al.    (lt'l'8t. 


ill\   n 


808 


IN  ISAIAM. 


CAPUT     TRIGESIMUMSEXTUM 


El  faclum   est  in  qiinrlodecimo  anuo  regia  Eze- 
chi.T,   nsceudil  Seuaclierib   rex   Aosynorum   snper 
onuies  civilates  Juda  uuinilas,  et   cepil   eas.  Et  uii- 
»it  rex  A:«sjTiorum  Ruitsaceu  de  Lachis   iu  Jerusa- 
lem,  ad   refj;eiu   Ezechiaiu  iu  uiauu    gravi  ;  el  sletit 
in  aquoj  ductu  piscinaj  superioris  in  via  agri  fuUo- 
nis.  Et  egressus  est  ad  oum   Eliacim   filius   Helcia;, 
qui  eral   supcr   uomuui  ;  et  Sobna  scriba,  et  Joahe 
tihus  Asaph  a  rouuueutariis.  Et  dixit  ad  eos  Rapsa- 
ces  :  Dicile   Ezechiae  :  Ha3c   dicit  rex   uiagnus,  rcx 
Assyriorum  :  QuJ»  est   ista   Uducia,  quai   contidis  ; 
uut  quo  cousilio  vel  forlilndiue  rebellare  dispouis  ? 
Super  queiu  liahcs   lidiiciaui,  quia  reccssisli  a  me? 
Ecce  coutidit  super  baculnm   aruudineum  coufrac- 
tum  istum,  super  /Egyplum,  cui   si   iuuixus   fuerit 
homo,  iutrabit  iu  mauum  ejus,  et  perforabit  eam  ; 
sic   Pharao   rex  /Egypti   omuibus  qui  couiiduut  in 
eo.  Quod  si  respondcris  mihi  :  in  Domino  Deo  nos- 
tro  coutidimus  ;  nonne  ipse  est  cujus  abstulit  Eze- 
chias  excelsa  et  altaria,  et  dixit  Judi-e  et  Jerusalem: 
Coram  allari  islo   adoraliitis?  Et    uunc  triuie  te  do- 
mino  meo  regi  Assyriorum;  et  dabo  tibi  duo  uiillia 
equorum ;  nec   poteris    ex   to   prajbere   ascensores 
corum.  Et  quomodo  susliuebis  faciem  judicis  unius 
loci  et  servis  doiuini  mei  minoribus?  Quod   si  con- 
fidis  ifl   /Egypto,  iu   quadriga  et  iu   equitibus  :  et 
nuuc  uumquid  sine  Domiuo   ascendi  ad   terram  is- 
tam,  ut  disperdercm  eam?  Dominus  dixit  ad  me  : 
Ascende  super   tcrram   istam,  et  disperde  eam.  Et 
dixit  Eliacim  et  Sobna  ct  Joahe  ad  Rapsuceu  :  Lo- 
quere    ad    servos  tuos  Syra    Ungua,    intelligimus 
enim.  Ne  loquaris  ad  nos  Judaice  in   auribus  po- 
puli,  qui  est  super  murum.  Et  dixit  ad  eos  Rapsa- 
ces  :  Numquid    ad   douiinum   tuum  et   ad  te  misi 
mc  domiuus  meus  ut  loquerer  omnia  verba  ista,  et 
nou  polius  ad   viros  qui    sedent  iu  muro,  ut  come- 
/    dant  stercora  sua,  et  bibaut  iwinam  pedum  suorum 
vobiscum?  Et    stetit    Rapsac.es,    et    clamavit   voce 
magna  Judaice,  et  dixit  :  Audite  verba  regis  magni, 
regis  Assyriorum.  Haec  dicit  rex  :  Nou  vos  seducat 
Ezechias,  quia  non  poterit  eruere  vos ;  et  non  vobis 
tribuat   fuiuciam   Ezechias   super   Domino  dicens  : 
Erucnsliberabit  uos  Domiuus  ;  uon  dabitur  civitas 
in  mauu  rcgis  Assyriorum.  Nolite  audire  Ezechiam. 
Ua3c  euim  dicit  rex  Assyriorum  :  Facite  mecum  be- 
uedictionem,  et  egredimini  ad  me  ;  comedite  uuus- 
quisque  vineam  suam  et  uuusquisque   ficum  suum, 
et  bibitc   unusquisquc   aquam  cisternae  suoe  doncc 
vcniam,  ct  tollum   vos  ad  terram,  qute   cst  ut  terra 
vestra,  lerram  frumenti  et  viui,  terram    panum  et 
viuearuin.  Nec  couturbet  vos  Ezechias  dicens  :  Do- 
minus  liberabit  uos.  Num  iibcraverunt  dii  geutium 
unusquisque  terram  suam  de   mauu  regis  Assyrio- 
rum?  Ubi  est  Deus  Emalii  et  Arpliad?  Ubi  est  Dcus 
Sepliarvaiiu?  Numquid  liberaverunt   Samariam    dc 
maiui  mca?  Quis  est  ex  omnibiis  diis  terrarum   ista- 
rum  qui   cruerit   terram   suaiu  de  mauu  mea,  ut 
eruat  Domiuus  Jerusalem  de  manu  mea?  Et  silue- 
ruut,  et  non  responderunt  ei   verbuiu.  Maudaverat 
eiiim  rex  dicens,  Ne   respondealis  ei.  Et  iugrcssus 
est  Eliacim  liiius  HelciiB,  qui  erat  super  doraum,  et 
Sobna  scriba,  et  Joahe  filius  Asaph  a  commeutariis, 
ad   Ezechiam   scissis   vestibus,   et   uuutiavernut  ci 
verba  Rnpsacis. 


Hic  narrat  in  modum  hisloria».  destruc- 
tioncm  Assyriorum  :  ct  primo  ponit  his- 
toriai  gesta  ;  sccundo  qua'dam  cx  hi.storia 
occasioiiata  :  cap.  xxxviii  :  In  dicbusillis 
wgrotuvil  Ezcchids  usquc  ad  mortcm  ctc. 
Prima  in  duas.  1'rimo  ponilur  culpa  quam 
in  Judagos  commisit ;  secundo  poena  quam 
a  Deo  sustinuit,  ibi,  Efjrcssis  etc.  Ofrendit 
autem  tripliciter.  Primo   bcllis  ;  secundo 
nuntiis,  ibi,  Et    misit   Rcx    Assyinorum 
Rapsacen;  tertio   epistolis,  cap.  xxxvii  : 
ibi,  Quod  cum  audissct  misit   nuntios  ad 
Ezechiam.  Habac.  i,  6  :  Ecce   ego  susci- 
taho  Chaldxos  gentem  amaram  et  velo- 
cem^  amhulantem  super  lalitudinem  terrae. 
Et  misit   rex   Assyriorum  Rapsacen.  II ic 
ostendit  qualiter  offendit  Judffios  commi- 
nando    per   nuntios  :  et   primo    ponitur 
nuntiorum  congregatio ;  secundo  ipsorum 
colloculio,  ibi,  Et  dixit  ad  eos  Rapsaccs. 
Circa  primum  duo  facit.  Primo  describitur 
nuntius  Assyriorum,  Rapsacen,  quemdi- 
cunt  quidam  fuisse  filium    Isaia»,  ahi  Sa- 
maritanum.  In  aqux    ductu  :  de  hoc  su- 
pra  VII.  Secundo  describunlur  nuntii  Ju- 
daiorum,    ibi,   Et   cgressus  est   ad   cum 
Eliacim  fihus  Helcix,  qui  successit  Sob- 
nai,  qui  tradidit  inferiorem  partem  civi- 
tatis  Assyriis  ;  ut  supra  xxii.  Soh?ia,  non 
ille  de  quo  supra  ;  a  commcntariis,   can- 
cellarius  Regis,  qui  gesta  in  scriptum  re- 
digebat,   ad    memoronduin    rcgi.    Unde 
commentor  a  comminiscor.  Et  dixit  ad 
eos  :  Rapsaces.   Hic    ponitur   nuntiorum 
collocutio  :  et  circa  hoc  duo  facit.  Primo 
ponitur  prolocutio  Rapsacis  ad  nuutios  : 
secundo  ad  alios,  ibi,  Et  stetit  Rapsaces, 
Circa  primum  tria.  P!'imo  ponitur  ipsius 
Rapsacis    allocutio,  in    qua    intendit  as- 
truere  Ezechise  inrirmitatem  ad  resisten- 
dum,  excludendo  defensionem    jEgyptio- 
rum.  Confidisin  arimdine,  derisorie,  quia 
in  iEgypto  multai  arundines  siiit.  velhoc 
dicit,  quia    iEgyptii    talcs  erant.  Ezech. 
XXIX,  6  :  Fuisti  haculus  arundinrus  domui 
Israel.  Sed    falsum    crat    quod   Ezechias 
confideret  in  eis,  excludeudo  etiam  auxi- 


CAPUT  XXXVII. 


809 


lium  divinum  :  Quod  si  respo7ideris .  Cu- 
jus  abstulit.  Quod  fecit  pro  ruligione, 
pervertit  iu  sacrilegium.  Deuter.  xu,  1.3: 
Cave  nc  ofjeras  holocausta  tua  in  onmi 
loco  quem  videris.  Excludendo  etiam  ro- 
bur  proprium,  Et  iiunc  trade;  quasi  di- 
cat  :  Nec  cquos  hahes,  aut  equites,  ut 
uni  principum  excrcitus  resistere  possis. 
Supra  xxxui  :  Projecit  civitatcs.  Odert 
etiam  Senacherih  potestatem  ad  pug-nan- 
dum,  ex  prfficepto  Domini  :  Quod  si  con- 
fidis  etc.  '  Secundo  ponitur  ahorum  rcs- 
ponsio,  Et  dicit  Eliacim .  In  auribus  po- 
puli,  ne  perturhetur,  ticientes  quod  dici- 
tur.  Prov.  XI,  11  :  hi  benedictione  justo- 
rum.  exaltabitur  civitas,  et  ore  impiorum 
subvertetur.  Tertio  ponitur  rcsponsionis 
irrisio  :  Et  dixit  ad  eos.  IJrinam,  qua^ 
fluit  ad  pedcs.  Thren.  iv,  .^  :  Quinutrie- 
roceis  bantur  *  voluptuose,  amplexali  sunt  ster- 
cora.  Et  stetit  liapsaces,  et  clamavit  voce 
marjna  Judaice.  Ilic  ponifur  allocutio  im- 
pii  ad  popiihim.  Kt  piimo  poiiit  stultum 
impii  verhiim,  in  (|uo  terret  minis,  Non 
potcrit.  Judith  v,  27  :  Quis  cst  iste  qui 
fdios  Israel posse  dicat  resistere  Nabucho- 
dojiosor  ?  ^(i(^.\ii\(]o  allicit  promissis.  Ilxc 
dicitrex.    li oiedic t ione?n ^  idcsi   pactum, 


quod  vertetur  investram  hencdictionem. 
Yel  henedicile  me  sicut  dominum  vcs- 
trum.  Veniam,  do  yEgypto,  ad  terram, 
scihcet  Medorum.  *  Gen.  xvii,  28  :  Det 
tibi  Deus  de  rore  caili  et  de  piwjuedine 
terrx  abundantiam  frumenti  vini  et  olei. 
Provocat  exemplo  :  Ne  conturbet  vos  Eze- 
chias.  Dan.  xi,  36  :  Elevabitur  et  marjni- 
ficabitur.  Sccundo  ponitur  despecti  populi 
silentium.  Et  siluerunt.  Prov.  xxvi,  4  : 
Ne  resptondeas  stulto  juxta  stultitiani 
suam,  ne  sibi  similis  videarif.  Pra^ceperat, 
ne  verha  hlasphcmia'.  multiplicaret,  aut 
popiihim  dcciperet.  Et  inrjressus  est  Ilelia- 
cim  filius  Ilflria'.  Ilic  ponitur  discessio 
nuntioriim  ah  invicem  :  et  primo  reditus 
Juckeonim  ad  Kzechiam  ;  secundo  rcdilus 
Rfipsacis  ad  Senacherih,  Heversiis  est  au- 
te?n.  Circa  primum  duo.  Primo  ponitur 
rcditus  nuntiorum  et  hlasphcmiai  remin- 
tialio  ;  secundo  pouitur  Kzechia'!  oralio, 
ihi  cap.  xxxvn  :  Et  factum  cst  cum  au- 
dissr't,  scidit  ccstinifnta  sua,  pro  audifa 
hlasphemia  ;  quod  erat  mos  Juda-orum, 
ut  patet  Matfh.  xxvi,  6o  :  Princeps  sa- 
cordotum  scidit  vestimcnta  sua,  dicens  : 
Ilic  blasphvmavit. 


C  A  P  U  T     T  lU  G  E  S  I  M  U  M  S  J:  l^  T  l  M  L  M 


El  factinu  est,  cimi  audissfl  rex  Ezechiaa,  scidil 
veslimciita  snn,  et  obvolntns  est  sncco,  et  intruvit 
in  (lunniiii  Doiiiiiii.  Et  iiilsit  Kliacini,  i[ni  cnit  sii|icr 
doiiiinii,  <!l  Soiinaiii  scrili.ini,  ct  .scninn-s  dc  saccr- 
dotihiis  oiiortos  saccis  nd  Isniain  tilinm  Ainos  ]iro- 
Iihctani  ;  et  dixcrniit  ad  ciiin  :  ilu'c  dicit  K/ocliias  : 
Dicd  trihiilalionis  ct  corn'|ilioiiis  ct  hlas|ihciiiin'  dics 
hic.c  :  <iiiia  veiieniiit  lilii  iisiiin'  n<l  p.iitiiin,  i't  vir- 
tns  lutu  esl  (lariiiKli.  Si  i{iio  luodo  an<liat  Uominns 
Deus  Inus  vcrhn  Ilapsncis,  qncni  luisit  rt?x  A8»yrio- 
rnm  domiiins  siiiis  ad  IdasplKiiiandiini  Dominiiin 
D<'niii  vivciiti'iii,  cl  cxprohraiiilnm  scrinonihiis  i|nos 
nndivit  Doiniiins  Dcns  tiiiis.  L<>va  crffu  orutimiciu 
pro  rpliiiniis  <iun'  repertii'  siiul.  Et  vciiprunl  scrvi 
rcgis  Kz<'cliiii'  ad  Isaiain,  i-l  dixit  n<l  cos  Isain»  : 
ll;c<;  dicclis  Doniino  vcslro  :  lln'c  ili<it  Douiinns  : 
ne  limeas  n  ra<;iu  vcrhoriim  t\\\i\'  andi^li,  ipiihii-i 
blnsphcmavcrunt  pneri  rrgis  Artsyri<uuui  luo.  1 
ego  <laho  ci  9|Mrilnin,  ct  aiidicl  niintiuiu,  cl  riMi 
tctiir  ail  t<'n-<ini  siiain,  i-t  <'ori'ii<'rc  i-uiii  ra<'iani  ^la- 
dio  iii    tirra    siia.  lluverdus    08t  uuloiii  ItajisacoD,  ol 


iuv<'uit  ro^'em  Assyri<irmn  pra'liunloiu  advurxus 
Lohnnm.  .Vudicrat  cuini  <inia  prorcctiis  va-ei  <lo 
La<'liis  <'t  aiidivit  do  Thanica  rc>;c  .Klhiopiu',  di- 
cenli's  :  L^tn-ssns  osl  ul  pii^iict  coulra  lo.  ^uotl 
cnin  nudissot,  iiiisit  uiiutioj>  a<I  Exccliiaui  diccus  : 
lla'c  <licelis  Kzcchiiu  rogi  Jiidtr,  lo<ptout<>8  :  Nou  tc 
dccipial  Deiis  tiius,  iu  <iuo  tii  coiilldiii  ilic<>iu  :  Noii 
tlaliitiir  .hTiisalcin  iu  maiin  rc^tis    A-  -p 

tii  aiKiisli   omniu  iiuiu  focoriiut   rogi      \  lu 

oiuuihuii  teriis  t|uas  Ruhvortcniut ;  el  lu  poteru 
lihcrari'.'  Niiiu<|nid  cruoriint  oos  dii  pcutiiiui.  iiiioti 
siihv<'rli'ninl  patr<'s  uici,  iio/:aii  it  linraii  ot  Itotcpii 
ct  lllios  Ivh-ii,  ipii  oraut  iii  Thalassar?  Llii  ofl  r«>x 
Kuiadi,  ut  r<'X  tirhiii  Sopliurvaiui,  Aiia,  ol  Ava?  El 
tulit  Kzoi-hinii  lihros  do  uiauii  uuuliorum.  <>t  lofrit 
cos,  ct    as<-cii<lit   doimim    Doiuin'  •  <>• 

inram    Diiiiiiiio.   Kt    oravil    ad     i  "  : 

hiinnut^  exorcituuui  Doii»  i^raol,  i|ui  *v*U't>  iiupor 
Choruhiiu,  lii  01)  Douo  ooliis  oiiuuiiiu  r««inioruni  KtT- 
nr  ;  Iti  fccisti  otoltiiii  ot  lcrrniu.  IucIuia,  IK>uiiu«*, 
aiiroiii  tiiuui.  ot  aiidi  ;  ot  apori  oculo*  Iuim  ot  vi<ia« 


'  Al  .  «  7«i«  confiilis.  » 


*  Al.  :  «  i'c/ii(imyM<*  <i</  .Kgjfplu,  ad  turroui  KiUiX'l 
Mcilorum.  » 


8i0 


IN  IS.MAM. 


ct  niitli    omnin  verlin  S(>niich(>rih,   ijniu   niisil    nd 

Mns|ihpnmii(hun    I)i'iiin   vivi-iitfin.  VtM'('   ciiini.  Du- 

niiiic,  <it!Si!ilas  ri'1'i'riiiil  rf^iox  Assyiiunim  trrras  cl 

roK'*)'^'^^  onriiin,  ct  (ludtirnnl  Dcod  curuni  i^iii  :  non 

eiiin)  erniit  diis   scd  opcrn  innniiMni  hominnin,  li^- 

nnm    ct    Injiix  :  ot    roniininiioniiil    os.    Kt    niinc. 

Doniinc    Dciis   iioslcr,  sulva   iios   dc  niniiii  cjns,  ul 

co^iioscniit  oiiiiiin  rc^iia  terra'  (jiiin  lii   cs  Duininus 

soius.  Et  inisit  Isnins  tilins   Amos   nd    FiZOchinm  di- 

cens  :  Hirc  dicit  Doniiniis  Dons  Isrnol  :  Pro   quihus 

roj;a?li  ine  dc  Sciiadicril»  rcpc  Assyrioruiii,  lioc  es|, 

vorhiiin    qnod    loculu-    osl    Doiiiinus   sujier  cum  : 

Desiic.^il   c,  ct  suhsaiinnhit  te  virjio  filin  Sion;  jiost 

te  onjinl  inovit  liiin  Jcrusnlem.  Cui   exjirobrnsti,  el 

(jiicin  Idasidiciiiasli  ot  siijicr   (jucni  cxallasti  vocem 

tiinin,  cl  lcvasti  nlliLudiiiciii  oculoriiin    tuorum  ?  Ad 

Sanctum  Isracl.  In   uinuu   servorum  tnoruin  exjiro- 

brasti  Domino ;  ct  dixisli  :  lu  uiiiititudiue  qundri  - 

garuin  cgo  ascendi  altitudiuem  nontiuin,  ju;j;a  Lihn- 

ni  ;  ctsucoidaui  oxcelsn   codrorum   cius,  ot  elocla" 

s 
ahiolcs   iilius  ;  et  introiho   alliludinem    sunnuilati 

cju-.  saltum  Curmeli  ejus,  Ego  fodi,  ct.hihi  uquam^ 

e.xiiccavi  vcsfigio  jicdis  nioi  ouinos  rivos    ng-^ferum' 

Nuniqiiid  non  audisli  qufe  olim  focerim  ei  ?  Ex  diel 

hus  antiquis    ego   plasuiavi   illud,  ct  nuuc   adduxi  ; 

el  facliiui   »''?t  iu   oradicalioiiciu   coUium    coiujiug- 

nnntium,    ot     civitntum     munitarMUi.     Hahilatores 

earum   hrovinta  nianu   contrumuerunt,   ct   confusi 

suiu  ;  facli   sunt   sicut  feuuni   agri,  et  grameu  jias- 

cua>,  et  h.crba   tectorum,   qua>    e.xaruit    antequam 

niatnroscot   Uahitationom   tuam  et  egressum  tuum 

el  introiluni   tuuui    ego  coguovi,  et  iusaniain  tuani 

contra   nic.  Cum  fureros    advorsum    me,   sujicrhia 

tna  ascendit   in  aures   nieas.  Ponam  ego  circulum 

in  naribus  tuis,  el  freuum   in  lahiis  tuis,  et  redu- 

cam    te    in   viam  per  quam   veuisti.    Tibi     autem 

lioc    erit    siguum.   Couicdc    hoc    auno  qufc   spou- 

te   uascuntur,   et  in   anno   secnndo    pomis    vesce. 

re.    In    auno  autem    tertio    seminate    et     metite, 

et  plautate  viuea,  et  comcdile   frucflum  earuiu.  Et 

mittct  id  ([uod   salvatum   fuorit  di;    domo   Juda,  et 

quod    reiiqiium    est,    radicem    deorsum,    et    faciet 

fructum  sursuiu,  quia  de  Jerusaleiu   e.xibunl  reli- 

quiio,  et   salvatio    de    uioute    Sion.    Zeliis    Domiui 

exorcituum  facict  istud.  Propterea  iiajc   dicit  Domi- 

nus   de   regc    Assyriorum  :  Non    intraliit  civilatem 

hauc,  et  uou  jaciet  ihi  sngitlam,  et   nou  occupahit 

eam  clypeus,  et  non  niittet  in   circuilu  ejus  agge- 

roin.  lu  vin  qiia  venit,  per   eam   rovertelur,  et  civi. 

talcm  hac  noa  ingrcdietur,  dicit  Dominus.  Et  pro- 

togam  civilatem  islam,  ut  salvem  eam   propter  me, 

et    propter    David     servum     mcum.   Egrcssns    est 

autcm  Angelus   Domiui,  et  percussit  in  castris  As- 

gyrioruin  ccntiim  octogiutaquiuque   millin.  Et  sur- 

rexcruiit   maue,  et   ecce    omnes   cadavcra  inortuo- 

rum.  Et  reversus  est  Seuacborib   rex  Assyriorum, 

et  hahitavit  in  Ninive.  Et  ftiiitnm  est   cuin   adoraret 

in   teuijilo   Ncfroch    deum    suum,    Adramolcch    et 

Sarasar  filii  ojus  peiv.usserunt  enm  gladis,  fiigcrunt- 

que  iu  terram  Ararat,  et  regnavit  Asnrhaddou  filius 

ejns  pro  eo. 

Iii  parlc  ista  ostendit  quomodo  Eze- 
chias  contra  blasphemias  hiimilitate  et 
oratiouihus  pugnavit  et  circa  hoc  tria 
facit.  Primo  recitat  quomodo  petiit  ora- 
tionis  locum,  as.sumens  humiHtatis  habi- 
tmn,  Et  ohvolutus  est  sacco.  Jona^  m,  6  : 
Pervcnlt  vcrbum  ad  rcgem.,  et  surrcxit 
de  solio  suo^  et  ahjccit  vestimcntum  suitm 


a  se,  et  indutus  estsacco,  et  sedit  in  cint 
re.  Secnndo  iion  pra'sumens  pcr  sc  ora- 
tionem  Deo  eiriHnh^o,  petit  oralionis 
sn(rra/.,'inin  por  nnnlio.s  a  pro[)hefa ;  nbi 
rccilal  nuntiornm  missioiwm,  Et  inisit 
Elidcim.  Supra  vm  :  \i-mrjuid  non  po- 
pulus  a  Dco  suo  rofjuirct  visionem?  \L\- 
ponunt  nnntii  tiihuhitioncm.  Et  dcbet 
sic  legi  :  Et  venerunt,  et  dixcrunt  :  Dics 
tribulatiojiis,  idest  qiiam  patiinur  in  e.\- 
tcriorihus  trihulalionihus,  ct  an//ustia:, 
quanfiimad  cordis  (h)hjrcm,  corrcjttionis, 
ilivinae,  et  blasplicmix,  hostium.  Vcnf- 
runt  fdii,  idest  conceptiones  consiliornm, 
pariendi,  cxpkmdi.  Vel,  ita  dolemus  si- 
cut  parturicntcs.  Sophonia:;  i,  16  :  Dics 
irx  dies  illa,  trihulationis  et  angustix. 
Porrignnt  pctitionom,  ut  sic  ordincfur  : 
Lcva  crrjo  orationcm  pro  reliquils.  Si  quo 
modo.  Jer.  xui,  2  :  Orapro  nobis  ad  Do- 
minum  Dcum  tuum  pro  universis  reli- 
quiis  istis.  Tcrtio  ostcndit  prophetie  res- 
ponsum  :  Et  dixit  ad  eos :  in  quo  e.xclu- 
dit  rcgis  timorem  :  \c  timcas.  Jer.  i,  8  : 
Ne  timeas  a  facic  corum,  quia  cfjo  te- 
cum  sum.  Et  pradicit  regis  Senacherih 
mortcm,  Ecce  ego.  Apoc.  xiii,  10  :  Qui 
in  gladio  occiderit,  ojjortet  eum  gladio 
occidi.  Reversus  est  autem.  Ilic  ponit  re- 
ditum  Rapsacis  ad  Scnacherib.  Et  pla- 
num  est.  Et  audivit  de  Tharaca  rcge 
JEthioj^ix.  Ilic  rccifat  quomodo  orTcndit 
cos  comminando  pcr  cpistolas  ;  ct  circa 
hoc  tria  facit.  Primo  ponit  snpcrbam  il-' 
lius  comminationcm,  FA  audivit  de  Tha- 
raca.,  quia  cgressus  in  auxilium  .^gyp- 
tiorum,  ohscrvavit  cxitnm.  Qnod  ciim 
audisset,  occiirrit  ci  obviam,  dimittens 
Judaiam ;  et  antcquam  reccderct,  scrip- 
sit.  Et  Babyloniam  po.stmodum  vadcns, 
et  ol)sidcns  Pchisium  in  iEgypto,  ve- 
niente  rehc  .Ethiopiai,  noluit  cum  eo  pu- 
gnare,  dicens  eum  esse  sacerdotem  Phi- 
tonis,  derisorie  propfcr  nigredincm  :  vel 
quia  mures  cordas  arciium  corrodcntos 
per  exercitimm  ejus  ilhim  immuncm  di- 
miserunt.  Supra  x  :  Quomodo  invcnit 
manus  mca  regna  idolil  Secundo  ponit 
Ezechiae  orationem,  pra^mittens  recep- 
tionem  epistolap,  :  in  qua  oratione  confi- 
tctur  Dei  potentiam,  per  subjcctionem 
Angelorum  :  Dominc  Deus  cxcrcituum. 
Job.  XXV,  3  :  Numquid  est  numerus  mi/i- 


CAFUT  xxxvn. 


811 


tum  cjus?  Per  culUim  Juda;oriim ;  Deus 
hracl,  qu'i  scdes  su/jer  CJierulnm  :  (juia 
propitialorium,  (juod  erat  ({uasi  SL'd(3s 
Dei,  uiide '  cliam  dabat  rcsponsii,  erat 
super  alas  Cherubim.  Ps.  lxxix,  2  :  Qui 
scdes  supcr  Cherubim,  inanifcstarc  co- 
ram  Ephraim,  Beniamin  ct  Manasse. 

Sed  cum  taberiiaculum  sit  disposiluin 
secundum  exemplar  eu'.lestis  curia^,  ut 
siimitur  Exod.  2o ;  vuk-tur  quod  male 
dicatur  sedere  super  Cherubim,  sed  ma- 
gis  super  Thronos. 

Etdiceudum,  quod  sedet  supcr  Cheru- 
bim  et  Thronos,  (jui.i  super  Seraphim, 
qui  suut  uKra  eos.  Yel  secundum  Grego- 
rium  et  Diouysium,  possidetur  ibi  singu- 
lariter ,  sed  (juod  est  inferiorum,  altri- 
buitur  eliam  superioribus  cmiuenter. 
Undc  proprietaicm  Thronorum  emiuen- 
tius  habeut  Cherubini.  Yel  dicendum, 
quod  sedet  super  Thronos,  sicut  supcr 
sedem  judicii ;  super  Chcrubim,  sicut  su- 
per  cathedram  magistri  :  quia  Clierubin 
intcrpretalur  fusio  scientiu).  Et  ob  hoc 
congrue  inde  dicebantur  dari  lesponsa. 
Etiam,  ostendit  Dei  potentiam  pcr  dispo- 
sitiouem  regnorum  :  Tu  es  Dcus  solus. 
Dan.  V,  21  :  Doncc  cognoscatur  qui  po- 
tcstatem  habet  super  omnia  regna.  Prob:it 
etiam  per  productionem  creaturarum. 
Tu  fecisti.  Ps.  cxi.v,  6  :  Qui  fccil  cwium 
et  tc?ram,  mnre  et  omnia  qua^  in  eis  sunt. 
Accusat  etiam  Senacherib  bhisjdiemiam, 
Inclina  Dominc;  Judith  vi,  1.'!  :  I)(nnine 
Deus  cadi,  intucrc  supcrfiiam  corum.,  res- 
pice  ad  nostrain.,  hunu/itaton ;  probans 
cum  hoc  biaspliemia'  stullitiam  :  \'cre 
enim  Dominc.  Ps.  cxiu.  4  :  Simulacra 
(jentium  ar(p!ntuin  ct  aurum.,  opcra  nia- 
nuiim  hinniiium.  Pctiil  ctiam  tcrtio  iii 
liac  (uatioue  .sidulis  misericordiaiu,  Et 
nunc  Domiuc.  Judilli  ix,  li)  :  Omius  (p'n- 
,tcs*  co(/noscaiit  (juia  tu  cs  Dciis,  ct  iion 
cst  a/ius  /nwtcr  tc.  Tc.rlid  i^rophcla  pro- 
millil  oraliouis  cxaudilionem  pcr  niiii- 
tids  :  /i7  7nisit  Isaias.  1,1  circa  hoc  (hio 
fncil.  Priuio  |)iomiHil  liosliuiu  dcslruc- 
tioiuMn ;  pocuikIo  civitali'^  libcralioiicm, 
ibi,  Vroptcrca  ha'c  dicit  Doiniiiiis  dc  Hc- 
(jc  Assi/rinrum.  ('irca  priiuiim  tria.  Pri- 
mo  poiiit  commiuatioiicm  :  cl  primo  (h>s- 


tructionis  intcritum ;  secuudo  ponil  si- 
gnuin,  ibi,  T/bi  autem  hoc  erit  siqnum  ; 
tcrtio  osteudit  dcslriicliouis  frucluui,  ibi, 
Et  mittet  '  (/uod  sa/vatum  fueril  de  domo 
Juda.  Circa  primiim  duo.  Primo  commi- 
nalur  poenam  confusiouis  contra  contcm- 
plum  Jiidaiorum,  Des/jexit,  quando  (ibi 
niduit  rcspoudcre;  moiebit,  in  fuliiro, 
quando  aliis  occisis,  ciim  paucis  fugics. 
Supra  XXX iii  :  Qui  spernis,  nonne  H  ipse 
spcrncris?  Job  xxii,  19  :  Videbunt  jiisti  ct 
/xtabuntur.,  et  iwiocens  su/jsannavit^  eos. 
Sccundo  commiuatiir  iuterituin  dcstruc- 
tionis  contra  culpam  (juam  in  Deum  com- 
miserat  :  et  circa  hoc  tria  facit.  Primo 
ponil  culpam  ;  sccuudo  assumit  (nviuam 
poteutium,  ibi,  \umquid  non  audi.sti  qiuv 
o/im  fecerim  ei?  tcrtio  concludit  pirnam 
ibi,  Ponam  eryo  circu/um  in  naribus  tuis. 
Circa  primum  arguit  ipsuin  dc  duo!)us 
jicccatis.  Primo  de  biaspbcuiia  :  Cui  ex- 
prohrasti?\cv\yA  Ezecliia^  ad  Scnachcrib  ; 
quasi  dicat  :  N(jn  milii,  scd  Dco.  Iiifra 
Lvii  :  Supcr  quem  /usistis,  sujicr  qucm  di- 
iatastis  os,  et  ejecktis  linijuaml  Secuiulo 
argiiit  ipsum  de  superbia,  (|uam  conce- 
pcrat  ex  magniludinc  rcriim  factarum. 
Et  diiisti.  In  mu/titudine,  qiiasi  mea,  et 
non  Dci  virtutc.  Jin/a  Libani,  summila- 
tcs  montium.  idest  potcntiim.  Dcul  \x\ii, 
27  :  Manus  nostra  e.rcc/sa,  et  mm  Dmni- 
nus  fccit  ha'c  omiiia  Ex  magnitiidiiic 
proposi(orum  :  Et  succidam  exce/sa,  po- 
tcntcs  in  Juda'is,  a/titudinrm,  domiini 
Doinini ;  sa/tum,  populum.  Zacbar.  .\i, 
1  :  A/)cri  Libane  jiorta^  tua';,  cf  cnmvdet 
ijnif  ccdros  tiios.  V.x  inultitiidinc  pugiia 
toruiii,  E(jo  fodi;  <|uasi  dical  :  T.iiitiiin 
lialico  (wcrcitum  ipiod  noii  siif(ii'i(  mihi 
aqiia  i|iiam  invcuio,  iiisi  pu(eos  fodiam. 
Vcl  mclapiioricu  :  Consohilioiie.s  oniuitim 
gciitiiim  ciro  siccavi.  Joel.  ii,  .'{  :  Quasi 
hortus  vo/iiptatis  tcrra  cornm  ro. 

Nota  supcr  illo  vcrbo,  Leva  rrqo  nm- 
tioncm  :  (piia  lcyatiir  oraliO-  primo  pcr 
ciniiicntiain  contemplationis.  Va.  cxx  : 
Levavi  oru/os  mens  iu  montrs,  undeveniet 
au.ri/iuin  iiidii.  Scc«indo  pcr  fervor<'m 
allcclus.  Tlimi.  111,  ii  :  Lrrrmus  nnda 
unstra  rum  manibus  ad  liomitium  iii  nr- 
/o.  Tcrlio  por   lacryinns   ruinpunotioni.H. 


Al.  :  «  ft.  "  —  '  .\1.  :  n  rril.  •• 


^  Al.  :  n  MiliiMiunabiU  ■> 


842 


TN  ISAIAM. 


l*s.  VI,  7  :  Lnvatn)  per  siwjnlas  nocles  lcc- 
tum  mcutn,  lacrf/tnis  tncis  stratutn  inrutn 
rii/fiho.  (jiiarto  prr  sfiidiiim  hoiiai  opo- 
rationis  Ps.  cxl,  2  :  Elevatio  nuuimtni 
ttuaruin,  sacri/iciuin  vrs/jrrtinuui. 

Xunu/uid  iuju  audisli  </ua'  oliin  fcccrim 
ci?  llic  assmnit  tliviiiani  potentiam,  lo- 
qnens  in  persona  ipsius  Dci.  Kt  primo 
quantum  ad  aMernam  praMinlinationcm: 
Qux  olim,  al)  a^terno,  fccrriin,  idest  pro- 
posnerim  faoere.  Kt  dc  cxaltationc  et  do 
destructione,  lllud,  maliim  poma',  quod 
per  ipsum  infcrrc  pra-vidi  et  pra'delcr- 
minavi.  Sccundo  quautum  ad  icleriii  pro- 
positi  temporalem  cxecutioncm,  Et  nutic 
adduri.  Co//iutti,  principum,  com/jugtiati- 
tium,  ad  invicem.  Breviata,  idest  rctracta, 
manu  mea  ab  auxilio  eornm  ;  vel  dimi- 
nuta  manu  ipsorum  a  sui  auxilio.  Et  herba 
tcctorum.  Ps.  cxxvni,  6  :  Eiant  sicut  fe- 
num  tcctorum,  quod /irius  quam  evcllatur 


nis  :  undeotiamscminaro  nou  potuorunt. 
Sic  erg-Q  eis  dicitur,  quod  illa  anni  parto 
residna,  cuntc  Senaclieril)  in  yEgyptnm, 
comedant  </ux  s/jotite  tiascuntur,  ut  iv 
Ileg.  XX,  scilicet  ex  granis  conculcatis 
uiij^Milis  equorum  ct  qiiadrigis.  Vel  quifi- 
ciim(|ue  rcpereris  in  hoircis  prins  ante 
obsidionem  congregata,  Vel  (iiKeseveras, 
secundum  Scptuaginta,  idest  qua-  re- 
man.serunt  conculcata  in  agris.  Jti  secuti- 
do  atmo,  oxistento  co  in  .^.gypto,  qnia 
pcr  annum  stetit,  quia  niliil  recolliges, 
cuin  niliil  seminaveris,  /toitiis,  Vel  qua'. 
spontc  nascuiitur,  ut  iii  libr.  iv  Reg.  xx. 
Kt  in  isto  sccuiido  anno  destruetur  Assy- 
rius  ;  et  sic  in  tertio  anno  iiabcbis  potes- 
tatem  seminandi  ct  congregandi.  Vel, 
sccundum  Andream,  hoc  est  consilium. 
Et  //oc  erit  sif/iu/m  :  refcrtur  ad  pra-ce- 
deiilia.  Et  mitlet,  Ilic  ponit  deslructionis 
fructum  :    primo    ponens    simililudincm 


exaruii.  Tcitio  quantum  ad  omnium  fac-     arboris,  quae  multos  fructus  affert,  si  in 
torum  cognitioncm,   Habitationem.,  idcst     terra  profundantur  radices.  Jer.  xvii,8  : 


sedem  rcgni.  /«^/■o////;;i_,  interram  Judajo- 
rum.  Job  xxxiv,  21  :  Ocu/i  ejus  super 
vias  //ominuin,  et  omnes  gressus  eoruin 
considerat.  Ponam  ergo  circ/i/um  in  nari- 
bus  tuis.   Ilic    couclndit   poenam.    Circu- 


Erit  quasi  /ignum...  quod  ad  /tumorem 
mittit  radices.  Secundo  ponit  expositio- 
nem  :  Q/iia  de  Jeriisa/em.  Infra  xlvi  : 
Dabo  in  Sion  sa/utem,  et  in  Jerusa/em 
g/oriam  meam.  Tertio  assignat  rationem 


/?<m  sicutbubalo,/m2ZW2sicutequo,  idest     Ze/us  Domini  exercituum   faciet   istud. 

Propterea  hxc  dicit  Dominus  de  rege  Assy- 
riorutn.  Ilic  promittit  liberationem.  Non 
introibit  sicut  proposuit.  Snpra  viii  : 
Inite  consi/ium,  et  dissi/oabitur ;  /oqitimini 
verbum^  et  non  fiet.  Ktassignat  rationcm  : 


potcntia  divinitatis  refrenando  Job  xxx, 
11  :  Pharetram  suam  aperuit  :  et 
afflixit  me,  et  frenum  posuit  in  os 
meitm. 

Nota  super  isto  verbo,  Ponam  frenum^ 


quia  est  frenumprimo  discretionis.  Jaco-     Et  protegam   propter   me.  Infra  xlviii  : 


bi  III,  2  :  Si  quis  in  verbo  non  offendit, 
hic perfect/is  est  vir.  Secundo  divinaj  gu- 
bernationis.  Infra  xlviii  :  Laudemeain- 
frenabo  te,  t/e  intcreas.  Tertio  diabolicae 
dcceptionis.  Supra  xxx  :  Frenum  erroris^ 
quod  erat  in  maxi//is  po/m/orum.  Quarto 
aeternaB  damnationis.  Psalm.  xxxi,  9  : 
In  camo  et  fretw  maxit/as  eoritm  cons- 
tringe.  Quinto  tcmpora^is  afflictionis.  Job 
XXX,  11  :  Pl/aretram  suam  a/ieruit,  et 
afflixit  mc.,  rt  fren/im  pos/tit  in  os 
meum . 


Propter  me  faciam^  ut  non  b/asphemcl. 
Et  pro/tter  David.  Psal.  cxxxi,  10  :  Prop- 
ter  David  servum  t/tum  non  avertas  fa- 
cietn  Christi  tui.  Egressus  est  a/ttcm  An- 
gelus  Domini.  Hic  ponif  poenani  quam  a 
Deo  sustinuit.  Kt  primo  quantum  ad  excr- 
cilus  occisioncm,  Et  percussit.  Supra 
xxxiii  :  A  voce  Ange/i  f/tgerunt  pop/t/i, 
et  ab  exa/tatione  t/ta  dispersae  sunt  gentes. 
Sccundo  quantum  ad  rcsiduorum  pertur- 
bationcm  ct  fugam,  Et  surrexer/tnt.  Su- 
pra  XVII  :  Ecce  turbatio.  Tcrtio  quantum 


Tibi  a/item   hoc  ^vjt  sigiium.  Comede     ad  ipsius  occisionem  :  Et  factum  est  cuin 


hoc  anno  quae  sponte  nascunt/tr.  Ilic  ponit 
signum.  Veuerat  enim  pxcrcitus  Assy- 
riorum  immii:eiitc  messe;  Unde  fructus 
non  potucrunt  tunc  (^onigcrci^  et  fuerunt 
in    terra  usque  post '  tpmpus  scminatio- 


adoraret...  Adramr/ech^  et  Sarasar,  pri- 
mogeniti  cjus,  invidentes  fratri  minori, 
quem  subsfiluerc  volcbat,  qni  erat  exalia 
matrc  natus.  Kt  sic  justus  de  angustia 
liberatus  est. 


CAPrjT  XXXVIIl. 


843 


C  A  P  U  T    T  lU  G  E  S  I  M  U  M  0  C  T  A  V  U  M 


In  diebus  illis  aegrotavit  Ezcchias  usfjiic  ad  mor- 
tem,  et  ititroivit  ad  eum  Isni.is  filius  Ainos  prophe- 
ta,  et  dixit  ei.  Ilajc  dicit  Dominus  :  Dispone  domui 
tuae,  quce  morieris  tu  et  non  vives.  Et  convcrtit 
Ezecliias  faciem  suam  ad  parietem,  et  oravit  ad 
hominuni,  et  dixit  :  ()])Sccro  Domiuo,  memento, 
quajso,  quomodo  anil)ulaverim  coram  te  iu  verita- 
te,  ct  in  corde  pcrfecto,  ct  quod  bonum  est  in 
oculis  tuis  fcccrim.  Et  flcvit  Ezecliias  llctu  magno. 
El  factum  cst  vcrbum  Domini  ad  Isaiam  dici,'ns  : 
Vadc,  et  dic  Ezechi.e  :  Ii:x;c  dicit  Duminus  Dcus 
David  patris  tui  :  Audivi  oratioiiem  tuam,  et  vidi 
lacrymas  tuas.  Ecce  cgo  adjiciam  supcr  dics  tuo? 
(piindccim  annos,  ct  de  manu  rejjis  Assyriorum 
eniani  te,  et  civitatem  istam,  et  protef;am  cam.  Hoc 
autcm  tibi  crit  signum  a  Domiuo,  quia  facictDomi- 
nus  vcrbum  hoc  quod  locutus  est.  Ecce  cgo  rcverli 
faciam  uudiram  lincMrnm,  ])('r  quas  descenderat  in 
horoiogio  Achaz,  in  solc,  rctrorsum  decem  lincis. 
Et  rcvcrsus  est  sol  dcccm  lincis  per  gradus  quos 
descenderat.  Scriptura  Ezpchite  rcgis  .Iiida,  cum 
aigrotassct  et  convaluisset  de  inlirmitatc  sua.  Ego 
dixi  :  in  dimidio  dicriun  nic(>rum  vailam  ad  purtas 
inferi.  Quajsivi  residuum  annorum  ni(forum.  Dixi  : 
Non  vidcbo  Dnminum  Deuni  in  terra  vivcntium. 
Non  aspiciam  homincm  ultra,  ct  habitatorcm  (piie- 
tis.  Gencratio  inea  al)lala  cst,  ct  convoluta  est  u 
me,  quasi  t.ibcrnaculiim  paslorum.  Pra^cisa  est  ve- 
Int  a  texcntc  vita  mca  ;  tlum  adhuc  ordiret  succi- 
dit  me  ;  de  mane  usquc  ad  vesperam  finicts  ine. 
Spcrabam  usiiuc  ad  ni.inc.  Quasi  leo  sic  conlrivit 
omnia  ossa  iiica.  I)c  iiiaiK!  u.s^iue  ad  vcspcram  linies 
nic.  Sicut  piillus  hiriindinis  sic  clamabo,  mcditabor 
ut  columba.  Attcmiali  sunt  ociili  niei,  siispicicntes 
in  cxcclsiim.  Doininc,  vini  patior,  rcspiind(!  pro 
iiic.  Quid  dicaiii,  aiit  (piid  rcsiioiidcbit  niilii  cum 
ipsc  fcccrit.'  Ueco^^itabo  tibi  (jinucs  aniKJS  iu  ama- 
ritiidine  anima^  nicfi'.  Domine,  si  sic  vivitur,  ct  in 
talibiis  vita  spiritus  iiici,  corripit^s  nic  ct  viviliciibia 
mc,  Eccc  iii  pac(!  amariliido  mca  ainiirissim.i.  Tn 
aiitcm  eruisti  aniinam  nieam,  ut  non  pcrirct;  pro- 
j(M;isti  [lost  tcr^Mim  tiiimi  (iiiiiiin  pcccata  iiica. 
Quia  non  inferniis  conlittdiitiir  libi,  nc(pie  mora 
landiibit  tc  :  non  expccliibiint  ipii  dc.-ccndiint  ia 
lacmii  vcritiitcm  tiiam.  \ivciis,  vivcns  ipsc  coiilitc- 
bitnr  tibi,  sicut  ct  ego  hodie  :  palcr  liliis  notniii 
facict  verilalcm  fiinm.  Doniinc,  snlviim  nie  fnc.  cl 
psalmos  iKistnis  caiil.ibimiis  ciiiictis  dicbiis  vitiu 
uosli-ie  in  doiiKi  Ddiiiiiii.  Et  jiissit  Isaias  iit  tolli>- 
riMit  massain  de  licis,  ct  cataplnsmarctit  siiper 
vulniis,  ct  sanareliir.  Et  di.xit  E/ccliius  :  Qiiod  erit 
aiguuni  (piia  uscendniii  in  doiiium  Doiiiini .' 


In  parto  i.sta  [KUiil  i|iia-ilain  c.x  |ii°a>iiii-ta 
hi.stoiia  orcasiniial.i  :  scilicrt  iiilinnila- 
tcin  Kzccliia*,  (inain  iiHMirrit  proptcr  iii- 
gratitiiiliiicin,  ijMia  po.sl  taiilani  victoriain' 
canlicnin  ^Muliarnin  actionis  iion  coinpo- 
snil,  sicut  nioris  orat.  I',l  (lividitnr  in  dnns. 


In  prima  ponit  ipsius  a*gritudinem  ;  se- 
cnndo  sanationem  xxxix  cap. :  /n  tcmpore 
illo  ctc.  Circa  primum  tria  facit.  Primo 
ponit  PR^'-riludinem  ;  secnndo  liheratio- 
nem,  ihi,  Et  convertit  Ezec/iios  fticiem 
siKun  ad  parietem.,  et  oravit  ad  /Jomi- 
num ;  tertio  liherationis  ordinem,  ihi, 
Et  jussit^  /saias  ut  lollerent  massam  de 
ficis.  Circa  primum  duo  facit.  I'rirao  po- 
nit  morhum,  ^Egrotavit.  Eccl.  xxxi,  2  : 
/n/irmilas  gravis  sohriam  facit  animam. 
Secundo  ponit  mortis  niintiiim,  /Ct  introi- 
vit.  /Jispone,  ordinando  (juis  tihi  succo- 
dcro  dcheat.  Kccli.  xxxiii,  2i  :  /n  die 
^  comuinmatifmis  vitiV  fuie^  et  in  lempore 
exilus  tui  distrihuc  /leredilatem  tuam. 

Scd  contra  hoe  ohjicitur,  (jiiia  poslmo- 
dum  vixit,  et  non  mortuus  est  :  crgo 
huic  prophetia',  MoriniM^  suhfuit  fal- 
sum,  ncc  tuit  immohili  vcrital»?  dcnnn- 
tians  rcrum  evcntus. 

Et  diccndiim,  quod  cum  omninm  qut-e 
fiuiit  in  lolo  decursu  temporis,  rationcs 
ah  aiterno  in  Deo  fucrint,  (iua'dam  fuo- 
runt  indila'  rchiis  (]ua'  cxplicantiir  pcr 
opns  lu.lura'  cl  volnntatis  ;  (jiKcdam  a|ind 
se  laiilum  rclinuil,  ut  ca  (|ua'  vcllct,  in 
actum  cduccrct.  Viilcntcs  if,Mtur  pro[)licla» 
in  spcculo  a>ternitatis,  vidcnt  dc  utrisi|uo 
([uanliiin  Dciis  viilt  rcvelarc.  Eiicrant  igi- 
tiir  Isaia'  revolala'  ilhc  ralioncs  qua'  ro- 
hn.<  iiidita'  craiit,  (|iias  N-aiisa>  scciiii(ia> 
infcriorcs  faciiint,  scilicct  natnralcs  ct 
mcritoria',  ^  sccundiiin  i|uas  inlirmitaH 
rcgis  ad  mortcin  ordiiiatn  crnnt.  Kt  oliain 
(|iiintniii  a  scnsiim  (|iicin  in  vcrhi.npro- 
plicta  liahnil,  vcruin  dixit  :  qiiin  srciin- 
(liiin  cau.sas  infcriorcs  ila  crnl.  Simililor 
cliain  (juanliim  ad  nlinin  scnsiim.  i|ii(>in 
S[iiiiliis  saiiclus  intcllcxil,  v««rnin  «iixit  ; 
(jiiia  mortiiiis  fuil  illi  iiiKrHlitiidiiii,  (liini 
[lostmodiiin  llco  dchitns  ^'rnlinit  ogit ; 
sicut  ot  Ninivo  siihvoi-sioiicin  qiinn* 
tnni  ud  statnin  iiiii|uitalis,  iit  dioit  \ 
tinus. 


'  A\.  :  •'  uiisit.  "  —  '  Al.  :  "  'pi^c 


J  Al. 


>t  lucritoriu.  « 


814 


IN  ISAIAM. 


/'.'/  ronvrrfit   Ezechina  fncinn  mnm  nd  viam  aiil  velociorom    motiim    dircndiim 

pnrictnn.  Ilic  poiiil  lilxMMtioncMn  :  otcir-  cst    habnis.sc,  ut  ud    sitiiin    suum  siiuul 

ca    lioc  Iriii   pouil.  1'riinn   oralioiiis   [)r;i'-  cuin  jiliis  [)Civonircl.    Ki-d.  xlvi,  5  :  An 

pararuuirm  ,    A<1   /inricttnn,     tcin|)li.    Kt  nun  in  irncnndin  cjns  im/jcditns  csl  so/,  et 

circa  hoc    duo.    l'rimo  ponitur    Kzechia'.  una  dies  /nctn  rst   f/uasi  dno?  h.ihoc  si- 

oratio  ;   secundo   saliilis    proniissio,    ihi,  8'num  c  jmpclil  signato.  Job  xi,  17  :  Ci/m 

Et  fnclvm  est  verhum  Dominiad  Isninni ;  te  consumptnm  putaveris,  nrieris  ut  luci- 

tcrtio  f,Maliariim    attioncs,  ibi,  Scriplurn  fer.  Scriptnra  Ezechue.  Ilic    ponitur  gra- 

rctjis  Jndn.  Circa  primuni  tria  poiiit.  Pri-  tiarum  aclio  pro  sahitc  promissa  :  ct  pri- 

mo   orationis    i)ra'paratiuncm,  Ad  /mrie-  mo  ponit  tilulnm,  Scri/jtnrn,  scilicct  ha^fc 

tem,  templi,  vcl  domus  sua:^,  ut  devolius  ost ;  secundo  ponit  canticuin,  E//o  dixi  : 
el  secretius  oraret.  Ps.  lxxxv,  7  :  In  die 
tribulationis  mcai  clamavi  ad  /e,  et  exuu- 
disti  me.  Sedundo  ponit  ipsara  oralioncm, 
Et  oravit.  Mcmoito,  iit  pro  bonis  qua^ 
1'eci  vitam   milii  concedas.  iJicitur    ciiim 


in  quo  tria  fncit.  Primo  plancrit  pericu- 
lum  quod  evasil ;  secuudo  commemorat 
bencficium  quod  percepit,  ibi,  Domine  si 
sic  vicitur  ;  tcrtio  pctit  complemeutum 
quod  Dcus  promisit,  ibi,  Dornine,  salvum 
Deus  oblilus,  quando  non  rctribuit. /?«  W2e /«c.  Planyit  autcin  tria.  Primomortis 
veritate,  cultus  tui,  co7de  p  er/ecto,  quan      hon\>rem.  Jn  dimidio,  idcst  in  juveutute, 


tum  ad  amorcm. 

Sed  contra.  Prov.  xx,  9  ;  Quis  potest 
dicere  :  Mundnm  est  cor  meum  ? 

Et  dicendum,  quod  non  dixil  sibi  esse 
cor  pcrrcclum  simplicitcr,  sed  quantum 
ad  hoc  quod  projccit  idola,  ut  dicitur  iv 
Reg.  xviii.  Eccl.  XI,  27  :  Jn  die  malorum 
ne  immemor  sis  bonorum. 


ad portas  inferi,  idcst  limbiim,  vcl  mor- 
tem,  vel  scpuicrum  Eccl.  ult.  :  Vita 
mea  appropincpuans  erat  in  inferno  deor- 
snm.  Sccundo  plangil  bonorum  amis- 
sionem,  quantum  ad  Dci  jussionem  : 
Quavsivi,  a  Domino,  quod  suppicrct, 
residuum,  mihi  ablalum ;  vel  inquisivi 
apud  me  quanlum  restaret  mihi  de  vila. 


Tertio  ponit  oranlis   compunctioncm.  Et  Dixi,  apud  me  :  No)i  videbo,  per  spcciem 

flevit.    Matth.    v,  5  :     Jienti   qui    lugent,  modo,  adhuc  m/m'rt  yRYVi//«;«,  in  coeles- 

quoninm  ipsi  consolnbnninr.    .ludith.  ix,  tia  beatitudine.  Ps.  xxvi,  13  :  Credo  vi- 

16  :  Ilnmilinni    ct  mnnsuetonim  semper-  dere  bona  Do?ni?ii  i?i  tora  vive?itium.  Yel 

tibi  plncnit  depjrecutio.Et  factum  estve?'-  ?io?i  videbo,  ulterius  videndo  tcmplum  et 

bum  Do??imi  ad  Isaia??i.  Hic  ponikir    sa  cultum  ejus,  i?i  terra  vive?itium,  scilicet 

lutis  promissio  :  ct  priino  ponit  oralionis  Juda'orum.  Matth.  xxii,  32  :  No?i  est  Deus 

exauditionem,    Factu?n   est.,    antequam'  ??iortuoru??i,  sed  vivorum.  Elinm  qvdnium 

exiret  mediam  partem  atrii.  iv  Reg.  xx  :  ad  hominnm  socictatem,  No?i  aspiciam 

Audivi  oratio?iem.  Snpra    xxx.  Secundo  homi?ie??i,  in  Iiac  vita  vivenlem.   Jerem. 

ponit  promissionem  :  Ecce  ego  adjiciiwi.  xlix,  18  :  No?i   Jiabitabit  ibi  vir,   et  ?w?i 

Ps.  LX,  7  :  Dies  sn/jer  dies  regis  adjicies.  i?icolet  ea??i  filins  Jiomi?iis.  Vel   hominem 

Tertio  ponit  confirmationem  persignum.  Christum  nobis  promissum.  Eliam  quan- 

Hoc  autem  e?'it  tibi  sig?iu??i  i?i  sole,  idest  lum  ad  filiorum  posterilatem,  Ge?ieratio^ 

per  modum  solis,  exli?ieis,  quibus  secun-  scilicel  filiorum,  quia  nondum  filios  ha- 

dum  molioncin  naturalem    compulaban-  bebat,  co?ivolnta,  plicata,  iie  ad  posteros 

tur  10  horic.  Et  reversus,  sciliccl  subito,  extendalur.  Supra.  xxii  :  Et  figa?n  illu??i 

et  sic  ille  dics  arlilicialis  habuit22  Iioras,  paxiUu??i  i?i  loco  fideli,  et  erit   i?i  soliu?n 

sed  reduplicatus  secundum    Glossam.  Si  glorise  domui  /latris  sui.  Etiam  qiiantum 

autem  successive,  sic  remeavit  per    4  ct  ad  vitaj    brevitatem  :  J^rxcisa   est  velut 


rediit  pcr  4  et  iterum  per  4  veuit ;  ct  sic 
dies  ille  habuit  32  horas,  fere  triplicatus, 
secundum  Dionysium.  IIoc  autem  faclum 
cst,  vcl  omnibus  -  aliis  coclcslibus  corpo- 
ribus  rctranintibus  :  vcl  solcm  brcviorcm 


a  texe?ite...  dum  ad/iuc,  tcxendo  telam 
impcrfectam,  o?'direr^  in  juventute.  Job. 
IX,  25  :  Dies  ??iei  velociorcs  fuernnt  cur- 
sore.  Tertio  plangit  cordis  anxiclatcm  : 
ct  primo  quantum  ad  mortis  contiuuam 


*  Al.  :  «  postquam.  » 


*  Al.  :  «  iu  oiutiibus  »  —  3  Al.  :  u  ordirel.  » 


CAPUT  XXXVIII. 


8f5 


expectalionem.  De  mane^  scilicel  dicebam, 
usqiie  ad  vesperam /inies  me,  morte.  Et 
tuiic  ctiam  iion  metuens,  sperabam,  ilc- 
rum  usqiie  rnane  :  simul  cum  niorte  do- 
lor  segritudinis  finiet.  Qtiasi  leo  sic  con- 
trivit,  languor ;  vel  *  ipse  Deus  per  dolo- 
rem  a3gritudinis.  Job.  vn,  4  :  Si  duniiiero 
dicam  :  Quando  consunjam  ?  et  rvrsum 
expectabo  vesperam,  et  replebor  doloribus 
usque  ad  tenebras.  Secundo  (luantum  ad 
sp(M  dilationcm ;  ubi  ponit  triplicem  spe- 
rantis  condilionem  :  Sicut pullus  /tiruiuli- 
?iis,  expectat  miitrem,  (juia  non  videt.  67 
columba.  iSalium.  ii,  7  :  Ancillx  mina- 
banlur  (jementes  ut  columbie.  Ponil  eliam 
spei  dilationem,  Attenuatisunt,  quasi  fati- 
gati,  suspicientes,  pcr  spem.  Proverbio- 
rum  XI,  12  :  Spes  quse  di/fertur,  afflirjit 
animam.  l*salm.  cxx  :  Levaci octdos  mcos 
ad ymonles.,  unde  veniet  auxilium  mi/ti. 
Ponit  etiam  quamdam  cum  Deo  disccpta- 
tioncm  :  Domine,  vim  patior ;  qua.si  di- 
cat  :  Violentia  fit  mibi,  ullra  merila  alfli- 
gor.  Hespoiide,  fide  jubeas, /)?'o  ?ne.  Quid 
dicaml  quasi  in  se  reversus  :  Quid  pos- 
sem  contra  Doum  proponcre? /1/// y///c/ 
respondcbo.,  (piando  oporteat  ad  inlcrro- 
gata  respondcre,  cu??i  ipse  feccrit.,  me, 
vel  pffiiiam  meam  ?  Job  ix,  3  :  Si  volucris 
conte?idere  curn  eo,  ?ionpoteris  responde- 
re  untim  pro  mille.  T(;rlio  quantum  ad 
pra'teritorum  rccordal  ionem ,  Krrojittibo 
tibi  o?nnes  annos,  iii  (luibiis  mala  ■  pas- 
sus  sum,  vcl  in  (luibus  libi  |)eccavi.  J(jb 
II,  H  :  Jjiquar  '  i?i  tribulutio?te  spirittis 
mei. 

Notii  supcr  illo  vcrbo,  Atte?iuati  su?it 
ocuii.,  quia  oculi  atJUMiuanlur  priino  pcr 
depressioncni.  Siipra,  ii  :  Oriili  subliinrs 
ho??iinu?)i  liti??iHiati  sitnt.  Sccuiido  |>('r 
luminis  (qiprcssioncm.  Provcrb.  \\v, 
27  :  Qiii  srrttlalQr  est  ??if/Jestalis,  oppri- 
metur  a  tjlo?'ia.  Terlio  propbir  co^^ilalio- 
nis  pravilalcin.  Job  xxxvi,  25  :  ()m?trs 
ho?ni?ies  vident  eitin,  u/tusqiiisque  intiie- 
ttir  proctil. 

Ilcm  siipcr  illo,  Sitspicirntrs  in  v.rrrl- 
su??i,  (|uia  sunl  oculi  oxcclsi  primo  per 
cordis  cIalion(>m.  Psalm.  cx.\x  :  l)o?nine, 
non  rst  e.ralfaiuin  ntr  inrtiin,  iirqiir  rhiti 
sunl  octili  mei.  Secuiulo  per  inquisilionis 


curiositatem.   Job  :    Quasi  Tnarpia    ctjiji' 
ta?is.,   atto?iitos  habes  oculos.   Tertio  per 
conlemplationcm.  Infra  xi.  :  Leva  in  ez 
celsum  oculos.,  et  vidn  jucundilaiam  fHS 
ve?iiet  tibi. 

Domine,  si  sic  vivitur.  II ic  commemo- 
ral  bcncdcium  (juod  suscepil.  Kt  primo 
corrcplionem  :  si  sic  vivitur;  idesl,  si 
tam  mi.sorQ  est  vila  hominum,  vel  si  per 
tribulatioiicm  acqiiirilur  vila.  Prover. 
VI,  2'J  :  Via  vitx  i?icrepatio  discipli?i3e. 
Exponit  :  Ecce  i?ipace,  quasi  in  populo 
babcnle  cam  ab  Assyriis,  amaritudoy 
mibi  immincl.  Proverb.  xiv,  1.3  :  Risus 
dolore  ??iiscebittir.  Secundo  coinmcmorat 
libeiationem  a  paMia  :  Tu  autn?i  eruisti 
a?iii?ia??i  ?nea??i.,  a  culpa,  projecisti  post 
terijinn  tuuni.,  vel,  j?ieu??i.,  quasl  oblivis- 
ccris,  o??mia  peccata  ??iea.  Sapicnt.  xi, 
24  :  Miscreris  om?iiu?n,  Dtj?ni?tr  el  ?tihil 
odisti  eorti??i  qtta'  fecisti.  Tertio  assign.»t 
libcrationis  ralionem  :  et  primo  quaiiliim 
ad  mortis  inulilitatcm  :  Quia  no?i  infer- 
uus,  idest  damnali,  vel  sepuiti,  ??i(n-s,  di- 
ximus,  vel  mortui,  ve?'itatem,  promisso- 
rum,  vel  Filinm.  Psalni.  vi,  G  :  Qiio- 
niiu?i  ?ion  rst  i?i  ??iortr  qui  ?ne?nor  sit  tiii; 
in  i/ifr/nr)  aittr//t  quis  cnnfttcbitur  tibi  ? 
Sccundo  (jnantum  ad  vivorum  laudiMU, 
Vivens  vive/is,  ad  majorcm  affirinatio- 
ncin,  vcl  proi>lcr  (lii[)liccm  vifnm.  P.salm. 
cxiii,  18  :  Aos  qui  vivimus  benedivimits 
Do//ii/io.  Tcrtio  (|uanliiin  ad  divina'  lau- 
dis  [)roposili(»ncin.  /*(itrr  ftliii.  I*.sal. 
i.xxvii,  5  :  Qtid/ita  ma/idavit  patribns 
?iostris  nota  /ace?'e  ea  /iliii  suis ;  ut  cnguos- 
cat  (jr?ieratin  altcra.  Domi/iOy  salru?n  me 
/ac,  et  psalmos  ?iost?'os  vantabimus  cuiic- 
tis  dirbits  vit.r  mistra'  in  dumo  Do?nini. 
Ilic  [»ctil  c\|)Icri  [)roinissum.  .'^alvum  me 
jar,  ab  .Vs.^yiiis,  ct  a  laiiKUorc.  P.salin. 
xxxiii,  2  :  liv/irdiram  Do??iinut?i  in  niimi 
te??\pore,  sv?npvr  laus  rjus  in  ore  mvo.  Et 
Jiissil  Isaias  ut  tnllvrvnt  mnssnm  dv /iris. 
Hic  i)oiiit  saiialionis  ordiiicin  :  ot  liic 
traiis|)ositus  est,  ct  dcbct  ««s.sr  aiiti'  siifni 
(lalioiKuii,  nt  [tatct  IV  110^^^'.  X.\.  Scd  (|uia 
iiou  intcndit  bistoiiam.  scd  pnqibctiain, 
(jiia'  ad  |)i°o|)lictiain  pcrliiient  priino  pa- 
siiit  :  ct  |)riiuo  |)oiiil  cur.ilioiiis  nuMliiin. 
Catajilasmiiy  idcst  cinplastrnin,  vulnus  a 


•  Al.  :  ('  iil.  » 


*  Al.  ;  ••  l)OU(i.  >■  —  J  Al.  :  •  l>»qii«tur.  • 


811) 


IN  ISAIAM. 


Dco  iiinirlum,  vol  iilciis  cx  hnmorc  cor- 
rupto,  laiiio  ai»oit;i.  Dicunt  cnim,  (inod 
lahoiabal  morbo  regio,  qni  (iicilnr  Inpns, 
cni  noccnl  tlcns  et  uva  (hilcis,  nt  cnra- 
tio  tota  divina^  potcntia;  allrihncrctnr. 
Ahi  dieunt,  (jnod  erat  apostema,  (juod 
est  ex  hnniorihus  intus  collcctis  nondinn 
carne  scissa ;  ad  eujus  maturationcm  fi- 


eus  prosnnt,  uL  ostendatnr  non  csse  scm- 
pcr  snpcrvacua  ncccssaria  mcdicina. 
Kccl.  xxxviii_,  7  :  Pii/mtiitnriits  facict  pi- 
ipncnta  suavitatis^ct  ?ncilici?iam  crm/iciet 
sanitatis.  Secundo  Ezecliiai  ponitnr  si- 
gnnm.  Et  dixit  Ezcchias  :  Quod  erit  si- 
ijnum  ?  I  Cor  i,  22  •.Jud.vi  sig?ia  petu?it, 
Grxci  sapie?itia?n  quxru?it. 


C  A  P  U  T    T  iU  G  E  S  I  M  U  M  N  0  N  U  M 


In  tempore  illo  niisit  Mprodach  Baladan  filius 
BaUuian  rcx  Babylonis,  libros  ct  munera  ad  Eze- 
cliiam.  Audierat  enim  quod  jBgrotasset  et  conva- 
luisset.  La?tatus  cst  autcm  supor  eis  Kzechins,  ct 
osteudit  eis  ccllam  aromatum,  el  ar^cnti  ct  auri,  et 
odoramcntorum,  ct  unguenti  optimi,  et  omnes 
apothecas  supoileclilis  suaj,  ct  universa  qute  in- 
venta  sunt  in  thesauris  ejus.  Non  fuit  vcrhum  (piod 
non  ostenderet  cis  Ezcchias  in  (ionio  sua  ct  in 
omni  potcstate  sua.  Introivit  autcm  Isaias  prophcta 
ad  Ezechiam  rcgem,  et  dixit  ei  :  Qnid  di.xcrunt 
viri  isti,  et  unde  venerunt  ad  te?  Et  (Ji.xit  Ezcchias. 
De  tcrra  longinqua  vencrunt  ad  rae,  de  Bahylone. 
Et  dixit  :  Quid  vidorunt  in  domo  tun  ?  Et  dixit 
Ezechias  :  Omnia  quie  iu  domo  mea  sunt  viderunt. 
Non  fuit  res  quam  non  ostenderim  eis  in  thesauris 
meis.  Et  dixit  Isaias  ad  Ezechiam  :  Audi  verhum 
Domini  cxcrcituum.  Ecce  dics  veniet,  et  aufcrentur 
omnia  qure  in  domo  tua  sunt,  ct  quse  tlicsaurizave- 
runt  patres  tui  usque  ad  dicm  hanc,  in  Bahyloucm. 
Non  relinquetur  quicquam,  dicit  Dominus.  Et  de 
filiis  tuis  qui  exihunt  de  te,  quos  gencris,  tollcnt, 
et  eruut  euiiichi  in  palatio  regis  Bahyionis.  Et  dixit 
Ezechias  ad  Isaiam  :  Bouum  vcrljum  Domini  quod 
locutus  cst.  Et  dixit  :  Fiat  tantum  pax  ct  veritas  in 
diebus  meis. 

Hic  ponit  amicornm  gratulalioncm, 
oslensam  in  missionc  nuntiornm  ct  mu- 
nerum  :  et  circa  hoc  tria  facit.  Primo 
ponit  nnntiorum  missionem  :  rex  Baby- 
lo?iis,  '  qui  tunc  suhcrat  Assyriis.  Lihros, 
idest  Epistolas.  Audierat^  sed  maxime 
propter  signum  quod  in  solis  reversione 
viderat.  Ps.  lxxi,  15  :  Vivet^  ct  dabitur 
ei  de  auro  ArabiaB.  Secundo  ponit  ipsius 
Ezechi»  clationem  indc  conccptam,  po- 
nens  elationis  la^titiam,  L3e,talus\  coiitra 
hoc  quod  hahctur  Job  xxxi,  25  :  Si  lae- 
tatus  sum  mper   multis   divitiis  meis^  et 


rjuia  plurima  reperit  ma?i?is  mea.  Et  cla- 
tioncm  in  opere,  in  ostentationera  divi- 
tiarnm  suarum  :  Et  ostoulit  cclla??i  aro- 
malu??i,  ([na^  dicnntur  spccics  odorifcrae. 
Etiam  locum  nhi  scpelichantur  rcgcs, 
vel  inferiorem  partem  domus  saltus,  quae 
erat  ex  ahihastro,  uhi  optime  hujnsmodi 
conscrvantur.  Apothecas^  cellaria  :  Vcr- 
hu?n.,  ros  digna  verho,  i?i  o??i?ii  potcstate 
sua,  quantum  ad  ea  qua^  crant  iu  lcm- 
plo,  quae  qnidem  crant  in  potestate  rcgis 
nsurpata.  Ecch.  xi,  3i  :  No?i  om?ie??i  ho- 
mi?icm  inducas  in  domum  tua?n  :  multse 
c?um  su?it  i?2sidicG  dolosi.  Terlio  ponit 
elationis  reprehensionem,  Et  i?itroivit  : 
et  primo  ponit  culpa;  inquisitionem  et 
inanimationem,  No?i  fuit  res.  Prov.  xx, 
5  :  Sicut  aqua  profu?ida,  sic  co?isiliu??i  iti 
co?'rle  vii'i.  Secundo  comminatnr  pcenam, 
Et  dixit  Isaias.  Qnantum  ad  amissionem 
rcrum  :  Om?iia  qux  i?i  rlo??io  tua  su?it. 
Jer.  xxvii,  6  :  Heec  dicit  Do??ii?ius  ad  vos  : 
Ecce  crjo  dedi  o?n?ics  terras  istas  i?i  ma?iu 
Nabuchorlo?wsor  rci/is  Babijlo?iis.  (^mxn- 
tum  ad  fihornm  servitutcm,  Et  de  filiis ; 
quod  dicunt  impletinn,  iu  Daniele  et  soi 
ciis,  non  quia  corpore,  sed  mente  et  offi- 
cio  talcs  fuerunt.  Deut.  xxviii,  32  :  Filii 
tui  et  filise  tux  t?'adrmtur  alte?n  populo. 
Tertio  ponit  poeuifi  acceptatiouem  :  Et 
rlixit  Ezechias.  Supra  xxvi,  3  :  Domi?ie, 
rlabis  pace?n,  qiiia  i?i  te  spcravimus. 


'  AL  :  «  Aialjix. 


CAPIIT  XL. 


817 


C  A  P  U  T    Q  U  A  D  R  \  G  E  S  I  M  U  M 


Consolamini,  consolamirii  [ioi)iiie  meus,  dicit 
Ueus  vesler.  Loquiinini  ad  cor  JiMiisaifin,  et  advo- 
cate  eam  :  qnoniam  cornpiela  esl  nialilin  fjn*,  lii- 
missa  est  iniquitas  illius,  suscfpit  de  iiianu  Uoiniiii 
duplicia  pro  omnibus  peccatis  suis.  Vox  clainanlis 
iu  deserto  :  Parate  viam  Doniini,  rectas  lacile  in 
solitudine  semitas  Dei  nostri.  Oninis  vallis  c.xaitabi- 
tur,  et  omnis  mons  et  collis  humiliabitur  ;  et  erunl 
prava  in  directa,  et  asjiera  in  vias  planas.  Et  reve- 
labitur  gloria  Domini,  et  videbit  oninis  caro  pariter 
quod  os  Doinini  lucutuin  est.  Vo.x  dicentis,  Clama. 
Et  dixit,  Quid  clamabo  ?  Omuis  caro  fenum,  et  om- 
Dis  gloria  ejus  quasi  llos  agri.  Exsiccatuiu  est 
fenum,  et  cecidit  flos,  qiiia  spiritiis  Domini  suftlavit 
in  eo.  Vere  feuuin  est  populus.  Exsiccatum  cst 
fenum,  et  cccidit  flos,  verbuin  aiiteni  Doiuini  nianet 
in  iEternuiu.  Super  niontem  excelsum  ascende  tii 
qui  evangelizas  Sion,  exalta  in  fortitiidiue  vocem 
luam,  qui  evangelizas  Jerusaleni.  Exalla,  uoli  lime- 
re.  Dic  civitatibus  Juda  :  Ecce  Duus  vester  :  ecce 
Dominus  Deus  in  fortitudine  veniet,  et  brachium 
ejus  dominabitur.  Ecce  merces  ejus  cum  eo,  el 
opus  illius  coram  illo.  Sicut  pastor  gregein  siium 
pascet,  in  brachio  suo  congregabit  aguos,  ct  in  sinii 
suo  levabit,  fetas  ipse  porlabit.  Quis  mensiis  est 
pugillo  aquas,  et  coelos  palino  pondcravit?  (Juis 
app  ndit  tribus  digitis  molcm  tcrr<i',  t-t  libravit  in 
pondere  montes,  el  colles  in  slalfia?  (Jiiis  adjiivit 
spiritum  Domini ;  aut  quis  consiliariiis  ejus  fuil,  et 
ostendit  illis?  Cum  quo  iniit  consilium,  ct  instniit 
eum,  et  docuit  eum  seiiiitam  juslitiui,  et  erudivit 
cuiii  Bcienliam,  el  viain  prudentiu-  ostendit  illi? 
Ecce  gentes  quasi  stilla  silulie,  et  quasi  moiiicnlum 
slaterae  rpputatae  suut  :  ecce  insulse  quasi  pulvis 
exignus,  et  Libanus  non  sufflciet  ad  succeudcniliim, 
et  anihialia  cjus  non  siinicieut  ad  holdcauslnin. 
Omnes  gentes  quasi  iion  sint  sic  suiit  luram  eo,  el 
quasi  nihiliim  et  inanc  repiitata?  siint  ei.  Cui  ergo 
riimilcm  fecistis  Deiim  ;  aut  qiiam  imagincm  ponotis 
ei  ?  Niiiiiquid  sciilplile  conflabit  fabrr  aiit  artifcx 
auro  ligurabit  illiid,  et  laminis  ar^jcnlfis  argciila- 
riu9?  Forte  lignum  et  impntribili'  clegit  nrtifex 
sapiciis,  (|ua;rit  quomodo  statiiat  simulacriim  qiiud 
iion  niovcatiir.  Numqiiid  non  scitis?  Niiini|iiid  iiun 
audistis  ?  NiinK|uid  noii  aimiinliatiini  cst  vobi.-*  ab 
iuitio?  NuuKiuid  non  iiilcllcxi.-tis  riiiidamciila  lcr- 
rffi?  0'>i  !ie<lct  supcr  gyrnin  lerrnB  ct  Imbitalon-s 
ejus  sunt  ipiasi  locusla!;  qiii  cxtcndil  vclnt  niliiiiim 
ccclos,  ct  cxpandit  cos  siciil  talicriiaciiliiiii  ad  inli.i- 
bitandiim  :  qui  dat  secretorum  scriilatores  qiia.^^i 
non  sinl,  judiccs  terru»  vcliil  iiiaiics  fccit.  El  qiii- 
dcui  nc(|iic  plantatiis,  ncqiie  salus,  iic(|U('  radicaliih 
iu  tcrra  trunciis  ciiriim.  Hcpcnli'  llavit  iii  ccis,  cl 
aruerunt  ;  et  turbo  qiiasi  slipiilaiu  aiifcrcl  cos.  Kt 
cui  aasimilastis  me  et  adu<(|uiislirt?  dicil  Sanctui*. 
Levnte  iii  cxc(!lsuni  oculos  vcslros.  pt  vidctc  i|iiift 
creavit  liicc.  yui  cdiicit  in  iiiimcri)  iiiilitiaiii  coriiiii, 
et  omnes  v\  iiomiiK^  vocat.  !'ni'  miilliliiiliin'  forli 
tudinis  et  roboris  virlutiHqiic  cjus,  iicqiic  iiiiuiu 
rcliquum  fuit.  yuare  dicis  Jncol»  et  loqucrin  Isfnol  : 
Abscoiidita  cst  via  mcn  n  Doiiiiiio.  ct  n  Dco  mco 
judicium  mcuiii  trausibit?  Niiiiii|uiil  iicscis.  aiil 
DOQ  uudisti?  Deus  scun^ilerniis  Douiimis  (|ui  crcu 
vit  tenninoB  ternc,  ct  dou  dellcicl,  ucquc  lobora- 


bit,  in-r  est  iiivcsligalio  «apicutia;  fjii?.  (jui  dat 
lasso  virtutcm,  rt  liis  qiii  non  sunt  forlitudiiieni  et 
robiir  miilli|)lical  Deticieut  pucri  et  laborabunt.  et 
jiivcncs  in  inlirmitate  cadcnt.  Qui  niitera  speruut 
iu  Doiiiiuo  miitabunt  fortitudiiicm,  assumcut  pco- 
uas  siciit  aqiiilfB.  currcnt  et  non  taborabuut.  nuibu- 
labuut  et  non  deDcicut. 

Ma'c  est  se<;iiiuKi  pars  priricipulis  isfiiis 
lilni,  in  qiia  principiiliter  i-oiisolatioin-m 
popnli  intendit  per  mnlta  bcncficia  r»'- 
promissa.  I)ivi(Jitur  autem  in  (lna.<.  In 
prinia  iiulucit  eos  ad  promissnrum  e.x- 
pcttationem  ;  in  .scf^niuhi  cxe(juitur  divi- 
noriim'  bene(i(Mornm  promissioneni,  iii- 
fra  .\LV  :  /Ia'c  (licit  Dominus  Drifs.  \i\ 
prinio  confortat  eos  per  pro  mittentis  po- 
tcstatem  ;  in  secnnda  per  ipsins  dilectio- 
ncm,  .M.i  cap  :  Taceant  ad  me  insu/.r;  \u 
tertia  pcr  idolornm  qnai  resistere  credi 
possent,  dcbilifatem.  xi.iv  cap.:  F!(  nunc 
audt  Jacol)  srrvr  nirus.  Circa  prininm 
tria  facit.  Primo  indncit  ad  consolalio- 
ncm ;  secnndo  promitlit  consolatorem, 
ibi,  Vox  r/amanfis  in  deserfo ;  \i\  tertia 
ostendit  Del  consolantis  potestatem,  ibi, 
Qitis  fnensus  est  jJU(/i//o  uf/uas  l*  Circa  pri- 
mum  tiia.  Piimo  indiicit  popnlnm  in  con- 
solatioiicin  ;  ('ons(dauii/ii,  in  spiritnali- 
biis,  conso/a/ni/ii,  in  lionis  temporalilins 
concessis.  Kccli.  xi.viii,  21  :  Conso/alus 
csf  /ufjmtes  in  Sion  tis(/ue  in  setnpiter- 
nu/n.  Secnndo  indicit  propbetis  et  Siicer- 
dotibns  consolationis  annnntiationem  : 
fji(/ui//i/tii  (/d  ror^  scilicet  coiisolando  ; 
(uiro((/fe,  a  tristitia,  ab  idid.itria.  (•se.H 
II,  II  :  D//ra//i  ea/n  i/i  soliti/di/irm,  el  /o- 
(/t/(/r  (/d  rr/r  ejus.  Tortio  ussi^'iiat  ralio- 
nem  qnantnin  .id  cnlpa>  dimissioncm, 
Q//o/ti(/m  roi/ijt/eta  :  (inantnm  ad  piena- 
rmn  lliiitioiiem,  Susrr/tit :  loi|iiiliir  se- 
cniidiim  tcinpns  post  captivil.item.  Je- 
rem.  xvii,  IS  :  l/nidi,  i  ,fiiif,itione  cunte- 
re  ens,  l)o//ii/ir. 

Sed  contio.  \nbum  i.  9  :  Mon'  mrget* 
du/)lrr  trihtilatitt. 

Kl  dicrndtim,  (luod  diiplicja  diciinlur 
qnantnm  ad  po'n;»m  corporis  el  anima>, 
sicut  el  culpa  in  ntrisquo  cst. 


NI8 


IN  ISAIAM. 


Vox^  claminitis  in  (/rscrto.  Mic  proiuil- 
tit  consolaforrm  :  ot  circa  hoc  tria  facil. 
Priino  pra^mittil  pra'parationom ;  sccun- 
do  ostendit  proi^hcfia'  firmifafom^  ii)i, 
Vn.r  (ficcn/is,  Cl(itna\  forlio  pra^rmntiat 
consolatorom  vonionfom,  ihi,  Siijx-r  nwn- 
tcm  cscclstim  asccndc  tii.  (^irca  primum 
tria.  Primo  inchicit  prioparationcm  :  Vox 
clamantis  in  deserto,  sciUcet  Joannis  Bap- 
tistae  :  hsec  crit,  Paratc,  pcr  convcrsio- 
nem  a  malo,  in  snlitudinc,  vifiorum. 
Amos  IV,  12  ;  Pr.rparare  in  occursuyn 
Dci  tui.  Sccundo  pra'(iicit  oxplotioncm, 
Omnis  vallis,  sequons  motaphoram  in 
valle,  quaj  si  ost  montuosa,  facit  labo- 
rem  :  unde  dicifur,  Vallis  exaltabitur,  ut 
adaniuctur  monfibus,  et  totum  fiat  pla- 
num  :  si  est  distorta  facit  crrorem ;  et 
quanfum  ad  hoc  dicif,  Erunt  pra^va  :  si 
est  lapidosa,  facil  pedum  dolorem;  et 
quanfum  ad  hoc  dicit,  Aspera  in  vias 
platias;  per  quod  significafur  quod  pu- 
sinanimitas  verfotur  in  securitafem,  su- 
pcrbia  in  humilifatem,  ncquifia  in  recfitu- 
dincm,  crudchfas  in  mansucfudinem.  Je- 
rom.  XXXI,  21  :  Diruje  cor  tuum  in  viam 
rectam,  in  cpia  atnbulasti.  Torfio  ostendit 
prseparationis  utilifatcm.  Et  revelabitur 
gloria  Domini,  idest  filius.  Jerem.  xxxni, 
6  :  Curabo  eos,  et  revelabo  eis  deprecatio- 
nem  pacis.  Videbit ;  ida^ai,  omuibus  visi- 
bilem  sc  pra;bobif.  Vcl  loquifur  de  die 
judicii.  Apocal.  i,  7  :  Vidcbit  eum  omnis 
oculus.  Quidam  sic  exponunf.  Vox,  Dei, 
clamantis,  haec  esf,  Prxparatc  in  deser- 
to,  idest  in  terra  Juda  olim  deserta,  viam 
Domini,  sciHcet  ad  veniendum  ad  tem- 
plum,  vel  in  dcserto  quod  esl  infer  Tla- 
bylonem  ct  Judam.  Omnis  vallis.  Per 
hoc  ostendnnfnr  omnia  impodimcnta  re- 
movcri,  ul  libcrc  populus  revcrtatur. 
Gloria.,  in  destrucfione  Chaldseorum,  per 
quam  gloriosus  apparebit.  Vox  dicentis, 
Clama.  In  partc  ista  ostcndit  prophcfiae 
firmitatem,  pcr  comparafionem  ad  homi- 
num  fragilifafom  :  unde  Dominus  primo 
indicif  clamorcm,  qui  significat  exprcs- 
sam  et  planam  animntiafionem.  Clama. 
Infra  lviii  :  Ciama,  tie  cesscs;  quasi  tuba 
exalta  vocem  tuam.  Secundo  indicit  cul- 
pandam  humanam  fragilitatem,  interro- 


ganto  propheta  :  Et  dixi,  Quid  clatnabn  ? 
timens  nc  contra  populum  sunm  ahqnid 
clamaro  pra'cipiatur  ;  et  Domini  respon- 
(lonto,  Otnnis  caro.  Jacobi  i,  11  :  Exor- 
tus  cst  sol  cum  ardore  ct  arcjecit  fctiiim. 
Tortio  ostondit  divini  vcrbi  firmifatcm, 
Vcre.  Luc.  xxi,  33  :  Codutti  ct  tcrra 
tratisibunt,  verba  auletn  tnea  tinti  tratisi- 
hutit.  Super  motitem  excelsum  ascende  tu, 
Hic  praidicit  consolatorem  venicntom ;  et 
circa  hoc  tria  facit.  Primo  Dominus  indi- 
cil  prophefae  annuntiafioncm;  in  secunda 
defcrminat  adventus  promissionem,  ibi, 
Ecce  Dotninus  Deus  in  /ortituditie  vetiiet. 
Circa  primum  dctcrminat,  quis,  cui,  et 
qualifcr  annunfiet.  Quis,  qui  habet  offi- 
cium,  Qui  cvcmgelizas.  Rom.  x,  15  : 
Quomodo  preedicabutit ,  nisi  mittantur  ? 
Modum  designat  per  tria.  Primo  per  loci 
altitudinem,  ut  bona  nuntians  de  longe 
audiatur,  Super  montetn,  mysfice  Chris- 
f um,  vel  ccelestem  conversationem  et  con- 
templationem.  Supra  ii  :  Vetiite,  asceti- 
damus  ad  motitcm  Domini.  Infra  xlii  : 
De  veriice  montiutn  clamabunt.  Secundo 
per  vocis  clamorom,  Exalta  iti  fortitu- 
ditie,  ut  mulfi  audiaut,  plane  et  consfan- 
ter  praidicando.  Infra  lviii  :  Clama,  ne 
cesscs,  quasi  tuba  exalta  vocem  tuam. 
Tertio  per  cordis  securifatem,  Exulta, 
tioli  timere  Jer.  i,  8  :  iVe  timeas  a  facie 
eorinn,  quia  ego  tecum  sum.  Cui  sit  an- 
nuntiandum  dcterminat  quantum  ad  tria  : 
quanfum  ad  rcgni  provinciam,  Dic  civi- 
tatibus ;  quantum  ad  provincia  metropo- 
lim,  Qui  evatigclizas  Jeriisalcm;  quan- 
tum  ad  civifatis  rcctorcs,,  Sioti,  ubi  tem- 
plum  ct  domus  rcgia.  Infra  xli  :  Primus 
ad^  Sioti  dicet :  Ecce  adsum^  ct  Jerusa- 
lem  evatigelistam^  dabo.  Act.  xfii  46  : 
Vobis  (tportcbat  prxdicari  verbum  Dei ; 
sed  quia  repellitis  illud.,  ecce  cotivertitnur 
ad  gentes.  Ecce  Deus  vester.  Hic  ponit 
advontus  Dei  promissionem,  Ecce.  in 
prompfu,  Deustioster,  veuiet.  Supraxxxv : 
Dcus  tioster  ipse  vctiiet  et  salvabit  tios. 
Ecce  Domitms  Dciis  in  fortitudine  vcnict. 
Hic  ostendit  venientis  conditionem  :  et 
primo  ostendit  quod  veniet  fortis  ad  bel- 
landum,  Iti  fortituditie.  Brac/iium,  forti- 
tudo  in  die  judicii.  Vel  in  primo  advcnfu 


'  Al.  :  <<  lox  Doinini.  » 


2  .M. 


ex.  »  —  "  Al. 


evncuatam.  >> 


CAPUT  XL. 


819 


in  potestatc  miraculorum,  vel  in  destru- 
ctione  Babylonis.  Job  xl,  4  :  Si  habcs 
brachium  siciit  Deus.  Secundo  quod  ve- 
niet  justus  ad  remuncrandiim,  Ecce  mer- 
ces  ejiis  cum  co^  et  opus  illius  cora>n  ilfo, 
quia  ia  facultate  voluntatis.  Sap.  v,  16  : 


suam,  quantum  ad  propriam  causam  qui- 
ctis,  quic  cst  nalura  propria  :  Trihus  di- 
fjitis,  idcst  facililcr  :  vel  tribus  proprie- 
tatibus,  gravitatis,  siccitatis  el  immobili- 
talis,  Libravit,  lil)ratos  fecit  [jroprio  pon- 
dere.  Secundo  ostcndit  sufficienliam  po- 


Jusli  autem  in perpntuum  vivent,  et  a/)ii(l     tciitia',  (inia  non  itidigct  adjuvantc  :  Quis 


Dominum  est  merces  eorum.  Tcrtio  cs- 
tendit  quod  vcnict  priusad  consolandum, 
Sicut  pastor.  Ad  pascendum  esurientes, 
Grefjem  suum  pascct,  Ezcch.  xxxiv,  ii  : 
In  pascuis  uberrimus  pascam  e«5.  Jcrcm. 


adjuvit ;  coiitra  phiiosojibos  ponentes, 
mediantibus  primis  crcatis,  ultima  crcata 
essc  :  quia  non  indigct  consiiio  :  Attt 
guis  co?isiUarius^  ut  sibi  daret  consilium; 
cufn    f/uo,  \i[    ab  ipso    peteret ;  vistruxit 


ni,  15  :  Dabo  vobis  pastores  qui  pjascent     ewn  ;  formam  operis  ;  semitam  justitix ; 


vos.  Ad  congrcgandum  dissentientcs,  in 
brachio.  Joan.  x,  10  :  Alias  ovcs  habeo 
quee  non  sunt  ex  hoc  ovili,  el  illas  opor- 
tet  me  adducere ;  et  fiet  unum  ovile  et 
unus  pastor.  A.d  portandnm    dcficicntes. 


171 


In  sinu.  Luc.  xv,  5  :  Cum  invenfrit 
*  impojiit  eam,  *  allevat  super  humeros  suos  fjau- 
de?is.  Quis  me?isus  est  pujit/o  afj?(as?\\ic 
ostcndit  divinam  potcslalcm  :  cl  primo 
astruit  cam  contra  idolatrariim  crrorcs, 
qui  divina^  potcntiai  dcrogabant,  creata- 
ram  creatori  a^quando,  ilom.  i,  2o  :  Ser- 
vierunt  creaturse  potius  quam  creatori. 
Secundo  contra  dcspcralioncm  Juda*o- 
rum,  qui   diviiUT,    potcntiic     dcrogal)aiit 


natiiralis,  (luam  omnibus  rcbiis  pra^fixit, 
nt  iiuUa  rcssuiu  natura*  mctas  excedcrct ; 
scifutia?n,  dc  cognitiono  rerum  creata- 
rum*  et  universaliuni  et  particularium, 
cqntra  philosophos ;  viam  p?'udf'?itix^ 
quantum  ad  mundi  giibernationem.  Job. 
XXVI,  2  :  Cujiis  adjutor  es?  Nu??iquid 
i??ibecHlis  ?  ^  Et  sustmitas  brarhiu??i  cjiis 
qui  ?U)?i  cst  fortis  ?  Tcrtio  ostcndil  ipsius 
cxccUcntiam  :  quia  cxccdit  omncm  gcn- 
tinm  mullitndincm  :  Ecce  fjentes  quasi 
stiUa.,  parva  gutta,  situhv,  cadens  do  si- 
tula,  (lUic  secundiim  nos  cst  vas  aquati- 
cuin  siticntibus  aptum,  (lua'  pro  nihilo 
rcpiifatur,  ?)U???(f'?ifu??i  (juod  iiitcr  brachia 


diffidcndo,  ibi,  Levatc  i?i  f:rcclsui?t  oculos      statera*  csl,  (|nod  dc   facili  inlcr  nlrum- 


vestros.  Circa  prininm  duo  facit.  I'rimo 
oslcndit  Dci  potcstatcm  ;  sccuiido  exclu- 
dit  errorem,  ibi,  Cui  ertjo  si??iile??i  ffcis- 
tis  IJeu?n?  C\rci\.  priinum  tria.  Piimo  os- 
teudit  divinam  potcnliam,  simiil  ct  sa- 
pientiam  in  commcnsuratione  facili,  ct 
crcationc  omiiiiim  rcniin  :  facit  cniin 
oinnia  in  numcro,  quanluiu  ad  multitii- 
dinem  produclorum  ;  in  monsuia,  (jnaii- 
tum  ad  dctcrminalioiicni  Mib  |U'o|)rio 
csse,  in  pondcrc,  (luantiiiii  ad  inciinatio- 
ncm  in  fincm.  Sapicn.  ii  :  PufjiUo,  idcsl 
facilitcr,  siciil  (iii.r  piigillo,  (|ui  csl  nia- 
nus  clausa,  iiicnsnrantur  :  pal??ut^  idcsl 
facililcr,  (]ui  (!st  inaiiiis  cxlcnsa  :  Qui 
appe?idit  tribtis  dijitis  nndi'??i  tfrr,v'i  Job 
XXVI,  7  :  Qiii  e.rtf?idit  aqui/n?if??t  sitpcr 
vacuu??i,  ft  uppe?uiil  tfrra??i  suptr  ?iihi- 
/u??i  :  qnia  niillo  cxtcriori  fiilcitnr  :  alias 
csscl  (|uics  tcrra'  violciita.  Sitpfr  aqitas, 
quantuin  ad  siluin,  qiiia  a^ini.s  circunida 
iur.    Psalm.   ciii,  5  :  Super    sttibi/itutftn 


quc  inclinatur.  Job.  xxvi,  14  :  Cui?i  vir 
pai  va??i  sci?iti//a??i  se?mo?iis  cjus  audivc- 
?'iniuSy  qttis  poterit  lo?titruu?n  ?naj?iitui/i- 
?u's  ■  i//ius  sustitifrf?  Ostcndit  oliam  quod 
cxccdit  omiicin  condignnin  honorcm,  cl 
pra-cipiic  (iiiaiitiini  ad  oblalioncm.  /:/  //- 
batiiis  idcsl  ligiia  Libaui,  (luibiis  abiindal, 
(juia  iicmorosus  cst,  ft  u?tinta/ia,  quibus 
abiindat,  (iiiia  jiascuosis.  Mich.  vi,  6  : 
Qii/d  t/iij?iu?H  of]f?'a?n  Ihmiino?  Oslcndil 
cliani  (iiiod  cxccdil  (.miicm  croatura'  por- 
fcclioncm  :  «'I  naliiralcm,  quia  osso  ipsu- 
riiin  I cspcclii  hci  csl  iioii  o.^^so  ;  dicit  iMiim 
Didiiysiu-i  in  lib.  df  /)iri?iis  .\o??tinibus, 
capTxn,  qiiod  qiiaiiluin  parlicipautin  ox- 
ccdiiiit  non  jtarticijtanlia,  ot^iuaiituin  par- 
liciitalioiios  parlicij)anlia,  (aiitiim  qiii  o.h( 
priiicipinin  iiarlicipaiilium.  cxcodit  i»l 
parliciparhuics  cl  parlicij»anlia.  Omtirs 
«^niffs  :  ol  (luaiituiii  ad  |iorfoclioiie*  Hi- 
pcr  iddilas,  (|u.i-  (|iiodamiiHMlo  siiiil  im- 
pU>iilos,  Ef  qufisitiihi/um.  Joroin.  iv.  23  : 


'  Al.  :  <•  cronlunirmu.  >>  —  »  Al.  :  »  iiubollin. 


*  Al.  :  «  luagnitmiiiiom.  •• 


820 


IN  ISAIA.M. 


tncommu 
nicabile 


m 


Aspe.ri  tcrram,  et  ecce  vacua  rrat  et  ni/n/. 
Cui  enjo  simi/em  fecistis  Denm.  11  ic.  ex- 
rliidil  dToioin  :  i't  piinio  iriidct  eirorem 
quaiituin  ;ul  operantis  iiiloiilioneni,  tiuia 
volehant  Douin  laooro.  l']rgo  ox  (luo  Deus 
potens  csf  :  rui  simi/em'l  loquilur  secun- 
duin  errorcm  illorum  qui  ipsas  similitu- 
diiios  doos pufabant.  A ut (juam irnayiiiem  ? 
quaiifum  ad  illos  (|ui  piitabant  ca  deos 
(|ii(inim  suiif  similitudinos,  ;it  solom  vel 
lunain.  Exod.  xv,  11  :  Quis  simi/is  tui  in 
for/i/tus,  Domine,  (juis  simi/is  tui.,  ma(j- 
ni/lcus  in  sanctitatc,  terriOi/is  atque  /au- 
du/ii/is,  et  faciens  mirabi/ia?  Et  quantum 
ad  .•stulfam  operafiontm,  qiiia  iii  vili  ma- 
teria  nobilissimam  iorraam  rnducere  vo- 
lobant  :  Nunujuid  scu/pti/c'}  Sapien.  xiv, 
21  :  *  Incommutabi/e  nomen  Dei,  /igjiis  et 
/aj)idibus.,  im/josuerunt  Secundo  convin- 
(if  orrorem  :  et  primo  ox  lege  naturali 
diolr.nfo  :  Numquid  non  scietis,  naturali 
rafioiie,  idola  nou  essc  deos?  et  lege 
soiiiilaprohibenfc  :  Nujnquid  7ion  annun- 


Qui  dat  secretorum  scrutatores,  .scilicel 
pbilosoplios,  Vol  secnndum  ()()tontiam. 
Judices,  idost  [)rinripes.  {'s.  i.xiii,  7  : 
Defrcerunt  scrutautes  srru/inio.  Kt  o.stcn- 
dit  destructionis  faoilitatem  per  similitu- 
dinem  liorbai,  vel  arboris,  quae  non  lia- 
bet  radiccs  Mrmas.  Et  quidem^  ]oh.  xiu, 
25  :  Contra  fo/ium  quod  vento  rapitur 
ostetu/is  ijo/cn/uim  /u(/m,  et  stipu/am  sic- 
cam  jjersequeris.  Tortio  poiiit  condusio- 
nem,  Et  cui  a.ssimi/astis?  I\sal.  Lxxxvm, 
7  :  Q/(is  in  nubibus  sequabitur  Dojnino. 
Simi/is  erit  deo  in  fi/iis  Dei.  —  Levate  in 
excc/sum  ocu/os  vestros.  Hic  aslruit  idcm 
contra  desperantes  :  et  primo  astruit  divi- 
nam  inajestatoin  ox  rerum  creatione  : 
Quis  creavitl  Scilicet  coclesfia,  Ps.  cxlviii, 
5  ;  Ipse  dixit.,  et  facta  sunt ;  mandavit  et 
creatasunt.  Ex  scienfiai  perfectionc  :  Qui 
educit,  ad  implendum  suam  voluntatem, 
in  Jiumero,  determinato  sua  scienlia, 
mi/itiam  eormii,  scilicet  ccelorum,  stellas 
vel  angelos,  e.x  Jiomhie,  idest  unicuique 


tiatujji cst vobis'?  Woman.  x,  18  :  Numquid  propriam  iiaturam,  unde  nominari  pos- 
jioji  audierujit  ?  Et  quidem  iji  ojjmejji  ter-  sit  delerminans.  Ps.  cxlvi,  4  :  Qui  Jiumc 
ram  exivit  sojius  eoj'Ujn,  et  iji  fijies  orbis     rat  mu/titudmem  ste//aj'ujn.,   et  omjiibus 


tejrse  verba  eojmm.  Convincit  etiam  ex 
consideratione  creaturarum  terrestrium, 
qiiantum  ad  creafionem  :  Numquid  jioji 
ijite//ixistis  fujidam(mta  terrse.,  ab  ipso 
essofundafa?  idest  illud  terrai  quod  cst 
juxlacentrum.  Provcrb.  viii,  29  :  Quando 
apijre/iejulebatfujulamenta  terrse.  Et  (juan- 
tum  ad  creatorem,  Qui  sedet  super  gyrujji 


eis  jujmhia  roca/.Exdominii  plenitudine  : 
Fortitudijiis,  ad  impugnandum^  roboris., 
ad  resistendum,  virtutis,  ad  operandum  ; 
defuitab  ejus  dominio.  Job.  xxv,  3  :  Nuju- 
(juid  est  Jiujnerus  mi/itum  cjus?  Sccundo 
excluditerrorem.  Etponitcrrorem  :  Quare 
dicis...  abscojiditaf  non  videt  quae  mala 
patior,   alius    defeudcrct    me,  judicium. 


teJTic,  quia  sphaerica,  sicuf  gubernans,  et     idcst  potestas  judicandi,  quam  olim  ha- 


ha/titatores  ejus  sujit  quasi  /ocustae.,  res- 
poctu  magnitudinis  terra^,  vel  ipsius.  Ex 
oroationc  etiam  croaturarum  coeleslium  : 
Qui  extcjidit,  quantum  ad  coeli  magnitu- 
diiiom,  ve/ut  jiilii/um,  quantum  ad  subs- 
tanliffi  siibfilitatcm :  sicut  tabejmacu/um., 
sibimet  :  in  quo  primo  virtus  cjus  relucel 
inler  corporalia,  (piantum  ad  virtufem. 
Vel  quasi  in  habitatione  Angolorum  et 
sanctorum,  quantum  ad  dignitatcm.  Vcl 
etiam  totius  creatura:'  inferioris,  quantum 
ad  ipsorum  clarifatem.  Jerem.  li,  15  : 
PriviJarat  (jrbem'  sapiejitia.  Convincif 
tertio  eos  quantum  ad  magnorum  subju- 
gationom,  ponoiis  ipsorum  dcstructioiiom 
(lui  sunt  magni.  Vel  secundum  scieutiam. 


buif.  Eccli.  xvi,  16  :  Ne*  dicas  :  a  Deo 
abscojidar.  Secundo  ponit  erroris  rcpro- 
bationem,  et  primo  reprobationis  confir- 
mafionem  ex  lcge  :  Nujnquid  Jiescis.,  lege 
naturali,  aut  Jion  audisti,  ex  lege  scripta, 
hsec  qusp  s^^quuntur;  secundo  ponit  re- 
probationem,  primo  ostendens  Dei  mag- 
nitudincm  ex  bis  qu»  in  se  habet,  scili- 
ccf  dominii  a'tornitatcm,  Deus  sempiter- 
jius.  Exod.  XV,  18  :  Dominus  regjiabit  in 
petcjmum  et  u/tra.  Potentiam  iudcficien- 
tem,  Jiec  deficiet.,  ut  omnia  non  possit, 
jieque  /aborabit  ut  difficulter.  Dan.  vu, 
14  :  P(jtestas  fjus.,  potestas  3Stej'na  qux 
jujji  auferetur,  et  reqjuun  ejus  quod  non 
corrujjijjctur.  Scientia»  incomprehcnsibi- 


'  Al.  :  «  quid.  » 


CAPIJT  XL. 


m 


litatem,  neque  <??/  investigatio .  Rom.  xi, 
33  .'  0  altitudo  divitiarum  Sapientix  et 
scientise  Dei!  quam  incomprehemihilia 
sunt  judicia  ejus^  et  investif/abiles  vicV 
ejus !  Secuii.lo  per  magna  i\ndL'  in  aliis 
facit,  et  primo  in  illis  (juoriim  confortat 
pristinam  debilitatem,  Qtii  dat  lasso^ 
quantum  ad  illum  qui  prius  forlis  fucrat 
et  defecit;  et  his  qui  non  sunt,  quanttim 
ad  eos  qui  non  fuerunl  fortes.  Rom.  iv, 
17  :  Vocat  ea  quae  non  sunt^  tanquam  ea 
quae  sunt ;  I  Cor,  i,  27  :  Qu3e  infirma  mun- 
di  sunt  elerjit  Deus,  ut  confundat  forfia. 
Secundo  ostcndit  fortitudinis  ma^Miitudi- 
nem  per  comparalionem  ad  fortilndinem 
naturalem,  quam  ostendit  in  aliis  defi- 
cientem  :  Deficient  piieri^  qui  siiiit  in 
statu  proficieiidi,  Juve?ies,  qui  vidfntur 
robusti ;  I  Reg.  u,  9  :  Non  in  fortitudine 
sua  roborabitur  vir.  Secundo  roboris  a 
Deo  dati  indeficiontem  agilitatcm.  Qui 
autem  sperant  in  Domino  mutahunt  forti- 
tudinem.,  scilicct  iiatiiralem  iu  divinam, 
ut  nou  fatigentur  ascensu  assument pcn- 
nas^  ut  eant  vcloci  cursu.  Prov.  xxiii,  5  : 
Facient  sihi  pennas  sicut  aquilx.  —  Cur- 
rent,  ut  etiam  conlinuo  incessu,  ambula- 
hunt.  Supra  v  :  Kon  est  deficiens^  nequc 
lahorans. 

Nota  super  illo  verbo  :  Assument  pen- 
nas  sicut  aquiLv^  i\\\\&  sancti  compaiaii- 
tur  aquilis,  primo  piopter  volatus  allitu- 
dinem.  Job.  xxxix,  27  :  Nnmquid  ad prx 
ceotum  tiium  elevnbitur  aquila,  et  iu  ar- 
duis  ponet  nidum  suum!  iii  qiio  emiiien- 
tia  contemplationis  ;  Supra  xxxiu  :  Uegem 


in  decore  suo  ridphnnt.  Secundo  propter 
odoris  subtililatem.  Luc.  xvii,  37  :  l'bi 
fuerit  corpus,  illic  congregnhuntur  et 
aquilse^  in  quo  fervor  dilectionis;  cant. 
I,  3  :  Curremus  in  odorem  unguentorum 
tuorum.  Tertio  propterlofi  Mildimitatfm. 
Prov.  XXX,  19  :  Trin  sant  mihi  diffiiUi- 
maet  qnarlum  penitusignoro.  Viam  nqui- 
Ix  in  cfplo.,  in  quo  studium  ccelestis 
conversationis;  Pbilip.  iii,  2^  :  Xoslra 
aiitem  conversatio  iu  rop/is  est.  Qiiarto 
propter  motus  velocitatem,  Thren.  iv, 
49  :  Velocujres  fuerunt  jjerseciitorrs  nostri 
aquilis  rrpli,  in  quo  promptitudo  bnna; 
operatiouis,  Prov.  xxii,  29  :  Vidisti  hnmi- 
nem  velocem  in'  operihus  suis?  Quiuto  'opere 
propter  renovationem,  Psalm.  r.n,  ."»  :  lie- 
novahitur'  sicut  aquiLr  juventus  tua,  in 
quo  studium  emendationis  rt  profertus, 
11  Cor.  IV,  19  :  Licet  is  qui  foris  est  vetus 
homo  corrumpatur.,  is  qui  intus  est  rpjut- 
vatur  de  die  in  diem.  5exto  propter 
mcmbrorum  puIcbritiidiiKMn.  Kzecb.  xvii, 
3  :  Aquila  grandis  magunrum  alarum^ 
longo  memhrorum  Ductu^jilpna  plumis  et 
varietnte  veuit  ad  Lihauum;  in  quo  decor 
virtutiim,  cant.  iv,  7  :  Totn  et  pulrhra^ 
nmirn  men,  ct  mnrula  non  est  in  tP.S>ep- 
timo  proptcr  filiorum  sollicitiidinem, 
deiit.  XXX II,  II  :  Sirut  nquila  provocans 
nd  rolandnm  pullos  suos,  ef  super  eos 
volitaus;  \\\  (|Uo  soUicilndo  .sinctorum, 
II  Cor.  XI,  29  :  Quis  infrmatur,  ef  ego 
nim  infirmor    Quis  smndalisatur,   et  ego 


non  uror? 


FINIS  VOLIJMINIS  DECIMl  OCT.WI. 


mm  Mmmm  \mm  octavi 


In  «fob 


PHOI.OGLS  S.  TIIOM/E i 

(:\iM  r  PHiMiM 3 

LooUo  I 3 

Loclio  II 6 

LpcUo  III -10 

Lcclio  IV -13 

CAI>l.T  SECUNDtM  .     .     .     .     " io 

Lcciio  I m 

Lcclio  II 17 

CMMT  TEUTIUM 19 

Leclio  I -II) 

Lcctio  II 23 

Lcclio  III 25 

CAPUT  QIARTLM 27 

LecUo  I 27 

Leciio  II 28 

LecUo  III 30 

CAPLT  QIINTUM 35 

LecUo  1 •    .    ,    .    .  35 

LecUo  II 37 

Lcoiio  III 39 

CAITr  SEXTLM U 

LecUo  I ■'ii 

Leclio  II 43 

CAPIT  SEPTIMLM 46 

Leclio  I 46 

LecUo  II 47 

Leclio  III 49 

LecUo  IV 51 

CAPUT  OCTAVLM 53 

Leclio  I 53 

LecUo  II 55 

CAPIT  NOCM 58 

LecUo  I 58 

Leclio  II 61 

LecUo  III 62 

LecUo  IV    .  ^ 65 

CAPLT  DECIMLM ' 69 

Leclio  I 69 

LecUo  II 73 

LecUo  III 74 

CAPLT  ODECIMUM 76 

LecUo  I 76 

LecUo  II 78 

CAPCT  DUODECIMUM 80 

Leclio  1 80 

Leclio  II 82 


CAPLT   DKCIMUM  TERTILM 86 

Lcclio  I •  86 

Lcclio  II 88 

CAPLT  OECIMUM  QUARTUM 92 

Leclio  I 92 

Lcclio  II 93 

LecUo  III 9i 

Leclio  IV 95 

Leclio  V 97 

CAPUT  DECIMUM  QUINTUM 98 

Leclio  I  .    .' 98 

Leclio  II -100 

Lectio  III 102 

CAPLT  DECIMUM  SEXTUM -103 

LocUo  I 103 

LecUo  II ^07 

CAPUT  DECIMUM  SEPTIMLM    .........  108 

LecUo  I -108 

Leclio  II -HO 

CAPLT  DECIMUM  OCTAVUM H  I 

LecUo  I 'IM 

Loclio  II 113 

CAPLT    DECIMUM  NONUM 115 

LecUo  I -115 

LecUo  II ^18 

CAPLT  VICESIMUM ^  20 

Leclio  I 120 

Lcclio  II -122 

CAPLT  VIGESIMUM  PRIMUH 125, 

Leclio  I ^25 

Loclio  II -128 

CAPLT  VIGESIMUM  SECUNDUM 130 

Leclio  I -130 

Leclio  II ^32 

CAPLT  VIGESIMUM  TERTIUM 134 

LecUo  I -I^^ 

CAPUT  VIGESIMUM  QUARTUM 138 

Lectio  I 138 

CAPLT  VIGESIMUM  QLINTUM 142 

Lectio  I 142 

CAPLT  VIGESIMLM  SEXTUli 143 

Lectio  I 1 53 

CAPUT  VIGESIMLM  SEPTIMLM 146 

Lectio  I 146 

CAPUT  VIGESIMUM  OCTAVUM 150 

Lectio  I ■ -150 

Lectio  II 452 


INDEX  VOLUMINIS  DECIMI  OCTAVI 


823 


CAPUT  VIGESIMrM  XOM'M i5o 

Leclio  I ^55 

CAPLT  TUIGESIMLM ^58 

Leclio  I ^58 

CAPLT  TRICESlMfM  PRIMUM 102 

Leclio  I IG2 

Leclio  II US 

CAPUT  TniGESIMUM  SECUNDUM -168 

Leclio  I IC8 

CAPUT  TRICF.SIMUM  TERTIUM i7 \ 

Lcclio  I \7\ 

Leclio  II 173 

CAPUT  TRIGESIMUM  QUARTUM i7C) 

Lectio  I 176 

Leclio  II \H0 

CAPUT  TRIGESIMUM  QUINTUM 182 

Leclio  I 182 

CAPUT  TRIGESIMUM  SEXTUM 18^ 

Lectio  I 18; 


Lectio  II 188 

C\PrT  TRIGESIMUM  SEPTIMCK    ...  189 

Loctio  I 189 

Leclio  II     <92 

(VPIT  TRIGESIMCM  OCTAVUM 1 95 

Leclio  I 195 

Lcctio  II 198 

Lectio  III 203 

C\PUT  TRIGESIMUM  NOVCM .  204 

Loclio  I 20  5 

QUADRVCrSIMUM 209 

Lcclio  I 209 

Leclid  II 212 

Leclio  III 216 

CAPIT  QUADRAGESIMUM   PRIMLM 218 

Lcclio  I 218 

Loclio  II 220 

CAPUT  QUADRAGESIMIM  SECINDUM 22< 

Lcclio  I Q24 


In  Pf^almos  nairidU  Expositio 


ProoDmium  sancli  ThomaB 228 

Psalmiis  primus 232 

Psalmus  II 23'i 

Psalmus  David  III 240 

Psalmus  IV 243 

Psalmus  V 247 

Psalmus  VI 252 

Psalmus  VII 257 

Psalmus  VIII     • 26'. 

Psalmus  IX 268 

Psalmus  David  X 280 

Psalmus  David  XI 28? 

Psalmus  David  XII 2S7 

Psalmus  David  XIII 289 

Psalmus  David  XIV 293 

Psalmus  XV 2!>5 

Psalmus  XVI 299 

Psalmus  WII 305 

Psaimus  XVIII 326 

Psalmiis  XIX 33? 

Psalmus  D.ivid  XX 33S 

Psalmus  \XI 3'r2 

Psalmiis  XXII 355 

Psalmus  XXIII 357 

Psalimis  David  XXIV 361 

Psaliiuis  David  XXV 'HVJ 


Psalmus  XXVI 372 

Psalmus  ipsi  David  XXVII 380 

Psalmus  XXVIII 381 

Psalmus  XXIX 389 

Psalmus  David  XXX 394 

Psalmus  XXXI 403 

Psalmus  XXXII 408 

Psalmus  XXXIII 417 

Psalmus  XXXIV 421 

Psalmus  XXXV ',M\ 

Psalmus  ipsi  David  XXXVI 4  JO 

Psalmus  David  XXXVII 457 

PsalnuH  C.anlici  XXXVIII !65 

Psalmus  David  XXXIX 472 

Psalinus  XI 479 

Psainuis  David  XLl 4S6 

Psaliniis  DavidXI.II 492 

Psaliiui-;  Daviil  Xj.lil .l<»r» 

Psalnuis  XLIV 501 

Psalnuis  \LV 513 

Psalmus  XI, VI 518 

Psalmus  XI.VII.    .    .                    521 

ISilnui-^  XI.VIII    ...               52« 

Psiilmus  Asaph.  XLIX                                .    .  533 

1's.ilnui»  Divid  I .  5U 

Psaliniis  I.I     .  552 


In  CanticHVi  CHnticoriiin  E\|iONltio 


Capul  primum 5.^7  C.apul  iiuintum 

Capul  secundiiin 563  ('..ipiil  ^cxluin 

Capul  lertium 569  Capul  srjiUnium 

Capul  quarlum 573  Capul  oclavum 


:.S2 

..IH) 

.94 

601 


824 


INDEX  Vdl.UMINIS   DF^CIMI  OCTAVl. 


in  CHnliciiiii  Cantlrorum 

liXPOSmo   ALTERA 


Procemiuin  sancti  Thonia* 


r>os 


Trac(a<U!4  priniiis  siTC  priiiia  pars  (otliifi  libri 


Capul  piiinuiii «>ll       Capul  Itjrtiuiii 

Capul  secunduin ()22 


629 


Trac(atiis  sectindiis  Hl\e  secuntla  pars  (odus  librl 


Capul  tertium,  pars  allera H3I      Capul  (luinluin 

Capul  quarlum t)^^      Capul  s(!Xlum,  pars  priur 


640 

6i8 


Trac(a(u8  (o(iiis  slve  (er(la  e(  uKima  pars  (odiis  librl 


Capul  so\lum,  pars  allera <i52      Capul  octavuin 

Caput  scptimum ()53 


664 


In  Isalam  prophe(am  Exposldo 


Proa;miuiii  S.  Tliomae  • 668 

PrologusB.  Hieronymi  presbyleri  in  Tsaiam.    670 


In  hunc  Prologum  exposilio  S.  Thomnn  .   .    670 


isaise  Proplie(£e 


Caput  priniuiii 672 

Capul  secunduMi 683 

Capul  lerlium 689 

Capul  fiuarlurii  .    .    .  • 697 

Caput  i|uinluin 701 

Capul  sexlum 710 

Capul  sepliinum 716 

Caput  oclavum 722 

Caput  nonum 730 

Capui  decimuin 734 

Caput  undecimum •  .    .    .  •    .  740 

Capul  duodecimuin      746 

Capul  decimum  tcrtium 747 

Caput  decimuin  quarlum 750 

Capul  decimum  qninlum     .    .    .    .  •    ...  7o4 

Capul  decimum  sexlum 736 

Caput  decimum  seplimum 7.59 

Capul  decimum  octavum 761 

Capul  decimum  nonuin 763 

Capul  vigesimum 766 


Caput  vigcsimum  primuiii 767 

Capul  vigesimum  sccuiidum 770 

Capul  vigesimum  tertiiiii 773 

Capul  vigesimum  (juarlum 776 

Capul  vigesimum  quiiilum 779 

Capul  vigesimura  sextum 781 

Capul  vigesimura  scptiinuiu 784 

Caput  vigesimum  ocUivum 786 

Capul  vigesimum  nonum 789 

Capul  trigesimum.    .......    •  .    .    .  792 

Capul  Irigesimum  primum 797 

Capul  Irigcsimum  secundum 798 

Capul  trigcsiinum  tertiuiu 800 

Capul  trigcsimum  quarlura 804 

Caput  irigesimum  quinlum 806 

Capul  trigcsimum  sextum 808 

Caput  Lrigesimum  scpliraum 809 

Capul  trigcsimura  octavum 813 

Capul  Irigesimura  nonum 816 

Capul  quadragesimum 817 


FINIS  INDICIS  VOLDMINIS  DECIMl  OCTAVI 


Sauctus  Amaudus  (Cher).  —  E\  typis  DESTENAY. 


^^:= 


f  t  li^^r 


M  ON  tJJ 
OOOO^ 
-0  fVj 


PUNllMCAL  INSTIIUTE  OF  MkUIAtVAi  S-li. 
59  QUEEN'S  PARK  CRtSCENT 
TORONTO-5.   CANADA 
1518. 


IC3